i48 L. ANNiEI SENEC^E

dum exsiliet e vita', et molestus sibi esse desinet. Si

vero exiguum fuerit et angustum quo possit vita pro-

duci : id boni consulet , nec ultra necessaria sollicitus aut

anxius, ventri et scapulis suum reddet1, et occupationes

divitum , concursationesque ad divitias euntiumi , securus

8 laetusque ridebit , ac dicet : Quid in longum ipse te dif-

fers 3? exspectabisne foenoris qusestum , aut ex merce com-

peridium , aut tabulas beati senis *, quum fieri possis sta-

tim dives ? Repraesentat opes sapientia; quas, cuicumque

fecit supervacuas , dedit. Haec ad alios pertinent : tu

locupletibus propior es. Sseculum muta5 , nimis habes :

id est omni saeculo6 quod sat est.

Poteram hoc loco epistolam claudere , nisi te male in-

stituissem . Reges Parthos 7 non potest quisquam salutare

sine munere; tibi valedicere non licet gratis. Quid istic?

t) ab Epicuro mutuum sumam. « Multis , parasse divitias ,

non finis miseriarum fuit , sed mutatio. » Nec hoc 8 miror :

non est 9 enim in rebus vitium , sed in ipso animo. Illud ,

1. Ea-si/iet e vita , morte spontc Schiv. — Cseterinn sensus idem rema-

sumpta Lipsii Manml. Jn Diss. 22. It. net qoamlibet lect. admiseris : nam-

2. f^entri it scapulis suum red- <jue idest ctc. interpretandum est : id

flet, h. e.victum cultumque necessa • quod sat est in omni ssficulo, est , in-

rium sibi comparabit. Scapulee au- est (tibi ).

tem h. 1. pro corpore vestibus te^endo 7. Reges Parthos munere.

sumatur. Iiuhk. Viguit vigctque etiamnunc bic mos

3. Quid in ionffum ipse te dijfcfs? quasi patriarchalis in Oriente. Cf.

Subintellige ut te divitem putcs. 1'lutarch. vit. Artaxerxis c. 4 *• 5.

4. Aul tahulas beati senis.Tabulce Tom. V. Reiske. Ruhk. — Viile

rbi pro testamento ponuntur: sensus JElianum I.Var.Hist. cap. i.Etexem-

esi exspectabisne dum tibi beatus, id pla in Oriente plura sunt, inter ea

est, dives senex sua bona relinquat? et Magorum , in nostris sacris,qui

5. Sceculum muta. I. e. antiqua Christum adoraturi , munera obtulc-

exempla respice : cum tuis eisdem opi- runt. Lipsius.

bus,luxui propior es quam paupcrtati. 8. Nec hoc. Sic mssti et ed. R.

Cf. Consolat. adHelv. c.XII, 3. Lips. Vulgo, Non hoc. Schw.

6. Id est omni sceculo. Vulgo inest 9. Non est animo. Similia sunt

ornn. sec. a Mureto , invitis msstis. ap. Horat. II, Carm. 16, III, I, /fo.

EPISTOLA XVIII. *49

quod paupertatem' gravem fecerat, et divitia& graves

fecit. Quemadmodum nihil differt , utrum a-grum in li-

gneo lecto an in aureo cQlloces *; quocumque illum trans-

tuleris , morbum suum secum transferet 3 : sic nihil

refert , utrum animus aeger in divitiis an in paupertate

ponatur ; malum illum suum sequitur. Vale.

Plutarch. tom. X, p. 5, Hutt. Alia

collegit Gatacker ad Antonin. p. 122,

et 1. Ruhk.

I. Paupertatem. Post pauperta-

tem ex veterum librorum" omninm

consensu adjici debuerat prpnomen

nobis , inde a Mureto temere omis-

sum. Schtv.

— —

1. Utrum agrum in ligneo lecto

an in aureo colloces. Revocantur

Horatii versus , lib. I, Epist. II , 48'

«Non domus et fundus, non seris

acervus etauri , jEgroto doraini de-

duxit corpore febres. »

3. Transferet scripsi cum Arg. b.

c. Vulgo transfert. Schv>.

EPISTOLA XVIII.

DE OBLECTATIONIBUS SAPIENTIS.

"Occasione Saturnalium egregie utens amicum commonefacit , ut in- pu-

blica lascxvia temperanter se gerat , ideoque nec excerpendo se , nec miscendo

omnibus festum diem agat sine luxuria , atque ideo ad difficilia se prseparct

vero experimento , idque non coactus. Utile est , certis diebus abstinentiam

cacercere , parcere , ad paupertatem se reducere , minimoque se faccre fami—

liarem , et Epicurum imitando praeoccupare tela fortunee. Ita fiet , ut Deo

dignus sis , quandoquidem opes intrepide possidere possis. — Saturnalia ,

quae ansam nostro praebuere , de temperantia et abstinentia exponendi , Se-

necae tempore per septem dies inde a XIV Kal. Jan. ( XVII Dec. ) cclebra-

bantnr in honorem Saturni , ad auream aetatem symbolice reprsesentandam.

Summa fertilitas inprimis a poetis huic setati tributa ; nullo enim serente , aut

arante , oninia sponte proveniebant , parvo aut nullo labore vinum, mel ,

lac, etc. ad vitam suaviter agendam idonea parabantur , et homines optimi

vivebant. Proinde plausus ubique , et cantus , et lusus , et sequalilas viguit Ro-

mae , et in iis regipnibus quae Romanorum iraperio subjectae erant , nec

ullum discrimen intcr servos liberosque conspiciebatur , quinetiam domini

servis ministrabant sedentibus et ccenantibus- Saturno enim rerura potientc

ne servitium quidem ullum fuisse fingebatur. Cf. Luciani Saturnalia , Crono-

solon et epistolae saturnalcs Tom. IX init. Bip. et Lipsii liber eruditissimus ,

i5o L. ANNjEI SENECJE

Satumalia inscriptus. Scriptores antiqui ssepe hac sollemnitate usi sunt , ut

luccm coloresque inde peterent suis dictis. Vide v. c. Epictetum Arriani Dis-

sert. I, a5, 8 sq. ibique Uptonum , qui tamen locum Senecae de Gonstant.

XII , 2, male huc retulit. Vestigia haud pauca horum sollemnium in festo

natali Christi hodreque reliqua esse , ingeniose docuit Gredikc. Vide Berli—

nische Monatschrift anni 1784 mense Januar. n. 8.

Clausula Epistolae est ab Epicuro : lmmodica ira insaniam gignit.

SENECA LUCILIO 8 D O SALUTEM.

DECEMBERest mensis : quum maxime ' civitas 2 sudat;

jus luxurise publice3 datum est ; ingenti apparatu so-

nant omnia : tanquam quidquam inter Saturnalia inter-

sit* et dies rerum agendarum. Adeo nihil interest5, ut

videatur mihi non errasse qui dixit , olim mensem De-

cembrem fuisse , nunc annum. Si te hic haberem , libenter

tecum conferrem quid existimares esse faciendum : utrum

nihil ex quotidiana consitetudine movendum ; an , ne dis-

sidere videremur cum publicis moribus , et hilarius coe-

nandum , et exuendam togam6. Nam , quod fieri nisi in

tumultu ettristi tempore civitatis non solebat, voluptatis

causa , acfestorum dierum , vestem mutavimus. Si te bene

novi , arbitri partibus functus , nec per omnia nos simi-

i. Quum maxiine. Quo quum

maxime cuin Modio reposui e tribus

mss. quippe quod usus Senecae po-

stulat. Erasmus et Muretus habent :

quo maxime. Fincianus vero et Gru-

tcrns Lipsiusque : mensis est, cum

maxime. Ruhk.

a. Sudat, id est , miscetur et agi-

tatur.

3. Pubiice Erasm. et Muret. prae-

stant, quod vulgato pubiica prae-

fero. Ruhk.

4. Inter Saturnalia intersit om-

nes codd. et impressi dant praeter

Muretum , qui nunc intersit e conj.

dedil. Ruhk.

5. Adeo nihil interesl. . . . annum.

Olim mense Decembri luxuria vi—

guit, sed nunc toto ann6 luzus re—

gnat : itaque illo ingenti apparatu

non opus est. Ruhk.

6. Exuendam togam et synthe-

sin (Martial. XIV, i, V, 80, a5.

Sueton. Ner. 5l.), i. e. mollem eara-

que pretiosam vestem , qua tempore

Saturnalium induti esse solebant Ro-

mani. At bello civili, tempore peri—

culoso et calamitoso togam puilam

s. atram sumere solebant , ideoque

pullali s. atrati dicti. Cic. in Vat. 12.

Sueton. Aug. 44- Cf. Lipsii I Sa-

turn. c. a. Ruhit.

EPISTOLA XVIII. i3!

les esse pileatae 1 turbae voluisses , nec per omnia dissi-

miles : nisi forte his maxime diebus animo imperandum

est , ut tunc voluptatibus solus abstineat , quum in illas

omnis turba procubuit. Certissimum argumentum firmi-

latis 3 suae capit , si ad blanda et in luxuriam trahentia

nec it3, nec abducitur. Hoc multo fortius est , ebrio ac 3

vomitante populo siccum 4 ac sobrium esse ; illud tempe-

ratius 5, non excerpere se , nec insignire 6, nec misceri

omnibus ; et eadem , sed non eodem modo , facere : licet

enim sine luxuria agere festum diem. Cseterum adeo mihi

placet tentare animi tui firmitatem , ut ex praecepto ma-

gnorum virorum tibi quoque praecipiam : interponas ali-

quot dies ' , quibus , contentus minimo ac vilissimo cibo ,

dura atque horrida veste , dicas tibi : Hoc est quod ti-

mebatur ? In ipsa securitate animus ad difficilia se prae- 4

paret, et contra injurias fortunae inter beneficia firmetur.

1. Pileatce antiqua lcctio, quam

£odd. Erasmus al. tenent: editio ta-

men Romana et Muretus habent

pullatce. Male. Nam pileali erant

Romani omnes hac sollemnitatc , ut

1 iberos sc csse judicarent. Hinc Roma

pileata ap. Martial. XI , 7, 4- D'0

Cass. LX , p. 9^7 ed. Reimar. Pullati

contra sunt servi. Cic. Fis. 38. Xacit.

Hisl. IV, 36. Tiec palliati ex ora li-

bri Colon. ap. Grut. probes , quippe

pallium Grsecorum, aut exterorum

vestis erat. Ruhk.

1. Firmitatis cx Erasmo et Mu-

icto rctraxi : antea : infirmitatis ,

sensu reprobante. Ruhk.

3. JYec it , sponte ; nec abtJucitur

ab aliis aut a turba. Lipsius.

4. Siccum. Eodem fere modo Ho-

rat. Serm. 1 , 3 , 5 '. a! ipsis Saturna-

libus huc fugisti -sobrius. Juvenal.

Sat. VII, 96: « Tunc par ingcnio pre-

tjum, tijnc utile multis Pallcre et

vinum toto nescire Decembri. » Cic.

Acad. IV, 27, siccos et sanos con-

jungit. Quo spectat illud Heracliti

celeberrimum ; siccam animam essc

sapicntissimam et optimam. Cf. Hey-

nii Opuscul. acad. Yol. III, p. 96

sqq. RuhJi.

5. Temperatius. Temperantius

ed. A. et mss. b. c. Schw.

6. Insignire cd. A. et R. cum mss.

h. c. et Par. a. h. d. Vulgo insigniri.

Schw. ,

7. Interponas aliquot dies. Sic

Pythagoras Stobsei Fioril. XVII ,

p. 33q Schow. llavTOf xa^ou xtvvpa-ros

ttovo; 77fiOTj7£(ia[ o xat* fyxparfitav. So-

cratem quoque eodem more usum

essc ct sponle cgestatem discere vo-

luisse palet e Xenoph. Mcmor.Socr.

I, 1, 3. Plato Conviv. p. a6b. Tom.

X , Bip. Ruhk.

L. ANNjEI SENECiE

Miles in media pace decurrit 1 sine ullo hoste , vallum

jacit , et supervacuo labore lassatur , ut sufficere neces-

sario possit. Quem in ipsa re trepidare nolueris , ante

rem exerceas \ Hoc secuti3 sunt qui , omnibus mensi-

bus paupertatem imitati , prope ad inopiam accesserunt ,

5 ne unquam expavescerent quod saepe didicissent. Non

est nunc quod existimes me dicere Timoneas coenas^, et

pauperum cellas , et quidquid aliud est, per quod luxuria

diviliarum taedio ludit5. Grabatus ille verus sit, et sa-

gum , et panis durus ac sordidus. Hoc triduo et quatriduo

fer, interdum pluribus diebus : ut non lusus sit , sed

i. Miles in media pace. decurrit.

J. e. in armis ordinem servans pleno

passu inccdit aut currit. Vegcl. I, 27.

Lipsii Militia R. 1, 1. Ruhk

a. Ejcerceas cd. A. ct R. cum ms.

b. c. et Par. a. b. d. Exerce vulgo

a Muret. Schw.

3. Hoc seculi. . . didicissent. Spe-

ctat hoc ad cultum Deae Nemcsi ap.

Romanos tribui solitum, Augusti sal-

tem et inscquenti tempore ; quam

quum superbiam deprimere et inso-

lentiam bominum castigare rrede—

rent , vcneratione et voluntaria hu-

militate slatis diebus prosequuli sunt.

Cf. Casaub. Anim. in Sueton. Aug.

c. 91, p. 11, B. et W inckelmann

Monum. antichi inedili, T. I , p. 3i,

qui nostri loci non immemor fuit.

Ruhk.

4- Dicere T/moneas cvenas. Re-

cepi scripturam, jam pridem exTur-

nebi conject. et ex suis msstis ab

Opsopceo commendatam. Levi men—

do temoneas ms. Arg. b. et Par. b.

cum aliis apud Ops. Vulgo ducere te

ad modicas ccenas. Schw. — De Ti-

mone notum,qui bomines fugiebat

et oderat , et solitarius agebat victi—

talial ■ juc. Igitur in proverbio Timo—

nece ccence sine conviva convivium.

Lipsius. Ruhkop&us qui modicas

carnas edidil: Hanc lectionem , in-

quit , e quibusdara vett. libris sum-

sit Muretus. Quce tamcn ut sincera

sit vereor. Codd. dant : ducere te

adnioveas ccenas ; me dicere admo-

neas : me ducere te ut te moneam :

me dicere admoveas ccenas : diceret

an moneas ccenas : me ducere ad-

moneas ccen. : me dicere te moneas

ccenas : me dicere Temovcas c. unde

Turnebus Adv. 24» , Timoneas

fecit , i. e. vilissimas et ab reliquis

hominibus propc damDatas. Lipsius

emend. ad medicas ccenas. Possis

quoque cx Horat. III, Carm. 29, i5,

emendare : ad rnundas ccenas. Nul-

lus enim dubito , quin Senecse hsec

scribenti illa Horatii ob oculos ver-

sata sint.

5. Et quidquid aliud. tcedio

/u^/V.Horat.UI, Carm.29, i5 : «Mun-

d;eque parvo sub larepauperum Coe-

nse, sine aulseis etostro Sollicitam ex-

plicucre frontem. » Sencca ad Hel-

viam XII , 2. R.—Ycrtit Lagrange :

Ces vaines sirnagrees par ou le luxe

cherche a s'etourdir sur 1'ennui des

riehesses.

EPISTOLA XVIII. i53

experimentum '. Tunc, mihi crede, Lucili , exsultabis ,

dipondio satur % et intelliges ad securitatem 3 non opus

esse Fortuna : hoc enim , quod necessitati sat est , debet

'[etiam] irata*. Non est tamen quare tu multum tibi fa- 6

cere videaris : facies enim quod multa millia servorum ,

multa niillia pauperum faciunt. Illo nomine te 5suspice,

quod facies non coactus, quod6 tam facile erit tibi illud

pati semper , quam aliquando experiri. Exerceamur ad

palum 7 ! et , ne imparatos fortuna deprehendat , fiat no-

bis paupertas familiaris ! Securius divites erimus , si scie-

rimus quam non sit grave pauperes esse. Certos habebat 7

dies ille magister voluptatis Epicurus , quibus maligne

famem exstingueret , visurus an aliquid deesset ex plena

et consummata voluptate, vel quantum deesset, et an

dignum, quod quis magno labore pensaret8 : hoc certe in

1. Sedexperirnentum. Prseccptum

toti huic rei in Epicteto simile III ,

Dissert. XIII. Meditare aliquando et

usurpa vitse rationem , tanquam in-

firmus , ut recte valere etiam possis.

Abstine acibis, aquam potu , aliquan-

do omnem appetitum cohibe, ut mox

ctiam rectc et rationabiliter possis

appetere- Vertit Lipsius e Graeco.

2. Dipondio satur. Intell. duobus

assibus. Lips.

3. Ad securita/em. Sic ed. A. cum

msstis Arg. b. c. et Par. a. b. d. aliis-

que plurimis : quam scripturam con-

tra vulgatam , ad saturitatem , bene

defenderunt Modius , Opsop. ct Grut.

Schw.

4- Debet (etiam) irata.\ox etiam,

quamvis ad sententiam opportuna ,

abest ed. A. et 7?. et msstis omnibus;

vulgata est autem inde ab ed. Ven.

In cd. A. est det irala. Suspicor

scripsisse Senecam dat et irata. S.

5. Illo noinine te suspiie. Inlcl-

lige: ea causa gloriarequodfacies, etc.

6. Quodtamfacile. Aberat vulgo

quod. Schw.

7. Exerceamur ad palnm. Con—

tra quem iigura hoininis prseditum

pugnare debebant tirones (apud nos

mannequin). Vid. Juvenal. VI, a46.

Lipsius Milit. V. Rnhk.

8. Et an dignum , quod quis

magno labore pensaret. Lagrange

vertit : « Curieux de voir si son bon-

htur y perdrait quelque chose ,

combien ; et sicette perte etait com—

parable auxpeines de la debauche. »

Haud facilc crediderimus labore dicj

pro dolore physico, quum nulli verbp

vox illa conjungatur quo sensus deter-

minetur : nobis videtur locus signifi-

care Epicurum experirivelle an illud

quod deesset consumrnatse voluptati,

dignum foret cui assequendo suda-

retur ; quod homines in tot labores ,

acquirendse divitise causa, suscipien-

dos immillcret.

i54 , L. ANN.EI SENECiE

his Epistolis ait , quas scripsit , Charino magistratu ', ad

Poljcenum. Et quidem gloriatur , « non toto asse *pasci ;

Metrodorum3, qui nondum tantum profecerit, toto. »

8 Hoc tu in victu* saturitatern putas esse 5 ? et voluptas est !

voluptas autem non illa levis et fugax , et suhinde refi-

cienda , sed stabilis et certa. Non enim jucunda res est

aqua et polenta , aut frustum hordeacei panis ; sed summa

voluptas est, posse capere etiam ex his voluptatem , et ad

id se deduxisse6, quod eripere nulla fortunae iniquitas

possit. Liberiora 7 sunt alimenta carceris 5 sepositos ad

capitale supplicium non tam anguste , qui occisurus est,

9 pascit. Quanta est animi magnitudo , ad id sua sponte

descendere , quod ne ad extrema quidem decretis8 li-

1. Charino magistratu.Kxc ver-

ba : Charino magistratu ad temporis

definitionrm trahunt Interpp. idque

recte. Sed nondum pervideo, cui bo-

no haec a Scneca apposita sint : et

plane otiosa sunt. ln ed. Erasm. ct

veteri cditione habetur : Carino de

Magistratu. Si Epicurus in horto suo

Rempublicam atque ideo magistra—

tum habuissct , jocose haec a Seneca

adjecta esseputarem.— Charinoma'

gistratu. Si haec lectio sana est, recte

explicat Muretus : « More graeco

Xapivov ocp^ovTo^. Ita enim annum et

tempus illi notahant , ut Komani pcr

Consules. » Enimvcro de illo Ar-

chonte hujus temporis silent Annales.

Cf. Lect. var. Sequentia quidem ap.

Diogenem Laert. rcl. non occurrunt :

similia tamen de conlinentia Fpi-

curi. Cf. Diog. Laert. X , 1 1 ib. Me-

nag. qui hujus loci non immemor

fuit. Laudat Lipsius ( Epicurum , di-

cere dehuisset ) Eusebium Slobgei

Floril.Serm.XVH,p. 3^5 sq. Schow.

ct Scnecae Ep. CX. liuhk.

■x. Asse pasci. Vulgo asse sepasci:

sed ncc dcsiderabatur pronomcn, et

abest ed. A. et R. et mssti Arg. b. c.

ct Par. a.h.d. Conf. Not. ad 111,8,

6. Schw.—Non toto asse ; ofoXov in

Graeco fuisse videtur. Rukk.

3. Metrodorum.DediscipaYiiF.fi-

curi Metrodoro et Polyaeno cf. Fa-

bric. Bibl. Grac. Vol. III, p. 607,

609 ed. Harl. Ruhk.

4- Hoc tu in victu. Ruhk. habet

In hoc tu victu.

5. Saturitatem pulas esse ? Non

putas esse praestant multi codd. et

omncs edd. Scd omnes Gruleri cum

Erf. et Heins. et Gronov. carent ne-

gandi particula. Idquemulto clegan-

tius. Ct plurimum conccdas , inquit,

dabis forsan hoc viclu, el niliil ultra

possc fainem pelii? Atqui scito ,non

pclli tantuin posse , sed ct jucunde

pelli. Gronoiius.

(i. Deduxisse dedere mss. nostri

non reduxisse. Schtv.

7. Liberiora ,* non liberaliora} ut

vulgo ex Mureti ingenio. Schtv.

8. Dccretis cd. R. cum mss. Arg.

b. Par.a. b. d. ct aliis. Detractis ed.

EPISTOLA XVIII. i55

mendurn sit ! hoc est prseoccupare tela Fortunse1. Incipe

ergo , mi Lucili , sequi horum consuetudinem ; et aliquos

dies destina , quibus secedas a tuis rebus , minimoque te

facias familiarem : incipe cum paupertate habere com-

mercium !

Aude , hospes, contemnere opes, et te quoque dignum

FingeDeo*!

Nemo alius est Deo dignus, quam qui opes contempsit.

Quarum possessionem tibi non interdico 3 ; sed efficere

volo , ut illas intrepide possideas : quod uno consequeris

modo , si te etiam sine illis beate victurum persuaseris

tibi ; si illas tanquam exituras semper aspexeris.

Sed jam incipiamus epistolam complicare. — « Prius,

inquis , redde quod debes. » Delegabo te ad 4Epicurum.

ab illo fiet numeratio. « Immodica ira gignit 5 insaniam. »

Hoc quam verum sit , necesse est scias , quum habueris

et servum et inimicum 6. In omnes personas hic exarde-

A. et ms. c. Redactis vulgo ex ejus-

dem Mureti ingenio. Schtv.

i . Hoc est prceoccupare tela For-

tunce. Bene Lagrange vertit : Cest

arracher a lafortune tous ses traits.

•x. Dlgnum finge Deol Versus

hi magnihcentissimi s.unt Virgilii

jEneid. VIII, 364 . 36S- Buhk.

3. Possessionem tibi non inter—

dico. Sic ed. A. et R. consentienti-

bus msstis : ct recepit hoc Ruhkopf.

a Gronovio et Grutero defensum ,

quum possessione vulgatum esset

inde ab ed. Ven i, quod ipsum rur-

sus in ed. Matth. revocatum cst. S.

4- Delegabo te ad Epicurum.

Vulgo Delegabo tibi Epicurum a

Mureto , invitis msstis. Schw. —

Utrovis modo lcgas ad Delegationem

aspectum, fori verbum; quum alium

pro nobis debitorem et vicarium sub-

stituimus. Vid. de Benef. VI, cap. 5.

Lipsius.

5. Immodica ira gignit insaniam.

Imo quidam e sapientibus iram dixe-

runt brevem msaniam. Ad hoc Epi—

curi dictum alludit Noster de Ira I,

1, i. Lips.

6. Et servum et inimicum. Su-

specta hsec Muretus habet : non ego.

Sententia sub Tiberio aliquo , aut

tyrannis vera et prompta. Servi ac—

cusabant, calumniabantur in ocrulto

ct credebatur. Hoc iniquissimum ct

legibus vetltum tamcn illi adtnitte-

bant : cum justa ct magna indigna-

tione corum, quibus eveniebat.Exem-

pla in Tacito sunt, et hic apparet

Lucilio idem evenisse , qui inimicum

habuit , et quidem scrvuin. Lipsius.

i50 L. ANN.EI SENEC.E

scit affectus ; tam ex amore nascitur , quam ex odio ; non

minus inter seria , quam inter lusus et jocos. Nec interest,

ex quam magna causa nascatur , sed in qualem perveniat

animum. Sic ignis non refert quam magnus , sed quo in-

cidat : nam etiam maximum solida non receperunt ; rursus

arida , et corripi facilia , scintillam quoque fovent usque

in incendium. Ita est , mi Lucili , ingentis irae exitus ,

furor est : et ideo ira vitanda est , non moderationis

causa, sed sanitatis'. Vale.

i. Non rnoderationis causa, sed dem aliquis posset, intercidisse olim

sanitatis. Nil mutant libri. Vide Not. vocem modo ante moderationis,

ad Ep. viii , § 21 , 14. Suspicariqui- Schar.

EPISTOLA XIX.

QU/E SINT QUIETIS COMMODA.

Omittendas aut abjiciendas esse monet occupationes , et otium captandum,

s«d otium , non latebras. Nam satis diu in actu fuisse Lucilium , adjicit , ut

recte otium praeferre possit , quod tamen non prorsus ab actu eum dimovere

debeat. Hortatur itaque , ut ab aula et splendore abeat , quippe tumultus et

fluctus suos habeant. Clausula ab Epicuro est : Vide quibuscum mensa com-

munices.

8ENECA LDCILIO SUO SALTJTEM.

Exsulto quoties epistolas tuas accipio : implent enim

me bona spe ; et jam non promittunt de te , sed spondent.

Ita fac ! oro atque obsecro : quid enim habeo melius ,

quod amicum rogem , quam quod pro ipso rogaturus

sum ? si potes , subduc te istis occupationibus ' , si minus

1 . Subduc te istis occupationibus , de morte cogitandum sit , quare ad-

quse Lucilium Sicilise procuratorem jicit infra : vasa esse colligenda , etc.

distincbant. Scnectus cnim adest, ut Ruhk.

EPISTOLA. XIX. i5?

eripe. Satis multura temporis sparsimus ; incipiamns iri

senectute vasa colligere 1 . Numquid invidiosum est ? in

freto 2 viximus , moriamur in portu. Neque egosuaserim

tibi nomen ex otio petere , quod nec jactare debes , nec

abscoridere. Nuriquani enim usque eo te abigam, gene-

ris hnmani furore damnato , ut latebrarii tibi aliquam pa-

rari et oblivionem 3 veliin : id age, ut otium trium non emi-

neat, sed appareat. Deinde videbuntde isto quibus integra

sunt et prima* consilia , an velint vitam per obscurum

transmittere. Tibi liberum non est : in medium te pro-

tulit ingenii vigor , scriptorum elegantia , clarae et no-

biles amicitise : jairi notitia te invasit 5 : ut in 6 extrema

mergaris , ac penitus recondaris , tamen priora monstra-

bunt 7 . Tenebras habere non potes : sequetur , quocumque

fugeris, multum pristinae lucis. Quietem potes vindicare,

sine ullius odio, sine desiderio aut morsu animi tui.

Quid enim relinques , quod invitus relictum a te possis

cogitare ? Clientes ? quorum nemo8 te ipsum sequitur,

sed aliquid ex te ! Amicos? olim amicitia petebatur , nunc

I. f^asa colligere. Morc militum

castra moventium. Nec hoc nobis <le-

decori^ esse potest , quandoquidem

satis diu in actu versati sumus. Ruhk.

•x, In freto. Cui nomen afervore;

quod in fretum , ait Varro , saepe

concurrat sestus , atque effervescat.

Lipsius.

3. Mt oblivionem velim. Sic Erasm.

vetus editio et plures codd. ap. Grut.

Murelus autem et al. adoblivionem.

Ruhk.

4. Prima reposui e Lipsii et Am-

ploniano cod. H. e. eorum qui non-

dum genus vitae ingressi , quibus

omnia adhuc libera sunt. Antea :

propria. Ruhk.

5. Jam notitia teinvasit. Sierecte

cod. Nicot. Opsopcei. Tarn notit. Ms.

Arg. b. cum al. Vulgo tanta not.

Schw.

6. Ut in extrema cum Gronov. c

codd. praetuli. I. e. quamvis , licet.

Ruhk. — Ut in extrema mergaris,

ac penitus condaris Lagrange

vertit : Au bout du monde , au sein

nieme de la terre.

7. Priora monslrabunt. Prono—

men tet vulgo intersertum , igrroraot

editiones principes cum msstis omni-

bus. Schw.

8. Quorum nemo...... sed aliquid

ex te. Nampatronus clientibus,quos

mox salutatores vocat , salutantibus

convivia (ccenam rectam, i. e. lautam

ct opiparam) et sportulas quse eduliU

,58 L. ANN.EI SENECjE

4 praeda 1 ! Mutabunt testaflienta destituti * senes; inigrabit

ad aliud limen salutator : non potest parvo res 3 magna

constare. iEstima utrum te relinquere , an aliquid ex tuis

malis. Utinam quidem tibi senescere contigisset intra na-

talium tuorum modum 4, nec te in altum fortuna misisset !

Tulit te longe a conspectu vitae salubris rapida felicitas,

provincia et procuratio5, et quidquid ab istis promit-

titur : majora deinde officia te excipient, et ex aliis alia.

5 Quis exitus erit ? quid exspectas ddnec desinas 6 ? Ha-

bere quod cupias ? Nunquam erit tempus. Qualem di-

cimus esse seriem causarum , ex quibus nectitur falum ,

talem et cupiditatum7 : altera ex fine alterius nascitur.

In eam demissus es vitam , quae nunquam tibi miseria-

rum terminum ac servitutis ipsa factura sit. Subduc cer-

vicem jugo tritam8 : semel illam incidi, quam semper

6 premi , satius est. Si te ad privata retuleris , minora

erunt omnia, sed affatim implebunt : at nunc plurima et

undique ingesta non satiant. Utrum autem mavis , ex

inopia saturitatem , an in copia famem ? Et avida feli-

citas est, et alienae aviditati exposita. Quamdiu tibi satis

et Senecse tempore , nummis consla-

bant. Sueton. Claud. ai. Juvenal. t,

95, 120, etc. Ruhk.

1. Nunc pratda , utilitatis causa

amicitiam tuam petunt. RuhA.

i.Destituti, spe ct donis privati.7?.

3. Res magna.\.e. otium tuum./f.

4- Modum.X. e. cunditionem me-

diocrem, quammox vitam salubrem

vocat. Ruhk.

5. Procuratio. Sicilia, quse erat

pfovincia senatoria et pnpularis, s.

publica , praeter proconsulem , habe-

bat procuratorem , a principe mis-

sum , ad rcs fisci curandas, ad pu—

blicos reditus colligendos , et ad jus

diccndum in iis rcbus , quae ad fi-

scum spectarentjhaec procuratio equi-

tibns , quineliam libertinis dari sole-

bat : qua functi ad ampliores honores,

quos memorat § 7, evehebantur. R.

6. Donec dcsinas? Habere quod

cupias ? Juncta malim legi : D. de-

sinas habere , quod cupias ? Ita ple-

nus opum honorumque sis , ut non

habeas ultra quod cupias. Lipsius.

7. Talem et cupidifatum. Sic edd.

inde a Lipsio. Talem esse cupid. ed.

A. etR. eonsentientibusmsslis. Com-

mode talem dicimus esse cupid. ed.

Ven. Erasm. et Mur. Schiv.

8. Triiam e quatuor codd. rece-

pit Gruterus : ap. Erasmum ct alios

deerat. Ru/ik.