Jaarverslag 2014

0 Hoofdstuk 1

ERFGOED LOMMEL VZW Luikersteenweg 244 3920 LOMMEL Ondernemingsnummer 0422.264.556 Identificatienummer 13007/81 2014

Leysen Veerle

Directeur Erfgoed Lommel vzw

Jaarverslag Erfgoed Lommel vzw

1 Erfgoed Lommel vzw

Jaarverslag 2014

JAARVERSLAG 2014

Erfgoed Lommel vzw

Inleiding

Onder het motto “Samen ontdekken we het Lommelse erfgoed en zorgen we ervoor” beheert

Erfgoed Lommel vzw naast De Barrier, een Historisch Documentatiecentrum dat onderdak vond in het

Barrierhuis, ook nog De Kolonie, een Archeologisch Museum dat ondergebracht is in de voormalige

Staatsboerderij nr. 4, ook wel gekend als het ‘Huis Corens’.

Staatsboerderij nr. 4

Barrierhuis

Omstreeks 1790 werd door de overheid langs de pas aangelegde steenweg van Luik naar

’s-Hertogenbosch een Barrierhuis gebouwd voor de inning van tolgelden, het verlenen van

logies aan reizigers en het verlenen van stalling voor de paarden. De pachter van de Barrier

moest niet alleen tolgelden innen en onderdak verlenen aan reizigers en paarden, maar stond

ook in voor de ontginning van de heide. Zo werd in de Lutlommelse Heide de basis gelegd

voor het latere gehucht Lommel-Barrier.

Dit Barrierhuis is ingericht als “De Barrier” – Historisch Documentatiecentrum, waar het Lommelse

erfgoed in al zijn aspecten wordt bestudeerd. De Barrier is de maatschappelijke zetel van de

vereniging, het herbergt het archief, de bibliotheek en het documentatiecentrum, er vinden lezingen en

studiedagen plaats...

De Belgische regering trachtte omstreeks 1850 de toenmalige economische crisis te

verlichten door de woeste heidegronden in de Kempen te ontginnen.

Op de Heuvelse Heide in Lommel werden vloeiweiden aangelegd. In de

onmiddellijke nabijheid van de vloeiweiden stichtte de Belgische overheid een

“colonie agricole”. Er kwamen 20 staatsboerderijen, met een kerk, een pastorie en

een school. De staatsboerderijen, die nu bijna allen verdwenen zijn, werden op

identieke wijze gebouwd langs een thans verdwenen kanaaltje (de huidige straat

“Kolonie”). Dit landbouwexperiment van de overheid werd een mislukking maar het

lag desondanks wel aan de basis van het ontstaan van het gehucht Lommel-Kolonie.


Jaarverslag 2014

Museum De Kolonie is in de periode november 2013 tot en met april 2014 grondig heringericht. Het is

een museum geworden dat uitsluitend gewijd is aan prehistorische archeologie. Museum De Kolonie

vertelt het interessante verhaal van prehistorische jagers-verzamelaars en boeren aan de hand van

authentieke Lommelse vondsten. Levensechte figuren van jagers-verzamelaars en filmpjes die

prehistorische technieken tonen, voeren je duizenden jaren terug in de tijd. Maquettes en touchscreens

met boeiende afbeeldingen verduidelijken het verhaal, dat geschikt is voor alle nieuwsgierige mensen,

jong en oud.

De inrichting van het museum gebeurde dankzij de financiële steun van de Provincie Limburg, de Stad

Lommel, de Nationale Loterij en CERA.

Maar Erfgoed Lommel doet meer dan dat, zoals uit de lectuur van dit jaarverslag 2014 duidelijk naar

voren komt. Even een greep uit onze activiteiten: Erfgoed Lommel geeft een eigen tijdschrift uit dat de

naam "Te Lomelle op die Campine" draagt en dat in 2014 al aan zijn 40ste jaargang toe was. Erfgoed

Lommel kent een zeer goed uitgebouwde educatieve werking met als paradepaardje het educatieve

project “Oertijd” dat bestemd is voor leerlingen van de derde graad van het basisonderwijs. Dit project

werd - n.a.v. de herinrichting van Museum De Kolonie tot een prehistorisch archeologisch museum -

in 2014 grondig hervormd. Maar ook voor volwassenen verzorgt Erfgoed Lommel een uitgebreide

educatieve werking met lezingen, cursussen, ontmoetingsdagen, … Erfgoed Lommel is een

belangrijke schakel in het stedelijke Erfgoedbeleid en behandelt in die hoedanigheid ook dossiers rond

monumentenzorg, verleent archeologische adviezen… Erfgoed Lommel is de lokale coördinator van

ondermeer Erfgoeddag, Open Monumentendag en Vlieg en is daarnaast ook een druk aangezochte

partner – of zelfs de ‘trekker’ - in verscheidene lokale en regionale overkoepelende projecten en

samenwerkingsverbanden. De organisatie heeft een eigen website en een facebookpagina…

Dit jaarverslag wil een totaalbeeld geven van de werking van Erfgoed Lommel in 2014.

Het is onderverdeeld in twee grote hoofdstukken. Hoofdstuk 1 is gewijd aan het zakelijk beheer met

daarin aandacht voor de organisatiestructuur (juridische status, samenstelling van het bestuur …), het

personeel en de financiën (werkwijze, subsidiëring en sponsoring). Hoofdstuk 2 geeft een overzicht

van de inhoudelijke werking. U krijgt meer informatie over de collecties van Erfgoed Lommel,

toelichting bij de wetenschappelijke werking en in het kader van de publiekswerking geven we u de

bezoekersstaten en een opsomming van de eigen activiteiten en van de activiteiten in

samenwerkingsverband.

We eindigen dit jaarverslag met enkele korte slotbeschouwingen.

Wilt u er het fijne van weten?

Dan nodig ik u uit om het jaarverslag 2014 eens grondig door te lezen.

Veel leesgenot.


Jaarverslag 2014

1. ZAKELIJK BEHEER

A. ORGANISATIESTRUCTUUR

Erfgoed Lommel is een V.Z.W., opgericht op 17 december 1981 onder de naam Museum Kempenland

vzw. In 2007 werd de naam van de vereniging gewijzigd in Erfgoed Lommel vzw.

Voorzitter en secretaris treden op als vertegenwoordigers van de vereniging en hebben namens de

Raad van Bestuur zeggenschap in het museum.

Tijdens de Algemene Vergadering van 05/02/2014 werden het jaarverslag 2013 en de jaarrekening

2013 goedgekeurd.

Omvorming tot GEVAP (gemeentelijk verzelfstandigd agentschap in privaatrechterlijke vorm)

Op 13 mei 2014 vond in het Huis van de Stad in Lommel de Algemene Vergadering plaats waarop

Erfgoed Lommel vzw omgevormd werd tot een GEVAP (gemeentelijk verzelfstandigd agentschap

in privaatrechterlijke vorm) overeenkomstig de bepalingen van het Gemeentedecreet.

De maatschappelijke zetel van de vereniging is gevestigd in het stadskantoor van de stad Lommel,

Hertog Janplein 1, 3920 Lommel.

De organisatiestructuur is nu als volgt:

- Algemene Vergadering:

12 effectieve stemgerechtigde leden

hoogste orgaan van de vereniging

Lid categorie A (aangeduid door de gemeenteraad): bevoegde schepen

Mevrouw Rita Phlippo, Kerkhovensesteenweg 453, 3920 Lommel (Sp.a);

Zij zetelt tevens als lid categorie B binnen de Algemene Vergadering, m.a.w. in een

dubbele hoedanigheid;

Leden categorie B (aangeduid door de gemeenteraad): 5 leden voorgedragen door de

politieke fracties binnen de gemeenteraad (voor iedere fractie 1) waarbij de fracties erover

waken dat deze leden een voldoende band hebben met het maatschappelijk doel en de

werking van de vereniging:

1) Mevrouw Phlippo Rita, Kerkhovensesteenweg 453, 3920 Lommel (Sp.a)

2) De heer Indenhoek Dag, Stortstraat 53, 3920 Lommel (Open VLD)

3) De heer Cools Wesley, Molsekiezel 299, 3920 Lommel (N-VA)

4) De heer Geuens Pieter, Gestelsedijk 113, 3920 Lommel (CD&V)

5) De heer Henderickx Staf, Kapittelhof 12, 3920 Lommel (PVDA+);

Leden categorie C (aangeduid door de gemeenteraad): 6 vrijwilligers uit de erfgoedsector

(= tevens leden van de Vaste Commissie van Advies)

1) De heer Mertens Theo, Lismortel 31, 3920 Lommel

2) De heer Jansen Jos, Rijfstraat 28, 3920 Lommel

3) De heer Vanduffel Toon, Knapenhoef 27, 3920 Lommel

4) De heer D’Joos Lucien, Burgemeestersstraat 91, 3920 Lommel

5) De heer Ryckalts Eddy, Albert Servaesdreef 45, 3920 Lommel (overleden op

26/08/2014; vervanging is geagendeerd op de gemeenteraad van januari 2015)

6) De heer Goverde Jan, Gebroeders Van Eyckdreef 5, 3920 Lommel

De directeur van Erfgoed Lommel is secretaris van de Algemene Vergadering.

Tijdens de Algemene Vergadering van 24/09/2014 werden de begroting 2015 (met het

Memorie van Toelichting) en het Jaarprogramma 2015 goedgekeurd.


Jaarverslag 2014

- Raad van Bestuur:

benoemd door de Algemene Vergadering voor een termijn van 6 jaar (gelijklopend met de

gemeentelijke legislatuur).

11 leden die op evenredige wijze de politieke fracties binnen de gemeenteraad

vertegenwoordigen. De bevoegde schepen is tevens voorzitter van de Raad van Bestuur:

1) Mevrouw Kog Gerda, Mudakkers 5 B, 3920 Lommel (Sp.a)

2) Mevrouw Ven Rina, Grote Fosséstraat 9, 3920 Lommel (Sp.a)

3) De heer Van Eepoel Dominiek, Norbert Neeckxlaan 70, 3920 Lommel (Sp.a)

4) Mevrouw Baert Veerle, Zwanenstraat 20, 3920 Lommel (Sp.a)

5) Mevrouw Phlippo Rita, Kerkhovensesteenweg 453, 3920 Lommel (voorzitter) (Sp.a)

6) De heer Vanbeneden Roger, Einde 2 G, 3920 Lommel (ondervoorzitter) (Open VLD)

7) De heer Wouters Rik, Grote Hoef 13, 3920 Lommel (N-VA)

8) De heer Witters Marc, Heide 21, 3920 Lommel (N-VA)

9) De heer Hesius David, Waaltjes 54, 3920 Lommel (CD&V)

10) De heer Timmers Jacques, Molenstraat 26, 3920 Lommel (CD&V)

11) De heer Henderickx Staf, Kapittelhof 12, 3920 Lommel (PVDA+)

De voorzitter van de Vaste Commissie van Advies en de directeur van Erfgoed Lommel

zetelen als waarnemer met adviserende stem binnen de Raad van Bestuur.

De directeur van Erfgoed Lommel is tevens secretaris van de Raad van Bestuur.

De Raad van Bestuur vergaderde in 2014 op woensdag 04/06/2014, 25/06/2014, 01/10/2014

en 03/12/2014 telkens om 19.30u in De Barrier, Historisch Documentatiecentrum,

Luikersteenweg 244 in Lommel.

- Vaste Commissie van Advies:

1) De heer Mertens Theo, Lismortel 31, 3920 Lommel (voorzitter)

2) De heer Goverde Jan, Gebr. Van Eyckdreef 5, 3920 Lommel (secretaris)

3) De heer Caris José, Kapelstraat 46, 3920 Lommel

4) De heer Jansen Jos, Rijfstraat 28, 3920 Lommel

5) De heer D’Joos Lucien, Burgemeestersstraat 91, 3920 Lommel

6) De heer Lemmens Koen, Koning Albertlaan 87, 3920 Lommel

7) De heer Vanduffel Toon, Knapenhoef 27, 3920 Lommel

8) De heer Ryckalts Eddy, Albert Servaesdreef 45, 3920 Lommel (overleden op

26/08/2014; vervanging is geagendeerd op de gemeenteraad van januari 2015)

De Vaste Commissie van Advies heeft een door de gemeenteraad goedgekeurd organiek

reglement. Ze vergaderde in 2014 op 03/04/2014, 11/06/2014, 15/10/2014 en op 05/11/2014.

De vzw Erfgoed Lommel sloot op 9 oktober 2014 een samenwerkingsovereenkomst af met de Stad

Lommel (gelijklopend met de gemeentelijke legislatuur). Deze overeenkomst werd goedgekeurd door

de gemeenteraad op 23 september 2014 en door de Algemene Vergadering van de EVA Erfgoed

Lommel vzw op 24 september 2014.

De Stad Lommel beschouwt Erfgoed Lommel vzw als een belangrijke partner in het stedelijke

erfgoedbeleid. Dit vertaalt zich enerzijds in bovenvernoemde samenwerkingsovereenkomst waarin de

wederzijdse rechten en plichten opgesomd staan en anderzijds in de structurele financiële

ondersteuning die de Stad biedt aan Erfgoed Lommel voor de duur van één beleidsperiode.

De Stad Lommel beschouwt Erfgoed Lommel als het instrument bij uitstek ter realisatie van haar

beleid met betrekking tot Erfgoed en als adviesorgaan wat betreft erfgoedzaken.


Jaarverslag 2014

B. PERSONEEL

De directeur, Veerle Leysen, is sedert 01/09/1989 tewerkgesteld bij Erfgoed Lommel vzw in D.A.C.-

verband (nu geregulariseerd D.A.C.: zie hieronder) en heeft een universitaire scholing genoten

(licentiate archeologie). Vanaf 01/04/2013 werkt Veerle Leysen nog halftijds (19/38). Haar

oorspronkelijke takenpakket werd herverdeeld. Leysen is sedert 01/04/2013 belast met de algemene

leiding en coördinatie, zowel op zakelijk als op inhoudelijk vlak.

De conservator / wetenschappelijk medewerker, Ferdinand Geerts is universitair geschoold

(licentiaat archeologie).

Vanaf 1 december 2004 tot en met 31 augustus 2007 werd hij voltijds tewerkgesteld middels een

projectsubsidie aangevraagd in het kader van het Erfgoeddecreet voor een project: “Inventarisatie,

geautomatiseerde collectieregistratie en documentatie van de collecties van Museum Kempenland met

het oog op het opstellen van een collectieplan”. Hij kon vanaf 1 september 2007 voltijds worden

aangeworven met een contract van onbepaalde duur dankzij de jaarlijkse structurele werkingstoelage

van de Stad Lommel. Vanaf 1 juli 2010 werkt hij in het stelsel van 1/5 tijdskrediet eindeloopbaan.

Vanaf 01/04/2013 is Geerts conservator en is hij belast met de inhoudelijke werking m.b.t. collecties,

behoud en beheer, wetenschappelijk onderzoek en publiekswerking (voorbereiding van

tentoonstellingen, lezingen en studiedagen…).

De V.Z.W. Erfgoed Lommel stelt verder ook nog volgende mensen tewerk in een geregulariseerd

D.A.C.-project (mits subsidiëring door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Agentschap

Kunsten & Erfgoed):

- Gerd Bloemen: A1 Public Relations. Werkt sedert 01/07/2013 in totaal 0,9 VTE waarvan 0,4

VTE middels subsidies Sociale Maribel. Verantwoordelijke publiekswerking en

fondsenwerving. Bloemen staat ondermeer in voor de educatieve werking, alle contacten met

pers en publiek, de contacten met het bedrijfsleven, samenstelling en lay-out van het tijdschrift

van Erfgoed Lommel vzw, de lay-out van de publicaties uit de reeks “Publicaties van de

V.Z.W. Erfgoed Lommel”, de vormgeving van publicitair drukwerk, …

- Ursula Dewit: H.S.O. (beroeps). Halftijds, onthaalbediende en administratief medewerkster.

Dewit is sedert 01/09/2013 in ziekteverlof. Zij werd tot en met 31/07/2014 vervangen door

Nancy Bergs en vanaf 01/08/2014 door Pauline Corens.

- Nancy Bergs: A1 Marketing. Halftijds, administratief medewerkster. Zij is verantwoordelijk

voor de boekhouding en personeelszaken i.s.m. directeur Veerle Leysen. Ze had tot en met

31/07/2014 een vervangingscontract voor Ursula Dewit. Vanaf 01/08/2014 is ze aangeworven

met een contract van onbepaalde duur in de plaats van Liliane Moors die op 1 augustus 2014

op rust gesteld werd.

- Pauline Corens: graduaat scheikunde en postgraduaat KMO-management. Halftijds in

vervanging van Ursula Dewit tijdens diens ziekte, aangeworven als onthaalbediende en

administratief medewerkster. Staat samen met Gerd Bloemen in voor de educatieve werking.

Ze onderhoudt in dit kader de website wo1.erfgoedlommel.be en staat in voor het ontwikkelen

van een participatieproject van ouderen en erfgoedzorg.

- Liliane Moors: L.S.O., halftijds, handlanger. Ze vervult echter de volgende taken:

onthaalbediende en administratief medewerkster. Op rust gesteld sedert 01/08/2014.

- Lydia Peeters: L.S.O., halftijds, handlanger / poetsvrouw. Lydia Peeters vervult ook

ondersteunende administratieve taken.

Erfgoed Lommel stelt ook nog Karel Geerts tewerk (voltijds) met een contract van onbepaalde duur.

Karel Geerts heeft een diploma ASO en een getuigschrift Initiatie in de Bibliotheekwetenschappen en

wordt ingezet als collectieregistrator onder supervisie van conservator Ferdi Geerts.


Jaarverslag 2014

Daarnaast is het personeelskader van Erfgoed Lommel sedert 16/03/2013 uitgebreid met Wannes

Wilms (master analytische scheikunde, master pedagogische wetenschappen, bachelor

onderwijskunde) (voltijds) via een dienstaanwijzing van de stad Lommel. Wilms is ondermeer belast

met ICT, de uitbouw van een nieuwe organisatie- en personeelsstructuur en hij werd aangeduid als

coördinator in het traject naar een Erfgoedconvenant voor Noord-Limburg.

Erfgoed Lommel werkt ook met vrijwilligers, waaronder de leden van de Raad van Bestuur.

Het personeel wordt in de gelegenheid gesteld om opleidingen studiedagen, vormingsdagen en

ontmoetingsdagen bij te wonen. In 2014 werd deelgenomen aan:

- Inspiratiedag voor Vlieg met workshops, sprekers uit binnen- en buitenland en praktische tips

op 13/01/2014 in CC Lamot in Mechelen. Bijgewoond door Gerd Bloemen.

- Cursus “Inleiding tot de industriële archeologie – industrieel erfgoed” van de Vlaamse

Vereniging Industriële Archeologie (VVIA) op 22/02/2014 in De Barrier- Historisch

Documentatiecentrum van Erfgoed Lommel. Bijgewoond door Veerle Leysen.

- Informatiesessie over Erfgoedconvenants in CC Palethe in Overpelt op 26/02/2014.

Bijgewoond door Ferdi Geerts, Veerle Leysen en Wannes Wilms.

- Performance door Stijn Meuris over “Wereldoorlog I in Limburg” op 12/03/2014 in het

Provinciehuis in Hasselt: try-out voor scholen en socioculturele organisaties. Bijgewoond door

Wannes Wilms, Nancy Bergs en Veerle Leysen.

- Studiedag ingericht door het Netwerk Erfgoededucatie Limburg en het P.C.C.E. rond het

thema “Erfgoedsnoepers. Erfgoedbemiddeling en -educatie in Limburg” in de Begijnhofkerk

van Sint-Truiden op 20/03/2014. Bijgewoond door Gerd Bloemen, Wannes Wilms en Veerle

Leysen.

- Cursus “Lokaal erfgoed op maat van jongeren” - over erfgoededucatie en lokaal erfgoed op

maat van kinderen - in Ecocentrum De Goren in Mol door Prof. Dr. Tamara Ingels op

06/05/2014, 13/05/2014 en 27/05/2014. Bijgewoond door Gerd Bloemen en Wannes Wilms.

- Heemdag van Heemkunde Limburg op 17/05/2014 in het CC van Zutendaal over het thema

“Schansen”. Bijgewoond door Ferdi Geerts.

- Vormingsdag voor Erfgoedvrijwilligers door Heemkunde Vlaanderen op 24/05/2014.

Bijgewoond door Ferdi Geerts.

- Op 28/06/2014 vond in CC Lamot in Mechelen een consultatieronde plaats “Code van goede

praktijk” met betrekking tot het nieuwe onroerenderfgoeddecreet. Bijgewoond door Ferdi

Geerts en Veerle Leysen.

- Studiedag “Nieuwe onroerenderfgoeddecreet” in CC Lamot in Mechelen op 30/10/2014.

Bijgewoond door Ferdi Geerts.

- Ontmoetingsdag “Zorgen voor later?! Inspirerende raakvlakken tussen ouderenzorg en

erfgoed” in een organisatie van Erfgoedcel Waasland op 8/11/2014 in kasteel Blauwendael in

Waasmunster. Bijgewoond door Pauline Corens.

- Inspraakmoment “Erfgoedconvenant Noord-Limburg” in De Soeverein in Lommel op

22/11/2014. Bijgewoond door Ferdi Geerts, Veerle Leysen en Wannes Wilms.

- Congres “Erfgenoten” op 1/12/2014 en 2/12/2014 in het Gallo-Romeins Museum in Tongeren.

Over de museumervaring in de 21ste eeuw: hoe kunnen musea een lange en betekenisvolle

relatie met hun bezoekers ontwikkelen. Bijgewoond door Gerd Bloemen en Wannes Wilms.

- Contactdag Prehistorie – Préhistoire aan de universiteit van Luik op 6/12/2014. Bijgewoond

door Ferdi Geerts.


Jaarverslag 2014

C. FINANCIËN

Werkwijze

De directeur van Erfgoed Lommel is de verantwoordelijke voor de boekhouding van de organisatie.

Zij wordt daarin bijgestaan door medewerkster Nancy Bergs.

Erfgoed Lommel maakt voor de verwerking van de financiële gegevens gebruik van het

softwarepakket ProAcc Professional 2.26.

Via een instrument van maandelijkse budgetvergelijking wordt de financiële situatie van de

organisatie op de voet gevolgd en beheerd.

Omstreeks 1 september van het lopende werkjaar wordt een begroting opgesteld voor het volgende

werkjaar. Deze begroting wordt na goedkeuring door de Algemene Ledenvergadering van de vzw

Erfgoed Lommel aan het stadsbestuur voorgelegd als onderdeel van de aanvraag van de jaarlijkse

structurele werkingstoelage.

Jaarlijks gebeurt in de loop van de maanden januari – februari een revisie van de boekhouding van het

voorbije werkjaar door een externe accountant, namelijk Accountantskantoor Vanwijn. Zijn verslag,

i.c. de jaarrekening, wordt vervolgens tijdens een Algemene Ledenvergadering goedgekeurd en doet

daarna dienst als verantwoordingsstuk bij de lokale overheid en bij het Agentschap Kunsten &

Erfgoed.

Subsidies

Erfgoed Lommel vzw heeft in 2014 een bedrag van 316.455,86 euro subsidies ontvangen vanwege:

- Stadsbestuur Lommel: structurele werkingstoelage ten bedrage van 95.000 €;

- Provincie Limburg: subsidies in het kader van E-xtra ten bedrage van 35.000 € (saldo voor het

project “Erfgoed Lommel 3.0”: herinrichting Museum De Kolonie);

- Ministerie Vlaamse Gemeenschap:

subsidie geregulariseerd DAC-project: 135.751,34 € (= 4 voorschotten 2014 en saldo

2013)

werkingstoelage Erkende musea: 12.549,00 € (= 2 voorschotten 2014 en saldo 2013)

uitvoering VIA-akkoord: 11.063,61 euro

subsidies Sociale Maribel: 14.591,91 € (= 4 voorschotten 2014 en saldo 2013)

Sponsoring

Erfgoed Lommel ontving in 2014 het bedrag van 8.875 euro aan sponsoring:

- sponsoring van het tijdschrift “Te Lomelle op die Campine” door 15 firma’s voor 2.375,00

euro in totaal. In ruil daarvoor werden in elk van de vier nummers het middenkatern en de

laatste bladzijde gereserveerd voor reclameboodschappen;

- in 2014 werd afgestapt van de klassieke formule van hoofdsponsor en projectsponsors. In de

plaats daarvan werd door Wannes Wilms i.s.m. Gerd Bloemen onder de noemer “Scabinatus”

een volledig nieuwe sponsorwerking op poten gezet. Hiermee werd 6.500,00 euro aan

sponsorgelden opgehaald.

Een heel oud schepenzegel van Lommel uit 1397- of tenminste een replica ervan – met

daarop de vermelding "Scabinatus de Lumele" lag aan de basis van deze vernieuw(en)de

sponsorwerking. Er werd een kring opgericht – genaamd “Scabinatus” – die in zijn rangen

erfgoedliefhebbers samenbrengt die samen willen nadenken en (be-)sturen vanuit het verleden

van Lommel. Het opzet is een vaste kring van sponsors op te richten die elk een bedrag van

500 euro op jaarbasis sponsoren met een numerus clausus van 25 leden.

De leden van de kring krijgen ook “iets terug” voor hun sponsorbijdrage. De kring maakt drie

keer per jaar op een heel eigenwijze manier kennis met het erfgoed van de eigen streek of van

Lommel in het bijzonder. Verder werden een paar vaste gebruiken geïntroduceerd, die vanuit

een soms ondeugende of ludieke insteek vooral een aangename en gezellige sfeer willen

creëren binnen de groep. We nodigen een spreker uit die de zaak vanuit een onverwachte hoek

durft belichten. We bezoeken een museum of een oud klooster. We gaan wandelen rond een


Jaarverslag 2014

speciaal thema en bedenken allerlei opdrachten… De samenkomst verloopt steevast in een

gemoedelijke sfeer, waar ook de innerlijke mens aan zijn trekken mag komen.

27/03/2014: 1ste samenkomst in het Raadhuis in Lommel

03/09/2014: 2de samenkomst in Museum De Acht Zaligheden in Eersel

14/12/2014: 3de samenkomst in Lommel-Kattenbos

Anderzijds krijgen de leden elk nummer van het tijdschrift Te Lomelle op die Campine en

mogen ze naar believen Museum De Kolonie en het documentatiecentrum De Barrier

bezoeken.

Voor sponsoren die drie jaar op rij een trouwe bijdrage leveren, is er een speciale gouden pin

die ontworpen en vervaardigd werd door Martine Oversteyns, Lommelse goudsmid en zelf

ook lid van de kring Sacbinatus. Deze pin is een prachtige voorstelling van de Lommelse eik.

Van de opbrengst van deze sponsorwerking kan de VZW dankbaar gebruik maken om de

dagelijkse werking uit te breiden met diverse projecten voor het behoud van het Lommelse

erfgoed.

D. DATABEHEER: INSTALLATIE VAN NAS

Om het werken vanop twee locaties te vereenvoudigen en om de data voor iedere werknemer op

ieder moment en vanop iedere PC toegankelijk te maken werd een data opslag met cloud

functionaliteit van 4 TB voorzien voor digitale media en archivering: Erfgoedserver Off-shore

NAS Solution. Ook werken van thuis uit wordt op die manier mogelijk.

Op deze NAS werden de data gerangschikt in 6 hoofdmappen: Bestuur, Beheer, Collecties,

Onderzoek, Publiekswerking en Tijdelijk. Deze hoofdmappen zijn - weliswaar selectief -

toegankelijk voor alle personeelsleden.


Jaarverslag 2014

2. INHOUDELIJKE WERKING

A. INRICHTING MUSEUM DE KOLONIE

Het project “Erfgoed Lommel 3.0: herinrichting Museum De Kolonie” werd in opdracht van Erfgoed

Lommel vzw uitgevoerd door de bureau’s CarlensVisualProjects en SIEN. Beide bureau’s deden voor

inhoudelijk advies beroep op de medewerkers van Erfgoed Lommel vzw, de Stad Lommel en het

Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed.

In een door de provincie Limburg gesubsidieerde voorbereidende studie werden een lange termijnvisie

en een korte termijnvisie ontwikkeld voor Museum De Kolonie. Conclusie van de voorbereidende

studie: Op korte termijn raden we aan om in De Kolonie niet het hele stadsverhaal te vertellen omdat

hiervoor onvoldoende plaats is. Op korte termijn is het meest aangewezen om zich te beperken tot het

verhaal van de Oertijd in Lommel en de Kempen.

Vertrekkend vanuit deze conclusie werd de visie op korte termijn verder ontwikkeld alsook de

concrete uitwerking hiervan, namelijk een herinrichting van het museum. De analyse had al

aangetoond dat er gebrek was aan tentoonstellingsoppervlakte om het volledige historische verhaal

van de stad te vertellen. Er werden dan vier concepten ter discussie voorgelegd:

CONCEPT 1 = Dezelfde thematieken als nu, maar update vormgeving

CONCEPT 2 = Volledige ruimte wijden aan het gehucht Kolonie: watering en staatsboerderij. In situ.

CONCEPT 3 = Alles wijden aan prehistorie.

CONCEPT 4 = Community Center / Erfgoed meldpunt / Studie en expertisecentrum / Erfgoed en

Erfgroen monitoren / Erfgoed Café

Na discussie waren alle partners het unaniem eens dat concept 3 (alles wijden aan prehistorie)

duidelijk het beste was. De voornaamste redenen waren: de archeologica vormen de belangrijkste

collectie van Museum De Kolonie; het verhaal heeft bovenlokale potentie; er is een duidelijke link met

het landschap; er is op dit ogenblik al een uitstekende educatieve werking rond dit thema.

Nadat er een duidelijk keuze werd gemaakt voor concept 3 ‘prehistorie’ werd de huidige

museuminrichting geanalyseerd en geremedieerd.

Vervolgens werd concept 3 – rekening houdend met de resultaten van deze analyse – verder

uitgewerkt. In ieder van de drie tentoonstellingsruimtes die in het gebouw aanwezig zou telkens één

thema behandeld worden: RUIMTE 1: jagers-verzamelaars; RUIMTE 2: eerste boeren en RUIMTE 3:

denkende mensen.

Op 1 oktober 2012 werd bij de provincie Limburg - in het kader van E-Xtra - een aanvraag ingediend

voor investeringssubsidies met het oog op een herinrichting van Museum De Kolonie. In december

2012 kregen we bericht van het provinciebestuur dat onze aanvraag goedgekeurd was met een

maximale betoelaging van 70.000 euro. Ook de stad Lommel deed een duit in het zakje. Op de

stedelijke begroting 2013 werd een éénmalige uitzonderlijke betoelaging voorzien van 25.000 euro

voor de herinrichting van Museum De Kolonie. Er werd tevens een aanvraag tot sponsoring ingediend

bij CERA-Holding (2.500 euro) en bij de Nationale Loterij (10.000 euro). En Erfgoed Lommel stond

zelf ook in voor een bedrag van 37.500 euro.

Het museum sloot de deuren op 28 oktober 2013 en de werken gingen in november 2013 van start.


Jaarverslag 2014

De heropening van Museum De Kolonie vond plaats op Paasmaandag 21 april 2014.

Schepen van Cultuur, Rita Phlippo, en burgemeester Peter Vanvelthoven knippen het lint door (boven) en worden

daarna door een trotse conservator, Ferdi Geerts, rondgeleid

in het vernieuwde Museum De Kolonie (rechts).


Jaarverslag 2014

B. COLLECTIE

1. Aanwinsten - Boeken

schenking door Theo Manders (Luyksgestel) – lokale en regionale geschiedenis

schenking door Paul Vanderlugt (Lommel) – molenboeken

- Expotafel en -kast afkomstig uit het Burgemeestershuis

- Restauratie van het kalf (met 2 koppen dat in 1914 in Lommel-Kolonie geboren werd) door

Taxidermieke uit Peer

- KSA-archief: schenking digitaal archief door Kevin Linsingh

- Films Lommel-Barrier: schenking door Simon Leppens uit Balen.

- een originele affiche – in Duits- en Nederlandstalige versie – waarin een oproep gedaan

wordt naar getuigen van de moord op een Duitse officier in de nacht van 19 op 20 juli 1917

nabij Brug 11 in Lommel: schenking door Roger Bergmans.

2. Onderzoeken van de collectie:

a. Registratie en ontsluiting van de collectie via BROCADE

Bibliotheek

In gezamenlijk overleg is besloten om de bibliotheek te herordenen. Als plaatsingssysteem

werd gekozen voor een formaatplaatsing. De boeken worden allereerst ingedeeld volgens

formaat. A = > 32 cm; B = < 32 cm. Per formaat wordt er dan doorlopend genummerd zodat elk

boek een uniek nummer heeft: A1, A2, …, B1, B2, …. Op dit moment zijn er in het totaal 1.871

boeken geordend volgens het nieuwe systeem. Voor elke nieuwe aanwinst voor de bibliotheek

geldt vanaf het moment dat de huidige collectie volledig geordend is het plaatsingssysteem een

aanwinstplaatsing: elke nieuwe publicatie schuift achteraan aan bij het juiste formaat. Er zijn

maar enkele grote thema’s in de bibliotheek: Taalwetenschap, Archeologie, Geschiedenis, …

Omdat er volgens de oude ordening veel boeken waren met hetzelfde SISO-nummer, moest de

gebruiker nog steeds zoeken naar de correctie publicatie. Met dit nieuwe plaatsingssysteem

willen we dit vermijden. Een bijkomstig voordeel is dat het nieuwe plaatsingssysteem

plaatsbesparend werkt. Op goed geluk de bibliotheek binnenstappen zal waarschijnlijk eindigen

in milde frustratie, maar de goed voorbereide gebruiker die een beetje handig is met een

computer hoeft maar een seconde in de bibliotheek te zijn om zijn/haar boek te vinden, dankzij

Brocade.

Naast de herordening van de bibliotheek werd er ook gezorgd voor uniformiteit aangaande

de trefwoorden. Het toekennen van trefwoorden gebeurt nu aan de hand van een overzichtelijke

trefwoordenlijst. De 1.871 boeken die al geordend zijn volgens het nieuwe plaatsingssysteem,

zijn voorzien van de ‘nieuwe’ trefwoorden. Ook de artikels van Te Lomelle op die Campine tot

en met 2002 jrg. 28 nr. 4 zijn aangepast.


Jaarverslag 2014

Overzicht van de tijdschriften die op artikelniveau werden geëxcerpeerd en ingevoerd in

Brocade (een totaal aantal kan niet worden gegeven, maar het gaat over honderden artikels):

1. Te Lomelle op die Campine (tot en met 2014)

Ingevoerd op artikelniveau van 1974 tot en met 2014 jrg. 40 nr. 3 september

PDF’s voor alle artikels in de nummers van 2001 tot en met 2008 (2014)

Trefwoorden toegevoegd tot en met 2002 jrg. 28 nr. 4 (2014)

2. Vlaamse Stam (tot en met 2014)

Ingevoerd op artikelniveau van 1965 tot en met 2014 jrg. 50 nr. 5

3. Brabants Heem (beëindigd) (wordt ‘In Brabant’)


4. Limburg (beëindigd) (wordt ‘Limburg – Het Oude Land van Loon’)

Ingevoerd op artikelniveau van 1948 tot en met 1996 jrg. 75 nr. 3-4

5. Limburg- Het Oude Land van Loon (opvolger van Limburg en van Het Oude Land van Loon)

(tot en met 2014)


6. Het Oude Land van Loon (beëindigd) (wordt ‘Limburg – Het Oude Land van Loon’)

Ingevoerd op artikelniveau van 1948 tot en met 1996 jrg. 50/2

7. In Brabant (tot en met 2014) (opvolger van Brabants Heem)


8. Het Liller Heem (tot en met 2014)


9. Grevenbroeker Echo’s (tot en met 2014)

Ingevoerd op artikelniveau van 1992 tot en met 2014 nr. 88

10. Ons Heem (beëindigd) (wordt ‘Tijd – Schrift’)


11. Heemkunde Limburg (tot en met 2014)


12. Tijd-Schrift (Heemkunde en Lokaal-Erfgoedpraktijk in Vlaanderen (tot en met 2014)


Archeologische collectie

Op Brocade zijn er tot en met 2014 maar liefst 11.069 stuks ‘ruw’ ingevoerd. ‘Ruw’ betekent

dat de beschrijving nog moet worden uitgebreid en dat er nog afbeeldingen moeten worden

toegevoegd aan de desbetreffende beschrijving.

Sinds 2014 zijn 99 archeologische objecten te bezichtigen, waaronder het complete bronsdepot

van Lutlommel-Konijnepijp en pijlpunten uit neolithicum en metaaltijd. Enkele archeologische

objecten (kokerbijlen en omega-armbanden uit bronsdepot) zijn gekoppeld aan de bijhorende

literatuur (artikel van Luc Van Impe in Archeologie in Vlaanderen).

Historische collectie

Tot en met 2014 zijn er in het totaal 639 museumobjecten ingevoerd. Aan 486 van deze

museumobjecten werd ook een foto toegevoegd..

Fotocollectie

In de fotocollectie zitten beschrijvingen van 2.317 foto’s. Aan 639 beschrijvingen is een foto

geplakt.

Archief en Documentatie

Nog niets gerealiseerd (tenzij herverpakking in dozen Rijksarchief)


Jaarverslag 2014

b. Wetenschappelijk onderzoek

- Tijdschrift “Te Lomelle op die Campine”

- behoort tot de top van de geschied- en heemkundige tijdschriften;

- het is een forum waarmee de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek kenbaar

gemaakt worden aan een breder publiek;

- de behandelde thema’s zijn: archeologie, dialectologie, toponymie, geografie en

geologie, volkskunde, lokale en regionale geschiedenis…

- jaargang 40, 2014 telde 128 bladzijden A4 formaat gespreid over 4 nummers.

- het abonnementsgeld bedroeg 20 €. Voor deze bijdrage ontvingen onze leden vier

nummers van “Te Lomelle…” boordevol interessante artikels en met talrijke

wetenswaardigheden en nieuwtjes met betrekking tot onze vereniging in het bijzonder

en het Lommelse cultuurhistorische leven in het algemeen. Bovendien konden de

abonnees gratis gebruik maken van het archief- en documentatiecentrum en hadden ze

gratis toegang in Museum De Kolonie en bij alle betalende activiteiten van Erfgoed

Lommel.

- Erfgoed Lommel verzorgde de volledige tekstverwerking, scanning en vormgeving van

het tijdschrift met de programma’s Word, Adobe InDesign en Adobe Photoshop. Het

tijdschrift werd gedrukt bij Drukkerij Vaes in Overpelt, elk nummer in een oplage van

420 exemplaren.

- In 2014 telden we 384 abonnees waarvan 37 gratis (incl. sponsors), 27

ruilabonnementen met heemkundige kringen, 251 betalende abonnees uit Lommel en 69

betalende abonnees van buiten Lommel.

- De uitgave van het tijdschrift werd mede mogelijk gemaakt door onze sponsors: Bouly

Bank en Verzekeringen, Optiek Jo Van Kerckhoven, Keurslager Van Hoof, Copycenter

Biemans, Sels Sound and Vision, Computers Autosoft, Verfcenter en Woondecoratie

De Bever, Belfius Noord-Limburg CVBA, Sels Electro en Zonnecenter,

Dierenartsenpraktijk Mertens-Klingels, Esso Shop Moonen, Meubelen Antonis, Frank

Mann Vastgoed, Brasserie ’t Stadhuis en Apotheek Vreys – Van Houtven.

Inhoudstafel:

Nr. 1, januari-februari-maart 2014

° Redactioneel

° Antonie BROEKS, Een minder bekende fotokaart uit de oude doos

° Gerd BLOEMEN, Wagenmakerij Jamart in de Kloosterstraat

° Veerle LEYSEN, Lommel tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918)

° Ferdi GEERTS, Museum De Kolonie opent opnieuw

° Jos JANSEN, Een Lommelaar in Canada

° Toon VANDUFFEL, Eliza Moelants tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-

1945)

° Veerle LEYSEN, Zondag 27 april 2014: Erfgoeddag

° bon voor gratis brochure

Nr. 2, april-mei-juni 2014

° Redactioneel

° Roger PLEES, Nieuwe fotoaanwinst

° Veerle LEYSEN, Museum De Kolonie terug open

° Jos JANSEN, Dialectverlies bij Lommelaren

° Eddy RYCKALTS, Familienamen in uw stamboom

° Bruno INDEKEU, Honderd jaar geleden. De eerste oorlogsmaanden in Limburg

(herfst 1914) deel 1

° Veerle LEYSEN, correctie fotoaanwinst “Te Lomelle op die Campine”, jg. 40,

nr. 1

° Gerd BLOEMEN, Schatten van Vlieg

° Wannes WILMS, Verzamelen is beleven

° Vic MENNEN, Eendracht maakt macht


Jaarverslag 2014

Nr. 3, juli-augustus-september 2014

° Redactioneel

° Veerle LEYSEN, Expo “Den Doodendraad” krijgt nog een staartje!

° Toon VANDUFFEL, Waarom de Tweede Wereldoorlog door sommigen “een

avontuur” werd genoemd

° Veerle LEYSEN, Lezing door Anton Neggers, Genealogisch onderzoek in de

meierij van ’s Hertogenbosch

° Aanvulling en rechtzetting “Te Lomelle op die Campine, jg. 40, nr. 2

° Henri LAVREYSEN, Het ontstaan van de Duitse Militaire Begraafplaats in

Lommel

° Hans DEN BROK, Hoe een Amerikaanse C-47 nabij Lommel terechtkwam

° Erfgoed Lommel organiseert een cursus Aldfaer


(herfst 1914) deel 2

° Veerle LEYSEN, 15 september 2014: Herdenking Operation Market Garden

1944-2014: 70 jaar bevrijding op een passende wijze herdacht

Nr. 4, oktober-november-december 2014

° Redactioneel

° Veerle LEYSEN, In Memoriam: Eddy Ryckalts

° Veerle LEYSEN, Juweeltjes van “getuig”. Hondentuig van de bovenste plank

° Wannes WILMS, Scabinatus de Lumele, vrienden van de kring

° Jos JANSEN, Een Lommelaar in Canada (vervolg)


(herfst 1914) deel 3 (laatste deel)

° Vic MENNEN, Reizigers uit het noorden en het zuiden… Hun kijk op mens en

landschap in een Kempens grensgebied aan het einde van de 18de eeuw.

- Projecten Familiekunde

index op parochieregisters

Een werkgroep startte met het maken van een index op de parochieregisters (tot 1808; dus

aansluitend bij de aktes van Burgerlijke Stand). Einde 2013 was de indexering van de

‘dopen’ bijna afgerond. De indexering werd in 2014 verdergezet en het is uiteindelijk de

bedoeling om de index te koppelen aan de gescande parochieregisters, zodat deze laatste ook

online op naam kunnen worden geraadpleegd.

Projectcoördinator was Eddy Ryckalts.

- Archeologisch onderzoek

Kristalpark III Zone 4

Zone 4 is een zeer belangrijke zone met een goed bewaarde holocene bodem (podzolbodem)

en een begraven laat-glaciale bodem (vermoedelijk een Usselo-bodem). In beide bodems

bevinden zich goed geconserveerde steentijdsites. Het onderzoek van zone 4 is cruciaal voor

de interpretatie van het reeds uitgevoerde onderzoek in de overige drie zones en voor het

beantwoorden van de gestelde onderzoeksvragen. Bovendien kan tijdens het onderzoek van

zone 4 een boeiende publiekswerking worden opgezet. Na het afsluiten van het onderzoek

van zone 4 kan dan het definitieve eindrapport (publicatie) van het steentijdsitecomplex

worden geschreven.

Om de nodige financiële middelen bijeen te krijgen voor het onderzoek, werd een voorstel

uitgewerkt door het Agentschap Natuur en Bos, de Stad Lommel en Erfgoed Lommel. Ook

aan het Agentschap Onroerend Erfgoed werd gevraagd om te participeren. Elke partner zou

zijn bijdrage leveren in de vorm van financiële of logistieke steun. Het Agentschap

Onroerend Erfgoed weigerde echter om deel te nemen. Op dit ogenblik wordt gezocht naar

een andere mogelijke oplossing.


Jaarverslag 2014

Kristalpark III eventuele uitbreidingszone Samenhangend met ‘Kristalpark III Zone 4’ werd ook het probleem van een eventuele

uitbreidingszone van Kristalpark III aangekaart. In deze uitbreidingszone zou immers ook

archeologisch onderzoek moeten gebeuren.

Erfgoed Lommel maakte aan de Stad Lommel een advies over waarin stond vermeld in welk

gebied deze uitbreiding best gebeurt, rekening houdend met het zoveel als mogelijk

beschermen van de archeologische vindplaatsen.

Deze uitbreiding van het Kristalpark is (eventueel) wenselijk omdat omwille van het decreet

van soortenbescherming en –beheer (Agentschap Natuur en Bos) in het huidige Kristalpark

een zone van ongeveer 25 ha niet voor het vestigen van industrie kan worden gebruikt.

Deze uitbreidingszone zat ook vervat in het voorstel dat werd uitgewerkt rond ‘Kristalpark

III zone 4’. Ingevolge de weigering van het Agentschap Onroerend Erfgoed om te

participeren blijft ook dit probleem bestaan.

Crematorium

Op het terrein waar het crematorium zal worden gebouwd, moet een archeologisch

(voor)onderzoek worden uitgevoerd. Erfgoed Lommel adviseerde Pontes, de bouwheer. Dit

advies werd overgemaakt aan het Agenschap Onroerend Erfgoed en het Agentschap hield

rekening met dit advies. Erfgoed Lommel volgt dit dossier verder op.

Dierenasiel

Op het terrein waar de Stad Lommel een dierenasiel zal bouwen werd een archeologisch

vooronderzoek uitgevoerd door de KU Leuven.

Erfgoed Lommel adviseerde de Stad Lommel met betrekking tot dit onderzoek en volgde dit

onderzoek van zeer nabij op. Erfgoed Lommel leverde de nodige inhoudelijke informatie aan

de KU Leuven om het rapport op te stellen. Het onderzoek werd beëindigd en het

Agentschap Onroerend Erfgoed gaf het terrein vrij.

Russendorp

Op vraag van Sibelco adviseert Erfgoed Lommel ook in dit dossier. Het archeologisch

vooronderzoek gebeurt door ARON. In een eerste zone werd het archeologisch

vooronderzoek uitgevoerd en nadat er grondig gediscussieerd werd over de rapportage met

het Agentschap Onroerend Erfgoed, werd deze zone vrijgegeven.

In de loop van de volgende jaren zal het onderzoek in de volgende zones worden

verdergezet.

Park De Soeverein

Erfgoed Lommel stelde op vraag van het samenwerkingsverband ‘Bosland’ voor dit gebied

een ‘archeologietoets’ op . Met deze ‘archeologietoets’ werd rekening gehouden bij het

opstellen van de plan-MER. Ondertussen werd het archeologie-hoofdstuk in de plan-MER

nagelezen door Erfgoed Lommel en de opmerkingen werden overgemaakt. Erfgoed Lommel

zal dit dossier verder opvolgen.

Omleidingsweg N769 Kattenbos

Erfgoed Lommel adviseert de Stad Lommel en volgt het dossier verder op.

Erfgoed Lommel werkte mee met ANTEA/ODIN in het kader van het opstellen van een

‘archeologietoets’. Nadat deze archeologietoets was besproken met het Agentschap

Onroerend Erfgoed en goedgekeurd, werd gestart met het paleolandschappelijk onderzoek.

Dit onderzoek werd uitgevoerd en begin 2015 zullen de resultaten hiervan worden

besproken. Daarna zal worden bepaald welk verder onderzoek er nog zal moeten gebeuren.

“Archeoloog in de klas”

Op woensdagvoormiddag 24 september 2014 gaf Ferdi Geerts drie lessen aan de eerstejaars

leerlingen van WICO Campus Sint-Jozef over archeologische bronnen.


Jaarverslag 2014

(Inter-)nationale contacten m.b.t. archeologisch onderzoek

Op donderdag 10 april 2014 bracht Dr. Iwona Sobkowiak-Tabaka (Poolse Academie

voor Wetenschappen, Instituut voor Archeologie en Etnologie, Poznan, Polen) een

bezoek aan Museum De Kolonie. Ze studeerde een volledige dag op de type-artefacten

afkomstig van de Lommelse finaalpaleolithische vindplaatsen (Federmessergroepen).

Nadien werd haar digitaal nog informatie (literatuur) bezorgd.

Op dinsdag 8 juli 2014 voerde Drs. Dries Cnuts (Universié de Liège) in Museum De

Kolonie een studie uit van de collecties en start van een twee jaar durend experiment

rond traceologie.

Dr. Pawel Kubistal (4Archeo.eu en Uniwersytet Wroclawski; Georg-August

Universität, Göttingen; Martin Luther Universität, Halle; University College of London;

Archeologisch Centrum Vrije Universiteit, Amsterdam) studeerde op maandag 17

november 2014 een halve dag op de Lommelse steentijdcollecties. Hij was zo onder de

indruk van de collecties dat hij in 2015 de studie zal verder zetten. Hij zou het ook een

eer vinden om als vrijwilliger te kunnen meewerken in het museum.

Op vrijdag 29 september 2014 kwam een cameraploeg van het Amerikaanse

mediabedrijf Prometheus Studio’s naar Lommel-Maatheide om er de paleobodem

(Usselobodem en veenpakket) te filmen voor een tv-documentaire.

Op verzoek van het Agentschap Onroerend Erfgoed werd door conservator Ferdi Geerts

een archeologisch artikel geschreven over de stad Hamont, dat zal opgenomen worden

in de afdeling ‘Historische kernen’ van de Centrale Archeologische Inventaris (CAI).

- Monumenten en Landschappen

20/02/2014 ► 4 inspecties Monumentenwacht: Marktplein met

gebouwen, Huis Aerts, Staatsboerderij nr. 4 en Wateringhuis. Erfgoed Lommel

volgde deze inspecties op.

Erfgoed Lommel werkte, samen met Natuurpunt Noord-Limburg, mee aan het schrijven

van het historische luik van het landschapsbeheersplan in verband met de Grote Watering

in Lommel-Kolonie. Het opstellen van dit landschapsbeheersplan is een initiatief van de

Stad Lommel en werd uitbesteed aan Antea Group. Een vertegenwoordiger van Erfgoed

Lommel (conservator Ferdi Geerts) zit in de projectstuurgroep.

- Onderzoeksvragen De vragen komen toe via het contactformulier op de website www.erfgoedlommel.be

In 2014 werden ons via dit contactformulier in totaal 26 onderzoeksvragen gesteld. De

meeste vragen werden gesteld in de periodes januari – april (9 vragen) en oktober –

november (12 vragen). Enkel in de maand juli kregen we geen enkele vraag.

De vragen hadden betrekking op volgende onderwerpen:

Historisch onderzoek (vooral WO I) 15 vragen

Genealogisch onderzoek 6 vragen

Volkskundig onderzoek 3 vragen

Archeologisch onderzoek 2 vragen

Deze vragen werden beantwoord door het personeel i.s.m. Eddy Ryckalts (vragen in verband

met genealogisch onderzoek).

http://www.erfgoedlommel.be/


Jaarverslag 2014

C. PUBLIEKSWERKING

1. Bezoekersaantallen

a. Museum De Kolonie

Sedert de heropening van het museum op Paasmaandag 21 april 2014 telden we 2.885

bezoekers in het totaal. Hieronder waren er 1.169 individuele bezoekers, 1.114 bezoekers in

groepsverband en 602 bezoekers in klassikaal verband in het kader van het educatieve

project ‘Oertijd’ (zie verder in dit jaarverslag).

De bezoekersaantallen ter gelegenheid van speciale evenementen werden niet alleen in de

algemene tabel opgenomen maar daarnaast ook nog eens apart vermeld in de statistieken.


Jaarverslag 2014

Groepsbezoeken:

In 2014 noteren we opnieuw een zeer sterke terugval van de groepsbezoeken die via

Toerisme Lommel geboekt worden. Slechts 2 groepen (4 in 2013) werden geboekt via

Toerisme Lommel.

b. Historisch Documentatiecentrum De Barrier


Jaarverslag 2014

► Algemeen jaartotaal:

2.885 bezoekers voor Museum De Kolonie vanaf de heropening op 21/04/2014

1.237 bezoekers voor Documentatiecentrum De Barrier

4.122 bezoekers op jaarbasis (tegenover 3.723 bezoekers in 2013)

c. Promotie

Promotie voor Erfgoed Lommel en voor de activiteiten/evenementen werd gevoerd via

volgende kanalen:

- persartikels aan de lokale en regionale pers;

- het stedelijk infoblad;

- het eigen tijdschrift Te Lomelle op die Campine;

- de eigen website www.erfgoedlommel.be: deze website wordt in eigen beheer middels

WordPress up-to-date gehouden door conservator Ferdi Geerts;

- de eigen Facebook-pagina van Erfgoed Lommel: telt reeds 435 vrienden;

- de elektronische nieuwsbrief die op regelmatige basis verspreid wordt…



Jaarverslag 2014

2. Eigen activiteiten

a. 25/03/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “Onder het juk van Duitse

pinhelmen. Lommel tijdens de Eerste Wereldoorlog” in het kader van de Nacht

van de Geschiedenis / Davidsfonds Lommel

Wie het over WO I heeft, die denkt in één moeite door

aan de verschrikkingen in de Westhoek. En terecht. Maar

ook in Lommel zorgden de oorlog en de bezetting voor

pijn en ellende. Duitse opeisingen en boetes troffen bijna

elke Lommelaar, er was de verplichte tewerkstelling in

mensonwaardige omstandigheden in Duitse

werkkampen,… En laat ons de beruchte “ijzeren draad”

niet vergeten die de grens met het neutrale Nederland

hermetisch afsloot. En toch hielden de Lommelaars

stand. Het dagelijkse leven ging zo goed en zo kwaad als

mogelijk zijn gangetje. Gemeente- en Armenbestuur en

het Nationaal Hulp- en Voedingscomité speelden daarin

een zeer belangrijke rol.

Dat en nog veel meer werd behandeld in deze lezing en

rijkelijk gedocumenteerd met foto’s, originele

archiefstukken…

86 deelnemers

b. 16/04/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “Onder het juk van Duitse

pinhelmen. Lommel tijdens de Eerste Wereldoorlog” voor De Orde van de

Prince

Zie hierboven.

34 deelnemers

c. 21/04/2014: heropening Museum De Kolonie (zie ook bladzijde 9 in dit jaarverslag)

We telden 253 bezoekers.


Jaarverslag 2014

d. 27/04/2014: ERFGOEDDAG rond het thema “Grenzen”

Op zondag 27 april 2014 was het in Vlaanderen

voor de veertiende keer op rij Erfgoeddag,

ditmaal rond het thema “Grenzeloos”. Zoals

steeds gaf het centrale coördinatieteam weer

talrijke tips om dit thema in te vullen.

Maar – eigenzinnig als we zijn – gaf Erfgoed

Lommel een heel eigen invulling aan het thema

“Grenzeloos”.

In 2014 was het namelijk precies 100 jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Overal

te lande werd dit herdacht. Ook in Lommel werd een uitgebreide reeks activiteiten uitgewerkt

(zie elders in dit jaarverslag). En laat 27 april 2014 – Erfgoeddag dus – nu net het moment zijn

waarop het startschot gegeven werd voor deze lokale herdenking.

Wat is het verband met het thema “Grenzeloos”, hoor ik je vragen? Simpel, de “IJzeren

Draad”! In 1915 begon het Duitse leger met het opstellen van een elektrische draadversperring

langsheen de grens van België met Nederland. Deze zogenaamde “Doodendraad” eiste tal van

slachtoffers. Talrijke brievendragers, passeurs, smokkelaars, enz. moesten hun pogingen om

de draad te passeren met hun leven bekopen. Ook in Lommel beïnvloedde de aanwezigheid

van de elektrische draadversperring het dagelijkse leven. Vanaf zondag 27 april tot en met

zaterdag 7 juni 2014 kon je in Historisch Documentatiecentrum De Barrier de tentoonstelling

“Den Doodendraad” komen bezichtigen. Open van maandag tot en met zaterdag, van 13.30u

tot 16.30u. Zondag gesloten. Gratis toegankelijk.

Maar ook de eigenzinnigheid waarmee we het thema “Grenzeloos” inkleuren kende blijkbaar

geen grenzen. Want op zondag 27 april 2014 kon je vanaf 13u tot 17u een demonstratie

bijwonen van “FamilySearch – stamboomonderzoek zonder grenzen”. Eddy Ryckalts en Jean

Huysmans toonden de “grenzeloze” mogelijkheden van FamilySearch, een

computerprogramma waarmee de index op de registers van de Burgerlijke Stand van Lommel

van 1808 tot en met 1911 gekoppeld wordt aan de digitale aktes. Met enkele muisklikken krijg

je van thuis uit alle informatie én de bijhorende aktes te zien die er over één bepaalde persoon

in de registers van de Burgerlijke Stand van Lommel beschikbaar zijn. Een grote stap vooruit

voor de vele stamboomonderzoekers.

En er was nog een reden waarom je tijdens Erfgoeddag een bezoek moest brengen aan De

Barrier. We hadden namelijk voor elke bezoeker een gratis exemplaar klaarliggen van de

nieuwste publicatie uit de reeks Limburgse Studies: “WO I in Limburg: gedode en tot

dwangarbeid veroordeelde burgers”. Voor Lommel komen er in deze publicatie in totaal 28

namen voor, waaronder 22 slachtoffers van De Draad.

Tijdens Erfgoeddag 2014 brachten 225 mensen een bezoek aan De Barrier.


Jaarverslag 2014

e. 07/05/2014: Lommeldag WICO – Campus Sint-Jozef Op woensdag 7 mei 2014 organiseerde Erfgoed Lommel i.s.m. Sonja Van Endert (leerkracht

Geschiedenis) reeds voor de vijfde keer een “Lommeldag” voor de derdejaars ASO en TSO

van de WICO – Campus Sint-Jozef. Het thema van deze Lommeldag is “Lommel tijdens het

Ancièn Régime”. Op het programma (met doorschuifsysteem) stonden: een rondleiding op het

Kerkplein en omgeving, een rondleiding m.b.t. de Sint-Pietersbandenkerk (glasramen) en

toren, een wandeling in de omgeving Marktplein en Hertog Janplein en een powerpoint in het

Raadhuis. Nadien moesten nog een aantal vragen opgelost worden.

In 2014 namen maar liefst 141 leerlingen en 6 leerkrachten deel.

f. 14/06/2014 en 21/06/2014: cursus “Vuurstenen werktuigen herkennen” Deze cursus werd in 2 delen gegeven door conservator en archeoloog Ferdi Geerts, telkens op

een zaterdagnamiddag van 14u tot 16u in Museum De Kolonie. De cursus was bedoeld voor

amateur-archeologen en andere enthousiastelingen. Ferdi Geerts bracht hen de basis bij van de

steentijdtechnologie zodat de cursisten na afloop zelf het verschil konden zien tussen een door

mensenhanden bewerkte vuursteen en een vuursteen die louter gevormd is door de natuur.

Deelname kostte 10 euro (voor de twee lessen samen). In deze prijs was inbegrepen: toegang

en rondleiding in het museum, de doe-les, koffie en koekjes.

Op vraag van Natuurpunt Noord-Limburg zal deze les in 2015 nog eens herhaald worden.

Er waren telkens 5 deelnemers.

g. 04/08/2014: lancering nieuwe website WO I door Erfgoed Lommel:

wo1.erfgoedlommel.be Erfgoed Lommel lanceerde in augustus 2014 een nieuwe website: wo1.erfgoedlommel.be

Op deze website vertellen we het verhaal van Lommel tijdens de Eerste Wereldoorlog,

gebaseerd op de publicaties over dat onderwerp van de heren Vanden Boer en Vanden Boer uit

1994. De volgende vier jaren zullen er regelmatig historische feiten, verhalen, foto’s,

fragmenten uit brieven, doodsberichten enz. op gepost worden in een min of meer

chronologische volgorde. Zo kan je op die website van dag tot dag meevolgen hoe Lommel

leefde ‘onder het juk van de Duitse pinhelmen’! De website is dus zeker een regelmatig

bezoekje waard!

h. 09/2014 en 10/2014: Educatief project “Oertijd” in een nieuw kleedje gestoken

+ bezoekersaantallen Het vernieuwde Museum De Kolonie is een exclusief prehistorisch archeologisch museum en

vertelt het interessante verhaal van prehistorische jagers-verzamelaars en boeren aan de hand

van authentieke Lommelse vondsten. Waar het project Oertijd in het verleden meer de nadruk

legde op het vergaren van theoretische kennis door middel van een rondleiding in het

archeologisch museum gevolgd door het oplossen van een aantal vragen en opdrachten, laten

we in dit nieuwe concept de kinderen zelf op ontdekkingstocht gaan in de prehistorie.

Het project is bestemd voor leerlingen van de derde graad van het basisonderwijs.

HET DOEL is om de kinderen bewust te maken van de verschillen in levenswijze en

technologie in een samenleving van jagers-verzamelaars en deze in een samenleving van

boeren. Bovendien willen we hen inzicht geven in de wijze waarop de prehistorische denkende

mens met allerlei rituelen en gebruiken zin gaf aan het dagdagelijkse bestaan.

HOE WILLEN WE DIT DOEL BEREIKEN? Door middel van leuke, uitdagende en

inspirerende opdrachten of modules die op een evenwichtige en evenredige manier verdeeld

zijn over de thema’s ‘hoofd’ (= denken) en ‘handen’ (= doen).

http://wo1.erfgoedlommel.be/


Jaarverslag 2014

MODULES: zowel in het thema ‘hoofd’ als in het thema ‘handen’ werden telkens vier

modules uitgewerkt. In het thema ‘hoofd’ zijn dat: 1. jagers-verzamelaars; 2. boeren; 3.

denkende mens en 4. studie en experimenten. De kinderen gaan zelf op zoek naar antwoorden

in het museum. Ze kunnen daarbij gebruik maken van ultramoderne multimediatechnieken.

Het thema ‘handen’ bundelt de modules 1. tenten bouwen, 2. opgraven, 3. prehistorisch

schilderen en 4. sport en spel.

STAMMEN/FAMILIES: de klas wordt verdeeld in maximum acht stammen die elk een

natuurnaam krijgen. De leden van de stam krijgen allemaal een herkenningsteken of

stamsymbool (= amulet). Eén stamlid ontvangt een klembord voor de opdrachtenbladen per

module. Een tweede stamlid krijgt een zandloper om de moduletijd te bewaken. Een derde

stamlid ontfermt zich over de materiaaldoos met daarin alle nodige materiaal.

DAGPROGRAMMA: deelnemen aan het project Oertijd kan enkel in de voormiddag met één

of maximum twee klassen. Echter, voor groepen die dat wensen is er in samenwerking met

Natuurpunt een dagprogramma uitgewerkt: in de voormiddag nemen ze deel aan het educatief

project “Oertijd”, ’s middags picknicken ze op de museumsite en daarna wandelen of fietsen

ze naar het Wateringhuis voor het vervolg van het programma.

Het personeel van Erfgoed Lommel zorgt samen met de leerkracht(en) voor begeleiding en

toezicht.

Er namen in totaal 30 klassen deel aan het educatieve project ‘Oertijd’ of 602 leerlingen.

Daarvan namen 13 klassen of 273 leerlingen deel aan het dagprogramma.

Ook de groep ‘Kei-Jong’ uit Antwerpen (mentaal gehandicapte jong-adolescenten en

volwassenen) nam op zaterdag 4 oktober 2014 met 14 mensen en 4 begeleiders deel aan het

project ‘Oertijd’ bij wijze van museumbezoek.

i. 11/09/2014: VIP-ontvangst van Rotaryclub Neerpelt-Dommelvallei met

rondleiding in Museum De Kolonie 16 deelnemers kregen een VIP-rondleiding - gevolgd door een receptie - in Museum De

Kolonie. Ze kregen tijdens de receptie meer uitleg over de werking van Erfgoed Lommel vzw

en Museum De Kolonie van conservator Ferdi Geerts en directeur Veerle Leysen.


Jaarverslag 2014

j. 16/09/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “De Brug tot Market

Garden: de bevrijding van Lommel en Valkenswaard” voor de HK

Valkenswaard in CC Valkenswaard Operation Market Garden was een geallieerd offensief in september 1944, op het einde

van de Tweede Wereldoorlog. Het bestond uit een grootschalige luchtlandingsoperatie

(Market) en een grondoffensief vanuit België (Garden). Bedoeling was de geallieerde

troepen te laten doorstoten tot Nijmegen via Lommel,Valkenswaard en Eindhoven.

Brug 9 in Lommel-Barrier speelde tijdens WO II een cruciale rol. Waarom deze brug ook wel

eens JOE’s Bridge genoemd werd en welke betekenis Brug 9 had in Montgomery’s befaamde

“Operation Market Garden”, waarom ze in september 1944 het toneel vormde van een hevige,

nietsontziende strijd, … het zijn slechts enkele thema’s die in deze lezing aan bod kwamen.

Maar ook het verhaal van de gijzelaars bij de kerk en bij de kliniek in Lommel-Centrum kwam

aan bod. En uiteraard werd ook uitgebreid aandacht besteed aan de bevrijding van

Valkenswaard.

Er waren 108 toehoorders.

k. 18/09/2014: lezing door directeur Veerle Leysen “De boog kan niet altijd

gespannen staan. Sport, spel en vertier in Lommel.” voor ‘Club 51 ’t Zand’ in

De Brugwachter in Lommel-Barrier Op donderdag 18 september 2014 gaf Veerle Leysen een lezing over sport, spel en vertier in

Lommel door de eeuwen heen. Van de oudste 17de-eeuwse schuttersgilden tot het hedendaagse

vertier: alles werd onder de loep genomen. Fanfare’s en andere muziekgezelschappen,

toneelverenigingen, sportclubs zoals Lommel SK passeerden de revue. Maar ook de opening

van de Sint-Jozefszaal begin 20ste eeuw als het eerste cultuurmekka in Lommel, de uitbouw

van het sportcomplex aan de Gestelsedijk in de jaren 1960, de viering van karnaval in

Lommel, Lommel-Kermis met een spectaculaire kermiskoers in 1958… werden behandeld.

Het werd een geanimeerde avond vol nostalgie.

21 deelnemers

l. Cursus Aldfaer: 20/09 – 18/10 – 15/11 – 13/12/2014 door Johan Van Hassel Aldfaer is een gratis te downloaden Nederlandstalig genealogieprogramma voor Windows.

Het programma telt inmiddels veel gebruikers in Nederland en België. Het is omwille van zijn

duidelijke opzet uitermate geschikt voor beginners, maar ook voor ervaren gebruikers is het

zeer nuttig.

Erfgoed Lommel organiseerde in 2014 reeds voor de derde maal een cursus Aldfaer.

De cursus werd opgesplitst in twee modules van telkens twee lessen.

De twee lessen van de eerste module vonden plaats op zaterdag 20 september en zaterdag 18

oktober 2014 telkens van 13.30u tot 16.30u in Historisch Documentatiecentrum De Barrier

van Erfgoed Lommel. Deze twee lessen van de eerste module waren vooral bestemd voor

eenieder die nog niet met een genealogisch computerprogramma werkt. Maar ook wie al met

Aldfaer werkt maar het gevoel heeft het programma nog niet helemaal meester te zijn, was

uiteraard welkom. Er werd getoond hoe u dit programma kunt downloaden en installeren en

hoe u van start kunt gaan. We gingen nader in op o.a. de programma- en systeemvereisten, de

gebruikersinterface, hoe je een nieuwe stamboom kan aanmaken en gegevens kan invoeren,

hulpmiddelen, automatisch aanvullen, rapportages, sjablonen, instellingen, werken met

Personenlijst, GEDCOM, …

Een handige hand-out van de cursus werd ter beschikking gesteld.

De twee lessen van de tweede module vonden plaats op zaterdag 15 november en op zaterdag

13 december 2014 telkens van 13.30u tot 16.30u in het Raadhuis in Lommel.

Deze tweede module was bestemd voor eenieder die reeds op het basisniveau met Aldfaer

werkt en die graag kennis wilde maken met de uitgebreide mogelijkheden van dit programma.

Tijdens deze tweede module gingen we dus een aantal minder bekende, maar vaak


Jaarverslag 2014

verrassende mogelijkheden van Aldfaer verkennen. Kwamen onder meer aan bod: invoegen

van afbeeldingen, video's, geluids- en tekstbestanden, rapportages en overzichten, printen en

opslaan van overzichten, onderhoud van tabellen, aantekeningen maken, kleurgebruik,

beveiligde tekst en weblinks, groepen maken en bewerken, Aldfaer op een tablet, uw

gegevens op het internet, … Uiteraard kwamen diverse Vaak Gestelde Vragen (FAQ) aan de

orde, maar er was ook voldoende ruimte voor de door u aangegeven problemen.

Ook in deze tweede module werd een handige hand-out van de cursus ter beschikking gesteld.

De cursus werd gegeven door Johan van Hassel uit Veldhoven (NL). Hij is bestuurslid van

HCC!zob (Hobby Computer Club Zuid Oost Brabant , www.hcczob.nl ) en coördinator van de

werkgroep Computergenealogie van HCC!zob. Daarnaast is hij adviseur binnen de landelijk

(Ndl.) werkende interessegroep Genealogie van HCC!

Er namen in totaal 17 cursisten deel aan de cursus Aldfaer waarvan 10 cursisten aan de eerste

module en 17 cursisten aan de tweede module

m. 07/10/2014: VIP-ontvangst van de leden van de Algemene Vergadering, Raad

van Bestuur en Vaste Commissie van Advies van Erfgoed Lommel met ludieke

rondleiding in Museum De Kolonie

De leden van de Algemene Vergadering, de Raad van Bestuur en de Vaste Commissie van

Advies van Erfgoed Lommel vzw werden op 7 oktober 2014 verwelkomd in Museum De

Kolonie. Ze kregen echter geen klassieke rondleiding - zoals ze verwacht hadden - maar ze

werden uitgenodigd om in de huid te kruipen van een 11 à 12-jarige en zo deel te nemen aan

het educatieve project “Oertijd”. Ze werden dus ingedeeld in stammen en gingen zelf op

verkenningstocht door het museum, losten vragen op en vervulden opdrachten. Zo leerden ze

op een speelse en aangename manier het museum beter kennen.

Nadien volgde een gezellig samenzijn met een hapje en een drankje.

Het programma werd door de 25 aanwezigen zeer gesmaakt.

http://www.hcczob.nl/


Jaarverslag 2014

3. Activiteiten in samenwerkingsverband

a. VRIJETIJDSCEL

Einde 2013 werd - op initiatief van de Jeugddienst - een zogenaamde “Vrijetijdscel”

opgericht met de volgende doelstellingen:

- meer zicht krijgen op de visie, doelstellingen en activiteiten van andere

vrijetijdsdiensten;

- minder naast - meer met elkaar werken;

- betere communicatie tussen diensten onderling;

- betere communicatie over de activiteiten van deze diensten;

- samen kijken waar we kunnen besparen en waar we efficiënter kunnen werken.

Wie maakt er deel uit van deze Vrijetijdscel? De Cultuurdienst, Sportdienst, Jeugddienst,

Cultuurcentrum, Stedelijke Bibliotheek, Erfgoed Lommel, Toerisme Lommel,

Communicatiedienst, Integratiedienst, Bevoegde schepenen, Dienst Internationale

Samenwerking, Dienst Onderwijs.

Voor Erfgoed Lommel worden de vergaderingen bijgewoond door directeur Veerle

Leysen.

In 2014 werd vergaderd op 09/01/2014, 27/02/2014, 22/04/2014, 23/06/2014, 23/09/2014

en 02/12/2014

b. TRAJECT NAAR ERFGOEDCONVENANT NOORD-LIMBURG: Beleidsvoorbereidend werk om de oprichting van een nieuwe projectvereniging en de

aanvraag van een erfgoedconvenant mogelijk te maken.

In de regio Noord-Limburg hebben 9 gemeenten een traject opgestart naar een Cultureel

Erfgoedconvenant voor de regio Noord-Limburg. Deze negen gemeenten zijn: Lommel,

Overpelt, Neerpelt, Hechtel-Eksel, Hamont-Achel, Bocholt, Meeuwen-Gruitrode,

Leopoldsburg en Peer.

Een Cultureel-Erfgoedconvenant is een overeenkomst die afgesloten wordt tussen de

Vlaamse Gemeenschap en een Intergemeentelijk Samenwerkingsverband (IGS) met

rechtspersoonlijkheid. Wat is cultureel erfgoed? Alles wat tastbaar en verplaatsbaar

(roerend) is en niet-tastbaar of immaterieel. Onroerend erfgoed (monumenten en

landschappen) komt dus niet in aanmerking.

De bedoeling van een Erfgoedconvenant is dubbel:

- het stimuleren van de samenwerking tussen erfgoedactoren onderling en het

vergroten van het draagvlak:

sensibiliseren van de bevolking;

cultureel-erfgoed onder de aandacht brengen;

- ondersteuningsbeleid:

inhoudelijke steun (vorming, trajectbegeleiding en advies);

logistieke steun;

financiële steun (subsidiereglement, werkingssubsidies).

Daarbij wil men inspelen op de noden en de eigenschappen van het lokale erfgoedveld.

De concrete uitwerking van de erfgoedconvenants wordt toevertrouwd aan een lokale

Erfgoedcel.

Belangrijk is dat:

- het initiatief komt vanuit een Intergemeentelijk Samenwerkingsverband;

- de convenant gedragen wordt door lokale erfgoedactoren: aantonen dat er

voldoende participatie is van lokale erfgoedactoren;

- er een grote betrokkenheid is vanuit het werkveld.

Onder Erfgoedactoren verstaan we enerzijds actoren die een actieve en rechtstreekse

ERFGOEDwerking hebben en anderzijds actoren die wel een erfgoedcollectie hebben

maar geen rechtstreekse erfgoedwerking.


Jaarverslag 2014

Een eerste en uiterst belangrijke stap is dus het in kaart brengen – middels een bevraging

volgens een vast stramien - van de lokale erfgoedactoren per deelnemende gemeente.

Deze bevraging wordt gedaan door de Klankbordgroep. Per gemeente is namelijk een

“Klankbordgroep” opgericht die de nodige info zal aanleveren op basis waarvan de

“Schrijfgroep” het eigenlijke beleidsplan zal schrijven.

De Klankbordgroep voor Lommel bestaat uit Lucien D’Joos (voorzitter Cultuurraad en

lid van de Vaste Commissie van Advies van Erfgoed Lommel), Veerle Leysen (directeur

Erfgoed Lommel) en Wannes Wilms (medewerker Erfgoed Lommel). Wannes Wilms

maakt tevens deel uit van de Schrijfgroep.

- 26/02/2014: vergadering Platform Noord-Limburg in Palethe en oprichting van

een Klankbordgroep

- 29/04/2014: startvergadering Klankbordgroep in Peer

- 25/06/2014: vergadering Klankbordgroep in Peer

- 22/11/2014: inspraakmoment Klankbordgroep in De Soeverein in Lommel

Ondertussen is er vanop Vlaams niveau echter meegedeeld dat de bestaande

Erfgoedconvenants zullen moeten inleveren en dat er in 2015 en 2016 geen budgetten

zullen worden vrijgemaakt voor nieuwe aanvragen van een erfgoedconvenant. En ook

voor de daaropvolgende jaren (tot en met 2019) is dit twijfelachtig.

Toch hebben de deelnemende gemeenten besloten om verder te gaan met het schrijven

van het beleidsplan voor de aanvraag van een Erfgoedconvenant om het reeds gedane

werk niet te laten verloren gaan. Mocht het licht dan toch terug op groen gezet worden,

dan ligt ons dossier klaar mits enkele kleine updates.

c. HERDENKING WO I – WO II: In 2014 werd wereldwijd de start van WO I – honderd jaar geleden – herdacht met allerlei

festiviteiten, activiteiten en evenementen. Ook Lommel droeg zijn steentje bij. Maar, in

Lommel stonden we niet alleen stil bij 100 jaar start WO I, maar we herdachten ook - op

vraag van Erfgoed Lommel – 70 jaar einde WO II. Met dat doel werd reeds in juli 2012

een werkgroep opgericht waarvan naast Erfgoed Lommel ook de Cultuurdienst,

Cultuurcentrum De Adelberg, de Stedelijke Bibliotheek, de Cultuurraad en het

Internationaal Jeugdontmoetingshuis / Duitse Militaire Begraafplaats deel uitmaken en

die deze herdenking(en) inhoudelijk uitwerkte. Van 4 mei tot en met 9 juni 2014 werden

allerlei activiteiten geprogrammeerd, gaande van tentoonstellingen, lezingen,

filmvoorstellingen, geleide wandelingen, muziekoptredens, toneelvoorstellingen, enz.

Activiteiten van/door Erfgoed Lommel: - 27/04/2014 – 07/06/2014: Tentoonstelling “Den Doodendraad”

In april 1915 beginnen de Duitsers met de aanleg van een elektrische draadversperring

om de grens met Nederland over gans de lengte, van Gemmenich tot aan de zee, af te

grendelen. Duitse genietroepen worden in de grensdorpen gevestigd en het tracé voor

de draadversperring, geladen met hoogspanningsstroom van 4.000 tot 8.000 volt,

wordt uitgestippeld. Vanaf 14 augustus 1916 wordt de draad opgeladen met stroom

via generatoren die op regelmatige afstanden opgesteld zijn in houten barakken.

Elektriciteitscentrales waren in de Kempense dorpen van weleer echter bijzonder

schaars. De stroom voor de elektrische draadversperring in Lommel werd afgenomen

in de elektrische houtzagerij en –schaverij van Stanislas Emsens in Stevensvennen.

Langsheen de draad wordt dag en nacht gepatrouilleerd en op regelmatige afstanden

worden ook wachthuizen (“Blockhaus”) opgericht. Na de wapenstilstand in 1918 is de

draad in een wip verdwenen. Landbouwers maken dankbaar gebruik van palen en

draad om er hun weiden en velden mee te omheinen. Zelfs de elektrische cabines en

de woonbarakken worden opgeruimd en meegenomen.

De draadversperring eist ook heel wat slachtoffers. In totaal vinden ongeveer 28

personen de dood aan de draadversperring op het grondgebied van Lommel.


Jaarverslag 2014

Dit alles kwam aan bod in de tentoonstelling “Den Doodendraad”, rijkelijk

geïllustreerd met foto’s, kaarten en prenten. Enkele unieke voorwerpen vervolledigen

het verhaal: naast enkele prachtige originele Duitse pinhelmen uit de collectie van

Roger Bergmans is er ook een originele affiche – in Duits- en Nederlandstalige versie

– waarin een oproep gedaan wordt naar getuigen van de moord op een Duitse officier

in de nacht van 19 op 20 juli 1917 nabij Brug 11 in Lommel. Deze affiche behoorde

eveneens tot de collectie van Roger Bergmans, maar werd door hem geschonken aan

het archief van Erfgoed Lommel. Waarvoor dank!

U kon de tentoonstelling gratis komen bezichtigen in De Barrier – Historisch

Documentatiecentrum, Luikersteenweg 244, 3920 Lommel, van 27 april tot en met 07

juni 2014. Open van maandag tot en met zaterdag telkens van 13.30u tot

16.30u. Gesloten op zondag.

We telden in totaal 434 bezoekers voor deze tentoonstelling.

- 28/04/2014 – 09/06/2014: Historische wandeling exclusief voor de scholen op de Duitse

Militaire Begraafplaats (zie ook hieronder op 18/05/2014).

Slechts één boeking van de Rijksbasisschool Mercurius op 03/06/2014 met 25 lln.

- 07/05/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “Onder het juk van Duitse

pinhelmen. Lommel tijdens de Eerste Wereldoorlog” in het Raadhuis

Er waren 37 toehoorders.

Zie ook bladzijde 20 punt2.a.

- 14/05/2014: filmvoorstelling “Lommelse getuigenissen over WO II: hoe beleefde de

doorsnee Lommelaar de oorlogsjaren 1940-1945” ingeleid door Toon Vanduffel.

Hoe beleefde de doorsnee Lommelaar de oorlogsjaren 1940-1945? Deze vraag was

voor Toon Vanduffel de aanleiding om enkele bevoorrechte getuigen te bezoeken. Hij

liet hen honderduit vertellen over hun wedervaren en Jacky Geboers legde deze

interviews vast in filmbeeld. Het resultaat is een boeiend tijdsdocument. De verhalen

brengen de periode van de Tweede Wereldoorlog weer tot leven. Fragmenten uit deze

prachtige film werden door Jacky Geboers gemonteerd tot een één uur durende

compilatie. Er worden ook originele beelden van de start van Operation Market

Garden getoond.

- 18/05/2014: erfgoedwandeling (om 14u) op de Duitse Militaire Begraafplaats

Gedurende de gevechten in België en West-Duitsland, ten tijde van WO II, begroeven

de Amerikaanse strijdkrachten Duitse gesneuvelden op 4 voorlopige

verzamelkerkhoven. Nadien werden deze gesneuvelden systematisch overgebracht

naar Lommel, waar men vanaf 1953 begon met de aanleg van de Duitse Militaire

begraafplaats. De officiële inhuldiging ervan vond plaats in 1959. Op de 16 ha grote

begraafplaats liggen ongeveer 40.000 Duitse soldaten begraven, per kruisje twee

doden. Aan het ingangsgebouw ligt een erehof, begrensd door een crypte die naar de

begraafplaats leidt. De crypte draagt een 6 meter hoge beeldengroep uit basaltsteen,

die een kruisigingtafereel voorstelt. In de crypte ligt het beeld van een dode soldaat.

De wandeling besteedde niet alleen aandacht aan de geschiedenis van de begraafplaats

(ontstaan, aanleg en verdere ontwikkeling) maar we stonden ook stil bij enkele niet zo

bekende feiten en bij enkele markante individuele verhalen van mensen die er

begraven liggen.

Er namen 23 mensen deel.

- 21/05/2014: lezing “De Brug tot Market Garden” door Toon Vanduffel in het Raadhuis

Wist je dat Brug 9 in Lommel-Barrier tijdens WO II een cruciale rol speelde? En

waarom wordt deze brug ook wel eens JOE’s Bridge genoemd? Welke betekenis had

Brug 9 in Montgomery’s befaamde “Operation Market Garden”? En waarom vormde

ze in september 1944 het toneel van een hevige, nietsontziende strijd? De verovering


Jaarverslag 2014

van Brug 9 en de bevrijding van Lommel-Barrier eiste haar tol. Maar ook Lommel-

Centrum bleef niet gespaard. De gijzelaars bij de kerk en bij de kliniek zullen

ongetwijfeld bange uren doorgemaakt hebben.

Deze en andere vragen en onderwerpen kwamen aan bod tijdens deze druk

bijgewoonde lezing.

- 07/06/2014: wandeling “De Bevrijders achterna”

De wandeling van anderhalf uur voerde ons langsheen die plaatsen in Lommel-Barrier

die een vooraanstaande rol speelden bij de bevrijding van Lommel in september 1944.

Bijzondere aandacht ging daarbij uit naar Brug 9, een cruciale locatie in generaal

Montgomery’s “Operation Market Garden”. We brachten een bezoek aan de

Luisterkei en het gedenkteken van JOE’s Bridge in het Barrierpark. En we stonden stil

bij de zware tol die de burgers van Lommel-Barrier betaalden voor de bevrijding van

Brug 9.

Er namen 25 personen deel aan deze wandeling.

d. Filmproject “Van Hooi tot Mazout” over de geschiedenis van Lommel-Kolonie

door kunstenaar Henny Herps (Ndl.) en Will Deconinck Een kunstenaar en een filmmaker slaan de handen in elkaar om het verleden van de

vloeiweiden en de landbouwkolonie in Lommel Kolonie op een originele manier in beeld

te brengen. Vertrekkend vanuit de huidige toestand schetst de kunstenaar een impressie

van hoe het er in het verleden moet hebben uitgezien. Dit alles wordt volgens een

origineel scenario door de filmmaker vastgelegd op beeld.

Erfgoed Lommel droeg een steentje bij aan dit project door:

- historische informatie en oud beeldmateriaal aan te leveren;

- het scenario na te lezen en te corrigeren;

- de bindteksten in te spreken (directeur Veerle Leysen i.s.m. Chel Driessen). Voorziene einddatum: 1ste helft 2015.

e. Per kwartaal aanleveren van een oude prentkaart met commentaar voor het

personeelsblad “Overuren” van de stad Lommel

f. 22/02/2014: Erfgoed Lommel is gastheer voor de cursus “Inleiding tot de industriële

archeologie – industrieel erfgoed” van de Vlaamse Vereniging Industriële Archeologie

(VVIA) in De Barrier In 2014 vond deze cursus plaats op diverse locaties in Limburg. De Barrier – Historisch

Documentatiecentrum van Erfgoed Lommel was er één van. Enkele onderwerpen die aan

bod kwamen tijdens deze cursus waren: Ontstaan en evolutie van de industriële

maatschappij: mechanismen en determinerende factoren; Het industrieel erfgoed:

definities en inhouden; Industriële archeologie: inhoud, bronnen, methoden; Typologie

van industriële gebouwen; Basisprincipes voor inventarisatie en beschrijving van

industrieel erfgoed; Behoud, bescherming, presentatie en herbestemming van industrieel

erfgoed in Vlaanderen; Educatieve en pedagogische mogelijkheden van het industrieel

erfgoed; Industrieel erfgoed en toerisme…

Deze cursus was toegankelijk voor iedereen die belangstelling heeft voor geschiedenis,

erfgoed en toerisme.

De module werd georganiseerd door de Vlaamse Vereniging voor Industriële

Archeologie vzw, het platform voor studie en behoud van het industrieel en technisch

erfgoed in Vlaanderen en Brussel. De coördinatie en leiding van de cursus berustten bij

Adriaan Linters.

Er waren 13 cursisten ingeschreven.


Jaarverslag 2014

g. 20/03/2014: deelname aan de studiedag ingericht door het P.C.C.E. rond het

thema “Erfgoedsnoepers. Erfgoedbemiddeling in Limburg.” in de

Begijnhofkerk van Sint-Truiden Het Netwerk Erfgoededucatie Limburg nodigde op 20 maart 2014 alle Limburgse

erfgoedbemiddelaars uit om van gedachten te wisselen en inspiratie op te doen over

erfgoededucatie.

Programma:

- Tijl Bossuyt, artistiek en zakelijk leider De Veerman, sprak over “leren en reflecteren

omtrent erfgoedbemiddeling en de rol van een netwerk”;

- Interactieve sessies rond enkele cases: 'Erfgoed achter elke gevel', 'Word creatief

erfgoedbemiddelaar', 'Erfgoedradar' en 'Leerkrachten in opleiding en hun passie voor

erfgoed';

- Tweede interactieve reeks sessies om in kleine groepen te kunnen kennismaken met en

te leren van interessante praktijken. De insteken waren: cocreatie en participatie (n.t.b.),

verhalend ontwerpen (Herita / AmuseeVous - Un(der)cover OMD), familievriendelijk

erfgoed (n.t.b.), scholen en archieven (WOI) (Erfgoedcel k.ERF - Kempense Klaprozen),

lokaal erfgoed en educatie (Erfgoedcel Leuven - Straathistories), sociale media (Huis

van Alijn Gent), jeugdverenigingen en erfgoed (n.t.b.), diversiteit (o.v. Antwerpen

Averechts).

Voor Erfgoed Lommel werd deelgenomen door directeur Veerle Leysen, Gerd Bloemen

en Wannes Wilms.

h. TV-opnames van interviews in het kader van de herdenking 70-jaar Market

Garden en de bevrijding van Lommel in Museum De Kolonie in mei 2014 Op woensdag 21 mei 2014 werden met de medewerking van Erfgoed Lommel in

Museum De Kolonie enkele Lommelaren geïnterviewd die in september 1944 de

bevrijding van Brug 9 in Lommel-Barrier meemaakten. Dit gebeurde op vraag van de

Engelse herdenkingsorganisatie “Liberation Task Force” die samen met de Nederlandse

“Stichting Operation Market Garden” en de Nederlandse Koninklijke Landmacht de grote

herdenking van 70 jaar Operation Market Garden op 15 september 2014 (zie verder in dit

jaarverslag onder punt n.) voorbereidde. Van deze interviews werden TV-opnames

gemaakt.

i. Viering 50 jaar migratie in Lommel op zaterdag 03/05/2014 Op zaterdag 3 mei 2014 werd in de Kievit op de Balendijk 50 jaar migratie gevierd door

de stedelijke integratiedienst, in samenwerking met Erfgoed Lommel en de

Lommelse Marokkaanse en Turkse gemeenschap. U kon er terecht voor gedichten van

jongeren en filmpjes van de 1ste generatie, een tentoonstelling met foto's uit de oude

doos, een receptie met Turkse en Marokkaanse hapjes, een voetbalwedstrijd tussen 2de en

3de generatie migranten én de boekvoorstelling van 'Allemaal Lommelaars' met daarin

interviews van de eerste generatie migranten.

j. Open-Tuindagen op zaterdag 31 mei en zondag 1 juni 2014 in Lommel-

Werkplaatsen In het weekend van 31 mei en 1 juni 2014 vonden bij de familie Vermeiren (conciërges

van Akindo) in Lommel-Werkplaatsen open-tuindagen plaats. Op verzoek van de familie

Vermeiren gaven Ferdi Geerts en Veerle Leysen van Erfgoed Lommel elke dag drie

begeleide erfgoedwandelingen door de voormalige arbeiderswijk van de Lommelse

zinkfabriek, vertrekkend aan de Sint-Barbarakerk en eindigend bij de voormalige

directeurswoning of de Villa Leman (nu Akindo).


Jaarverslag 2014

k. 29/06/2014 t.e.m. 31/08/2014: Schattenjacht met Vlieg i.s.m. andere stedelijke

diensten Kinderen konden tussen 29 juni en 31 augustus 2014 op zoek gaan naar de schatten van

Vlieg die op verschillende (culturele) locaties in Lommel in heuse schatkisten verstopt

waren. Ze maakten zo op een speelse manier kennis met Lommel in al zijn facetten.

Dit jaar werkte Museum De Kolonie samen met verschillende andere organisaties in

Lommel. Dit had vooral voordelen qua promotie en budgettering. Dit jaar werd er o.a.

promotie gemaakt via de Kidskalender, flyers en affiches. Het samenwerkingsproject

werd tevens gehonoreerd binnen het stedelijke initiatief ‘Idee puur’ wat ons een budget

van 4.500 € opbracht.

Er werd een schatkaart ontworpen met daarop alle locaties waar kinderen op zoek konden

gaan naar een schatkist. En tevens een stempelkaart, want voor elke schatkist die ze

vonden kregen ze een stempel op hun stempelkaart. De locaties waren: Archeologisch

Museum – De Kolonie (1 stempel), Bib Lommel (5 stempels), Speeltuin (1 stempel),

Regionaal Toeristisch Bezoekerscentrum (1 stempel), Kraak de Code - historische

stadswandeling (1 stempel), Het Glazen Huis (geen zoektocht) (1 stempel), Wereldfeest

(16 juli) (1 stempel), Speelbos Kattenbos en Sahara (1 stempel).

In elke schatkist zat een kleine verrassing en een ontwerpkit waarmee kinderen hun

droomplekje konden ontwerpen.

Als de kinderen 10 stempels verzameld hadden, kregen ze een extra beloning.

Uitwerking Museum De Kolonie

De schatkist werd zichtbaar geplaatst en dus niet verstopt maar de kist zat wel op slot met

3 hangsloten en het was de bedoeling dat de kinderen de code van de sloten probeerden te

achterhalen via een aantal vragen en doe-opdrachten in Museum De Kolonie.

In de schatkist zat de ontwerpkit van Vlieg en ook de code die elk kind kreeg om in te

loggen op de site van Vlieg. Deze code kregen ze niet op de andere locaties. Op deze

manier werd elk kind gemotiveerd om zeker ook het museum te bezoeken.

In Museum De Kolonie hebben 94 kinderen van Lommel en 53 kinderen van buiten

Lommel deelgenomen; in totaal dus 147 kinderen (vergezeld van 124 volwassenen)

l. Lommel Herbeleeft op donderdag 17/07/2014 Het Marktplein van Lommel werd op donderdagnamiddag 17 juli 2014 vanaf 14u tot in

de late uurtjes ondergedompeld in een nostalgische sfeer. Leen Thys, oprichtster van de

Facebookgroep “Ge zijt van Lommel als ge...” kwam met het idee het evenement

“Lommel Herbeleeft” te organiseren nadat veel leden van de groep oude foto's postten.

Het officiële startschot van dit evenement werd gegeven door oud-burgemeesters Louis

Vanvelthoven en Staf Matthijs én door de kinderburgemeester

Wat viel er zoal te beleven? Er was ondermeer een nostalgische kermis die vijf dagen

bleef staan. Bij de “Erfgoedhoek” van Erfgoed Lommel kon elke Lommelaar zijn of haar

oude foto's laten inscannen en archiveren. Daarnaast werden oude films, prentkaarten en

foto's op een groot scherm geprojecteerd. Er was een streekproductenkraam en een

interactieve fotohoek waar bezoekers zich in een groot nostalgisch decor van de

Lommelse Kerkstraat omstreeks 1930 konden later vereeuwigen. Je kon er boogie-dansen

en ’s avonds was er een groot ‘gouwe ouwe’ muziek- en dansfeest.

m. Voorbereidingen viering 200 jaar Sint-Ambrosiusgilde: oproep in infoblad van

september 2014 en in TLC van september 2014 en december 2014 In 2016 bestaat de Lommelse schuttersgilde Sint-Ambrosius precies 200 jaar. Uiteraard

willen ze dit met de nodige luister vieren en een tentoonstelling met begeleidende

publicatie is één van de mogelijke opties. Aan Erfgoed Lommel werd gevraagd om de

gilde hierin bij te staan en ook met het RVT-Kapittelhof zal worden samengewerkt.

Uiteraard beschikt de Sint-Ambrosiusgilde zelf al over heel wat archief, foto’s en

voorwerpen die de tentoonstelling kunnen stofferen. Maar ongetwijfeld bevindt er zich


Jaarverslag 2014

ook nog wel het een en het ander in privéverzamelingen van oud-bestuursleden en

gildebroeders her en der. Daarom deden Henri Vaesen en Maarten Dirikx via Erfgoed

Lommel een warme oproep: iedereen die over archief, foto’s en/of voorwerpen beschikt

die een meerwaarde kunnen betekenen voor de geplande tentoonstelling wordt vriendelijk

verzocht zo spoedig mogelijk met hen of met Erfgoed Lommel contact op te nemen.

n. Herdenking Market Garden op 15/09/2014: wandelingen “De Bevrijders

achterna” Zoals elk jaar was er in 2014 ook weer een herdenking van Operation Market Garden.

Uniek was echter dat de Liberation Task Force (LTF – een Engelse

herdenkingsorganisatie) en de Nederlandse stichting Operation Market Garden - naar

aanleiding van de 70ste verjaardag van Operation Market Garden - de handen in elkaar

geslagen hebben om er een onvergetelijk gebeuren van te maken. Met de logistieke steun

van de Nederlandse Koninklijke Landmacht reed LTF de volledige historische route met

een 200-tal historische voertuigen.

Op 15 september 2014 vanaf 10.30u tot 14.15u deed de colonne Lommel aan, waar de

gevallenen bij Joe’s Bridge herdacht werden in het Barrierpark.

Ook de stad Lommel en Erfgoed Lommel verleenden hun medewerking aan dit initiatief.

Om 10.45u kon u deelnemen aan de wandeling “De Bevrijders achterna”, onder

begeleiding van Veerle Leysen, directeur Erfgoed Lommel.

De wandeling van anderhalf uur voerde ons langsheen die plaatsen in Lommel-Barrier die

een vooraanstaande rol speelden bij de bevrijding van Lommel in september 1944.

Bijzondere aandacht ging daarbij uit naar Brug 9, een cruciale locatie in generaal

Montgomery’s Operation Market Garden. We brachten een bezoek aan de Luisterkei en

het gedenkteken van Joe’s Bridge in het Barrierpark. En we stonden stil bij de zware tol

die de burgers van Lommel-Barrier betaalden voor de bevrijding van Brug 9.

Deelnemen was gratis.

Er waren 28 deelnemers aan de wandeling en enkele honderden toeschouwers voor de

herdenkingsplechtigheid in het Barrierpark en de colonne historische voertuigen.

o. 19/09/2014: lezing door Anton Neggers over “Geneaologisch onderzoek in de

Meierij van ’s Hertogenbosch” i.s.m. Familiekunde Vlaanderen – provincie

Limburg en de Nederlandse Genealogische Vereniging – Afdeling Kempen en

Peelland Op vrijdag 19 september 2014 om 19.30u vond in Buurthuis De Kom, Komstraat 1 in

Lommel een lezing plaats over Genealogisch onderzoek in de meierij van ’s

Hertogenbosch. Organisatoren waren Familiekunde Vlaanderen – Provincie Limburg

vzw, de Nederlandse Genealogische Vereniging (NGV) - Afdeling Kempen en Peelland

en Erfgoed Lommel vzw.

De meierij van ’s Hertogenbosch was van oudsher het noordoostelijke kwartier van het

hertogdom Brabant. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd het samen met het noordelijke

deel van het kwartier Antwerpen afgescheiden van de rest van het hertogdom.

De Vrede van Munster in 1648 formaliseerde de scheiding tussen de noordelijke en de

zuidelijke provinciën van de Nederlanden. Het noorden ging verder als de Republiek der

Verenigde Nederlanden, de zuidelijke gewesten bleven de Spaanse (later de Oostenrijkse)

Nederlanden. De grens liep dwars door de oude hertogdommen Brabant en Limburg.

Staats-Brabant werd als generaliteitsland voortaan rechtstreeks bestuurd door de Staten-

Generaal in Den Haag. Op het gebied van bestuur en rechtspraak, maar ook op het gebied

van godsdienst en onderwijs veranderde er veel voor de bevolking van de meierij.

Bovendien had de nieuwe wetgeving ook grote consequenties voor de

bevolkingsregistratie.

In deze lezing werden de gevolgen van de Vrede van Munster voor de meierij van ’s

Hertogenbosch besproken. Bovendien werd uitleg gegeven bij de wijze waarop de


Jaarverslag 2014

stamboomonderzoeker in deze regio met deze gevolgen te maken heeft. Tot slot werden

tips gegeven voor genealogisch onderzoek in de meierij van ’s Hertogenbosch.

Er waren 20 mensen ingeschreven.

p. Cursus AVO “Word ambassadeur van je stad”: door directeur Veerle Leysen

02/10/2014: bezoek aan Museum De Kolonie + historische wandeling in het

gebied Heuvelse Heide

09/10/2014: algemeen historisch overzicht van Lommel in De Barrier Vanaf oktober tot en met december 2014 werden in het kader van Ateliers voor Overdag

geïnteresseerde (al dan niet ingeweken) Lommelaren in een reeks lessen gevormd tot

“ambassadeur” van hun stad. Namens Erfgoed Lommel nam directeur Veerle Leysen de

twee eerste lessen voor haar rekening: op 2 oktober 2014 gidste ze een begeleid bezoek

aan Museum De Kolonie en een historische wandeling in het gebied “Heuvelse Heide” en

op 9 oktober 2014 gaf ze een algemeen historisch overzicht van Lommel.

Er waren 8 deelnemers aan de eerste les en 6 deelnemers aan de tweede les.

q. Klimaat 14-daagse in Lommel-Kattenbos:

begeleide wandelingen door Ferdi Geerts (Erfgoed Lommel) In het kader van de “Klimaat 14-daagse” werden in de Kattenrijten in Lommel-Kattenbos

op verzoek van de Milieudienst van de stad Lommel erfgoedwandelingen gegidst door

Ferdi Geerts: op 13/10/2014 voor Rijksbasisschool Mercurius en op 14/10/2014 voor

Provil. Het slotmoment met o.a. begeleide erfgoedwandelingen vond plaats op zondag

19/10/2014.

r. Gidsbeurten en Erfgoedwandelingen met een gids van Erfgoed Lommel

- 22/03/2014: rondleiding op de Duitse Militaire Begraafplaats

- 23/03/2014: rondleiding op de Duitse Militaire Begraafplaats voor bestuursleden van

Davidsfonds Limburg

- 24/04/2014: historische stadswandeling voor Femma Heeserbergen

- 08/06/2014: rondleiding in Lommel-Sahara

- 04/09/2014: powerpoint-presentatie: “Lommel in vroegere tijden” voor RVT De

Bekelaer

- 07/09/2014: rondleiding in Lommel-Sahara

- 02/10/2014: wandeling “De Bevrijders achterna” voor leerlingen 1ste jaar Provil

Varia:

- Overlijden van vrijwillig medewerker Eddy Ryckalts op 26/08/2014

- Directeur Veerle Leysen maakt deel uit van de Vaste Commissie van Advies van de EVA

Toerisme Lommel. Zij woonde volgende vergaderingen bij: Algemene Vergadering op

04/09/2014 in De Groote Hoef en Raad van Bestuur op 06/11/2014


Jaarverslag 2014

Slot

Uit het overzicht van de eigen activiteiten en deze in samenwerkingsverband mag het duidelijk zijn dat

2014 voor Erfgoed Lommel wederom een zeer druk werkjaar was.

Op het vlak van zakelijk beheer moeten we zeker de aandacht vestigen op de omvorming van de vzw

Erfgoed Lommel tot een EVA (extern verzelfstandigd agentschap) en de veranderingen die dat met

zich meebracht in de organisatiestructuur.

Eveneens vermeldenswaard is de installatie van de Erfgoedserver Off-shore NAS Solution voor data

opslag met cloud functionaliteit van 4 TB (voor digitale media en archivering).

Ook de vernieuw(en)de sponsorwerking en –werving onder de naam “Scabinatus”, zoals uitgewerkt

door Wannes Wilms en Gerd Bloemen, verdient de nodige aandacht.

Met betrekking tot de inhoudelijke werking – meer bepaald op het vlak van collectiebeheer - is de

verdere uitbouw en toepassing van de inventarisatie- en registratiesoftware BROCADE van belang.

Het hoogtepunt van het voorbije werkjaar was echter de herinrichting van Museum De Kolonie tot een

prehistorisch archeologisch museum, een project dat met steun van de provincie Limburg, Stad

Lommel, CERA-Holding en de Nationale Loterij werd uitgevoerd. De heropening van het totaal

vernieuwde museum op 21 april 2014 betekende het sluitstuk van dit project.

Het paradepaardje van de educatieve werking van Erfgoed Lommel werd in 2014 – net zoals het

museum - in een volledig nieuw kleedje gestoken en getransformeerd naar een interactief project dat

de leerlingen zelf op ontdekkingstocht laat gaan in het museum.

Naast de organisatie van de eigen activiteiten verleende Erfgoed Lommel vzw ook medewerking aan

of was het de lokale coördinator van tal van externe activiteiten of activiteiten in

samenwerkingsverband.

De medewerking van Erfgoed Lommel vzw aan de lokale herdenking van WO I en WO II – in

samenwerking met tal van andere stedelijke en niet-stedelijke diensten – vond vorm in allerlei

projecten, zoals lezingen, een drukbezochte tentoonstelling “Den Doodendraad”, begeleide

wandelingen, een filmvoorstelling…

Bent u er inmiddels ook van overtuigd dat Erfgoed Lommel goed werk verricht, dan kan u uw

waardering laten blijken door u te abonneren op ons tijdschrift “Te Lomelle op die Campine” om zo

onze werking te ondersteunen. Op onze website www.erfgoedlommel.be verneemt u hoe.

Via deze website en via de facebookpagina van Erfgoed Lommel informeren wij u tevens tijdig van

alle op handen zijnde projecten en activiteiten. Zo kan u ons op de voet opvolgen.

Wij gaan alvast door op hetzelfde elan en we hopen dat we u in 2015 tijdens één van onze activiteiten

zullen mogen ontmoeten.

Veerle Leysen

Directeur



Jaarverslag 2014

Inhoudstafel

Inleiding 1

1. ZAKELIJK BEHEER 3

A. ORGANISATIESTRUCTUUR 3

B. PERSONEEL 5

C. FINANCIËN 7

D. DATABEHEER: INSTALLATIE VAN NAS 8

2. INHOUDELIJKE WERKING 9

A. INRICHTING MUSEUM DE KOLONIE 9

B. COLLECTIE 11

1. Aanwinsten 11

2. Onderzoeken van de collectie 11

a. Registratie en ontsluiting van de collectie via BROCADE 11

b. Wetenschappelijk onderzoek 13

- Tijdschrift “Te Lomelle op die Campine” 13

- Projecten Familiekunde 14

- Archeologisch onderzoek 14

- Monumenten en Landschappen 16

- Onderzoeksvragen 16

C. PUBLIEKSWERKING 17

1. Bezoekersaantallen 17

2. Eigen activiteiten 20

a. 25/03/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “Onder het

juk van Duitse pinhelmen. Lommel tijdens de Eerste

Wereldoorlog” in het kader van de Nacht van de Geschiedenis /

Davidsfonds Lommel

b. 16/04/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “Onder het

juk van Duitse pinhelmen. Lommel tijdens de Eerste

Wereldoorlog” voor De Orde van de Prince

c. 21/04/2014: heropening Museum De Kolonie (zie ook bladzijde 9 in dit

jaarverslag) d. 27/04/2014: ERFGOEDDAG rond het thema “Grenzen”

e. 07/05/2014: Lommeldag WICO – Campus Sint-Jozef


Jaarverslag 2014

f. 14/06/2014 en 21/06/2014: cursus “Vuurstenen werktuigen

herkennen”

g. 04/08/2014: lancering nieuwe website WO I door Erfgoed

Lommel: wo1.erfgoedlommel.be

h. 09/2014 en 10/2014: Educatief project “Oertijd” in een nieuw

kleedje gestoken + bezoekersaantallen

i. 11/09/2014: VIP-ontvangst van Rotaryclub Neerpelt-

Dommelvallei met rondleiding in Museum De Kolonie

j. 16/09/2014: lezing door directeur Veerle Leysen over “De Brug

tot Market Garden: de bevrijding van Lommel en Valkenswaard”

voor de HK Valkenswaard in CC Valkenswaard

k. 18/09/2014: lezing door directeur Veerle Leysen “De boog kan

niet altijd gespannen staan. Sport, spel en vertier in Lommel.”

voor ‘Club 51 ’t Zand’ in De Brugwachter in Lommel-Barrier

l. Cursus Aldfaer: 20/09 – 18/10 – 15/11 – 13/12/2014 door Johan

Van Hassel

m. 07/10/2014: VIP-ontvangst van de leden van de Algemene

Vergadering, Raad van Bestuur en Vaste Commissie van Advies

van Erfgoed Lommel met ludieke rondleiding in Museum De

Kolonie

3. Activiteiten in samenwerkingsverband 26

a. VRIJETIJDSCEL

b. TRAJECT NAAR ERFGOEDCONVENANT

NOORD-LIMBURG

c. HERDENKING WO I – WO II:

d. Filmproject “Van Hooi tot Mazout” over de geschiedenis van

Lommel-Kolonie door kunstenaar Henny Herps (Ndl.) en Will

Deconinck

e. Per kwartaal aanleveren van een oude prentkaart met

commentaar voor het personeelsblad “Overuren” van de stad

Lommel

f. 22/02/2014: Erfgoed Lommel is gastheer voor de cursus “Inleiding tot

de industriële archeologie – industrieel erfgoed” van de Vlaamse

Vereniging Industriële Archeologie (VVIA) in De Barrier

g. 20/03/2014: deelname aan de studiedag ingericht door het

P.C.C.E. rond het thema “Erfgoedsnoepers. Erfgoedbemiddeling

in Limburg.” in de Begijnhofkerk van Sint-Truiden

h. TV-opnames van interviews in het kader van de herdenking 70-

jaar Market Garden en de bevrijding van Lommel in Museum De

Kolonie in mei 2014

i. Viering 50 jaar migratie in Lommel op zaterdag 03/05/2014

j. Open-Tuindagen op zaterdag 31 mei en zondag 1 juni 2014 in

Lommel-Werkplaatsen

k. 29/06/2014 t.e.m. 31/08/2014: Schattenjacht met Vlieg i.s.m.

andere stedelijke diensten

l. Lommel Herbeleeft op donderdag 17/07/2014


Jaarverslag 2014

m. Voorbereidingen viering 200 jaar Sint-Ambrosiusgilde: oproep in

infoblad van september 2014 en in TLC van september 2014 en

december 2014

n. Herdenking Market Garden op 15/09/2014: wandelingen “De

Bevrijders achterna”

o. 19/09/2014: lezing door Anton Neggers over “Geneaologisch

onderzoek in de Meierij van ’s Hertogenbosch” i.s.m.

Familiekunde Vlaanderen – provincie Limburg en de

Nederlandse Genealogische Vereniging – Afdeling Kempen en

Peelland

p. Cursus AVO “Word ambassadeur van je stad”: door directeur

Veerle Leysen

02/10/2014: bezoek aan Museum De Kolonie + historische

wandeling in het gebied Heuvelse Heide

09/10/2014: algemeen historisch overzicht van Lommel in De

Barrier

q. Klimaat 14-daagse in Lommel-Kattenbos:

begeleide wandelingen door Ferdi Geerts (Erfgoed Lommel)

r. Gidsbeurten en Erfgoedwandelingen met een gids van Erfgoed Lommel

Varia 33

Slot 34

Documents

Jaarverslag 2014