Kenan Sungur KPSS Tarih PDF

8/13/2019 Kenan Sungur KPSS Tarih PDF

1/122

iSLAMiYET NCESi TRK TARiHi

Trk kelimesine ilk olarak MS 5. yy da bir Pers metninde rastlanmtr. Trk adnn anlam hakknda en geerli grler tremek ve treli

anlamndadr.

Aslanlamise eski Trke bir belgeden anlalmtr.( Gl Kuvvetli ) Trklerin ilk anayurdu Orta Asyadr.Orta Asya;

o Douda Kingan ( kadrgan ) Dalar,o BatdaHazar Denizi ve Aral Gl,o Kuzeyde Altay Dalarve Sibirya ovalar,o Gneyde ise Karanlk ve Hindikudalararasndaki blgedir.

Younolarak yaanlan blge ise TKEN blgesidir.

Trklerin Gebe Bir Yaam Srmelerinin Sebepleri:

Tarma elverili topraklarn azl, Yalarn ve rmak sularnn yetersizlii gibi sebepler Trkleri

hayvanclave gebe hayata zorlamtr.

ORTA ASYAUYGARLIININGENEL ZELLiKLERi

Corafi konumun elverisizlii, Trklerin Yakn Dou uygarlklarylatanmalarn engellemitir.Tabiat artlar ve gebe yaam Trklerin tekilatlk ve askerlikalanlarnda gelimelerini salamtr.Gebe yaam nedeniyle Trk devletleri ok deiik blgelerdekurulmutur.Trk tarihini btnyle incelemek zordur. nk Trkler, egemenlik

altna aldklaruluslarla i ie yaamlardr.Savalarnda ve fetih anlaylarnda smrgeci dnce yoktur. Derebeylikanlay ve sosyal snflar yoktur. ( Toprak mlkiyetinin devleteait olmasve gebe yaam nedeniyle )

ORTA ASYA TRK GLERi

Balca gler ine,Hindistana,OrtaAvrupaya ve Anadoluyayaplmtr.

Sebepleri:

iklimin deimesi, kuraklk, rmaklarnkurumas,

Tarma elverili topraklarn azl, Bulachayvan hastalklar, Trk boylararasndaki mcadeleler, Nfusun hzla artmas, inin askeri ve siyasi basklar, Yeni blgeler fethetme arzular.

Glerin Sonular:

Trk kltr ve uygarlgeniblgelere yayld. Trk kltrnn gnmze kadar ulamasnsalad. Avrupayag edenler yerleik kltrler iinde eridiler.

GSM:0544 471 36 15 /[email protected]/ http://facebook.com/kenan.sungur / kenan_sungur on twitter 1
mailto:[email protected]:[email protected]:[email protected]://www.facebook.com/kenan.sungurhttps://www.facebook.com/kenan.sungurhttps://www.facebook.com/kenan.sungurhttps://www.facebook.com/kenan.sungurmailto:[email protected]


2/122

Trkler gittikleri yerlerde ta devrini yaayan topluluklara ekip bimeyi,hayvanlarevcilletirmeyi ve maden ilemeyi rettiler.

Orta Asyada kalan Trkler ilk Trk Devletini kurdular. Kavimler G balad.

Orta Asyada y aam kltrler;AfanasyevoAndronovaTagar

iSKiTLER ( SAKALAR )

OrtaAsyadayaayanilk Trk topluluudur.

KelteminarKarasukAnav

Alp Er Tunga ve udestanlariskitlere aittir. Bir tr mezar ta niteliinde olan balballar iskitlerde yaygnlk

gstermitir.

OrtaAsyadaatevcilletirenilk Trk topluluudur.BYK ( ASYA ) HUN iMPARATORLUU ( M 4. YY MS 3. YY )

Tarihte bilinen ilk Trk devletidir.Orhun ve Selenga rmaklararasndayaamtr.Hunlara ait ilk belge M 318 ylna ait inlilerle yaplan biranlamadr.Bilinen ilk hkmdarTeomandr,en parlak dnemi Mete dnemidir.Ekonomik nedenlerle ( hzl nfus art, kuraklk vb ) ineynelmeleri, in seddinin yaplmasnayol amtr( M 214 )Tarihi ipek Yolunu denetim altna almlardr. ( Trk inmcadelesinin temel nedeni )Metedensonra devlet paralanmtr.

Nedenleri:

lke topraklarnnprensler arasndapaylalmas. ipek Yolu egemenliinin ine gemesi. ininentrika ve basklar. Baageen hkmdarlarnyetersizliidir.

NOT:Trklerin iney erlememelerininnedeni, kalabalkve yerleikin

kltr iinde benliklerini kaybetme endiesidir.

NOT: Trk hkmdarlarnninli prenseslerle evlenmelerinin nedeni, in

imparatoru ve evredeki dierhkmdarlara stnlklerini kabulettirme

dncesidir.

Hunlar M 48deKuzey ve Gney Hunlarolarak 2yeayrldlar. Kuzey Hunlar 150lerde Mool asll Sien Pi ve inliler tarafndan

ykldlar. Gney Hunlarise 300lerdeinliler tarafndanykldlar.



3/122

KAViMLER G

eitli nedenlerle Hazar Denizinin kuzeyinden Orta Asyay terk edenTrklerin ( Hunlar ), barbar kavimleri ( Gotlar, Alanlar, Vandallar,Sevler vb ) daha batya ge zorlayarak, Avrupann dengesini bozmalarolaydr.

SONULARI

Roma imparatorluu ikiye ayrld ( 395 ) ve Bat Roma imparatorluuykld( 476 )

Avrupadayaklakyz ylsren karklkdnemi balad.Merkezi krallklarykldve Derebeylik ( Feodalite ) rejimi ortaya kt.

Avrupadakilise ve papalknem kazand.Skolstik ( dine dayal) dnceAvrupayaegemen oldu.Slav Cermen kavimleri birbiriyle kaynaarak,bugnk Avrupa millet

ve devletlerinin temellerini oluturdular.Hristiyanlkbarbar kavimleri arasndahzlayayld.Avrupayagelen Hunlar, Avrupa Hun Devletini kurdular.Avrupallar onluk sistem ve devlet idare tekilatn Avrupa HunDevletinden rendiler.ilk ansonu, Orta anbalangckabul edilir.

AVRUPA ( BATI ) HUN DEVLETi ( 375 476 )

Avrupadakurulan ilk Trk devletidir. Kurucusu Balamir, kurulduu yer Macaristandr.Atilla dneminde douda Ural Dalarndan, batda Man Denizine

kadar uzanan byk bir devlet kurdular.Atilla nce Bizans zerine 2 sefer yaparak, Margus ve Anatolios

anlamalarnyapt. Bizans dize getirdikten sonra 451 Galya ve 452 italya seferlerini

yapt.Avrupa Hunlar Trk ordu sistemini ve devlet ynetimini Avrupallara

rettiler.Anadoluyailk Trkaknlarngerekletirdiler.

I.GKTRK DEVLETi ( 552 630 )

Tarihte Trk adile kurulan ilk devlettir.552de Bat Trkistanda kurulmutur. ( merkezi tken )Avarlara kar ayaklanan Bumin ve istemi kardeler tarafndankurulmutur.OrtaAsyadakurulan en byk Trk Devletidir.Ergenekon destanbu devletin kuruluundanemli bir kaynaktr.Trklerde ilk kez millet duygusuna yol amlardr.Trklerde ilk alfabe ve posta tekilatoluturmulardr.Bizans ile iyi ilikilerkurmulardr.Bu ilikiler;

Douve batkltrlerinin birbirini tanmasna,

Sasani Devletinin zayflamasnayol amtr.



4/122

Gktrk devleti 581 ylnda; in entrikalar, Miras geleneinin taht kavgalarna yol amas gibi nedenlerle

ikiye ayrlmtr.DouGktrkleri, 630dain egemenliine,

Bat Gktrkleri ise nce in, sonra Trgi ve Arap egemenliinegirmilerdir.

NOT : Ykldktansonra ine karayaklanarak, yeniden bamszln

elde eden devlet GKTRKLERDiR.

II. GKTRK ( KUTLUK ) DEVLETi ( 681 745 )

681DE Kutluk ( ilteri ) ve veziri Tonyukuk tarafndan kurulmutur.(Yenisey Blgesi )

I. Gktrk Devletinin devamdr. iniyeniden vergiye balamlardr. Vatan ve millet uuruen st dzeydedir. Trk tarihini aydnlatan ilk yazl kaynaklar ( Orhun Antlar ) bu

dneme aittir.Orhun Antlarnn zellikleri:

Trk dili, edebiyatve tarihinin en eski yazlkaynaklardr.Trklerin kendi elleriyle braktklar ilk yazl kaynaklardr.En nemlileri Bilge KAAN, KLTiGiN ve vezir TONYUKUK adnadikilmitir (720 35)Trk hitabet sanatnnilk rnekleridir.Bilge Kaann yeeni Yollug Tigin tarafndan yazlmtr ( 1893teDanimarkalTrkolog Wilheim Thomsen tarafndanokunmutur.)inin basksyla zayflayan Kutluklar, Karluk ve BasmillerinyardmylaUygurlar tarafndanyklmtr.

UYGURLAR ( 745 840 )

Karluk, Yamave iilTrklerince kurulmutur. ilk yerleikyaamageen Trk topluluudur. ilk ehirkuran Trk topluluudur. Tarmve ticaretle uramlardr. ilk kez din deitirenTrk topluluudur.( Maniheizm ) Manihezim dini

savalk yeteneklerini kaybetmelerine yol amtr. Uzakdoulkeleri ve iranlayaknilikilerde bulunmulardr.( Budizm ve

Zerdluk dinlerine de inanmlardr ) Kendilerine zg 14 harfli alfabeyi kullanmlardr. inlilerle etkileimlerisonucu Kt ve Matbaaykullanmlardr. Moollarnnemli bir blmnn Trklemesinisalamlardr. Minyatr sanatnnilk rneklerini yapmlardr. Mimari, ehircilik,manastrve saray yapmndagelimilerdir. Krgzlar tarafndan devletlerine son verilen Uygurlar, kitleler halinde

rgtlenerek iki ayr devlet kurmulardr. ( Turfan ve Dou Trkistan

Uygurlar)



5/122

KIRGIZLAR

DiERTRK DEVLET VE TOPLULUKLARI

Gnmzde hala yaayanTrk kavimlerinden biridir. Manas Destan ve YeniseyKitabeleri Krgzlara aittir.

SiBiRLER

5 ve 6. yy da BatSibirya ve Kafkaslarda yaadlar.Avrupa Hunlarndan sonra Anadoluya ikinci Trk aknlarn

gerekletirdiler.

AKHUNLAR

BatHunlarnnBatTrkistanayerleen koludur. Gktrk Sasani ibirliisonucu yklmlardr.

KARLUKLAR

islamiyeti kabul eden ilk Trk topluluudur. II. Gktrk ( Kutluk ) devletinin yklndanemli rol oynamtr. Talas SavandaAbbasileri destekleyerek, Orta Asyanninlilemesini

nlemilerdir. ilk Trk islam devleti olan Karahanllarn kuruluunda nemli rol

oynamlardr.TRGiLER

7.yy da BatTrkistandakurulmutur. Emevilerle ( Araplarla ) mcadele etmilerdir.

Uygurlardan sonra yerleikhayata geen ikinci Trk topluluudur. Trklerde ilk kez paraykullanmlardr.

AVARLAR

552de egemenlikleri altndaki Gktrklere yenilerek batya getmilerdir.

Macaristana yerleerek, Balkanlarn byk blmne egemenolmulardr.

istanbuluiki kez kuatmlardr( 619 626 )

HAZARLAR

6. yy da Kafkaslara egemen olmulardr. Musevilik dinini benimseyen ilk ve tek Trk topluluudur. Hz. Osman dneminde Araplar Kafkaslarda durdurmulardr.

(islamiyetin Orta Asyadayaylmasnnlemilerdir)

BULGARLAR

7. yy da Karadenizinkuzeyinde bir devlet kurmulardr. Hazarlarla mcadele sonucunda ikiye ayrlmlardr ( Tuna ve Kama

Bulgarlar ) Tuna BulgarlarHristiyanlbenimseyerek, Slavlatlar. Kama ( itil Volga ) Bulgarlar ise islamiyeti benimseyerek, kltrel

varlklarn korudular ( Kazan Trkleri )



6/122

MACARLAR

9. yy sonlarndabugnk Macaristanayerletiler. Zamanla Hristiyanlbenimsediler ( Osmanllartarafndanykldlar)

PEENEKLER

DouAvrupayayaplanson glerde yer aldlar. Bizans ve Ruslarla mcadele ettiler. Bamsz bir devlet kuramadlar. ( Bizans ordusunda cretli askerlik

yaptlar)

KIPAKLAR

10. yy sonlarndaDouAvrupayageldiler. Bizans ve Ruslarla mcadele ettiler. ( nl Rus igor Destanna konu

oldular ) Moolsaldrlarsonucu ykldlar.

OUZLAR

Trk boylariinde en aktif ve nemli rol oynayan Trk boyudur. Srekli batyag etmilerdir. Karadenizinkuzeyinden batyag edenlere Uz adverilmitir. Uzlar, Malazgirt Savanda Bizans ordusunda cretli askerlik

yapmlardr. Hazar Denizinin gneyinde kalanlar ve bu yoldan g edenler ise

islamiyeti benimsemilerdir. Ouzlar, Hun, Trgi, B. Seluklu, A. Seluklu, Akkoyunlular,

Karakoyunlular ve OsmanlDevletini kurmulardr.

iLK TRK DEVLETLERiNDE KLTR VE UYGARLIK

Devlet Ynetimi ( L )

Trk hkmdarlarna devleti ynetme gcnn Tanr tarafndanverildiineinanlmtr( Kut )Bu inanislamiyetten sonra da devam etmitir.Trklerde ilk devlet rgt Mete Han tarafndan oluturulmutur.Devlet bakanlarnaHAN, HAKAN, TANHU, KAAN,iLTEBER, iDiKUTgibi unvanlar verilmitir.Hkmdarlarn eleri de ynetime katlrd. ( Katun )lke sa sol veya dou bateklinde ikiye ayrlarak ynetilirdi. (ikili ynetim anlay)KURULTAY ( Toy Kenge ), nemli devlet sorunlarnn grldbir DanmaMeclisi idi.En byk yetki Kaanda olmasnaramenTRE dnaklamazd.BalcahkmdarlkiaretleriOTA,TAHT, TU,DAVUL ve KOPUZidi.Sosyal rgtlenme aile, oba, oymak, boy ve budun ( millet ) eklinde

oluurdu.



7/122

Trk Devlet Ynetiminde Baz Grevliler

YABGU : Kaandan sonra gelen en yksek makamdr. Genellikle

veliahtlar veya hkmdar kardeleri bu makama getirilirdi. ( lkenin batsn

ynetirdi )

TOYGUN : Vezir ( Ayguci de denir )

AD : zel bir eitimden sonra lke ynetiminde deneyim kazanmas

iin oymak veya boylara ynetici olarak gnderilen, hkmdar soyundan

gelen kiilereverilen unvan.

TARKAN : Asker, sivil ynetici.

BiTiGCi : Kurultay ktibi.

TUDUN : Vergi memuru.

TAMGACI : Dilikileridzenleyen memur.

BUYRUK : Saray memuru.

YALVA : Eli.

YARGUCI : Yarg ( Hkim )

lke Ynetimi

lke topraklarhkmdar ve ailesinin ortak malsaylrd.Geleneklere gre lke topraklar Hakan lmeden nce prensler

arasnda paylatrlrd.( miras gelenei)

Trk Devletlerinin Ksa Srede Yklmasnn Nedenleri

lkenin hkmdar ve ailesinin ortak malsaylmas( veraset anlay)lke topraklarnnprensler arasndapaylatrlmas.ikili ynetim anlaynnuygulanmasFederasyontipi rgtlenmenin olmas.

Sosyal Yaam

Uygurlar dndakiTrklerin yaam gebeliktir. ( yargebelik )Yerleik dzene geen ve ilk ehir kltrn balatanlar UYGURLARdr.Yaamlarnn temeli avclk ve hayvanclktr.

Ordu

Trklerde ordu millet anlay vardr. ( paral askerlik yoktur )ilk ordu rgtn Mete Han oluturmutur. ( onlu sistem )Onlu sisten gnmz Trk Silahl Kuvvetlerinin de rgtlenmetemelidir. ( Avrupa Devletleri de bu sistemi kullanmaktadr)Hilal ( Turan sahte ricat ) Trklerin kendilerine zg sava

taktikleridir.



8/122

Din ve nan

Trklerde dini inann unsuru vardr;

a) ATALAR KLT: lm byklerin, atalarn ruhlarn ve onlara ait

eyalarkutsal kabul etmilerdir.b) TABiAT KUVV ETLERiNE iNANMA: Doadabulunan bazgizli glere

inanmlarve aa,da,gne,ay gibi varlklarkutsal kabuletmilerdir.

c) GK TANRI iNANCI: Trkler yeri g yaratan, tm canllara hayat

veren Gk Tanry tek yaratc olarak kabul etmilerdir.

Trkler cennet ( uma ), cehennem ( tamu ) kavramlarna ve lmdensonraki yaama inanmlardr. ( ller at ve sevdii eyalar ile birliktegmlrler )

Gk Tanr dnda Maniheizm, Budizm, Zerdtlk, Musevilik veHristiyanlkgibi dinlere de inanlmtr.

Trklerde Baz Dini Terimle r

AMAN ( Kam, Bask) : Din adam

YU :l gmme treni

KURGAN : Mezar

ONGUN : Totem ( kutsal hayvan )

SAGU : lnn arkasndanyaklanatBALBAL : Mezarlarn bana kahramanlk belirtisi olarak dikilen

heykelcikler.

Hukuk

Trk hukukuna TRE adverilirdi. En ar sular devlete kar ayaklanma, adam ldrme ve ordudan

kama idi ve cezaslmd. Uzun sreli hapis cezalaruygulanmazd.( gebe yaamnedeni ile )

Yaz, Dil ve Edebiyat

Trklerin milli alfabeleri GKTRK ( Orhon ) ve UYGUR alfabeleridir. Trklerde ayrca Sod, Sryani, Brahmi, Kiril gibi

alfabelerdekullanlmtr. Gebe yaamnetkisiyle szl edebiyat gelimitir. Trklere ait en eski edebiyat rnleri destanlardr;

o Alp Er Tunga, u Destan iSKiTLER ( SAKALAR )o

OuzKaan HUNLARo Treyive G UYGURLARo Ergenekon Bozkurt GKTRKLER



9/122

o Manas KIRGIZLARA aittir. Ayrca;

o Orhun Kitabeleri II. GKTRK ( KUTLUK )o Yenisey Yaztlar KIRGIZLARAo Karabalgasun UYGURLARA aittir.

Bilim Sanat

Trkler maden iletmeciliinde, zellikle demircilikte gelimilerdir. (milli sanat )

Astronomi bilimi ile uramlardr.( 12 HayvanlTrk Takvimi ) Mimari, resim, minyatr, fresk ve inicilik ilk kez Uygurlarla

balamtr. ( mimaride kubbeli trbe ve ke genlerinin yaratcsUygurlardr )

Uygur minyatrleri islam sanatnetkilemitir. Trkler eyalarnda genellikle hayvan figrleri ve geometrik motifler

kullanmlardr. Daha ok tanabilireserler yapmlardr. ( Kemer tokalar, elbiseler, atkoumlar,adrvb )

Trklerde gelimimaden, tave ahapoymaclda grlr. Trklere ait en eski sanat eseri Altay Dalar eteklerinde bulunan

PAZIRIK HALISI dr.( HUNLAR ) Uygurlara ait Altn Elbiseli Adam Heykeli madenciliin gelitiinin en

nemli gstergesidir.

TRK iSLAM TARiHi

Trklerin islamiyeti kabul etmelerinde en nemli etkenlerden biri TalasSavaolmutur.

NedenleriTALAS SAVAI

AraplarnOrtaAsyadakiotorite boluundanyararlanmak istemeleri. inliler ileAraplarnipek Yolu ve Orta Asyayaegemen olma istekleri.AraplarnOrtaAsyadaislamiyeti yaymak istemeleri.

Sonular

Sava Mslmanlar ( Abbasiler ) kazand. ( Karluk Trklerininyardmyla )

OrtaAsyanninlilemesinlendi. (Araplamasnnbalangcoldu ) Trk Arap yaknlamasbaladve Trkler arasnda islamiyet hzla

yayld.(islamiyeti kabul eden ilk Trk TopluluuKarluklardr.) Kt retimi in dnda da yaygnlat (Kltrel sonu ) ( Bir Trk

ehriolan Semerkanttailk ktfabrikasald)

Trklerin slamiyeti Kolayca Benimsemelerinin Sebepleri

islam kurallarnnTrklerin sosyal yapve yaantsnauygun olmas. Trklerde Tek Tanranlaynnolmas. islamdaki cihat anlay ile Trklerin fetih anlaynn birbirine

uygunluu. islam ahlak kurallarnnve cezalarnnTrklere benzemesi.



10/122

Trklerin slamiyete Hizmetleri

Bizans ve Hallarakarislamiyeti korudular.iilere karHalifeliikorudular. islam Kltr ve uygarlnngelimesinisaladlar. islamiyetin geni alanlarda yaylmasn saladlar. ( Afganistan,

Pakistan, Banglade,K. Hindistan, Bosna, Arnavutluk )

KARAHANLILAR

Bat Trkistan ve Maverannehir blgesinde kuruldu. ( Karluk, Yamaveiil Trklerince )

Kurucusu Bilge Kl Kadir Han dr. Satuk BuraHan dneminde islamiyeti benimsediler ( Abdlkerim ) 1042de dou ve bat Karahanllar olarak ikiye ayrldlar. ( Mool asll

Karahitay ve Harzemahlar tarafndan ykldlar )zellikleri

Hkmdarve halkTrk olan ilk Trk islam devletidir. islamiyeti kabul etmelerine ramen, eski Trk geleneklerini

korumulardr( Trk islam sentezini oluturmulardr.) Trkeyi resmi dil kabul etmilerve Uygur alfabesini kullanmlardr. Ribat adverilen kervansaraylar ilk defa bu dnemde yaplmtr. Dzenli posta tekilatoluturmulardr.( Ekinci) Medreseler kurmular ve ilk kez burslu rencilik sistemini

balatmlardr. ilk Trk islam bilim ve kltr eserleri verilmeye balanmtr.

KUTATGU BiLiG Yusuf Has HacipDiVAN-I LGAT-iT TRK Kagarl MahmutATABETLHAKAYIK Edip Ahmet YknekiDiVAN-I HiKMET Ahmet Yesevi

GAZNELiLER

Bugnk Afganistan, Horasan ve Kuzey Hindistandayaamtr. Kurucusu Samanoullar komutanlarndan Alp Tigin, bakenti ise

AfganistannGazne ehridir. En parlak dnemi Gazneli Mahmut devridir. ( Hindistana 17 sefer

yapmve ilk kez Sultan unvannkullanmtr) Hala Trklerince kurulmutur.Ordu ve halk ise deiik milletlerden

oluuyordu.(Yklmalarnnen nemli nedeni ) Gazneli Mahmut Abbasi Halifesini bask altnda tutan ii

Bveyhoullarnyendi (Halifeyi koruma altnaald.) Sultan Mesut dneminde, Seluklularla Dandanakan savanyaptlar.

(yenilerek yklmadnemine girdiler ) 1187deAfgan yerliler ( Gurlular ) tarafndanykldlar.



11/122

zellikleri

islamiyetin bugnk Afganistan, Pakistan ve Hindistandayaylmasnsaladlar.

Farkl milletleri egemenlikleri altna alarak byk bir imparatorlukkurdular. (yklmalarnntemel nedeni) Konuma dili Trke olmasna karlk, resmi dil olarak Arapay

kullandlar. Bugnk Pakistan devletinin kuruluundaetkili oldular. Kendilerinden sonraki Trk islam devletlerine tekilat alannda

rnek oldular.

TOLUNOULLARI( 868 905 )

Msrdakurulan ilk Trk islam devletidir.

Kurucusu Abbasilerin MsrValisi TolunoluAhmettir. Ynetici kadro Trk, halkise Araplardan olumutur. i karklklar sonucu Abbasiler tarafndan yklmtr.

AKiTLER ( iHTLER ) (935 969 )

Msrdakurulan ikinci Trk islam devletidir. Kurucusu Abbasilerin MsrValisi Ebubekir Mehmettir. Suriye, Filistin, Hicaz ele geirmilerdir. ( Kutsal topraklara ilk kez

egemen olan Trk Devleti ) Taht kavgalarsonucu, Fatmilerceyklmlardr.

NOT:Tolunoullarve ihitlerinhalknnArap olmas,ksasrede

yklmalarnnen nemli nedenidir.

BYK SELUKLU iMPARATORLUU( 1038 1157 )

XI. yy da doudaSeyhun rma,batdaAkdeniz ve Marmara, KuzeydeKafkas Dalar, Gneyde Msr ve Basra Krfezine kadar egemenolmu bir imparatorluktur.

islamiyeti dsaldrlara karkorudular. ( Hallar,Bizans ) islam lkelerini bir ynetim altndabirletirdiler. Halifeliikoruyarak devam ettirdiler.AnadolununTrklemesinisaladlar. islam uygarlnngelimesinive yaylmasnsaladlar.

SiyasiTarih

Devleti kuranlar Ouzlarn ok kolunun Knk boyudur. Bir airetdevleti olarak Seluk Bey tarafndan kuruldu. ( Seluk Bey

OuzYabgu Devletinde Subaidi ( CENT ) Devletin asl kurucusu Turul Beydir. ( ar Beyinde nemli rol

olmutur) ( 1038 de Turulbey adnaNiaburdahutbe okutuldu )

TURULBEY DNEMi ( 1038 1063 )



12/122

Horasan Blgesini ele geirmek amacylaGaznelilerle savald. ( Nesa,

Serahs ve Dandanakan savalar)

Dandanakan Sava (1040 )

Sebep:GaznelilerinSeluklularHorasandan atmak istemeleri.

Sonular

Horasan tamamen ele geirildi. Seluklularnkuruluutamamland. Gazneliler ksrecine girdiler. Dandanakan savandan sonra Seluklu ordular iRAN, IRAK ve

AZERBAYCANI ele geirdiler. ( bakentNiaburdanReyenakledildi.)

Seluklu Abbasi likileri

Abbasiler, 1055te ii Bveyhoullarnn basks zerine TurulBeydenyardmistediler.

Badatagelen Turul Bey, Bveyhoullarnyenerek halifeyi kurtard.Abbasiler Seluklu egemenliinegirdiler. nemi;

o islam dnyasnnliderli Trklere geti.o Dini ve siyasi liderlik birbirinden ayrld. ( ilk laik ynetim )

Batda Gelimeler

Anadoluyailk aknlarbalad( keifamal) Bizansa kar PASiNLER SAVAI ( 1048 ) yapld. ( Seluklularn

Anadolu iin Bizanslayaptklar ilk sava )

ALPARSLAN DNEMi ( 1063 1072 )

Taht kavgalar bastrld ( Kutalm ve Kavural isyanlar ) Azerbaycan, Grcistan ve Ermenistan egemenlik altna alnd ( ilk

Trk Ermeni ilikisi )Alparslannamalar;

o ii Fatmihalifeliineson vermek,o Anadoluyualp,denizlere ulamak,o Tm Trk islam dnyasnaegemen olmakt.

Malazgirt Sava ( 1071 ) Nedenleri

BizansnTrkleri durdurmak veAnadoludanatmak istemesi. Seluklularn Orta Asyadan gelen Trk boylarna yurt

salamadncesi.

Sonular

Sava Seluklular kazand.AnadolununkaplarTrklere ald. islam dnyaszerindeki Bizans baskssona erdi. Trkiye Tarihi balad.

Anadoludailk Trk beylikleri kuruldu.



13/122

Halseferlerinin balamasnaneden oldu.

MELiKAHDNEMi

Devletin en parlak dnemidir ( en genisnrlaraulald) Dnemin nl devlet adamNizamlmlktr.

NOT: Nizamlmlk;

Nizamiye Medreselerini kurmu,lk ikta ( toprak ) sistemini uygulam,Siyasetname adl eseri yazmtr.

Batnilikhareketleri ile mcadele edilmitir( Hasan Sabah ) Melikah adna takvim hazrland. ( mer Hayyam bakanlnda

Takvim-i Celali ) Melikahn lmnden sonra taht kavgalar balad ( Berkyaruk,

Mehmet Tapar, Sencer ) Son parlak dnemi Sencer dnemidir.

Yklma Nedenleri

Merkezi otoritenin zayflamas ( taht kavgalar )Atabeylerin bamszlklarnilan etmeleri Batnilerinzararlfaaliyetleri Abbasi halifelerinin siyasal yetkilerini yeniden kazanma faaliyetleri Halseferlerinin yarattsarsnt Sultan Sencerin 1141 Katvan Savanda Mool asll Karahitaylara

yenilmesi.

Sivil ynetime iranllarngetirilmesi ( Trkmenlerin kstrlmesi )Byk Seluklu Topraklarnda Kurulan Devlet ve Atabeylikler

Horasan SeluklularIrak SeluklularKirman SeluklularSuriyeSeluklularAnadoluSeluklular

Zengiler ( Musul Atabeylii )ildenizliler ( AzerbaycanAtabeylii)Salgurlular ( Fars Atabeylii )Boriler ( amAtabeylii)Begteginliler ( Erbil Atabeylii )

TRK iSLAM DEVLETLERiNDE KLTR VE UYGARLIK

Devlet Ynetimi Eski Trk egemenlik anlay Trk islam devletlerinde de devam

etmitir( kut anlay,veraset sistemi ) Hanedan yesi melikler ynetimde hkmdara yardmcolurlard. Melikler iilerinde bamsz hareket ederlerdir ( devletin

paralanmasna ortam hazrlamtr ) ehzadeler atabey gzetiminde ynetime hazrlanrlard. ( Atabeyler,

devletin zayfdurumunda bamszlklarnilan etmilerdir) Devlet ileriDivan Saltanattagrlrd. BalcaaltDivanlar;

oDivan

ina(Tura):Resmi yazmalar.o Divan arz : Askeri iler



14/122

Ordu

o Divan istifa : Maliye ilerio Divan iraf : Devlet ilerinin denetlenmesio Divan Mezalim : Siyasi davalar halknikyetleri

Hassa Ordusu : Hkmdara bal, zel askerler ( maal vesreklidir )

TmarlAskerler(ikta): ikta toprak sistemine dayaleyalet askerleri. Gnlller : Trkmenlerden oluuyordu.

Eitim Kltr

B. Seluklularda resmi dil Farsa, bilim dili Arapa, konumadili iseserbestti.

B. Seluklular dneminde Badattaki Nizamiye Medresesi dnyannilk niversitesi niteliindeydi.

Seluklular dneminde nl bilginler ibn-i Sina, Farabi, Biruni, mer

Hayyam, imam Gazali, Ahmet Yesevidir.

ASYA VE YAKINDOUDA KURULAN BAZI DEVLETLER

FATIMLER ( 10. YY )

Kuzey Afrikada beydullah tarafndan kuruldu. ( Msr Suriye ) Devlet politikalar iilik ( Batnilik )mezhebini yaymakt. MsrdakiEl Ezher niversitesinin temellerini atmlardr.

EYYUBiLER ( 12. YY )

Kurucusu Selahattin Eyybidir.( Msr,Suriye, Filistin, Yemen ) islam tarihindeki en nemli etkinlii, Kuds Hallardan geri

almalardr.( Hittin Sava 1187 )

MEMLKLER ( 13. YY )

Eyybi komutanlarndan izzeddin Aybek (g) tarafndan kurulmutur. Msr,Suriye, Filistin ve Hicazaegemen oldular. Moollar yenen tek Trk devletidir. ( Sultan Baybars Ayn Calud ve

Elbistan savalar) Resmi dilleri Trkedir. Hkmdarlaremirler ( komutanlar ) arasndan seimle belirlenmitir.

Hanedan anlayyoktur. ( ok saydahkmdarnbaagemesine yol

amtr)

MOOL( CENGiZ ) iMPARATORLUU(13. YY )

Cengiz Han ( Timuin ) tarafndankurulmutur. Devletin snrlar douda inden batda Anadoluya kadar

genilemitir. Cengiz Hannlmyle imparatorluk paraland.Topraklarnda;

o Kubilay Hanl ( Moolistan in )

o aatay Hanl ( Trkistan )o AltnordaHanl ( Karadenizinkuzeyi )



15/122

o ilhanllar ( iran ) kuruldu.

TiMUR iMPARATORLUU( 14. YY )

aataylkesini ( Trkistan ) ele geiren Timur tarafndankuruldu. OsmanldevletiniAnkara Savanda( 1402 ) yendiler. Timurunlmnden sonra imparatorluk paraland.

BABR iMPARATORLUU( 16. YY )

Timur soyundan gelen Babr ah tarafndan Hindistanda kuruldu.( Afganistan, Pakistan, K. Hindistan )

Hindistanda kurulan Trk devletlerinin en by vekltr uygarlktaen ileri olandr.

Babr hkmdar ah Cihann ei Mmtaz Mahal adna yaptrd

Tac Mahal Trk islam mimarisinin en nemli eserlerinden biridir.

TRKiYE TARiHi

Trkiye tarihi Malazgirt Savaile balar.1) ilk Trkmen Beylikleri2)Anadolu Seluklu Devleti3)Anadolu Seluklu Beylikleri4) OsmanlDevleti5) Trkiye Cumhuriyeti

Anadoluda ilk Trk Beylikleri

Danimentliler ( Kayseri, Sivas, Tokat, Malatya ) Saltuklular ( Erzurum ve evresi ) Mengcekliler ( Erzincan ve evresi )Artukoullar ( Mardin, Diyarbakr,Halep ) Caka Beylii ( izmir ) ( ilk denizci Trk beylii)

zellikleri

Malazgirt Sava sonrasnda kuruldular ( Seluklu komutanlartarafndan)

Byk Seluklu Devletine balfeodal bir yapoluturdular. AnadolununTrklemesinisaladlar. AnadoludaTrk kltr Uygarlnyaydlar. Bizans ve Hallarakarmcadele ettiler. En glleri Danimentlilerdir. ( A. Seluklu Devletinin en nemli

rakibi ) Anadolu Seluklu Devletinin egemenliialtnagirdiler.

ANADOLU SELUKLU DEVLETi ( 1077 1308 )

Kurucusu Kutalmolu Sleyman ahtr. ( Melikahnkomutanlarndan )

Bakentince iznik, sonra Konyadr.

SnrlarMarmara Denizinden Halepekadar geniledi. Sleyman ah, Halep kuatmassrasndald.



16/122

I.KILIARSLAN DNEMi

Tam bamszlk kazanld ( B. Seluklulardan ) Hallarlamcadele edildi ( I. Halseferi ) Bakent izniktenKonyaya tand. Caka Bey ldrtld.

I.MESUT DNEMi

Bizans ve hallarla mcadeleetti Ermenileri itaat altnaald. ilk bakrparaybastrd( A. Seluklu devletine ait )

II. KILIARSLAN DNEMi

Danimentlibeyliineson verdi ( En gl rakip ) ilk altnparaybastrd. lkeyi 11 oluarasndapaylatrd( Taht kavgalarnayol at )

MiRYAKEFALON SAVAI( 1176 )

Sebep : BizansnTrkleriAnadoludanatmak istemesiSonu : BizansnTrkleriAnadoludanatma umudu sona erdi.

NOT: Anadolu kesin olarak Trk yurdu haline geldi (Bizans Savunmaya ekildi)

I.GIYASEDDiN KEYHSREV DNEMi ( YKSELME )

Ticaretin gelitirilmesine alld. Antalyayalarak, ticaret limanhaline getirdi.

I. iZZEDDiN KEYKAVUS DNEMi

Sinopualarak ticaret limanhaline getirdi. Kbrskrallile ticari ilikilerigelitirdi. Ermeni ve Trabzon Rumlarn vergiye balad.

ALEDDiN KEYKUBAT DNEMi

Anadolu Seluklularnnen parlak dnemidir. Alanyayalarak donanma, Sinoptatersane yaptrd. Krmasefer dzenlendi ( Ticari amal) Dnemin en nemli olayMooltehlikesidir. Moollarakarnlemler alnd. Moollardankaan HarzemahlarDouAnadoluyayerletirildi. MoollarakarEyybilerle ittifak yapld.

YASSIEMEN SAVAI( 1230 )

Sonular

- Harzemahlaryenildiler ( Yklmasrecine girdiler )- Mool tehlikesi karsnda Trk gc zayflad.



17/122

II. GIYASEDDiN KEYHSREV DNEMi ( K)

II. Gyaseddin Keyhsrevin zayf kiilii ve vezir Sadettin Kpekintutumu ke ortam hazrlamtr.

BABA SHAKSYANI:AnadoludaMoolkkrtmassonucu kanilkdini,sosyal nitelikli isyandr.KSEDASAVAI( MOOL A. SELUKLU )

A. Seluklu Devleti yenildi ve Moolegemenliine girdi. Anadolu Trk siyasi birliibozuldu. Anadolu ehirleriMoollartarafndanyamaland. Anadolu ekonomisi ve ticareti byk zarar grd. i ve BatAnadoluda bamsz Trkmen beylikleri kuruldu ( Anadolu

Seluklu Beylikleri )ANADOLU SELUKLULARININ TiCARETi GELiTiRMEK iiN ALDIKLARI

NLEMLER Anayollar zerinde kervansaray ve hanlar yapld. Yollarn ve kervanlarn gvenlii saland. ( Derbent Muhafzl ) Antalya, Alanya, Sinop gibi liman kentleri ele geirildi. Yerli ve yabanctccarlara kolaylklarsaland. lkeye giren ve kanmallardan daha az gmrk vergisi alnd. Yabanc tccarlarn mallar devlet gvencesi altna alnd.

( SiGORTACILIK ) KrmdakiSudaklimanalnd.

ANADOLU SELUKLU BEYLiKLERiKARAMANOULLARI

Konya ve Karaman yresinde kurulmutur. A. Seluklu beyliklerinin en bydr. ( Kendilerini A. Seluklularn

tek varisigrmlerdir.) 1277deKaramanolu Mehmet Bey, ilk defaAnadoludaTrkeyi resmi

dil ilan etmitir. Fatih dneminde Konya ve Karamannalnmasylaortadan kaldrld.

( II. Bayezid dneminde kesin olarak son verildi. )

Denizci Beylikler

AYDINOLULLARI :Aydn,izmir yresiSARUHANOULLARI : Manisa yresiKARESiOULLARI : Balkesir, Edremit, Bergama yresiCANDAROULLARI : Kastamonu ve Sinop yresiMENTEEOULLARI : Mula yresiHAMiTOULLARI : Isparta, Eridir,Antalya yresi

Denizci OlmayanBeylikler

GERMiYANOULLARI : Ktahya ve Tavanlevresi

OSMANOULLARI : St,Domani evresi



18/122

DULKADiROULLARI : Elbistan, Mara evresiRAMAZANOULLARI : Adana ve evresiERETNA BEYLii : Sivas ve evresi

AVRUPA TARiHi

CORAFiKEiFLERipek ve Baharat yollarnn Osmanl Devletine gemesinden sonra,

Avrupallarn douya giden yeni yollar ve yeni yerler bulmak amac ile

balattklarkeifhareketleridir.

nemli Bulular;

mit Burnu yolunun bulunmasHindistanaulalmas

Amerika Ktasnnkefi

DnyanndolalmasSonular

Yeni ktalar,bilgi ve hayvan trleri kefedildi. Akdeniz limanlar ve ticareti nemini yitirdi ( Avrupa limanlar nem

kazand) ipek ve Baharat yollarnemini kaybetti. Byk smrge imparatorluklarkuruldu. Avrupa lkeleri zenginleirken, islam lkeleri fakirleti. Avrupadanyeni kefedilenyerlere byk gler oldu.

RNESANS15. ve 16. yy larda Avrupada bilim, kltr, sanat ve edebiyatalanndakiyenilik ve gelimelerdir.nce italyadabalam,daha sonra dierlkelerde de yaylmtr.

Sonular

Skolstik dnceykld,pozitif ( bilimsel ) dncegeliti. Bilim ve teknoloji gelimeyebalad.( Sanayi Devrimine yol at) Reform hareketlerinin ( Katolik kilisesinde yenilikler ) balamasnayol

at.

Sanatlarkoruyan mesen snfortaya kt.REFORM

XV ve XVI yy larda Rnesansa paralel olarak, Hristiyanln Katolik

kilisesinde yaplan yenilik ve dzenlemelerdir. ( nce Almanyadabalamtr.

)

Sonular

Avrupada mezhep birlii bozuldu. ( Protestanlk, Kalvenizm,Anglakizm gibi mezhepler ortaya kt.)

Avrupadauzun sre mezhep savalaryaand.



19/122

Papaln saygnl azald. Katolik kilisesi slahat yapmak zorundakald.

Eitim retim kilisenin denetiminden alnd ( Laik retim balad )

SANAYi iNKILBI

El emeine dayal atlye retiminden, fabrika retimine gei

demektir. ( 18. yy da ingilterededokuma alanndabalad)

Sonular

Hammadde ve Pazar ihtiyacartt. Smrgecilik yaygnlat. Byk fabrikalar kuruldu, seri ve ucuz retime geildi. Yeni bululara ve teknik ilerlemeye nem verildi. Ticaretgeliti,byk irketlerkuruldu. iisnfnem kazand,iihaklargndeme geldi. Kapitalizm, Liberalizm, Emperyalizm ve sosyalizm gibi akmlar ortaya

kt. Kyden kente g balad,isizlikartt. ingiltere Almanya rekabeti artt.( Dnya savalarnayol at) Smrgeciliinnem kazanmasile Osmanltopraklarnnnemi artt.

FRANSIZ iHTiLALi

Mutlak krallklarn yklmasna,merutiynetimlerin kurulmasnayolat.Milliyetilik dncesiimparatorluklarndalmasnaortam hazrlad.

Ulusal devletlerin kurulmasnsalad.Demokrasi, eitlik, zgrlk, laiklik, liberalizm, zel mlkiyet,anayasaclkgibi kavramlarngelimesinisalad.insan haklarnem kazandve anayasa ile gvence altnaalnd.Avrupadailk kez insan haklarbeyannamesi yaynland.Ulusal egemenliedayalsosyal devlet anlaybenimsendi.

Osmanl Devletine Etkileri

eitliuluslar arasndamilliyetilik yayld. Milletler ayaklanarak ( Srplar, Yunanllar, Bulgarlar ) Osmanl

devletinden ayrldlar. Osmanl aydnlar da Fransz ihtilalinden etkilendiler. ( Tanzimat

Ferman,Islahat Ferman,Kanun-i Esasi )

ViYANA KONGRESi

Avusturyann bakanlnda ( Babakan Kont Meternick ) Prusya,Rusya ve ingiltereninAvrupann geleceine ilikin kararlarn alndkongredir.

Kongrede Fransz ihtilali fikirlerine kar klmas ve mutlakynetimlerin glendirilmesi amalanmtr.

Kongre kararlar milletleri memnun etmediinden 1830 ve 1848ihtilalleri kt( Fransada)



20/122

Bu ihtilaller sonrasndainsan haklarve demokrasi nem kazand.

Devlet Ynetimi

OSMANLI KLTR VE UYGARLII

OsmanlDevleti mutlak monarikve teokratik bir yapyasahiptir. OsmanlDevlet tekilatnnolumasnda;

o Trk gelenek ve greneklerio islam hukukuo Fethedilen yerlerin kanunlaretkili olmutur.

DierTrk devletlerine gre merkezi otorite ok gldr. Devletin banda Osmanl ailesinden padiah bulunurdu. ( Yavuz

Sultan Selimdenitibaren halife unvannda kullandlar)

BalcahkmdarlkunvanlarGazi, Sultan, Padiahve Hdavendigardr.

Merkezi Otoriteyi Glendirmeye Ynelik Dzenlemeler

I. Murat dneminde egemenlik hkmdar ve oullarna aittir anlaybenimsendi.Fatih dneminde karde katli yasas karld. Sancaa kmakzorunlu hale getirildi.I. Ahmet dneminde tekrar hanedan anlayna dnld. Hanedann

en bynn baa gemesi esas getirildi. ( Ekber ve Ered sistemi )

Sancaakmakaldrld. ( Kafes Usul )

Merkez Ynetimi

Balca bakentler St, Bilecik, Yeniehir, Karacahisar, iznik,Bursa, Edirne ve istanbuldur.

TOPKAPI SARAYI, devlet ynetiminin merkeziydi. Fatih dneminde yaplanTopkapSaraypadiahnyaamngeirdii

ve devleti ynettiiyerdi.o BiRUN ( DSaray ) : Devletin ynetildii ve Divan- Hmayun

toplantlarnn yapld yerdir.o ENDERUN ( i Saray ) : Padiahnzel hayatngeirdiiHarem

ve Enderun denilen saray okulunun bulunduu yerdir. ( 19. yyda Dolmabahe, Yldz,raan,Beylerbeyi Saraylar)

Balcahkmdarlksembolleri Hutbe, sikke, davul, sancaktr.

Padiahn Grevleri

Devleti ynetmek, Orduyu komuta etmek, Yksek devlet memurlarnatamak GerektiindeDivana bakanlketmek

o Padiahn erkek ocuklarna ehzade, elebi; kz ocuklarnasultan denirdi.



21/122

o ehzadeler LALA gzetiminde sancaklarda valilik yapard. Osmanl toplumu ynetenler ve ynetilenler ( Reaya, Tebaa ) olarak

ikiye ayrlrd.

Ynetenler SEYFiYE : Ynetici ve asker snfdr. ( Divandaki temsilcileriVeziriazam, vezirler, Yenieri aas,Kaptan-Derya ) iLMiYE : adalet, eitim ve dini faaliyetlerden sorumludur. (Divandaki temsilcileri eyhlislam, Kazasker dir ) KALEMiYE: mali ilerden ve resmi yazmalardan sorumludur.

( Divandaki temsilcileri Defterdarlar, Nianc)

DiVAN-I HMAYUN

Devlet ileriningrld bir danmameclisidir. ( aynzamanda en

yksek mahkemedir. ) ilk kez Orhan Bey dneminde kuruldu. ( II. Mahmut dneminde

kaldrld. ) Fatihe kadar padiahlar, Fatihten sonra sadrazamlar bakanlk

etmitir. TopkapSarayndaKubbealtdenilen yerde toplanrd.

SADRAZAM ( Vezir-i Azam ) ( PaaKaps Bab-Ali )

Padiahnmutlak vekilidir. Padiahnmhrn tar.

Padiahsefere katlmadndaorduyu komuta eder ( Serdar-Ekrem )VEZiRLER

Sadrazama grevinde yardmcolurlard. (saylar5-7 arasndadeiir)

DEFTERDARLAR

Mali ilerdenve hazineden sorumludurlar. Rumeli ve Anadolu Defterdarolarak ikiye ayrlrd.

KAZASKERLER

Hukuk ve eitim ilerindensorumludurlar. Kadve Mderrisleri atarlard. Anadolu ve Rumeli kazaskeri olarak ikiye ayrlrd.

NiANCI

Fermanlara padiahturasnekerdi. Kanunlariyi bilir, divanda aklamalardabulunurdu. Toprak kaytlarn tutard ( Tahrir Defterleri ) Divanda alnankararlarkaydederdi. ( Mhime Defterleri )

REiSL KTTAP

Dilikilerdensorumlu grevlidir. 16. yy a kadar Niancyabalidi.



22/122

KAPTAN I DERYA

Osmanl donanmasnn komutandr. ( Amiral ) Vezir rtbesine sahip ise srekli divana katlrd.

YENiERi AASI Yenieri ordusunun komutandr. Yenieriler hakkndadivana bilgi sunar.

EYHLiSLAM

Devlet ilerinin ve divan kararlarnn dini uygunluunu denetlerdi(fetva)

Protokolde sadrazamla edeerdi. 16. yy da divan yesi olmutur. Tazimattan sonra ynetimdeki etkileri azalmtr.

Divana Yardmc Alt Divanlar

Sefer Divan : Veziriazam sefere karkentoplanrd.Ulufe Divan : Yenieri maalarnn datlmas iintoplanr.Galebe Divan : yabancelilerin kabul srasndatoplanrd.

Ayak Divan : Olaanst durumlarda toplanrd.At Divan : Sefer srasndaat stnde yaplantoplantdr.ikindi Divan : ikindi namazndan sonra Divan- Hmayun yelerinin

yaptklar toplantdr.

iSTANBULUN YNETiMi

istanbulunynetiminden sadrazam sorumludur. Gvenlik ilerindenYenieriAasve Subalar, Belediye hizmetlerinden ehirEmini, Adalet ilerindenise Taht Kadssorumludur.

TARA YNETiMi



23/122

DARBRM YNETC GVENLKADALETEyalet

(Beylerbeyilik) beylerbeyi Suba KadSancak Sancakbeyi Suba KadKaza Kad Suba Kad

KyTmalSipahi

MuhtarYiitba Naib

Eyaletdaresi:

A ) MERKEZE BALI( SALiYANESiZ ) EYALETLER

BalangtaAnadolu ve Rumeli beylerbeylikleri idi. ( zamanla saylarartt.

Topraklarmiri arazi olup, dirlik ( Tmar) sistemi uygulanrd. Gelirleri maakarlmemur ve askerlere maakarldatlrd

B ) ZEL YNETiMLi ( SALiYANELi ) EYALETLER

Merkezden uzak eyaletlerdir. ( Msr,Cezayir vb ) Yneticileri istanbuldan atanrve saliyane denilen maaalrlard. Vergileri iltizam yolu ile toplanrd.

ltizam Sistemi : Merkezden uzak eyaletlerin vergilerinin ak arttrma

yoluyla ve peinpara ile mltezime ihale edilmesidir.

C ) AYRICALIKLI EYALETLER

iilerinde serbest, dilerinde Osmanl devletine baldr. ( Eflak,Bodan, Lehistan, Krm, Hicaz )

Yneticileri kendi ilerinden atanr. OsmanlDevletineyllkvergi ve asker gnderirler.

Tara Ynetimindeki Dier Grevliler

Muhtesip : ar ve pazarn denetlenmesini ( Narh ), kaliteli retimin

yaplmasn salar.

KapanEminleri : Toptanc haline gelen mallarn vergilendirilmesini ve

adaletli datlmasnsalayangrevli.

Beytl mal Emin i : Kamuya ait mallarn korunmasndan sorumlugrevli.



24/122

Gmrk ve Bac Eminleri: ehir ve kasabalarda sanat ve ticaretle ilgili

vergileri toplamakla grevli kii.

Suba : Kamu dzenini salar.

TOPRAK YNETiMi

Topraklar e ayrlrd; Miri Arazi : Mlkiyeti devlete ait olan topraklar.

VakfArazi : Geliri cami, medrese, kervansaray, ibaret vb sosyal

kurumlarn giderleri iin ayrlan topraklar.

Mlk Arazi : Kiilerin mlkiyetinde bulunan topraklardr. ( ri ve

Haraci olarak ikiye ayrlr)

Miri Arazinin Blmleri

Ocaklk Araz i : Geliri kale muhafzlarna ve tersane giderleri iin ayrlanarazilerdir.Yurtluk Arazi : Geliri snr boylarn koruyan askerler iin ayrlanarazilerdir.Mukataa Arazi : Geliri dorudandevlet hazinesine aktarlanarazilerdir.PamaklkArazi : Geliri padiahailesindeki kadnlarabraklanarazilerdir.

M al ik ne Arazi : Byk devlet adamlarna stn hizmet karl verilenarazilerdir.Metruk Arazi : Halkn ortak kullanmndaki otlak, mera, yayla gibi

arazilerdir.

DiRLiK ARAZi

Devlet adam, devlet memuru ve askerlere maa karl ayrlantopraklardr. Dirlik topraklarnn gelirleri hazineye gnderilmezdi. Butopraklar geliriyle hem asker yetitirilirhem de devlet hizmetleri grlrd.

Dirlikler Gelirine Gre eAyrlrd;

HAS : Yllkgeliri 100 bin akeden fazla topraklardr.Geliri st dzey

devlet adamlarnaayrlrd.

ZEAMET : Yllkgeliri 20 bin ile 100 bin ake arastopraklardr.

TIMAR : Yllkgeliri 3 bin ile 20 bin arasndaolan topraklardr.(Ekinci,

muhtahfaz, hizmet tmar )

Geliri savalarda yararlk gstermi askerler, cami, imam hatiplerine

ayrlrd.

Dirlik ( Tmar ) Sisteminin Yararlar



25/122

Devlet hazinesinden hi para harcamadan byk bir orduoluturulmutur.

Devlet memuru ve askerlere maademekten kurtulunmutur. lkenin asayii ve gvenlii salanm, devlet otoritesi lkenin her

tarafna gtrlmtr.

retimin sreklilii ve art salanmtr.ORDU TEKiLATI

ilk dzenli ordu Orhan Bey dneminde kurulmutur. ( yaya

msellem )

I. Murat zamannda Yenieri Oca kuruldu. ( II. Murat dneminde

devirmesistemine geildi )

OsmanlOrdusu;o Kapkuluordusuo Eyalet askerleri ( TmarlSipahiler )o Yardmckuvvetler eayrlrd.o Donanma

A ) KAPIKULU ASKERLERi ( HASSA ORDUSU )

o Dorudan padiaha bal merkez ordusudur.o ilk kez I. Murat zamannda oluturulmutur.oBakaileuramalarve evlenmeleri yasakt.o II. Murattanitibaren devirmesistemiyleoluturulmutur.o ayda bir ulufe denilen maaalrlard.o Ayrcaher padiahdeitiindeClus bahiialrlard.

Blmleri

Piyadeler;- Acemi olanlaroca- Yenieri Oca( muharip )- Cebeciler- Topular- Top arabaclar- Lamclar- Sakalar

- Sonradan Humbaraclar

Svariler;- Sipah- Silahtar- Saulufeciler- Sol ulufeciler- Sagaripler- Sol garipler

B ) TIMARLI SiPAHiLER ( EYALET ASKERLERi )

o Dirlik sisteminin yetitirdii askerlerdir. ( Cebel )o Osmanl ordusunun ounluunu olutururlar. ( Trklerden

oluurdu )o Hepsi atlolup maaalmazlard.o Masraflar dirlik sahiplerinin kylden aldklar vergilerle

karlanrd.o Bal olduklar beylerbeyi veya sancakbeyinin yannda savaa

katlrlard.



26/122

o Barzamanbulunduklaryrenin gvenliinisalarve kyly

denetlerdi.

C ) YARDIMCI KUVVETLERo AKINCILAR o AZAPLAR

o MSELLEMLER o DELiLERo YRKLER o DERBENT MUHAFIZLARIo Bal devlet ve beylik askerleri.

D )DONANMA

o Donanmann temeli, Karesioullar beyliinin alnmasylaatlmtr.

o Fatih dneminde Karadeniz, Kanuni dneminde Akdeniz Trkgl haline getirilmitir.

o Kalyon, Bastarde, Kadrga ve ektiri denilen sava gemileriyaplmtr.( Venedik Ceneviz gemileri rnek alnd)

o Donanma komutannaKaptan-Derya, askerlerine Levent denir.

MALiYE VE PARA

ilk bakrpara Osman Bey,ilkgmpara Orhan Bey, ilkaltnpara Fatih,ilk kt para ise Abdlmecid dneminde bastrld ( 1839 Kaime-i

Nakdiye-i Mutebere )

NOT: 1844te devlet darphanesinin kurulmasndansonra temel para birimiMecidiye ve Kuruoldu.

ilk i borlanma III. Mustafa dneminde ( Esham- Tahvilat ) ilk dborlanma ise Abdlmecid dneminde gerekletirildi. ( 1854 krmSava ingiltere )ilk ayrcalklar fatih dneminde Venediklilere, ilk kapitlasyonlar iseKanuni dneminde Fransayaverilmitir.Tanzimat dneminde ( 1847 ) Bank- Dersaadet adyla ilk bankakuruldu. ( Krmsavancesi iflas etti )1856daingiliz sermayesi ile Bank-Osman kuruldu.1868de Mithat Paa tarafndan iftilere kredi salamak iinMemleket Sandklarkuruldu.(Ziraat Bankasnn temeli)1881deDuyun-u Umumiye kuruldu. ( Muharrem Kararnamesi ile )

Devletin Gelir Kaynaklar

Halktan alnanvergiler, Savaganimetlerinin 1/5 i, Gmrk gelirleri,

Orman, maden, tuzla gelirleri, Balbeylik ve devletlerin gnderdikleri vergiler.



27/122

VERGiLER

Osmanldevletinde vergiler eri( dini )ve rfi olarak ikiye ayrlr.

A ) eri Verg iler

R : Mslmanlardan alnanonda bir oranndakiretim vergisidir.HARAC : Gayrimslimlerden alnan toprak ve retim vergisidir.CiZYE : Gayrimslim erkeklerden askerlik grevi karlnda alnan

vergidir.

B ) rfi Vergiler ( Raiyet Rsumu )

RESM-i iFT : ahslarnelinde bulunan topranbyklnegrealnan vergidir.

iFT BOZAN : Topran mazeretsiz bir yl bo brakandan alnan cezavergisidir.

ANAM : Kkbahayvan vergisidir.BAC : arve pazaryerinden alnanvergidir.AVARIZ : Olaanstdurumlarda bir defaya mahsus alnan

vergidir.

EiTiMRETiM

ilk medrese Orhan Bey dneminde iznikte almtr. ( ilk MderrisDavud i Kayseri )

ilk niversite dzeyinde eitim yapan medrese Fatih dneminde( Sahn-Seman ) ve Kanuni dneminde ( Sleymaniye ) almtr.

Medreselerde pozitif ve dini bilimler birlikte okutulmutur. Balcadini bilimler Tefsir, Kelam, Fkh,Hadis, Kraatve Siyerdir. Fatih dneminde alan ve Enderun denilen saray okulunda

devirmelerdevlet memuru olarak eitilirlerdi. 17. yy da ortaya kan beikulemaleitimkalitesinin dmesine yol

at.

HUKUK

Osmanldevletinde hukuk;o eri hukuk ( Kuran ve hadisler )o rfi hukuk ( rf ve adetler, Padiah kurallar ) olarak 2 ye

ayrlrd. Adalet ilerindensorumlu Divan yesi Kazaskerdir. istanbulunasli ilerinden Taht Kads,taradaise kadlarsorumludur En yksek yargorganDivan-Hmayundur. KadlarnverdiikararKazasker deitirebilir.

EKONOMiK HAYAT

Osmanlekonomisi byk lde tarmve hayvancladayanyordu. Bunun yannda dokumaclk, halclk, demircilik, bakrclk ve

dericilik ok gelimitir. Ekonomik hayatcanltutmak amacyla;



28/122

o Venedik, Ceneviz ve Fransz tccarlarna ayrcalklar tannm,o Kervansaray ve karakollarla ticaret yollarnn gvenlii

salanmtr. Esnaf ve sanatkrlar arasndadayanmaysalamakamacylaLonca

lar kurulmutur.

LONCALARIN GREVLERi

rak,kalfa, usta anlayierisinde zanaatkr yetitirmek, Kaliteli mal retilmesini salamak, Kar oranlarnbelirlemek, Devlet ile zanaatkrlar arasndakiilikileriyrtmek, yelerine kredi salamak, Muhtalara yardmetmek.

NOT: Lonca sistemi, sanayi inklbsonrasfabrikalarnkurulmasylanemini kaybetmitir.

KLTR VE SANAT

Osmanlkltr ve sanatnnolumasnda;o Orta Asya Trk kltr,o islam dini,o Anadoluya komu ( iran, Arap, Bizans ) uygarlklarn etkisi

olmutur.

Osmanl Devletinde bata mimari olmak zere inicilik, ta aaoymacl, hat sanat, seramik, cilt, kakmaclk, nakkalk, tezhip,ebru sanatok gelimitir.

Mimaride balca eserler Cami, Medrese, Kervansaray, Kmbet,Klliye, Trbe, imaret, Bedesten, Sebil ve Kapandr.

XVI. Yy da Osmanl Trk mimarisi Mimar Sinanla en parlak devrineulamtr.( 330 Eser vermitir)

Mimar Sinann ehzade ba camii raklk, Sleymaniye camiikalfalk,Selimiye Camii ise ustalkdneminin en gzel eserleridir.

Dnemler

OSMANLI iMPARATORLUU( 1299 1922 )

A ) KURULU (1299 1453 )Temel politika ; rgtlenme ve iskn( yerletirme)

B ) YKSELME ( 1453 1579 ) Temel Politika ; Genileme, Fetih.C ) DURAKLAMA ( 1579 1699 ) Temel Politika ; Genileme, Fetih.D )GERiLEME ( 1699 1792 ) Temel Politika ; Karlofa ve istanbul

ant. ile kaybedilen topraklargeri alma.

E ) DAILMA ( k ) ( 1792 1922 ) Temel Politika; Mevcut topraklarkoruma.



29/122


30/122

Batdaki bilimselve teknolojik gelimeler dikkatealnmamtr. Islahatlar kiilerebalkalm,devlet politikashaline getirilememitir. Islahatlar karcevrelerin tepkisine neden oldu. Sorunlarnkkenine inilmedi.

I. AHMET

Ekber ve Eredkural getirildi. Sancaakmakaldrld ( Kafes Usul )

II. OSMAN

Yenieri ocankaldrmaydnd ( Hayatnamal oldu ) eyhlislamnyetkilerini kstlad. Saray dndan evlilik geleneini balatt. ( Ama; sarayla halk

arasndaki kopukluu gidermek )

IV. MURAT

isyanlarbaskve iddet kullanarak bastrd. Yenieri ocan dzene soktu. Ttn ve ikiyi yasaklad.Gece sokaakmayasakoydu. Duraklamannnedenleri ile ilgili rapor hazrlatt( Koi Bey Risalesi )

KUYUCU MURAT PAA

I. Ahmet dneminde sadrazam oldu. Celali isyanlarniddetkullanarak bastrd. Merkezi otoriteyi glendirmeye alt.

TARHUNCU AHMET PAA

IV. Mehmet dneminde sadrazam oldu. Maliyeyi dzeltmeye alt. Saray masraflarnkst ( ilk denk bteyi oluturdu ) karzedelenen kiilerceldrtld.

KPRL MEHMET PAA

IV. Mehmet dneminde sadrazam oldu. Sadrazaml baz koullarla kabul etti ( Ama; bamsz hareket

edebilmek ) Ordu ve donanmaydzene soktu. Celali isyanlarniddetlebastrd.

NOT: Kprl ailesinden dier slahatsadrazamlar; Kprl FazlAhmet Paa Kprl FazlMustafa Paa Amcazade Hseyin Paa

XVIII. YY ISLAHATLARININ GENEL ZELLiKLERi

XVII. yya gre daha kkl slahatlardr.

Batnn askeri ve teknik stnl kabul edildi. ( ilk batllamahareketleri balad.)



31/122

Batetkisiyle daha ok Askeri ve Teknik alanda yenilikler yapld. Bazpadiahve devlet adamlarnclndeyrtld. Kiilere bal kald ve ayaklanmalarla kesintiye uratld. ( istenilen

baarsalanamad)

LALE DEVRi ( 1718 1730 )Padiah : III. Ahmet

Sadrazam : NevehirliDamat ibrahim Paa

Batya ilk kez eli gnderildi ( Paris 28 elebi Mehmet Efendi ) ilk kez matbaa kuruldu. ( Batdanalnanilk teknik yenilik ) Tercme heyetleri oluturularak,ktphaneler ald. Yenierilerden bir itfaiye bloluturuldu.( TulumbaclarOca) istanbul ve Yalovada kt,ini ve kumafabrikalarald. ilk kez iek as uyguland.

Birok saray ve kkler yapld ( mimaride Avrupann Barok tarzkullanld ) Dnemin en nl airiNedim dir. Islahatlar Patrona Halil isyanile sona erdi.

I.MAHMUT DNEMi ( 1730 1754 )

Yeniliklerde ilk kez batluzmanlardan yararlanld. Humbarac Ahmet Paa ( Kont De Bonneval ) nclnde orduda

slahatlar yapld. Humbaracocakuruldu. Topu ocayeniden dzenlendi. Bat tarznda ilk teknik okul ald ( Hendesehane Kara

Mhendishanesi )

III. MUSTAFA DNEMi ( 1757 1774 )

Sadrazam Koca Ragp Paa ve Baron De Tot nclnde ordudaslahatlar yapld.

Srat topularocakuruldu. Deniz mhendisliialanndaalmalaryapld. Maliyede dzenleme yapld ( ilk kez i borlanmaya gidildi Esham-

Tahvilat )

I.ABDLHAMiD DNEMi ( 1774 1789 )

Mhendishane-i Bahr-Hmayun ( Deniz Harp Okulu ) ald. Mhendishanenin eitimiiinAvrupadanuzmanlar getirildi. UzmanlarnMslman olma koulundanvazgeildi. Ulufe alm satm yasakland.



32/122

III. SELiM DNEMi ( 1789 1808 )

OsmanlDevletinde ilk kkl slahathareketleri III. Selim dnemindeyapld.

BattarzndaNizam-Cedid ordusu oluturuldu. Bu ordunun eitimiiin Fransa ve isveten subaylar getirildi. Nizam- Cedidin masraflarn karlamak amacyla irad- Cedid

hazinesi oluturuldu. Hendesehane gelitirilerek, Mhendishane-i Berr-i Hmayun adn ald

( Kara Harp Okulu ) ilk devlet matbaas ald ( Matbaa-i Amire ) Askeri okullarda yabancdil eitimibalad. Avrupa bakentlerine srekli elilikler ald. ( Paris, Londra, Viyana,

Berlin ) Yerli malkullanmtevikedildi. Devleti eski gcne kavuturmak amacyla Layihalar ( raporlar )

hazrlatt.( MeveretMeclisi topland) Yenilikler KabakMustafa isyanile sona erdi.

XIX. YY ( DAILMA DNEMi ) ISLAHATLARI

II. MAHMUT DNEMi ( 1808 1839 )

Sened-i ttifak ( 1808 )

Ayanlarla padiaharasndayaplan bir szlemedir. ( Ayanlara bazhaklar tannmtr)Ama Ayanlar merkezi otoriteye balayarak, yeniliklere elverili bir ortam

hazrlamak.

nem

Padiahnyetkileri ilk kez kstland. Ayanlarnmerkezi otoriteye ballklarsaland. Devletin gszlnortaya kard.

Askeri Alanda Islahatlar

Nizam- Cedid yerine Sekban- Cedid ordusu kuruldu. ( isyan sonucukaldrlarak, yerine Ekinci oca kuruldu )

1826daYenieri Ocakaldrld.( Vakay-Hayriye ) Yenieri Ocannyerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye adylabat

tarzndayeni bir ordu kuruldu. Ordunun subay ve teknik eleman ihtiyacn karlamak amacyla

Harbiye ve Tbbiyeokullarald. Dar-ura-i Askeri kurularak, askerlik ileridzene kondu. Tmarsisteminin kalkmasylaRedif birlikleri kuruldu.

Hukuk ve Ynetim Alannda Islahatlar



33/122

TANZMAT DNEM ( 1839 1876 )

Divan- Hmayun kaldrlarak, yerine nazrlklar ( bakanlklar )kuruldu.

Avrupa tarzndakanunlar hazrlamakamacylaMeclis-i Vala-iAhkm-Adliye kuruldu.

Islahatlara nclk etmek iin Dar-ura-i Bab-Ali kuruldu.

ilk nfus saymve mlk yazmyapld.( Askeri ve ekonomik amal) Ky ve mahalle muhtarlklaroluturuldu. ilk kez posta ve karantina tekilatlarkuruldu. Polis tekilatoluturulduve pasaport uygulamasnageildi. Dirlik sistemi kaldrld. ( Devlet memurlarna maa baland. ) Vakflarn hesap ve ilemlerini dzenlemek iin Evkaf Nezareti

kuruldu. Mali ve resmi ilemlerde karklklarn yaanmamas iin Rumi

Takvim kullanlmaya baland.

Ekonomi Alannda Yaplan Islahatlar

Msadere usul kaldrld.( zel mlkiyete geisreci balad.) Yerli tccarlara gmrk kolaylklargetirildi. Yerli malkullanmtevikedildi. Memur ve askerlerin elbiselerinin yerli kumatanyaplmasnaalld. ingiltere ile Balta LimanTicaret Antlamasimzaland.( ingiltereye

ok geniticari ayrcalklartannd.)Eitim Kltr Alannda Yaplan Islahatlar

ilkretimzorunlu hale getirildi. ( Sadece istanbul iin ) Ortaokul ve lise dzeyinde Rtiye, idadi ve Mekteb-i Ulum-i Edebiye

ald. ilk kezAvrupayarenci gnderildi. Devlet memuru yetitirmekamacylaMekteb-. Maarif-i Adliye ald. Memurlar iin resmi kyafet( Fes pantolon ) zorunluluugetirildi. ilk resmi gazete karld. ( Takvim-i Vekayi ) Tm okullarda yabancdileitimibalad. Askeri amalMzka-i Hmayun ( Bando okulu ) ald. Padiahnresmi devlet dairelerine asld.

NOT: Modern okullarnyanndamedreselerinde varlnsrdrmesi,toplumda kltrel atmalaraortam hazrlamtr.

TANZiMAT FERMANI ( 1839 ) ( Glhane HattHmayunu )

Padiah : Abdlmecid

Dileri Bakan : Mustafa ReitPaa

Amalar

Msr ve boazlar sorununun zmnde Avrupallarn desteinisalamak.

Avrupallarn aznlk haklar bahanesi ile iilerimize karmasn

engellemek. Daha kalc slahatlaryaparak, devleti salmaktankurtarmak.



34/122

Getirdii Yenilikler

Din farkgzetmeksizin herkesin can, mal ve namusu devlet gvencesialtnda olacaktr.

Mahkemeler herkese ak olacak, kimse yarglanmadancezalandrlmayacaktr.

Kanunlar herkese eit uygulanacaktr. Herkesten kazancnagre vergi alnacaktr. Msadere usul kaldrlacak, herkese mal mlk edinme hakk

verilecektir. Askerlik ileri dzene konulacak ve bir vatan hizmeti haline

getirilecektir.

nemi

Padiahn yetkileri snrlandrld ve kanun stnl anlaybenimsendi.

Anayasal devlet, Hukuk devleti ve Demokratik devlet anlaynntemelleriatld.

Ynetim, hukuk, askerlik alanlarndabatllamahareketleri hzland. Ynetim eklinindeimesineve MERUTiYETE ortam hazrlad.

ISLAHAT FERMANI ( 1856 )

Abdlmecid dneminde, Krm Sava sonunda hazrlanarak, 1856

Paris BarKonferansndaAvrupa devletlerinin onaynasunulmutur.

Amalar

Avrupa devletlerinin OsmanlDevleti zerindeki basklarnazaltmak. Paris BarKonferansndaAvrupallarndesteinisalamak. Avrupa Devletinin iilerimizekarmasnnlemek. imparatorluun dalmasn engellemek.

Getirdii Yenilikler

Hristiyan halka din ve mezhep zgrlsalanacakt. Aznlklar da devlet memuru olabilecekler ve devlet okullarnda

okuyabileceklerdir. Cizye kaldrlacak, vergiler snf ve din mezhep fark gzetilmedentoplanacaktr.

Aznlklar,askerlik grevi karl nakdi Bedel deyebileceklerdi. Aznlklarzel okul ve hastane aabileceklerdi. Aznlklar il meclislerine ye olabileceklerdi. ( Yerel ynetime katlma

hakk) Kanun nnde eitlik salanacak, kanunlar aznlklarnda dillerine

evrilecektir. Karma mahkemelerin kurulmas, aznlklarnda ahitlik yapabilmesi

esasgetirildi. Resmi yazlarda aznlklara hakaret nitelii tayan ifadelerin

kullanlmasyasakland.



35/122

Yabanclarda Osmanl Devleti snrlar iinde mlk sahibiolabileceklerdir.

Aznlklara ait kilise, okul, hastane gibi yerlerin bakm onarmndan

devlet sorumlu olacaktr.

nemi Mslman halkntepkisine yol almtr. Avrupal devletlerin Osmanl Devletinin iilerine mdahalesini

arttrmtr. Balkanlarda milliyetilik hareketlerine ve aznlk isyanlarna hz

kazandrmtr.

TANZiMAT DNEMi YENiLiKLERi

Hukuk Alannda

Fransa kanunlarndayararlanlaraklaik kanunlar hazrland. Kanun ve ynetmelikler hazrlamak amacyla Meclis-i Al-i Tanzimat

kuruldu. 1868deuray-Devlet ( Dantay ) kuruldu. Ahmet Cevdet Paa bakanlnda bir kurul tarafndan ilk Osmanl

Medeni Kanunu hazrland. ( Mecelle ) ( 1876 da Mecelle yrrlegirdi )

YnetimAlannda

1864teVilayet Nizamnamesi karlarak,lke Vilayet, Sancak, Kaza ve

Ky ynetim birimlerine ayrld. Merkezi ynetimi glendirmek iin valilerin yetkileri azaltld.

SosyalAlanda

istanbul Edirne arasna ilk telgraf hattekildi. ( 1845 ) izmir Aydn,istanbul izmit demiryollaryapld.

Kltrel Alanda

Darlfnun adylailk niversite ald. Maarif Nezareti ( EitimBakanl ) ald. Kzsanat ve Kzretmenokullarald. Ders kitaplarnhazrlamakamacylaEncmen-i Danikuruldu.

o 1859 Mekteb-i Mlkiyeo 1869 Mekteb-i Tbbiye Mlkiyeo 1865Darafakao 1867 Galatasaray Sultanisi kuruldu.

ABDLAZiZ DNEMi



36/122

Avrupayaseyahate kanilk OsmanlPadiahdr. 1869 Maarif Umumiye Nizamnamesi ( Genel Eitim Kanunu ) kabul

edildi. Bahriye Nezareti kuruldu.

II. ABDLHAMiD DNEMi

1893teorman, maadin ve ziraat nezareti kuruldu. 1892de Halkal ZiraatMektebi ve 1895te veteriner okuluald. 1893teSanay-i Nefise Mektebi ( Gzel Sanatlar Okulu ) ald. Tarih aratrmalar iin Tarih-i Osmani Encmeni kuruldu.



37/122

OSMANLI iMPARATORLUUNUKURTARMA ABALARI

Kt gidiidurdurmak, birlik ve btnl yeniden salamak iin iki trl

kurtuluaresine bavurulmutur.

A ) Islahat Hareketleri

17. yy IslahatlarGen Osman dnda genelde baarlolmutur. Avrupann

etkisi yoktur.

18. yy slahatlargenelde askeri alandadr. Avrupa rnek alnmtr.

ilk kkl slahatlar III. Selim dneminde yapld. ( NizamCedid )

II. Mahmut dneminde modernleme srecinde nemli admlar atld.

II. Mahmut slahatlarn Tanzimat Ferman, Islahat Ferman, I. Merutiyet,

II. Merutiyet takip etti.B ) Fikir Akmlar

Osmanlclk

Gen Osmanllarn savunduu grtr. ( Mithat Paa, Ziya Paa, Namk

Kemal )

Temel amacTrk, Rum, Ermeni, Yahudi, Araplardan bir Osmanlmilletiyaratmaktr.

I. Merutiyet dneminin resmi ideolojisidir.

Merutiyet ynetimini savunmulardr. Bylece;o imparatorluun birliini salamay,

o Avrupa devletlerinin iilerimize karmasnnlemeyi,

o Hak ve zgrlklere dayalbir ynetim oluturmayamalamlardr.

Balkan savalarsrasnda geerliliini kaybetmitir.

islamclk

OsmanlMslmanlarntek ataltnda toplamayamalamtr.

Balkan savalarndaHristiyanlarn ayaklanmasyla nem kazand.

II. Abdlhamid dneminde devlet politikasoldu.

AraplarnII. Dnya savanda ayaklanmasyla iflas etti.

Trklk

Balangta ( II. Merutiyet ncesinde ) dil, edebiyat ve tarih alanlarnda

ortaya kt.

II. Merutiyet dneminde siyasi akm haline geldi.

Balca temsilcileri Ali Savi, Mehmet Emin Yurdakul, Ziya Gkalp tir.

Zamanla Turanclk fikirlerine dnt. ( Btn Orta Asya Trklerinibirletirme ) ( Enver Paann Temel Amac)



38/122

I. Dnya savanda yenilgiyle nemini kaybetti.

Kurtulusavanda aklcve bilimsel hale gelerek bamszlkkazand.

Batclk

Amacher alanda batyrnek alarak, devleti kten kurtarmaktr.

Lale Devrinde balam, III. Selim, II. Mahmut ve Tanzimat dnemlerinde

devam etmitir.

ncleri Merutiyete kadar devlet adamlarsonra aydnlar olmutur.

Batnn bilim ve teknoloji deil, ekli taklit edildiinden baarya

ulaamamtr.

Federalcilik ( Adem-i Merkeziyetilik )

Osmanlailesinden Prens Sabahattin tarafndan ortaya atlmtr.

Aznlk blgelerine zerklik vererek bakente bal federal bir sistem

nermitir.

Amacdevleti ekonomik ykten kurtarmak, kalknmaykolaylatrmaktr.

II. Merutiyet dneminde ortaya kmtr.

Aznlkayaklanmalarnnyoun olduu dnemde tehlikeli sayld.

I.MRUTiYET ( 23 Aralk1876 )

Sebepleri:

Aznlklarynetime katarak ayaklanmalarnlemek.

Rusyann panislavizm ( Slav birlii) politikasnnlemek. imparatorluun birliini salamak.

Avrupa devletlerinin iilerimize karmasnnlemek.

Avrupadaki demokrasi hareketlerinden etkilenen baz Osmanl aydnlarnn

almalar.

zellikleri:

Batlanlamda ilk anayasa kabul edilmitir. ( Kanuni Esasi )

Osmanlhalkilk defa padiahnyannda ynetimde sz sahibi olmutur.

ift meclis sistemi vardr. ( Meclis-i Mebusan ve Meclis-i Ayan )

Padiahn anayasaya gre meclisi kapatma yetkisi vard. Fakat meclisin

hkmeti denetleme yetkisi yoktu.

Yasama gc grnte meclise aitti, fakat gerekte padiahaaittir.

NOT:

NOT:

- Merutiyet gen Osmanllarn eseridir.

- ilannda dier slahatlarda olduugibi halkn etkisi yoktur.

- Gen Osmanllar Abdlaziziindirerek V. Murattahta kardlar.



39/122

- Yerine merutiyeti ilan edeceine sz veren II. Abdlhamidi getirdiler.

- II. Abdlhamid, merutiyetin ilanndan ksabir sre sonra 18771878

Osmanl Rus savanbahane ederek meclisi kapatt.

- Anayasay yrrlkten kaldrmad, fakat uygulamad. Bylece II.

Abdlhamidin 1908e kadar srecek istibdat Devri balad.

II. MERUTiYET ( 1908 )

ilannda askeri tp rencilerinin kurduu ittihat ve Terakki Partisinin

nemli rol olmutur.

Sebepleri:

II. Abdlhamidin Meclisi kapatmasve lkeyi baskyla ynetmesi,

Meclisin kapatlmasna aydnlarn tepki gstermeleri ve cemiyet kurarak

rgtlenmeleri,

1907 Reval Grmesi ile ingiltere ve Rusyann Osmanly paylamaya karar

vermeleri,

OsmanlDevletinin btnln salama dncesi,

ittihat ve Terakki Cemiyetinin almalar ( Mustafa Kemal bu almalara

amda kurduu Vatan ve Hrriyet Cemiyeti ile katld.)

zellikleri:

Padiahn yetkileri 1876 anayasasna gre kstland.

Meclis-i Mebusanastnlk tannd. Cemiyet kurma, toplantyapma gibi yeni haklar tannd.

Devletin teokratik ( dini ) nitelii deimedi.

Sonu: Esas olarak 1876 anayasasnda kkl deiiklikler yaplamad.

nemi:

ilk defa ok partili hayata geildi. ( Ahrar Frkas, Hrriyet ve itilaf Frkas,

ittihat ve Terakki Frkas)

ikinci merutiyetin ilan srasnda lkede karklklar yaand, ittihat ve

Terakki ynetime egemen olamad.Bunun sonucunda;

o Yunanistan Giriti igal etti.

o Bulgaristanbamszlnilan etti.

o Avusturya 1878 Berlin anlamasyla ald Bosna Hersekitopraklarna kattn ilan etti.

lkeye bekle nen zgrlk havas gelme di. Nedenle ri;

o ittihat ve Terakkinin baskcynetimi,

o imparatorlukta demokrasi geleneinin olmamas,

o Toprak kayplarnnsrmesi,



40/122

o Ard ardna savalara girilmesi ( Trablusgarp, Balkan ve I. Dnya

sava)

31 MART OLAYI

istanbulda merutiyet yanllarile kartlarnnkardayaklanmalardr.

Nedenleri:

ittihat ve Terakki Partisinin ynetime tam egemen olamay.

II. Abdlhamid taraftarsubay ve memurlarn grevden alnmas.

Siyasi suikastlar ( Serbesti gazetesi bayazar Hasan Fehminin ldrlmesi )

islamcve merutiyeti gazetecilerin sert tartmalar.

AvusturyannBosna Herseki igal etmesi. ( Dneden )

Sonular:

Selanikte hazrlanan Hareket Ordusu ayaklanmay bastrd. ( Ordunun

komutanMahmut evket Paa,Kurmay bakanise Mustafa Kemal )

Ayaklanmaybastrmada gevek davrandhatta rol olduu gerekesiyle II.

Abdlhamid tahttan indirildi. ( Meclis karar ile indirilen ilk padiah )

V. Mehmet Reattahta karld.

ittihat ve Terakki hkmeti tamamen kontrol altnaald.

TRABLUSGARP SAVAI ( 1911 )

Sebepleri:

1870te siyasi birliini tamamlayan italyannsmrge araylar, Trablusgarpnitalyaya yaknolmas,

Osmanl Devletinin zayfolmasve buraysavunacak gcnn olmamas,

italyann ingiltere ve Fransann onaynalmas( Trablusgarpn igali iin )

italyann Habeistan seferinin baarsz olmas.

NOT: Osmanl Devleti Trablusgarp yeterince savunamad. Nedeni; Msrn ingiltere

denetiminde olmas, karadan yardm gnderemememiz ve donanmamzn

olmaydr.

AralarndaMustafa Kemal ve Enver Paann da bulunduu bazvatanseversubaylar gizlice Trablusgarpa giderek halkrgtlediler.

Yaplan Tobruk ve Derne savalarnda italyanlar durduruldu. ( Mustafa

Kemalin ilk askeri baars Binbalaykseldi. )

Kazanlan baar zerine italyanlar Trablusgarp teslime zorlamak iin 12

aday igal ettiler ve anakkale boazn topa tuttular. Ayrca balkan

devletlerini Osmanlyakarkkrttlar.

Balkan savannbalamaszerine OsmanlDevleti bararazoldu. (Ayrcai

kargaave Rus basksda etkili olmutur.



41/122

Sonular:

italyanlarla 15 Ekim 1912de Ouchy ( Ui) anlamasimzaland.

Anlamaya gre; Trablusgarp ve Bingazi italyanlara brakld.

Rodos ve 12 ada geici olarak ( Balkan Sava sonulanncaya kadar )

italyaya brakld.( Yunan igali tehlikesine kar)

NOT: Rodos ve 12 ada II. Dnya Sava sonuna kadar italyada kalmtr. 1947

Paris anlamasyla da Yunanllara geti.

NOT: Bu anlama ile OsmanlDevleti Kuzey Afrikadaki son toprak parasn da

kaybetti.

Sebepleri:

I. BALKAN SAVAI ( 1912 13 )

Milliyetilik akmnn etkisi.

OsmanlDevletinin italya ile savahalinde olmas.

Bulgaristan, Yunanistan, Srbistan ve Karadadan oluan Balkan ittifaknn

Osmanllarbalkanlardan atmak istemeleri.

Osmanl Alman yaknlamas sonucu ingilterenin Rusyay desteklemesi.

(Reval Grmesi ile) ( ingilterenin smrgelerini korumak istemesi )

Rusyann balkan devletlerini kkrtmas ( Panislavizm )

OsmanlDevletinin gsz dnemini yaamas.

Sonular: OsmanlDevleti yenildi. Nedenleri;

o Savatehlikesi belirdiihalde ordunun bir ksmnn terhis edilmesi.

o Ordu ierisindeki particilik ve ikililiktir.

Savaortamndan yararlanan Arnavutluk bamszlnilan etti.

Yunanllar Ege adalarn igal ettiler. ( Gkeada ve Bozcaada hari )

ittihat ve Terakki ynetime el koydu. ( Bab-Ali Baskn)

Londra Anlamasile;

Midye Enezin batsndaki topraklar Balkan Devletlerine brakld.

Ege adalarnnkaderinin tayini byk devletlere brakld.

II. BALKAN SAVAI( 1913 )

Sebep:

Balkan devletlerinin Osmanldan aldklar topraklar paylaamamalar.

(Bulgaristann daha ok toprak almas)

NOT: izledii yaylmac siyaset ile II. Balkan Savana neden olan devlet

Bulgaristandr. I. Balkan Savana katlmad halde ikinciye katlan devlet

Romanyadr.



42/122

Sonular:

Bulgaristan yenildi ve BkreAnlamasimzaland.

Bulgaristan I. Balkan savanda aldtopraklargeri vermek zorunda kald.

(Romanya Dobrucay, YunanllarSelaniki Srbistan Manastrald.)

Osmanl devleti Balkan devletlerinin kendi aralarndaki savatan

yararlanarak Midye Enez hattngeip, Edirne ve Krklarelini geri ald.

Balkan Savalar Sonunda imzalanan Anlamalar:

A ) istanbul anlamas( Osmanldevleti Bulgaristan )

o Edirne, Krklareli ve Dimetoka Osmanlya brakld.

o Kava ve Dedeaa Bulgaristanakald.

o Meri rmasnrkabul edildi. ( Bugnk Trk Bulgar snr)

o Bulgaristanda kalan Trklerin mlk edinebilmesi, mttefiklerinikendilerinin semesi, ilkokullarda eitimi Trke almaskabul edildi.

B ) Atina anlamas( Osmanldevleti Yunanistan )

o Yanya, Selanik, BatTrakya ve Girit Yunanistanabrakld.

o Osmanl devleti Ege adalar hakknda Avrupa devletlerinin verdiikarar kabul etmedi.

NOT: Srbistan ve Karadaile snrmzolmadiin anlama imzalanmamtr.

BALKAN SAVALARININ GENEL SONULARI

Osmanldevletinin Balkanlardaki egemenlii byk lde sona erdi.

Arnavutluk, Makedonya, BatTrakya ve Ege adalarelimizden kt.

Osmanldevletinin iyice zayfladortaya kt.

Osmanlclkve islamclknemini kaybetti. Trklk nem kazand.

Gnmze kadar sren BatTrakya Trkleri sorunu ortaya kt.

ittihat ve Terakkinin iktidartam denetleme dnemi balad.

I. DNYA SAVAI

Sebepleri:

Sanayileen lkelerin hammadde ve Pazar alanlarn paylama yar(smrgecilik) ( TEMEL NEDEN )

Smrge yarnn devletleraras bloklamaya yol amas ( ilk blok 1883te

Almanya, Avusturya Macaristan ve italya arasnda olutu)

Milli birliini ge tamamlayan lkelerin smrge aray.( italya ve Almanya )

ingiltere ile Almanya arasndaki smrge mcadelesi.

Orta Avrupadaki Alman Fransz rekabeti ( Fransann Alsas Loreni gerialmak istemesi )



43/122

Rusyann Panislavizm politikas ( Daha ok Osmanl ve Avusturya

Macaristanparalamaya yneliktir.

Balkanlarda Rusya, Avusturya Macaristan rekabeti ( Avusturya

Macaristann Panislavizm politikasn nlemek istemesi )

Rusyann Panislavizm politikasna Almanyann Pancermenizm politikasyla

cevap vermesi.

Askeri yneticilerin, sorunlarn bar yollarla zlemeyeceini siyasalyneticilere kabul ettirmeleri.

Avusturya Macaristan veliahdnn Saraybosnada bir Srpl tarafndan

ldrlmesi. ( balama nedeni grnr neden )

NOT: Savan asl nedeni sanayileen lkelerin dnyay yeniden paylama

istekleridir.

NOT: I. Dnya savancesi Avrupa devletleri 2 bloaayrld:

A ) l ittifak Devletleri ( 1883 ): Almanya, Avusturya Macaristan, italyaB )

l itilaf Devletleri: ingiltere, Fransa, Rusya.

itilaf devletlerine sava baladktan sonra Belika, Hollanda, Srbistan,Romanya,

Japonya, italya; savan sonlarna doru ise in, Siyam, Yunanistan ve ABD

katlmtr.

italyann l ittifaktan ayrlmasnn nedeni;

Avusturya ile aralarndaki Kuzey italya sorunu, itilaf devletlerinin italyaya toprak vaadinde bulunmas.

ittifak devletlerine ise bir sre sonra Osmanlimp. ve Bulgaristan katlmtr.

Savan Balamas ve Geliimi:

Avusturya Macaristan, veliahdnn lmnden sonra sorumlu tuttuu

Srbistanasavaat.

Rusya Srbistann, Almanya da Avusturya Macaristann koruyucusu

olunca savageniler.

4 Austos 1914te Almanya, Fransa ve Belikaya savailan etti. (Belika,

Almanya tarafndan ilk igal edilen yer oldu)

6 Austos 1914te Rusya, Avusturya Macaristanasavailan etti.

NOT: Avrupann karklk ierisinden olmasndan yararlanan Japonya, PasifiktekiAlman smrgelerine sava at. Kasm 1914te btn smrgeleri ele geirerek

kendisi iin savanbittiini ilan eder.

14 Kasm 1914te bir oldubittiye getirilen OsmanlDevleti de savaagirdi.

Os manl devle tinin savaa girme i ileo Yeni cepheler ald,



44/122


45/122

Orta Asya Trkleri ile birlemek (Enver PaannTuranclksiyaseti gerei)

Sonular:

Osmanlordusu Sarkamharektnda byk kayplar verdi. ( 100,000 )

Ruslar douda Erzurum, Mu,Bitlis, Trabzon ve Erzincanele geirdiler.

Yenilginin nedenleri;

o Rusyann gl bir orduya sahip olmas,

o Taarruzun iyi planlanmamolmas,

o Ar souk ve hastalklar,

o Orduda gerekli hazrlnyaplmamas.

NOT: 1917 Bolevik ihtilali ile Rusya savatanekildi. Brest Litowsk anlamas

ile Ruslar, 1878 Berlin Anlamas ile aldklar Kars, Ardahan ve Batumu geriverdiler.

KANAL CEPHESi

Almanlarn isteizerine alm,taarruz cephesidir. Amac;

ingilterenin Hindistana giden smrge yollarnkesmek,

Msringilizlerden geri almak.

Sonu:

Sveykanalnaiki taarruz yaplmfakat baarlolunamamtr.

ingilizler Sina yarmadasnele geirerek, Suriyeye kadar gelmilerdir.

IRAK CEPHESiingilizler tarafndan almtr. Amalar;

Karadan Rusyaya yardmetmek,

Irak ( Abadan ) petrollerine sahip olmak,

Osmanl Alman kuvvetlerinin Hindistantehdit etmesini nlemek,

Hindistan ile deniz balantsnsalamak.

Sonular:

Bu cephede ingilizler AraplarOsmanldevletine karkkrttlar.

Osmanl ordusu Kutul Amare savanda ingilizleri yenilgiye uratt. ( ingiliz

generali Towshend esir alnd )

Ksasrede toparlanan ingilizler Musulakadar ilerlediler.

ANAKKALE CEPHESi

ingiltere ve Fransa tarafndan almtr. Amalar;

Rusyaya ekonomik ve askeri yardmulatrmak.

Osmanldevletini savadbrakmak ( Boazlarve istanbuluele geirerek )

Tarafsz balkan lkelerini kendi yanlarna ekmek. ( Avusturya Macaristan

ve Bulgaristanakar)



46/122

Akdenize tam olarak egemen olmak.

Rusyann tahl gcnden yararlanmak.

Sonular:

Osmanldevletinin baarsile sonuland.

Osmanldevleti ani bir kten kurtuldu. ( istanbul ve boazlar kurtuldu )

I. Dnya savann uzamasna yol at.

Yarmmilyona yakninsan ld.

Rusyada arlk rejiminin yklmas ve Bolevik ihtilaline ( 1917 ) yol at.

(dolaylsonu)

Mustafa Kemalin cephedeki baarsmilli mcadelenin lideri olmasnda etkiliolmutur.

BulgaristannAlmanya yanndasavaagirmesine yol at.

SURiYE FiLiSTiN CEPHELERi:

Bu cephede Osmanldevleti hem ingilizler hem de ayaklanan Araplara kar

savat.

NOT: Bu cephede Araplar ingilizler il

Documents

Kenan Sungur KPSS Tarih PDF