Aratrmann Konusu

KAHVEHANE MDAVMLER ZERNDE OKUMA ALIKANLII DAVRANILARIHarun ANKAYA Melek AIKGZ Mustafa OBAN Mjde AYDOAN

1Aratrmann KonusuOkuma, dil kurallarna uyularak oluturulmu yazl iletileri duyu organlar yoluyla alglayp kavrama, anlamlandrma, yorumlama, dnce yrtme ve yargya varma evrelerinden oluan btn bir sretir. Bu bakmdan okuma duyu organlarnn ortaklaa yapt bir etkinliktir. Okuma alkanl, okuma eyleminin srekli, dzenli ve eletirel olarak srdrlmesidir. Okuma alkanlnn znde srdrlebilirlik yaklam bulunmaktadr. Srdrlebilir okuma alkanl, bireyin yaamnn her dneminde okuma eylemini kalc ve dzenli olarak devam ettirmesini ifade eder (Odaba, Odaba ve Polat, 2008, s. 433).

2DevamOkuma alkanlnn giderek yaygnlamas kahvehanelere de yansmtr. Bu yansma kahvehanelere, yalnzca isiz insanlarn vakit geirmek amacyla uramadn, toplumun deiik kesimlerinden insanlarn da bu meknlarn mdavimi olduunu ve mdavimlerin eitli konulardaki bilgi ihtiyalarn karlamak maksadyla buralara geldii grlmektedir. Bundan dolay kahvehaneler bnyelerinde gazete, dergi gibi sreli yaynlar bulunduran ve eitli geleneksel sahne sanatlarnn icra edildii kltr meknlar halini almtr.Sonu itibariyle, bu aratrma ile Erzurumdaki kahvehane mdavimlerinin okumaya gsterdikleri ilgi ile okuma alkanl dzeyleri belirlenecektir. 3Aratrmann Amac Aratrmann temel amac; kahvehanelerdeki kitap okuma alkanlnn belirlenmesidir. Trk toplumunda kahvehaneler tarihsel sre ierisinde nemli grevler stlenen merkezler olarak bilinmektedirler. Kahvehaneler, i yaamnn skntlarndan ve stresten kurtulmak isteyen zellikle alan erkeklerin, dier yandan emeklilerin ve isizlerin urak yerleri ve ayrca birok edebi, siyasal ve sanatsal akmlarnn ortaya kmasna da zemin hazrlayan, toplumsal sorunlarn tartld ve iletiimsel etkinliin dorua ulat kltr meknlar olarak da tanmlanmaktadr. Bu sebepten, kahvehanelerdeki okuma alkanlnn olduka dk olduu grlmektedir.4DevamKahvehanelerde yaanan bu genel durumun Erzurum kahvehaneleri zerinde de benzer grnme sahip olduu hipotezinden hareketle, aratrmada Erzurumdaki kahvehane mdavimlerinin okuma alkanl profilinin saptanmas amalanmaktadr.5Aratrmann nemiKahvehaneler; kitaplarn, gndelik gazetelerin veya dergilerin okunduu, nemli edebi sohbet ve toplantlarnn yapld, siyasal gndemlerin belirlendii meknlar olarak ilevselliini srdrmektedir. Bu konumlarndan dolay kahvehaneler okuma eylemlerine katk salayan nemli kurululardr. Yaplan aratrma Erzurumdaki kahvehane mdavimlerinin okuma alkanl dzeylerini gstermesi asndan nemlidir.

6Kavramsal ereve ve VarsaymAratrma konusuna ilikin yaplan bir takm almalar bulunmaktadr. Bu almalar u ekilde sralamak mmkndr; Mustafa Yabasan ve Fuat Ustakara n Trk toplumunda kahvehane ve kafelerdeki iletiimsel ortam belirlemeye ynelik bir alan aratrmas adl makalesinde kahvehane ortam ve kahvehane mdavimlerinin genel durumu hakknda bilgi vermektedir.Dilaver Dzgn n Erzurumda kahvehaneler ve k kahvehanesi gelenei adl kitabnda kahvehanelerin ortaya kndan, tarihsel srecinden, ilevselliinden ve ne amala kullanldndan bahsedilmektedir. 7Devam Bu sonular altnda varsaymlarmz;

Kahvehanelerde bir kitaplk kesinin bulunmamasdr.Kahvehanelerde okumaya tevik edici faaliyetlerin az olmasdr.Bu meknlarda kitap gazete dergi gibi okuma materyallerinin nadir bulunmasdr.Kahvehanelerin eski zelliini yitirerek yerini bat kltrnn rn olan kafelere brakmasdr

8KapsamAratrmann kapsamnda Erzurumdaki kahvehane mdavimlerinin okuma alkanlklar aratrlacaktr. Bu konu ile ilgili geni bilgi verilecektir. Yaplan aratrmann amacna varmas iin Erzurumdaki kahvehane mdavimleri gz nne alnarak neriler sunulacak ve bu nerilerin uygulanmas iin yaplmas gerekenler anlatlacaktr. Btn bu bulgularn sonucunda bu alma Erzurumdaki kahvehane mdavimlerine uygulanacaktr.9Snrllklar ve Evren Aratrmann snrllklar; Erzurumdaki kahvehane mdavimlerinin yan sra; dernekler, sendikalar, zel kurumlarn lokallerini ve kafeleri de bnyesine almaktadr. Aratrmann evreni; Erzurumda bulunan kahvehane mdavimleridir. rneklem ise, Erzurumdaki 150 kahvehane mdavimidir.

10Gzlem TekniiBu aratrmada, kahvehane mdavimlerinin okuma alkanlklarnn ne dzeyde olduu aratrlacaktr. Bu veriler elde edilirken anket tekniine bavurulmutur. Bu aratrma betimleme yntemi ile yaplmtr. Betimleme yntemi; aratrmada ilenen konunun, ieriinin, konuda geen kavramlarn, olaylarn ne olduunu betimlemeye alan incelemelerdir. Betimleme ynteminin alt bileenlerinden biri olan sormaca tekniinden de yararlanlmtr. Sormaca teknii: aratrma yaplacak konuyla ilgili sorularn yer ald bir soru kddr (Aziz, 2008, s.93).

11Aratrma ZamanlamasAratrma 01.03.2011tarihinde balayp 11.04.2011da sona erecek ekilde yaklak bir buuk aylk srede gereklemitir. Bu sre ierisinde yaplacak ilemler aada gsterilmitir:

Kaynak Aratrmas 9 gnVeri Toplama (Kuramsal-Uygulama) 16 gnDeerlendirme 14 gnYazma 6 gn Toplam 45 gn

12Okumann TanmOkuma, bireyin hayat alglamasnda olaylar ve durumlar grmede ve ynlendirmede ona yeni imknlar salayan bir eylemdir. Birikim ve retkenlik ancak salam bir okuma geleneinin neticesinde ortaya kmaktadr. Bilginin salam temeller zerinde sosyal yapy gelitirmesi ve toplumu ileriye tamas bireyin entelektel geliiminin temelini oluturan okuma (Gnen, 2007, s. 61) ile mmkn olmaktadr.

13DevamOkuma, toplumun gelimesi ve ilerlemesi iin gereklidir. nsan okumakla kiilik kazanr, gemi uygarlklar ve kltrleri tanr; onlarn deneyimlerinden yararlanarak yaamn dzenler. nsann duygu ve dnceleri okuyarak gelimektedir. Okuma, her ne kadarda geirdii evrelerde bir takm deiikliklere urasa da varln halen srdrmektedir, yani okuma, srekli ve devamllk zellii gsteren bir olgudur.

14Okuma Alkanl Nedir? Okuma alkanl; dzenli olarak kitap, dergi ve gazete gibi bilgi kaynaklarnn devaml bir ekilde kullanlmasdr. Okuma insan yaamnn ocukluk evresinde okulla birlikte kazanlan bir etkinlik olmakla birlikte bu etkinliin sreklilik kazanmas okuma alkanln ortaya karr (akmak ve Ylmaz, 2009, s. 492). Okuma alkanlnn kazanlmasnda ocuun okul ncesinde kitaplarla etkileiminin salanmas ve ocuun kitaplara kar ilgisinin arttrlmas nemlidir. Okuma alkanl, temelde rgn eitim kurumlarnda kazanlan bir beceridir. Bir eitim sisteminin yeleri olan renciler, okul anda bu beceriyi edinmemilerse, yetikinlik dneminde edinmeleri olduka g olmaktadr.15Devam Okuma alkanlnn kazanlmasnda en etkili yollardan birisi de ktphanelere ve kaynaklara kolay eriimin salanmasdr. rencilerin gereksinim duyduklar bilgiye kolayca ulamalar onlarn okuma alkanl kazanmalarnda nemli rol oynayacaktr. Bu durumda, ktphane kullanm ykseldike, okuma alkanl oran da ykselmekte; ktphane kullanm azaldka, okuma alkanl dzeyi de dmektedir. Sz edilen sre ve btn bu etkenler bireyin okuma alkanl kazanmasnda en etkili yollar olmutur (Ylmaz, Kse ve Korkut, 2009, s. 26).

16Devam lkemizde okuma alkanlnn olduka dk olduu bir gerektir. Bu sorun nereden kaynaklanmaktadr? Ya da okuma alkanlnn lkemizde dk oluunun nedenleri nelerdir? Genel olarak nedenler u ekilde sralanabilir:

Devletin, okuma alkanlnn toplumumuzda olduka dk olmasn bir sorun olarak kabul edip, sorunu tm boyutlaryla belirleyen ve zm yolunda kapsaml ve ayrntl bir pln-program oluturamam olmas Eitim-retim sisteminin okuyup aratrarak bilgi edinmeye gereken arl vermemesi. Eitim sisteminde okuma alkanl yaratacak programlarn yokluu, Toplumumuzda okuyan bireye deer verilmeyii. Okuyandan ok zenginlik, gzellik, n ve benzeri niteliklere sahip bireylere hayranlk duyulmas. Kitle iletiim aralarnn okuma alkanln yaratma ynnde zerine deni yerine getirmemeleridir (Ylmaz, 1989, s. 51).

17Okumann nemiOkuma zamanla gelien ve eitim sonucu kazandrlan bir davrantr. Okuma, anlamann en nemli basamaklarndan biridir. Dier dil becerilerini de iinde barndrmasndan dolay, okuma eitimi daha ok nemsenmektedir. "Kitapsz yaam kr, sar, dilsiz bir yaamdr.Bu deyi kitap okumann insann en uygar eylemi olduu gereini anlatmaktadr. Bireyin gerek etkinlik gsterdii bilgi alannda, gerekse genel yaamnda nesnel gereklii kavrayp, gelitirebilmesi ve belli bir bilgi birikimine sahip olmasnn temel koulunu oluturmaktadr (Ylmaz, 1989, s. 50).

18DevamOkuma bireyin bilgi edinebilmesi ve renmesini salar. Bunun yannda okuma bireyin;

davran ve bakalaryla ilikilerini ynlendirir; i dnyasn zenginletirir; bak asn geniletir; evresine nyargsz, objektif ve hogrl bakmasn salar; beeni dzeyini artrr; dnme ve yaratma zgrl ile deerlendirme alkanl kazanmasn salar (Odaba ve dierleri, 2008, s. 433).

19Kahve Ve KahvehaneTrk toplumunda nemli bir konuma sahip olan kahvehane kelimesinin semantiini kahve olarak adlandrlan kahve ieceinin iildii mekna dayandrmak mmkndr. Kahvehane kelimesi kahve ve hane szcklerinden meydana gelen bir bileik kelimedir. Kahve ve kahvehanenin Arap kkenli bir kurum olarak kabul grd ve daha sonrasnda da farkl corafyalara yayld benimsenen bir grtr. Trklerin 16. yzyln sonunda balayarak, hem iecek olarak kahveyi ve hem de kurum olarak kahvehaneyi dindalarndan fazla bir ekilde benimseyerek, kamusal bir mekna dntrdkleri bilinmektedir (Sami, 2010, s. 160).

20DevamKahvehane, kahve ve kraathane olarak da adlandrlr ve kahve, ay, merubat vb. ile nargile iilen; tavla, domino, kt oyunlar oynanan yerlerin genel addr. Kraathane ad, kahvehanelerin, mterilerin okumas iin gazete ve dergi de bulundurduklar daha eski dnemden kalm bir terimdir. stanbulda ilk kez 1857 ylnda alan bir mekna okuma eylemini vurgulamak zere kraathane adnn verilmesiyle bu kelime bir moda halinde btn Trkiyeye yaylmtr okuma ilevi olmad halde birok kahvehaneye kraathane ad verilmitir. Gnmzde de bu ad tayan kahvehaneler de vardr (Dzgn, 2005, s.51).

21DevamKahvehane, bir tketim mekn iken yava yava bir sohbet meknna, bir elenme, dinlenme ve bilgilenme meknna, hatta gazetelere gz atlmasyla, halk hikyelerinin dinlenmesi ya da gerektiinde siyasi tartmalarn da yaplmasyla kltrel bir mekna dnmtr. Kahvehane kltr Trk insann gnlk yaamnda nemli yer tutar. Her ne kadar gnmzde bu tr meknlar isizlerin ve emeklilerin urak yeri olarak grlse de eskiden kahvehanelerde beyin frtnalar yaplrd. Yine bu tr yerler zaman ldrmek iin deil karlkl fikir alverii ve kitap okumak iin alm yerlerdi. Gnmzde ise kahvehaneler eski ilevselliini yava yava yitirmektedir.

22

Kahvehanelerin Trk Toplumunda Tarihsel GeliimiKahvehane tipi meknlarn ilk rnekleri XVI. yzyln balarnda Mekke, Kahire ve amda ortaya km, XVI. yzyln ortalarnda ise stanbula gelmitir. Ancak kahvenin daha geni bir tabanda rabet grmesi ve kahvehanenin evrensel bir toplumsal kurum olarak yaygnlamas stanbula gelmesiyle gereklemitir. Tarihi Peevye gre, ilk kahvehaneleri Halepli Hakem adnda bir tccar ile aml ems adnda bir efendi, stanbul Tahtakalede Hicri 962, Miladi 1554 tarihinde at. Kahve satlan ve tketilen bir yer olarak kurulan kahvehane, ksa zaman ierisinde bir tketim meknndan ziyade gndelik hayatn tecrbe edildii bir mekn haline geldi (Yaar, 2005, ss. 238-239). 23Devam20. yzyln bandan bu yana Mslmanlarn arlkta olduu lkelerde geni halk kitlelerinin okuryazarlatra-bilmesiyle birlikte etkisini kaybetmitir. Her kahvehanede bir televizyon bulunduundan beri kahvehanede hikye anlatma sanat nemini yitirmi, yeni hikye anlatc kuaklar yetimedii gibi, dinleyiciler de kalmamtr. Trkiyedeki kahvehane saysnn gn getike byk bir art gsterdii gzle grlr bir gerektir. Trk toplumunda toplumsal yapyla son derece btnlemi kamusal alan olan kahvehaneler, yaklak 500 yldr toplumsallama, bos zaman, haberleme, siyasi ve kltrel ilevleriyle toplumsal iletiime araclk etmektedir (Yabasan ve Ustakara, 2008, ss. 239-240).

24

Gemiten Gnmze Kahvehanelerin Sosyo-Kltrel FonksiyonlarKahvehaneler, var olduklar toplumsal hayatn iinde sosyo-kltrel yaamda kkl deiimlere sirayet ederek, evin dnda geliebilen bir toplumsal hayatn nn amtr. Geleneksel Trk toplum hayatnda nemli bir yere sahip olan kahvehaneler, toplumsal iletiim biimlerini ynlendirebilmeyi salayan kamusal alanlardan biri olmutur. Toplumun geleneksel hayat tarzyla btnlemi olan bu meknlar, yzyllardan beri toplumsal hayat iinde yer alarak, bo zamanlara yer amann yannda siyaset, gncel sorunlar paylama ve kltrel ilevlerle toplum katmanlar arasnda bir iletiim arac olarak grev stlenmitir.

25Devamlkemizde kahvehanelerin benimsemi olduklar toplumsal ilev balamnda orta ve alt snfa hitap etmi, bu snflarn sosyal ve siyasal ortamda var olabilmelerini belirleyen meknlar iinde yer almtr. Semtlerin birer odak noktalar haline gelmi olan kahvehaneler; Cumhuriyet sonras gelime srecine giren kapitalizmle birlikte ehirlerin gelime dngleri iinde kendilerine hep bir yer bulabilmilerdir. Kahvehaneler, hibir devirde sadece bir eyler iilip geilen yerler olmamtr. Satran, tavla, dama, piket, bezik, bri ve trl kt oyunlar, genler arasnda yzk ve tura oyunlar buralarda oynanmtr. Buralarda gnlk, siyasal ve edeb sohbetler edilmi, mahalleli birbiriyle buralarda bulumutur. Bo zaman avcs eklinde de nitelenen kahvehaneler, zamanla rgtl elencenin satn alnd, kamuya ak ilk Trk din-d bo zaman iletmeleri olmutur. Meddah, Karagz ve kuklaclar kahvehanelerden eksik olmamtr (Gkta, 1999, s.70).

26

Kahvehane Kltrnn Yeni Kavram KafeKafe kelimesi, dilimize yabanc bir dilden girmitir. Trk kltrnde uzun bir gemie sahip olan kahvehanenin daha modern ifadesi olan kafeler, lkemizde de gn getike oalmaktadr. Trk Dil Kurumunun szlnde kafe, iecek ve hafif yiyeceklerin satld, bazlarnda kap nlerinde oturacak yerlerin bulunduu ayakst yiyecek yerleri olarak tanmlanmtr (TDK, 2011).nsanlarn bos vakitlerinin urak meknlarndan biri olan kahvehaneler veya kafeler zellikle Trk toplumunun gndelik yaantsnda nemli bir yer tutmaktadr.

27DevamGeleneksel kentlerimiz, yeni kltrel eilimlerde modern ve bat etiketli birok deeri toplumsal kabul szgelerinden geirmeden benimsemesi; sahip olduklar deerlerin ya yok olmasn ya da silinmesini yaratmtr. Bu kentlerimizin toplumsal ve kltrel deiimlerinde ki etki kahvehanelerin yerini kefelerin aldn gstermektedir. Kahvehanelerin kltrel dnme uramas ve toplumsal yeni figrlerle temsil edilmesiyle ortaya kan kafeler; iki cinsiyetin taleplerine cevap vererek, ehrin kurucu eleri iinde yer almaya balamtr.28DevamKafeler, gnmz ehirlerinde kadnlara ve zellikle genlere yeni tr meknlar olmutur. Kelime ve kurum olarak Batdan alnm kafeler; znelerinde modernlii merkez olarak grmektedir. Yeni kurulan ehir merkezlerinde ya da mahallelerin gzde yerlerinde kurulmu bu meknlar; insanlarn rahata girip kmasn salayarak, cinsiyet ve ya engelini ortadan kaldrmtr Kafeler kendilerine bitikleri rollerle, genlerin veya ekonomik gc daha iyi olan insanlarn taleplerini karlayan mekn olarak; iecekle muhabbetleri derinletiren; bilardo ve farkl birok oyunun icra edilmesine imkn veren ve de modern ehirlerin nemli meknlarndan biri olmutur. Sohbet etme mekn olma zelliini tayan kraathaneler bu ilevini zamanla kahvehanelere, yakn tarihten itibaren ise bat tr zellik arz eden kafelere brakmlardr. Ancak kafeler, kahvehanelerden daha farkl alanlarda da hizmet grmektedirler. zellikle genlerin sohbet etme amacyla bulutuklar ve iecek ile muhabbetlerini koyulatrdklar kafeler bilardo gibi farkl birok oyunun oynanmasna da imkn tanmaktadr (Sami, 2010, s. 234). 29 Trkiyede Kahvehanelerde Okuma AlkanlKahvehanelerin kitap okunan meknlar haline getirilmesi, her dnemde arzu edilen, bir trl gerekletirilemeyen bir hedeftir. eitli kamu kurulularnn, belediyelerin, meslek kurulularn yan sra kiisel abalara ramen, kahvehanelerde kitap okuma alkanl yaygnlatrlamamtr (Dzgn, 2005, s.115).Ancak Trkiyede okuma alkanl ile ilgili gzel almalarda yaplmaktadr. Bu almalardan bazlar unlardr; Eskiehir Odunpazar Belediyesi, insanlara okuma alkanln kazandrmak ve eski kahvehane kltrn yeniden canlandrmak iin "Her kahvehaneye bir ktphane" projesi Sivasta ise Kahvehanelerde okuma kesi oluturuldu,Trkiye Okuyor kampanyas erevesinde Sivas Kahveciler Odas tarafndan Sivas Valiliinde destekleriyle iki kahvehanede kitap okuma kesi oluturuldu ve Krkkale`de okuma alkanln gelitirmek iin yola kan Tm alanlar Dernei (TMADER), kahvehanelerde okuma keleri oluturmaya balamtr.Gnmz Trkiyesinde kahvehaneler kltrel ve okumaya dayal ou ilevini yitirmekle birlikte, bu kamusal meknlarda gazete okumak hala ok yaygndr.

30

Erzurumda Kahvehanelerde Okuma AlkanlErzurum kahvehanelerinde her yatan, her toplumsal kesimden insan bulmak mmkndr. Bu kahvehanelerin mdavimleri memur, ii ve esnaf bata olmak zere her trl meslek ve gelir gruplarndan, eitli renim dzeylerinden insanlar bir arada bulunmaktadr. eitli kamu kurulularnn, belediyelerin, meslek kurulularnn yan sra kiisel abalarla da kahvehanelerde kitap okuma alkanl kazandrlmaya allmaktadr. rnein; 1990 ylnda Erzurum l Kltr Mdrlnn her kahvehaneye bir ktphane kampanyas balatt ve ksa srede nemli bir mesafenin alndn belirtmektedir. Fakat bu abalara ramen kahvehanede kitap okuma alkanl istenilen dzeye getirilememitir. Kahvehane de salkl bir kitap okuma ortamnn olabilmesi iin giren, kan mterilere ve ortamn grltl olmamasna dikkat edilmesi gerekmektedir.

31DevamErzurum kahvehanelerinin byk bir ksmnda da iki, raftan oluan ve on, on be kitap ieren kitaplk vardr. Kahvehanelerde kitap bulunmasna ramen kitap okuma alkanlnn gelimediini belirtmek gerekmektedir. Buna ramen kahvehaneler dergi, gazete, brorlerin okunmasna, baz popler kitaplara gz atlmasna imkan hazrlayan yerlerdir. Erzurum kahvehaneleri bu adan incelendiinde olduka tatmin edici bir tablonun sz konusu olduu grlmektedir.Erzurum kahvehanelerinin hemen hemen tamamnda gnlk gazete satn alnmaktadr.Baz kahvehanelerde bulundurulan gazete says sekize ona kadar kmaktadr. Haftalk ve aylk dergi ise, mterilerinin ou renim grm kiilerden oluan kahvehanelerde bulunur. Bu yayn organlarnn geni bir okuyucu kitlesi vardr. Erzurum kahvehanelerinin ounda dikkat eken bir yaklam da farkl dnya grlerini yanstan gnlk gazetelerin bir arada bulundurulmasna zen gsterilmesidir. Bu mterilerin bir olay farkl alardan grebilmesine zemin hazrlamaktadr (Dzgn, 2005,s.201).32BULGULAR ve DEERLENDRMELER

Tablo 1. Mdavimlerin Ya Gruplarna Gre DalmYanz nedir?FrekansYzde%Geerli yzde%Kmltif yzde%Cevap vermeyenler211118-256040404126-404631317241 ve st422828100Toplam150100100Yukardaki tablo aratrmaya katlan 150 kiinin,yanz katr sorusuna verdikleri cevaplar dorultusunda bunlarn frekans ve yzde oranlarn gstermektedir. Aratrmann sonucunda kahvehane mdavimlerinin ounluunu gen ve orta yallar oluturmaktadr.

33Tablo 2. Ne Sklkla Kitap Okunduunun DalmNe sklkla kitap okursunuz?FrekansYzde%Geerli yzde%Kmltif yzde%Cevap vermeyenler25171718Her gn31212137ki gnde bir16111148Haftada bir37252573Ayda bir22141487Vakit bulduka191212100Toplam150100100Yukardaki tablo aratrmaya katlan 150 kiinin kitap okuma konusundaki ne sklkla kitap okuduklarnn dalmn, bunlarn frekans ve yzde oranlarn gstermektedir. Kahvehane mdavimlerinin ounluu haftada bir kitap okumaktadr. Geri kalanlar srasyla gnde bir, ayda bir, vakit bulduka ve iki gnde bir okumaktadr.

34Tablo 3. Okunan Kitaplarn Seiminde Etkili Olan Faktrlerin Dalm

Okuduunuz kitaplarn seiminde etkili olan nedir?FrekansYzde%Geerli yzde%Kmltif yzde%Cevap vermeyenler11777Yazar29191927Konusu87585885Birinin tavsiyesi16111195Fiyat755100toplam150100100Yukardaki tablo aratrmaya katlan 150 kiinin okunan kitaplarn seiminde etkili olan faktr sorusuna verilen cevaplarn dalmn ve bunlarn frekans ve yzde oranlarn gstermektedir. Mdavimlerin okuyacaklar kitaplarn seiminde etkili olan %58 oran ile kitaplarn konusu olmutur. Bunu %19 ile kitabn yazar takip etmektedir.

35Tablo 4. Gazete Ve Dergilerde ncelikle En ok Hangi Tr Yazlarn Okunduuna Dair DalmGazete ve dergilerde ncelikle en ok hangi tr yazlar okursunuz?FrekansYzde%Geerli yzde%Kmltif yzde%Cevap vermeyenler18121212Ke yazlar34222235Spor24161651Magazin32253Fal43355Gnlk haberler674545100Toplam150100100Yukardaki tablo aratrmaya katlan 150 kiinin gazete ve dergilerde ncelikle en ok hangi tr yazlarn okunduuna dair sorusuna verilen cevaplarn dalmn ve bunlarn frekans ve yzde oranlarn gstermektedir. Kahvehane mdavimlerinin ounluu %45 ile gnlk haberleri okurken, %22si ke yazs ve %16s spor yazlarn okumaktadr.

36Tablo 5. Tahmini Olarak Bir Yl inde Ne Kadar Kitap Okunduunun DalmTahmini olarak bir yl iinde ne kadar kitap okudunuz?FrekansYzde%Geerli yzde%Kmltif yzde%Cevap vermeyenler117771-108154546111-303926268731-507559251 ve st1288100Toplam150100100Yukardaki tablo aratrmaya katlan 150 kiinin. tahmini olarak bir yl iinde ne kadar kitap okunduu sorusuna verilen cevaplarn dalmn ve bunlarn frekans ve yzde oranlarn gstermektedir. Aratrmann sonucunda kahvehane mdavimlerinin bu soruya verdikleri cevap dorultusunda %54 ile ounlukla 1-10 arasnda kitap okuduklarn gstermitir.37Tablo 6. Eitim dzeylerine gre cinsiyet dalmCinsiyetiniz nedir?Eitim dzeyiniz nedir?KadnErkek ToplamN%N%N%Hi okumadm005453lkretim 3925222819Lise 72017152416niversite 247163548758Lisansst 006564Toplam34100116100150100Verilere gre, kahvehane mdavimlerinin niversite mezunu says erkeklerde 63 iken bayanlarda 24 toplamda 87 kiidir. Lise mezunu says erkeklerde 17 iken bayanlarda 7 toplamda 24 kii, ilkretim mezunu says erkeklerde 25 iken bayanlarda 3, toplamda 28 kii, hi okumayanla lisansst mezunu bayanlarda yokken erkeklerde hi okumayan 5, lisansst 6 kii olduu grlmektedir. Sonu olarak mdavimlerinin ounluunu erkekler oluturmakta fakat eitim dzeyi bayanlarda daha yksektir. Tabloya bakldnda katlan mdavimlerin eitim dzeyi bayanlarda yksek iken erkeklerde bu oran dktr. Tabloda dikkat ekici durum ise hi okumayan ve lisansst bayanlarn kahvehanelerde olmaydr.38Tablo 7. Okuma alkanl seviyesine gre cinsiyet dalmCinsiyetiniz nedir?Sizce okuma alkanlnz hangi seviyededir?Kadn ErkekToplamN%N%N%Cevap vermeyenler004 442ok yi72112 101913yi72123203020Normal144052456644Kt51522192718ok kt133243Toplam34100116100150100Tabloya bakldnda okuma alkanl seviyesi sorusunda iyi ve ok iyiye verilen cevaplar kadnlarda 14 kii iken erkeklerde 35 kii toplamda 49 kiidir. Normal seviyede cevabn veren bayanlarn says 14 iken erkeklerde 52 kii, toplamda 66 kiidir. Kt ve ok kt seviyede olan bayanlarn says 6 kii iken, erkeklerde 25 kii toplamda 31 kiidir. Ayrca bu soruya cevap vermeyen bayanlarda hi kimse yokken erkeklerde 4 kiidir. Tm bu verilerin sonucunda okuma alkanl seviyesi her iki cinsiyette de normal seviyede olduu grlmektedir. 39Tablo 8. Mdavimlerin ne sklkla kitap okuduu ile cinsiyet arasndaki dalmCinsiyetiniz nedir?Ne sklkla kitap okursunuz?KadnErkek ToplamN%N%N%Cevap vermeyenler3922192517Her gn51526223121ki gnde bir51511101611Haftada bir1235 25223725Ayda bir41118152214Vakit bulduka51514121912Toplam34100116100150100Yukardaki tabloda kahvehane mdavimlerine ne sklkla kitap okuyorsunuz sorusu yneltilmi, bu soruya cevap vermeyenler erkeklerde 22 bayanlarda 3 olmak zere toplam 25 kiidir. Her gn okuyan erkeklerde 26 iken bayanlar da 5 kii, toplamda 31 kii, iki gnde bir okuyan erkeklerde 11 iken bayanlarda 5 kii toplamda 16 kiidir. Haftada bir okuyan erkeklerde 25 iken bayanlarda 12 toplam da 37 kiidir. Ayda bir bayanlarda 4 kii iken, erkeklerde 18 kii toplamda 22 kiidir. Vakit bulduka yani ara sra okuyan erkeklerde 14 iken bayanlarda 5 kii olup toplamda 19 kiidir. Sonu olarak her iki cinse de ynelttiimiz soruya ounluu haftada bir cevabn vermitir.40Tablo 9. Mdavimlerin gazete ve dergilerde ncelikle en ok hangi tr yazlar okuduu ile cinsiyet arasndaki dalmCinsiyetiniz nedir?Gazete ve dergilerde ncelikle en ok hangi tr yazlar okursunuz?KadnErkekToplamN%N%N%Cevap vermeyenler2616141812Ke yazlar82326223422Spor1323202416Magazin132232Fal262243Gnlk haberler205947406745Toplam34100116100150100Tablo 9da mdavimlerin gazete ve dergilerde ncelikle hangi tr yazlar okuduuna baktmzda her iki cins de gnlk haberler ve ke yazlarn daha ok okuduunu gryoruz. Ayrca erkeklerin kadnlara oranla spor tr yazlara daha ok ilgi gsterdikleri anlalmaktadr. Cevap vermeyenlerle ke yazlarn ve fal trn okuyan bayanlarn eit olduu grlmektedir. Ayn zamanda erkeklerin bu soruya, bayanlara oranla daha ilgisiz olduu ortaya kmaktadr. Sonu olarak gazete ve dergiler mdavimler tarafndan dier yaz trlerine oranla daha youn ilgi grmtr. 41Tablo 10. Kitap okumalarna engel olan en nemli sorunlarn cinsiyete gre dalmCinsiyetiniz nedir?Kitap okumanza engel olan en nemli sorun nedir?KadnErkekToplamN%N%N%Cevap vermeyenler41220172416Youn alma temposu82331263926Kitap okuma isteinin olmamas61823202919TV, sinema, bilgisayar gibi faktrler102924213423Derslerin younluu51516142114Salk sorunu ,kitap fiyatlar131121alma odasnn olmamas001111Toplam3410011610015010042Tablo 10. Kitap okumalarna engel olan en nemli sorunlarn cinsiyete gre dalmKahvehane mdavimleri, kitap okumamalarna engel olan en nemli sorun sorusuna; youn alma temposu diyenler; bayanlarda 8 kii, erkeklerde 31 kii ve toplamda 39 kiidir. Televizyon, sinema, bilgisayar gibi faktrler diyenler; bayanlarda 10 kii, erkeklerde 24 kii olup toplamda 34 kiidir. Kitap okuma isteinin olamamasna ise bayanlarda 6 kii, erkeklerde 23 kii, toplamda 29 kii katlmtr. Bayanlarda; 4 kii, erkeklerde, 20 kii olup toplamda 24 kii bu soruya cevap vermemilerdir. Derslerin younluu kkn bayanlarda 5 kii, erkeklerde 16 kii toplamda 21 kii iaretlemitir. Kitap okumaya engel olarak az da olsa salk sorunu, kitap fiyatlarnn btelerine uymamas, alma odasnn olmamas gibi cevaplarda alnmtr. Sonu olarak bayanlarda TV, sinema, bilgisayar gelirken, erkeklerde youn alma temposu olduu ortaya kmtr.43Tablo 11. Meslek gruplar ve meslek gruplarnn evrelerindeki okuma alkanl dzeyleri ilikisievrenizdeki insanlar gz nnde bulundurduunuzda toplumun okuma alkanlnn ne dzeyde olduunu dnyorsunuz?Mesleiniz nedir?Zayf Normalyiok iyiToplamN%N%N%N%N%Cevap vermeyenler3300000032Memur26248 263421333825Emekli1312310229001812renci 3734144500005134Serbest meslek 30276192292674027Toplam109100311007100310015010044Tablo 11. Meslek gruplar ve meslek gruplarnn evrelerindeki okuma alkanl dzeyleri ilikisiMesleklerden, toplam 38 memur evrelerindeki okuma alkanl zerinde 26 kii zayf, 8 kii Normal, 3 kii iyi, 1 kii ok iyi cevabn vermitir. Emeklilerden 13 kii zayf, 3 kii Normal, 2 kii iyi cevabn vermitir. rencilerden 37 kii zayf, 14 kii Normal cevabn vermitir. Serbest meslek grubunda ise; 30 kii zayf, 6 kii Normal, 2 kii iyi, 2 kii ok iyi cevabn vermitir. Ayrca 3 kii bu soruya cevap vermemitir. Sonu olarak meslek gruplarnn hepsi de evrelerindeki okuma alkanl seviyesi konusunda Zayf olduklarn dnmektedirler. yi veya ok iyi diyen neredeyse yok denecek kadar azdr. renciler, evrelerindeki okuma alkanl seviyesi sorusunda iyi veya ok iyi cevab vermemilerdir. Meslek gruplar evrelerindeki okuma alkanln zayf bulmaktadrlar.45Tablo 12. Okumak in Yaplan Harcamann Medeni Durumu zerine DalmMedeni durumuz nedir?Kitap, dergi, gazete vb. okuma materyali yaynlar satn almak iin aylk ortalama ne kadar harcama yapmaktasnz?EvliBekarToplamN%N%N%Cevap vermeyenler3347243057380-107101418211411-3013182329362431-50131856181250 ve st5713171812Toplam711007910015010046Tablo 12. Okumak in Yaplan Harcamann Medeni Durumu zerine DalmVerilere gre 0-10 TL arasnda harcama yapan mdavimlerde, evli says 7 kii iken bekrlarda bu say 14 kii toplamda ise 21 kiidir.11-30 TL aralnda harcama yapanlardan 13 tanesi evli 23 bekar toplamda 36 kiidir.31-50 TL arasnda harcama yapanlar ise 13 evli 5 bekar toplamda 18 kiidir. 50 ve st harcama yapanlarn 5i evli 13 bekar toplamda 18 kiidir. Ayrca bu soruya cevaplamayan evli says 33 iken bekrlarda ise bu rakam 24tr. Tm bu verilerin sonucunda bekrlarn harcama yapma konusunda daha fazla ayrdklar ortaya kmaktadr.47Tablo 13. Kitap okuma alkanl ile ya arasndaki ilikinin dalmYanz nedir?Sizce kitap okuma alkanlnz hangi seviyededir?18-2526-4041 ve stToplamN%N%N%N%Cevap vermeyenler00123743ok iyi586138191913yi152551110233020Normal2847224814336644Kt111810226142718ok kt12241243Toplam60100461004210015010048Tablo 13. Kitap okuma alkanl ile ya arasndaki ilikinin dalmOkuma alkanl seviyesi nedir? sorusuna 18-25 ya aral ierisinde iyi ve ok iyiyi cevaplayanlar 20 kii, 26-40 arasnda 11 kii, 41ve stnde ise 18 kiidir. Normal diye cevaplandranlar ise 18-25 ya aralnda 28 kii 26-40 arasnda 22 kii,40 ve stnde 14 kiidir. Kt ve ok kt diye okuma seviyesini nitelendirenlerde 18-25 arasnda 12 kii,26-40 arasnda 12 kii 40 ve stnde ise 7 kiidir. Bu verilere baklarak yalanmaya doru okuma seviyelerinin dt ortaya kmaktadr.

49Tablo 14. Katlmclarn Eitim Dzeylerine gre Kitap Seimindeki DalmOkuduunuz kitaplar seiminde etkili olan nedir?Eitim dzeyiniz nedir?Yazar KonusuFiyatBirinin tavsiyesiToplamN%N%N%N%N%Hi okumadm00000011453lkretim 51716 184251142819Lise 5171517002292416niversite 1759526012753438758Lisansst 2725000064Toplam2910087100161007100150100Yukardaki tabloya bakldnda niversite mezunlarnn daha ok yazar ve konusuna dikkat ettii grlmektedir. Lise mezunlarnn ve ilkretim mezunlarnn konusuna nem verdii tablodan karlmaktadr. Bu da kitap seiminde en etkili faktrlerin konusu, yazar ve dk oranda olsa da fiyatna bakld sonucuna varlmaktadr.50Tablo 15. Tahmini olarak bir yl iinde ne kadar kitap okuduu ile eitim dzeyi arasndaki dalmEitim dzeyiniz nedir?Tahmini olarak bir yl iinde ne kadar kitap okudunuz?Hi okumadm lkretimLiseniversiteLisansstToplamN%N%N%N%N%N%Cevap vermeyenler48027283300117 1-1012020 71125045523508154 11-3000311104224282333926 31-50001400670075 51 ve st 002700910117128Toplam51002810024100871006100150100Tabloya bakldnda 1-10 arasnda okunan kitap saysnn niversite mezunlarnda ve ilkretim mezunlarnda yksek olduu grlmektedir, bunun yan sra lise ve lisansst mezunlarn da bu oran olduka dktr.11-30 arasnda okunan kitap saysnda da lise ve niversite mezunlarnn fazla olduu grlmektedir. Tablodan da anlalaca gibi niversite ve ilkretim mezunlarnda kitap okuman oran yksek iken dier gruplarda bu oran dktr. Kitap okuma alkanl eitim dzeylerinin hepsinde olduka dk sonular vermitir.51Sonular Ve nerilersonularAratrmada elde edilen veriler deerlendirilmitir vearatrmann sonular aada verilmitir:

Kahvehanelere genellikle erkeklerin, kafelere ise her iki cinsiyetin de gittii grlmektedir.Yaptmz aratrmada, kahvehanelerde mdavimlere hitap eden kitap kesinin olmad grlmtr.Kafelere daha ok 18-25 ya grubu giderken, kahvehaneye orta ya ve zerinin gittikleri grlmtr.Kahvehanelere giden mdavimlerin eitim dzeyi yksek olmasna karn, okuma seviyesinin dk olduu sonucuna varlmtr.52DevamMdavimlerin gelir dzeyi ile kitap alma arsndaki ilikisi doru orantldr. Dk ihtimal da olsa gelir dzeyi dk olan insanlarnda kitap ald grlmtr. Gnmzde kahvehanelerin eski ilevselliini yitirdiini grmekteyiz.Yaptmz aratrmada bayanlarn erkeklere oranla kitap okumaya daha duyarl olduu ortaya kmtr.Kahvehanelerde farkl grlere uygun gazete veya dergilerin alnd grlmtr.

53DevamGazetelerde daha ok ke yazlarnn, spor blmlerinin ve haber ksmlarnn okunduu grlmtr.Mdavimlerin okuma materyali iin ayrdklar btenin dk olduu grlmtr.Kahvehane mdavimlerinde okumaya engel en nemli sorun erkeklerde i younluu iken, bayanlarda TV, bilgisayar, sinema gibi faktrlerdir.Aratrmann sonucunda mdavimlerin evrelerindeki kiilerin okuma alkanl seviyesinin de zayf olduu ortaya kmtr.

54neriler Aratrma sonucunda elde edilen bulgulara dayal olarak yaplan neriler yledir:Halka kitap okumann nemi basm ve yayn organlar araclyla anlatlmas nerilmitir.Devletin bu kahvehane kurulularn denetlemesi ve buralara uygun projelerin saylarnn arttrlmas,Kahvehanelerde kitaplk kelerinin olmas istenmektedir,Ktphane binalarnn ehir merkezinde, kiilerin daha kolay ulaabilecei yerlerde olmas,Kahvehane ortamlarnn okumaya elverili, geni, ferah, nezih meknlar olmas gereklidir.

55KAYNAKAAziz, A. (2008). Sosyal Bilimlerde Aratrma yntemleri ve Teknikleri. Ankara: Nobel Yaynevi.akmak, T. ve Ylmaz, B. (2009). Okul ncesi Dnem ocuklarnn Okuma Alkanlna Hazrlk Durumlar zerine Bir Aratrma: Hacettepe niversitesi Beytepe Anaokulu rnei. Trk Ktphanecilii , 23, (3), 489-509Dzgn, D. (2005). Erzurumda kahvehaneler ve Ak kahvehanesi gelenei. Ankara: Aktif YayneviGkta, E.(1999). Osmanl Dneminde Kahvehaneler, Kraathaneler ve Bunlarn levleri. Atatrk niversitesi Trkiyat Aratrmalar Enstits Dergisi. Say 11, 67-80 20, Aralk, 2011 tarihinde http://edergi.atauni.edu.tr/index.php/taed/article/view/1822 adresinden eriildi.Gnen, M. (2007). retim Boyunca Okuma Alkanl, Okuma Kltr ve Okullarda Uygulama Sorunlar Toplants. Ankara: MEB Yaynlar.

56DevamOdaba, H. , Odaba, Z.Y. ve Polat, C. (2008). niversite rencilerinin Okuma Alkanl: Ankara niversitesi rnei. Bilgi Dnyas, 9 (2), 431-465 28.03. 2011 tarihinde http://www.unak.org.tr/BilgiDunyasi/gorusler/2008/cilt9/sayi2/431- 465.pdf adresinden eriildi.Sami, K. (2010). Halk Kltr Balamnda Kahvehanelerin Toplumsal Ve Meknsal Dnmleri Diyarbakr Kent rnei. Mill Folklor, 85, (22), 159-171TDK.(2011). 22 Mart 2011 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/TR/Genel/Ana.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6 AA849816B2EF4376734BED947CDE adresinden eriildi.

57DevamYabasan, M. ve Ustakara, F.(2008). Trk Toplumunda Kahvehane Ve Kafelerdeki iletiimsel Ortam Belirlemeye Ynelik Bir Alan Aratrmas (Gaziantep ili rnei). Frat niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,18,(1), 233-260Yaar, A. (2005). Osmanl ehir Meknlar: Kahvehane Literatr. Trkiye Aratrmalar Literatr Dergisi, 6, (3), 237-256Ylmaz, B. (1989). Okuryazarlk ve Okuma Alkanl zerine. Trk ktphanecilii,3 (1), 48-53 31.03.2011 tarihinde http://tk.kutuphaneci.org.tr/index.php/tk/search/results adresinden eriildi.Ylmaz, B. , Kse, E. ve Korkut, .(2009). Hacettepe niversitesi ve Bilkent niversitesi rencilerinin Okuma Alkanlklar zerine Bir Aratrma. Trk ktphanecilii, 23, (1), 22-51

58ERZURUMDAK KAHVEHANELERDENRNEKLER59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

TEEKKRLER Harun ANKAYA Mjde AYDOAN Melek AIKGZ Mustafa OBAN

69