kpss - pegem.net · tarih vatandalık soru bankası kpss 30. Eğitimde yıl ikisi bir arada Özenle Seçilmiş 2200 Soru tamamı çözümlü Levent Yükselay Servan Tantekin Cokun

tarihvatandaşlık

s o r u b an k as ı

kpss 30.Eğitimde

yıl

ikisi birarada

ÖzenleSeçilmiş

2200 Soru

tamamı çözümlüLevent YükselayServan TantekinCoşkun Çebitürk

Selami YalçınCihan Polat

Gürcan ÖnerNecmi Şahin

Cihan Polat Coşkun Çebitürk

Gürcan Öner Levent Yükselay

Necmi ŞahinSelami YalçınServan Tantekin

İKİSİ BİR ARADA TARİH / VATANDAŞLIK SORU BANKASI

ISBN: 978-605-318-417-1

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: 2016, Ankara

Yayın-Proje: Seda Gökay

Türkçe Redaksiyon: Seda GökayDizgi-Grafik-Tasarım: Gülnur Öcalan

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Koza Yayın Dağıtım A.Ş.Cevat Dündar Cad. No. 139

Ostim/ANKARATel : 0312 385 91 91

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 12385

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet:www.pegem.netE-ileti: [email protected]

ÖN SÖZ

Değerli KPSS Adayları;

KPSS’ye hazırlıkta beklenti ve ihtiyaçlarınızı karşılayacağını ve bu süreçte size faydası olacağını düşündüğümüz özenle seçilmiş 2200 özgün çözümlü sorudan oluşan İKİSİ BİR ARADA TARİH-VATANDAŞLIK SORU BANKASI’nı siz değerli öğ-rencilerimizin beğenisine sunmaktayız.

Tüm yayınlarımızda olduğu gibi bu yayınımızda da;

• Yeterli bilgi düzeyine ulaşacak,

• Çok sayıda soruyu anlayacak ve

• Hızlı bir şekilde cevaplama becerisine sahip olacaksınız.

İKİSİ BİR ARADA TARİH-VATANDAŞLIK TAMAMI ÇÖZÜMLÜ SORU SORU BANKASI kitabımız siz değerli adayları KPSS’de başarıya ulaştıracaktır.

Kitabın hazırlanışında emeği geçen yazarlar; Levent Yükselay, Servan Tantekin, Coşkun Çebitürk, Selami Yalçın, Cihan Polat, Gürcan Öner, Necmi Şahin’in dışında Pegem Akademi çalışanları Gülnur Öcalan ve Seda Gökay’a katkılarından dolayı teşekkür eder, siz değerli adaylara başarılar dileriz.

Pegem Akademi Yayıncılık

TARİH

Orta Asya Türk Tarihi 1 ..................................................... 3






Türk-İslam ve Türkiye Tarihi 1 ........................................... 27







Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi....................................... 63

Osmanlı Devleti Yükselme Dönemi ................................... 67

Osmanlı Devleti Duraklama Dönemi ................................. 71

Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi .................................... 75

Osmanlı Devleti Dağılma Dönemi ..................................... 79

Osmanlı Kültür ve Medeniyeti 1......................................... 85






17.yy. Osmanlı Devleti Islahatları ...................................... 109

18.yy. Osmanlı Devleti Islahatları ...................................... 114

19.yy. Osmanlı Devleti Islahatları 1 ................................... 119



Avrupa Tarihi ...................................................................... 134

I. Dünya Savaşı Öncesi ve Sonrası Gelişmeler 1.............. 138





Kurtuluş Savaşı’na Hazırlık Dönemi ve TBMM’nin Açılması 1......................................................... 158








Kurtuluş Savaşı Muharebeler ve Antlaşmalar Dönemi 1 ....................................................... 198






İnkılaplar 1 ......................................................................... 221

İnkılaplar 2 ......................................................................... 225

İnkılaplar 3 ......................................................................... 229

İnkılaplar 4 ......................................................................... 233

İnkılaplar 5 ......................................................................... 237

İnkılaplar 6 ......................................................................... 241

İnkılaplar 7 ......................................................................... 245

Atatürk İlke ve İnkılapları 1 ................................................ 249





Dış Politika 1...................................................................... 271

Dış Politika 2...................................................................... 275

Dış Politika 3...................................................................... 279

Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi 1 ......................................... 283





Cevap Anahtarı.................................................................. 303

v

İÇİNDEKİLER

VATANDAŞLIK

Hukuka Giriş 1 ................................................................... 309

Hukuka Giriş 2 ................................................................... 313

Hukuka Giriş 3 ................................................................... 317

Hukuka Giriş 4 ................................................................... 320

Hukuka Giriş 5 ................................................................... 324

Hukuka Giriş 6 ................................................................... 327

Hukuka Giriş 7 ................................................................... 330

Hukuka Giriş 8 ................................................................... 333

Hukuka Giriş 9 ................................................................... 336

Hukuka Giriş 10 ................................................................. 339

Hukuka Giriş 11 ................................................................. 342

Hukuka Giriş 12 ................................................................. 345

Anayasacılık ve Devlet 1 ................................................... 348





Anayasacılık Tarihi 1.......................................................... 364





1982 Anayasası ve Genel Hükümler 1 .............................. 379





Temel Hak ve Hürriyetler 1 ................................................ 399





Yasama 1 ........................................................................... 421

Yasama 2 ........................................................................... 426

Yasama 3 ........................................................................... 431

Yasama 4 ........................................................................... 435

Yasama 5 ........................................................................... 439

Yasama 6 ........................................................................... 443

Yasama 7 ........................................................................... 447

Yasama 8 ........................................................................... 451

Yasama 9 ........................................................................... 455

Yasama 10 ......................................................................... 458

Yasama 11 ......................................................................... 462

Yürütme 1 .......................................................................... 466

Yürütme 2 .......................................................................... 470

Yürütme 3 .......................................................................... 474

Yürütme 4 .......................................................................... 478

Yürütme 5 .......................................................................... 482

Yürütme 6 .......................................................................... 486

Yürütme 7 .......................................................................... 490

Yürütme 8 .......................................................................... 494

Yürütme 9 .......................................................................... 498

Yargı 1 ............................................................................... 501

Yargı 2 ............................................................................... 505

Yargı 3 ............................................................................... 510

Yargı 4 ............................................................................... 514

Yargı 5 ............................................................................... 518

Yargı 6 ............................................................................... 522

Yargı 7 ............................................................................... 526

Yargı 8 ............................................................................... 530

Yargı 9 ............................................................................... 534

İdare Hukukunun Genel Esasları 1.................................... 537





Türkiye’nin İdari Teşkilat Yapısı 1 ...................................... 558




Ulusal ve Uluslararası Kuruluşlar 1 ................................... 575

Ulusal ve Uluslararası Kuruluşlar 2 ................................... 579

Genel Kültür 1.................................................................... 583

Genel Kültür 2.................................................................... 586

Genel Kültür 3.................................................................... 589

Cevap Anahtarı.................................................................. 592

vi

İÇİNDEKİLER

T A R İ H

Cihan Polat Coşkun Çebitürk

Gürcan ÖnerNecmi ŞahinSelami Yalçın

Servan Tantekin

T A R İ H

Orta Asya Türk Tarih i 1

3

1. Aşağıdaki yerleşim birimlerinden hangisi Orta Asya Türk kültürünün araştırılmasında önemli bir etkiye sahip değildir?

A) Karasuk

B) Tagar

C) Andronova

D) Afanasyevo

E) Kültepe

2. I. Haristan

II. Belencer

III. Bolçu

savaşlarından hangileri İslam öncesi dönemde Türklerle Araplar arasında yapılmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

3. Orta Asya Türk toplulukları arasında, göçebe bir yaşamın olması;

I. geçim kaynaklarının hayvancılık olması,

II. yaşadıkları bölgenin karasal olması,

III. savaşçı özelliklerinin gelişmiş olması

durumlarından hangilerine dayandırılabilir?


D) II ve III E) I, II ve III

4. Aşağıdaki Türk hükümdarlarından hangisi Avrupa’da hüküm sürmemiştir?

A) Uldız

B) Moyen-Çur

C) Boris Han

D) Bleda

E) Attila

5. İslam öncesinde, Türk ekonomisinin tarıma dayandığını;

I. tohumluk buğday üretmeleri

II. demirden saban ve orak yapmaları

III. sulama kanalı inşa etmeleri

durumlarından hangileri kanıtlar?



6. Göktürklerde hapis cezalarının kısa sureli olması ve hukuk kurallarının yazılı hâle getirilmemesi aşağıdaki özelliklerden hangisi ile açıklanabilir?

A) Savaşçı karakter

B) Feodal yapı

C) Federatif anlayış

D) Veraset sistemi

E) Göçebe yaşam

7. Aşağıdaki Türk hükümdarlarından hangisi Orta Asya’da devlet kurmamıştır?

A) Uldız

B) Bumin

C) İlteriş

D) Kutluk Bilge

E) Teoman

8. Avrupa’da bugünkü Mohaç Ovası’nda devlet kuran Avarlar hakkında bilgi veren kaynaklar;

I. Bizans,

II. Frank,

III. Batı Roma

devletlerinden hangilerine aittir?



4

Orta Asya Türk Tarih i1

9. I. Juan Juanlar

II. Tabgaçlar

III. Yüeçiler

Yukarıdakilerden hangileri Türk devlet ve topluluklarından değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II


10. Aşağıdakilerden hangisi Uygurların yerleşik hayata geçtiklerinin kanıtı olamaz?

A) Matbaa ve kağıdı kullanmaları

B) Tapınaklar yapmaları

C) Duvar resim sanatının gelişmesi

D) Yazıtlar dikmeleri

E) Emlak ve kira hukukunun gelişmesi

11. I. Uygur,

II. Hun,

III. Köktürk

devletlerinden hangilerinin hükümdarları Maniheizm dininin etkisinde kalmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III


12. Avrupa’da hüküm süren aşağıdaki Türk devlet ya da topluluklarından hangisi Altınordu Devleti’nin Türkleşmesine ve bugünkü Kazan Türklerinin ortaya çıkmasına etki etmiştir?

A) Tuna Bulgarları

B) İtil Bulgarları

C) Peçenekler

D) Avarlar

E) Hunlar

13. Arap seyyah İbn-i Fadlan’nın seyahatnamesinde İslamlaşmasından bahsettiği Türk devleti aşağıdakilerden hangisidir?

A) İtil Bulgarları

B) Karahanlılar

C) Gazneliler

D) Akhunlar

E) Oğuzlar

14. Türk devlet ve hükümdarları ile ilgili verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi doğru değildir?

A) İslamiyet’i kabul eden ilk devlet İtil Bulgarlarıdır.

B) Attila, hükümdarlığı babadan oğula geçen saltanat sistemine dönüştürülmüştür.

C) Hunlar ve Avarlar hem Asya hem de Avrupa’da devlet kurmuştur.

D) İstemi Yabgu Dönemi’nde İpek Yolu egemenliği sağlanmıştır.

E) I. Köktürk devleti Çin’e karşı bir isyan sonucu kurulmuştur.

15. Orta Asya’da bulunan aşağıdaki yerleşim birimlerinden hangisi Türk devletlerine merkezlik yapmamıştır?

A) Ordu-balık

B) Hanbalık

C) Ötüken

D) Kaşgar

E) Turfan

16. Aşağıdaki Türk hükümdarlardan hangisi sahibi olduğu devlete en parlak devrini yaşatmamıştır?

A) Attila

B) Mete

C) Kapgan

D) Bilge

E) Moyen-Çur

5

Orta Asya Türk Tarih i Çözümler

1. Karasuk, Tagar, Andronova ve Afanasyevo, Orta Asya kültürleriyle ilgili eski yerleşim birimlerindendir. Kültepe ise Anadolu kültürüyle ilgili eski yerleşim birimlerindendir. Bu nedenle Kültepe’nin Orta Asya Türk kültürünü aydınlatmada herhangi bir etkisi olamaz.

Cevap E

2. Belencer Savaşı Hazar Türkleriyle Hz. Osman Dönemi’nde İslam ordularıyla yapılmıştır. Türkler ve Araplar arasında yapılan ilk savaştır. Haristan ise Emevi Arapları ile Türgişler arasında yapılmıştır. Bolçu Savaşı Köktürkler ile Türgişler arasında yapılmıştır.

Cevap C

3. Karasal iklim ve hayvancılığın geçim kaynağı olması göçebe yaşamın temel sebebidir. Savaşçı olmaları bir sebep değil göçebe olmanın bir sonucudur. Toplumların yaşam şeklini bulundukları coğrafya ve geçim kaynakları belirler.

Cevap C

4. Uldız, Bleda ve Attila Avrupa Hun hükümdarlarıdır. Boris Han Tuna Bulgar Devleti’nin hükümdarıdır. Moyen-Çur ise Uygurların en ünlü hükümdarıdır ve Orta Asya’da hüküm sürmüştür.

Cevap B

5. Sulama kanalları, saban ve oraklar, tohumluk buğday yetiştirmeleri doğrudan tarımla uğraştıklarını ve ekonomilerinin tarıma dayandığını kanıtlayan durumlardır. Göçebe toplumlarda bunlar olmaz, ancak Orta Asya’da yarı göçebe bir hayatın olduğu ve bazı bölgelerin tarıma elverişli olduğu unutulmamalıdır.

Cevap E

6. Orta Asya Türk topluluklarının göçebe olmaları mimari eserlerin ortaya çıkmasını engellemiş ve bu sebepten dolayı hapis cezaları kısa sureli olmuştur. Yazıya ihtiyaç duymayan topluluklar hukuk kurallarını da töre denilen yazısız kurallara dayandırmıştır.

Cevap E

7. Uldız Avrupa Hun Devleti’nin asıl kurucusu kabul edilir. Bumin Kağan Köktürk Devleti’ni, İlteriş Kağan II. Köktürk devletini, Kutluk Bilge Kağan Uygur Devleti’ni, Teoman Asya Hun Devleti’ni kurmuştur.

Cevap A

8. Bizans ve Frank kaynakları Avarlar hakkında bilgiler vermiştir. Ancak Batı Roma 476 yılında yıkıldığı için bu devletin Avarlarla çağdaş olması mümkün değildir. Bu nedenle Batı Roma kaynaklarında Avarlarla ilgili bilgiler yoktur.

Cevap C

9. Juan Juanlar Avarların diğer adıdır. Tabgaçlar ise Hun İmparatorluğu’nun yıkılmasıyla Çin Bölgesi’nin kuzeyinde kurulan Türk Devleti’dir. Yüeçiler Asya Hunlarının mücadele ettiği devletlerden biridir. Türk değildir.

Cevap B

10. Yazıt dikmiş olmaları yerleşik hayatın kanıtı olamaz. Çünkü Göktürkler de göçebe olmalarına rağmen yazıt dikmiştir. Ancak diğer seçenekler ancak yerleşik toplumlarda ortaya çıkabilecek özelliklerdendir.

Cevap D

11. Uygur hükümdarı Bögü Kağan ile Köktürk hükümdarı Tapo Kağan Maniheizm dinini benimsemiştir. Hunların Maniheizm dinini benimsedikleri bilgisi yoktur.

Cevap C

12. Altınordu Devleti’nin Türkleşmesine etki eden devlet İtil Bulgarlarıdır. İtil Bulgarları yapılan son araştırmalarda bugünkü Kazan Türklerinin ataları sayılmıştır.

Cevap B

13. İbn-i Fadlan’nın seyahatnamesinde 920 tarihinde İtil Bulgarı ülkesinde camilerin bulunduğu ve Bulgarların halifeden ustalar ve din adamları istediği anlatılmıştır.

Cevap A

14. Çin’e karşı bir isyan sonucu kurulan devlet II. Köktürk Devleti’dir. Kutluk Kağan 680 yılında Bilge Tonyukuk ile Çin’e karşı isyan ederek bu devleti kurmuştur. Seçeneklerde verilen diğer bilgiler doğrudur.

Cevap E

15. Ordu-balık ve Turfan Uygurlara, Ötüken Köktürklere, Kaşgar Karahanlılara merkezlik yapmıştır. Ancak Hanbalık Çin Devleti’nin merkezidir.

Cevap B

16. Attila Avrupa Hunlara, Mete Asya Hunlarına, Bilge Kağan II. Köktürklere, Moyen-Çur Uygurlara en parlak devrini yaşatmıştır. Kapgan Kağan II. Köktürk Devleti’nin önemli bir hükümdarıdır, Çin’e karşı başarılı seferler düzenlemiştir.

Cevap C

T A R İ H


6

1. Mete Han Dönemi’nde;

I. Kurultayın oluşturulması

II. Orduda onluk sistemin kurulması

III. Vezir atamasının yapılması

uygulamalarından hangileri teşkilatlanma faaliyetleri alanında gerçekleştirilmiştir?

A) I ve II B) I ve III C) Yalnız I

D) I, II ve III E) Yalnız I

2. Aşağıdakilerden hangisi bir bölgede tarımsal faaliyetlerde bulunulduğunun kesin kanıtı değildir?

A) Yerleşik yaşama geçmeleri

B) Tahıl öğütme taşları

C) Tohumluk tarım ürünlerini kullanmaları

D) Yaşadıkları bölgelerde orak, saban gibi aletlere rastlanması

E) Sulama kanalları inşa etmeleri

3. İslamiyet öncesi dönemde yazısız hukuk kuralları olan törelerin değiştirilemeyen kuralları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Adalet

B) Kişilik

C) Eşitlik

D) Kut inancı

E) Faydalılık

4. Kumanlar (Kıpçaklar) ile ilgili olarak;

I. Memluk ve Delhi Türk Sultanlığı’nın kuruluşunda etkili olmuşlardır.

II. Moğolların Türkleşmesinde etkili olmuşlardır.

III. Eyyubi Devleti’nin yıkılışında etkili olmuşlardır.

yargılarından hangileri söylenebilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III


5. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi Kavimler Göçü ile ilgili doğru bir bilgi değildir?

A) Kuzey Hunları tarafından başlatılmıştır.

B) Avrupa’nın siyasi ve dini yapısını etkilemiştir.

C) Orta Çağ kapanmış, Yeni Çağ başlamıştır.

D) Avrupa’nın sosyal yapısı üzerinde etkili olmuştur.

E) Orta Asya’da Türk nüfusunun azalmasına yol açmıştır.

6. Aşağıdakilerden hangisi “Atımın ayak bastığı her yer benim toprağımdır.” diyen “Cesur Kavimlerin Efendisi” Attila Dönemi gelişmeleri arasında yer almaz?

A) Bizans’ın ilk kez vergiye bağlanması

B) Bizans ile Margus ve Anatolius antlaşmalarının imzalanması

C) Batı Roma üzerine Galya ve İtalya seferlerinin düzenlenmesi

D) Avrupa Hunları’nın en parlak döneminin yaşanması

E) Doğu Roma üzerine 1. ve 2. Balkan seferlerinin düzenlenmesi

7

Orta Asya Türk Tarih i 2

7. Uygurların yaşadığı bölgede yapılan bir kazı çalışması sonucu;

I. Hareketli harf sistemi

II. Ahşap harfler

III. Kağıda yazılı metinler

bulunmuştur.

Buna göre yukarıdaki bulgulardan hangileri Uygurların matbaayı kullandıklarının kesin kanıtı olarak gösterilir?

A) Yalnız II B) I ve II C) Yalnız I

D) II ve III E) I ve III

8. Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet Öncesi Dönemde uygulanan ikili teşkilat sisteminde, devletin batı kanadını yöneten hanedan üyesine verilen unvandır?

A) Yabgu B) Erkin C) Şad

D) Tigin E) Bitikçi

9. İslamiyet Öncesi Dönem’de Türklerde savaşçılık özelliğinin gelişmesinde;

I. yaşamış oldukları bölgenin özellikleri,

II. göçebe yaşam tarzı,

III. çok sayıda devlet kurmaları

özelliklerinden hangileri etkili olmuştur?

A) I, II ve III B) Yalnız I C) I ve II

D) Yalnız II E) II ve III

10. I. Pazırık

II. Esik

III. Noin-Ula

Asya Hun Devleti’ne ait kurganlar arasında yukarıdakilerden hangileri yer alır?



11. I. Balak Han Dönemi’nde Anadolu’ya seferler

düzenlemişlerdir.

II. Kurum Han Dönemi’nde İstanbul’u kuşatan Türk Devleti’dir.

III. Almış Han Dönemi’nde İslamiyet’i kabul etmişlerdir.

IV. Sulu Kağan Dönemi’nde Müslümanlar ile mücadele etmişlerdir.

Aşağıdaki devletler ile yukarıda verilen bilgiler eşleştirildiğinde aşağıdakilerden hangisi dışarıda kalır?

A) İtil Bulgarları

B) Türgişler

C) Sibirler

D) Tuna Bulgarları

E) Avarlar

12. Türk ordu yapılanması;

I. Çin,

II. Moğol,

III. Bizans

devlet ya da topluluklarından hangileri tarafından örnek alınmıştır?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III


8


13. “Asya’nın Kuyumcuları” olarak anılan ve Türk tarihindeki ilk mumyalama ve heykel sanatı örneklerini yansıtan Türk topluluğu aşağıdakilerden hangisidir?

A) İskitler

B) Hunlar

C) Sabirler

D) Uygurlar

E) Hazarlar

14. Diz çökmüş adam heykeli ve at başı heykeli aşağıdaki Türk devlet ya da topluluklarından hangisine aittir?

A) Göktürkler

B) Uygurlar

C) Hazarlar

D) Avrupa Hunları

E) Macarlar

15. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde, Türklerin Demir Madeni Çağı’na girdiğini kanıtlayan kültür bölgesi ile Demir Çağı’na girdiğini gösteren destan bir arada verilmiştir?

A) Anav - Oğuz Kağan

B) Karasuk - Ergenekon

C) Afanasyevo - Bozkurt

D) Andronova - Yaradılış

E) Tagar - Göç

16. Kaşgarlı Mahmud’un, Divan-ı Lügat’it Türk adlı eserinde “Türk alfabesi” olarak adlandırdığı alfabe aşağıdakilerden hangisidir?

A) Orhun B) Uygur C) Kiril

D) İbrani E) Soğd

17. Coğrafi olarak Türkiye adı ilk kez aşağıdaki kaynakların hangisinde yer almıştır?

A) Hint B) Arap C) İran

D) Bizans E) Çin

18. Göktürklere ait Orhun Kitabeleri hakkında aşağıda verilenlerden hangisi doğru değildir?

A) Türk tarihinin ilk siyasetnamesidir.

B) Kitabeler Orhun ve Çin alfabesi kullanılarak yazılmıştır.

C) IX. yy. Türk tarihi hakkında bilgiler verir.

D) Rus tarihçi Yardintsev tarafından günümüz Moğolistan Bölgesi’nde bulunmuştur.

E) Türklerde sosyal devlet anlayışından bahsetmektedir.

9


1. İlk Türk devletlerinde devlet işlerinin görüşülüp kararlaştırıldığı organ olan Kurultay, ilk olarak Mete Han tarafından kurulmuştur. Ordu alanında onluk sistem de ilk kez Mete Han tarafından oluşturulmuştur. Türk tarihinin ilk veziri Tonyukuk olup Kutluk Devleti hükümdarı Kutluk Kağan tarafından atanmıştır.

Cevap A

2. Bir bölgede tarımın yapıldığını kanıtlayan gelişmeler arasında; yerleşik yaşamın görülmesi, tohumluk tarım ürünleri ve tohumluk buğday depoları, tarım aletlerinin kullanılması ve sulama kanallarının inşa edilmesi gösterilebilir. Fakat tahıl öğütme taşları, buğday depoları, tarım ürünlerinin isimlerinin bilinmesi tarım yapıldığını kesin olarak kanıtlamaz. Ticari faaliyetler sonucu alınan tarım ürünlerinin öğütülüp saklanabileceği unutulmamalı.

Cevap B

3. Törenin değişmeyen özellikleri arasında; adalet (könilik), iyilik, uzluk (faydalılık), tüzlük (eşitlik), kişilik (insanlık) kavramları yer alır.

Cevap D

4. Kumanlar Rusya ve Karadeniz’in kuzey bölgesinde egemenlik kurmuştur.

• Asya’dan Avrupa’ya son göç dalgasını oluşturmuşlardır.

• Oğuzlarla mücadeleleri Dede Korkut Hikâyelerine konu olmuştur.

• Ruslarla olan mücadeleleri İgor Destanı’na konu olmuştur.

• Rusların Karadeniz’e inmelerini engellemişlerdir.

• Altın Orda Devleti’nin Türkleşmesini sağladılar.

• Memluk ve Delhi Türk Sultanlığı’nın kuruluşunda doğrudan rol oynamışlardır.

• Eyyubi Devleti’nin yıkılışında etkili olmuşlardır.

• Hristiyanlığı kabul etmişlerdir.

• Kumanlar; Eyyubiler, Memlükler, Gürcü ordusu, Altın Orda, Bizans, Delhi Türk Sultanlığı ve Küçük Dobruca Türk Devleti’nin askerî teşkilatlanmalarında görev almışlardır.

• Codex - Cumanicus adlı sözlükleri vardır.

• Moğolların Türkleşmesinde etkili olmuşlardır.

Delhi Tük Sultanlığı: Hindistan’daki Müslüman Gurlu Devleti’nin komutanlarından Kutbeddin Aybeg tarafından Delhi’de kurulan Türk devletidir. Şemsiye ve Balban hanedanlıkları döneminde Kumanlar daha etkili olmuşlardır.

Cevap E

5. Asya Hunlarının yıkılmasından sonra bağımsızlık arayışına giren Hunlar Balamir önderliğinde Kavimler Göçü’nü başlatmıştır. Kavimler Göçü’nün sonucunda;

1. İlk Çağ kapandı Orta Çağ başladı.

2. Avrupa da derebeylik (feodalite) sistemi oluştu.

Bu durum Avrupa’da çok sayıda Türk Devleti’nin kurulmasını kolaylaştırmıştır.

3. Roma İmparatorluğu Doğu ve Batı Roma olmak üzere ikiye ayrıldı.

4. Hristiyanlıkta mezhepsel farklılıklar hız kazandı.

5. Kilisenin her alanda egemen güç olmasını ifade eden skolastik düşünce önem kazandı.

6. Türk kültürü Avrupa’ya taşındı ve Avrupa’da Türk devletleri kuruldu.

7. Günümüz Avrupa’nın etnik yapısı oluştu. Buna göre;

• Vizigotlar; İspanyolların,

• Anglo-Saksonlar; İngilizlerin,

• Franklar; Fransızların,

• Slavlar; Rusların,

• Germenler ise Almanların temelini oluşturmuştur.

Cevap C

10

Orta Asya Türk Tarih iÇözümler

6. Bizans’ın ilk kez vergiye bağlanması Rua Dönemi’nde gerçekleşmiştir. Diğer gelişmeler ise Attila Dönemi’ne aittir.

Cevap A

7. Türk tarihinde matbaayı kullanan ilk devlet Uygurlardır. Bir bölgede matbaa kullanıldığının kanıtı ise hareketli harf sistemi ve ahşap harflerdir. Kâğıda yazılı metinler bir bölgede matbaa kullanıldığının kesin kanıtı olarak gösterilemez.

Cevap B

8. İlk Türk devletlerinde sınırların genişlemesine bağlı olarak devlet yönetimini kolaylaştırmak amacıyla devletin doğu-batı vb. isimlerle adlandırılarak iki kanattan yönetilmesi uygulamasına “ikili teşkilat” denir. Bu sistemi ilk uygulayan devlet ise Asya Hun Devleti’dir. Bu sistem Türk devletlerinde federatif yapılanmanın olduğunu gösterir. Ayrıca merkezî otoriteyi olumsuz etkilemiştir.

Erkin; hükümdar unvanı, Şad; eyaletlerde yöneticilik yapan hükümdar çocuğu, Tigin; hükümdar çocuklarına verilen unvan, Bitikçi ise devletin yazışmalarını yürüten devlet adamıdır.

Cevap A

9. Türklerin ilk anayurtları olan Orta Asya’nın iklim ve fiziki şartları Türkleri mücadele etmeye yöneltmiş ve bu da savaşçılık özelliklerini geliştirmiştir. Göçebe yaşamda kişileri koruyacak bir sur, kale, duvar gibi yapının olamaması ve her an saldırıya açık olmaları da Türklerin savaşçılık özelliğini geliştirmiştir. Fakat çok sayıda devlet kurmaları ancak bu özelliğin gelişmesinin sonucu olarak açıklanabilir.

Cevap C

10. Pazırık Kurganı: Altaylardadır. Dünyanın en eski halısıdır. Rusya’da Ermitaj Müzesinde sergilenmektedir. Tagar Kültürü’ne aittir.

Esik Kurganı: Alma-Ata (Kazakistan)’da bulunmuştur. Kemal Akişev’in yaptığı kazılar sonucu “Altın Elbiseli Adam” heykeli bulunmuştur.

Noin Ula Kurganı: Baykal Gölü civarında yer alan bu kurganda bıyıklı iki insan başı portresi bulunmuş ve bu buluntu Türk portre sanatının başlangıcı olarak kabul edilmiştir.

Cevap E

11. İtil Bulgarları, Almış Han Dönemi’nde İslamiyet’i kabul ederek ilk Müslüman Türk Devleti olmuştur. Türgişler Sulu Kağan Dönemi’nde mevali politikasını (Arap ırkçılığı) uygulayan Emeviler ile mücadele ederek İslamiyet’in Orta Asya’da yayılmasını engellemiştir. Sibirler Balak Han Dönemi’nde Anadolu’ya sefer düzenlemişler fakat bu seferler yerleşme amacı taşımamıştır. Tuna Bulgarları da Kurum Han Dönemi’nde İstanbul’u kuşatarak ikinci kez İstanbul’u kuşatan Türk devleti olmuştur.

Avarlar İstanbul’u kuşatan ilk Türk devletidir. (Bayan Han dönemi) Ayrıca Slavları devlet teşkilatı bakımından etkilemişler ve üzengiyi Avrupa’ya taşımışlardır.

Cevap E

12. Türk ordu yapılanması; Çin, Moğol, Bizans, Slav ve Avrupalı kavimler üzerinde etkili olmuştur.

Cevap E

13. İskitler (Sakalar)

• Tarihte bilinen atlı göçebe teşkilatlı ilk Türk topluluğudur.

• Atı evcilleştiren ilk topluluktur.

• Orta Asya, Hazar Bölgesi, Karadeniz’in Kuzeyi ve Balkanlarda egemenlik kurmuşlardır.

• Pantolon, ceket ve kemer kullanan ve bunları Avrupa’ya taşıyan ilk topluluktur.

• Türklerin ilk kadın hükümdarı Tomris Han İskit Hükümdarıdır.

• Alper Tunga ve Şu destanları İskitlere aittir.

• İlk balbal ve mumyalama örnekleri bu dönemde görülür.

• “Asya’nın (Bozkırın) Kuyumcuları” olarak bilinirler. Bu durum İskitlerin madencilik alanında ilerlediklerini gösterir.

• Orta Asya sanat anlayışı (Hayvan Üslubu) bu dönemde başlar.

• Yunanlılar, İskit kadınlarına “Amazon Kadınları” tabirini kullanmışlardır.

Cevap A

11


14. Diz çökmüş adam heykeli ve at başı heykeli Uygurlar Dönemi’ne aittir.

Cevap B

15. Karasuk kültürü demir madeninin işlendiği ilk kültürdür. Ergenekon Destanı’nda ise Türklerin bir demir madenini eriterek bulundukları bölgeden çıkışları anlatılmıştır. Anav, Orta Asya’nın en eski, Afanasyeva Türklerin en eski, Andronova yayılma alanı en geniş, Tagar ise en gelişmiş kültür bölgeleridir.

Oğuz Kağan Destanı’na konu olan kişi Hun hükümdarı Mete Han’dır. Bozkurt Destanı Göktürk Devleti’ne ait olup yaralı bir Türk çocuğunun dişi bir bozkurt tarafından beslenip büyütülmesi olayı anlatılır (Tarkan’ın filmi). Yaradılış destanı Altay-Yakut Türklerine ait olup dünyanın yaratılış hikâyesi anlatılmıştır. Göç Destanı Uygurlar Dönemi’ne ait olup Kutlu Dağ’ın yok olmasından sonra yaşanan kıtlıktan dolayı yaşanan göç olayını anlatır.

Cevap B

16. Kaşgarlı Mahmud’un, Divan-ı Lügat’it Türk adlı eserinde “Türk alfabesi” olarak adlandırdığı alfabe Uygur alfabesidir. Türklerin ikinci millî alfabesi olan bu alfabe Soğd alfabesinden esinlenerek hazırlanmıştır.

Orhun alfabesi Göktürkler Dönemi’nde oluşturulmuş olup Türklerin ilk millî alfabesidir. 4 ünlü 34 ünsüz harften oluşan alfabe sağdan sola ve yukarıdan aşağıya doğru okunur.

Kiril alfabesi ise Rusların baskısı sonucu Türk devletlerinde kullanılan alfabedir.

İbrani alfabesi Musevilik’in etkisiyle Hazarlar tarafından kullanılan alfabedir.

Soğd alfabesi İran kökenli bir alfabe olup Uygur alfabesinin temelini oluşturmuştur.

Cevap B

17. Türklerden bahseden ilk yazılı kaynaklar Çin kaynaklarıdır. Türk adı bugünkü şekliyle ilk kez MÖ. 318 yılında Asya Hunları ile Çinliler arasında imzalanan Kuzey Şansi Antlaşması’nda yer almıştır.

Çin kaynakları dışında; Bizans, İran, Hint ve Arap kaynakları da Türklerden bahsetmiştir.

Coğrafi olarak Türkiye adı ilk kez Bizans kaynaklarında Orta Asya için kullanılmıştır. Bunun dışında Orta Avrupa, Mısır ve Suriye için de Türkiye ifadesi kullanılmıştır.

İtalyan seyyah Marco Polo ise Anadolu için “Küçük Türkiye”, Orta Asya için “ Büyük Türkiye” demiştir.

Cevap E

18. Türk dili ve edebiyatının ilk millî kaynağıdır. Türklere ait ilk yazılı belgedir. Göktürk ve Çin alfabesi ile yazılmıştır. Hükümdarların tanrıya hesap vermesini içeren bu kitabeler Türk tarihinin ilk siyasetnamesidir. Danimarkalı dil bilimci Thomsen tarafından okunan kitabeler, Rus tarihçi Yardintsev tarafından bulunmuş, Strahlenberg tarafından bilim dünyasına kavuşturulmuştur. Kronolojik sırası ile Tonyukuk (725), Kül Tigin (732), ve Bilge Kağan (735) adına dikilmiştir. Tonyukuk Kitabesi Tonyukuk’un kendisi tarafından diğer kitabeler ise Yolluğ Tigin tarafından dikilmiştir. Moğol tarihçisi Cüveyni, Tarih-i Cihangüşa adlı eserinde kitabelerden ilk kez bahsetmiştir.

Ülkemizde yazıtlardan söz eden ilk çalışma İkdam Gazetesi’nin 200. sayısındaki “Hutût-ı Kadîme-i Türkiyye” adlı makaledir. Bu makale 17 Şubat 1895’te yayımlanmış ve yazarı bilinmemektedir (Bu yazının Necip Asım’a ait olduğu söylenmektedir).

Kitabelerin dikiliş tarihleri ve Göktürklerin egemenlik tarihleri dikkate alındığında kitabeler IX yy. değil VIII yy. tarihi hakkında bilgiler verir.

Cevap C

Documents

kpss - pegem.net · tarih vatandalık soru bankası kpss 30. Eğitimde yıl ikisi bir arada Özenle Seçilmiş 2200 Soru tamamı çözümlü Levent Yükselay Servan Tantekin Cokun