KHÓ THỞ THANH KHÓ THỞ THANH QUẢN VÀ DỊ VẬT QUẢN VÀ DỊ VẬT

ĐƯỜNG THỞ ĐƯỜNG THỞ Ở TRẺ EMỞ TRẺ EM

TSBS TRẦN THỊ BÍCH LIÊNTSBS TRẦN THỊ BÍCH LIÊN

Giải phẫu thanh quảnGiải phẫu thanh quảnThanh quản là nơi hẹp nhất của Thanh quản là nơi hẹp nhất của đường hô hấp dướiđường hô hấp dưới

Cấu tạo: sụn, cân cơ, niêm mạcCấu tạo: sụn, cân cơ, niêm mạc

-trên: tiếp giáp hạ họng ( xương -trên: tiếp giáp hạ họng ( xương móng)móng)

-dưới: khí quản (sụn nhẫn)-dưới: khí quản (sụn nhẫn)

Là loại niêm mạc hô hấp biểu mô lát Là loại niêm mạc hô hấp biểu mô lát tầng, lỏng lẻo, dễ phù nề tầng, lỏng lẻo, dễ phù nề

Giải phẫu thanh quảnGiải phẫu thanh quản

Sinh lý bệnh thanh Sinh lý bệnh thanh quảnquản

Có chức năng: hô hấp, phát âmCó chức năng: hô hấp, phát âm

Khó thở thanh quản và viêm thanh Khó thở thanh quản và viêm thanh quản là loại bệnh lý thường gặpquản là loại bệnh lý thường gặp

Là loại bệnh lý cấp cứuLà loại bệnh lý cấp cứu

Nguyên nhânNguyên nhân1.1. Do viêm nhiễm:Do viêm nhiễm:

- VTQ do cúm- VTQ do cúm- VTQ do sởi- VTQ do sởi- VTQ do bạch hầu- VTQ do bạch hầu- VTQ do lao- VTQ do lao- VTQ rít- VTQ rít

2.2. Do dị vật đường thở: có hội chứng xâm nhập Do dị vật đường thở: có hội chứng xâm nhập điển hìnhđiển hình

3.3. Do chấn thương và sẹo hẹp thanh quảnDo chấn thương và sẹo hẹp thanh quản4.4. Do các khối u: đặc biệt papillome thanh Do các khối u: đặc biệt papillome thanh

quản ở trẻ emquản ở trẻ em5.5. Do liệt cơ mở thanh quản ( cơ nhẫn phễu Do liệt cơ mở thanh quản ( cơ nhẫn phễu

sau) : HC Gerhardtsau) : HC Gerhardt6.6. Do các tật bẩm sinh: mềm sụn thanh quản Do các tật bẩm sinh: mềm sụn thanh quản 7.7. Do các nguyên nhân khác: co thắt thanh Do các nguyên nhân khác: co thắt thanh

quản do uốn vánquản do uốn ván

Viêm thanh quản cấpViêm thanh quản cấp

Viêm thanh quản do laoViêm thanh quản do lao

Sẹo hẹp thanh Sẹo hẹp thanh quảnquản

Papillome thanh quảnPapillome thanh quản

Liệt dây thanh (T)Liệt dây thanh (T)

Mềm sụn thanh quản bẩm Mềm sụn thanh quản bẩm sinhsinh

Đặc điểm khó thở thanh quảnĐặc điểm khó thở thanh quản

a)Triệu chứng chính:a)Triệu chứng chính:

-Khó thở chậm thì hít vào: -Khó thở chậm thì hít vào:

Người lớn: bt nhịp thở 16-20 lần/ Người lớn: bt nhịp thở 16-20 lần/ phút; trẻ con: 28lần/ phútphút; trẻ con: 28lần/ phút

- Thở có tiếng kêu: tiếng khò khè - Thở có tiếng kêu: tiếng khò khè hoặc tiếng rít hoặc tiếng ngáyhoặc tiếng rít hoặc tiếng ngáy

- Co lõm hõm ức, thượng đòn, - Co lõm hõm ức, thượng đòn, thượng vị, cơ liên sườnthượng vị, cơ liên sườn

Đặc điểm khó thở thanh quảnĐặc điểm khó thở thanh quản

b)Triệu chứng phụ: b)Triệu chứng phụ: thường thấy trong KTTQ cấp, có thể không thường thấy trong KTTQ cấp, có thể không đầy đủ trong khó thở mạnđầy đủ trong khó thở mạn

- BN giãy dụa, cào cổ, vẻ mặt hốt - BN giãy dụa, cào cổ, vẻ mặt hốt hoảng, lo sợhoảng, lo sợ

- Da mặt đỏ, kết mạc đỏ, tĩnh mạch - Da mặt đỏ, kết mạc đỏ, tĩnh mạch cổ nổicổ nổi

-Mỗi lần hít vào bn phải ngửa cổ ra -Mỗi lần hít vào bn phải ngửa cổ ra sau, mép môi kéo xệ sang 2bên, thanh sau, mép môi kéo xệ sang 2bên, thanh quản bị tụt xuốngquản bị tụt xuống

Phân độ khó thởPhân độ khó thở

Gồm 3 độGồm 3 độ

Độ IĐộ I: Khó thở khi gắng sức.: Khó thở khi gắng sức.

Khó thở nhẹ, tiếng nói hoặc tiếng khóc bị Khó thở nhẹ, tiếng nói hoặc tiếng khóc bị khàn, giọng ho không thay đổi, bn thở khò khàn, giọng ho không thay đổi, bn thở khò khè. Triệu chứng chỉ xuất hiện khi gắng khè. Triệu chứng chỉ xuất hiện khi gắng sức…. VD: khi em bé khóc hoặc lên cầu sức…. VD: khi em bé khóc hoặc lên cầu thang thang

Độ IIĐộ II: Khó thở thanh quản điển hình, khó thở : Khó thở thanh quản điển hình, khó thở nặng với đầy đủ các triệu chứng chính và nặng với đầy đủ các triệu chứng chính và triệu chứng phụtriệu chứng phụ

Phân độ khó thởPhân độ khó thở

Độ IIIĐộ III: Ngạt thở: Ngạt thở

Không còn các triệu chứng Không còn các triệu chứng điển hình nữa: co kéo giảm, điển hình nữa: co kéo giảm, tiếng rít mất, thở nhanh, nông; tiếng rít mất, thở nhanh, nông; nằm lả người, mắt lờ đờ, da tái, nằm lả người, mắt lờ đờ, da tái, sắp tử vong, hành não bị suy sắp tử vong, hành não bị suy liệt liệt

CHẨN ĐOÁN CHẨN ĐOÁN PHÂN BiỆTPHÂN BiỆT

★★ Khó thở do khí quản: bn cúi đầu ra trước Khó thở do khí quản: bn cúi đầu ra trước để thởđể thở★★ Khó thở do hen, bệnh phổi tắc nghẽn mạn Khó thở do hen, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD): khó thở thì thở ra, thở khò khè, tính (COPD): khó thở thì thở ra, thở khò khè, ho, nghe phổi có tính rít, tiếng ngáy, ho, nghe phổi có tính rít, tiếng ngáy, ★★ Khó thở do phế quản phế viêm: khó thở 2 Khó thở do phế quản phế viêm: khó thở 2 thì, thở nhanh nông, nghe phổi có ran ẩm, thì, thở nhanh nông, nghe phổi có ran ẩm, ran nổran nổ★★ Khó thở do tim: khó thở nhanh nông, Khó thở do tim: khó thở nhanh nông, nghe tim có tiếng tim bệnh lý, gan to, tỉnh nghe tim có tiếng tim bệnh lý, gan to, tỉnh mạch cổ nổi.mạch cổ nổi.

COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease)COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease)

Hướng xử tríHướng xử trí

Tùy theo nguyên nhân để có Tùy theo nguyên nhân để có hướng xử trí cấp cứu phù hợphướng xử trí cấp cứu phù hợp-Do viêm nhiễm cấp: ĐT nội khoa Do viêm nhiễm cấp: ĐT nội khoa tích cực, kháng sinh, kháng viêm tích cực, kháng sinh, kháng viêm liều caoliều cao- Khó thở TQ độ II: mở khí quản Khó thở TQ độ II: mở khí quản cấp cứucấp cứu- Giải quyết nguyên nhân Giải quyết nguyên nhân

DỊ VẬT ĐƯỜNG THỞ Ở TRẺ DỊ VẬT ĐƯỜNG THỞ Ở TRẺ EMEM

DVĐT là một cấp cứu trong TMH, thường gặp ở trẻ DVĐT là một cấp cứu trong TMH, thường gặp ở trẻ em, dễ gây tử vong nếu không xử trí khịp thờiem, dễ gây tử vong nếu không xử trí khịp thời

Tính chất của dị vật:Tính chất của dị vật:-Nguồn gốc thức ăn: các loại hạt, xương cá, mang -Nguồn gốc thức ăn: các loại hạt, xương cá, mang cá, cháo đặccá, cháo đặc-Dị vật sống: loại đỉa ( Dinobdella ferox) có thể -Dị vật sống: loại đỉa ( Dinobdella ferox) có thể sống hàng tháng trong đường hô hấp ( mũi, họng sống hàng tháng trong đường hô hấp ( mũi, họng mũi hay khí phế quảnmũi hay khí phế quản-Dị vật là plastic: đuôi bút máy, mảnh đồ chơi-Dị vật là plastic: đuôi bút máy, mảnh đồ chơi-Các loại viên thuốc-Các loại viên thuốc-Đeo canule krishaber rỉ sét lâu ngày bị gẫy -Đeo canule krishaber rỉ sét lâu ngày bị gẫy rôirôi xuống khí phế quảnxuống khí phế quản

Vị trí của dị vậtVị trí của dị vật

Tính chất của dị vật thường quyết định đến vị trí Tính chất của dị vật thường quyết định đến vị trí của dị vật: của dị vật:

-Thanh quản: xương cá, mang cá-Thanh quản: xương cá, mang cá

-Phế quản: 2/3 dị vật mắc ở phế quản phảiPhế quản: 2/3 dị vật mắc ở phế quản phải

-Vừa phế quản vừa khí quản: các dị vật di động -Vừa phế quản vừa khí quản: các dị vật di động như con đỉa, hạt na, hạt dưanhư con đỉa, hạt na, hạt dưa

-Dị vật lỏng, sệt ( bột, cháo)…có thể tỏa khắp -Dị vật lỏng, sệt ( bột, cháo)…có thể tỏa khắp thanh khí phế quảnthanh khí phế quản

Lâm sàngLâm sàng

Hội chứng xâm nhập ( Penetration Syndroma) : Trẻ Hội chứng xâm nhập ( Penetration Syndroma) : Trẻ đang ăn thì bị ho sặc sụa, tím tái, vã mồ hôi, lên đang ăn thì bị ho sặc sụa, tím tái, vã mồ hôi, lên cơn khó thở. Đây là phản xạ tống dị vật ra ngoàicơn khó thở. Đây là phản xạ tống dị vật ra ngoài

Tùy vị trí của dị vật, có các triệu chứng khác nhau:Tùy vị trí của dị vật, có các triệu chứng khác nhau:

Dị vật thanh quản:Dị vật thanh quản:-Mang cá, xương cá, vỏ tôm cuaMang cá, xương cá, vỏ tôm cua-Mắc ở thanh môn, hạ thanh mônMắc ở thanh môn, hạ thanh môn-TCLS: KTTQ kèm theo khàn tiếng hay mất tiếng TCLS: KTTQ kèm theo khàn tiếng hay mất tiếng do dị vật gây phù nềdo dị vật gây phù nề

Lâm sàngLâm sàngDị vật khí quản:Dị vật khí quản:

Tùy theo tính chất của dị vật:Tùy theo tính chất của dị vật:-DV kẹt ở khí quản như mang cá có thể gây khó DV kẹt ở khí quản như mang cá có thể gây khó thở 2 thì, cả khi hít vào và thở rathở 2 thì, cả khi hít vào và thở ra-DV di động khi ở khí quản khi ở phế quản tạo nên DV di động khi ở khí quản khi ở phế quản tạo nên tiếng lật phật cờ baytiếng lật phật cờ bay

Dị vật phế quản:Dị vật phế quản:

Tùy loại, độ lớn và thời gian sớm hay muộn thì Tùy loại, độ lớn và thời gian sớm hay muộn thì TCLS khác nhau:TCLS khác nhau:-DV nhỏ (hạt dưa) đến sớm: HCXN; đến muộn: ít DV nhỏ (hạt dưa) đến sớm: HCXN; đến muộn: ít có TCcó TC-DV lớn: hạt sapôchê: đau tức ngực, cam giác khó DV lớn: hạt sapôchê: đau tức ngực, cam giác khó thở 1 bên phổithở 1 bên phổi-Đến muộn: có dấu hiệu NT đường HH cấp: sốt, ho, Đến muộn: có dấu hiệu NT đường HH cấp: sốt, ho, khó thở khó thở

Lâm sàngLâm sàng

Dị vật lâu ngày bị bỏ quên:Dị vật lâu ngày bị bỏ quên:-Đây là loại dị vật đặc biệt, thầy thuốc thường bỏ Đây là loại dị vật đặc biệt, thầy thuốc thường bỏ qua. BN thường năm ở khoa hô hấp với chẩn qua. BN thường năm ở khoa hô hấp với chẩn đoán: viêm phế quản mạn tính, viêm phổi, hen, đoán: viêm phế quản mạn tính, viêm phổi, hen, lao phổi…lao phổi…-BVTMHTP (1988-92): 26/97 (26% DVĐT bỏ qua)BVTMHTP (1988-92): 26/97 (26% DVĐT bỏ qua)-BVNĐI: 26%BVNĐI: 26%-BV PNT: 49 DVBQ ( 81-91)BV PNT: 49 DVBQ ( 81-91)

CHẨN ĐOÁN DVĐTCHẨN ĐOÁN DVĐT-Hội chứng xâm nhập: có giá trị rất lớn trong chẩn Hội chứng xâm nhập: có giá trị rất lớn trong chẩn đoánđoán-Các triệu chứng khác tùy theo tính chất của dị vật, Các triệu chứng khác tùy theo tính chất của dị vật, bệnh nhân đến sớm hay muộnbệnh nhân đến sớm hay muộn-X quang thẳng và nghiêng (cuối thì hít vào): có thể X quang thẳng và nghiêng (cuối thì hít vào): có thể thấythấy

+ DV cản quang (kim loại, xương)+ DV cản quang (kim loại, xương)+ Hình ảnh xẹp phổi ( 1 thùy phổi hay 1 bên + Hình ảnh xẹp phổi ( 1 thùy phổi hay 1 bên

phổi) phổi) +Hình ảnh khí phế thủng do bít tắc không +Hình ảnh khí phế thủng do bít tắc không

hoàn toàn một bên phổihoàn toàn một bên phổi-Dấu Holznecht trên XQ: hình ảnh tăng sáng 1 bên -Dấu Holznecht trên XQ: hình ảnh tăng sáng 1 bên phổi + dấu đung đưa trung thất (mediastinal shift): phổi + dấu đung đưa trung thất (mediastinal shift): khi hít vào trung thất bị đẩy sang bên có dị vật; khi khi hít vào trung thất bị đẩy sang bên có dị vật; khi thở ra trung thất bị đẩy sang bên lànhthở ra trung thất bị đẩy sang bên lành- Nội soi thanh khí phế quản bằng ống cứng hoặc - Nội soi thanh khí phế quản bằng ống cứng hoặc ống mềmống mềm

ĐiỀU TRỊ DVĐTĐiỀU TRỊ DVĐTThao tác HeimlichThao tác Heimlich

Vấn đề mở khí quảnVấn đề mở khí quảnTùy thuộc vào:Tùy thuộc vào:-Tình trạng khó thở của bệnh nhân: KTTQ độ 2, độ Tình trạng khó thở của bệnh nhân: KTTQ độ 2, độ 33-Bệnh nhân người lớn hay trẻ emBệnh nhân người lớn hay trẻ em-Kinh nghiệm của thầy thuốc về kỹ thuật soi gắpKinh nghiệm của thầy thuốc về kỹ thuật soi gắp-Tổ chức, trang bị, trình độ gây mê, đặc biệt là Tổ chức, trang bị, trình độ gây mê, đặc biệt là điều kiện chăm sóc theo dõi sau thủ thuật soi gắp điều kiện chăm sóc theo dõi sau thủ thuật soi gắp dị vật. Biết cách chăm sóc canule Krishaberdị vật. Biết cách chăm sóc canule Krishaber-Tại các BV lớn + KS + Corticoid : hạn chế được Tại các BV lớn + KS + Corticoid : hạn chế được mở KQmở KQ-Cơ sở y tế địa phương nên mở khí quản để tránh Cơ sở y tế địa phương nên mở khí quản để tránh tử vongtử vong

ĐiỀU TRỊ DVĐTĐiỀU TRỊ DVĐT

Vấn đề soi thanh, khí, phế quản gắp dị vậtVấn đề soi thanh, khí, phế quản gắp dị vật

-Ống soi cứng Chevalier Jackson-Ống soi cứng Chevalier Jackson

-Các ống soi cở nhỏ nhất giành cho trẻ sơ sinh-Các ống soi cở nhỏ nhất giành cho trẻ sơ sinh

-Nguồn sáng lạnh Storz, Wolf; ống hút; kẹp gắp -Nguồn sáng lạnh Storz, Wolf; ống hút; kẹp gắp các kiểucác kiểu-Gây mê dãn cơ gắp dị vậtGây mê dãn cơ gắp dị vật-Soi ống mềm Olympus đ/v DV nhỏSoi ống mềm Olympus đ/v DV nhỏ-Cầm máu sau soi bằng Naphtazoline 1:1000Cầm máu sau soi bằng Naphtazoline 1:1000

ĐiỀU TRỊ DVĐTĐiỀU TRỊ DVĐT

Vấn đề theo dõi toàn thânVấn đề theo dõi toàn thânSau gắp nếu:Sau gắp nếu:-Chảy máu: soi lại + cầm máu tại chỗ + tiêm Chảy máu: soi lại + cầm máu tại chỗ + tiêm thuốc cầm máuthuốc cầm máu-Nếu chảy máu nhiều có khả năng bị rách niêm Nếu chảy máu nhiều có khả năng bị rách niêm mạc, tổn thương động mạch lồng ngực : phối hợp mạc, tổn thương động mạch lồng ngực : phối hợp với PT lồng ngựcvới PT lồng ngực-Khó thở tăng lên sau gắp: chụp XQ thẳng nghiêng Khó thở tăng lên sau gắp: chụp XQ thẳng nghiêng xem có tràn khí màng phổi; tràn khí trung thất xem có tràn khí màng phổi; tràn khí trung thất không?không?-HC xanh sốt ( paleur hyperthermie) ở hài nhi, trẻ HC xanh sốt ( paleur hyperthermie) ở hài nhi, trẻ nhỏ: hạ nhiệt, an thầnnhỏ: hạ nhiệt, an thần-KS chống viêm, corticoid, giảm đau, hạ nhiệt, bù KS chống viêm, corticoid, giảm đau, hạ nhiệt, bù nước điện giải, vitaminenước điện giải, vitamine

PHÒNG BỆNHPHÒNG BỆNH

-Cần phổ biến sự nguy hiểm của DVĐT-Cần phổ biến sự nguy hiểm của DVĐT

-Không cho trẻ nhỏ ăn cháo, bột, cơm có lẫn -Không cho trẻ nhỏ ăn cháo, bột, cơm có lẫn xương cáxương cá

-Tuyệt đối không cho trẻ nhỏ ăn, ngậm hạt na, hạt -Tuyệt đối không cho trẻ nhỏ ăn, ngậm hạt na, hạt dưa, hạt đậu phộngdưa, hạt đậu phộng

-Cắt trái sapôchê theo đường xích đạo, lấy hột ra-Cắt trái sapôchê theo đường xích đạo, lấy hột ra

-Tránh sản xuất đồ chơi, bút dễ bị tháo rời-Tránh sản xuất đồ chơi, bút dễ bị tháo rời

-Cần lưu ý nghĩ tới dị vật bị bỏ quên ở những -Cần lưu ý nghĩ tới dị vật bị bỏ quên ở những trường hợp viêm phổi lâu ngày điều trị không trường hợp viêm phổi lâu ngày điều trị không thuyên giảmthuyên giảm