Leeropbrengsten: een kwalitatieve benadering

Kenniscenter De Kempel (KCDK) & Kempelonderzoekscentrum

(KOC) van Hogeschool de Kempel

drs. Monique van der Heijden

hogeschooldocent-onderzoeker- interne promovenda

17 januari 2013 1

Korte kennismaking (groepjes)

• Wat heeft u het meest aangesproken in de lezing van

Pasi Sahlberg?

2 17 januari 2013

Finnish lessons

• ‘En-en oplossingen’ (leren omgaan met paradoxen)

• Kwalitatieve benadering naast kwantitatieve benadering

• ‘Less is more’ > ‘learn more’

• Focus op het leren van leraren en leerlingen

• Collectieve kracht: samen werken en samen leren

• De leraar als professional

• Professionalisering: investeren in de leraar

• Slimmer informatieverwerkend vermogen

• Kritisch denken, onderzoeken, systematische analyse

• Via ICT, media ed. informatie vinden ter onderbouwing

• Scheppend vermogen

• Stimuleren creativiteit van leraren, innovatiekracht

• De lerende school: leren en veranderen betekent DOEN

3 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Finnish lesson: de school als lerende organisatie

• School met een cultuur die niet alleen gericht is op het leren van de

leerlingen, maar waarin iedereen binnen de school leert ((aanstaande)

leraren en directie) en waarbinnen het vanzelfsprekend is om kritisch te

kijken naar de kwaliteit en de effectiviteit van het handelen (Krüger, 2007)

• Professionele leergemeenschap (Verbiest, 2008): een gemeenschap van

professionals (schoolleiding en teamleden) die voortdurend de eigen

praktijk onderzoekt om zo het onderwijs aan de leerlingen te verbeteren

• Leerwerkgemeenschap (Popeijus et al., 2009): een groep mensen die vanuit

een gemeenschappelijke ambitie, wil samen leren en werken binnen een

authentieke en professionele onderwijssetting

4 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Finnish lesson: investeren in de leraar (‘learn more’)

• Leraren zijn sleutelfiguren in het realiseren van succesvolle

veranderingen in onderwijs

(vgl. Bakkenes et al., 2009; Fullan, 2007; Van Driel, Beijaard & Verloop, 2001)

• Naast ‘top down’ benadering (Research-Development-Diffusion-

model) ontstaat nadruk op ‘bottom up’ benadering waarbij

leraren actief worden betrokken

• Schoolontwikkeling en het professionaliseren van leraren gaan

hand in hand

• Leraren als ‘change agents’ zijn nodig (Fullan,1993)

5 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Promotieonderzoek ‘Leraren als change agents’

• Gesubsidieerd PhD-project door de Nederlandse organisatie voor

Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)

• De Kempel en TU/e-Eindhoven School of Education (ESoE)

• Fragmentarisch beeld over wat de leraar als change agent inhoudt (vgl. Lukacs, 2009)

• Nauwelijks onderzoeksresultaten beschikbaar over

de leraar als change agent (vgl. Van der Bolt, Studulski, Van der Vegt & Bontje, 2006)

• Achterhalen van de kenmerken van de leraar basisonderwijs als change

agent om te komen tot een samenhangend beeld van de leraar als

change agent

• Genereren van kennis over de wijze waarop en mate waarin leraren als

change agents functioneren op klas- en schoolniveau

6 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Verhogen van leeropbrengsten

Casus Contextbeschrijving basisschool X

• Bestudeer de casus

• Overleg samen in groepjes

• Wat is sterk aan deze casus?

• Wat kan beter? Mogelijke valkuilen?

Nabespreking

7 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Evaluatie en Literatuur

Verhogen van leeropbrengsten

Mogelijke valkuilen enkel kwantitatieve benadering:

• Een output-gerichte benadering overheerst

• in plaats van (leer)proces /input

• Veranderingen (resultaatafspraken) naast elkaar

• ‘gevoel van stapelen’

• Geen doordachte analyse van de beginsituatie (input)

Finnish lessons:

en-en oplossingen, kritisch denken, onderzoeken, systematische

analyse, focus op leren, ‘learn more’

8 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Planmatig werken aan het ontwikkelen/veranderen van het

onderwijs

• PDCA- cyclus (Deming, 1986) versus het ROTOR-model

(Popeijus & Geldens, 2009)

9 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Belang Retrospectie: analyseren van de situatie (input)

• Wat is er aan de hand? Wanneer? Bij wie? Waarom?

• Wat is de huidige situatie? Wat is de gewenste situatie? Wat is het

doel?

• Waar zit het probleem?

10 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Finnish lesson: kritisch denken, onderzoeken, systematische analyse, focus op leren

ROTOR

Retrospectie

Wat is er aan de

hand? Bij wie,

waarom?

Huidige situatie

versus gewenste

situatie? Doel?

Ontwerpen

Met welke inhoud en

vorm is het doel te

bereiken?

Onderzoeken /

onder de loep

Wat werkt wel?

Wat werkt niet?

Resultaten

Reflectie

Conclusies

Discussie

Aanbevelingen

Toepassen

In de praktijk het ontwerp

proberen: try-out

Informatie verzamelen

denken

leren

proberen

Bron: Popeijus, H. L., & Geldens, J. (Eds.). (2009). Betekenisvol leren onderwijzen in de werkplekleeromgeving. Apeldoorn / Antwerpen: Garant.

17 januari 2013 11

Kwalitatieve benadering (naast kwantitatieve resultaatafspraken)

• Focus op het leerproces

• Het leren van leraren (op schoolniveau)

• Het leren van leerlingen (op groepsniveau)

• Focus op analyse van de situatie op school en in de groep (input)

• Wat is er aan de hand? Wat is het probleem? (Retrospectie)

‘Less is more’: werken met één denk- en handelingsmodel: ROTOR

• Dezelfde taal spreken en de dialoog aangaan met elkaar

• Op schoolniveau én groepsniveau

• Stem en invloed van de leerlingen/leraren meenemen

• Leren en veranderen is DOEN:

• met ROTOR op systematische wijze

‘Teach as you preach’: ROTOR op De Kempel

12 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

13 17 januari 2013

Op schoolniveau • Samen met collega’s de

stappen van de

ROTOR doorlopen

• Samen van en met

elkaar leren

• Stem en invloed van

leraren (leerlingen)

• Bij Toepassen: ROTOR

op groepsniveau

Op groepsniveau • Planmatig uitproberen:

alle stappen van ROTOR

doorlopen

• Focus eigen leerproces

van de leraar en het leren

van de leerlingen

• Stem en invloed van

leerlingen meenemen bij

de stappen

• Evt. ROTOR op

leerlingniveau doorlopen (diagnostische cyclus)

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Professionele leergemeenschap (op schoolniveau)

• Onderzoeken/Onder de loep

• Leren van elkaars ervaringen (op schoolniveau) Wat werkt wel? Wat

niet?

• Reflectie

• Zoeken naar verklaringen, aanknopingspunten voor handelen

• Conclusie? Discussie? Aanbevelingen?

• Afspraken: nieuwe ROTOR doorlopen?

14 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Overleg met elkaar in groepjes

Welke toepassingsmogelijkheden ziet U voor de ROTOR in

uw eigen school?

• Op schoolniveau

• Op groepsniveau

• Op leerlingniveau

Plenaire terugkoppeling

15 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Invloed uitoefenen op leerproces van leerlingen of leraren?

Geef effectieve feedback

Drie componenten (Hattie & Timperley, 2007)

• Feed-up

Planning van een activiteit/taak • Hoe ga je het aanpakken?

• Feedback

Terugkijken naar stapjes binnen een activiteit/taak • Hoe is het gegaan?

• Wat vind je nog moeilijk? Hoe komt dat?

• Feedforward

Planning nieuwe activiteit/taak op basis van geleerde • Wat ga je de volgende keer anders doen?

• Feedback op procesniveau (Hattie & Timperley, 2007)

• Feedback op zelfregulering (zichzelf aansturen tot effectieve aanpak)

(Hattie & Timperley, 2007)

• Feedback op geleverde inspanning (Marzano, 2007)

16 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Positieve ervaringen met de ROTOR op andere scholen • Zie www.leraar24.nl basisschool Kleinerf (De Mortel)

(http://www.leraar24.nl, video, zoek op ROTOR)

• Zie website De Kempel/ Onderzoek (http://www.kempel.nl/BLO/Aanpak/Pages/Default.aspx)

Meer informatie over de ROTOR • Zie tabblad Onderzoek op www.kempel.nl

• Zie Kennisobject ROTOR (http://webserver.kempel.nl/Kennisobjecten/KO%20HdK%20Rotor/index.html)

• Zie www.leraar24.nl (filmpje over de ROTOR)

• Popeijus, H. L., & Geldens, J. (Eds.). (2009). Betekenisvol leren

onderwijzen in de werkplekleeromgeving. Apeldoorn/Antwerpen:

Garant.

17 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Evaluatie

• Wat is u het meest bijgebleven van deze sessie?

• Wat gaat u met deze input doen?

18 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Bedankt voor uw aandacht!

drs. Monique van der Heijden

Hogeschooldocent – onderzoeker – Interne promovenda Hogeschool de Kempel

PhD-student TU/e – Eindhoven School of Education (ESoE)

m.heijden@kempel.nl

19 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur

Bakkenes, I., Vermunt, J. D., & Wubbels, T. (2009). Teacher learning in the context of educational innovation: Learning

activities and learning outcomes of experienced teachers. Learning and Instruction, 20, 533- 548.

Bolt, L. van der, Studulski, F., Vegt, A. L. van der, & Bontje, D. (2006). De betrokkenheid van de leraar bij

onderwijsinnovaties - Een verkenning op basis van literatuur. Utrecht: Sardes.

Deming, W.E. (1986).Out of the Crisis. Cambridge: MIT Press.

Fullan, M. G. (1993). The Professional Teacher. Why Teachers Must Become Change Agents. Educational Leadership, 50

(6), 12-17.

Fullan, M. G. (2007). The new meaning of educational change (4th ed.). New York: Teachers College.

Hattie, J. & Timperly, H. (2007). The Power of Feedback. In: Review of Educational Research (77), 81-112.

Krüger, M. (2007). Leidinggeven aan een onderzoekende cultuur. Schoolleiderschap en de onderzoekende leraar. In

Snoek, M. (red.), Eigenaar van kwaliteit. Veranderingsbekwame leraren en het publieke onderwijsdebat, 95-103.

Amsterdam: Hogeschool van Amsterdam.

Lukacs, K. S. (2009). Quantifying “The Ripple in the Pond’: The Development and Initial Validation of the Teacher Change

Agent Scale”. The International Journal of Educational and Psychological Assessment, 3, 25-37. Time Taylor Academic

Journals.

Marzano, R. J. (2007). Wat werkt op school. Vlissingen: Educatieve Uitgeverij Bazalt.

Popeijus, H. L., & Geldens, J. (Eds.). (2009). Betekenisvol leren onderwijzen in de werkplekleeromgeving.

Apeldoorn/Antwerpen: Garant.

Van Driel, J., Beijaard, D., & Verloop, N. (2001). Professional development and reform in science education: The role of

teachers’ practical knowledge. Journal of Research in Science Teaching, 38, 137-158.

Verbiest, E. (2008). Scholen duurzaam ontwikkelen. Bouwen aan professionele leergemeenschappen.

Apeldoorn/Antwerpen: Garant.

20 17 januari 2013

Inleiding

Casus

Planmatig werken

ROTOR

Kwalitatieve benadering

ROTOR

Feedback

Afronding

Literatuur