XIII – XXр зууны Монголчуудын соёл

XIII – XXр зууны Монголчуудын соёл

• XIII - XХр зууны монголчуудын соёлын өв

• Монголчуудын соёл хувьссан нь ба шинэ үе

XIII – XXр зууны Монголчуудын соёл

• Соёл гэж юу вэ?1870 аад оны үед Эдвард Тейлор соёлыг: Нэдлэг, итгэл үнэмшил, урлаг, морал,хууль, зан заншил зэргийг нийгмийн нэгэн гишүүн гэдэг утгаараа олж авсан цогц ойлголт.Geert Hofstede хэлэхдээ: Нэг хэсэг хүмүүсийг нөгөө хэсэг хүмүүсээс ялгаж буй сэтгэлгээний программчлал.

XIII – XXр зууны Монголчуудын соёл

Соёл нь ард түмний: • Уламжлал • Зан заншил• Ахуй• Шашин • Хэл • Боловсрол• Улс төр• Эдийн засаг • Нийгмийн бүтэц зэрэг хүчин зүйлсийн он удаан хөгжлийн

явцад бүрэлддэг бүтээгдэхүүн гэж болох юм.

XIII-XХ зууны монголчуудын үлдээсэн соёлын өв

• 1206 онд Их монгол улс байгуулагдсан.

• Монгол хэмээх үндэстэний нэгдэл бий болов.

• Монголчууд дэлхийн талыг захирч өрнө дорнын гүүр болсон.

• Өдгөөгийн Монгол соёл, монгол ёс заншил бий болж эхэлсэн.

• Монголчуудын түүхийн хамгийн оргил үе нь 13-р зуун байдагтай адил соёлын хөгжилийн хамгийн оргил үе нь 13-14р зуун байв.

XIII-XХ зууны монголчуудын үлдээсэн соёлын өв

Нэгдмэл нэг үндэстэн бий болсоноор:• Ёс заншил• Уламжлал• Оюуны соёл• Биет соёлыннийтлэг хэв шинжүүд бий болж эхэлсэн байна.

Ёс заншил, уламжлал:

• Төрт ёс:Нэгдмэл монгол үндэстний нэгдсэн төр улс, түүнийг хүндлэх ёсон г.м.• Шүтлэг:Мөнх тэнгэрийн шүтлэг г.м.• Хууль зүй:Овог, аймаг, ханлиг болгон тус тусдаа дагаж мөрддөг байсан дүрэм журмыг эмхэлж нэгэн цогц хууль зүйг бий болгосон.

XIII-XХ зууны монголчуудын үлдээсэн соёлын өв

Оюуны соёл:• Хэл бичгийн нэгдсэн соёл:Монгол бичиг, дөрвөлжин бичиг, соёмбо үсэг г.м.• Аман түүх:Жангар, Гэсэр г.м.

XIII-XVI зууны монголчуудын үлдээсэн соёлын өв

• Бичлэгт түүх:Монголын нууц товчоо, Алтан товч, Хөх судар г.м.• Амьдрахуйн арга ухаан:Мал маллах, айл гэр, улс орныг хэрхэн толгойлох г.м.• Байгальтай зөв зохистой харилцах ухаан• Урлаг соёл: Хөөмий, шуранхай, хуур, уртын дуу г.м.

XIII-XХ зууны монголчуудын үлдээсэн соёлын өв

Монголчуудын соёл хувьссан нь ба шинэ үе

• Соёлын эволюци буюу хувьсан өөрчлөгдөх хууль.

• Монголын соёлд харь орны соёлын нөлөө.

• Монгол соёлын нөлөө харь орны соёлд.

• Харин Монголчуудын соёл 14-18р зууны хооронд бага зэргийн зогсонги байдалд орсон байна. Энэ үед монголчууд өөрсдийн бүтээсэн соёлын элементүүдийг үгүйсгэн харийн соёлын нөлөөнд хит автсан уналтын үе байлаа.

Монголын соёлд харь орны соёлын нөлөө• Хятад• Түвд • Манж • Энэтхэг• Солонгос• Ойрхи Дорнод• Европ

Монголчуудын соёл хувьссан нь ба шинэ үе

Монголчуудын соёл хувьссан нь ба шинэ үе

• 20р зууны эхэн үеэс сүүл хүртэл Монгол улс нь үндэсний бахархал, үндэсний соёл зэрэг үндэсний гэсэн болгоныг хааж боогдуулсан үед байсан ба энэ нь харанхуй үе юм.

Сэргэлтийн үеДэлхий нийт глобалчлалын эрин үед тулж ирсэн энэ үед хүн төрлөхтөний түүхнээс олон олон соёлууд устан үгүй болсоор байна. Энэхүү томоохон соёлын хар шуурганд үндэстнээсээ илүү нэр хүнд, хүчийг агуулж байдаг соёлуудын нэг нь Монголчуудын буй болгосон соёл юм. Цахим ертөнц, техник, мэдээллийн эрин зуунд Монголчуудын бий болгосон соёл адоптацид орж шинэ цусаар сэлгэгдэж байгаа нь Монголчуудын соёлын сэргэлтийн үе юм.

Монголчуудын соёл хувьссан нь ба шинэ үе

Дүгнэлт • Эрт үеэс төв азийн өргөн уудамд нутаглан байсан

нүүдэлчин овог, аймагууд болон олон олон соёлыг үлдээгч ард түмнүүд нь олон мянган жилийн турш нэг нэгнийхээ соёлоос суралцан, нэгнийхээ соёлыг үгүй хийж ирсэн байна.

• Нүүдэлчид зөвхөн өөр хоорондоо соёлын харилцан солилцоо, нөлөө үзүүлээд зогссонгүй хөрш зэргэлдээх суурин соёл иргэншил бүхий ард түмэнтэй соёлын хольцолдлогоонд орсоор байв.

Дүгнэлт • XIII-р зуунд Их Монгол нэрээр нэгдсэн төр

улс байгуулагдсан нь Монгол үндэстэн, Монгол соёлын эх үндэс тавигдажээ.

• Их Монгол улсын хил хязгаар тэлхийн хирээр Монгол соёл өөр олон төрлийн соёлтой харилцах болж үүний хирээр Монголчуудын соёлын хөгжил, өөрчлөлт явагдаж эхэлсэн.

Дүгнэлт • Монголчуудын бий болгосон соёлыг туулсан

замнал, өгүүлэх түүхийн үүднээс оргил, уналт, харанхуй, сэргэлтийн үеүүдэд авч үзэж болохоор байна.

• Анх 13р зуунд бүрэлдэн бий болсон монгол үндэстэн нь нүүдэлчдийн эртний соёл иргэншил дээр тулгуурласан өөрийн өвөрмөц онцлог, хэв шинж, дүрэм журам бүхий шинэ соёлын нэг хэлбэрийг бий болгосон нь МОНГОЛЧУУДЫН СОЁЛ юм.

Анхаарал хандуулсанд баярлалаа!