3Kajet nr 81 (4/2009)

Drodzy Czytelnicy,

w codziennym zabieganiu zapomnieliśmy już o wakacjach, nie

zauważamy, że zaczerwieniło się, pojesienniało/ I zadziwiło się i odleciało/

I tylko jedna popielata/ Jaskółka szuka jeszcze lata/…(K. Wierzyński).

My natomiast odczytujemy historię, tworzymy nową i okazuje się, że w tym

roku szkolnym najważniejsza będzie edukacja historyczna, bo został on

ogłoszony przez MEN Rokiem Historii Najnowszej.

To czas ważnych rocznic, pamięci, i jak zawsze, odpowiedzialności.

Obarczając kogoś odpowiedzialnością – mówiła prof. Barbara Skarga –

jesteśmy zobowiązani do uświadomienia sobie, jakie racje etyczne opinię naszą

dyktują, mogą one bowiem jako historyczne i kulturowe być mocno

problematyczne. Musimy też zrozumieć i ocenić intencje działających i ich

wiedzę na temat ewentualnych konsekwencji czynów, zakresu przewidywań,

a przede wszystkim rozważyć sytuację, jej zależność od rozmaitych nacisków,

zagrożeń i tym podobnych czynników i możliwości odpowiednich wobec nich

reakcji. (…) Powinniśmy więc zdawać sobie sprawę, czym jest odpowiedzialność,

kiedy nas, w jakich sytuacjach i za co obarcza. Brać ją trzeba na siebie i za

pracę, i za postępowanie, i za słowa. Strzec się natomiast powinniśmy tych,

którzy żądają jej od innych, pełni zajadłości i nienawiści, sami nie poczuwając

się do niej.

Z życzeniami, by to, co naprawdę ważne było w nas, by było nam do

siebie bliżej niż dalej, byśmy w wirze zdarzeń się nie pogubili –

Barbara Królikowska-Wunderlich

Kajet nr 81 (4/2009)4

5Kajet nr 81 (4/2009)

SREBRNYM MEDALEMZA DŁUGOLETNIĄ SŁUŻBĘ

Anna Akmin - ZSEiT Pasłęk, Bożena Andruk - SP 5Ełk, Mirosława Bachanek - SP Pilona, Teresa Bałdyga- ZSZ Mrągowo, Ewa Bąbka - SP Rożyńsk Wielki, LillaBoczkowska - SOSW Miłakowo, Jolanta Boss - SPWęzina, Gabriela Browarska - PM 4 Olsztyn, GenowefaCichewicz - SP Tereszewo, Jolanta Cieślak - SP 7Giżycko, Elżbieta Dalecka – ZSEH Olsztyn, MarekDąbrowski - ZSZ Mrągowo, Jolanta Drążek - PM 14Olsztyn, Maria Dziudzik-Pływaczewska - SP 3 Reszel,Joanna Gabrylewicz - SP 4 Ełk, Lidia Gałązka - SPSkarżyna, Grażyna Gałązka - ZS Nowakowo, AnnaGrenasiuk - ZS Kurzętnik, Barbara Grudzińska - SPBrzozie Lubawskie, Alicja Jastrzębska - ZSO 4 Olsztyn,Monika Kata-Lewicka - Szkoła Policealna Elbląg,Barbara Koniecko - ZS Gronowo Górne, MariolaKopistecka - SP Tereszewo, Jolanta Kowalewska - SPTylice, Małgorzata Kowalska - SP Srokowo, JagodaKowalska - SP 1 Nowe Miasto Lubawskie, MałgorzataKowalska - OSW Iława, Barbara Kożuszko - ZSZ DobreMiasto, Barbara Kubeł - SP 5 Ełk, Bożena Kulik - SPNowa Wieś Ełcka, Halina Kwiatkowska - SP 3 Reszel,Eleonora Lewalska - SP 1 Nowe Miasto Lubawskie,Jadwiga Majewska - ZSP Łukta, Barbara Makowska -SP Tereszewo, Maciej Maniewski - ZSP Łukta, AnnaMazur - SP 1 Olsztyn, Barbara Michałowska - ZS 5 Ełk,Krystyna Milewska - Gimn. Nowa Wieś Ełcka, HannaMilewska - SP Pilona, Gabriela Mioskowska - ZS Bratian,Maria Mizerek - PM 2 Olsztyn, Anna Obrycka - SP 5 Ełk,Dorota Oczkowska - ZS Bratian, Mariola Orzechowska- SP 2 Nowe Miasto Lubawskie, Paweł Osmański - ZSBBraniewo, Irena Pawelec - ZS 6 Ełk, Lucyna Pelc - SPSrokowo, Żanetta Pilis - LO 1 Ostróda, Stefan Procyk -ZSE Olsztyn, Piotr Przybylak - ZSLiZ Pieniężno, ZytaRogowska - SP Tereszewo, Małgorzata Roguszewska- ZSZ Braniewo, Małgorzata Russek - SP 4 Ełk, KrzysztofRutkowski - V LO Olsztyn, Barbara Sawko - SP 1 Olsztyn,Krystyna Smilgin - ZSP Łukta, Beata Sudnikiewicz - SP 4Giżycko, Dorota Szcześniak - SP 5 Ełk, ElżbietaSzumska - SP Węzina, Walentyna Świniarska - ZSNowakowo, Wanda Tomaszewska - ZS Nowakowo,Mariusz Walentynowicz - ZS Gronowo Górne, MarzenaWeisgerber - ZS Jamielnik, Hanna Wędrowska-Saramak- PS Ryn, Irena Wiśniewska - ZSLiZ Pieniężno, JarosławWitek - SOSW Szymanowo, Ewa Wodara - SP Tylice,

Z okazji Dnia EdukacjiNarodowej

nagrodzeni i odznaczeni zostali

ZŁOTYM MEDALEMZA DŁUGOLETNIĄ SŁUŻBĘ

Bożena Bagińska - ZSZ im. S. Staszica Ostróda, DanutaChrostowska - SP 7 Giżycko, Anna Czaplińska - ZSLiZPieniężno, Halina Czyż - Gimn. Rozogi, JaninaDanielewska - ZSO im. S. Żeromskiego Iława, JanDankowski - III LO Olsztyn, Gizela Dąbrowska - ZS 1 Ełk,Wiesława Elsner - ZSO im. S. Żeromskiego Iława, BarbaraEwertowska - SP 1 Nowe Miasto Lubawskie, StanisławFurgała - SP Bisztynek, Dorota Furs - LO 1 Ostróda, HalinaGajlewicz - SP 1 Kętrzyn, Wilhelm Grochowski - LO 1Ostróda, Zofia Gula - Szkoła Policealna Olsztyn, BogumiłaGustołek - SP Pilona, Alina Kaczmarczyk - SP Dąbrowy,Kazimierz Kapla - V LO Olsztyn, Tatiana Kasperowicz -SP 22 Olsztyn, Ewa Klepczyńska - ZS 6 Ełk, BarbaraKolasińska-Lewandowska - ZSO im. S. ŻeromskiegoIława, Irena Kołomak - ZSE Olsztyn, Sławomir Kozłowski- ZS 5 Ełk, Maria Kubacka – W-M ODN Elbląg, EugeniuszKulawiak - PPP Morąg, Barbara Kundzier - ZSO im. S.Żeromskiego Iława, Jadwiga Kuziemska-Malcherek -SOSW dla Dzieci Niesłyszących Olsztyn, JolantaKwiatkowska - SP 13 Olsztyn, Michał Lewicki - ZSO im.S. Żeromskiego Iława, Józef Lichacz - II LO Giżycko, ŁucjaŁomaszewicz-Szołno - ZSEH Olsztyn, SławomirMaciejewski - ZS im. Konstytucji 3 Maja Iława, AmeliaMalinowska - ZS 5 Ełk, Władysław Małachowski - VI LOOlsztyn, Marek Mariański - ZSChiO Olsztyn, GrażynaMartynowska - SOSW dla Dzieci Niesłyszących Olsztyn,Maria Meyze - ZS 5 Ełk, Krystyna Mikucka-Mucha - ZSZim. St. Staszica Ostróda, Hanna Napierska - ZS im.Konstytucji 3 Maja Iława, Grażyna Naruniec-Flakowicz -PPP 2 Olsztyn, Melania Olędzka - SOSW dla DzieciNiesłyszących Olsztyn, Teresa Ostrowska - SzkołaPolicealna Olsztyn, Ewa Paluszkiewicz - SP 1 Nowe MiastoLubawskie, Stanisława Paszotta - III LO Olsztyn, GrażynaPietrukaniec - SP 7 Giżycko, Alicja Pietrzak - PolicealnaSzkoła Olsztyn, Jan Pietrzak - SP Srokowo, TeresaPorowska - W-M ODN Elbląg, Anna Rynkowska – ZSOim. S. Żeromskiego Iława, Bogumiła Ryś - SP Bisztynek,Irena Sekuła - II LO Giżycko, Halina Solmińska - Gimn.15 Olsztyn, Elżbieta Starowicz - SP 13 Olsztyn, AlicjaSzczurko - SP 3 Ełk, Tadeusz Szymański - ZSLiZPieniężno, Helena Tuczyńska-Płaskowicka - ZS 3 Ełk,Zofia Tylman - ZSLiZ Pieniężno, Wiesław Wojnarowski -ZS Malinowo, Rozalia Zaleska - ZSL Morąg, TeresaZbirochowicz - ZS 5 Ełk, Teresa Zglińska - SP BrzozieLubawskie, Jadwiga Zysmanowicz - ZS Górowo Iławeckie,Krystyna Żebrowska - ZSEH Olsztyn

Kajet nr 81 (4/2009)6

Lucyna Wrzosek - SP Tereszewo, Marzenna Wujczyk -SP 2 Nowe Miasto Lubawskie, Iwona Wyszyńska - SPTereszewo, Lech Zacharewicz - ZSEiT Pasłęk, MirosławaZając - ZS Susz, Iwona Zbytniewska - ZSO 4 Olsztyn,Wanda Zdanowicz - LO 1 Ostróda, Wojciech Ziembiński- SOSW Miłakowo

BRĄZOWYM MEDALEMZA DŁUGOLETNIĄ SŁUŻBĘ

Aleksandra Bałdyga - SP Pilona, Ewa Czarosław-Kochanowicz - SP Mrozy Wielkie, Irena Drabyk - SPSrokowo, Maria Ignaciuk - SP Węzina, DorotaKarczewska - SP Węzina, Katarzyna Koronowska -SP 19 Elbląg, Małgorzata Kortas - SP 5 Ełk, BarbaraLadzińska - SP Rękusy, Elżbieta Majcher - Gimn. 1Reszel, Urszula Michalak - ZS 5 Ełk, Izabela Milusz - SPWęzina

MEDALEMKOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ

Kazimierz Ambroziak - PZOSiPO Giżycko, JaninaAndruszkiewicz - SOSW Giżycko, Teresa Antoniewicz- Gimn. Lubawa, Iwona Bardzicka - V LO Olsztyn,Grażyna Basiak - SP 30 Olsztyn, Elżbieta Behan - ZSSOlsztyn, Anna Birgiel - PS 2 Ełk, StanisławaBladowska - ZSL Morąg, Helena Brodowska - SPPieniężno, Marzenna Brzozowska - SP 2 Ełk, KrystynaBujnowska - SP 3 Reszel, Maria Buszkiewicz - SPBisztynek, Izabela Cabała - SP 23 Elbląg, MałgorzataCałka - SP 13 Olsztyn, Danuta Charzyńska - SP 4Morąg, Marzanna Czerepko - SP 15 Elbląg, JolantaCzerniak - ZSZiO Morąg, Grażyna Czubacka - SP 5Ełk, Piotr Danielewicz - ZSB Braniewo, DanutaDańczyszyn - SP Słubity, Marian Dąbrowicz - ZSE iTPasłęk, Antonina Dąbrowska - ZSEH Olsztyn, BarbaraElżbieta Dąbrowska - SP Bemowo Piskie, ElżbietaDębek - SP 7 Giżycko, Elżbieta Dobryłko - V LOOlsztyn, Joanna Dronow - V LO Olsztyn, MariaDrozdowska - ZSZ Braniewo, Magda Dryll - MOWKamionek Wielki, Teresa Duchnowska - SP 4 Giżycko,Barbara Dytkowska - PPP Braniewo, Elżbieta Dziuba- SP 13 Olsztyn, Wanda Fadrowska- ZS 1 Ełk,Krystyna Falacińska - SP 3 Ełk, Olgierd Falkowski -ZSLO Braniewo, Bożena Fidura - ZS 5 Ełk, Maria Froń-Zakrzewska - SSP Gałdowo, Wiesława Furtak - I LOEłk, Bożena Gago - SP 7 Giżycko, Anna Gawrońska -Szkoła Policealna Olsztyn, Anna Giera - SP 22 Olsztyn,Teresa Gierszyńska - SP 1 Nowe Miasto Lubawskie,Anna Głodek - ZSGS Olsztyn, Ewa Gnyla - ZS 1Kętrzyn, Barbara Golakowicz - ZPOW,EiD Olsztyn,Dariusz Gościniak - SP Łączno, Maria Grugiel - SP 2Nowe Miasto Lubawskie, Anna Grzegrzółka - SP 3Działdowo, Halina Guz - ZSO 1 Olsztyn, DorotaGwarda - SP 1 Kętrzyn, Beata Hajduk - ZS Jamielnik,Grażyna Hoffer-Bystrzycka - ZSZ 1 Działdowo,

Grażyna Hoffman - ZSZ im. S. Petöfi Ostróda, MartaHoffman - MODN Ełk, Barbara Huta-Hołdowska - PPPGiżycko, Grażyna Imporowicz - WMBP Olsztyn,Małgorzata Jabłonowska - ZSZ 1 Działdowo, JoannaJabłońska - KO Olsztyn, Anna Jakubowska - ZSO 1Olsztyn, Ewa Janicka - SOSW Ostróda, Ewa Jeziorna-Kosińska - ZSO Olsztyn, Michał Jodko - MODN Ełk,Henryk Kalinowski - ZHP Chorągiew WarmińskoMazurska Olsztyn, Anna Kanterewicz-Karapyta - PM15 Olsztyn, Beata Kardasz - Gimn. Publiczne Wilczęta,Irena Karkulak - ZSO Iława, Mirosław Karolak - SP 15Olsztyn, Tomasz Kawiecki - Gimn. Nowe MiastoLubawskie, Zofia Kimbor - PM 4 Giżycko, MałgorzataKircman - ZSZiO Morąg, Alicja Klimczak - SP 1Olsztyn, Krystyna Klonowska - SP Wielkie Bałówki,Joanna Kobylińska-Szkatuła - MODN Ełk, ElżbietaKobyłczyk - ZSZ Lidzbark Warmiński, Anna Kondraca- MODN Ełk, Małgorzata Kopiczko - SP 2 Ełk,Bogumiła Kosiewska - SP 15 Olsztyn, BeataKossakowska-Szwałek - ZSO 1 Olsztyn, AnnaKotońska - PM 24 Elbląg, Danuta Król - ZSEiT Pasłęk,Edmunda Księżopolska - ZSZ im. S. Petöfi Ostróda,Maciej Księżopolski - ZSZ im. St. Staszica Ostróda,Joanna Kubiak - SP 1 Olsztyn, Zbigniew Kukuć - ZSPSząbruk, Jadwiga Kurek - Gimn. 2 Giżycko, ElżbietaLabuda - Gimn. 2 Ełk, Marianna Laskowska - SSP 2Iława, Waldemar Leśkiewicz - Pałac MłodzieżyOlsztyn, Ewa Lewińska - ZS 1 Giżycko, EwaŁukaszewicz - PM 1 z Oddziałami IntegracyjnymiGiżycko, Lidia Łyżwa - ZSO 1 Olsztyn, TadeuszMagreta - ZSS Ełk, Mirosława Mamińska - SP 1 NoweMiasto Lubawskie, Grażyna Mańka - SP Słobity, EwaMarchwińska - SP 15 Olsztyn, Dorota Marczyńska -SP 19 Olsztyn, Władysław Markowski - I LO Ełk,Andrzej Michalczyk - ZOS „Baza” Mrągowie, DorotaMichalczyk - ZOS „Baza” Mrągowie, GrażynaMichałowska - SP 2 Olsztyn, Halina Miedzińska -SOSW 2 Elbląg, Małgorzata Mierzyńska - SP 2Olsztyn, Jan Morzy - SOSW Miłakowo, JolantaMoszczyńska - V LO Olsztyn, Jarosław Mularewicz -SP 1 Kętrzyn, Wiesława Muzińska - SP 1 Olsztyn,Urszula Myk - SP 15 Elbląg, Renata Naworska - SP 7Olsztyn, Grażyna Niedźwiecka - ZSGS Olsztyn,Justyna Neuman - Gimn. Nowe Miasto Lubawskie,Maria Nowacka - ZSS Woszczele, Alina Nowohońska- ZSZ im. St. Staszica Ostróda, Bożena Obara -Starostwo Powiatowe Ełk, Ewa Obarek - III LO Olsztyn,Leszek Olszewski - LO Olecko, Grażyna Ozorowska- ZS 1 Ełk, Jolanta Paftel - MP 4 Giżycko, Maria Pająk- PM 1 z Oddziałami Integracyjnymi Giżycko, MarlenaPerzyńska - Gimn. 2 Działdowie, Monika Pieczara - ILO Ełk, Jolanta Piekarska - SP 12 Elbląg, AleksandraPiotrowska - ZSZiO Morąg, Joanna Piskosz - SP 3Reszel, Anna Pogorzelska - MODN Ełk, MarzannaPojawa-Grajewska - ZSLiZ Olecko, MirosławaPokrzywnicka - ZS2 Działdowo, Marlena Popławska- Gimn. 1 Ostróda, Małgorzata Potomska - SP 2 Nowe

7Kajet nr 81 (4/2009)

NAGRODĄMINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ

Magdalena Anczykowska - ZS Rybno, ZenobiaBogdanowska - PPP 2 Olsztyn, Jolanta Bura - ZSZ im.S. Petöfi Ostróda, Marzenna Grochowalska - Gimn. 1Giżycko, Bożena Matławska - SP Boćwinka, AndrzejMalinowski - ZS Judziki, Janina Pawłowska - Ejsmont -SP 1 Lidzbark Warmiński, Grażyna Pietrzak - SOSWOstróda, Bożena Puławska - Gimn. 4 Ełk, RyszardRynkiewicz - SOSW Ełk, Juliusz Tyszkowski - ZS 5 Ełk,Beata Wrzosek - Szkoła Policealna Elbląg, PawełWyszkowski - Gimn. 1 Morąg, Henryk Zagórski - SPGwiździny, Zdzisław Ziółkowski - Gimn. 2 Działdowo,Krystyna Żygadło - SP 1 Barczewie

NAGRODĄWARMIŃSKO-MAZURSKIEGO

KURATORA OŚWIATYElżbieta Krystyna Behan - ZSS Olsztyn, Alicja

Bogdańska - Niepubliczny ZS i Placówek Ramsowo,Maria Drozdowska - ZSZ Braniewo, Ewa Maria Giedyś- MDK Lidzbark Warmiński, Jadwiga Hryniewicz - WMODN Elbląg, Iwona Maria Jasińska - SP 2 Olsztyn, BeataKamińska - Przedszkole 6 Morąg, Ewa Karolczyk - ZPEOlsztyn, Regina Maria Karpińska - SP 2 Olsztyn, AnnaKanterewicz - Karapyta - PM 15 Olsztyn, KrystynaKamka - SP 2 Pisz, Jarosława Kozak - Gimn. 5 Olsztyn,Irena Łobacz - ZS Grabowo, Danuta Łukacz - SOSWOlsztyn, Dorota Marczyńska - SP 19 Olsztyn, DanutaBarbara Maroszek - ZS 2 Szczytno, Urszula ZdzisławaMierzejewska - PPPP Pisz, Krystyna Mucuś - Gimn.Karolewo, Grażyna Niedźwiecka - ZSGS Olsztyn, AnnaObrycka - SP 5 Ełk, Jolanta Okuniewska - SP 13 Olsztyn,Bogdan Olkowski - ZS im. Boh. Września 1939 r. Iława,Grażyna Ozorowska - ZS 1 Ełk, Zbigniew JanuszPietrzak - ZS Ponadgimn. 2 Bartoszyce, ElżbietaPetrecka - SP 7 Bartoszyce, Anna Podgórska - SSPZąbrowo, Małgorzata Maria Podlińska - Katolickie LOBiskupiec, Mariusz Robert Rydzio - ZSO 4 Olsztyn,Halina Solmińska - Gimn. 15 Olsztyn, MałgorzataŚwiatkowska - SP 1 Elbląg, Maria Elżbieta Stawicka -MP 2 "Fantazja" Szczytno, Grażyna Szczepaniak - Gimn.2 Działdowo, Małgorzata Świech - Twarowska - ZSGSOlsztyn, Marianna Sztwiertnia – ZSEiT Pasłęk, ReginaUrbaniak - ZSB Olsztyn, Roman Wyrwas - SzkołaPolicealna Ełk, Ryszard Wrzosek - ZSO Gołdap,Katarzyna Zwierko - Jóźwik - SP 30 Olsztyn, MariaZawadka - Jedut - Gimn. 2 Giżycko

NAGRODĄ MARSZAŁKAWOJEWÓDZTWA

WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO Stanisława Bujnowicz - Szkoła Policealna Elbląg,

Lidia Katarzyna Jaśkowiec – W-M ODN Olsztyn,

Miasto Lubawskie, Teresa Pouch - SP 4 Kętrzyn,Joanna Poźnikiewicz - KO Elbląg, Jerzy Pruszyński- Gimn. 2 Kętrzyn, Agnieszka Przybysz - SOSWMiłakowo, Małgorzata Puchalska - ZSB Olsztyn,Elżbieta Reszka - SP 4 Kętrzyn, Alicja Romanowska- ZSO Olsztyn, Bożena Różyńska - MP 8 Ełk, SabinaRudź - I LO Olsztyn, Jadwiga Ruszczak - ZSZ im. S.Petöfi Ostróda, Anna Rybińska - SP 6 Szczytnie,Katarzyna Rydzik - ZSL Morąg, Stanisława Rysz -ZSO Iława, Ewa Ryta-Jurczykowska - SP 3 Ełk, EwaSacewicz - MP 8 Ełk, Andrzej Sadolewski - ZSMEOlsztyn, Bożena Sadowska - SP 7 z OddziałamiIntegracyjnymi Ełk, Marek Sarnowski - ZSP Pasłęk,Ryszard Sawicki - Gimn. Gronowo Elbląskie, LidiaSekular - PPP Morąg, Grażyna Sendlewska - ZSOIława, Grażyna Sendrowicz - ZS im. Boh. Września1939 Roku Iława, Irena Siedlecka - SP Nowica, AnnaSierotko - MP i Żłobek „Ekoludki” Ełk, ElżbietaSkałecka - ZS im. Boh. Września 1939 Roku Iława,Wanda Skawińska - ZS 1 Ełk, Tadeusz Skorupski -CKU Giżycko, Barbara Skwierawska - SP 4 Morąg,Wiesław Smerczyński - ZS 2 Działdowo, ElżbietaSobczyk - SP 5 Ełk, Anna Sokołowska - ZSB Olsztyn,Alina Stęperska - MODN Ełk, Mirella Strózowska -Przedszkole 10 Elbląg, Anna Strzała - ZS 5 Ełk, MariaStrzelecka-Dolatowska - SP 13 Olsztyn, BeataStypułkowska - ZSLiZ Olecko, Anna Sudoł - MiejskaBiblioteka Publiczna Olsztyn, Joanna Szadurko-Cydzik- Szkoła Policealna Elbląg, Andrzej Szarejko - MODNEłk, Alina Szleszyńska - PPP 2 Olsztyn, Ewa Szucka- PPP 1 Olsztyn, Teresa Ślesińska - PPP Pasłęk, AlicjaŚwiatłowska - PM 4 Giżycko, Krystyna Świdowicz -SP 30 Olsztyn, Anna Święcka - PM 1 z OddziałamiIntegracyjnymi Giżycko, Irena Talko - ZSL Morąg,Barbara Tarasiewicz - II LO Giżycko, HannaTomaszewska-Reich - WMBP Olsztyn, MarlenaTomczyk - ZS Susz, Elżbieta Trojga - SP 15 Olsztyn,Anna Tylińska - PS 1 Pasłęk, Zofia Ulążka - SP 6Giżycko, Elżbieta Urbanowicz - ZSZ im. S. PetöfiOstróda, Krzysztof Urbaszek - Gimn. 1 Morąg, ZofiaWarszawik - ZS Pasłęk, Michał Wasilewski - ZSMEOlsztyn, Irena Wierzbicka - MP „Mali Odkrywcy” Ełk,Barbara Wiktorzak - SP Żabi Róg, MałgorzataWiśniewska - SP 1 Ostróda, Jadwiga Wojsław-Barańska - SP Kumielsk, Beata Woźnicka - SzkołaPolicealna Olsztyn, Lilianna Wyszkowska - SP 4Morąg, Łucja Zaborska - SP 7 Olsztyn, ElżbietaZakrzewska - Gimn. 2 Działdowo, Maria Zalewska - SP2 Ełk, Katarzyna Zaniewska - SP Żabi Róg, AnnaZaremba - SOSW Miłakowo, Małgorzata Zawacka - ZSJamielnik, Maria Zawadka-Jedut - Gimn. 2 Giżycko,Aneta Żdziarstek - SOSW Miłakowo, HenrykaŻółtawska - SP 30 Olsztyn, Danuta Żylińska - MODNEłk

Kajet nr 81 (4/2009)8

Mariola Jaworska - Nauczycielskie Kolegium JęzykówObcych Szczytno, Danuta Kofel - Szkoła PolicealnaElbląg, Agnieszka Spikert - W-M ODN Olsztyn, RyszardWodzisławski - W-M ODN Elbląg

NAGRODĄPREZYDENTA MIASTA OLSZTYN

Barbara Bartwicka - PM 37, Gabriela Browarska -PM 4, Joanna Grażyna Ciechowska - SP 9, Zofia Cudna- ZSEH, Zofia Danielak - PM 13, Bożena Frenszkowska- SP 15, Elżbieta Krystyna Górka - Gimn. 7, LidiaFranciszka Gutowska - SP 22, Dorota Hołubowska - VLO, Małgorzata Jesionowska - SOSW, MałgorzataBeata Jeziorna - SP 6, Teresa Jeżewska - PM 3, JoannaKarłowicz - ZSEH, Tadeusz Karpowicz - Gimn. 12, AnnaElżbieta Kopowska - SP 18, Beata Kossakowska -

Szwałek - ZSO 1, Halina Maria Kotlińska - SP 2, AnitaKról - ZSO 2, Izabela Grażyna Krzyszycha - ZSE, AnnaEwa Kwiatkowska - PPP 2, Czesława Lib - SP 10,Grażyna Martynowska - SOSW dla Dzieci Niesłyszących,Elżbieta Michalec - ZSGS, Małgorzata Mierzyńska -SP 2, Maria Mizerek - PM 2, Izabela Jolanta Napora -Gimn. 15, Lidia Nowacka - ZSB, Hanna Olejnik - ZSO 2,Alicja Opalińska - Pałac Młodzieży, Alicja Ostrowska -SP 15, Jolanta Ewa Otręba - ZSO 1, Daniel AndrzejPawlikowski - ZSO 1, Anna Renata Perłowska - Kurian- SP 19, Alicja Pogorzelska - Gimn. 14, Beata Polewacz- SP 29, Danuta Przybyłek - I LO, Elżbieta Rudzik -PM 20, Bożena Rzepka - SP 30, Ewa Stanisławska-Lepko - ZSGS, Jacek Sułkowski - Gimn. 12, Ewa Szucka- PPP 1, Wiesława Szul - SP 30, AgnieszkaTomaszewska - Gimn. 7, Barbara Trawińska - Gimn. 5,Maria Wasilewska - SP 7, Katarzyna Wojnowska - SP 3,Ewa Żwirko - SP 15

W rozwoju dziecka, w okresie kształtowania się mowymożna zaobserwować pewne specyficzne trudnościzwiązane z opanowaniem przez nie systemu językowego.Jednym z takich zjawisk jest niepłynność w mówieniu,którą charakteryzuje: powtarzanie sylab i wyrazów,przeciąganie głosek, pauzy, powtórki, wtrącenia(Z.Tarkowski, 1997). Zdarza się, że przerażeni tą sytuacjąrodzice nie wiedzą, jak należy postępować. Trudno im wtakiej sytuacji udawać, że nie słyszą niepłynnegomówienia. Czują wówczas niepokój i strach, wpadają wpanikę. Obawiają się, że niepłynność w mowie dzieckautrwali się i będzie przeszkodą w jego rozwoju. Wartowiedzieć, że dziecko w wieku przedszkolnym jestnieświadome występującej w jego wypowiedziniepłynności. Niektórzy rodzice zauważając niepłynnośćw mowie dziecka popełniają błędy np. proszą żebydziecko mówiło wolniej lub żeby powtórzyło słowo jeszczeraz. Taka sytuacja wpływa niekorzystnie nafunkcjonowanie malucha. Zaczyna ono bać się mówienia,powstaje lęk przed wypowiadaniem się – czyli błędne koło:dziecko boi się mówić, aby nie zająknąć się, a zająknięciapowstają z powodu lęku przed wypowiadaniem się.Niewłaściwa reakcja otoczenia może utrwalić niepłynnośćw mówieniu dziecka. Jeżeli rodzice postępują właściwie,czyli nie zwracają uwagi na niepłynność, wówczaszmniejsza się ona razem z nabywaniem przez dzieckoznajomości języka.

Czym jest niepłynność mówienia?

Niepłynność mówienia jest zaburzeniem swobodnegoprzechodzenia od jednego elementu wypowiedzi do

drugiego oraz zakłócenie jej tempa i rytmu. Objawyniepłynnego mówienia mogą być spastyczne (skurczowe)lub niespastyczne (nieskurczowe). Skurcze spastycznewystępują wtedy, kiedy niepłynności mówienia towarzyszynadmierne napięcie mięśniowe. Skurcze niespastycznewystępują bez oznak nadmiernego napięciaemocjonalnego i mięśniowego.

Rozwojowa niepłynność mówienia ma postaćniespastyczną, łagodną

Za normalną niepłynność w mówieniu możemy uznaćtaką, która jest niezauważalna i występuje rzadko.Mówienie płynne to takie, kiedy wypowiedź jest budowanaw odpowiednim tempie i rytmie. Charakteryzuje sięswobodnym przechodzeniem od jednego elementuwypowiedzi do następnego.

Rozwojowa niepłynność mówienia powstaje wskutekintensywnego rozwoju mowy u dziecka.

Symptomy rozwojowej niepłynności mówienia:

• Powtarzanie sylab np. da-da-daj mi lalę; ma-ma-ma-mo.

• Powtarzanie głosek np. a-a-a; y-y-y.• Powtarzanie wyrazów np. daj daj mi lalę.• Przeciąganie głosek np. mmmam lalę.• Pauzy – wyraźnie przerwy miedzy wyrazami.• Blokowanie wyrazów np. d…daj mi lalę.• Wtrącenia np. eee daj mi no lalę.

Rozwojowa niepłynność mówienia– powodem do troski, nie do lęku

9Kajet nr 81 (4/2009)

Jakie są przyczyny niepłynności mówienia?(wg Z.Tarkowskiego, 1997; Z.M.Kurkowskiego, 2003)

Dziecko:1. Pomimo, że chce mówić, nie ma motywacji do

mówienia, bo nie wie o czym mówić (zaburzeniaprocesu motywacyjnego).

2. Wie, o czym mówić, ale nie wie jakich słów i regułgramatycznych użyć, ma trudności z właściwymdoborem elementów językowych (zaburzeniajęzykowe semantyczno-syntaktyczne).

3. Nie może wyartykułować dźwięków, brakujesynchronizacji mówienia z myśleniem (zaburzeniamotoryczne).

4. Czuje dyskomfort podczas mówienia, odczuwa lękprzed mówieniem (zaburzenia emocjonalne).

5. W nowej sytuacji, z nowymi osobami ma trudności wwypowiadaniu się (zaburzenia umiejętnościkomunikacyjnych).

6. Ma trudności z kontrolą słuchową własnej wypowiedzi(zaburzenia kontroli wypowiedzi).

Jak postępować? Wskazówki dla rodziców -propozycje

1. Zachować spokój w momencie pojawiającej sięniepłynności w wypowiedzi dziecka.

2. Nie zwracać uwagi dziecka na niepłynności wmówieniu np. kiedy dziecko mówi – nie należyprosić, by powtarzało niepłynnie wypowiedzianesłowa.

3. Przytulić dziecko, wziąć na kolana i rozmawiać otym, co chciało opowiedzieć, mówić spokojniewydłużając samogłoski, wolno np. „aach taak,chciaałeś mi oopoowieedzieeć, coo dziś roobiiiłeeśw doomuu” – mówić do dziecka czule.

4. Słuchać tego, o czym dziecko chce opowiedzieć,a nie jak mówi.

5. Ograniczać nadmiar bodźców (programytelewizyjne, programy komputerowe – szczególniewywołujące napięcie, strach).

6. Przestrzegać stałego rytmu dnia (pory posiłków,odpoczynku), żyjemy przecież w rytmach: styczeń,luty, marzec, (…); poniedziałek, wtorek, środa, (…),rano, południe, wieczór itp.

7. Bawić się z dzieckiem w domu przy spokojnejmuzyce w tle.

8. Dostrzegać mocne strony dziecka, stosowaćpochwały np. „bardzo podoba mi się jakposprzątałeś zabawki, jesteś w tym mistrzem,brawo”.

9. Organizować wspólne zabawy na świeżympowietrzu, w piaskownicy, nad wodą.

10. Mówić do dziecka również szeptem.11. Zachęcać do zabaw oddechowych – dmuchanie

na piórka, wiatraczki, waciki, bibułki; grać naorgankach, harmonijce, flecie.

12. Grać z dzieckiem na instrumentach perkusyjnych– zabawy w odtwarzanie rytmów.

13. Układać z dzieckiem rytmy z klocków, patyczków,kapsli po sokach, obrazków, zabawek, np. „klocek,klocek, kapsel, klocek, klocek, kapsel” – następniewolno przeczytać ułożony rytm.

14. Śpiewać z dzieckiem znane piosenki, mówićwierszyki, rymowanki - w tempie umiarkowanym iwolnym.

15. Starać się lepiej rozumieć własne dziecko, pomócmu w wyrażaniu uczuć, nazywać je np. „rozumiem,że jesteś niezadowolony”.

16. Stosować masaże rozluźniające napięcie ciała17. Mówić dziecku, że jest wyjątkową córeczką,

wyjątkowym synkiem.18. Zachęcać dziecko do współpracy, do

samodzielności – nie wyręczać w prostychczynnościach – umożliwiać odnoszenie sukcesów(nawet bardzo drobnych) np. podczassamodzielnego ubierania się, pozwolić dokonywaćwyborów.

19. Dbać o dobry klimat we własnym domu, by dzieckoczuło się w nim bezpiecznie.

20. Zasięgnąć porady psychologa i logopedy, byupewnić się, czy postępujemy właściwie.

Najlepszym miejscem pod słońcem na ziemi jest dom,w którym rodzice potrafią skutecznie wykorzystaćrutynowe, codzienne czynności do budowania w dzieciachzdrowych, ludzkich uczuć. G.Mac Donald (J.Sakowska, 1997)

Zenobia Bogdanowskalogopeda (współautorka programu „Mówię płynnie”)

Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 2w Olsztynie

Literatura:1. Biddulph S.: Sekrety szczęśliwego dzieciństwa. Dom

Wydawniczy REBIS, Poznań 19972. Byrne R.: Pomówmy o zacinaniu. PZWL, Warszawa 19893. Chęciek M.: Jąkanie. Diagnoza – Terapia – Program.

Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 20074. Faber A., Mazlish E.: Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały.

Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Media Rodzinaof Poznań, Poznań 1997

5. Kostecka W.: Dziecko i jąkanie. PTL, Lublin 20006. Kurkowski Z.M.: Próba Sylabowa do Oceny Niepłynności

Mówienia. IFPS, Warszawa 20037. Lichota E.J.: Profilaktyka jąkania i niepłynności mówienia.

Wyd. Harmonia, Gdańsk 20088. Sakowska J.: Szkoła dla rodziców i wychowawców.

CMPPP MEN, Warszawa19999. Tarkowski Z.: Jąkanie wczesnodziecięce. WSiP, Warszawa

199710. Zeszyty metodyczne, nr 7. Szkoła dla rodziców i

wychowawców. Niezbędnik dla uczestników warsztatów,CMPPP, Warszawa 2008

11. www.frogos.org.pl12. www.logopeda.pl13. www.logopeda.org.pl14. www.ppp2.ovh.org

Kajet nr 81 (4/2009)10

W rozważaniach tych chciałabym zaapelować dowszystkich zespołów pełniących rożne funkcje w szkole,a w szczególności do tych, które są odpowiedzialne zaanalizę i interpretację wyników sprawdzianu i egzaminu(bądź za podnoszenie jakości kształcenia).

Po dokonaniu analizy wyników sprawdzianów orazegzaminów gimnazjalnych z części humanistycznej orazmatematyczno-przyrodniczej zespół wychowawców oraznauczycieli wyodrębnia umiejętności wymagającedoskonalenia (zazwyczaj te, które nie przekroczyły progu0,70 lub znajdują się daleko poniżej). Następnie określasię sposoby pracy z uczniami. Celem tych działań jestpodniesienie jakości kształcenia, a tym samym uzyskaniezadowalającego wyniku egzaminu zewnętrznego (wejścieo staninę wyżej, dodatnie EWD). Wszystkie te czynnościopisuje się w raporcie z egzaminu zewnętrznego, któregozakończenie wieńczy plan doskonalący (lub naprawczy,jeśli poziom opanowanych umiejętności przez uczniówbył bardzo niski).

Właśnie ...„Opisuje się”, „zapisuje się”, „przekazuje się”dyrektorowi jako zło konieczne i… często na tym siękończy! Chcę w swoich rozważaniach zwrócić uwagę nato, że tylko wytyczanie sobie w tych dokumentachrealnych celów (a nie hołdowanie zasadzie: „papierwszystko przyjmie”), rzetelna ich realizacja (a nieograniczenie się tylko do zapisu tematu lekcyjnego lubsprawozdania z realizacji zadania) oraz ścisła współpracamiędzy wszystkimi nauczycielami (blokuhumanistycznego z matematyczno-przyrodniczymwłącznie) może uczynić naszą pracę satysfakcjonującą(osiąganie coraz lepszych wyników), a nie syzyfową!

Poniżej przedstawię trzy przykładowe działania, któreznalazły się w naszym planie doskonalącym i dotyczątylko jednego obszaru! Aby jednak wdrażanie tych metodbyło skuteczne, należy przestrzegać ściśle zasady RRW,czyli: realne cele, rzetelna ich realizacja i współpracamiędzy nauczycielami.

Wielu polonistom spędza sen z powiek niski poziomopanowania umiejętności ortograficznych na egzaminachzewnętrznych. Mnie i moim koleżankom – polonistkomrównież. Już od kilku lat szukamy skutecznej metody naopanowanie tych zagadnień. Na nic dyktanda,sprawdziany ortograficzne, powtarzanie reguł izaznaczanie na czerwono błędów przez wszystkichnauczycieli. Poprawienie poziomu ortografii stało sięrównież c e l e m w naszym planie doskonalącym.Pomyśleliśmy, że może czas zmienić metody, formypracy. Tak też zrobiliśmy. Realizacja tych działańprzebiega u nas trójetapowo:

Nie taki diabeł straszny!Rozważania o potrzebie tworzenia planów naprawczych, doskonalących

i ich „poważnym” traktowaniu.

1. Utrwalanie zasad ortograficznychi interpunkcyjnych na każdej lekcji

Polega to na tym, że w każdej sali lekcyjnej, wwidocznym dla wszystkich miejscu, znajdują siępodstawowe zasady ortograficzne i interpunkcyjne(znajdują się w każdym dobrze opracowanym słownikuortograficznym!). Tę pomoc dydaktyczną można zrobićsamodzielnie lub zlecić jej wykonanie uczniowi. Istotnejest to, że nasi podopieczni mogą w każdej chwili z tejpomocy skorzystać! Nie traktujemy tego jak ściąganie,ale raczej jako umiejętne korzystanie z informacji (przyokazji: realizacja umiejętności określonych standardem I.3). Korzystamy z tego nie tylko podczas pisaniasprawdzianów, wypracowań, ale także w czasie lekcji. Jeśliwystąpi jakikolwiek problem ortograficzny, interpunkcyjnyna zajęciach (nie tylko polskiego, ale również matematyki,fizyki, religii itd.), zadaniem każdego z nas jest zatrzymanietoku lekcyjnego, spojrzenie na przygotowaną pomocdydaktyczną i rozwiązanie tego problemu.

Zalety tej metody to:� informacja dociera do wszystkich uczniów (z rożnymi

rodzajami pamięci);� jej częste stosowanie ułatwia szybkie zapamiętywanie

(wprowadzamy to już w klasie IV szkoły podstawoweji I gimnazjum);

� pozwala ćwiczyć inne umiejętności: określonestandardem I. 3 (wyszukiwanie informacji).

2. Tworzenie słowniczków ortograficznychi konsekwentne korzystanie z nich

Zarówno nauczyciele humaniści jak i blokumatematyczno-przyrodniczego odpowiedzialni są zanadzorowanie prowadzenia przez uczniów słowniczków.Przez cały miesiąc (nawiązując do tematyki aktualnychzajęć) podopieczni wpisują do – specjalnie do tego celuprzeznaczonych - zeszytów wyrazy z trudnościąortograficzną. W słowniku znajduje się równieżwyjaśnienie danego pojęcia. Wszystko po to, aby uczeńutrwalał wiedzę, znajomość pojęć charakterystycznych dlaposzczególnego przedmiotu.

Następnie raz w miesiącu uczeń, wybrany przeznauczyciela polonistę lub chętny do wykonaniadodatkowego zadania, układa z wyrazów zebranych wciągu czterech tygodni dyktando (tekst ciągły).Wartopodkreślić, że uczniowie przez długi czas oswajają się ztymi wyrazami, a przygotowywanie się do sprawdzianuortograficznego będzie bardziej motywujące.

Zalety tej metody to:� zapamiętywanie wyrazów z trudnością ortograficzną

(korzystanie ze słowniczków, przygotowywanie siędo dyktand);

11Kajet nr 81 (4/2009)

� doskonalenie umiejętności określonych standardami:II.2 (przedmioty humanistyczne) oraz I. 1 (przedmiotymatematyczno – przyrodnicze);

� układając tekst ciągły sprawdzianu - doskonalenieumiejętności tworzenia testu spójnego i logicznego(znowu standard II. 4!);

� motywacja do nauczenia się.

3. Doskonalenie umiejętności ortograficznych nazajęciach języka polskiego

Po każdej pracy pisemnej: rozprawce, sprawozdaniu,charakterystyce postaci, zaproszeniu itd. jedną lekcjępoświęcamy na poprawę błędów ortograficznychuczniów. Odeszliśmy jednak od „zasady poprawnegoprzepisania, wyjaśnienia pisowni i ułożenia z tym wyrazemzdania (albo jeszcze gorzej: przepisania 10 lub ….dzieścirazy poprawnie!)”. Na tablicy przepisujemy wyraz, wktórym uczeń popełnił błąd ortograficzny (proszę się nieprzerażać: wcale nie ma ich tak dużo; błędy się powtarzająi nie ma potrzeby przepisywania ich po kilka razy, pozatym są wyrazy pokrewne a możemy przecież ograniczyćsię tylko do podstawowych). Uczniowie pracują na lekcjize słownikami i prawidłowo uzupełniają wyraz (przyzapisie na tablicy stosujemy lukę). Pod koniec lekcjiwspólnie z uczniami sprawdzamy zapis w zeszycie iprosimy o ułożenie z tymi wyrazami rożnego typu zdań.

Opanowanie pisowni tych wyrazów przez uczniówsprawdzamy na następnej lekcji króciutkim dyktandem,w którym pojawią się, znane już naszym podopiecznym,wyrazy (znowu ogromna motywacja do nauczenia się izdobycia pozytywnej oceny!).

Zalety tej metody to:� zapamiętywanie wyrazów z trudnością ortograficzną

(wyrazów charakterystycznych dla wypracowań;� motywacja do nauczenia się;� doskonalenie umiejętności gramatycznych

(budowanie różnego typu zdań) przy okazji ćwiczeńortograficznych.

Chyba nikogo z Państwa nie trzeba przekonywać, żetakie działania mogą przynieść zamierzone efekty. Mydowiemy się tego dopiero za dwa lata, ale pouzyskiwanych ocenach ze sprawdzianów ortograficznych(są coraz wyższe) mam przeczucia, że metody okażą sięskuteczne. Niewątpliwie pomaga nam w tym dokument:plan doskonalący, w którym zamieszczamy realne cele,rzetelnie je realizujemy i chętnie współpracujemy ze sobą!Tego Państwu życzę!

Ewa KiryłaGimnazjum w Kolnie

W styczniu 2009 r. odbyła się Konferencja na tematprojektu Za rękę z Einsteinem - Edycja II w BiblioteceUniwersyteckiej UWM w Olsztynie. Podczas konferencjiprof. dr hab. Mariusz Zubek z Politechniki Gdańskiej jakokierownik projektu wręczył 60 dyrektorom gimnazjów zwoj. warmińsko- mazurskiego umowy udziału w projekcie.Warunkiem uczestnictwa w projekcie było zarządzanie

małą szkołą wiejską. Następnie powołano 60koordynatorów gimnazjalnych, którymi są nauczycieleróżnych przedmiotów, w tym czternastu jest jednocześniedyrektorami szkół.

Z projektu są finansowane zajęcia pozalekcyjnei pozaszkolne, dlatego na wstępie młodzież poddanotestom z zakresu wiedzy z przedmiotów ścisłych i językaobcego. Poniżej przedstawiono wyniki testów wstępnych.

Wyniki testu matematyczno-przyrodniczegoprzeprowadzonego przez Internet 26 marca 2009r.

Liczba przeprowadzonych testów: 3 272

Województwo warmińsko-mazurskie:średni wynik testu 1 16,07Wynik osiągnięty przez uczniów 15,69

przez uczennice 16,37Dla porównania przedstawiono dodatkowo dwa

województwa uczestniczące w projekcie.

Województwo kujawsko-pomorskie:średni wynik testu 1 16,25

uczniowie 16,72uczennice 15,93

Tysiące gimnazjalistów w projekcieZa rękę z Einsteinem - Edycja II

w województwie warmińsko - mazurskim

Uczestnicy konferencji w auli Centrum Nauk Humanistycznych UWMw Olsztynie

Kajet nr 81 (4/2009)12

Województwo pomorskieśredni wynik testu 1 16,32

uczniowie 16,04uczennice 16,54

Zajęcia pozalekcyjne są prowadzone w 60 gimnazjachnaszego województwa, w wymiarze ośmiu godzintygodniowo z przedmiotów ścisłych i języka obcego.Zatem od lutego do czerwca tego roku w naszymwojewództwie odbyło się dodatkowo 7200 godzin zajęćlekcyjnych z projektu. Zajęcia pozalekcyjne byłyprowadzone przez 252 nauczycieli następującychprzedmiotów: matematyki, fizyki, chemii i językaangielskiego, niemieckiego oraz rosyjskiego. Minimalnaliczba uczniów w grupach uczestniczących w zajęciachwynosi 15 osób.

W ramach projektu są również prowadzone zajęciapozaszkolne zwane „pokazami”. Zajęcia te prowadzonesą przez pracowników i studentów UWM w Olsztynie.Odbywały się od 16 marca do 16 czerwca tego roku. Wzespole wyjazdowym było zatrudnionych 11 osób: 7nauczycieli akademickich i 4 studentów.

W okresie tym odbyły się pokazy w 31 gimnazjach,uczestniczyło w nich 3742 uczniów. Pokazy te sązorganizowane dla wszystkich uczniów w gimnazjach, nietylko dla młodzieży biorącej udział w projekcie.

Pokazy odbywały się według scenariuszyprzygotowanych i przekazanych przez pracownikówPolitechniki Gdańskiej jako lidera projektu. PracownicyUWM są natomiast autorami prezentacji przygotowanychna pokazy.

Zespół nauczycieli i studentów z UWM w Olsztynie wciągu trzech miesięcy jeżdżąc na pokazy do gimnazjóww naszym województwie pokonał trasę 5752 km. Z ocenykoordynatorów gimnazjalnych wynika, że pokazyprzeprowadzane przez nauczycieli akademickich itrenerów wzbudzały wielkie zainteresowanie zarównowśród uczniów, jak i nauczycieli. W ocenie koordynatorówprowadzący byli dobrze przygotowani i łatwo nawiązywalikontakt z młodzieżą. W trakcie zajęć z reguły młodzieżaktywnie uczestniczyła w pokazach. Za udział w zajęciachnagradzana była drobnymi upominkami. Sponsorami tychupominków są firmy z Olsztyna mi. NBP Oddział Olsztyn,Michelin SA Olsztyn, ZUS, UWM – prof. S. Czachorowskioraz WFTiMS Politechniki Gdańskiej.

Projekt zakłada także różne formy doskonalenianauczycieli.

Dlatego w kwietniu zaproszono na seminarium 252nauczycieli gimnazjalnych uczestniczących w projekcie„Za rękę z Einsteinem”. Po powitaniu gości w BiblioteceUniwersyteckiej rektor UWM prof. Józef Górniewiczwygłosił wykład pt. Aktualne problemy pedagogiczne.

Następnie prowadzone były wykłady dla nauczycieli wgrupach przedmiotowych. Wykład z matematyki pt.Matematyka jako nauka i przedmiot szkolny: wpływ różnici podobieństw na proces nauczania wygłosił prof. dr hab.Aleksy Tralle.

Wykłady z fizyki wygłosił prof. dr hab. ZbysławWilamowski pt.

1. Doświadczenie i modelowanie w fizyce.2. Fizyka mikroświata, czyli podstawy mechaniki

kwantowej.3. Optyka fizyczna - kopalnia wiedzy o atomach,

cząstkach i kryształach.Wykłady z chemii pt.

1. Jakość w analizie chemicznej - przygotował drRoman Gałażewski

2. Fizykochemiczne metody analizy chemicznej wbadaniach środowiskowych cz. 1

3. Fizykochemiczne metody analizy chemicznej wbadaniach środowiskowych cz. 2

Natomiast nauczycieli języków obcych doskonaliła mgrAnna Rzeczkowska. Tematy:

1. Metody nauczania języków obcych w perspektywiehistorycznej. Czego możemy się z nich nauczyć dziś?

2. Uczeń jako podmiot nauczania. Wpływ takichczynników jak: wiek, motywacja, zdolności, poziomznajomości języka na wybór sposobu prowadzeniazajęć.

3. Nauczyciel jako przewodnik w procesie nauczania,role i funkcje jakie przyjmuje na lekcjach językaobcego. Sposoby radzenia sobie w różnychsytuacjach.

Wykładowcami byli zaproszeni nauczycieleakademiccy z UWM w Olsztynie.

Inną formą doskonalenia nauczycieli gimnazjalnychbyły warsztaty przedmiotowe. W naszym województwieodbyły się w maju w Ośrodku Wypoczynkowym wWaszecie. Przeznaczone były dla 60 nauczycielimatematyki, dla 30 nauczycieli chemii i 30 języka obcego.Wykładowcy na te zajęcia zostali zaproszeni z Gdańska.

Gimnazja uczestniczące w projekcie otrzymały środkidydaktyczne w postaci rzutników multimedialnych ilaptopów.

Uniwersytet Warmińsko - Mazurski ma nadzieję, żedzięki różnym dodatkowym formom nauczania młodzieżbiorąca udział w projekcie w przyszłości dokona wyborukierunków ścisłych i trafi jeszcze lepiej przygotowana nanaszą uczelnię.

dr Jolanta FieducikKoordynator projektu „Za rękę z Einsteinem”

w woj. warmińsko-mazurskimZdjęcia J. Pająk i K. Walczak

13Kajet nr 81 (4/2009)

O CERNie (Europejska Organizacja Badań Jądrowych),dzięki filmowi „Anioły i demony” w reżyserii Rona Howardaz Tomem Hanksem w roli głównej, słyszeli prawiewszyscy. Nie wszyscy jednak mieli okazję zobaczyć jakpracuje to największe na świecie laboratorium fizykicząstek elementarnych i porównać rzeczywistość zhollywoodzką fikcją. Jak więc jest naprawdę? Czy możnaukraść antymaterię? Czy uda się uruchomić LHC (WielkiZderzacz Hadronów)? Jak wygląda największy magnesna Ziemi? Gdzie panuje najniższa temperatura weWszechświecie? Skąd się bierze masa? Na te i innepytania znalazłam odpowiedź uczestnicząc wmiędzynarodowym programie dla nauczycieli fizyki szkółśrednich organizowanym już po raz 11 przez CERN –HST2009.

CERN w swojej pracy kieruje się czterema celami:poszukiwaniem i znajdowaniem odpowiedzi na tematWszechświata; wdrażaniem nowych technologii;współpracą międzynarodową i edukacją. Szkolenienauczycieli to przekazanie wiedzy setkom przyszłychnaukowców, którzy dziś są jeszcze uczniami szkół.

Głównym celem szkolenia, w którym uczestniczyłam,jest inspirowanie, motywowanie i uczenie nauczycieli jakpracować z uczniami, by supertrudne zagadnienia z fizykiwspółczesnej i kosmologii przekazać w sposób atrakcyjnyi przystępny. I cel ten został osiągnięty – na pewno wiedzęzdobytą podczas tegorocznych wakacji wykorzystampodczas swoich zajęć w szkole. Nie chciałabym tu jednakopisywać treści szkolenia, z jego tematyką możnazapoznać się odwiedzając stronę internetową, natomiastchciałabym podzielić się wrażeniami.

Jechałam do Genewy pełna obaw czy nie zmarnujętrzech tygodni wakacji, czy sobie poradzę, kogo tamspotkam, jak się będzie układała współpraca. Po razpierwszy miałam uczestniczyć w tak długim szkoleniuprowadzonym w języku angielskim. Moje obawy rozwiałysię bardzo szybko, mimo że wśród 38 uczestników z 23krajów świata byłam jedyną osobą z Polski. Organizatorzyzadbali nie tylko o stronę merytoryczną szkolenia. Odpoczątku starali się, aby grupa obcych sobie ludzi stałasię szybko zgranym zespołem. I faktycznie, tak jaknieśmiało poznawaliśmy się pierwszego dnia, tak ze łzamiw oczach żegnaliśmy się jak przyjaciele w dniu ostatnim.Podczas tych 20 dni wspólnej pracy i zabawy, zatarły sięgranice – nie tylko te geograficzne, ale i te mentalne,kulturowe czy religijne. Dowód na to, że CERN wypełniaswoją misję jednoczenia narodów.

Ośrodek położony jest w peryferyjnej dzielnicy Genewy,praktycznie na granicy z Francją. Patrząc z zewnątrzmożnaby pomyśleć, że to fabryka – szereg hal, niskazabudowa, strażnicy legitymujący przy wejściu. Że jest tojednak serce fizyki można przekonać się bardzo szybko.Chociażby nazwy ulic utwierdzają nas w przekonaniu, żeto nie jest zwykły zakład przemysłowy. Można znaleźć tu

nazwiska najwybitniejszych fizyków: począwszy odAlberta Einsteina, poprzez Wolfganga Puliego na MariiSkłodowskiej Curie skończywszy.

Wszyscy dostaliśmy imienne identyfikatory ze zdjęciem,umożliwiające nam poruszanie się po całym terenie. Zwielką radością otwieraliśmy drzwi, niedostępne dlazwykłego śmiertelnika – nie wszędzie jednak naszemagnetyczne karty działały. Żeby zobaczyć niektóremiejsca, trzeba przejść przez system zabezpieczeń znanymi dotąd z filmów i to najczęściej tych SF. Przejście przezśluzy, skanowanie siatkówki oka, kontrola dozymetryczna– to się dzieje naprawdę! I już można zajrzeć dostumetrowej studni, w dole widać pracujących ludzi imiejsce, gdzie w niedalekiej przyszłości –najprawdopodobniej we wrześniu, eksperyment zaczniedziałać. Po ubiegłorocznej porażce, dokładna datauruchomienia akceleratora LHC nie będzie podana dopublicznej wiadomości.

W tym ukrytym pod ziemią tunelu o długości 27 kmbędą zdążały naprzeciwko siebie dwie wiązki protonówrozpędzonych do prędkości bliskiej prędkości światła.

Jeśli mamy świnkę - skarbonkę, to żeby się przekonaćile pieniędzy jest w środku musimy ją rozbić. Żeby sięprzekonać z czego zbudowana jest materia, żeby wyjaśnićskąd się wzięła masa naukowcy postanowili „rozbić”protony. Dzięki badaniu efektów wzajemnych zderzeńprotonów, dokładniej - poprzez badanie torów, po którychbędą się poruszać powstałe w wyniku zderzenia cząstki,mają nadzieję odpowiedzieć na szereg pytań. Dlaczegoprotony i neutrony ważą 100 razy więcej niż kwarki, zktórych są zbudowane? Czy kwarki swobodne mogąistnieć? Skąd się wziął Wszechświat i dokąd zdąża? Codzieje się z materią, gdy jest pogrzana do temperatury100000 razy wyższej niż temperatura wnętrza Słońca, itd.

LHC to największy akcelerator kołowy na świecie.W czterech miejscach tory protonów się skrzyżują i dojdzie

Z FIZYKĄ NA WAKACJACH

 

Kajet nr 81 (4/2009)14

do ich zderzeń. Te miejsca noszą nazwę eksperymentówi są to: CMS, ATLAS, LHCb i ALICE. Każdy z tycheksperymentów będzie badał co innego. Jednocześniewszystkie te urządzenia mające gigantyczne rozmiaryzachowują niespotykana precyzję.

Detektor ALICE waży 10 000 ton, ma wysokość 16 m idługość 26 m, wyposażony jest w precyzyjne układy dodetekcji cząstek – rejestruje 8000 zderzeń na sekundę iwykorzystuje do analizy danych ogólnoświatowe zasobykomputerowe, tzw. Grid.

Jeden z elementów detektora LHCb (detektorpromieniowania Czerenkowa) jest tak czułymurządzeniem, że transportowano go na miejsceprzeznaczenia z prędkością spacerującego żółwia. Z 10000 000 zderzeń protonów w ciągu sekundy LHCbwybierze tylko 2000 interesujących zdarzeń, a i tak ilośćinformacji zebranych w ciągu godziny wystarczyłaby nazapisanie 300 płyt CD.

ATLAS poszukuje hipotetycznej cząstki Higgsa. Składasię z 25 metrowej wysokości i 46 metrowej długościmagnesu nadprzewodzącego w kształcie pierścienia.Konstrukcja tego największego na świecie detektorazderzeń, to wynik współpracy 1900 osób z 35 krajówświata, a koszt 540 MCHF (Mega Franków Szwajcarskich,tzn. 540 mln franków czyli ok. 1620 mln PLN). Mówi się,że słońce nigdy nie zachodzi w ATLASie – bo tuwspółpracują ze sobą naukowcy ze wszystkichkontynentów poza Antarktydą.

CMS będzie wytwarzał pole magnetyczne o indukcji 4Tesli. Dla porównania naturalne pole magnetyczne Ziemiijest około 100 000 razy mniejsze.

A co z antymaterią? Czy można ją ukraść? Czy dziękiniej można wyprodukować bombę antywodorową? Czymożna użyć jej jako napędu statków kosmicznych?Odpowiedź brzmi - nie. Pojedyncze atomy antywodoruwyprodukowano w CERNie w 2002 roku. Całośćwyprodukowanej antymaterii to miliardowe części grama,więc na szczęście nie grozi nam nowy rodzaj broni„antyjądrowej”. Niestety nie można wykorzystaćantywodoru też w inny sposób, a tym bardziej ukraść

antymaterii z laboratorium. Hollywoodzka wizja pułapki,w której uwięziony był 1 g antymaterii, daleko odbiegaod fizycznej rzeczywistości. No i wyprodukowanie 1gantywodoru to mniej więcej okres 50 lat... A oto przepisna antymaterię: bierzemy antyproton, łączymy zantyelektronem, czyli pozytonem i mamy antywodór. Skądwziąć antyprotony? Wystarczy rozpędzić „normalne”protony i zderzyć je z tarczą, w wyniku zderzenia, przyodpowiednich energiach mogą powstać antyprotony. Aco z pozytonami? Te są znane już od ponad 100 lat, sąefektem naturalnego promieniowania jądrowegowystępującego w przyrodzie. Antymateria – jakież toproste.

Czy te eksperymenty są niebezpieczne? Czy w ichwyniku może powstać czarna dziura? Wierzę, że nie,chociaż opinie są różne, szczególnie jeśli poczytamy prasępopularną! Energia rozpędzonego pojedynczego protonujest porównywalna z energia lecącego komara, jednakwiązka tych protonów to już energia rozpędzonego do150 km/h pociągu (francuskiego TGV, bo raczej nienaszego rodzimego) o masie 400 t. Ta ilość energiiwystarczy do stopienia 500 kg miedzi. Żeby rozpędzićprotony do odpowiednich prędkości buduje się magnesynadprzewodzące, pracujące w temperaturze bliskiej zerabezwzględnego, czyli poniżej –270 st. Celsjusza. Dochłodzenia używa się ciekłego helu. Aby stworzyć warunkido uruchomienia LHC, potrzeba 120 ton tego pierwiastka.Jedni spędzają wakacje na rozgrzanych słońcem plażach,ja odwiedziłam najzimniejsze miejsce we Wszechświecie...

Pochłaniałam całą tę wiedzę z zapartym tchem, tymbardziej, że zupełnie inaczej przyswaja się wiadomościoglądając wszystko z bliska. I niby rozumiem jak działaakcelerator, po co są detektory, też bym chciała wiedziećskąd się wziął Wszechświat i czy teoria supersymetrii jestprawdziwa. Ale czy zaspokojenie odwiecznej ludzkiejciekawości jest warte olbrzymich nakładów finansowychi wysiłków rzeszy naukowców? Czy nie lepiej skierowaćcałą tę energię w bardziej pożyteczne dziedziny życia?Po co budować tak wielkie i skomplikowane urządzenia?Żeby zobaczyć coś tak małego, czego i tak nie widać?Obserwuje się przecież nie cząstki, a tylko ich ślady - tory,

15Kajet nr 81 (4/2009)

codzienności nauczycielskiej – a jest o czym posłuchać.Reprezentujemy wszystkie kontynenty, oprócz Antarktydy– dla naszej grupy – tak jak dla naukowców z ATLASa –dzień trwa całą dobę! I tak dowiaduję się, że w RPA ciąglebardzo popularne są oddzielne szkoły dla dziewcząt,oddzielnie dla chłopców, że w USA fizyka, to przedewszystkim zajęcia w laboratorium, że hiszpański systemedukacji niewiele różni się od polskiego, że nasz systemegzaminacyjny jest podobny do holenderskiego, że wMeksyku ciągle jeszcze dziewczęta mają utrudnionydostęp do edukacji, a w Japonii wakacje trwają 10 dni!!Śledź jest dobrze znany narodom znad MorzaBałtyckiego, a wzbudza sensację i zaciekawienie wśródinnych nacji – surowa ryba, w soli, czy to można jeść? Zchęcią degustujemy potrawy przyrządzone namiędzynarodowy wieczór – sos czekoladowy z dodatkiemróżnych gatunków chili zdobi narodowe daniemeksykańskie, słodycze z syropu klonowego to stolikkanadyjski, szampan – Francja, piwo Belgia, dżem zżółtych jagód jest z Finlandii itp. Tak różni ludzie, a prawafizyki wszędzie takie same?

Przygotujcie się moi uczniowie na dawkę„powalających” newsów ze świata współczesnej fizyki.

Przydatne linki:� www.cern.ch - strona główna CERNu; tutaj można

znaleźć odnośniki do wszystkich eksperymentów� teachers.web.cern.ch - strona dla nauczycieli,

informacje na temat edukacyjnej działalności CERNu� education.web.cern.ch/education/ - materiały

dotyczące CERNu i fizyki – również do wykorzystaniana lekcjach

� angelsanddemons.cern.ch/ - prawdy i mity dotyczącefilmu Anioły i demony

� www.youtube.com/watch?v=j50ZssEojtM - rap natemat LHC – godne posłuchania!

� musiclub.web.cern.ch/MusiClub/bands/cernettes/firstband.html - pierwsze zdjęcie opublikowane nastronie web

Małgorzata KarulakZespół Szkół Elektronicznych i

Telekomunikacyjnychw Olsztynie

O autorce:od 18 lat uczy fizyki w ZSEiT, uczyła również przedmiotów

związanych z technologią komputerową, jestem czynnymegzaminatorem egzaminu maturalnego z fizyki. Z pewnymniepokojem myśli o kolejnej reformie, która dotarła do gimnazjum,a niedługo zawita do szkół ponadgimnazjalnych, a której efektembędzie ograniczenie liczby godzin fizyki. Jej pasją są podróże (nietylko naukowe), górskie spacery, książki, filmy. Chciałaby, żebyfizyka stała się ulubionym przedmiotem wszystkich uczniów wszkole!

Odpowie z przyjemnością na wszelkie pytania dotycząceCERNu i możliwości szkoleń w tym ośrodku.m.karulak@zset.olsztyn.pl

po których się poruszają. Pytanie „po co?” było moimnieodłącznym towarzyszem. Wiem oczywiście, że gdywynaleziono elektryczność, też stawiano pytanie po co? Imimo że ciągle do dziś jest wiele miejsc na Ziemi, gdzieludzie z elektryczności korzystać nie mogą, dlaprzeciętnego Europejczyka życie staje się udręką, gdynastępuje nawet chwilowa przerwa w dostawie prądu.Wiec może te akceleratory, detektory, protony iantymateria też mają jakiś sens i zastosowanie?Parafrazując przysłowie: przez ciekawość do wiedzy! I tonie tylko tej teoretycznej. Detektory są częścią wieluurządzeń nie tylko w nauce. Nastąpił szybki transfertechnologii z fizyki wysokich energii do przemysłu,medycyny i życia codziennego. Jeszcze do niedawnaakcelerator znajdował się w każdy domu, ściślej rzeczujmując w odbiorniku TV lub monitorze komputerowymstarej generacji. Detektory i akceleratory cząstekwykorzystuje się w medycynie do diagnostyki i do walki znowotworami: m.in. CT – tomografia komputerowa, PET- Pozytonowa Tomografia Emisyjna, LICT - Light IonCancer Therapy oraz do produkcji izotopówpromieniotwórczych. W przemyśle stosuje się je doradioskopii i radiografii, do tomografii przemysłowej.Szerokie zastosowanie znajdują detektory w walce zterroryzmem i do kontroli bezpieczeństwa, np. nalotniskach. Za ich pomocą wykrywa się materiaływybuchowe i radioaktywne, a także wykorzystuje siędetektory do kontroli przemytu ludzi i narkotyków.

CERN to nie tylko detektory i akceleratory. To równieżnajnowocześniejsze na świecie technologie komputerowe.To właśnie tu 20 lat temu powstało www (the World WideWeb) – usługa miała pomóc komunikować się fizykomcząstek elementarnych na świecie, ale trafiła też „podstrzechy”. Czy ktoś z nas wyobraża sobie dziś świat bezinternetu, a internet bez www? A w niedalekiej przyszłościbyć może wszyscy będziemy korzystać z usługi Grid.Inżynieria niskich temperatur i wysokich próżni,nadprzewodnictwo, mikroelektronika – znajdujązastosowanie dosłownie w każdej dziedzinie naszegożycia, więc na pewno nie jest to fizyka dla fizyki, ale fizykadla nas wszystkich!

Centrum życia towarzyskiego w CERNie jest głównarestauracja (są dwie). Latem na tarasie tej restauracji jestnaprawdę tłoczno – naukowcy, studenci, turyści,nauczyciele, pracownicy techniczni – wspólnie spędzajątu czas do późnych godzin nocnych. Przy sprzyjającejpogodzie widać stąd Mont Blanc. Również rozmowytoczone przy posiłkach świadczą o tym, że fizyka tutajnaprawdę żyje. Zdarza się, że sąsiadem przy naszymstoliku jest laureat Nagrody Nobla (Jack Steinberger,Steven Weinberg), czy też autor popularnonaukowychksiążek (Frank Close). Nikt jednak nie używa tu swoichtytułów naukowych, ani nie puszy się swoimiosiągnięciami – za to chętnie dzieli się wiedzą.

Nasze wieczorne dyskusje na tarasie, to podsumowaniemijającego dnia, ale i najzwyczajniejsze plotki na tematkrajów, z których przyjechaliśmy. Porównujemy systemyedukacji, sposoby uczenia fizyki, opowiadamy o

Kajet nr 81 (4/2009)16

W lipcu tego roku hospitowałam lekcje w Badenii –Wirtembergii. W tym samym czasie grupa nauczycielihospitowała lekcje w różnych szkołach, każdy w innejmiejscowości, ale wszyscy na terenie tego samego landu.Organizatorem przedsięwzięcia było Towarzystwo dowspółpracy z zagranicą w Lubece.

Mając w pamięci wcześniejsze wielogodzinne podróżeautokarem do Niemiec, postanowiłam tym razem poleciećsamolotem. Lot liniami „Lufthansy” z Warszawy doStuttgartu trwał zaledwie półtorej godziny! Na lotniskuodebrało mnie małżeństwo nauczycieli, u których miałammieszkać. Nieduże, ale malowniczo położone miasteczkoDitzingen, było oddalone od Stuttgartu 15 kilometrów.

Jeszcze tego samego dnia miałam okazję poznaćpiętnaścioro nauczycieli z gimnazjum, którzy byli gośćmimojego gospodarza, dyrektora tejże szkoły, ponieważ wtym dniu obchodził urodziny.

Przez dziesięć dni hospitowałam zajęcia w trzechróżnych szkołach, tj w szkole realnej (Realschule), wszkole podstawowej (Grundschule) i w gimnazjum(Gymnasium). Najwięcej lekcji hospitowałam w Realschulew miejscowości Münchingen, oddalonej od Ditzingen 6km. Moja gospodyni uczyła w niej języka angielskiego isztuki.

Pierwszego dnia w szkole spotkałam się z dyrektoremszkoły, któremu wręczyłam piękny album o Olsztynie,filmy i foldery o naszym mieście i regionie. Był milezaskoczony i na długiej przerwie, po przedstawieniu mniewszystkim nauczycielom, zapewnił, że materiały te będądobrze wykorzystane w szkole. Otrzymałam je także dlainnych szkół dzięki uprzejmości pracowników BiuraPromocji Urzędu Miasta w Olsztynie.

Uczniowie chętnie i z zaciekawieniem słuchali, gdyopowiadałam o naszym mieście, regionie, systemieszkolnictwa. Zadawali wiele pytań. Najbardziej zazdrościlinam długich wakacji, ponieważ u nich trwają one tylkosześć tygodni. Wprawdzie mają częściej i dłużej inne ferie,ale mimo to zazdrość była wielka. Dziwili się naszemusystemowi oceniania, nawet bawiło ich to, że u nas szóstkajest najlepszą oceną, a tam najgorszą. Ale padło też takiepytanie: „Czy w Polsce ciągle jeszcze kradną?”

W szkole hospitowałam głównie lekcje j. niemieckiego,ale obserwowałam także lekcje matematyki (u dyrektoraszkoły), historii, biologii, fizyki i inne.

W miejscowości Weil der Stadt, oddalonej o 12 km odmojego miejsca zamieszkania, hospitowałam lekcje wgimnazjum, którego dyrektorem był mój gospodarz, i zktórej to szkoły poznałam wcześniej wielu nauczycieli.Wyjeżdżaliśmy do szkoły już o 6.30, bo dyrektor musiałbyć o 7.00, lekcje zaczynały się o 7.40 w każdej szkole.

Dużym zaskoczeniem było dla mnie to, że uczniowietej szkoły wozili na wózkach inwalidzkich zdrowychkolegów lub sami musieli sobie radzić, jeżdżąc pokorytarzach. Miało to służyć lepszemu zrozumieniu osób,

które w takiej sytuacji się znajdują. Zauważyłam, żeuczniowie w tej szkole są znacznie bardziejzdyscyplinowani i aktywni na lekcjach, niż uczniowie wszkole realnej. Podobało mi się, że uczniowie częstopracują samodzielnie, przygotowują prezentacje, referaty.Jest to uzasadnione, bo do gimnazjum idą najlepsi. Tuteż klasy nie są tak liczne jak w szkole realnej, które liczą30 lub więcej uczniów.

W szkole podstawowej byłam tylko raz, ale za tohospitowałam zajęcia do południa i uczestniczyłam wzajęciach pozalekcyjnych po południu – była to nauka gryna gitarze klas trzecich. Duży plac zabaw przedbudynkiem szkolnym, na którym dzieci mogły w czasieprzerw lub w ramach zajęć z nauczycielem wspinać się,huśtać, pokonywać tor przeszkód, zrobił na mnie dużewrażenie. Klasy w szkole są przestronne i bardzokolorowe. Tu dzieci zadawały mi pytania typu: „Czy są uwas delfiny?”, „Czy żyją u was niedźwiedzie?”

Ostatnie trzy dni mojego pobytu w Niemczechspędziłam w Ludwigsburgu, gdzie spotkałam się znauczycielami z pięciu krajów: Islandii, Łotwy, Estonii,Finlandii i Polski. Mieszkaliśmy w hotelu i tu w saliwykładowej mieliśmy zajęcia z prowadzącym, ajednocześnie jednym z organizatorów z Lubeki.Wymieniliśmy się doświadczeniami pohospitacyjnymi.Spostrzeżenia były bardzo różne i ciekawe. WLudwigsburgu mogliśmy poznać się bliżej nie tylko przezwspólne warsztaty, ale także wspólne zwiedzanie tegopięknego miasta, i oczywiście wspólne kolacje, gdzierozmowom, śmiechom, a nawet śpiewom nie było końca...

Szkoda, że czas minął tak szybko i trzeba było wracaćdo domu. Pobyt w Niemczech uważam za ciekawy iwartościowy. Poznałam wielu przemiłych ludzi,przyjrzałam się z bliska pracy nauczycieli w różnychtypach szkół. Byłam na ciekawych koncertach- muzykipoważnej w kościele oraz na koncercie zespołów zkilkunastu krajów świata, głównie z Afryki i Azji. W czasieweekendu zwiedziłam piękny Stuttgart.

O hospitacji zajęć w szkołach niemieckich

17Kajet nr 81 (4/2009)

Uważam, że nauczyciele w Niemczech mają podobneproblemy jak my. Klasy są często bardzo liczne, nie mapodziału na grupy, w związku z czym trudno utrzymaćdyscyplinę na lekcji. My przynajmniej mamy podział klas

na grupy na lekcjach języka obcego. Myślę, że dobrąmotywacją dla nauczycieli w Niemczech są wysokiezarobki, wielokrotnie wyższe od naszych.

Wszędzie spotykałam się z dużą życzliwością i miłąatmosferą. Nauczyciele w Niemczech są bardzo otwarci,nie odczuwałam żadnego dystansu.

Myślę, że uda mi się nawiązać bliższą współpracę zpoznanymi kolegami - nauczycielami z Niemiec orazmiędzy młodzieżą z mojej szkoły i szkoły niemieckiej.� Realschule (szkoła realna) – uczęszczają do niej

dzieci od klasy piątej, kończy się po 10 latach naukitzw. małą maturą.

� Grundschule (szkoła podstawowa) – uczęszczajądzieci przez 4 lata, tj. w wieku od 6-ciu do 10 lat.

� Gymnasium - 9 lat nauki po szkole podstawowej,kończy się maturą.

Marlena KordaszGimnazjum nr 5 w Olsztynie

VI Konferencja Informatyka wEdukacji została zorganizowana przezKujawsko-Pomorski Oddział PolskiegoTowarzystwa Informatycznego, odbyłasię na Uniwersytecie im. MikołajaKopernika w Toruniu 24 - 25 czerwca2009.

Miała ona zasięg regionalny, aleuczestniczyli w niej również nauczycielez innych województw. Na VI edycjękonferencji składały się wykłady,warsztaty i seminaria dotyczące

metodyki nauczania informatyki, pracy z uczniemuzdolnionym, a także nowoczesnych technologii,multimediów, e-nauczania, technologii informacyjno-komunikacyjnej w pracy każdego nauczyciela.

Inauguracyjny wykład wygłosił prof. dr hab. MaciejM. Sysło E-Szkoła - idea i jej realizacja.

Mianem e-szkoła określa się zintegrowane projekty,których celem jest wykorzystanie technologiiinformacyjno-komunikacyjnych w transformacjiwspółczesnej szkoły do bardziej efektywnego wypełnianiajej misji edukacyjnej, wychowawczej i społecznej.

Projekty e-szkoły dotyczą rozwoju infrastrukturyinformatycznej w szkołach, wyposażenia w najnowszątechnologię i przede wszystkim przygotowania uczniów,nauczycieli i personelu do korzystania ze współczesnychrozwiązań technologicznych.

Profesor Sysło przedstawił koncepcję e-szkoły zawartąw strategii działania MEN oraz projektu Dolnośląskieje-Szkoły, który jest realizowany na terenie województwadolnośląskiego. Projekt jest przykładem uwzględnienia

najnowszej technologii w rozwoju współczesnej szkołyoraz wykorzystania funduszy Unii Europejskiej do działańobejmujących m.in. wyposażenie szkół w technologięmobilną (sieć bezprzewodową, tablice i pracownieprzejezdne, platformę edukacyjną), a także przeszkolenienauczycieli w zakresie korzystania z platformy edukacyjnejumożliwiającej realizację uczniowskichinterdyscyplinarnych projektów, związanych zprzedmiotami przyrodniczymi i ścisłymi.

Ukrywanie informacji na dobre i na złe, czyli owspółczesnej steganografii cyfrowej to tytuł wykładuprzedstawionego przez dr Marię Berndt-Schreiber zUMK

Steganografia jest techniką ukrywania informacji w takisposób, aby obecność komunikatu nie mogła zostaćwykryta. W odróżnieniu od kryptografii (gdzie obecnośćkomunikatu nie jest negowana, natomiast jego treść jestniejawna) steganografia próbuje ukryć fakt prowadzeniakomunikacji. W starożytnym Egipcie i Chinachpowszechnie stosowano atrament sympatyczny. W czasieII wojny światowej Niemcy wynaleźli i stosowalitechnologię mikrokropek, czyli zdjęć o wysokiejrozdzielczości pomniejszonych do wielkości kropkiwklejanej do tekstu maszynopisu. Technikisteganograficzne są bardzo popularne we współczesnymświecie. Stosuje się je dla ochrony praw autorskich ikomunikacji przez sieci publiczne. Przekaz szyfrowanywzbudza podejrzenie i skłania do prób analizy. Przyprzekazie steganograficznym osoby postronne mogąnawet nie spostrzec istnienia ukrytych informacji.

Modyfikacja najmniej znaczącego bitu jestklasycznym przykładem metod zastępujących.

VI Konferencja Informatyka w Edukacji

Kajet nr 81 (4/2009)18

Wiadomość jest zakodowana w bardzo subtelnychróżnicach barwy poszczególnych punktów (pikseli)obrazu. A punktów jest bardzo dużo. Obraz 410x270pikseli, taki jak w galerii fotograficznej portalu Gazeta.pl,to ponad 110 tys. punktów. Jeśli zmienimy po jednym biciekażdego punktu, to mamy miejsce na 13 tys. znaków. Takwłaśnie działają programy steganograficzne - ukrywająwiadomość, zmieniając po jednym bicie każdego punktuobrazu. W praktyce punkt ten staje się „nieco” mniejczerwony, zielony czy niebieski, co jest niezauważalne dlaoglądającego obraz na ekranie.

Stosując tę technikę, można w dowolnym zdjęciu ukryćinne, mniejsze zdjęcie, tekst czy jakąkolwiek zapisaną wpostaci elektronicznej informację - teoretycznie nawetwirusa. Podobną metodą ukryjemy informacje w plikachdźwiękowych czy wideo! Metoda ta daje się zastosowaćdla plików grafiki rastrowej oraz cyfrowo zapisanegodźwięku.

To wspaniałe, że można teraz wysłać list zawierającyna pierwszy rzut oka cytat z Koranu, a w rzeczywistościwezwanie do świętej wojny - z dumą tłumaczyłdziennikarzowi „USA Today” przedstawiciel Hezbollahu.

Prelegentka przedstawiła podstawy rozwoju metodsteganografii cyfrowej, przykłady zastosowańpraktycznych, chlubnych i nie….

Praktycznym uzupełnieniem wykładu były warsztatySteganografia w akcji, podczas których zostałyomówione podstawowe algorytmy steganografii wraz zprezentacją zasadniczych kodów. Były ćwiczeniapraktyczne - ukrywanie plików tekstowych i graficznychw wybranych obrazach.

Wykład Telewizja interaktywna w dydaktyce wygłosiłmgr inż. Maciej Pańka, (UMK, kierownikUniwersyteckiego Centrum Nowoczesnych TechnologiiNauczania).

Wykorzystanie przekazu telewizyjnego w dydaktyce niejest dzisiaj niczym nowym, ani rewolucyjnym. Już w 1945roku uniwersytet stanu Iowa przeprowadził jedne zpierwszych na świecie eksperymentów polegające nawprowadzeniu przekazu audio-wideo do procesunauczania. Ówczesne rozwiązania technologicznepozwalały zarówno na przekaz bierny, polegający nawyświetlaniu słuchaczom przygotowanych wcześniejnagrań wideo, jak i czynny. W tym drugim przypadkuuczestnicy zajęć mogli się nawzajem jednocześnie widziećoraz słyszeć. Niestety, jedną z największych barier takiejformy kształcenia były jej bardzo duże, jak na tamte czasykoszty. Wyposażenie profesjonalnego studiatelewizyjnego wymagało olbrzymich nakładówfinansowych, na które nie było stać większości uczelniwyższych, nie mówiąc o szkołach podstawowych orazgimnazjalnych. Dodatkowym utrudnieniem był fakt, żechcąc uczestniczyć w takich zajęciach uczniowie musielispotykać się o określonym czasie, w specjalnych studiachtelewizyjnych, a to nadal było dalekie od swobodnej,interaktywnej edukacji na odległość.

Celem wykładu było przybliżenie założeńprzyświecających realizacji rozpoczętego trzy lata temu

projektu uruchomienia nowoczesnego, zaawansowanegotechnologicznie systemu interaktywnej telewizjiedukacyjnej - UMK TV, a także krótka prezentacjanajnowszej wersji systemu działającego obecnie natoruńskiej uczelni. Przybliżone zostały nie tylkopromocyjne oraz informacyjne funkcje platformy, aleprzede wszystkim możliwości jej wykorzystania w procesiekształcenia na odległość. Duży nacisk położono nasposób integracji przekazu telewizyjnego z Moodle - jednąz najczęściej stosowanych na polskich uczelniach platformzdalnego nauczania. M. Pańka omówił technologię, wktórej został stworzony system, a także wybrane narzędziainformatyczne wykorzystywane do prowadzenia zajęć woparciu o UMK TV.

Konkluzją wykładu było stwierdzenie, że współczesnewykłady wideo mogą być zarówno tanie i łatwe doprzeprowadzenia, a „jedyną” barierą, która pozostanie dopokonania jest znalezienie odrobiny wolnego czasu naich samodzielne przygotowanie.

Leszek Kalinowski

Polscy bibliotekarzew Szwajcarii

Podróże, podróże... Jeszcze nie ochłonęliśmy powakacyjnych wojażach, a nowy rok szkolny przynosi nammożliwość wyjazdów służbowych, które pozwolą poznaćobce kraje z nieco innej perspektywy, a takżeskonfrontować własne doświadczenia zawodowe zdoświadczeniami innych, którym przyszło żyć i pracowaćw nieco innych warunkach.

Unia Europejskich Federalistów Polska zorganizowaławe wrześniu wyjazd dla bibliotekarzy dofrancuskojęzycznej części Szwajcarii. Skorzystałam zzaproszenia i wraz z gronem bibliotekarzyreprezentujących bardzo różne placówki biblioteczne (odmałych szkolnych bibliotek do wyspecjalizowanychośrodków informacji) wyjechałam na tygodniowy wyjazdedukacyjno – szkoleniowy, którego celem byłoprzedstawienie bibliotekarzom polskim centrówinformacyjnych i multimedialnych, a także wybranychbibliotek szwajcarskich. Program wyjazdu był bardzointeresujący, gdyż obok szacownych, zabytkowychbibliotek zwiedziliśmy Centrum Kształcenia Bibliotekarzy,a także odwiedziliśmy 2 biblioteki szkolne.

Pierwszą biblioteką, którą poznaliśmy w Szwajcarii byłaBiblioteka Publiczna i Uniwersytecka w Genewie, powstaław 1560 roku jako jeden z ważniejszych (po Bazylei iZurychu) ośrodków ruchu reformacyjnego pod zarządemkościoła kalwińskiego. W XIX w. przeszła na własnośćmiasta i uniwersytetu. Gromadzi piśmiennictwo wszystkichdziedzin wiedzy, ze szczególnym uwzględnieniem dziejówreformacji szwajcarskiej. Z tego też względu w tym rokuwyjątkowo uroczyście obchodziła 500 – lecie urodzin J.Kalwina. Biblioteka w swych zbiorach posiada cennerękopisy; najstarszy z nich to papirus zapisany w językudemotycznym, mający ponad 2 tysiące lat, ale także m.in.

19Kajet nr 81 (4/2009)

rękopisy listów J. Kalwina, J.J. Rousseau, czy Woltera. Wjej zbiorach znajdują się też cenne partytury, mapy,zdjęcia, afisze, plakaty (także szkoły polskiej). Obecniedąży do digitalizacji zbiorów, by rozszerzyć krągodbiorców.

Inną biblioteką, równie interesującą, była BibliotekaKantonalna i Uniwersytecka w Lozannie, założona w1538 r., która składa się z 4 budynków, w którychumieszczono ok. 2 milionów woluminów. My obejrzeliśmytylko jeden z nich, nazywany przez studentów „bananem”z powodu ciekawej architektury i kształtu budynku.Korzysta z niego ok. 12 tysięcy studentów (rocznie 450tys. wypożyczeń). Biblioteka ta, otwarta od godz. 8 do 22jest bardzo przyjazna dla czytelników (mogą z niejkorzystać wszyscy od 14 roku życia). W jej zbiorachznajdują się wspaniałe rękopisy, manuskrypty, jest tu takżebogata mediateka. Tu również dowiedzieliśmy się ociekawym eksperymencie – ćwiczeniach, któreprzeprowadzono na zbiorach. Mianowicie część książekw magazynach została zatopiona lub spalona, by potemje odzyskać przez mrożenie i suszenie próżniowe.Eksperyment ten miał na celu przeszkolenie personelubiblioteki na wypadek jakiejś katastrofy. Była to też okazjaby opracować jeszcze skuteczniejsze metody odtwarzaniapapieru po zniszczeniach jakich może dokonać ogień lubwoda. Tylko koleżanki z wrocławskich bibliotek bezzdziwienia przyjmowały informacje o tych ćwiczeniach,ale one z autopsji wiedziały, jak trudno uratować zalanezbiory.

Odwiedziliśmy też Szwajcarską Bibliotekę Narodowąw Bernie, której celem jest gromadzenie i opracowywaniehelvetików od 1848 r. Biblioteka działa na innych zasadachniż BN w Polsce, otrzymuje wszystkie publikacje napodstawie układu z wydawcami, opracowuje centralnykatalog druków, ale nie posiada egzemplarzaobowiązkowego.

Pobyt w Centrum Kształcenia Bibliotekarzy w Genewiestał się natomiast okazją, by zaprezentować namszwajcarski system oświaty, który od polskiego bardzosię różni i trudno go porównywać. W Szwajcariiograniczając się do wykształcenia ogólnego zplanowanymi studiami uniwersyteckimi mamy 6 lat szkołypodstawowej, 3 lata gimnazjum, 3 lata liceum i po maturzestudia. I na tym kończą się podobieństwa z systemempolskim, bo w Szwajcarii każdy z 26 kantonów ma własne,niezależne regulacje prawne, organizacyjne iprogramowe. Dotyczy to także oświaty (ile kantonów tyleministerstw oświaty i tyleż samo ministrów, czyli 26!).Szkolnictwo w Szwajcarii jest więc zdecentralizowane iróżnice są tak duże, że niektóre dyplomy trzeba poddaćweryfikacji zmieniając miejsce zamieszkania, choćspecjalny departament pracuje nad tym, by ujednolicić tesystemy.

Obowiązek szkolny, w zwiedzanych przez naskantonach, obejmuje dzieci od czwartego roku życia (winnych kantonach od piątego lub siódmego) i trwa doczternastego. Przez te lata nie stawia się stopni i nie istniejemożliwość powtarzania roku. Zajęcia prowadzone sąjedynie przez 4 dni w tygodniu (w środy szkoły sązamknięte). W tym dniu obowiązkiem rodziców jestzapewnienie dziecku opieki i zorganizowanie mu zajęć,które zapewniają mu rozwój fizyczny lub intelektualny.Wszystkie dzieci uczą się obowiązkowo 3 języków, gdyżw Szwajcarii obowiązują 4 języki urzędowe – niemiecki,włoski, francuski i retoromański.

Organizacja roku szkolnego też wygląda inaczej wróżnych kantonach. W niektórych pierwszy dzień szkołyprzypada na ok. 20 sierpnia, potem w październiku jest 2tygodnie ferii jesiennych, w grudniu tydzień wolnego naświęta Bożego Narodzenia, potem są dwutygodnioweferie zimowe, ferie wiosenne i od 2 lipca rozpoczynają się6-tygodniowe wakacje.

Szkoły, które mieliśmy okazję zobaczyć są bardzoprzyjazne dla uczniów i nauczycieli. Wtopione w krajobraz,otaczającą zieleń z pięknymi bibliotekami i mediatekami,a przede wszystkim ciszą i przestrzenią, sprawiająwrażenie ośrodków kultury a nie zatłoczonych budynkówużyteczności publicznej. Takich szkół można Szwajcarompozazdrościć.

Trzeba też zaznaczyć, że wielkim atutem tegoedukacyjnego wyjazdu było to, że mieszkaliśmy w hotelunie na terenie Szwajcarii, ale w pobliskim, francuskimmiasteczku Annecy. Przepięknie położone nad jezioremo tej samej nazwie, wśród Alp, ze średniowiecznymizabytkami, łączyło w sobie atmosferę eleganckiegokurortu z nastrojem małego miasteczka, w którymwszystko wróciło do dawnego porządku. To wszystko –

Kajet nr 81 (4/2009)20

jesienne słońce, przepiękny krajobraz i ludzie, którzynieśpiesznie spacerowali, pili kawę – spowodowało, żepomimo napiętego programu nie czuliśmy zmęczenia. Niemuszę chyba dodawać, że w takiej scenerii myśl opowrocie do naszych bibliotek, obowiązkówzawodowych, problemów charakterystycznych dlanaszego kraju, wydawała się odległa i mało realna.

Danuta Wróblewska

Tekst wygłoszony na konferencji dla bibliotekarzy 28 września 2009 r.

Profesor Lech Witkowski kilka lat temu napisał „Wstępdo problemu fenomenologii czytania” (2005) – tekst, którypowinien być ważny dla każdego bibliotekarza inauczyciela, o ile serio myśli o swoim zawodzie. Kilkacytatów:

Czytanie jest bezsprzecznie jedną z podstawowychoperacji, jakimi posługujemy się w procesachedukacyjnych, najpierw podobno skutecznie uczącwszystkich czytać, potem każąc czytać (...). Uczymyczytać, choć już niekoniecznie umiemy kształtowaćmotywację do sięgania po książki i czasopisma, ani tymbardziej nie umiemy kształtować kultury czytania jakosposobu bycia oraz nawiązywania codziennego kontaktuze światem myśli i znaczeń, pojęć i metafor. (...)

CZYTANIEJAKO WYZWANIE

Obecność wybranych tekstów w szkole, wpisanych nalistę „kanonu” czy programu lektur obowiązkowych,omawianych na lekcjach w typowych chwytach, zwłaszczapolonistycznych, nie rozwiązuje problemu czytania, ale godramatycznie patologizuje. Najczęściej poprzez gwałtinterpretacyjny, nudę czytania całkowicie oderwanego odprzeżyć albo przez eskalowanie zniechęcenia doautonomicznego odbioru (...).

Profesor Lech Witkowski upomina się tu o czytanieodpowiedzialne: czytać (bardziej niż śpiewać) każdyprzecież może, bo umie. A nie jest bez znaczenia, jakierodzaje spotkania między czytelnikiem a tekstem wchodząw grę i jakie warunki są niezbędne do spełnienia, abymożna było mówić o takim spotkaniu, w jego głębokimkulturowo i egzystencjalnie sensie. Na ile można uznaćrealność dialogu z tekstem, doznanie jego życiodajnegocharakteru, a na ile – z winy czytelnika czy jegopedagogicznego przewodnika – kontakt z tekstem jestokazją zmarnowaną, bezowocną, dającą iluzorycznąkorzyść i ustanawiającą pozorowaną jedynie relację zkulturą symboliczną w zakresie ucieleśnionym przez dzieło.

Profesor Witkowski upomina się o czytanie żywe,odpowiedzialne, dające do myślenia, bo tylko takie jestżyciodajne dla nauki i kultury. Ale przecież najpierw musiw ogóle zaistnieć czytanie świadome – jako potrzeba. „Czytać każdy przecież może, bo umie” – no właśnie.Może...

W świetle wszystkim znanych ostatnich badańczytelniczych 62 % naszego społeczeństwa nie czytaksiążek. Czytanie książek (tzn. kontakt w ciągu rokuprzynajmniej z jedną publikacją) zadeklarowało 38 %społeczeństwa.)

Najwyraźniej czytanie rzeczywiście jest wyzwaniem...A może, co wśród nauczycieli i akademików zakrawa

na herezję, czytanie książek przestaje być potrzebne?Może wystarczy surfowanie po internecie? Ale tu znówcytowana już diagnoza IKiCz mówi, że 51 % internautówczyta książki, i to dość aktywnie. Kolejny ważny wniosekz sondażu – osoby z wykształceniem wyższym miałykontakt z książkami od dziecka w swoich domach.Potwierdza to tezę, że nawyki czytelnicze dziedziczy siępo rodzicach.

Tym samym pojawiają się grupy „wykluczonych zczytania”, o czym decyduje przede wszystkim niskiewykształcenie rodziców, niski standard ekonomiczny icywilizacyjny rodziny, mieszkanie głównie na wsi i wmałym mieście, lecz także w zaniedbanych dzielnicachdużych miast (cytuję za „Raportem o książce”przygotowanym na Kongres Kultury Polskiej 2009).

Diagnoza „jak jest” z czytelnictwem pokazuje wyraźnie– jest źle. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego,Bogdan Zdrojewski, zapytany w rozmowie (11 wrześniabr. „Rzeczpospolita”), czy grozi nam wtórny analfabetyzmodpowiedział:

Jest chyba gorzej, niż podają statystyki oparte nadanych sprzedaży. Do przeczytanych lektur zalicza sięrównież książki kulinarne, czy przewodniki. Spadekczytelnictwa dotyka również biblioteki (...).

21Kajet nr 81 (4/2009)

Próba uporania się z faktem (niezbitym), że rynekksiążki odnotowuje systematyczne wzrosty sprzedaży, aczytelnictwo en masse spada, daje konkluzję: zmniejszasię grupa kupujących książki, ale wzrasta ich siłanabywcza. Innymi słowy mówiąc – czytelnicy (lepiej –użytkownicy) książek stają się grupą coraz bardziejelitarną. Można ze smutkiem powiedzieć, że historiaksiążki zatoczyła koło. Pierwsze książki długo wszak byłytak cenne, że dostęp do nich mieli tylko nieliczni. Wydajesię wszakże, iż rzeczywiście także czytanie (a nie tylkoposiadanie) książek staje się czynnością elitarną.

Poza dyskusją jest fakt, że świadome czytanie jestjedynym sposobem autentycznego „wrastania” w kulturę.Internet, teatr, kino to wrastanie mogą znakomiciewzbogacić, ale nie mogą zastąpić lektury. Trzeba zatemdziałać, aby grupy „wykluczonych z czytania” były jaknajmniej liczne.

Na pierwszym spotkaniu Krajowej Rady Bibliotecznej(do której od niedawna mam zaszczyt należeć) jej nowopowołany przewodniczący, Tomasz Makowski (dyrektorBiblioteki Narodowej) wyraził sąd kapitalnej wagi: musimypamiętać, że czytelników dla nas wszystkich, jak tujesteśmy – wychowują biblioteki szkolne.

To właśnie one mają rolę najważniejszą. Są to jedynebiblioteki powołane specjalnie dla ucznia, to uczeń, odnajmłodszego do najstarszego, jest tam najważniejszy. Inawet ten, w którego domu nie było żadnej książki doszkolnej biblioteki trafić musi, bo to wynika z procesunauczania. Kwestia kluczowa – co stanie się dalej? Czyzdarzy się tam coś, co go do książki przekona, tak byzostał czytelnikiem?

Pierwsza rola biblioteki szkolnej (jeśli nie pokazał tegodom rodzinny) leży bowiem w tym, by pokazaćczytelnikowi in spe, że czytanie książek to jestprzyjemność, rozrywka, której – gdy się rozsmakuje – niezastąpi nic innego. To bardzo trudne zadanie, zwłaszczaw dzisiejszych czasach, pełnych ofert dużo łatwiejszych– filmów, gier, surfowania w internecie.

Kultura wizualna niejako „wchodzi sama”, nie potrzebado niej wysiłku, od najmłodszych lat dziecka otacza je,jest dzisiaj naturalnym elementem środowiska domowego.Coraz częściej trzylatek jeszcze nie mówi, ale całkiemsprawnie posługuje się pilotem od telewizora lub myszkąkomputerową.

Tak więc biblioteki szkolne powinny szukać sposobów,by uczeń nie kojarzył ich jedynie z przymusem lekturyszkolnej. I robią to na rozmaite sposoby – niekiedynaprawdę niezwykłe, ale warunkiem wyjściowym sąpieniądze na nowe, ciekawe i głośne książki.

Nie zachęci się dziecka do czytania, proponując mustare, zniszczone i nieaktualne książki – choćby byłynajwartościowsze.

Przepraszam, że mówię o rzeczach oczywistych, aleczasami odnoszę wrażenie, że społeczna zgoda co dowagi czytania dla całego rozwoju człowieka ogranicza siędo wmawiania nauczycielom i bibliotekarzom, że będziedobrze, gdy oni będą aktywniejsi. Ich aktywność w istociejest ważna – ale nie zastąpi nowej, kolorowej, pachnącej

świeżością książki. Nawet, jeśli to będzie „KoszmarnyKarolek”. Jakoś wszyscy (no, może poza nielicznymientuzjastami staroci) wolimy jeździć nowymi,błyszczącymi autami pełnymi gadżetów, aniżeli starymfiatem.

Uczeń, który pozna przyjemność płynącą z lekturybędzie umiał, w dalszych etapach kształcenia, korzystaćz niej także w związku z nauką. Może się zdarzyć, żeutylitarny sposób czytania przeważy, zwłaszcza w okresielicealnym i studenckim, ale z pewnością z takiego uczniawyrośnie świadomy czytelnik, który nie będzie kojarzyłksiążki z przymusem.

A co się stanie, jeśli nie uda się pokazać dziecku (boczas na to jest mniej więcej do 10 roku życia), że lekturamoże być przyjemnością?

Możliwości, w uproszczeniu, są dwie.Pierwsza to uczeń, a potem dorosły, który już prawie

na pewno nigdy nie sięgnie po książkę.No, może z wyjątkiem kucharskiej lub podręcznika

obsługi sprzętu. Co więcej – nie będzie z pewnością miałpoczucia braku.

Druga możliwość to uczeń, a potem student (częstobardzo ambitny), który czyta w sposób użytkowy. Czyliczyta to, co jest potrzebne, aby dobrze zaliczyć testy, zdaćegzaminy, dostać się na wybrane studia, uzyskiwać dobrenoty, następnie znaleźć atrakcyjną pracę. Ten modelczytania zdaje się – obserwując choćby studentów wnaszej bibliotece – być dzisiaj dominujący.

Jestem jak najdalsza od wartościowania takiegosposobu czytania, widzę wszakże pewien problem – otóżczytanie użytkowe nakierowane jest, z istoty rzeczy, nazysk. Czyli na „wyciągnięcie” z lektury tylko tego, co jestw ocenie czytającego najważniejsze, potrzebne. (Stąd siębierze czytanie „po skosie”). To nawet cenna umiejętność,tyle że pozbawia czytelnika możliwości pełnej percepcjitekstu, nie mówiąc już nawet o gwałcie zadawanymautorowi (by odwołać się znów do Lecha Witkowskiego).Młodsi uczniowie, wcześnie wdrażani do takiego sposobuczytania: tylko niezbędny fragment zadanej lektury, krótkanotatka z najważniejszymi faktami czy informacjami,skrótowy artykuł prasowy itp. – mogą mieć potem kłopotz czytaniem nawet nieco ambitniejszej literaturypopularnej. Aby nie być gołosłowną przykład z życia.

Przymusiłam onegdaj rodzinną nastolatkę do lekturyjednego z tomów „Jeżycjady” M. Musierowicz – literaturyw moim odczuciu niezwykle przyjaznej i łatwej w czytaniu.I cóż się okazało? Że za dużo równolegle prowadzonychwątków, za dużo postaci (i to podwójnie nazywanych –imionami i dziwnymi zdrobnieniami), za dużo odniesieńliterackich i historycznych, za dużo przysłów, i po co tałacina wreszcie?!

Walory prozy M. Musierowicz oczywiście w finalezwyciężyły, panna czyta kolejne tomy, ale to są problemy,które zgłasza uczennica piątkowa. Czyli znowu – czytaniejako wyzwanie...

Czy z tak edukowanych uczniów będziemy mieć potemdorosłych czytelników, sięgających po Marqueza,Joyce’a, czy Musila ? To pytanie, na które pewnie nie ma

Kajet nr 81 (4/2009)22

7 września 2009 r. na Uniwersytecie Przyrodniczym weWrocławiu odbyła się VIII Ogólnopolska KonferencjaSzkoły dla Ekorozwoju 2009, której organizatorem byłaFundacja Partnerstwo dla Środowiska z Krakowa. 29 szkółz Polski uhonorowano ogólnopolskimi certyfikatamiLokalnego Centrum Aktywności Ekologicznej (LCAE), a17 szkół zostało wyróżnionych międzynarodowymcertyfikatem Zielonej Flagi. Wśród nagrodzonych znalazłosię 10 placówek z Warmii i Mazur; 3 z nich otrzymałyZielone Flagi, a 7 certyfikaty Lokalnego CentrumAktywności Ekologicznej.

W ramach konferencji odbył się Zielony Happening,promujący świadomość wpływu każdego obywatela naśrodowisko naturalne, i informujący o tym, w jaki sposóbmożna zmierzyć swój prawdziwy ślad ekologiczny.Podczas happeningu goście mogli zostawić swoje„zielone odciski” stóp, a następnie dokonać ich pomiaru,by symbolicznie oszacować swój wpływ na środowisko.

Podczas konferencji międzynarodowi eksperciprzedstawiali wyzwania i perspektywy edukacji na rzeczzrównoważonego rozwoju w Polsce i na świecie; HenryKromhout (FEE Executive Board) przedstawił historięprogramu Eco-Schools, zaś Fiona Ellwood (ManagerEducation & Skills Urban Mines) opowiedziała o edukacjina rzecz zrównoważonego rozwoju w Wielkiej Brytanii.Nie zabrakło również przedstawicieli MinisterstwaŚrodowiska oraz firm wspierających program Szkoły dla

Ekologia na światowym poziomiew szkołach z Warmii i Mazur

Ekorozwoju: Toyoty oraz Cadbury. Dr Anna Kalinowska(Uniwersyteckie Centrum Badań nad ŚrodowiskiemPrzyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego) mówiła natemat inicjatyw edukacji ekologicznej w Polsce i naświecie. Jednakże spotkanie było przede wszystkimświętem nauczycieli oraz szkół, którzy z dumą odbieraliwyróżnienia za swoje osiągnięcia.

W Działdowie lokalne centrum aktywności ekologicznejznajduje się od wielu lat przy ulicy Lenartowicza 1 w SzkolePodstawowej nr 3 im. Bronisława Malinowskiego. W tymroku ekologiczne działania szkoły zostały uhonorowanemiędzynarodowym certyfikatem „Zielonej Flagi”. „Trójka”od ubiegłego roku szkolnego jest jedną z kilkuset w PolsceEco Schools. Jakie korzyści przyniósł szkolny certyfikatZielonej Flagi? Na pewno prestiż, uznanie w środowisku,ale przecież nie tylko dlatego podjęliśmy szereg działańproekologicznych. Ekologią zajmujemy się od ponadpiętnastu lat, edukacja ekologiczna jest priorytetemwychowawczym szkoły. Możemy śmiało przyznać, że todzięki naszym proekologicznym akcjom edukacyjnymcoraz więcej mieszkańców Działdowa segreguje śmieci,oszczędza wodę, energię, robiąc zakupy, dokonujecodziennie przyjaznych dla środowiska wyborów. I to jestdla nas i dla Ziemi największa nagroda! - Anna Kamecka,Joanna Niedzielska, Szkoła Podstawowa nr 3 wDziałdowie.

To właśnie we Wrocławiu na ogólnopolskiej konferencjiSzkół dla Ekorozwoju, Zespół Szkół w Kobułtach otrzymałcertyfikat Lokalnego Centrum Aktywności Ekologicznej.Otrzymanie tego certyfikatu to ważne wydarzenie wdziałaniach naszej placówki na rzecz ekologii i ochronyprzyrody. To sukces, do którego przyczyniła się troska całejspołeczności szkolnej i lokalnej o naszą planetę, a takżepotwierdzenie, że zmierzamy w dobrym kierunku. Dobronaszej Ziemi leży już od dawna na sercu naszych uczniów,rodziców i nauczycieli. A wszystko zaczęło się odstworzenia ogrodu biologicznego ze ścieżką zdrowia i„zieloną klasą” na świeżym powietrzu. Dalej byładziałalność w ekozespołach, zdobycie certyfikatówWarmińsko-Mazurskiego Kuratora Oświaty „SzkołaPrzyjazna Środowisku” I i II stopnia, statuetek „PrzyjacielaZiemi” i wreszcie Lokalnego Centrum Aktywności

jednej odpowiedzi. Prawdę mówiąc dzisiejszarzeczywistość jakoś się obywa bez wielkiej literatury (aleteż może dlatego tak wygląda, że się obywa...).

Myślę, że także dzisiaj rosną nam nowi czytelnicy –entuzjaści, którym książka (obojętnie w jakiej postaci –tradycyjnej, e-booka, czy mówionej) będzie potrzebna dożycia – dla nauki, dla szukania wzorców i odpowiedzi na

trudne pytania, dla relaksu wreszcie. Tak było zawsze itak pewnie będzie dalej. Zawsze nie była to społecznawiększość, raczej spora mniejszość. Ale to się nie dziejesamo, a przeszkód w drodze do egzystencjalnegospotkania z książką jest coraz więcej. Dlatego wielka jestrola nauczycieli i bibliotekarzy. Wszystkich.

Sylwia Czacharowska

23Kajet nr 81 (4/2009)

Ekologicznej. Wiemy, że nasze działania przynosząwymierne efekty w postaci ograniczenia ilości śmieci,zużytej wody, energii, ale przede wszystkim jesteśmydumni z tego, że nasi uczniowie opuszczający mury szkołymają nabyte w szkole nawyki chroniące przyrodę iwykształconą wrażliwość ekologiczną – mówi UrszulaDziąba, dyrektor Zespołu Szkół w Kobułtach.

Otrzymanie Certyfikatu Lokalnego Centrum AktywnościEkologicznej to ogromne wyróżnienie dla naszej placówkiza wszelkie działania ekologiczne dla całej społecznościprzedszkolnej: dzieci, nauczycieli, rodziców, pracownikówi sympatyków przedszkola. Otrzymując tak ważną nagrodęzobowiązujemy się do dalszej pracy z dziećmi w tymkierunku, a w przyszłości uzyskania międzynarodowegocertyfikatu Zielonej Flagi. Dzięki WojewódzkiemuFunduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wOlsztynie oraz Olsztyńskiemu Centrum EdukacjiEkologicznej przy W-MODN w Olsztynie mieliśmyprzyjemność uczestniczenia w konferencji, zapoznania sięz dalszymi planami Szkół dla Ekorozwoju oraz wymianydoświadczeń z innymi uczestnikami zjazdu. Nawiązałyśmynowe kontakty i podjęłyśmy się współpracy z innymiplacówkami naszego regionu – uczestniczki konferencjiZofia Danielak, Marzena Milczarek-Bogdańska, AnnaTarnowska, Przedszkole Miejskie nr 13 w Olsztynie.

Nasza placówka systematycznie podejmuje działania zzakresu ekologii od 2003 roku. Udział w Programieekozespołów, współpraca z Olsztyńskim Centrum EdukacjiEkologicznej, stale poszerzająca się oferta konkursów,działań proekologicznych, widoczne efekty pracy dzieci inauczycieli, przyczyniły sie do rozpowszechnieni ideiochrony przyrody wśród całej społeczności przedszkolnej.Osiągane sukcesy w postaci kolejnych nagród icertyfikatów Warmińsko- Mazurskiego Kuratora Oświaty -Szkoła Promująca Zdrowie - certyfikat I i II stopnia „SzkołaPrzyjazna Środowisku” oraz certyfikat Lokalnego CentrumAktywności Ekologicznej w ramach programu Szkoły dlaEkorozwoju - stały się nowym impulsem do dalszychdziałań. Spotkania ludzi połączonych wspólną pasją dająmożliwość wymiany doświadczeń, pomysłów, sposobówrealizacji nowych twórczych inicjatyw. Spotkanie weWrocławiu zmobilizowało naszą placówkę do ubiegania

się o międzynarodowy certyfikat Zielonej Flagi. Nadanierangi międzynarodowej działaniom lokalnym przyczyni siędo widocznej i skutecznej ochrony dziedzictwa przyrod-niczego naszego regionu – mówi Danuta Podhorodecka,dyrektor Przedszkola Miejskiego nr 37 w Olsztynie.

W tym roku do grona wzorcowych szkół pod względemekologicznym dołączyły: Szkoła Podstawowa im. MariiKonopnickiej w Hartowcu i Szkoła Podstawowa im. ks.Jana Twardowskiego w Rumianie. Te nagrodzoneplacówki są 2 z 17 szkół w całej Polsce, które zadziałalność na rzecz Ziemi w roku szkolnym 2008/2009uzyskały międzynarodowy certyfikat II stopnia ZielonejFlagi. Niezwykle istotne w uzyskaniu wyróżnienia byłosystemowe i długofalowe projektowanie zadań orazzapewnienie ciągłości realizacji zaplanowanych działań.Zrealizowane przedsięwzięcia proekologiczne w ramachubiegania się o certyfikat miały na celu min. kształtowaniezachowań ukierunkowanych na ochronę środowiskaprzyrodniczego i racjonalne gospodarowanie odpadami.Podjęte zadania pozwoliły na rozbudzenie poczuciaprzynależności do środowiska lokalnego, jegointegrowanie oraz wzmacnianie więzi międzyludzkiej –nauczyciele Szkoły Podstawowej w Hartowcu i Rumianie.

Zmieniła się świadomość społeczności szkolnej narzecz zrównoważonego rozwoju. Zdaliśmy sobie sprawę,że w działaniach nie możemy ograniczać się tylko doswojej szkoły, że musimy inicjować działania w lokalnymśrodowisku wychodząc naprzeciw jego potrzebom.Kontynuowaliśmy politykę w zakresie zrównoważonegorozwoju z lat poprzednich, ale skupiając się na trzechwybranych obszarach priorytetowych.

Uczniowie, nauczyciele, pracownicy szkoły oraz rodziceuczniów wspólnie zaangażowali się w realizacjęwybranych obszarów działań.

W przyszłym roku zamierzamy realizowaćdotychczasowe działania. Skupimy się nadal naprzedsięwzięciach dotyczących obszaru „Odpadów”,„Walorów Warmii i Mazur” oraz szczególny nacisk położymyna obszar „ Zagospodarowania terenu wokół szkoły”.

Praca zespołowa przynosi efekty. Działania całejspołeczności szkolnej zintegrowały i zwiększyły szansę narealizację zamierzonych celów. Do realizacjiprzedsięwzięcia pozyskaliśmy wielu sprzymierzeńców –władze miasta, mieszkańców Pisza oraz lokalne instytucje.Uświadomiliśmy sobie, że nasze lokalne działania sączęścią działań globalnych. Uważamy, że realizacjaprzedsięwzięć we współpracy ze społecznością lokalnąma wpływ na podnoszenie jakości pracy szkoły, skłaniado doskonalenia nauczania i wychowania w zakresieszeroko pojmowanych działań na rzecz zrównoważonegorozwoju - Krystyna Kamka, dyrektor Szkoły Podstawowejnr 2 w Piszu.

Certyfikaty, przyznawane w ramach programu Szkołydla Ekorozwoju, zostały wręczone 10 szkołom oraznauczycielom z naszego regionu, którzy nie tylkopropagują działania proekologiczne, ale także aktywizująi integrują lokalne społeczności. Ich działania są wzoremdla innych placówek.

Kajet nr 81 (4/2009)24

BIBLIOTEKAW-M ODN

PROPONUJE

bo w rozważaniach o edukacji dziecka autorka podkreślapilną potrzebę odejścia od schematów, dotychczasowychpojęć na temat celów edukacji początkowej i realizowanejpraktyki edukacyjnej.

Krajewska Beata: Instytucje wsparcia dziecka irodziny: zagadnienia podstawowe. Kraków, OficynaWydawnicza Impuls 2009

Publikacja przedstawia działalność różnych instytucji,których celem jest wspieranie rodziny i dziecka w trudnychsytuacjach życiowych. Są to instytucje oświatowo -wychowawcze, kształcenia specjalnego, resocjalizujące,opiekuńczo - wychowawcze, pomocy społecznej, a takżewielofunkcyjne i pozarządowe. Wiedza o ich istnieniu niejest wśród nauczycieli dość powszechna, dlategopublikacja ta powinna się znaleźć w ręku każdegopedagoga.

Olsztyńskie Centrum Edukacji Ekologicznej przyWarmińsko-Mazurskim Ośrodku DoskonaleniaNauczycieli w Olsztynie składa serdeczne podziękowanieplacówkom uhonorowanym Certyfikatami za edukacjęekologiczną nie tylko na ogólnopolskim poziomie, ale iświatowym. Wielkie słowa uznania należą się równieżZarządowi Wojewódzkiego Funduszu OchronyŚrodowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie, który odwielu lat wspiera działania na rzecz środowiskapodejmowane przez szkoły i przedszkola. Dziękifinansowaniu przez Wojewódzki Fundusz OchronyŚrodowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie placówki znaszego regionu mogły uczestniczyć w VIII OgólnopolskiejKonferencji Szkoły dla Ekorozwoju.

Liczę, że w 2010 roku liczba placówek z naszegowojewództwa z certyfikatami zarówno krajowymi, jak imiędzynarodowymi znacznie się powiększy! Więcejinformacji na temat ubiegania się o certyfikaty możnaznaleźć na www.ekoszkola.pl.

Bałachowicz Józefa: Style działań edukacyjnychnauczycieli klas początkowych: międzyuprzedmiotowieniem a podmiotowością. Warszawa,Wydawnictwo Comandor 2009

Książka jest próbą odpowiedzi na pytanie czywspółczesna szkoła odpowiada potrzebom życiowym,aspiracjom uczniów czy służy rozwojowi osobowościczłowieka, zdobywaniu kompetencji, powiekszaniu szansżyciowych. Jest to pozycja, dzięki której nabiera siędystansu do własnych działań pedagogicznych,

Międzynarodowy Certyfikat „Zielonej Flagi”otrzymały:

Szkoła Podstawowa nr 3 w DziałdowieSzkoła Podstawowa w HartowcuSzkoła Podstawowa w RumianieKrajowymi Certyfikatami Lokalnego Centrum

Aktywności Ekologicznej uhonorowano:Przedszkole nr 5 w Lidzbarku WarmińskimPrzedszkole Miejskie nr 13 w OlsztyniePrzedszkole Miejskie nr 37 w OlsztynieSzkoła Podstawowa nr 18 w ElbląguSzkoła Podstawowa nr 3 w BiskupcuSzkoła Podstawowa nr 2 w PiszuZespół Szkół w Kobułtach

Alicja SzarzyńskaOlsztyńskie Centrum Edukacji Ekologicznej

25Kajet nr 81 (4/2009)

Krzywoń Danuta: Kraina kreatywności - sposobyprzeciwdziałania rutynie w pracy z dziećmi poprzezekspresję twórczą i artystyczną. Sosnowiec, WyższaSzkoła Humanitas 2008

Autorka książki jest zdania, że ekspresja artystycznajest jednym z najlepszych sposobów zaspokajania corazwiększych potrzeb współczesnego małego człowieka, bowychowanie artystyczne angażuje i integruje różnerodzaje aktywności - plastyczną, muzyczną, ruchową,literacką. Książka jest próbą podpowiedzi jak realizowaćtaki program w młodszych klasach szkolnych, by wspieraćzdolności i umięjetności dziecka.

Nalaskowski Aleksander: Pedagogiczne złudzenia,zmyślenia, fikcje. Kraków, Oficyna Wydawnicza Impuls2009

Kolejna książka A. Nalaskowskiego, która budziemocje, wobec której nie można pozostać obojętnym, alejak słusznie zauważył w recenzji prof. Z. Kwieciński,A Nalaskowski jest mistrzem (anty)pedagogicznejeseistyki naukowej. Jego ksiażka dowodzi także, żepedagogika jest ciagle nauką żywą i dlatego spory o jejmaterię są tak uzasadnione i emocjonalne.

Niemierko Bolesław: Diagnostyka edukacyjna.Warszawa, PWN 2009

Prof. B. Niemierko to uznany już autorytet w dziedziniepomiaru i diagnozy edukacyjnej. Dobrze więc się stało,że wydano pierwszy podręcznik, który dotyczy tejtematyki, właśnie jego autorstwa. Książka skierowana jestdo studentów, pedagogów i nauczycieli pracujących winstytucjach edukacyjnych, dyrektorów szkół, doradcówmetodycznych, pracowników komisji egzaminacyjnych inadzoru pedagogicznego. Porządkuje wiedzę, wyjaśniatrudne problemy związane z diagnozą.

Danuta Wróblewska

22 października– Światowym Dniem

Osób JąkającychJest to dzień szczególny nie tylko dla osób jąkających

się, również dla ich rodzin, terapeutów pracujących ztakimi osobami oraz wszystkich, którzy pragną lepiejzrozumieć problem jąkania. Tego dnia jąkanie przestajebyć tematem tabu.

Osoby jąkające się z województwa warmińsko-mazurskiego mogą uzyskać pomoc i wsparcie w Klubie„J” przy Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej Nr 2,który prowadzi swoją działalność we współpracy zPolskim Związkiem Logopedów i Centrum ARKA FundacjiFROGOS. Do klubu mogą zgłaszać się nie tylko dorośli imłodzież z niepłynnością mowy, ale także nauczyciele irodzice zainteresowani problematyką jąkania.

W roku szkolnym 2009/2010 spotkania odbywają sięw każdą pierwszą i trzecią środę miesiąca w godz.17.00-18.00. Adres Poradni: 10-084 Olsztynul. Jagiellończyka 5/6 (www.ppp2.ovh.org) .

Można kontaktować się z koordynatorem ZenobiąBogdanowską (logopedą) zbogdanowska@o2.pl orazdzwonić pod numer (89) 527-40-17 lub kom. 604-273-752.Dyżury w klubie prowadzą logopedzi, psycholodzy ipedagodzy.

Serdecznie zapraszamy!’

Kajet nr 81 (4/2009)26

Nowy rok szkolny w Warmińsko-Mazurskiej BibliotecePedagogicznej rozpoczął się, jak w szkole, z początkiemwrześnia. Zajęcia edukacyjne, zaproponowane w naszejstałej ofercie dla wszystkich grup uczniowskich, już trwająi, co dla nas niezwykle ważne, cieszą się bardzo dużymzainteresowaniem. Z tym większą przyjemnościąprzekazujemy informacje na temat innych wydarzeń, któreodbywają się w bibliotece w związku z obchodzonymiaktualnie ważnymi rocznicami.

Z okazji 70. rocznicy wybuchu II wojny światowejorganizowane są w Bakałarzu dla starszych klas szkółpodstawowych i gimnazjalistów spotkania pt. „Polskiwrzesień. Fakty – Wspomnienia – Obrazy”. Podczas zajęćuczniowie poznają nie tylko fakty historyczne dotycząceII wojny światowej, ale także starają się zrozumiećprzeżycia rówieśników – świadków dramatycznychwydarzeń polskiego września.

Rocznicowy temat podejmuje też ekspozycjaprezentowana w holu biblioteki pt. „Klisze z pamięciwywołane”, ukazująca Olsztyn tuż przed wybuchem IIwojny światowej. Ze wspomnień żyjących tu w okresiemiędzywojennym osób – Władysławy Knosały, OtyliiGrotowej, Seweryna Pieniężnego, Juliusza Malewskiego,Jana Boenigka; z archiwalnych fotografii – wyłania sięobraz Olsztyna opanowanego przez ideę faszyzmu.Represje wobec polskiej mniejszości narodowej,eksterminacja olsztyńskich Żydów, „noc kryształowa”,wstrząsające eksperymenty eutanazyjne w kortowskimZakładzie dla Umysłowo Chorych - oto konsekwencje tejidei, ukazane na wystawie. Ekspozycję można oglądaćdo końca października.

W październiku również rozpoczął się w galerii Bakałarzcykl wydarzeń związanych z Rokiem JuliuszaSłowackiego. Z tej okazji pragniemy zachęcić do udziałuw proponowanych przez nas formach przybliżającychpostać poety.

Zapraszamy zatem do obejrzenia wystawy fotografiiteatralnej Konrada Adama Mickiewicza „Słowacki ‘09”będącej propozycją współczesnego odczytaniaromantycznej poezji i przełożenia jej na język obrazów.

Inspiracją dla autora ekspozycji był spektakl „Beniowski”(reż. Krzysztof Kopka, premiera: 3 czerwca 2006 r.)zrealizowany w Teatrze Dramatycznym im. AleksandraWęgierki w Białymstoku. Prezentowane na wystawiezdjęcia są autorską próbą zdystansowania się wobecromantyzmu, Słowackiego i samego tytułowegobohatera poematu. Cykl piętnastu zdjęć Konrada AdamaMickiewicza ma charakter zabawnej gry, anegdoty,żartobliwej prowokacji. Twórca przewrotnie miesza style,konwencje i epoki. Nie rejestruje spektaklu, nie przenosiinscenizacji teatralnej na fotografie. Nawiązując dialogteraźniejszości z przeszłością, kreuje nowąrzeczywistość i opowiada własnym językiem fragmenthistorii Beniowskiego.

W przestrzeni wystawy „Słowacki ‘09” odbywają sięzajęcia dla uczniów gimnazjów i szkółponadgimnazjalnych, o których informuje zamieszczonyniżej plakat.

Rok Słowackiego w Warmińsko-Mazurskiej BibliotecePedagogicznej zakończy konferencja poświęconapoecie, która odbędzie się 25 listopada 2009 r.

Serdecznie zapraszamy do udziału w zapro-ponowanych przez nas wydarzeniach.

Sylwia Sawicka, Aneta Świder-Pióro

Galeria BakałarzGaleria BakałarzGaleria BakałarzGaleria BakałarzGaleria Bakałarz

27Kajet nr 81 (4/2009)

Z ŻYCIA SZKÓŁNowy rok

w nowym budynkuOtóż i Sząbruk. Po obu stronach gościńca stoją piękne

domy murowane, częściowo otynkowane na biało lubszaro, otoczone sadami, warzywniakami i ogrodamijaśniejącymi teczą kolorów malw, słoneczników, nasturcji,nagietków i róż. Tak o Sząbruku pisze znana poetkaWarmii i Mazur Maria Zientara-Malewska w opowiadaniu„Jak się Sząbruk pomieszał z Olsztynem” zawartym wtomiku „Rośnie do słońca”.

Data 1 września 2009r. w kronice ważnych wydarzeńw Szkole Podstawowej w Sząbruku zapisze się jakojedna z bardziej radosnych. W tym bowiem dniu odbyłasię uroczystość otwarcia nowego budynku szkołypodstawowej oraz kompleksu boisk sportowych „Orlik2012”. Uroczystość ta połączona była z wojewódzkąinauguracja roku szkolnego 2009/2010, oraz 80-leciaSzkół Polskich na Warmii. Do Sząbruka zawitało wieluznakomitych gości a wśród nich wiceminister edukacjinarodowej Zbigniew Włodkowski, wojewoda Warmii iMazur Marian Podziewski, wicemarszałek Jolanta Szulcoraz kurator oświaty Małgorzata Bogdanowicz-Bartnikowska.

Program obchodów rozpoczęto mszą św.w kościeleparafialnym w Sząbruku sławnym z pięknej architektury,dalsza ceremonia odbyła się na placu rekreacyjnym przedbudynkiem nowej szkoły, a w tle można było dostrzecmury zasłużonej szkoły „staruszki”. Dyrektor szkołyZbigniew Kukuć ze wzruszeniem, nieukrywaną radością idumą powitał przybyłych gości i z pełną satysfakcjąprowadził to spotkanie, które rozpoczęto odśpiewaniemhymnu narodowego.

Wójt naszej gminy Gietrzwałd Marek Małkowskiprzedstawił genezę podjęcia tej odważnej decyzji budowynowej szkoły, zapoznał z dalszymi ambitnymizamierzeniami, które oby spełniły się w najblizszymczasie. (Sząbruk dynamicznie się rozwija). Oddanie doużytku sześciu klas, pracowni komputerowej, stołówki tojuż jest bardzo wiele, skończą się uciążliwe wędrówkidzieci i nauczycieli przez ruchliwą jezdnię.

Były wypowiedzi dostojnych gości wyrażające uznaniei podziw dla widocznych już efektów pracy samorządugminy, dyrekcji szkoły. Dużo było serdecznych życzeńpowodzenia w realizowaniu dalszych zamierzeń.

Poświęcenia nowego obiektu szkolnego a także boiskasportowego „Orlik 2012” dokonał proboszcz miejscowejparafii ks. Józef Świechowski. Na ręce dyrektora szkołyZ. Kukucia złożyły życzenia współpracujące z dyrekcjąmiejscowe stowarzyszenia- Nik z Naterek, PM z Sząbruka.

Mimo pięknych ostatnich dni wakacyjnych dziecirównież przygotowały krótki występ, na który złożyły sięokolicznościowe wierszyki i piosenka, którą śpiewałyUrszula Jabłońska i Magdalena Lobert, zaś wierszerecytowały: Maria Luśnia, Agata Omilian, WiktoriaSoliwoda, Dominika i Justyna Rodziewicz oraz KrzysztofLobert i Dominik Spychała. Program ten przygotowałaBeata Jabłońska.

Nastąpił kulminacyjny punkt tego spotkania, przecięciawstęgi i przekazania symbolicznego klucza do nowegobudynku szkoły dyrektorowi Zbigniewowi Kukuciowi przezwójta gminy M. Małkowskiego. Dźwięk dzwonka, którymzadzwonił obecny na spotkaniu wieceminister oświatyZ. Włodkowski oznajmił, że podwoje nowego budynkuszkoły są otwarte dla wszystkich.

Z radością i nadzieją lepszej przyszłości pierwsi weszliuczniowie kl. I wyróżniający się niebieskimi beretami.

Kajet nr 81 (4/2009)28

Za nimi zaproszeni goście i licznie przybyli na tę uroczystośćrodzice, mieszkańcy Naterek, Sząbruka, Unieszewa.

Przestrzenne korytarze, jasność, standardowe wymiary,piekne pomieszczenia klasowe zachwyciły wszystkichodwiedzających.

Z budynku szkolnego wszyscy udali się na kompleksboisk sportowych „Orlik 2012” usytuowanych w pobliżuszkoły. Wiceminister oświaty Z. Włodkowski dokonałpierwszego kopnięcia piłki do bramki, trzeba dodać, żecelnie. Boisko sportowe jest efektowne, bezpieczne,można tam rozgrywać różnego rodzaju mecze. Obokboiska są szatnie z natryskami, a sam budynek dziękizapobiegliwości Gminy prezentuje się okazale i dobrzewkomponowuje w otaczające go już zabudowania. Dziękiteż rozwadze i wrażliwości budowniczych „Orlika”pozostawiono przylegający do boiska drzewostan, którystanowi obecnie szczególną ozdobę tego obiektu.

Goście nie ukrywali zachwytu dla tych pozytywnychzmian, jakie dokonały się w krajobrazie Sząbruka wkrótkim czasie.

Dobre, wygodne warunki sprzyjają w osiąganiu lepszychwyników w nauce, w pracy i te na pewno zapewnia namnowy budynek szkoły. O ogólnym jednak klimacie nauki,pracy, wszelkiej działalności zadecydują ludzie – rodzice,dzieci, nauczyciele, pracownicy obsługi administracyjnej,wszyscy, którzy z tego budynku będą korzystać.

Boisko sportowe „Orlik 2012” będzie służyło przedewszystkim młodzieży, ale starszym również.

Maria Zientara-Malewska przedstawiając Sząbruk,przybyła tu aby spotkać się z Wojciechem Steffenem,miała z nim przeprowadzić wywiad, tymczasem nie zastałago w Sząbruku, ale w Olsztynie, gdzie pełnił funkcjęwicedyrektora Technikum Handlowego. Tak się Sząbrukz Olsztynem pomieszał. Wojciech, Augustyn, Wiktor –bracia Steffenowie - swoją wstępną edukację rozpoczęliw małej szkółce w Sząbruku i wpisali się w gronowybitnych osobistości, jakie wydała nasza wieś. Miejmynadzieję, że również w murach tego nowego budynkuszkoły wychowają się i wykształcą ludzie, którzy znaczniewzbogacą historię Sząbruka.

Bożena UmbrasSzkoła Podstawowa w Sząbruku

Inauguracjaroku szkolnego w ZSB

Słoneczny dzień, jakim był 1 września 2009 roku,zainaugurował początek nowego, 2009/2010 rokuszkolnego. We wszystkich placówkach edukacyjnychnaszego kraju rozbrzmiewał symboliczny pierwszydzwonek, zapowiadający kolejny etap nauki i pracy dlaspołeczności uczniowskiej i nauczycielskiej.

W Zespole Szkół Budowlanych im. Żołnierzy ArmiiKrajowej w Olsztynie dzień ten był szczególnie ważny.Tegoroczna inauguracja przypadała bowiem w 70.rocznicę wybuchu II wojny światowej, co dla szkołynoszącej tak godne i znaczące imię, jest niezwykle istotne.Na dziedzińcu szkolnym licznie zgromadziła się młodzieżucząca się w technikum budowlanym, liceumprofilowanym i zasadniczej szkole zawodowej. Uczniomtowarzyszyła dyrekcja, wszyscy nauczyciele orazpracownicy szkoły.

Ten ważny dzień nie mógł się rozpocząć bezzaproszonych gości. Honorowym i oczekiwanym gościembył Prezydent Olsztyna – dr Piotr Grzymowicz – absolwentZespołu Szkół Budowlanych z roku 1973.

Pan Prezydent ciepło przywitał się z nasząspołecznością szkolną, w przemówieniu przypomniałczasy swojej nauki w „budowlance”, wspominał swoichprofesorów, ich wymagania i autorytet, jakim się cieszyli.Pogratulował naszym uczniom wyboru szkoły technicznej,przygotowującej nie tylko do matury, ale także do jakżepotrzebnych zawodów. Zachęcał młodzież do rzetelnejnauki i działania na rzecz własnej przyszłości zawodowej.

Drugim, bardzo ważnym gościem był przewodniczącyWarmińsko – Mazurskiej Okręgowej Izby InżynierówBudownictwa, a zarazem dyrektor Przedsiębiorstwa RobótInżynieryjnych Budownictwa – mgr inż. ZdzisławBinerowski, który również podkreślał doniosłość ipotrzebę społeczną zawodów, które zdobywa młodzieżucząca się w ZSB.

29Kajet nr 81 (4/2009)

Już po zakończonej części oficjalnej obaj goście wtowarzystwie dyrektora szkoły, Henryka Gajdamowiczazwiedzili szkołę, nowe boisko do piłki plażowej, rozmawializ nauczycielami i uczniami.

W inauguracji roku szkolnego brali także udział patroniszkoły – przedstawiciele Światowego Związku ŻołnierzyArmii Krajowej Koła Miejskiego w Olsztynie, którzyprzypomnieli zebranym wielkie znaczenie 70 rocznicywybuchu wojny, wspominali swój udział w działaniachwojennych i zachęcali młodzież do działania na rzeczswojej ojczyzny i jej historii.

Mamy nadzieję, że tak uroczyście rozpoczęty 2009/2010 rok szkolny będzie udany, pełen wytężonej pracy isukcesów, zarówno dla uczniów, jaki i dla kadrypedagogicznej Zespołu Szkół Budowlanych im. ŻołnierzyArmii Krajowej w Olsztynie.

Ewa Suchocka, Lidia NowackaZespół Szkół Budowlanych w Olsztynie

Prawda ukrytaw sztandarze

17 września na zawsze zostanie w pamięci uczniówGimnazjum nr 12 w Olsztynie, którzy wzięli udział wobchodach 70. rocznicy napaści Rosji Radzieckiej naPolskę i nadaniu imienia oraz przekazania sztandaru.

Uroczystości rozpoczęły się w Kościele św. Józefamszą św. w intencji Ojczyzny, Sybiraków i Gimnazjum nr12, którą odprawił arcybiskup senior Edmund Piszcz.Następnie poczty sztandarowe, Sybiracy, goście,uczniowie oraz Kompania Honorowa Policji przeszli podPomnik Sybiraka, gdzie w 20. rocznicę powstaniaOddziału Związku Sybiraków wojewoda warmińsko -mazurski Marian Podziewski odznaczył sztandar OddziałuMedalem Pro Memoria. Okolicznościową plakietkę z rąkwojewody otrzymał również 99-letni uczestnik KampaniiWrześniowej Stefan Gratunik. Apelem Poległych i salwą

honorową złożono hołd tym, którzy 70 lat temu daliświadectwo siły, odwagi, wytrwałości i patriotyzmu.Złożone pod pomnikiem kwiaty były symbolem pamięcio tych, o których zapomnieć nie można, tysiącachwywiezionych i zamordowanych na nieludzkiej ziemi.

Druga część uroczystości miała miejsce w szkole, gdziew obecności gości – przedstawicieli władz wojewódzkichi miejskich, parlamentarzystów, radnych, Sybiraków,rodziców, nauczycieli i uczniów nastąpiło wręczeniesztandaru i nadanie imienia „Sybiraków” gimnazjum. Wtrakcie spotkania padło wiele ważnych słów. Gimnazjumnr 12 im. Sybiraków otrzymuje sztandar - symbolnajwyższych wartości. Sztandar, który od tej porytowarzyszyć będzie wszystkim ważnym wydarzeniom wżyciu szkoły, to niezwykłe wyróżnienie, ale i ogromnyobowiązek – mówił wojewoda Marian Podziewski - dlategopielęgnujcie prawdę ukrytą w sztandarze. W trakcieuroczystości wiceprezes Zarządu Oddziału ZwiązkuSybiraków – Zygmunt Skotnicki wręczył OdznakęHonorową Sybiraka osobom oddanym sprawomSybiraków.

Kajet nr 81 (4/2009)30

Po ślubowaniu młodzieży na sztandar,okolicznościowych wystąpieniach rozpoczęła się częśćartystyczna. W niezwykle ciekawej scenerii, imitującejsyberyjski pejzaż, tworzącej tło minionych zdarzeńzabrzmiał Hymn Sybiraków, który był początkiempodróży, trudnej dla wielu, w przeszłość, gdzie nanieludzkiej ziemi znowu polski trakt wyznaczyłybezimienne krzyże.

Słowa, które płynęły ze sceny to autentyczne historie,tych którzy byli zesłani na Sybir. To oni byli bohaterami inarratorami, tak jak Jerzy Szafranko, gość szczególnygimnazjalnych uroczystości.

Dla Polski słowo SybirZ perspektywy historycznej,To pojęcie znacznie szerszeOd nazwy geograficznej...Dla Polaków – nazwa SybirNiesie inne też znaczenia...To symbol zesłań, katorg;Śmierci za Polskę, cierpienia! (Marian Jonkajtys)

W skupieniu wszyscy słuchali słów, w które wdzierałsię stukot kół wagonów, wiozących zesłańców na Sybir,gdzie tylko łez im nie brakowało. Montaż przygotowanyna uroczystość był poświęcony tym, którzy wrócili, jak itym, którzy na zawsze pozostali na tej Golgocie Wschodu.Kształtu cierpienia nie można opisać ale przybliżyćmożna... To na pewno udało się młodzieży z Gimnazjumnr 12, którego Patron i sztandar otwierają nowy rozdziałhistorii.

Barbara Królikowska-Wunderlich

80-lecie szkół polskichna Warmii 1929-2009

W 1929 roku rozpoczęły pracę pierwsze polskie szkołyna Warmii. Pomysłodawcy tej idei, m.in. wybitny działaczruchu polskiego Franciszek Barcz i nauczyciel EdwardTurowski, prawdopodobnie nie przypuszczali, że wnastępnym roku ich liczba wzrośnie kilkakrotnie.

Wszystkie polskie placówki rozpoczynały pracę wtrudnych warunkach i od początku powstania musiałypokonywać wiele przeszkód.

Od powstania pierwszych szkół polskich minęłoosiemdziesiąt lat. W związku z tym, pojawił się pomysłobchodów jubileuszowych. W organizację uroczystościzaangażowało się siedem gmin, w których istniały szkołypolskie oraz Starostwo Powiatowe w Olsztynie, a PatronatHonorowy objął marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego – Jacek Protas.

25 kwietnia 2009 roku odbyła się w Purdzie inauguracjaObchodów Jubileuszu 80-lecia szkolnictwa polskiego naWarmii.

Polska szkoła w Purdzie rozpoczęła swą działalność18 grudnia 1930 roku. W 1936 roku rozpoczął tam pracęTadeusz Pezała, który zajął miejsce Piotra Galusika –nauczyciela, któremu władze niemieckie odebrały prawonauczania w szkole w Purdzie.

Tadeusz Pezała jest patronem, aktualnie istniejącej,Szkoły Podstawowej w Purdzie. Na uroczystośćinauguracji Obchodów Jubileuszowych przybyła do Purdyrodzina przedwojennego nauczyciela: Irena Smolarek-Nohren – siostrzenica oraz Janusz i Andrzej Pezała -bratankowie patrona szkoły.

31Kajet nr 81 (4/2009)

Uroczystość rozpoczął swą przemową wójt GminyPurda Jerzy Laskowski. Uczniowie szkoły podstawowej igimnazjum zaprezentowali recytację utworówopiewających piękno ziemi warmińskiej oraz kulturypolskiej.

Szkoła Podstawowa w Purdzie przygotowała wystawępamiątek, wśród których znalazły się fotografie, medale,dokumenty oraz korespondencja Pezały z rodziną.

Uczestnicy uroczystości mogli także wysłuchaćwykładu dr Jana Chłosty, który przypomniał historiępowstawania szkól polskich na Warmii i Mazurach.

Na zakończenie rodzina patrona zwiedziła budynekobecnej szkoły i podzieliła się wspomnieniami i rodzinnymihistoriami, które oddawały ducha minionych czasów.

Beata SolińskaSzkoła Podstawowa w Purdzie

* 25 sierpnia 1939 r. Pezała został aresztowany przezgestapo i osadzony przejściowo w więzieniu w Olsztynie,a następnie w Olsztynku, skąd przetransportowano go doobozu w Hohenbruch. Tam był świadkiem rozstrzelaniadziałaczy polskich, m.in. Jana Mazy. W 1940 r. Pezałazostał przewieziony do obozu w Sachsenhausen.Przebywał tam 2 lata. Wyczerpany fizycznie, zapadał nazdrowiu, mimo to starał się pomagać innymwspółwięźniom. Zmarł 21 października 1942 roku.

Pokochać kamienieLapidarium jako ośrodek edukacji geologicznej

i środowiskowejCzas, czas geologiczny patrzy na nas ze skał jak z żadnych

innych form krajobrazu. Młodość Ziemi i tryskająca z niej świeżośćjest w glebach i drzewach, a jej sędziwy wiek tkwi w skałach.

amerykański przyrodnik John BurroughsLapidarium (łac. lapidarius – kamienny) – miejsce

przechowywania i prezentowania zgromadzonychokazów kamieni naturalnych i kamiennych fragmentówrzeźb, nagrobków, pomników, elementów pochodzącychz zabytkowych budowli. Ekspozycja może znajdować sięna wolnym powietrzu lub w zamkniętym pomieszczeniu(muzeum, galeria, park, dziedziniec).

Szkoły mogą tworzyć lapidaria, które będą ciekawymmuzeum geologicznym pod otwartym niebem, gdziebędzie można gromadzić różne skały będące bogactwemnaszego regionu. Będzie ono ciekawym miejscem wpoznawaniu przyrody nieożywionej naszego regionu,która związana jest z ostatnim zlodowaceniem.

Wiele osób uważa, że skałom nie warto poświęcaćwiększej uwagi, gdyż nie ma w nich nic ciekawego. Ale tona czym żyjemy jest w dużej części zbudowane właśnie ztych materiałów. W skałach „zaklęte” jest kilka miliardówlat istnienia życia na Ziemi. Stanowią one szczegółowąkronikę, z której, za pomocą naukowych narzędzi,odczytać można zapisane dzieje. Skały to także surowce

mineralne. Stanowią one pierwotne podłoże gleb. Skałyod wieków były wykorzystywane przez człowieka doróżnych celów. Właściwie w każdym mieście możnaznaleźć interesujące przykłady skał użytych doupiększenia czy konstrukcji budowli. Wystarczy uważnieprzyjrzeć się mijanym codziennie budowlom.

Utworami dominującymi na Pojezierzu Mazurskim sąosady plejstoceńskie. Składają się na nie osady morenowepozostawione przez lądolody oraz fluwioglacjalne(wodnolodowcowe), którymi są: gliny zwałowe, mułki, iły,żwiry i piaski. Natomiast podczas interglacjałów (okresówmiędzylodowcowych) tworzyły się osady organiczne, jaktorfy, gytie, (ze szczątków roślinnych lub zwierzęcych)oraz mineralne osady jeziorne i rzeczne (kreda jeziorna,piaski, mułki i iły).

Zrozumienie nieożywionej części przyrody (czyligeologicznej) naszego krajobrazu, nawet dla czujnegoobserwatora, ustępuje często większemu zainteresowaniuożywionej części przyrody, czyli fauny i flory. Odsłonięciageologiczne w luźnych skałach osadowych na pierwszyrzut oka nie są tak atrakcyjne i spektakularne jak te, którewystępują w formacjach skał krystalicznych (magmowychi metamorficznych). W celu zainteresowania dzieci imłodzieży przyrodą nieożywioną naszego regionu -Olsztyńskie Centrum Edukacji Ekologicznej, WojewódzkiFundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wOlsztynie i Państwowy Instytut Geologiczny OddziałGeologii Morza w Gdańsku zapraszają szkoły douczestnictwa w wojewódzkim konkursie „Lapidarium jakoośrodek edukacji geologicznej i środowiskowej”.Przedmiotem tego konkursu jest stworzenie lapidarium(czyli kolekcji skał), które będzie pełnić funkcjędydaktyczną i stanowić trwały element zagospodarowaniaotoczenia placówki. Celem tego konkursu jest nie tylkozaangażowanie społeczności szkoły do tworzenialapidarium, ale poszerzenie wiedzy uczestników oprzeszłości geologicznej obszarów ukształtowanych przezlądolody skandynawskie, które kilkakrotnie nasuwały sięna obszar Pojezierza Mazurskiego; zainteresowanieróżnorodnością skał pozostawionych przez lądolody;doskonalenie umiejętności prowadzenia obserwacji irozpoznawania najpospolitszych skał występujących na

Kajet nr 81 (4/2009)32

przyzna szkole nagrodę główną - stację meteorologiczną.Konkurs finansowany jest ze środków WojewódzkiegoFunduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wOlsztynie.

Tematyka konkursu związana z poznawaniem przyrodynieożywionej, a szczególnie z zakładaniem lapidariówgeologicznych, jest innowacyjna. Takich lapidariów wPolsce jest jeszcze niewiele. Przykładem może byćprofesjonalne lapidarium utworzone przez MuzeumGeologiczne Oddziału Świętokrzyskiego PaństwowegoInstytutu Geologicznego. Może ono być inspiracją dlaszkół w planowaniu takiego przedsięwzięcia. Aprzygotowanie precyzyjnego projektu lapidarium toczynność decydująca o powodzeniu przedsięwzięcia. Wogrodzie znajduje się plenerowa wystawa skał i minerałówregionu świętokrzyskiego. Ekspozycję tę tworzą okazywielkowymiarowe: duże bloki lub nagromadzenia skał iminerałów. Zaprezentowano tu przede wszystkim skałygrzbietotwórcze w morfologii regionu świętokrzyskiego, awięc: piaskowce kwarcytowe kambru, ordowiku i dewonudolnego, piaskowce dolnotriasowe i dolnojurajskie,wapienie i dolomity dewońskie, permskie zlepieńce,detrytyczne wapienie i gipsy wieku neogeńskiego(miocen). W lapidarium są też m.in. kalcyty, rudy żelaza(żelaziaki brunatne) i – w specjalnych skrzyniach -przykłady skał czwartorzędowych: piaski, żwiry, gliny i torfy.Elementami ekspozycji plenerowej są też wykonane zróżnobarwnych skał poglądowe modele ciągłych inieciągłych deformacji tektonicznych….

Liczę, że w naszym regionie, dzięki konkursowi,placówki oświatowe zapoczątkują tworzenie szkolnychlapidariów. Będą one wzorem dla innych szkół czyinstytucji.

W Publicznym Gimnazjum nr 1 w Nidzicy już powstajetakie przyszkolne lapidarium. Gromadzone są w nim głazyróżnej wielkości, które pozyskane zostały z pobliskiejżwirowni. Przy głazach umieszczone zostaną tabliczki znazwami skał, z których są one zbudowane. Kolekcja skałbędzie systematycznie uzupełniana o nowe okazy.Przedsięwzięcie to zostało sfinansowane ze środkówWFOŚiGW w Olsztynie za pośrednictwem OCEE.

Przedszkole Miejskie nr 37 w Olsztynie utworzyłowielofunkcyjną ścieżkę zdrowia w formie koła

Pojezierzu Mazurskim; uświadomienie uczestnikomzależności pomiędzy geologicznymi cechami regionu ajego dziedzictwem kulturowym oraz współczesnymrozwojem; rozwijanie emocjonalnej więzi z najbliższymśrodowiskiem.

Zajęcia terenowe po najbliższej okolicy są doskonałąokazją do poznania skał. Uczniowie w trakcie takich zajęćbędą mogli nie tylko wybrać ciekawe okazy skał dolapidarium, ale także przekonać się na własne oczy, jakwyglądają rozmaite skały występujące na dużychpowierzchniach. W żwirowniach i piaskowniach (tj.kopalniach odkrywkowych żwiru - kruszywa) możnaznaleźć nie tylko głazy różnej wielkości, ale przedewszystkim skały osadowe, którymi są też piaski, żwiry.Wizytę w kopalni odkrywkowej kruszywa należy wcześniejuzgodnić z jej właścicielem.

Do uczestnictwa w wojewódzkim konkursie zapraszamuczniów i nauczycieli szkół podstawowych, gimnazjów,szkół ponadgimnazjalnych, ośrodków szkolno-wychowawczych, młodzieżowych ośrodkówwychowawczych i innych placówek oświatowo-wychowawczych zainteresowanych tworzeniemlapidarium. Regulamin konkursu dostępny jest na stronieinternetowej Warmińsko-Mazurskiego OśrodkaDoskonalenia Nauczycieli w Olsztyniewww.wmodn.olsztyn.pl/ocee.htm (link: konkursy). Wieleinformacji na temat zasad tworzenia lapidarium możnaznaleźć w publikacji autorstwa B. Rudnickiej, R. Kardaś,Z. Bogdaszewskiej: „Co nam zostawił lodowiec?” wydanejprzez Agencję Fotograficzno-Wydawniczą „Mazury” nazlecenie Mazurskiego Centrum Edukacji Ekologicznej przyFOWJM.

Dla placówek uczestniczących w konkursieprzewidziane są CERTYFIKATY W FORMIEPAMIĄTKOWYCH TABLIC, które przyznane będą przezWojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i GospodarkiWodnej w Olsztynie, Państwowy Instytut GeologicznyOddział Geologii Morza w Gdańsku i OCEE. Tablice szkołabędzie mogła przymocować (wmurować) na jednym zwiększych głazów lub w innym miejscu lapidarium.Kapituła konkursu dokona wyboru jednego lapidarium i

33Kajet nr 81 (4/2009)

Z polską ortografiąza pan brat

„Arcymiły, pożądana, zażenowany, supersprzedawca,niebłaha, zharmonizować, niezniechęcona, volvo,samochód marki „Polonez”, Księgarnia im. LeopoldaStaffa…” – oto wyrazy, które sprawiły najwięcej trudnościuczestnikom dyktanda rodzinnego, które odbyło się poraz szósty w Zespole Szkół z Ukraińskim JęzykiemNauczania w Bartoszycach.

Dyktando pod hasłem „Bezbłędna rodzina 2009” pisało47 uczniów szkoły podstawowej i gimnazjum, 35rodziców, 16 absolwentów, 10 nauczycieli i oczywiściedyrektor szkoły. Na udział w dyktandzie odważyli sięrównież nauczyciele z Ukrainy oraz niektórzy dziadkowieuczniów.

Przed przystąpieniem do zmagań z polską ortografiąuczniowie zaprezentowali wiersze z cyklu „Ortografia nawesoło”, które odświeżyły pisownię trudnych wyrazów iprzypomniały zasady ortograficzne.

Tym razem bohaterem dyktanda jest uczestniczkakursu, która niechybnie potrzebuje cennej książki.Arcymiły sprzedawca w Księgarni im. Leopolda Staffainformuje klientkę, że pozycja jest bardzo pożądana i

podzielonego na 12 części. Zbudowana ona jest zróżnobarwnych skał (np. granitów, gnejsów, dolomitów,piaskowców, marmurów itp.), które dzieci uczą siępoznawać za pomocą dotyku. Ścieżka pełni też funkcjęzegara słonecznego, gry dydaktycznej oraz stanowiatrakcyjny wizualnie element otoczenia przedszkola.

Na uwagę też zasługuje kolekcja skał budowlanychPolski oraz kolekcja pomnikowych głazów narzutowych,która eksponowana jest na otwartej przestrzeni(lapidarium) Muzeum Ziemi PAN w Warszawie.

Alicja SzarzyńskaOlsztyńskie Centrum Edukacji Ekologicznej

przy Warmińsko-MazurskimOśrodku Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie

można ją kupić tylko w księgarni na ulicy Bitwy pod Skarpąna przeciwległym krańcu miasta. Bohaterka udaje się dokorporacji taksówkarskiej, wybiera samochód marki„Polonez”, wymija korki uliczne i w końcu dociera namiejsce. A potem bez kłopotu kupuje książkę „Łatwysłownik trudnych słów” – niezbędnik każdego kursanta.

Dyktanda zostały sprawdzone przez komisję wskładzie: przewodnicząca Danuta Rohun – nauczycielkajęzyka polskiego, Anna Kantor – nauczycielka nauczaniazintegrowanego i języka polskiego, Urszula Mielnik –nauczycielka kształcenia zintegrowanego.

Mistrzami ortografii zostali: w kategorii rodzice:Sławomir Dołżycki, Lucyna Dołżycka, Wanda Duda; wkategorii absolwenci: Joanna Dołżycka, Joanna Golubska;w kategorii uczniowie gimnazjum: Ewa Dołżycka, ArturDębski; w kategorii uczniowie szkoły podstawowej: NataliaKopytko, Justyna Iwanicha; w kategorii nauczyciele:Lubomira Tchórz, Mirosława Stepaniuk, MariaTrojanowska; w kategorii nauczyciel obcokrajowiec:Natalia Kulish.

Natomiast wyróżnienia zdobyli: w kategorii rodzice:Kinga Piotrkowska, Aleksandra Bzdel, Danuta Zawiślak;w kategorii absolwenci: Jakub Duda, Katarzyna Iwanicha;w kategorii uczniowie gimnazjum: Piotr Demczur,Bartłomiej Mikita; w kategorii uczniowie szkołypodstawowej: Alicja Duda, Michał Bzdel; w kategoriinauczyciele: Mirosława Paluszek, Iwona Tetkowska-Morszczyzna.

Dla rodziców dyktando stało się dobrą okazją dozrozumienia problemów dziecka, które niejednokrotnieboryka się z trudną polską ortografią, a jednocześniestworzyło możliwości przypomnienia sobie czasówszkolnych. Dyktando rodzinne to wspólna zabawarodziców, absolwentów, uczniów i nauczycieli, któraintegruje społeczność szkolną.

Nagrodzeni otrzymali dyplomy oraz prezenty, któreufundowali organizatorzy. Pozostali uczestnicy otrzymalipodziękowania za udział w dyktandzie.

Danuta RohunZespół Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania

w Bartoszycach

Kajet nr 81 (4/2009)34

Zwycięstwo UKS„SP KLON INDIACA”- zwycięstwo Polski!Możemy być dumni z sukcesu osiągniętego przez

najmłodszą grupę reprezentacji Polski w grze indiaca.Zdobyli oni złoto w 2nd Open Junior World Cup InidacaEstonia 2009 (Drugie Otwarte Młodzieżowe MistrzostwaŚwiata Indiaca 2009 w Estonii). W pięknym stylu pokonaliw rozgrywkach eliminacyjnych wszystkich przeciwników,a w rozgrywkach finałowych w zaciętej walce głównychrywali do tytułu Mistrza Świata, gospodarzy –Estończyków.

Nie było łatwo. Grupa systematycznie w ciągu całegoroku trenowała pod okiem pani prezes UczniowskiegoKlubu Sportowego „SP KLON INDIACA” MarzenyBłaszczak, a na tydzień przed zawodami z zaprzyjaźnionątrenerką z Niemiec, panią Elli Sett. Niezwykle pomocneokazały się sparingi z dziewczętami (Women Junior), którebyły prowadzone w okresie wakacji przez trenerkę WomenJunior – Janinę Miłek. Dzięki pełnemu zaangażowaniu,determinacji oraz bez wątpienia talentom sportowymkażdego z zawodników Mixed Youth może cieszyć się zezwycięstwa ze wszystkimi członkami UKS „SP KLONINDIACA”.

Pozostałe grupy, czyli Mixed Junior(trenerJ. Kozikowski), Women Junior(trener J. Miłek) i Men Junior(trener J. Drózd) mimo całorocznych treningów nieosiągnęły takiego sukcesu jak najmłodsi. Trudnościąokazał się brak rywalizacji między drużynami naodpowiednim poziomie, brak możliwości sprawdzeniaswoich umiejętności. Przyczyną takiego stanu jest fakt,że UKS „SP KLON INDIACA” to jedyny klub w Polscegrający w indiacę. Pozostaje nadzieja, że doświadczeniesportowe, które zdobyli nasi zawodnicy na tychmistrzostwach zaowocuje sukcesem w przyszłych.Zwłaszcza, że gospodarzem 3rd Open Junior World Cup

Indiaca (Trzecie Otwarte Młodzieżowe Mistrzostwa ŚwiataIndiaca) będzie Polska!

UKS „SP KLON INDIACA” może również pochwalić sięprofesjonalną kadrą sędziów klasy światowej (A. Wietrow,E. Sett, M. Drózd), którzy w ciągu mistrzostw stawiali czołabardzo odpowiedzialnym zadaniom. Zawodnicy, trenerzy,sędziowie i opiekunowie(B. Kozikowska, E. Kulas,A. Szlaska) z UKS „SP KLON INDIACA” bardzo milewspominają pobyt w Estonii. Zachwyceni sąniepowtarzalną atmosferą panującą wśród przyjaciółindiaki z całego świata. Zachowanie według zasad fair-play miało również odniesienie na płaszczyźnie pozasportowej. Takie spotkania sprzyjają nowym,przyjacielskim kontaktom jak i podtrzymaniudotychczasowych.

Więcej informacji o indiace na stronie klubu:www.spkloninidaca.pl

Wyjazd UKS „SP KLON INDIACA” na 2nd Open JuniorWorld Cup Indiaca Estonia 2009 nie byłby możliwy bezSponsorów. UKS „SP KLON INDIACA” jest bardzowdzięczny.

Aksana Maria WietrowSzkoła Podstawowa w Klonie

Skład reprezentacji Polski:

Kategoria Mixed Youth

Patryk GutMichał WietrowAleksander SzydlikPatrycja GołaśLaura BłaszczakWiktoria WiśniewskaDawid StankiewiczSzymon Kozikowski

Kategoria Mixed Junior

Marta KulisJustyna GolonAnna StańAgata KozikowskaTomasz Zapert

35Kajet nr 81 (4/2009)

Edwin WiśniewskiAdrian SzydlikRobert GromelskiKamil AptacyPiotr Wietrow

Kategoria Men Junior

Kamil AptacyRobert GromelskiBartosz PieńkosAdrian SzydlikGrzegorz EjdysWiktor ZdunekMateusz TurskiTomasz ZapertEdwin WiśniewskiPaweł Doroszko

Kategoria Women Junior

Anna DenkiewiczJustyna KręciewskaAlicja KaczmarczykBeata KostrzebaSylwia StańKarolina BaprawskaKarolina KaczmarczykAgata KozikowskaBrygida SzydlikMonika Sokołowska

Włosko-polskiespotkania

W dniach 14-18 września tego roku odbyła się drugaczęść wymiany uczniowskiej między VI LiceumOgólnokształcącym im. G. Narutowicza w Olsztynie aFOS im. Marii Skłodowskiej – Curie w Merano(Włochy).

Organizatorami wizyty ze strony polskiej są naszenauczycielki: Małgorzata Żerańska i Elwira Wronisz,natomiast włoskiej opiekunowie: Christine Tonsern i

Patrząc na to z formalnego punktu widzenia, wszystkiezałożenia wymiany zostały spełnione – Włosi poznaliOlsztyn, a dzięki ich pobytowi w naszych domachprzybliżyliśmy im polską tradycję i kulturę. Jednak, gdybyna ten okres składał się tylko i wyłącznie „formalny” punktwidzenia, to z całą pewnością wymiana nie okazałaby siętak wielkim sukcesem.

Zgłaszając się do tego projektu my, uczniowie VI LO,nie byliśmy do końca pewni czy damy radę – mimowszystko, bariery kulturowe, a zwłaszcza językowe byłydla niektórych zapowiedzią porażki, jaka czekała nas weWłoszech i onieśmielały jeszcze przed rozpoczęciem. Kuzdumieniu wielu, okazało się, że nic bardziej mylnego!

Mimo wielu zastrzeżeń i obaw, nasz pobyt we Włoszechwypadł zaskakująco dobrze – nie idealnie, ale jak napierwszy raz, cytując kolegę z miejsca autokarowegopodczas powrotu do Polski, „całkiem, całkiem”. Ale,powracając do głównego tematu – co z rewizytą? Czywypadła równie dobrze? Gorzej? Lepiej? Co myślą o niejnasi przyjaciele z Włoch?

Otóż, po półrocznej rozłące, spotkaliśmy się ponownie,tym razem na terenie naszej szkoły, co dodawało namotuchy, bo i jako grupa, i jako pojedyncze osoby, czuliśmysię o wiele pewniej we własnym, dobrze znanymotoczeniu. I choć nasi goście widokiem szkoły zachwyceninie byli (nie ma co się oszukiwać – w porównaniu z ichszkołą, nasza prezentuje się marnie), to w ciągu zaledwie10 minut zmienili zdanie.

Zaczynając od wspomnienia naszego pobytu weWłoszech, lekcji historii Polski (gdzie główną atrakcją byłowykrzykiwanie nazwisk i informacji o znanych polskich iwłoskich postaciach), kończąc na lepieniu kubków idoniczek z gliny oraz malowaniu kafli, pierwszy dzień (nielicząc popołudnia dnia poprzedniego, które w całościpoświęciliśmy zapoznawaniu gości ze środowiskiem inaszymi rodzinami) naszej integracji był pełen wrażeń i,co najważniejsze, dobrej zabawy.

Kolejny dzień rozpoczęliśmy pełni energii ponad dwugodzinnymi zajęciami wf, by później w olsztyńskimPlanetarium odprężyć się, słuchając opowieści ogwiazdach i planetach. Mimo ogromnego wrażenia, jakiewywarła na naszych gościach ta projekcja, kulminacyjnympunktem dnia – najbardziej wyczekiwanym, zarówno przezWłochów jak i przez nas – były żaglówki, na które udaliśmysię wraz z dyrektorem szkoły. Mimo słabego wiatru (anawet jego braku) zachwyceni byli wszyscy, bez wyjątku.Dziewczyny, ze względu na możliwość łapania być możeostatnich, promieni słonecznych tej jesieni, a chłopcy,mogący sprawdzić swoją siłę oraz wytrzymałość,wiosłując i próbując prześcignąć żaglówkę kolegów. Podniu pełnym wrażeń nadszedł czas Festiwalu PiosenkiWłoskiej odbywającego się wieczorem w internacie VI LO.I choć gwiazdami wieczoru mieli być nasi goście,bezsprzecznie uznano, że o wiele jaśniej zabłysnęli obecnii byli wychowankowie internatu, śpiewając włoskiepiosenki wręcz zawodowo.

Czwartek, przedostatni dzień wizyty naszych przyjaciółw Polsce, spędziliśmy w Gdańsku, zwiedzając,

Reinhart Schettler.

Kajet nr 81 (4/2009)36

IV miejsce uczniówz SOSW w Kętrzynie

w turnieju piłki nożnejOd 10 do 13 września 2009 roku w Bydgoszczy trwał

XI Ogólnopolski Turniej Piłki Nożnej. Celem turnieju byłowytypowanie reprezentacji piłki nożnej na zawodyeuropejskie. W zawodach brało udział aż 30 ekip z całej

Polski. Województwo warmińsko – mazurskiereprezentowały dwa zespoły. W ich skład weszli uczniowieOśrodka w Kętrzynie: Adam Skóra, Jarosław Skórko,Radosław Skórko, Robert Rak i Wojtek Klimek. Drużyny zwojewództwa warmińsko – mazurskiego zajęły dwa IVmiejsca. Chłopcy mieli zaszczyt poznać MichałaOlszańskiego, gospodarza Magazynu EkspresReporterów, który poprowadził ceremonię otwarciaturnieju. Trenerem naszych zawodników są panieMałgorzata Wąsik i Ewa Lipka.

Marta ChotyńskaSpecjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Kętrzynie

podziwiając i, co cieszyło się największymzainteresowaniem, kupując. Mimo wielu wysiłkówprzewodniczki, oprowadzającej nas po starówce iopowiadającej nam różne ciekawostki w językuangielskim, mało kto poświęcał konieczną ilość uwagiZłotej Bramie lub fontannie z posągiem Neptuna. Dziękiosobistym obserwacjom śmiało stwierdzam, iż znaczeniewieku czy prestiżu budowli znika, jeśli tuż obok pojawiająsię stragany z pamiątkami. Dzień pełen nadmorskichwrażeń zakończyliśmy wspólną wizytą w restauracji.

Piątek, ostatni dzień wymiany, minął zadziwiającoszybko – wizyta w Leśnym Arboretum (Kudypy),rozwiązywanie zadań biologiczno-chemicznych i obiad winternackiej stołówce zleciały w mgnieniu oka, równieszybko, jak kolejne 2-3 godziny, poświęcone napakowanie się (wersja oficjalna) lub kupowanie pamiątek(wersja prawdziwa). Zakończenie całej wymiany miałomiejsce przy ognisku w Giławach, gdzie pojawiliśmy sięmy oraz nasi nauczyciele. Kiełbaski, ciasta i napoje,śpiewy i plotki urozmaicały nam dobrą zabawę przezponad 3 godziny. Zmęczeni wróciliśmy do domów, bywstać o świcie (a nawet przed) i odwieźć gości nadworzec.

Mimo poprawy naszych zdolności językowych,pogłębienia wiedzy na temat naszego kraju i Włoch,najważniejsze co dała nam wymiana było zrozumienie,że nieważna jest odległość, ani narodowość – to co sięliczy w przyjaźni, to chęć kontynuowania znajomości iotwartość zarówno na wspaniałe nowiny, jak i problemyinnych. I z takim właśnie nastawieniem obie grupy – i ta zPolski, i ta z Włoch, mają zamiar podtrzymywać irozbudowywać więzi, jakie powstały podczas tej wymiany.

Aleksandra Czerwińskauczennica VI Liceum Ogólnokształcącego w Olsztynie

Sprzątanie świata25 września klasa Va ze Szkoły Podstawowej nr 4 w

Ornecie, po raz kolejny, udała się sprzątać świat. Tymrazem naszym celem było uporządkowanie terenuleśnego w okolicach Karbowa.

Oprócz naszej wychowawczyni Katarzyny Kisielewopiekowały się nami: Brygida Sadecka, Edyta Ryś orazstudentka – praktykantka Ewa Basałygo. Towarzyszyłonam również dwóch przedstawicieli,organizatora akcjiSprzątanie Świata, Nadleśnictwa Orneta MarzannaBorysiuk i Tomasz Urbanowicz.

Klasa została podzielona na kilkuosobowe grupy, którejtowarzyszył jeden opiekun. Uzbrojeni w … worki

37Kajet nr 81 (4/2009)

Pierwsze sukcesywychowanków SOSW

w nowym roku szkolnymNiedawno zaczął się rok szkolny, a nasi

wychowankowie, na co dzień trenujący w sekcji OlimpiadSpecjalnych „Herkules” działającej przy SpecjalnymOśrodku Szkolno-Wychowawczym w Kętrzynie,odnieśli już pierwsze sukcesy. W lipcu bieżącego roku 60zawodników z województwa warmińsko-mazurskiegouczestniczyło w IX Letnich Ogólnopolskich IgrzyskachOlimpiad Specjalnych w Kielcach. W składzie reprezentacjibyło 19 wychowanków naszego Ośrodka wraz ztrenerami: piłka nożna dziewcząt – Małgorzata Wąsik,pływanie – Barbara Kowszuk, trójbój siłowy – ZdzisławHryniewicki, tenis ziemny – Ewa Lipka. Zawodnicy zdobyli16 złotych medali, 13 srebrnych i 9 brązowych.

We wrześniu braliśmy udział w Ogólnopolskim TurniejuOlimpiad Specjalnych w Piłce Nożnej w Bydgoszczy. Nasipiłkarze weszli w skład drużyny reprezentującejwojewództwo warmińsko – mazurskie i zajęli IV miejsce.Istotnym elementem w turnieju w Bydgoszczy byłolosowanie reprezentacji Polski na Europejskie LetnieIgrzyska Olimpiad Specjalnych w 2010r. Los nam sprzyjał,

i rękawiczki rozpoczęliśmy wielkie sprzątanie. Międzygrupami pojawiła się rywalizacja. Każdy chciał zebrać jaknajwięcej śmieci i zdobyć tytuł „Najlepszego Zbieracza”.

Bezkonkurencyjni okazali się Rafał Bartoszek, RadekRaplewicz, Emil Rybak. Po skończonej pracyodpoczywaliśmy przy ognisku i jedliśmy pieczonekiełbaski.

Powrót do Ornety nie napawał nas optymizmem.Byliśmy już porządnie zmęczeni. Okazało się jednak, żemieliśmy szczęście, bo po drodze zabrał nas szkolnyautobus.

Dziękujemy organizatorom i opiekunom za opiekę nadnami w czasie Sprzątania Świata i mamy nadzieję, żekiedyś nie będzie potrzeby organizowania takich akcji, alechętnie weźmiemy udział w następnej.

Karolina Piskorz i klasa VASzkoła Podstawowa nr 4 w Ornecie

z naszego województwa wylosowano 10 osób w tym 6zawodników z naszego Ośrodka. W piłce nożnejdziewcząt kadrę Polski zasili Anna Rudnicka, w trójbojustartować będą: Wojciech Klimek i Jacek Polak, w tenisieziemnym: Andrzej Duński, Sebastian Zawadzki, AdamSkóra.

Jesteśmy również dumni, ponieważ nasz wychowanekKrystian Kubicki, jako jedyny z województwa warmińsko-mazurskiego, zakwalifikował się na Europejski MityngPływacki Olimpiad Specjalnych, który odbędzie się wHiszpanii. Życzymy mu powodzenia.

Marta Chotyńska, Ewa LipkaSpecjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Kętrzynie

Kolonie letnie z CaritasPo raz jedenasty warmińska Caritas zorganizowała

jubileuszowy (1999-2009) turnus kolonijny polonijno-językowy dla dzieci z Wileńszczyzny. W dniach od 9 do22 lipca w Archidiecezjalnym Ośrodku CharytatywnymCaritas Archidiecezji Warmińskiej w Rybakach kołoStawigudy wypoczywało 40 dzieci ze Szkoły Średniej im.Anny Krepsztul w Butrymańcach z rejonu solecznickiego,Bujwidzkiej Szkoły Średniej z rejonu wileńskiego oraz 15dzieci z powiatu olsztyńskiego. Dzięki staraniom ks.Mariana Midury, wicedyrektora warmińskiej Caritas idyrektora Ośrodka w Rybakach zarazem oraz HalinyKrajewskiej kierownika Ośrodka, miejsce pobytukolonistów idealnie wypełniało funkcję placówki letniegowypoczynku. Malownicze jezioro Łańskie, plaża, sprzętwodny, boiska, korty tenisowe, jazda konna, mini-zoo iInternet, rewelacyjne wyżywienie i nietuzinkowy szefkuchni, stwarzały możliwości do kreatywnego i aktywnegowypoczynku. Uczestnicy kolonii w czasiedwutygodniowego pobytu doskonalili swoje umiejętnościjęzykowe w czasie ćwiczeń językowych i zajęćumuzykalniających, a także przeżyli mnóstwo atrakcjiprogramowych, związanych z jubileuszowym pobytem wRybakach.

Kajet nr 81 (4/2009)38

Niezapomniany i pełen wrażeń był dwudniowy wyjazddo Krakowa i Częstochowy. W Krakowie zwiedzili Skałkę,Kazimierz oraz Wawel, gdzie późnym wieczorem braliudział w inauguracji nowego oświetlenia katedry i zamku.Rynek Główny i panoramę Krakowa koloniści podziwializ ponad 80 metrowej wieży Bazyliki Mariackiej, gdzieszczególnie kolonistki były przekonane, że trębaczwykonał hejnał Mariacki tylko dla nich i z myślą o nich ażtrzy razy bisował. W drugim dniu wyjazdu dzieci zwiedziłyKlasztor Paulinów na Jasnej Górze i modliły się przedobrazem Matki Boskiej Częstochowskiej.

Kolejną okazją do historycznej refleksji nad wspólnymidziejami Polski i Litwy była 599. rocznica bitwy podGrunwaldem. Koloniści wzięli udział w inscenizacji wielkiejbitwy na grunwaldzkich polach dzięki MarszałkowiWojewództwa Warmińsko-Mazurskiego JackowiProtasowi i Wiceprezesowi Zarządu Klubu Historycznegoim. gen Stefana Roweckiego – „Grota” AndrzejowiOlszewskiemu. Pan Olszewski i dyrektor WojewódzkiegoOśrodka Informatyki Terenowego Banku Danych wOlsztynie Eugeniusz Gajlewicz odwiedzili kolonistów wRybakach i ofiarowali im słodycze i książkiwychowawcom. Ponadto nasi koloniści wzięli udział wkonkursie plastycznym pt. „Grunwald moich marzeń”,który został zorganizowany przez Muzeum Warmii i Mazurw Olsztynie w zamku olsztyńskim w ramach imprezy podhasłem „Którędy na Grunwald?” Tematem byłoprzedstawienie swojej wersji zagospodarowania pólgrunwaldzkich. Nasza kolonistka Wiktoria Kulikowska zEjszyszek zdobyła drugą nagrodę!

„Podwileńskie talenty”, zespół wokalny, który powstałw czasie ubiegłorocznego pobytu w Rybakach, wzruszałswoim śpiewem wszystkich odwiedzających gości. Wśródwielu okazji do modlitewnego skupienia i zadumy nadnaszą przeszłością była niedzielna msza św. odprawionaw kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztyniew intencji 65. rocznicy operacji „Ostra Brama”. W czasietej akcji żołnierze Armii Krajowej walczyli o wyzwolenieWilna spod okupacji niemieckiej. Mszę św. odprawił ks.inf. dr Julian Żołnierkiewicz, duszpasterz środowiskpatriotycznych, a koloniści przygotowali oprawęliturgiczną mszy św. Szczególnie wzruszyły wiernych

wykonane przez kolonistów na zakończenie mszy św.utwory „Polskie kwiaty” i „Walc wileński”. Po nabożeństwiekoloniści wzięli udział w spotkaniu z okazji rocznicyoperacji „Ostra Brama”, które odbyło się w Warmińsko-Mazurskim Urzędzie Wojewódzkim w Olsztynie. Dzieciobejrzały film dotyczący Powstania Warszawskiego izostały obdarowane słodyczami przez Wojewodę i KlubHistoryczny im. Gen. Stefana Roweckiego – „Grota”.Gośćmi kolonistów byli żołnierze ze Światowego ZwiązkuŻołnierzy Armii Krajowej z prezesem OddziałuOlsztyńskiego Mirosławem Reszko. Opowiadalikolonistom o tym, jak walczyli o niepodległość Bujwidz iButrymańc. Dzisiaj uczniowie z polskich szkół wBujwidzach i w Butrymańcach opiekują się grobamipoległych żołnierzy AK, którzy spoczywają tam naparafialnych cmentarzach.

Pogłębianiu i wzmacnianiu tożsamości i dumynarodowej sprzyjały spotkania ze znanymi i interesującymiludźmi. Interesujące było spotkanie z TomaszemTerlikowskim, publicystą, dziennikarzem katolickim,autorem ostatniej książki „Agata. Anatomia manipulacji”,którego dzięki TV Polonia koloniści rozpoznali zprogramów min. „Między ziemią a niebem” i „Wartorozmawiać”. Przekonywał kolonistów, że warto byćPolakiem, który powinien znać dobrze język ojczysty iprzeszłość własnego narodu. Pogłębiał dumę narodowąnaszych kolonistów Jacek Czachor, mistrz świata wmotocyklowych rajdach terenowych w klasie 450,zawodnik Orlen Team. Opowiadał o swoim udziale zKrzysztofem Hołowczycem w rajdzie Paryż-Dakar, któryrozpoczął się w tym roku w Argentynie. Męska częśćkolonistów zasypywała mistrza pytaniami. Ks. MarianMidura w czasie spotkania tym razem wystąpił wcharakterze misjonarza z Afryki i Krajowego DuszpasterzaKierowców. Zainteresował wszystkich egzotycznymiprzedmiotami przywiezionymi z misji i mówił o bezpiecznejdrodze nie tylko do nieba, ale również tej, którą na codzień się nią poruszamy. Na ten temat mówili takżeodwiedzający kolonistów pracownicy z WojewódzkiegoOśrodka Ruchu Drogowego w Olsztynie, Wydziału RuchuPrewencji Wojewódzkiej Komendy Policji w Olsztynie iOddziału Wojewódzkiego PCK w Olsztynie. Przedstawili

39Kajet nr 81 (4/2009)

kolonistom prezentację multimedialną dot. bezpiecznegoporuszania się po drogach, zorganizowali konkurs obezpieczeństwie ruchu drogowego i konkurs strzelecki dotarczy z wiatrówek. Laureaci konkursów zostalinagrodzeni. Na zakończenie koloniści wzięli udział wszkoleniu udzielania pomocy przedmedycznej przy użyciufantomu.

Szczególne wrażenie na kolonistach zrobiła równieżpielgrzymka do Sanktuarium Maryjnego w Gietrzwałdzie,skąd dzieci zabrały na Wileńszczyznę wodę z cudownegoźródełka.

Doskonaleniu ojczystego języka sprzyjały spotkaniaintegracyjne z grupą dzieci wypoczywających w Ośrodkuw Rybakach na obozie zorganizowanym przez parafięChrystusa Odkupiciela Człowieka w Olsztynie. Wspólnapielgrzymka na niedzielną mszę św. do kościoła wOrzechowie oddalonego o 3 km, ogniska, pogodnewieczory, dyskoteki, rozgrywki w piłkę nożną Polska-Litwato źródła wielu niezapomnianych wrażeń z pobytu wPolsce.

Na zakończenie pobytu odwiedzili kolonistów dyrektorCaritas Archidiecezji Warmińskiej ks. prał. Roman Lompai Krystyna Kucewicz koordynator Wakacyjnej Akcji Caritas2009. Ofiarowali im słodycze i upominki, a „Podwileńskietalenty” wykonywaniem utworów dziękowały, wzruszającwszystkich słuchających.

Od 1999 r. w czasie 11 kolonijnych turnusów na letniwypoczynek na Warmię przyjechało około 500 młodychPolaków z Wileńszczyzny. Dzieci wypoczywały wOlsztynie, Rybakach i we Fromborku. Pochodziły zpolskich szkół w Ojranach, Trokach, Koleśnikach,Bujwidzach, Butrymańcach, Solecznikach, Ejszyszkachoraz Wilnie. Na uwagę zasługuje fakt, że wychowawcamina koloniach są nauczyciele tych szkół, a nawet dyrektorzyjak Halina Rawdo dyrektor Bujwidzkiej Szkoły Średniej,czy Teresa Sawiel i Maria Ładziato dyrektor i wicedyrektorSzkoły Średniej im. Anny Krepsztul w Butrymańcach. Mato istotny wpływ na kontynuację długofalowych działańzapoczątkowanych właśnie na turnusach kolonijnych.Koloniści dobrze wiedzą, że z Warmii zabierają ze sobąna Wileńszczyznę nie tylko opaleniznę, przeżycia iupominki ale również przekonanie, że turnus kolonijnydalej trwa!

Turnus został wsparty przez Biuro Polonijne KancelariiSenatu RP.

Wakacyjna akcja warmińskiej Caritas 2009 trwała doostatnich dni sierpnia. Na kilkunastu turnusachorganizowanych w Archidiecezjalnym OśrodkuCharytatywnym Caritas Archidiecezji Warmińskiej wRybakach koło Stawigudy, w Centrum MłodzieżowymCaritas Archidiecezji Warmińskiej we Fromborku i wJastarni wypoczęło ponad 800 dzieci z najuboższychrodzin z terenu Archidiecezji Warmińskiej.

Krzysztof Gajewski (ZSP Butryny)Kierownik Kolonii Letnich Caritas

O „Codziennikuprawnym"

Stan wiedzy Polaków o obwiązujących regulacjachprawnych oraz świadomość prawna naszegospołeczeństwa jest bardzo niska. Stąd też w BiurzeRzecznika Praw Obywatelskich zrodził się pomysłprzygotowania poradnika ułatwiającego poruszanie sięwśród przepisów prawnych. „Codziennik prawny” dajeodpowiedź na setki pytań, na które musimy odpowiedziećsobie: w pracy, w urzędzie, w sklepie czy w domu.

Projekt skomponowany jest z czterech elementów:• portalu internetowego prezentującego kilkaset pytań

prawnych wraz z odpowiedziami,• wydania książkowego,• karty informacyjnej,• cyklu szkoleń, adresowanych do uczniów zdających

na maturze wiedzę o społeczeństwie, ich nauczycielioraz przedstawicieli organizacji pozarządowychzajmujących się udzielaniem bezpłatnych poradprawnych.

Głównym celem projektu jest przekazywaniepodstawowej wiedzy na temat obowiązującego prawaoraz:� podnoszenie kultury prawnej społeczeństwa,� podnoszenie stanu świadomości o przysługujących

nam prawach i obowiązkach obywatelskich -„legitymacja obywatelska”,

� promocja praw człowieka i obywatela oraz instytucji,które stoją na ich straży,

� stworzenie platformy komunikacji z zakresu regulacjiprawnych, przeznaczonej dla wszystkich obywateliniezależnie od poziomu ich wykształcenia oraz wieku,

� edukacja młodzieży oraz kształcenie przyszłychpokoleń poprzez wpajanie właściwych, obywatelskichpostaw („grass - roots”),

� szkolenie nauczycieli w zakresie obowiązującegoprawa,

� zapewnienie wiarygodnego, stale aktualizowanego idostępnego źródła istniejących regulacji prawnych.

Główni organizatorzy� Rzecznik Praw Obywatelskich - instytucja, która od

ponad 20 lat dba o przestrzeganie praw i wolnościPolaków.

� Minister Edukacji Narodowej - instytucjaodpowiedzialna za edukację młodego pokolenia.

„Codziennik prawny” to narzędzie, które z jednej stronypozwoli młodym ludziom sprostać sytuacjomwymagającym wiedzy prawniczej - dając gotowe wzoryrozwiązywania problemów prawnych, z drugiej stronybędzie edukować i tłumaczyć obowiązujące przepisy. Wzwiązku z tym, że nasza kampania jest kierowana domaturzystów, na portalu będą zamieszczone równieżinformacje pomocne w przygotowaniu się do matury wzakresie, w jakim program Wiedzy o Społeczeństwieobejmuje zagadnienia prawne oraz ochronę prawi wolności człowieka.