12

l!-f1uttafa 50 - BirdLife Malta · email taf-mage,zin: [email protected] . Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: l!-f1uttafa 50 - BirdLife Malta · email taf-mage,zin: ilhuttafa@blrdlifemalta.org . Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa
Page 2: l!-f1uttafa 50 - BirdLife Malta · email taf-mage,zin: ilhuttafa@blrdlifemalta.org . Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa

itorjal 2 ijiet 3

~nr'ln!:! mid-dinja? Servjent 5

berdwocer 6 allerija 6

natura 7 7

9

l!-f1uttafa 50 • Mejju - Gunju 2002

Wasalna gnaiHiamsin harga taH1uttafa, u fuq il-qoxra did-darba 1-faccati

fiargiet kollha taH9uttafa min-Numru 1 Dawk minnkom li faddaltuhom kollha gnandkom 1-unur li ilkom tissapportjaw mill-inqas 8 snin. Prosit - ilhom daqshekk tircievu 1-magazin u taqraw u titgnallmu minnu, mela anna mohfma mistrieli li fmonnkom ghandkom gnerf interessanti fuq in-natura. U iktar minn hekk, gliandkom f'qalbhom hafna rispett u mhabba lejn nutna 1-annimali u 1-pjanti tad-dinja.

Ghax kif tafu, fii-Huttafa ma ngibux biss fuq in-natura ta' Malta, imma tad-dinja kollha. Dan nagnmluh gnax in-natura ma tafx x'inhuma pajjizi u fruntieri. Pjanta li tikber Malta biss (bhal widnet il-baliar) mhijiex biss tai-Maltin, imma hija tad-dinja kollha. Afma biss il-gwardjani tagflha dik il-pjanta, u d-dmir tagfma hu li naraw li ma jigrilha xejn. Meta rnid-dinja jinqered xi annimali, ikun fejn ikun, 1-ambjentalisti kollha jiddispjacihom bit­telfa, u jiddispjacihom ukollli n-nies ta' dak il-pajjiz ikunu liallew Iii dak 1-annimal jispicca.

meta Malta 1-kaccaturi joqtlu 1-gliasafar bl-addocc mhux ahna tai-Birdlife biss nirrabja\f\i imma anke liafna barranin! U jaglimlu sew, ghax wara kollox 1-ghasafar mhumiex taglina! Per ezempju meta nqatlu c-Cinji fWied ii-Ghajn, inkitbu ittri ta' protesta mid-dinja kollha! L-istess ukoll gara meta dan 1-ahhar sar massakru tal-kuccard (ara pagna 3). U daz-zmien bl­internet 1-anbarijiet jinxterdu mad-dinja koliha fhames minuti!

L-ambjentalisti vera mhumiex ambjentalisti Maltin, Taljani Cinizi jew Kanadizi, imma ambjentalistiTAD-DINJA KOLLHA.

Caw hbieb, u tantx tixxemrnxu!

Jason Aloisio, Audrey Chetcuti, Norman Chetcuti, Desiree Falzon, \Actor Falzon, Chris Schembri, Mariangela Schembri Meli, Justin \l3.ssallo

. lndirizz: Birdlife Malta; 57/28 Triq Rigord, Ta' Xblex I\IISD 12 Tel: 21347646 Fax: 21343239 email: [email protected] website: www;birdlifemaf~a.org email taf-mage,zin: [email protected]

Page 3: l!-f1uttafa 50 - BirdLife Malta · email taf-mage,zin: ilhuttafa@blrdlifemalta.org . Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa

Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa biex ibejtu. Minn Malta jghaddu nafna gnasa.far f'daz-zmien, u fost dawn jgnaddi wkoll xi tajr ta!-priza bnal bgl'ladan u kuccard.

Fit-8 Mejju, ftemp ta' xi sagntejn, gnaddew minn fuq Malta ma'l-elf kuccarda (European honey-buzzard Pernis apivorus)! M'gnaddewx minn kullimkien, u i-iktar li dehru kienu lejn il-lvant ta' Malta bnaii-Port ii­Kbir, Tai-Barrani, Tal-flandaq ecc, u fxi nnawi f'Gnawdex. Berdwocers li raw 1-ispettaklu qaluli li dak il-nin insew li qegildin Malta, ghax 'Malta mhux soltu jidher kuccard fdawn il-kwantitajiet - per ezempju qatgna ' minnl1om kien fiha xi 350 tajra!

11-kaccaturi rawh ukoll dan 1-ispettak!u, u dawn tahom fern ta' genn! Ma damx ma beda baraxx kbir ta'sparar fuq dawn il-povri tajr, sparar kontinwu, anke minn fuq il-bjut tad-djar u mit-toroq principali. 11-bicca 1-kbira tal-kuccard kienu fil-baxx, u nqatlu ko!lha. 11-pulizija stess ikkalkulat li nqatlu mad-900 kuccarda dakinhar (u min jaf kemm onrajn li nadd ma rahom!)

11-kuccarda hija mharsa mil~ligi ta' Malta! lmma f'Malta b'xorti nazina eluf ta' kaccaturi jiksru 1-ligi u jlsparaw fuq xhiex ifettlilhom.

-i li! Fit-22 April fir-riserva ta' 1-Gnadira niiel fjamingu (flamingo

Phoenicopterus ruber)trid seba' gnajnejn biex tarah! Wasal filgf1odu krnieni u qagf1ad gliall-kwiet jistrieh u jnaddaf rixu!

gurnata xita u dakinhar ma tantx tfaccaw nies Natura!ment ii-Birdlife infurmat il-pulizija minnufih, ghax tajra kbira bnal dik sew u rna ried xejn biex xi kawboj bis-senter jitnajjar izid il-fjamingu mal-kollezzjoni ta' tajr ibbalzmat.

B'xorti tajba b'hafna gnassa!) hadd ma fixkiu, u baqa' 1-Gnadira tal-gurnata u anke 1-lejl. Telaq 'I ghada filghodu

- huwa u xi kaccatur nerqan ma u 1-fjamingu baqa'sejjer.

F'Maita kull sena, gnalkemm rnhux fnumri li jinz!u, 1-ewwelnett gnax ma tantx ~__,.,_.,h,on;·

karts

Page 4: l!-f1uttafa 50 - BirdLife Malta · email taf-mage,zin: ilhuttafa@blrdlifemalta.org . Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa

4

Tigiega gnasesllana!

Mhix cajta! Din t'hawn fuq hija razza gdida ta' tigieg li vvintaw go !-Israel. Sewwa qegndin taraw - huwa serduq bla rix, imnittef bil-lest, imma naj! Hadd ma nittfu, minnu hekk! Min ivvintah qal !i din hija idea tajba gnal pajjizi fejn tagnmel is-snana u jiffrankaw il-battikata, il-hin, il-nmieg u 1-energija li joqogfldu jnittfu t-tigieg meta dawn jinqatlu gflall-ikel. Gflall­ekonomija tagflmei sensj imma fejn marret id-dinjita ta' i-annimal??!

Tigg0sta kil0 xaMm, sinjura?

I

Fl-1987 kien sar ftehim biex il-kacca tal-balieni tieqaf gnal kollox mid­dinja. lmma n-Norvegja gliamlet ta' rasha u wara ftit snin reggllet bdiet tohrog gnall-balieni. U issa gnandhom problema: g"handhom 1000 tuneliata xa"ham tal-balieni rna jafux x'se jagnmlu bih!

ln-Norvegizi ma jikiuhx ix-xanam tal-baliena, u jixtiequ jesportawh. lmma nadd ma jrid jixtri xanam antik ifrizat! Probabbli jispiccaw jarmuh!

Tgnallmuha Hezzjoni? X'tgna!!mu tgnallmu! Bflalissa qed jippreparavv il-vapuri biex jonorgu jaqbdu 674 baliena onra!

Tifhmuhom dawn 1-affarijiet intom? Lanqas jien!

I ri!

Minkejja 1-protesti kollha li sarulu, ii-gvern tai-Finlandja gnadu kemm iddeCieda ljibni pawer stejxin nuldeari

I gdida. tiafna nies huma kontra 1-energija nukleari 1-iskart nukleari huwa radjuattiv u perikoluz nafna. Jekk

stejxin nuk!eari tisplodi jew anke tnixxi (kif gara fChernobyl fl-1986) taglimel dizastru kbir hafna gnax ir­raggi ta' radjazzjoni li jonorgu minnha jeqirdu jew imarrdu 1-najja kollha fuq medda kbira taart Tant hi qerrieda r-radjazzjoni li fdik 1-art gnal nafna snin jibqa'ma jikber xejn, jikbru afarijiet difettuzi.

lmma milli jidher anke wara bnal ta' Chernobyl, xi nies xorta ma jitgnallmux u jibqgnu jissugraw u jaghmlu 1-istess zbalji.

FI-Ewropa kien xi 10 snin ma tinben.a lssa li rna jitnajrux pajjizi

karla t i6,klata

Page 5: l!-f1uttafa 50 - BirdLife Malta · email taf-mage,zin: ilhuttafa@blrdlifemalta.org . Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa

/11'/uttafa 50 • Mejju - 2002

-I

Narawh 1-iktar f April waqt il­passa tar-rebbiegna, meta 1-gflasafar ikunu telgnin lura lejn 1-Ewropa biex ibejtu. Kultant j1tfacca wkoll fis-sajf u fil-narifa, fi triqtu lura lejn !-Afrika ta' Fuq fejn iqatta' x-xitwa. Mhuwiex xi gnasfur komuni, imma narawh kull sena.

11-fras serJjent huwa gnasfur tal-plajja ·· jgnix fdawk il-postijiet

Hlma jiltaqa' ma' 1-art: xi xatt, ezempju, jew il-gnub ta'

xmara. !1-postijiet ,.,,.,,w"' tiegnu huma 1-plajjiet

u iima baxx, fejn isib x'jiekol insetti, dud u bebbux !nobb ukoll innawi

(ilma mnallat

saqajh jidher nafna ikbar. Dawn is-saqajn twal juzahom biex jinzel fl-ilma jfittex 1-ikel til­fond. U hawn in-natura tagntina lezzjoni importanti. Veru li Hajr tal-plajja kollha gnandhom saqajhom twal, imma t-tul ivarja nafna. Bejn speci u onra naraw differenza: per ezempju tal-fras servjent itwal tac-cuvett, u tac-cuvett itwal minn tal-monakella. lssa araw kemm in-natura hija sabina: ifisser li meta jkunu qed ifittxu 1-ikel flimkien, m-:1 i~ff~ dlt.:1\AIV fLic-tnc-c nnct nh~v II fU. jiliU!IUVYA il iVt\:-i..;;JV tJV\J\ ~~ ICA..I\.

iHras jaqbad id-dud

5

r-----·----------------------. 1 ingiiz: black-winged stlit 11 1 Xientifiku: Himantorms himantoous L , . . _j

Page 6: l!-f1uttafa 50 - BirdLife Malta · email taf-mage,zin: ilhuttafa@blrdlifemalta.org . Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa

6

n berdwocer! 1-anjar tgawdi 1-gllasafar

Nii:i:el dejjem id·data, iHiin, il-post u naturalment 1-ispeC:i li tara u kemm tkun rajt idea tajba li tniizel ukoll x'temp kien u forsi d-direzzjoni tar-rill ukoll. Bl­esperjenza tibda zzid ukoll dettalji dwar ·1-gnasafar li tara:

I jekk humiex frien jew adulti, jekk humiex nisa jew irgiei ecc.

1 lnteressanti wkoll li tnizzel noti 1 ta' xi mgiba specjali li tkun rajt,

bnal ngnidu anna x'kien qiegned jiekol jew kif kien qieghed jew

rajt xi ghasfur jattakka iehor lmportanti wkoll ii meta tara

ghasfur li jew xi speCi rari, nizzel kemm tista' dettalji u anke pingi dak li qed tara.

ln-nowtbuk ta' rikordju u tista'

minn sena gna! sena, u tidra x'gnasafar tistenna li tara

stagun gnal iefwr. ln-jista' jservi gnai xi

Parlr ta' ~~~~~nll'l'n Tuiawx feltpens biex tiktbu gnax

tkun ix-xita u jixxarrbilkom in­nowtbuk, tispi66aw b'xi bicca astratta flok noti dwar 1-gnasafar!

soluzzjoni.

Qamita David Attard 11

Gusman 8

tern Therese Attard 1 0

karta riCil-;lata

Me rill Jocelyn Scicluna 1 0

Tukan Ryan Farrugia 9

Bekkafik Luke Caruana 11

Page 7: l!-f1uttafa 50 - BirdLife Malta · email taf-mage,zin: ilhuttafa@blrdlifemalta.org . Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa

Ghall-grazzja t'AIIa 1-ikel inqata' gnal

Maltija, il-fekruna llum hija mnarsa u tista' tgnum fHbhra Ma!tin b'rasha ftit

il-bajd ifaqqas

1!-fekruna komunl (loggerhead turtle Caretta caretta) tissejjan hekk gnaliex hi 1-aktar wanda li tidher fii­Mediterran. Generalment ikun fiha xi 70cm u kultant tilnaq il­metru tul. 11-qoxra jkollha forma ta' qa!b. F!ajjitha tqattagnha fil­bahar imma blialna trid titla' wicc biex tienu n--nifs.

waMu bis-snana

Fi zmien il-bejta, il-fekruna mara titla' fuq xi ramla mwarrba u tbid tqegnida bajd fnofra !i tnaffer b'saqajha ta' quddiem. li-

tax-xemx. Sa 1-1930 il-fekruna kienet ghadha tbejjet fir-Ramla 1-F!amra ta' Ghawdex. Ma baqgnetx tbid hemm gnax il-bajja bdiet issir popolari ma' 1-gnawwiema. 11-fekruna tgerrxet minn dan il­post, u b'hekk Malta tilfet annimal sabin u interessanti.

L-ikei favorit tal-fekruna huwa !-bram. Sfortunatament

11-kelmiet imnawdin li gnandkom hawn tant huma kollha ismijiet ta' ghasafar. lrrangawhom u dahhluhom fiHisliba.

Mimdudin 1 Le Bieb Bieb (9) 4 Mil! Re (6) 5 U Oak (4) 7 Wakakk (6) 8 Veru T Kul (8) 9 ParA (4)

Weqfin 2 Lablib (6) 3 Krue (4) 4 Nar (6) 6 Twalet A (7) 7 Ak Kok (5)

Meta tlestu, ikkupjaw jew nudu fotokopja tat­tisliba u ibagntuhielna flimkien ma' isimkom u 1-indirizz. Tistghu wkoll tiskenjawha u tibagntuhielna attacment !mma QATT tqattgliu 1-magazin!

lr-rebbien ta' Kompetizzjoni 49 huwaLuca Corso minn Santa Venera. Luca se jircievi bil-posta 1-kartolini li reban. Prosit Luca!

karta ('j rlCikfata

7

nafna fkieren imutu mewta kiefra meta jibilgnu xi boroz tal-plastik gnax jansbuh bram - ftakru li 1-fekruna ma tantx gnandna vista tajba nafna. Qed taraw il-nmieg li narmu mhux biss ikerrah, imma ghandu nabta jeqred iH1ajja wkoll!

Page 8: l!-f1uttafa 50 - BirdLife Malta · email taf-mage,zin: ilhuttafa@blrdlifemalta.org . Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa

8

fKemm lnfakkrukomm I --~ Ha norganizzaw

Kamp fuq Kemmuna gnall-membri tai­Falko. Xemx u gnawm u gnazi: u rilass ... u

forsi anke xi ftit tax-xoghol fii-Progett Wied 1-Ahmar. Data: 28-29-30 Gunju 2002. Cempiu 21347646 biex tibbukkjaw.

G11ad baqa' x'jingabar ... Gnad baqa' xi membri li baqgnu ma gabrux il-premjijiet li kienu rebhu fii-Mixja Maratona tas-sena 1-ofira. L-affarijiet jinkludu oggetti ftit golfi blial basktijiet uT-shirts, u gnalhel<k mhux possibli gflalina li nibagntuhomlkom bil-posta. Cemplu 21347646 nalli tigu tigbruhom mic-Centru tai­Birdlife. 11-libieb tagfma t1uma: Paul Calleja, Damian Micallef, Danielle Busuttil, Shaur1 J Micallef,Timothy Falzon, Marco Calleja, Roxanne Testa, Andrew Agius, Shaur1 Grech, Luke Grech, Andrew Falzon, Daniel Mangion, Marie Noelle Ciantar, Rebecca Baldacchino, Franco Farrugia, Ryan Bonett, Tony Farrugia.

karta

2002

Se niltaqghu flimkien u nagllmlu saglltejn nivvintaw u nollolqu affarljiet ta' kraft minn materjal differenti. U jekk jaqbadna 1-gull u 1-ghatx tinkwetawx, g"hax x'innaqqru se jkollna wkoll! lnsomma, attivita a Ia Klabb -Huttaf! lktar dettalji mhux se noqgtlod naghti. lntom ejjew u gawdu!! Narawkom!

Data: 11--Hamis 4 Lulju 2002 l=!in: 6pm- Spm Post: Skala Primarja tai-Ful'jana Prezz: 75c (nlas fil-bieb) Eta: Fluttaf koilha! Nixtiequ nkunu nafu minn qabel kemm se tkunu. Gnalhekk ibbukkjaw biili ccemplu 21347646. Cans sa 30 Gunju 2002

Messagg miii-Kumitat Niskutaw irwiefma li jkollna niccargjaw xi naga tal­flus gnall-attivitajiet ta' gewwa. Dan nagflmluh biex nifdu 1-ispejjei mhux biss ta' ike/ u xorb, imma wko!l tal-kiri tas-sala u s-servizzi ta' min jiftflilna 1-iskola e66. Li kieku nistgnu, 1-attivitajiet

riCiklata

Page 9: l!-f1uttafa 50 - BirdLife Malta · email taf-mage,zin: ilhuttafa@blrdlifemalta.org . Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa

11-Ftuttafa 50 • Mejju ~

Sur Editur, jien in"hobb "hafna 1-annimali. fj}

lnkun nixtieq li ng"hinhom b'xi mod fJ / biex ma jintlaqrux. Gtlandi idea li I

nikteb messagg (speci ta' newsletter) ~-u nqassmu m snabi u liil-girien biex ~ nift"hilhom !;jhajnejhom. X'tanseb inti? , I j jii(/

Prosit tar-rivista 1.1 ta' i-attivitajiet, ~ j f/ veru interessanti. Komplu sejrin f.!._l hekk! ~

Veronica Barbara ~~ tial Tarxien

' Gliai:ii:a Veronica, l=ladt gost naqra li tixtieq tgliallem lilliaddiehor biex ma

jaliqrux iill-annimali. Jekk lhoss li tista' toliloq fuljett u tqassmu biex liaddielior

jaqrah u jitgna!lem, mela aghmel hekk. Qis biss li jkollu tagflrif siewi, li Haghrif ikun veru u li jkun miktub b'mod korrett u interessanti biex jinqara. Jekk tixtieq tiehu materjal mill­rtuttafa stess, dan tista' taglimlu bil-qalb kollha u bii-barka tai-Birdlife!

Prosit !al-herqa tiegflek, u awguri ghall-proge!t. Jekk jirnexxilek gfiidilna.

l-Edi!ur

a

ls ... seffud tai ... Gamar ls-seffud tal-gamar (fire bug Scantius

aegyptius) jinstab ma' 1-art u gieli taht il­gebe!. Taghrfu minn rasu, !i hija kompletament sewda, u mit-tikek suwed fuq dahru. ls-seffud generalment jixrob is-sugu tal-pjanti, bha! pulcineli (ara rluttafa 49) u biex jagnmel dan gnandu nalq apposta li qisu siringa.

Banar biex innaddaf! Sur Editur,

Nixtieq nifranlek tal-magaiin vera sabin u informattiv. Grazzi "hafna wkoll ta' dawn it-tliet snin li ilni membru ta' Klabb tiuttaf, gnaliex gtlallimtuni "hafna affarijiet li gtlalija kienu godda.

Nixtieq ngflidlek li 1-tiadd li gtladda meta jien kont qiegtlda ngtlum, il-banar !den mimli hmieg bnaHiiexken tal-piastik, basktijiet tal-plastik, tazzi u fuq ko!!ox kien hemm xi "hadd li rema i:-zejt tad­dgtlajsa. Ridt ngtladdi suggeriment, forsi xi darba torganizzaw gurnata nnaddfu 1-batlar ta' xi bajja.

Graz.zi u dejjem tiegflek,

Gliazii:a Anne Marie,

Anne Marie Galea tial Ghargnur

11-pjacir tagfina naraw il-membri tai-Kiabb jikbru u jitgliallmu u jsiru ambjentalis!i sodi u serji. Wlra kollox, Klabb Fluttaf glialhekk 1-iktar li jezisti!

Iva, il-hmieg fMalta huwa pjaga kbira. Glial liafna nies, 1-indafa tei:isti biss mifl-ghatba tad-dar 'il gewwa. Barra mid-dar qisu mhux tagflna, mela aliura nammeg u nitten kemm titian- basta ma jaqbdekx il-gwardjan!!!

Mhix 1-ewwel darba li 1-Birdlife organizzat jew fladet sehem fi clean-ups. Forsi xi darba nerggnu naghmlu wahda.

L-Editur

Fix-xitwa, bnal nafna insetti ohra, is­seffud jistahba - jidflol tant xi gebla u jingabru fi gruppi kbar, fejn jidnlu fiHetarg sar-rebbiegna. Hekk jgfladdu x-xhur kesnin u

miHetarg, is-seffud jinzlu ma' !-art biex jixorbu s-sustanzi tai:-zerriegna ii jkunu waqgnu mis-sigar jew pjanti. Meta ma jsibux ike!, dawn jistgnu jattakkaw insetti ii:ghar minnhom.

11-bajd ibiduh tant il-weraq tal-pjanti fi gruppi kollha ndejn xuixin. Meta jfaqqsu, iz­zgnar ikunu nafna lill-adulti, pero jkun gnad m'gnandhomx gwienan.

ls-seffud jifforma parti mi!!-grupp Heteroptera, u qiegned fii-Familja Pyrrhocoridae. F'Malta gnandna

karla riCildata

Page 10: l!-f1uttafa 50 - BirdLife Malta · email taf-mage,zin: ilhuttafa@blrdlifemalta.org . Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa

11-F/uttafa 50 • /1/fejju ··

Iii-Elisabeth Conrad

F'dawn 1-annar snin, izda, is­suggett tal-bdil til-klima qajjem nafna dibattitu, partikolarment rigward it­tisflin global! (global warming). Dan it­tisliin isir minflabba 1-effett serra (greenhouse effect). L-effett serra huwa process naturali u bzonjuz nafna- fil-fatt mingnajru t-temperatura medja tad-dinja kienet tkun biss madwar -18QC u ma kien ikun hawn ebda najja. 11-problema hi li 1-bniedem qed izid wisq ma' dan 1-effett naturali.

Certi gassijiet bnad-dijossidi karboniku u metanu jzidu ma dan 1-effett u jgiegnlu t-temperatura tad­dinja tognla. Dawn il-gassijiet ukoll huma naturali, imma anna 1-bnedmin qed inzidu 1-koncentrazzjoni tagnhom fl-atmosfera. Meta naharqu 1-fanam jew iz-zejt, per ezempju, fl-arja nkunu qed narmu ammonti kbar ta' dijossidu karboniku.

X'jigri jekk tinbidel il-klima tad­dinja? Hafna xjenzati ilhom snin jippruvaw iwiegbu din il-mistoqsija u saru mudelii sofistikati ta' x'jista' jigri, imma xorta m'hemmx ftehim. Dan gnaliex is-sistema atmosferika hija kkumplikata immens, Hafna jaqblu pero li t-temperatura QIEGHDA toghla u li dan jista' jkollu effetti

il-bnedmin. toghla t­

jogfllew il-livelli iz-zieda fit­

tai-Poli ta' Fuq u flsfe! biexjibdajinhal!. fil-livell tal-banar gnandha tinkwieta specjalment lilna gliax anna ngnixu fuq gzira baxxa!

Effett iehor jista' jkun tibdil fil-klima ta' hafna postijiet. Postijiet bnal 6erti

fi-Afrika jista' klima iktar niexfa. Hemm cans ukoll li maltempati u uragani kbar iselihu iktar ta' spiss. Tista' wkoll tizdied il·· frekwenza ta' nirien forestali u infestazzjonijiet ta' certi insetti li huma pests. L-effetti fuq 1-ekologija

11-WWF kernm

1\arta{j

gnamlet studju li wera li Hisnin globali qed jhedded il-nabitati ta' 1-ors polari.

Gnalkemm mhemmx certezzi fuq x'jista' jigri, hafna jansbu li ahjar nadottaw il-principju ta' prevenzjoni milli ta' kura! X'qed isir din il­problema?

Kien hemm diversi inizzjattivi minn organizzazzjonijiet bnaii-Gnus Magnquda. Fl-1997, per ezempju, 159 pajjiz iffirmaw il-protokol ta' Kyoto tal-United Nations Convention on Climate Change. lmma certi pajjizi li huma responsabbli gnaiH'lafna mit­tiniggis li qed jikkawza Hisnin globali ma jaccettawx il-mizuri li hemm imnizzlin fil-ftehim. L-lstati Uniti, per ezempju, qed tqajjem flafna kontroversja.

Rasuna:~r··A,merika:to! Ricentament il-gvern Amerikan

ippublika rapport li fih ammetta li 1-bdil til-klima veru qed iseflfl, imma rrakkomanda li gflandna sempliciment naccettaw din il-naga bnala latt tal-najja li ma nistgnux inbiddlu! Mur obsor! U s'intendi 1-iStati Uniti mbagnad ma tridx taccetta r­responsabbilta tagnha lejn 1-ambjent

viii!

Meta li 1-Amerka hi wanda 1-ambjent,

tidher iktar

Studju ienor Amerikan qed jgnid li 1-tisnin globali 1-agrikoltura!!!

ta' rn'n jara biss sat­jekk xtut kbar

nafna)!

minn kollox biex tikkonvinci lill-iStati Uniti biex tintrabat b'dan il­ftehim,GI1ad irridu naraw jekk 1-

twassalx Amerikan.

Page 11: l!-f1uttafa 50 - BirdLife Malta · email taf-mage,zin: ilhuttafa@blrdlifemalta.org . Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa

11-rtuttafa 50 • Mejju - Gunju 2002

11-Volpi s ... sewda Miktub minn Betsy Byers Tpingijiet ta' Gareth Floyd Heinemann New Windmills (1982)

Tom jieliu 1-qatgna ta' liajtu meta 1-genituri jgliidulu li kienu se jielidu vaganza wehidhom, u li hu kine se jkollu jmur iqatta' xaharejn shah fir­

t razzett ta' zitu. lkun tert li kien se · · jiddejjaq hemmhekk, u kif jasal,

jinduna kemm kellu ragun. lmma darba jilmali volpi sewda. F'hajtu kollha

Tom qatt ma kien liassu daqshekk ecitat. L-annimali taz­zu qatt ma kienu dehru daqshekk sbiefi gliaiTom.

Aktar ma beda dienel is-sajf, Tom aktar jibda jara 1-volpi ta' spiss sakemm titrabba blial gibda specjali bejniethom. u meta 1-volpi u z-zgliir tagnha jkunu fil­periklu, Tom juri li hu qalbieni nafna aktar milli qatt kien flolom.

Janet Gerardi

Dal-ktieb issibuh ukoll gflas-se/f mii-Ubrerija Publika tai-Furjana

• IHe+ l'i+azzi • stilcer ~ i(·lcu(u r • 8 pun+i fi(-+lu++afa +as·Sena

----------· ---------

11

"Ara! Sandwicis!"

_________ T~tef~ll. _______ ______________ _

---------- ----- ------

po5tcofie --------

1 e(efon -'.-"'~-"-'.L ________________ _

Tqatta:x: il-magazin - nu "fotokopja!

Page 12: l!-f1uttafa 50 - BirdLife Malta · email taf-mage,zin: ilhuttafa@blrdlifemalta.org . Kit tafu fir-rebbiegna ssir il-passa ta' 1-gnasafar li jkunu telgnin lura mill-Afrika lejn 1-Ewropa

I ~:;;;;!, !u,, ora i --,_,'"'--'-~~~-I

I I I I I I I I I I I I

-~ I I I I I I I I I - I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

i I I

i I I I

i I I I

i I I I I I I I I

i I I I I I - I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I