14
dfl6{g rf}tf/L gLlt kq (Policy Paper) www.martinchautari.org.np cÍ $ c;f]h @)^& ;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf ;'´fjx? != /fhgLlts bnsf g]t[Tj tx / ;ef;bx?n] ;+ljwfg;efdf cg'kl:yt x'g] k|j[lQnfO{ tf]8\g] /fhgLlts k|lta4tf JoQm ug' { kb{5 . @= ;ef;bx?sf] klxnf] k|fyldstf ;+ljwfg;efdf pkl:ylt÷;xeflutf x'g' k5{ . #= cToGt h¿/L kbf{afx]s ;+ljwfg;efsf ;a} a}7sdf ;ef;bx?sf] clgjfo{ pkl:yltsf] k|fjwfg /flvg' k5{ . /, s8fOsf ;fy nfu" ul/g' kb{5 . ;ef;bn] labf dfUbf pNn]v ug] { æclt h¿/L sf/0fx?Æ ;fj{hlgs clen]vsf] ?kdf /fVg' k5{ . $= ;ef;bx?sf] xflh/L l/s8{ ;fj{hlgs clen]vsf] ?kdf /fVg' k5{ . %= ;+ljwfg;efcGtu{t u7g ul/g] elgPsf] cfr/0f cg'udg ;ldlt t'¿Gt u7g ul/g' k5{ . ;ldltn] cg'kl:ylt;DaGwL / ;+ljwfg;efsf cGo lgodfjnLx? pNn+3g eP–gePsf] cg';Gwfg ug{ ' k5{ . lgod pNn+3g ug] {nfO{ hl/jfgfb]lv avf{:tL;Ddsf ;hfo tf]Sg] / ltgsf] s8f sfof{Gjog;d]t x'g' k5{ . ^= cfr/0f cg'udg ;ldltsf ;a} a}7sx?sf] clen]v /flvg' k5{, / tL a}7sdf x'g] 5nkmn, lg0f{o ;fj{hlgs clen]vsf ?kdf pknAw x'g' k5{ . &= ;+ljwfg;efsf] k"0f{ a}7sdf af]Ng] ;dofjlwnfO{ /fhgLlts bnx?aLr yk ;dtfd"ns ljt/0fsf nflu ;+ljwfg;efsf] lgodfjnLdf ;+zf]wg ug' { cfjZos 5 . *= ;+ljwfg;efsf] k"0f{ a}7sdf af]Ng] ;dosf] Gofof]lrt ljt/0f ub} { ;dfj]zL agfpg /fhgLlts bnx?n] b[9 k|lta4tf JoQm ug{ ' cfjZos 5 .

;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

1

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

dfl6{g rf}tf/L

gLlt kq (Policy Paper)

www.martinchautari.org.np

cÍ $ c;f]h @)^&

;+ljwfg;efdf

pkl:ylt / ;xeflutf

;'´fjx?

!= /fhgLlts bnsf g]t[Tj tx / ;ef;bx?n] ;+ljwfg;efdf cg'kl:yt x'g]

k|j[lQnfO{ tf]8\g] /fhgLlts k|lta4tf JoQm ug'{ kb{5 .

@= ;ef;bx?sf] klxnf] k|fyldstf ;+ljwfg;efdf pkl:ylt÷;xeflutf x'g' k5{ .

#= cToGt h¿/L kbf{afx]s ;+ljwfg;efsf ;a} a}7sdf ;ef;bx?sf] clgjfo{

pkl:yltsf] k|fjwfg /flvg' k5{ . /, s8fOsf ;fy nfu" ul/g' kb{5 .

;ef;bn] labf dfUbf pNn]v ug]{ æclt h¿/L sf/0fx?Æ ;fj{hlgs clen]vsf]

?kdf /fVg' k5{ .

$= ;ef;bx?sf] xflh/L l/s8{ ;fj{hlgs clen]vsf] ?kdf /fVg' k5{ .

%= ;+ljwfg;efcGtu{t u7g ul/g] elgPsf] cfr/0f cg'udg ;ldlt t'¿Gt u7g

ul/g' k5{ . ;ldltn] cg'kl:ylt;DaGwL / ;+ljwfg;efsf cGo lgodfjnLx?

pNn+3g eP–gePsf] cg';Gwfg ug{' k5{ . lgod pNn+3g ug]{nfO{ hl/jfgfb]lv

avf{:tL;Ddsf ;hfo tf]Sg] / ltgsf] s8f sfof{Gjog;d]t x'g' k5{ .

=̂ cfr/0f cg'udg ;ldltsf ;a} a}7sx?sf] clen]v /flvg' k5{, / tL a}7sdf

x'g] 5nkmn, lg0f{o ;fj{hlgs clen]vsf ?kdf pknAw x'g' k5{ .

&= ;+ljwfg;efsf] k"0f{ a}7sdf af]Ng] ;dofjlwnfO{ /fhgLlts bnx?aLr yk

;dtfd"ns ljt/0fsf nflu ;+ljwfg;efsf] lgodfjnLdf ;+zf]wg ug'{ cfjZos

5 .

*= ;+ljwfg;efsf] k"0f{ a}7sdf af]Ng] ;dosf] Gofof]lrt ljt/0f ub}{ ;dfj]zL

agfpg /fhgLlts bnx?n] b[9 k|lta4tf JoQm ug{' cfjZos 5 .

Page 2: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

2

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

kl/ro

cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n] tf]s]sf] ;+ljwfg;efsf] b'O{

jif]{ cfo' @* d] @)!) df ;dfKt x'Fb} ubf{ ;f]xL lbg

dWo/ftdf ;+;bn] ;+ljwfg;efsf] kbfjlw c? Ps jif{

yKg cTolws dtn] :jLs[lt hgfof] . t/, To;otf tLg

dlxgf lalt;Qmf klg ;+ljwfg;ef lgliqmo 5 .

;+ljwfg;efsf] Dofb yKg]–gyKg]af/] 7"nf] ljjfb lyof] .

Nffdf] 5nkmnkl5 cGttM tLg 7"nf bn—PsLs[t g]kfn

sDo'lgi6 kf6L{–dfcf]jfbL -Pg]skf–dfcf]jfbL_, g]kfnL sfFu|];

-g]sfF_ / g]kfn sDo'lgi6 kf6L{–PsLs[t dfS;{jfbL n]lggjfbL

-g]skf–Pdfn]_—aLr tLg a'Fb] ;xdlt eof]Ù Dofb ylkof] .

;xdltsf tLgdWo] Pp6f a'Fbf k|wfgdGqL dfwjs'df/

g]kfnn] /fhLgfdf lbg] eGg] lyof] . ;'¿df ;xdlt

sfof{Gjog ug]{af/] ljjfb ePsfn] k|ult x'g ;s]sf]

lyPg, t/ k|wfgdGqL g]kfnn] #) h'g @)!) df cs:dft

kbaf6 /fhLgfdf lbP . gofF k|wfgdGqLsf] rog cBflk

x'g ;s]sf] 5}g / nfdf] /fhgLlts ult/f]w hf/L 5 .

o;aLr, ;+ljwfg;efsf] sfo{tflnsfdf !* h'nfO{ @)!)

df ePsf] !! cf}F ;+zf]wgn] ;+ljwfg;ef ;lqmo xf]nf

h:tf] b]lvPsf] lyof] .1 t/, jt{dfg /fhgLlts ult/f]wn]

k|:6ØfPe}mF, ljZjf;sf] jftfj/0f lgdf{0fdf k6Ss} Wofg

lbOPsf] 5}g / åGåfTds /fhgLlts jftfj/0f hf/L 5 .

o;n] ubf{ ;+ljwfg;efsf ljleGg !! ;ldltn] tof/

u/]sf d:of}bf cjwf/0ffkqdf cGtlg{lxt ljjflbt d'2fx?df

bnx?n] s;/L dt}So lgdf{0f u5{g\ eGg] k|:6 5}g .2

Psftk{m ;+ljwfg lgdf{0fdf s'g} k|ult b]lvFb}g eg]

csf]{tk{m d'n's;fd' b]lvPsf zf;gsf ljs/fn ;d:of–

–a9\bf] czflGt / c;'/Iff, e|i6frf/ Pj+ cfwf/e"t ;fdu|L

/ ;]jfsf] cefj––k|lt /fhgLlts bnsf g]t[Tj lg:k[x

5, h;n] ubf{ hjfkmb]lxtfsf] d'2f k|an ?kdf p7]sf]

5 . ;+ljwfg;efsf] ;kmn lgjf{rg / gofF /fhgLlts

;'¿cftsf s'/fn] gful/sx?df h'g pT;fx, pd+u ;[hgf

u/]sf] lyof] ;f] ablnP/ clxn] /fhgLltk|lt ljt[i0ff /

gsf/fTdstf b]lvPsf] 5 . /fhgLlts e|i6frf/ /

ck|efjsf/L zf;gJoj:yfn] k|ltlglwd"ns nf]stGqsf]

ceLi6 g} k/flht u5{ eGg] tYo @)$^ ;fnkl5sf]

sfnv08sf] xfd|f] /fhgLlts cEof;n] k'li6 ul/;s]sf]

5 . cGo b]zsf pbfx/0fn] klg s] b]vfPsf 5g\ eg],

lgjf{rgnfO{ nf]stflGqs hjfkmb]lxtfsf] Psdfq ;|f]tsf]

?kdf lnFbf gful/sx?sf] e"ldsf pknAw s]xL k|ltlglwx?

5fGg]df ;Lldt x'G5 . /, o;n] hgk|ltlglwx?nfO{

cfkm\gf] kb of ;f]afkt k|fKt sfof{nonfO{ lghL ;DklQ;/x

Jojxf/ ug{ pS;fpg'sf ;fy} cfk"mnfO{ ;f] kbsf] c:yfoL

kx]/bf/sf ?kdf ge} :yfoL xsbf/ h:tf] Jojxf/ ug]{

agfpF5 .3

g]kfnsf] Oltxf;s} ;a}eGbf k|ltlglwd"ns lgjf{lrt

lgsfo eg]/ ;+ljwfg;efaf/] w]/} k|rf/afhL ul/P klg

ToxfF k|ltlglwTj ug]{x?n] ;f] P]ltxfl;s ;+:yfdf lgjf{x

u/]sf e"ldsfaf/] eg] vf;} rrf{ ePsf] 5}g . cGo

nf]stflGqs d'n'sx?sf] cEof;4 ljk/Lt / ljutsf]

g]kfnL ;+;bs} lg/Gt/tf h:tf] jt{dfg ;+ljwfg;efsf]

cfGtl/s ;~rfng k|lqmof ckf/bzL{ 5 .5 o;sf] dtna,

dtbftfx?—g]kfnL gful/sx?—cfk"mn] r'g]/ k7fPsf

k|ltlglwx?nfO{ ltgn] s'g} sfg'g lgdf{0fqmddf of ;du|

k|lqmofdf lgjf{x u/]sf e"ldsfaf/] pQ/bfoL agfpg

cfjZos kg]{ ;"rgfdf kx'Fr /fVb}gg\ . k|lqmofdf s]lGb|t

x'g' dxŒjk"0f{ lsg klg 5 eg] o;n] hgk|ltlglwx?n]

1 The Kathmandu Post. 2010. CA okays new calendar of events.

19 July, p. 3.2 yk hfgsf/Lsf nflu dfl6{g rf}tf/Lsf gLlt kqx?M gLltkq !,

;+ljwfg lgdf{0f k|lqmof, -h]7 @)^^_, gLltkq @, ;':t ultdf ;+ljwfg

n]vg k|lqmof -sflt{s @)^^_ / gLltkq #, ;+j}wflgs hl6ntf /

;+qmd0fsfnLg of]hgf -j}zfv @)^&_ x]g'{xf];\ . tLgcf]6} gLltkq dfl6{g

rf}tf/Lsf] j]a;fO6 www.martinchautari.org.np df pknAw 5g\ .

3 Guinier, Lani. 2008. Beyond electocracy: Rethinking the political

representative as powerful stranger. Modern Law Review 71(1): 1-35.4 o'/f]k]nL ;+;bsf ;b:ox?sf] pkl:yltsf] clen]v /fd|/L /flvPsf]

5 / To:tf] clen]v OG6/g]6df ;xh} pknAw 5 . To:t}, ;+o'Qm /fHo

cd]l/sfsf jwflosfsf hgk|ltlglwx?sf] lk|To]s ultljlwsf] clen]v

/flvG5, / tL ;fj{hlgs ax; / l6Kk0fLsf d'2f aG5g\ .5 dfl6{g rf}tf/Ln] ;ef;bx?sf] pkl:ylt;DaGwL clen]vdf kx'Fr dfUbf

lbg cfgfsfgL ul/of] / …;"rgfsf] xsÚ pNn]v ub}{ lgj]bg btf{ u/]kl5 dfq

kx'Fr kfOof], Tof] klg lgolGqt ?kdf . o;n] kf/blz{tf / hjfkmb]lxtfsf]

sdLnfO{ plhNofpF5 .

Page 3: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

3

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

gful/ssf] :jfy{sf] a9L k|ltlglwTj ug{] k4ltdf ;'wf/sf

nflu jsfnt ug{ dtbftfnfO{ 7fpF lbG5 .

dfl6{g rf}tf/Lsf] of] ;+ljwfg;ef;DaGwL l/kf]6{

kf/blz{tf / hjfkmb]lxtfsf] d'2fnfO{ plhNofpg] ;fwgsf

?kdf ;ef;bx?sf] ;+ljwfg;efdf pkl:yltdf s]lGb|t

5 . ;+ljwfg;efn] b'j} ;+;b / ;+ljwfg lgdf{0f ug]{

lgsfosf] e"ldsf lgjf{x u/]sf] eP klg of] l/kf]6{df

p;sf] kl5Nnf] e"ldsfnfO{ dfq k/LIf0fdf of s]Gb|df

/flvPsf] 5 . / ;a}eGbf k|ltlglwd"ns lgsfonfO{

;xeflutfsf] clen]vsf] cfnf]sdf x]l/Psf] 5 .

;b:ox?sf] pkl:ylt / pgLx?n] af]n]sf] clen]vnfO{

hftLo / ln+uLo lx;fan] ljZn]if0f ul/Psf] 5 .

of] k|ltj]bgsf] ;'¿df cg';Gwfg k4lt v08 5,

h;df tYof+s;DaGwL cfwf/e"t s'/fx? k|:6ØfOPsf]

5 . o;kl5sf] v08df /fhgLlts bn, g]tf / ;fdflhs

;d"xsf] cfwf/df pkl:yltnfO{ ljZn]if0f ul/Psf] 5 .

csf]{ v08df ;ef;bx?n] ;+ljwfg;efsf] k"0f{ a}7sdf

af]n]sf clen]vsf] hftLo, ln+uLo / lgjf{r0f k|0ffnLsf

cfwf/df ljZn]if0f ul/Psf] 5 . cg'kl:ylt / af]Ng]

k|j[lQaf/] ;ef;bx?n] lbPsf sf/0fx? To;kl5sf] v08df

s]nfOPsf] 5 eg] clGtd v08df lgisif{ 5 .

cg';Gwfg k4lt

cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n] tf]s]sf] ;+ljwfg;efsf] b'O{

jif{] sfo{sfnel/ ;efsf] k"0f{ a}7s hDdf !)! k6s

a:of] . of] cWoog ;ef;bx?sf] ;f]xL !)! a}7sdf

ePsf] xflh/L / af]n]sf] clen]vdf cfwfl/t 5 .

klxn] s]xL cg';Gwfg k|lqmof;DaGwL a' Fbfx?

k|:6Øfcf}F . ;+ljwfg;ef lgodfjnL, @)^% -kl/R5]b @,

bkmf $_ cg';f/ æa}7sdf cf;g u|x0f ug'{cl3 a}7s

sIfaflx/ /flvPsf] k'l:tsfdf pkl:ylt hgfpg'

kg]{5 .Æ t;y{, pkl:yltsf] clen]vn] ;ef;bx?sf]

;xeflutf;DaGwdf s]xL s'/f atfpF5, t/ ;Dk"0f{ xf]Og .

pbfx/0fsf nflu ;ef;bn] pkl:ylt hgfP/ aflxl/g

;S5g\, cyjf eg"F k"/f ;do a;]–ga;]sf] yfxf kfpg

;lsFb}g, h'g cEof;df sltko ;ef;bx? lnKt ePsf

atfOG5 .6 csf]{tk{m, l/kf]6{x?df s] klg elgPsf] 5

eg] lbj+ut lul/hfk|;fb sf]O/fnf ;+ljwfg;efdf tLg

k6s pkl:yt t ePsf lyP, t/ pgn] slxNo} xflh/

u/]gg\ .7 lgZro g} x:tfIf/ x'g' jf ;+ljwfg;efsf]

a}7sdf pkl:ylt dfqn] ;+ljwfg lgdf{0fdf ;ef;bsf]

j:t'ut of]ubfgaf/] s]xL atfpFb}g . t/, pkl:yt g}

gx'g] ;ef;bsf] ;+ljwfg lgdf{0fdf of]ubfgaf/] k|Zg ug]{

oy]i6 7fpF x'G5 .

oxfFg]/ Pp6f tYo k|:6 kfg'{ h¿/L 5M ;+ljwfg;efsf

;a} ;b:ox? Ps}k6s lgjf{lrt ePsf xf]Ogg\ . /,

;+ljwfg;efsf] :j?kdf klg ;fdfGo kl/jt{g x'Fb} cfPsf]

5 . !) clk|n @))( df 5 lgjf{rg If]qdf ePsf]

pkr'gfjn] ;+ljwfg;efsf] :j?kdf yf]/} kl/jt{g Nofof] .8

To;afx]s, uPsf] b'O{ jif{df s]xL ;ef;bsf] d[To' ePsf]

5 . bnx? k'm6\g] / h'6\g] qmd klg b]lvG5 . To:t},

s'g} ;ef;bn] /fhLgfdf lbP eg] s;}nfO{ bnn] g}

lg:sf;g u¥of] .

ljZn]if0fdf hl6ntf yKg] csf]{ tŒj ;+ljwfg;efdf

k|of]u ul/Psf] klxrfgsf] k|ju{ -of ;d"x_ xf] .

;+ljwfg;efdf ;ef;bx?nfO{ lgDg ;d"xdf ljefhg

ul/Psf] 5 M dw];L, blnt, hghflt, / cGo -a|fXd0f,

If]qL, 7s'/L_ . ;fj{hlgs j[Qx?df o:tf klxrfgsf

k|ju{x?df ax;–ljjfb eO/x]sf 5g\ h;n] ubf{ s]xL

cGof]n ;[hgf ePsf] kfOG5 . pbfx/0fsf nflu s'dfnnfO{

dw];L k|ju{df /flvPsf] 5 hals pgLx? cfk"mnfO{

hghflt ;d"xdf /fV5g\ . Ps s'dfn ;ef;bn] of]

d'2fnfO{ ;+ljwfg;ef, ;+;bdf p7fPsf] / ;/sf/nfO{

;d]t ;f]sf] hfgsf/L lbPsf]] atfP .9 To:t}, Pg]skf–

6 dfl6{g rf}tf/Ln] ;ef;b;Fu lnPsf] cGtjf{tf{, @! k]ma|'c/L @)!) .

x]g'{xf];\, /fjn, /fdaxfb'/ . @)!) . 3'dlkm/d} ;ef;b . g]kfn !)-#^_M

#$–#^ .7 kGt, vu]Gb| . @))( . ;a} g]tf uon . gofF klqsf, #) cu:6,

k[= @ .8 CA by-elections conducted in six constituencies.

www.nepalnews. com/archive/2009/apr/apr10/news15.php

-! ;]K6]Da/ @)!) df x]l/Psf]_ .9 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, !& d] @)!) .

Page 4: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

4

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

dfcf]jfbLsL ;ef;b pdf uf]7] skfnLnfO{ kxf8] blnt

-g]jf/_ cGtu{t /flvPsf] 5 . t/ pgL cfk"mnfO{ hghflt

dflG5g\ .10 ;+ljwfg;efdf g]jf/ Pj+ yf¿nfO{ hghflttk{m

tyf dw];L blnt, d'l:nd / df/jf8Lx?nfO{ dw];L

k|ju{df /flvPsf] kfOG5 . t/, of] cWoogdf dw];Lleqsf

blnt, df/jf8L / d'l:ndnfO{ 5'§ØfP/ x]l/Psf] 5 .11

;du|df, ;ef;bx?sf] kfl/jfl/s gfd jf y/nfO{ cfwf/

dfgL ljZn]if0f ul/Psf] 5 . k|:6 gePsfsf] xsdf

;ef;bnfO{ g} ;Dks{ u/L hftLo klxrfg v'§ØfOPsf]

5 . log} sf/0fn] ubf{ oxfF k|o'Qm tYof+s cGon] k|of]u

u/]sf] / ljz]ifu/L ;+ljwfg;efsf] lgjf{rg nuQ} ul/Psf

ljZn]if0feGbf s]xL leGg x'g ;S5g\ .

dfly elgPe}mF, ;+ljwfg;efsf !)! k"0f{ a}7sx?sf]

pkl:yltsf] clen]v ljZn]if0f ul/Psf] 5 . To:t}, jQmfsf]

clen]vsf] xsdf ;+ljwfg;efsf ljleGg !! ;ldltx?sf

d:of}bf cjwf/0ffkqdfly ePsf %% cf]6f a}7s÷5nkmnsf]

l/s8{nfO{ pkof]u ul/Psf] 5 .12 Pp6f ;ldltsf]

k|ltj]bgdf 5nkmnsf nflu kfFr lbgdf b}lgs ̂ 306fsf]

b/n] hDdf #) 306f 5'§ØfOPsf] 5 . k|ltj]bgdf af]Ng

k|To]s jQmfnfO{ hDdf tLg ldg]6 lbOG5 . oBlk,

;ef;bx?n] cfk\mgf bnsf cGo ;b:osf] ;do ;fk6L

lnP/ vlr{g ;S5g\ / vr]{sf klg 5g\ .13 :d/0fLo 5,

;a} ;ef;bx?n] k"0f{ a}7sdf af]Ng ;Dej x'Fb}g .

pbfx/0fsf nflu Pg]skf–dfcf]jfbLsf @#* ;b:osf

nflu hDdf &!@ ldg]6 5'§ØfOPsf] 5 eg] g]sfF––h;sf

!!$ ;ef;b 5g\––n] #$! ldg]6 Pp6f cjwf/0ffkqdfly

af]Ng] ;do kfpF5 . bnx?nfO{ 5'§ØfOPsf] ;dodf s:n]

af]Ng] eGg] k|d'v ;r]tssf] xftdf x'G5 . tLg ldg]6sf]

;do Pp6f cjwf/0ffkqdfly /fo JoQm ug{ ck'u x'g] eGb}

;fgf bnx?n] sDtLdf @) ldg]6 af]Ng] ;do kfpg'kg]{

dfu /fv] tfklg ;f] ;'g'jfO ePsf] 5}g .14 t;y{, ;fgf 5

bn / b'O{ :jtGq ;ef;bn] Ps k|ltj]bgdf kfFr lbgleq

hDdf tLg ldg]6 ;do kfpF5g\ .

dfly pNn]v ePe}mF, ;a} ;ef;bx? Ps} k6s

r'lgP/ gcfPsfn] clen]vx? ljZn]if0f ubf{ ;+Vofdf

geO{ k|ltztdf ul/Psf] 5 . ;+ljwfg;efdf pkl:ylt

/ jQmfsf] tYof+s ljZn]if0fdf ljleGg bn / ;fdflhs

;d"xsf ;ef;bx?nfO{ cGtjf{tf { u/L pgLx?sf]

cledt;d]t k|of ]u ul/Psf] 5 . cfpg] v08df

pkl:yltnfO{ ljleGg sf]0faf6 s]nfOG5 .

pkl:yltsf] k|j[lQ

P]ltxfl;s ;+ljwfg;efdf ;ef;bx?sf] cf};t pkl:ylt

b/ ^# k|ltzt 5 . o;sf] cy{ xf] ;+ljwfg;efsf]

a}7sdf Ps ltxfOeGbf a9L ;ef;bx? ;w}F cg'kl:yt

/xG5g\ . t'ngfsf nflu, o'/f]k]nL ;+;bdf ljleGg bnx?sf]

pkl:ylt -@))( h'nfO{sf] dWob]lv xfn;Dd_ s]nfpFbf

cf};t pkl:ylt b/ *$ k|ltzt 5 .15 To:t}, l5d]sL

ef/tsf] ;+;bnfO{ x]g]{ xf] eg] ToxfFsf] ah]6 ;q -@@

k]ma|'c/L–& d] @)!)_ df ;f+;bx?sf] pkl:ylt b/ tNnf]

;bg -nf]s;ef_df *@ k|ltzt lyof] eg] dflyNnf] ;bg

/fHo;efdf &* k|ltzt lyof] .16 gofF ;+ljwfg n]Vg}sf

10 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, !( d] @)!) .11 Ps df/jf8L ;ef;bsf cg';f/ g]kfn df/jf8L kl/ifb, df/jf8L

;]jf ;ldltn] dw];L k|ju{df df/jf8LnfO{ /flvPsf] s'/fsf] lj/f]w u/]sf]

5 . dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, !( d] @)!) .12 k|To]s ;ldltn] tof/ u/]sf] d:of}bf cjwf/0ffkqdfly ;+ljwfg;efsf]

k"0f{ a}7sdf 5nkmn x'G5 . ;+ljwfg;efsf !! ;ldltx? o;k|sf/ 5g\ M

df}lns clwsf/ tyf lgb]{zs l;4fGt ;ldlt, k|fs[lts ;|f]t, cfly{s

clwsf/ tyf /fh:j afF8kmfF8 ;ldltÙ ;+j}wflgs ;ldltÙ /fHo k'gM;+/rgf

/ /fHozlQmsf] afF8kmfF8 ;ldltÙ /fHosf] zf;sLo :j?k lgwf{/0f

;ldltÙ /fli6«o lxtsf] ;+/If0f ;ldltÙ cNk;+Vos tyf ;LdfGts[t

;d'bfosf] xs clwsf/ ;+/If0f ;ldltÙ ;f+:s[lts / ;fdflhs P]Soa4tfsf]

cfwf/ lgdf{0f ;ldltÙ ;+j}wflgs lgsfosf] ;+/rgf lgdf{0f ;ldltÙ

Joj:yflksLo c+usf] :j?k lgdf{0f ;ldlt / Gofok|0ffnL ;DaGwL

;ldlt .13 dfl6{g rf}tf/Ln] ;+ljwfg;ef ;lrjfno;Da4 sd{rf/L;Fu lnPsf]

cGtjf{tf{, !& d] @)!) . o;n] ubf{ Ps lbgdf af]Ng] ;b:osf] ;+Vofdf

leGgtf b]lvG5 .

14 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, !& d] @)!) .15 x]g'{xf];\ www.votewatch.eu/cx_epg_attendance.php -@) h'nfO{

@)!) df x]l/Psf]_ .16 oL ;+Vofx? lxpFb] clwj]zgsf] pkl:ylt b/ eGbf a9L 5g\ .

;g\ @))( sf] lxpFb] clwj]zgdf cf};t pkl:ylt b/ tNnf] / dflyNnf]

;bgsf nflu qmdzM ^^ / ^* k|ltzt lyof] . PRS Legislative

Page 5: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

5

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

nflu eg]/ r'lgPsf] lgsfo––h'g x/ lx;fan] ;+;beGbf

dxŒjk"0f{ xf]––df ;b:ox?sf] cf};t pkl:ylt cGoqsf

ljwflosfx?sf] cf};t pkl:ylt b/eGbf lgs} sd 5 .

!$ d] @))* b]lv !# clk|n @)!) ;Dd -!)! a}7s_

/fHosf]ifaf6 !,#(,@%,#@,*(^ ¿lkofF ;ef;bx?sf] tna–

eQf / ef8fnufot ;+;b÷;ef / ;ldltx?sf] a}7sdf

vr{ eO;s]sf] 5 .17 o;df @* d] @)!) cl3sf]

8]9 dlxgfsf] vr{ ;fd]n 5}g, g bft[ lgsfox?af6

ePsf] vr{ g} To;df ;d]l6Psf] 5 . Toltsf /sd

vr{ u/]/, / Toqf]ljlw ;+3if{ / /QmkftkZrft\ k|fKt

ePsf] dxŒjk"0f{ sfo{df ^# k|ltzt dfq pkl:ylt

x'g' k6Ss} ;'xfpg] s'/f xf]Og .

;+ljwfg;efdf /fhgLlts bnx?sf] pkl:ylt

@$ bnsf sDtLdf Ps ;ef;bsf] ;+ljwfg;efdf

k|ltlglwTj 5 . Pg]skf–dfcf]jfbL @#* -#(=^Ü_

;ef;b;lxt ;+ljwfg;efsf] ;a}eGbf 7"nf] bn xf] .18

g]sfF bf];|f] 7"nf] bn xf], h;sf !!$ -!*=(&Ü_

;ef;b 5g\ . g]skf–Pdfn] !)( -!*=!$Ü_

;ef;b;lxt t];|f] 7"nf] bnsf] ?kdf /x]sf] 5 .

dw];L hgflwsf/ kmf]/d -dhkmf]_ %# -*=*@Ü_

;ef;bsf ;fy rf}yf] gDa/df cfpF5 .19 csf]{

dw];s]lGb|t bn t/fO{–dw]; nf]stflGqs kf6L{

-tdnf]kf_ sf @@ -#=̂ ^Ü_ ;b:o 5g\ . To:f}u/L,

g]skf dfn] / g]kfn ;befjgf kf6L{ b'j}sf gf}–gf}

hgf -!=%Ü_ ;ef;b 5g\ eg] /fli6«o k|hftGq kf6L{sf

cf7 ;b:osf] k|ltlglwTj ;+ljwfg;efdf 5 . cGo ;fgf

!^ bnx?sf] ;+ljwfg;efdf Ps k|ltzteGbf sd ;ef;b

5g\ .

lrq !M /fhgLlts bnx?sf]

;+ljwfg;efdf cf};t pkl:ylt b/

lrq ! n] ;+ljwfg;efdf ljleGg /fhgLlts bnx?sf]

cf};t pkl:ylt b/ b]vfpF5 . ;+ljwfg;efsf tLg

7"nf bnx?—Pg]skf–dfcf]jfbL, g]sfF / g]skf–Pdfn]–—

sf] pkl:ylt b/ ;du| cf};tsf] xf/fxf/Ldf 5 . dfcf]jfbL

kf6L{sf] ;ef;b ;+Vof g]sfF / Pdfn]eGbf bf]Aa/ a9L

eP klg p;sf] pkl:ylt b/ eg] cf};teGbf yf]/} 5

Research. Parliament in Budget Session 2010. www.

prsindia.org/index.php¿name=Sections&action=bill

_details&id=5&bill_id=1152&category=60&parent_

category=0 -#! cu:t @)!) df x]l/Psf]_ .17 Dahal, Phanindra. 2010. Million dollar CA at death’s door.

The Kathmandu Post, 28 May, p. 3.18 b'O{ bn hgdf]rf{ g]kfn / g]skf–PsLs[t g]skf–dfcf]jfbL;Fu

PsLs/0f ePkl5 pQm bnsf] gfpF Pg]skf–dfcf]jfbL ePsf] xf] .19 dhkmf] clxn] b'O{ 6'qmf ePsf] 5—pk]Gb| ofbj / hok|sfz

u'Ktfn] g]t[Tj u/]sf] kIfn] k'/fg} gfd kfPsf] 5 eg] ljhos'df/ uR5bf/n]

g]t[Tj u/]sf] ;d"xnfO{ dhkmf] -nf]stflGqs_ elgG5 . ljZn]if0fdf ;xh

xf];\ eg]/ b'j} bnnfO{ Pp6} ;+:yfsf] ?kdf lnOPsf] 5 .

cf};t

pkl:ylt -Ü_

Page 6: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

6

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

-^@=!&Ü_, h'g g]sfF -^#=%!Ü_ / Pdfn] -^^Ü_ sf]

eGbf sd xf] .

7"nf bnx?dWo] dhkmf]sf] ;+ljwfg;efdf pkl:ylt

;a}eGbf sdhf]/ 5 . dhkmf]sf cfwfeGbf a9L ;b:ox?

-cf};tdf_ ;bgdf ;w}F cg'kl:yt /xG5g\ . dhkmf]sf]

cf};t pkl:ylt b/ $&=@# k|ltzt 5 . dw];s]lGb|t

cGo b'O{ bn g]kfn ;b\efjgf kf6L{ / g]kfn ;b\efjgf

kf6L{–cfgGbLb]jLsf] klg pkl:yltsf] l/s8{ /fd|f] 5}g—

qmdzM $)=%( k|ltzt / #(=(# k|ltztdfq . kf6L{ut

lx;fadf x]bf{ g]kf /fli6«o kf6L{—h;sf] Ps ;ef;b

5g\ / ;dfg'kflts k4ltaf6 sf7df8f}Faf6 r'lgPsf

x'g\—sf] cf};tdf ;a}eGbf a9L pkl:ylt 5 -**=!@Ü_ .

csf]{ ;fgf] bn ;dfhjfbL k|hftflGqs hgtf kf6L{sf]

;+ljwfg;efdf bf];|f] pRr pkl:ylt -*&=!#Ü_ b]lvG5 .

cpbfx/0fLo g]t[Tj

dfly elgPe}mF, ;+ljwfg;efsf] k"0f{ a}7sdf Ps ltxfO

;ef;b hlxn] klg cg'kl:yt x'G5g\ . cem pb]s

nfUbf] t d'Vo bnsf pRr g]t[Tjsf] pkl:ylt b/ 5 .

tflnsf ! n] ;+ljwfg;efsf s]xL pRr /fhgLlts

g]t[Tj / k|rlnt gfdx?sf] pkl:ylt b/ b]vfpF5 .

;a} bnsf 7"nf g]tf ;+ljwfg;efdf ;xefuL ePsf

5}gg\ . ;+ljwfg;efsf] k"0f{ a}7ssf] clen]vnfO{ dfq

s]nfpFbf g]sfFsf g]tf tyf k"j{k|wfgdGqL z]/axfb'/ b]pjfsf]

l/s8{ ;a}eGbf sdhf]/ b]lvG5 .20 ;+ljwfg;efsf]

xflh/sfkLcg';f/ pgn] ;+ljwfg;efsf] k"0f{ a}7s -b'O{

jif{df_ hDdf b'O{ k6s efu lbPsf] b]lvG5 . Pg]skf–

dfcf]jfbLsf cWoIf tyf k"j{k|wfgdGqL k'iksdn bfxfn

k|r08sf] l/s8{ klg vf;} leGg 5}g . pgL b'O{ jif{df

hDdf & k6s -&Ü_ ;+ljwfg;efdf pkl:yt ePsf]

b]lvG5 . To;kl5 cfpF5g\ dhkmf]sf ljhos'df/ uR5bf/

hf] pkk|wfgdGqL klg x'g\ . ;+ljwfg;efdf pgsf] cf};t

pkl:ylt !) k|ltzteGbf sd 5 .

tflnsf !M s]xL kl/lrt / k|efjzfnL

;ef;bx?sf] pkl:ylt b/

gfd pkl:ylt

b/ -Ü_

z]/axfb'/ b]pjf -g]sfF_ !=(*

k'iksdn bfxfn …k|r08Ú -Pg]skf–df_ ^=(#

ljhos'df/ uR5bf/ -dhkmf]_ (=()/fh]Gb| dxQf] -g];kf_ !!=**z/tl;+x e08f/L -dhkmf]_ !$=&$s[i0faxfb'/ dx/f -Pg]skf–df_ !$=*%pk]Gb| ofbj -dhkmf]_ !(=*)dfwjs'df/ g]kfn -g]skf–Pdfn]_ @)=@%/fdaxfb'/ yfkf …afbnÚ -Pg]skf–df_ @)=&(cf/h' /f0ff b]pjf -g]sfF_ @@=&&/]0f's'df/L ofbj -dhkmf]_ @$=&%afa'/fd e§/fO{ -Pg]skf–df_, emngfy @&=&@

vgfn -g]skf–Pdfn]_, k|bLk lul/ -g]sfF_hok|sfz u'Ktf -dhkmf]_ @(=@&lbjfs/ uf]N5f -g]sfF_ @(=&)gf/fo0fdfg ljh'S5] -g]dlskf_, #)=^(

6f]kaxfb'/ /fodfemL -Pg]skf–df_ljgf]bs'df/ rf}w/L -g]skf–Pdfn]_ #!=^*clds z]/rg -Pg]skf–df_ ##=^^lxtdfg zfSo -Pg]skf–df_ #%=^$k|sfzz/0f dxt -g]sfF_ #^=^#dxGy 7fs'/ -tdnf]kf_ #*=!$lxl;nf old -Pg]skf–df_ #(=^)z+s/ kf]v|]n -g]skf–Pdfn]_ $)=%(nSsL z]kf{ -g]skf–Pdfn]_ $@=%&uug yfkf -g]sfF_ $$=%%kf;fª z]kf{ -g]skf–Pdfn]_ $^=#(kDkmf e'iffn -Pg]skf–df_ $&=%@/fdz/0f dxt -g]sfF_, $*=%!

kl/ yfkf -g]skf PsLs[t_/fdrGb| kf}8]n -g]sfF_ $(=%)hok'/L 3tL{ -Pg]skf–df_ %@=$*;kgf k|wfg dNn -g]skf–Pdfn]_ ^*=#@/fh]Gb|s'df/ v]tfg -g]skf–dfn]_ (#=*!

Pg]skf–dfcf]jfbLsf g]tf afa'/fd e§/fO{, /fdaxfb'/

yfkf afbn, s[i0faxfb'/ dx/f, g]sfFsf g]tf k|bLk lul/,

df]xDdb cfkmtfj cfnd, cf/h' /f0ff b]pjf, g]skf–

Pdfn] g]tf dfwjs'df/ g]kfn, emngfy vgfn, dhkmf]

g]tf pk]Gb| ofbj, z/tl;+x e08f/L, hok|sfz u'Ktf

;a}sf] cf};t pkl:ylt b/ #) k|ltzteGbf tn 5 .

pRr /fhgLlts g]t[TjdWo] g]sfF ;+;bLo bnsf g]tf

20 lbj+ut lul/hfk|;fb sf]O/fnf klg lj/n} ;efdf pkl:yt eP .

/, dfly elgPe}mF, pkl:yt x'Fbf klg xflh/ u/]gg\ . To;afx]s, pgsf]

:jf:Yo klg /fd|f] lyPg .

Page 7: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

7

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

/fdrGb| kf}8]nsf] cf};t pkl:ylt s]xL /fd|f] b]lvG5

t/ pgL klg %) k|ltzteGbf sd g} pkl:yt 5g\ .

cGo k|efjzfnL / lr/kl/lrt ;ef;bx? M

eLdaxfb'/ /fjn, zflns/fd hds§]n, clds z]/rg,

dxGy 7fs'/, /fdz/0f dxt, uug yfkf, k|sfzz/0f

dxt, nSsL z]kf{, kDkmf e';fn, lxl;nf old, z+s/

kf]v|]n, z]v/ sf]O/fnf, cflbx? klg ;+ljwfg;efdf

%) k|ltzteGbf a9L uon ePsf] kfOG5 .

;+ljwfg;efsf] k"0f{ a}7sdf ;a}eGbf a9L pkl:yt

x'g]dWo] g]skf–Pdfn]sf clUg v/]n klxnf] gDa/df k5{g\ .

pgsf] pkl:ylt b/ (& k|ltzt 5 . To:t}, dfgaxfb'/

dxtf] / nId0f k|;fb l3ld/] -b'j} g]sfF, (^Ü_, lgnfDa/

cfrfo{ -g]sfF_ / g]skf–dfn]sf /fh]Gb|s'df/ v]tfg -b'j}

($Ü_ ;+ljwfg;efdf cGo pRr pkl:ylt b/ ePsf

;ef;b x'g\ . gful/sx?n] ;+ljwfg n]Vg] bfloTj

;'lDkPsf pRr g]t[Tj;lxt ;ef;bx?sf] o:tf] sdhf]/

pkl:ylt b/ uDeL/ s'/f xf] . oLdWo] s]xL ;+ljwfg;efdf

nuftf/ !) eGbf a9L a}7sdf cg'kl:yt ePsf 5g\,

h'g ;+ljwfg;ef lgodfjnL, @)^% sf] pNn+3g xf] .

pQm lgodfjnLsf] kl/R5]b !^, bkmf !#@ cg';f/ M

!_ s'g} ;b:o nuftf/ b;j6f jf ;f]eGbf a9L a}7sdf cg'kl:yt

/xg' kg]{ ePdf tT;DaGwL cu|Ld ;"rgf cWoIfnfO{ lbg'

kg]{5 .

@_ s'g} ;b:o ;+ljwfg;efsf] b;j6f eGbf sd a}7sdf pkl:yt

x'g g;Sg] l:ylt ePdf cWoIfnfO{ cu|Ld ;"rgf lbg' kg]{5 .

cu|Ld ;"rgf lbg g;Sg] s'g} dgfl;a sf/0f eP pkl:yt

ePsf] tLg lbgleq ;"rgf lbg' kg]{5 .

#_ pklgod ! jf @ adf]lhd lbOg] ;"rgfdf cfk"m cg'kl:yt

/xg] cjlw / sf/0f ;d]t pNn]v ug'{ kg]{5 .

$_ pklgod ! adf]lhdsf] ;"rgf eP cWoIfn] ;+ljwfg;efsf]

:jLs[ltsf] lgldQ k|:t't ug]{5 / pklgod @ adf]lhdsf]

;"rgf eP cWoIfn] :jLs[t ug]{5 .

%_ ;+ljwfg;efsf] lg0f{osf] hfgsf/L dxf;lrj jf ;lrjn] ;DalGwt

;b:onfO{ oyfzL3| lbg]5 .

t/ ;b:ox?n] of] lgod pNn+3g u/]df s] x'G5 eGg]af/]

lgodfjnL df}g 5, oBlk dfly p4[t bkmfn] cWoIfdfly

sf/jfxLsf] bfloTj lbPsf] k|:6 x'G5 .21 ;+ljwfg;efsf

;ldltsf a}7sdf cg'kl:yt xF'bf eg] ;hfo klg pNn]v

5 M

nuftf/ rf/j6f a}7sdf ;efkltsf] cg'dltljgf cg'kl:yt /xg]

;b:onfO{ ;efkltsf] l;kmfl/;df cWoIfn] ;ldltaf6 x6fpg

;Sg]5 / ;f] s'/fsf] hfgsf/L ;efnfO{ lbg]5 -;+ljwfg;ef

lgodfjnL, @)^%, kl/R5]b !!, bkmf &&_ .

oBlk, cGtl/d ;+ljwfg, @)^# sf] efu & bkmf ^&-u_

df elgPsf] 5 M æ;efnfO{ ;"rgf glbO{ nuftf/ b;

cf]6f a}7sdf cg'kl:yt /x]dfÆ ;+ljwfg;efsf ;b:osf]

:yfg l/Qm ePsf] dflgg]5 . ut jif{ cu:6sf] cGtdf

Pp6f /fli6«o b}lgsn] o;af/] ;dfrf/ 5fKg'cl3 s'g}

klg g]tfn] To:tf] lgj]bg lbPsf lyPgg\ .22

;ef;båf/f ;+ljwfg pNn+3g / To;sf] sfg'gL

kl/0ffd ;fj{hlgs ePkl5 To;sf] k|efj :ki6 b]lvof] .

cWoIfn] ;b:ox?nfO{ pgLx?sf] cg'kl:yltsf] kl/0ffdaf/]

lg/Gt/ Wofgfsif{0f u/] klg jf:tf u/]sf lyPgg\, t/

ha ;dfrf/ k|sflzt eof] pgLx?n] labfsf] lgj]bg

btf{ ug{ ;lqmotf b]vfP .23 pQm klqsfsf] …kmnf]ck

l/kf]6{Ú cg';f/ g]sfF g]tf lul/hfk|;fb sf]O/fnfn] ;dfrf/

k|sfzg ePs} lbg labf :jLs[ltsf nflu lgj]bg btf{

u/]sf lyP24 eg] cGo g]tfx?n] klg s]xL lbgleq}

21 of] ts{ g]kfn af/ P;f]l;P;gsf tTsfnLg cWoIf ljZjsfGt

d}gfnLn] u/]sf lyP . x]g'{xf];\, kGt, vu]Gb| . @))( . oL uo] .

gofF klqsf, @ ;]K6]Da/, k[= @ .22 x]g'{xf];\, kGt, vu]Gb| . @))( . ;a} g]tf uon . gofF klqsf, #)

cu:6, k[= !, @ . /, kGt, vu]Gb| . @))( . cGtl/d ;+ljwfg, @)^#

cg';f/ dfwj, k|r08, lul/hf, emngfy, pk]Gb| / afa'/fdsf] ;+ljwfg;ef

;b:otf vf/]h x'g] . gofF klqsf, ! ;]K6]Da/, k[= !, @ . dfl6{g

rf}tf/Lsf] gLltkq @, sflt{s @)^^, k[= %–^ klg x]g'{xf];\, h'g

www.martinchautari.org.np df pknAw 5 .23 kGt, vu]Gb| . @))( . cGtl/d ;+ljwfg, @)^# cg';f/ dfwj,

k|r08, lul/hf, emngfy, pk]Gb| / afa'/fdsf] ;+ljwfg;ef ;b:otf

vf/]h x'g] . gofF klqsf, ! ;]K6]Da/, k[= @ .24 kGt, vu]Gb| . @))( . emngfyn] e]mnf u/] . gofF klqsf,

^ ;]K6]Da/, k[= @ .

Page 8: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

8

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

To;f] u/] .25 ;dfrf/ ;|f]tcg';f/ cWoIf g]Djfªsf]

;'emfjcg'?k g]tfx?n] ;+ljwfg;ef lgodfjnLsf] bkmf

!# pNn]v ub}{ lgj]bg btf{ u/fPsf lyP .26 oBlk,

dfly p4[t lgodfjnLdf n]lvPsf] 5 M sf/0fjz labfsf]

k"j{:jLs[lt lng ;Dej ePg eg] ;efdf pkl:yt ePsf]

tLg lbgleq cg'kl:yltsf] / k"j{:jLs[lt lng g;Sgfsf]

sf/0f;d]t v'nfpFb} lgj]bg lbg'k5{ . Ps t tL lgj]bgdf

æljleGg sf/0fjzÆ h:tf] c:ki6 sf/0f pNn]v ul/of],27

csf]{, To:tf] lgj]bg k"jf{k]IfL x'g] u/L :jLs[t ul/of]

hals lgodfjnLdf To:tf] s'g} k|fjwfg 5}g . utjif{

-;]K6]Da/ @))(_ df ;ef;bx?sf] cg'kl:ylt / ;f]sf]

;Defljt kl/0ffd ;fj{hlgs ePkl5 g]tfx?n] labf :jLs[t

u/fpg b]vfPsf] ;lqmotfafx]s ;b:ox?sf] Jojxf/df

tflŒjs kl/jt{g b]lvFb}g . /, ;b:ox? k"j{:jLs[lt glnO{

lg/Gt/ cg'kl:yt /xFb} cfPsf 5g\ .28 ;ef;bx? cfkmF}n]

agfPsf] lgodfjnL kl/kfng ug{ c;kmn /x]sf] tYonfO{

tnsf] v08df yk k/LIf0f / ljZn]if0f ul/G5 .

hftLo / ln+uLo leGgtf

^)! ;b:oLo ;+ljwfg;efdf $)$ k'¿if -^&=@@Ü_ /

!(& -#@=&*Ü_ dlxnf 5g\ . hftLo lx;fadf

;+ljwfg;efsf] :j?k s]nfpg] xf] eg] ToxfF @)) hgf

-##=@*Ü_ …cGoÚ k|ju{sf 5g\ -h;df a|fXd0f, If]qL,

7s'/L k5{g\_ . To:t}, ;efdf @!# -#%=$$Ü_ hghflt

-h;df g]jf/;d]t k5{g\_Ù !!! -!*=$&Ü_ dw];LÙ $(

-*=!%Ü_ blnt -h;df dw];L / kxf8L blnt k5{g\_Ù

!& hgf -@=*#Ü_ d'l:ndÙ / !! hgf -!=*#Ü_ df/jf8L

5g\ -x]g'{xf];\ lrq @_ . jt{dfg ;+ljwfg;ef, h:tf] ls

;w}F eGg] ul/G5, g]kfnsf] Oltxf;d} ;a}eGbf k|ltlglwd"ns

;+:yf xf] .

lrq @M hftLo lx;fadf ;+ljwfg;efsf] :j?k

;+ljwfg;efdf ;b:ox?sf] pkl:ylt s]nfpFbf k'¿if

;b:osf] t'ngfdf dlxnf ;ef;bx?sf] pkl:ylt s]xL

/fd|f] b]lvG5 . k'¿if ;ef;bsf] cf};t pkl:ylt b/

%(=$@ k|ltzt 5 eg] dlxnfx?sf] ^^=!* k|ltzt 5

-x]g'{xf];\ lrq #_ .

lrq #M ln+uLo lx;fadf pkl:ylt b/

ljleGg ;fdflhs ;d"xx?sf] ;+ljwfg;efdf pkl:ylt

s]nfpFbf kxf8L blntx?sf] pkl:ylt b/ cGo ;d'bfosf]

eGbf /fd|f] b]lvG5 . pgLx?sf] cf};t pkl:ylt b/

^( k|ltzt 5 . hghflt / …cGoÚ -a|fXd0f, If]qL,

25 x]g'{xf];\, kGt, vu]Gb| . @))( . kb hf]ufpg g]tfx?n] lbgyfn]

lgj]bg . gofF klqsf, ! ;]K6]Da/, k[= !, # . /, kGt, vu]Gb| . @))( .

k|r08n] aNn dfu] cl3Nnf] Ps jif{sf] labf . gofF klqsf, !! ;]K6]Da/,

k[= !, @ .26 kGt, vu]Gb| . @))( . kb hf]ufpg g]tfx?n] lbgyfn] lgj]bg .

gofF klqsf, ! ;]K6]Da/, k[= !, # .27 kGt, vu]Gb| . @))( . kb hf]ufpg g]tfx?n] lbgyfn] lgj]bg .

gofF klqsf, ! ;]K6]Da/, k[= # .28 kGt, vu]Gb| . @)!) . g]tf km]l/ uon . gofF klqsf,

!) hgj/L, k[= !, @ .

Page 9: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

9

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

7s'/L_ sf] cf};t pkl:ylt b/ sl/a ^$ k|ltzt 5 .

;d'bfosf] ?kdf df/jf8Lx? ;+ljwfg;efdf ;a}eGbf

sd pkl:yt ePsf 5g\ -hDdf %@Ü_ eg] dw];L

-%#Ü_ / d'l:nd -%^Ü_ ;d'bfosf] klg pkl:ylt b/

sdhf]/ 5 . dw];L ;d'bfoleq}sf dw];L blntsf]

pkl:ylt cln /fd|f] -^)Ü_ b]lvG5 t/ ;f] klg cf};t

pkl:ylt b/ -^#Ü_ eGbf sd xf] -x]g'{xf];\ lrq $_ .

lrq $M ljleGg ;fdflhs ;d"xsf] pkl:ylt b/

csf]{ v08df ;+ljwfg;efsf] k"0f{ a}7sdf ;ef;bx?n]

af]n]sf] clen]vnfO{ ljZn]if0f ul/g]5 .

;+ljwfg;efsf k"0f{ a}7s / d:of}bfcjwf/0ffkqdflysf 5nkmn

;+ljwfg;efsf !)! k"0f{ a}7sx?df hDdfhDdL #$&

306f #( ldg]6 vr{ eof] . cf};tdf Pp6f k"0f{ a}7s #

306f $$ ldg]6 ;~rfng ePsf] b]lvG5 . oL a}7sdWo]

;a}eGbf 5f]6f] kfFr ldg]6sf] lyof] eg] ;a}eGbf nfdf]

* 3G6f !% ldg]6sf] .29 ;+ljwfg;efsf !! cf]6f ;ldltsf

d:of}bf cjwf/0ffkqdfly 5nkmn ug{ 5'§ØfOPsf] ##)

306f -%% lbgdf_ dWo] ;efn] hDdf #@# 306f #*

ldg]6 pkof]u u¥of] . h'g tf]lsPsf] ;dosf] sl/a (*

k|ltzt xf] . Ps lbgsf nflu tf]lsPsf] ^ 306fsf]

7fpFdf cf};tdf %=* 306f 5nkmn ePsf] b]lvG5 .

;+ljwfg;efsf kfFr cf]6f ;ldlt M ;f+:s[lts /

;fdflhs P]Soa4tfsf] cfwf/ lgdf{0f ;ldltÙ df}lns

xs tyf lgb]{zs l;4fGt ;dltÙ ;+j}wflgs ;ldltÙ

/fHosf] zf;sLo :j?k lgwf{/0f ;ldltÙ / /fHo k'gM;+/rgf

tyf zlQmsf] afF8kmfF8 ;ldltsf a}7sx? dfq tf]lsPsf]

tL; 306f jf a9L 5nkmn eP . afFsL 5 cf]6f ;ldltsf

d:of}bf cjwf/0ffkqdfly ePsf 5nkmn 5'§ØfOPsf] tL;

306feGbf sd ;dodf ;lsPsf lyP . cNk;+Vos tyf

;LdfGts[t ;d'bfosf] xs–clwsf/ ;+/If0f ;ldltsf]

k|ltj]bgdflysf] 5nkmn ;a}eGbf sd ;dodf -@% 306f

@% ldg]6df_ ;DkGg ePsf] lyof], h'g tf]lsPsf] eGbf $

306f #% ldg]6 sd xf] . /fHo k'gM;+/rgf ;ldltsf]

k|ltj]bgdf eg] ;a}eGbf a9L ;do vlr{of]Ù tf]lsPsf]

eGbf sl/a ^ 306f a9L .

dfly cg';Gwfg k4lt v08df pNn]v ul/Pe}mF

bnx?dfem af]Ng] ;do pgLx?sf] ;+ljwfg;efdf slt

;b:o 5g\ To;sf] cfwf/df afFl8Psf] 5 . t;y{, bnLo

lx;fan] x]bf{ :jefljs ?kdf h'g bnsf w]/} ;b:o

5g\ ltg} bnsf w]/} ;b:on] af]n]sf] kfOG5 . t/

;fdflhs ;d"xsf] cfwf/df ljZn]if0f ubf{ lglZrt k|j[lQ

b]lvG5 -x]g'{xf];\ lrq % / ^_ . ;+ljwfg;ef ;lrjfnon]

/ fv ]sf ] clen ]vcg ';f/ ;ldltx?sf d:of }b f

cjwf/0ffkqdf ePsf 5nkmndf af]Ng] jQmfsf] ;"rL

s]nfpFbf sl/a b'O{ ltxfO k'¿if -^^Ü_ / Ps ltxfO

dlxnf -#$Ü_ n] af]n]sf] kfOG5 . o;n] dlxnfx?

pkl:yt t a9L x'G5g\ t/ ha cledt JoQm ug]{ a]nf

cfpF5 ta k'¿if g} cl3 ;5{g\ eGg] b]lvG5 .

lrq %M ln+uLo cfwf/df ;+ljwfg;efsf jQmfx?

29 o;aLr b'O{ cf]6f a}7s ;"rgf k|sflzt u/L :ylut ul/Psf

lyP, h'g jf:tjdf sf]/d gk'u]/ :ylut ePsf x'g\ .

Page 10: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

10

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

lrq ^M ;fdflhs ;d"xsf cfwf/df

;+ljwfg;efsf jQmfx?

lrq ^ n] ljleGg ;fdflhs ;d"xx?n] ;ldltsf

k|ltj]bgdfly ;+ljwfg;efsf] k"0f{ a}7sdf ePsf 5nkmndf

af]n]sf] k|ltzt b]vfpF5 . …cGoÚ ;d"xn] ;a}eGbf a9L

af]n]sf] b]lvG5 . af]Ng]x?dWo] of] k|ju{df kg]{ $@=@^

k|ltzt 5g\ h'g ;f] k|ju{sf ;b:osf] cg'kftdf sl/a *

k|ltztn] a9L xf] . ;du|df, alxis[t ;d"xsfx? cfk\mgf]

;d"xsf] jf:tljs ;b:o ;+Vofsf] cg'kftdf sd} af]N5g\ .

dw];L ;d"xsf] xsdf of] s'/f cem k|:6 b]lvG5 . dw];Lx?

;+ljwfg;efdf !*=$& k|ltzt 5g\ t/ af]Ng]dWo] pgLx?n]

!@=*# k|ltzt lx:;f dfq cf]u6\5g\ .

clen]v ljZn]if0f ubf{ s] klg b]lvG5 eg]

;dfg'kflts lgjf{rg k|0ffnLaf6 r'lgPsfx?n] ;ldltsf

k|ltj]bgdfly k|ToIf lgjf{lrtn] eGbf t'ngfTds lx;fan]

a9L af]n]sf 5g\ . ;+ljwfg;efdf ;dfg'kflts lgjf{rg

k|0ffnL / k|ToIf lgjf{rg k|0ffnLaf6 r'lgPsf ;b:osf]

cg'kft ^)M$) 5 t/ ha ;+ljwfg;efdf af]Ng] s'/f

cfpF5 ;f] cg'kft ^&M## x'g hfG5 -x]g'{xf];\ lrq &_ .

lrq &M lgjf{rg k|0ffnLsf cfwf/df

;+ljwfg;efsf jQmfx?

leGgtf / sf/0fx?

;+ljwfg;efsf ;b:ox? / ;+ljwfg;ef ;lrjfnosf

sd{rf/Lx?;Fu ul/Psf cGtjf{tf {af6 ;b:ox?sf]

-cg'_pkl:yltsf ljleGg sf/0f / ljZn]if0f kfOG5,

h;df aflx/L / leqL b'j} sf/0fx?n] e"ldsf v]n]sf

5g\ .

afXo ?kdf, 7"nf bnx?sf] Wofg ;+ljwfg lgdf{0fdf

eGbf ;/sf/ u7g of ;Qf k|flKtd} s]lGb|t ePsfn] sd

pkl:yltsf] ;du| bf]if pgLx?nfO{ g} lbOG5 . cGo

sf/0fdf ækf6L{sf] lhDd]jf/ ;b:oÆ ePsf gftfn] kf6L{sf]

sfddf ;xefuL x'g' kg]{, dtbftfx?sf ljsf; / cGo

u'gf;f ;'Gg lgjf{rg If]qsf] e|d0f ug'{kg]{, cflb atfOG5g\ .

kl5Nnf] sf/0f ljz]ifu/L ;dfg'kflts eGbf k|ToIf

lgjf{rgaf6 r'lgPsf k|ltlglwx?n] lbg] u/]sf 5g\ . Ps

;ef;bsf cg';f/ k|ToIf lgjf{lrt ePsfn] ubf{ pgLx?nfO{

lgjf{rg If]q e|d0f ug{ lgs} bafa k5{ .30 csf{ ;ef;bn]

ljut b'O{ jif{df @$$ lbg cfkm\gf] lgjf{rg If]q e|d0f

u/]sf] atfP, h;df af6f]df vr{ ePsf] %% lbgsf] lx;fa

u0fgf 5}g .31

afXo sf/0fs} s'/f ubf{ w]/} ;ef;bn] /fli6«o tyf

cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfsf sfo{qmdx?nfO{ klg

;b:osf] ;efdf sd pkl:yltsf nflu lhDd]jf/

7x¥ofP .32 cGtjf{tf{ ul/Psf ;+ljwfg;ef ;lrjfnosf

sd{rf/Lsf] ljrf/df t ;ef;bx? u}/;/sf/L ;+:yf /

bft[ lgsfosf sfo{qmd uPs}n] Tolt lj£g uon ePsf

x'g\ . ;ef;bx? xflh/dfq} u/]/ To:tf sfo{qmddf hfg]

u/]sf] klg kfOPkl5 cWoIf g]Djfªn] ;r]t;d]t u/fPsf

lyP .33 To;}u/L, ;ef;bx?sf] ljb]z e|d0f—h'g ljz]ifu/L

ljb]zL bft[ lgsfo, ldq/fi6«sf b"tfjf; / cGt/f{li6«o

u}/;/sf/L ;+:yfn] cfof]hg / Joj:yfkg u5{g\—klg

;ef;bx?sf] ;+ljwfg;efdf sd pkl:yltsf] sf/s

30 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, @) h'nfO{ @)!) .31 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, & h'nfO{ @)!) .32 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf cGtjf{tf{x?, !%, !( / @! k]ma|'c/L

@)!) .33 /fjn, /fdaxfb'/ . @)!) . 3'dlkm/d} ;ef;b . g]kfn !)-#^_M #$ .

Page 11: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

11

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

atfOG5 .34 ;ef;bx? ;xefuL x'g] u}/;/sf/L -/fli6«o

/ cGt/f{li6«o b'j}_ ;+:yfsf sfo{qmdx?sf] l/s8{ kfpg

sl7g 5, lsgeg] Ps} lbgdf ;+ljwfg;DaGwL w]/} sfo{qmd

e}/x]sf x'G5g\ .35 To;}u/L ;ef;bx?n] u/]sf ljb]z

e|d0fsf] clen]v kfpg ;lhnf] 5}g . ljb]z hfgsf

nflu rflxg] le;fsf nflu l;kmfl/;sf nflu ;ef;bx?n]

cg'/f]w u/]sf v08df To;sf] l/s8{ ;lrjfnodf /flvg]

eP klg ;a}n] le;fsf] l;kmfl/; gvf]Hg] / l;kmfl/;

lnPsf ;a}n] ljb]z uP–guPsf] hfgsf/L glbg] x'gfn]

;f] clen]vaf6 ljb]z e|d0faf/] ;xL hfgsf/L kfpg

;Dej 5}g . ;ef;bx?sf] ljb]z e|d0faf/] s'g} s]Gb|Ls[t

hfgsf/L cyjf bft[ lgsfox?aLr o:tf sfo{df ;dGjo

ePsf] kfOPg .36 clk|n @)!) df k|sflzt Ps ;dfrf/

l/kf]6{cg';f/ !^% eGbf a9L ;b:ox? pgLx? lgjf{lrt

eP/ cfO;s]kl5 ljb]z e|d0fdf u};s]sf 5g\—sf]xL t

b; k6s;Dd klg .37 oLdWo] w]/} e|d0f sfo{qmdsf]

cfof]hgfdf ljb]zL ;+:yf, s"6gLlts lgof]u / bftfx?sf]

;+nUgtf 5 . ;+ljwfg;ef cfk}Fmn] klg !) cf]6f ;d"xdf

u/L sl/a &) hgf ;b:ox?nfO{ cfkm\g} vr{df ljleGg

d'n'sdf cWoog e|d0fsf gfpFdf k7fO;s]sf] 5 .38

;ef;bx?n] ;'¿cftL lbgdf /fli6«o tyf cGt/f{li6«o

u}/;/sf/L ;+:yfx?sf sfo{qmdx? 7"nf] ;+Vofdf efu

lnPsf] atfP . t/, kl5Nnf lbgdf cfk"mx? r'lgGbf

sfo{qmddf dfq hfg] pgLx?sf] syg lyof] .39

;+ljwfg;efsf cfGtl/s sf/0fx?n] klg ;b:osf]

pkl:yltdf e"ldsf v]n]sf 5g\ . ;+ljwfg;efdf x'g]

k|:t'ltsf] k|lqmofn] e"ldsf v]n]sf] sltko ;ef;bn]

atfP M pgLx?sf cg';f/ k|foM ;+ljwfg;efdf bnsf

7"nf g]tfn] klxnf af]Ng] / To;kl5 cGo ;b:on]

af]N5g\ . kl5 af]Ng]n] g]tfs} s'/f bf]xf]¥ofpg] ePsfn]

ax;–5nkmn k6Øf/nfUbf] x'g hfG5 .40 ;ef;bx?sf

cg';f/ d'Vo g]t[Tjn] kfFrlbg] 5nkmnsf] klxnf] lbgsf]

klxnf] ;qsf] ;'¿df @)–@% ldg]6 ;do lnP/ -cGo

;b:osf] ;do ;fk6L lnP/_ kf6L{sf] gLlt / nfOg

k|:6 kfg]{ / To;kl5sf lbgx?df cGo ;b:on] g]tfn]

lbPsf] nfOgnfO{ bf]xf]¥ofpg] ubf{ cGonfO{ ;'Ggsf nflu

s'g} pT;fx of hfFu/ /xFb}g .41 g]tfx? g} ha uon

x'G5g\ eg] s]xL xf]nf eGg] ljZjf; gx'g] ePsfn] klg

;b:ox? cg'kl:yt ePsf] x'g;Sg] s]xLn] ts{ u/] .42

;du|df, >]0fLa4 /fhgLlts ;+:sf/ k|:6 b]lvG5––

h;cg'?k d'Vo /fhgLlts g]t[Tjn] ax;sf] lbzflgb]{z

u5{g\ / tnsfn] ltgnfO{ k5ØfpF5g\ .

sd pkl:yltaf/] k|Zg ul/Fbf k|foM lbOg] pQ/dWo]

Pp6f xf], Hofb} sd af]Ng] ;do -tLg ldg]6_ .43

sltkon] s]xL of]ubfg} k'¥ofpg g;Sg] ePkl5 pkl:yt

x'g'sf] s'g} cy{ gx'g] atfP .44 t/, s]xLn] oL sf/0fnfO{

r'gf}tL lbP / eg] M tL axfgf dfq x'g\ . rfxg] xf] eg]

s'g} klg ljifodf lnlvt ;'emfj lbg ;Sg] Joj:yf

5 . ;+ljwfg;ef ;lrjfno ;|f]tcg';f/ xfn;Dd Pp6}

34 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf cGtjf{tf{x?, !%, !( / @! k]ma|'c/L @)!) .35 bft[ lgsfo, /fli6«o tyf cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfx?n] lbg]

e|d0f vr{ / cGo /sd tL ;+:yfsf sfo{qmddf ;xefuL x'g cfslif{t

ug]{ tTj ePsf] s]xL ;ef;bn] atfP . o:tf sfo{qmdn] ;ef;bx?nfO{

;+ljwfg n]Vg] pgLx?sf] k|fylds bfloTjaf6 s]xL xb;Dd ljd'v u/]

klg ltgnfO{ l;Sg] cj;/ / st{Josf] lx:;fsf] ?kdf klg x]g{ ;lsG5 .

t/, cfkm\gf] bfloTj lgjf{x ubf{ klg ;ef;bx?n] e|d0f vr{ / cGo

/sd kfpFbf ;f] dfgs -gd{_ aGg hfg] 8/ 5 . dfl6{g rf}tf/Ln] bft[

lgsfosf k|ltlglw;Fu u/]sf cGtjf{tf{x?, !! / @) cu:6 @)!) .36 dfl6{g rf}tf/Ln] ;ef;bx?sf] ljb]z e|d0faf/] bft[ lgsfox?;Fu

vf]h]sf] ;"rgf / hfgsf/L yf]/} dfq k|fKt eof] . o;af6 bftfx?

:jo+sf] kf/blz{tf / hjfkmb]lxtfaf/] k|Zg p7\5 .37 /fjn, /fdaxfb'/ . @)!). 3'dlkm/d} ;ef;b . g]kfn !)-#^_M

#$–#^ . df p4[t ul/Pcg';f/ .38 ;dfrf/ l/kf]6{cg';f/ ;ef;bsf] ljb]z e|d0fdf sl/j !) nfv

vr{ ePsf] 5 . x]g'{xf];\, /fjn, /fdaxfb'/ . @)!). 3'dlkm/d} ;ef;b .

g]kfn !)-#^_M #$–#^ . ;+ljwfg;ef ;lrjfnon] ;ef;bx?sf] rog

k|lqmofdf kf/blz{tf gckgfPsf] d'2f ;ef;bx?n] p7fPsf 5g\ . dfl6{g

rf}tf/Ln] lnPsf cGtjf{tf{x?, !* / !^ h'nfO{ @)!) .

39 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf cGtjf{tf{x?, !% / @! k]ma|'c/L @)!) .40 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf cGtjf{tf{x?, @! k]ma|'c/L, !& / @% d]

@)!) .41 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, @% d] @)!) .42 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, !& d] @)!) .43 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, !% k]ma|'c/L @)!) .44 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf cGtjf{tf{x?, !%, !&, @# / @% k]ma|'c/L

@)!) .

Page 12: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

12

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

;b:on] klg of] Joj:yfsf] pkof]u u/]sf] 5}g, l;jfo

ljleGg d:of}bf cjwf/0ffkqdf km/sdt hfx]/ ug'{ .45

To:t}, ;ldltsf] cjwf/0ffkqsf] d:of}bf tof/ ul/;s]kl5

bfloTj ;lsof] eG7fg]/ ;b:o cg'kl:yt ePsf] x'g;Sg]

;Defjgf klg s;}n] JoQm u/] .46

dlxnf tyf k'¿ifsf] cf};t pkl:ylt b/df b]lvPsf]

leGgtfaf/] k|Zg ubf{ b'j} -dlxnf / k'¿if_ n] dlxnfx?sf]

cg'zf;g, nugzLntf / l;Sg vf]Hg] tbf¿stf, cflb

u'0fn] ubf{ pgLx?sf] /fd|f] xflh/L l/s8{ ePsf]tk{m

hf]8 lbP . s]xLsf] yk ts{ s] klg /Xof] eg] w]/}

dlxnf ;dfg'kflts lgjf{rg k|0ffnLdfk{mt lgjf{lrt ePsfn]

pgLx? k|ToIf lgjf{lrteGbf sd Jo:t x'G5g\ . k'¿ifx?

dGqL aGg] xf]8df nfUg] of nfesf kbsf k5fl8 bf}8g]

t/ dlxnfx? To:tf sfddf k|foM sd ;+nUg x'g]

ePsfn] dlxnfx?sf] pkl:ylt b/ /fd|f] ePsf] xf] .47

Ps dlxnf ;ef;bnfO{ s]xL g]t[x?sf] sd pkl:yltaf/]

k|Zg ubf{ pgn] tL g]t[x?n] cfk"mnfO{ jl/i7 7fg]sf] /

cGo jl/i7 g]tfe}mF cfk"mnfO{ a]k'm;{bL b]vfpg vf]h]sf]

x'g ;Sg] atfOg\ .48

;+ljwfg;efsf clen]v ljZn]if0f ubf{ dlxnfx?sf]

pkl:ylt k'¿ifx?sf] t'ngfdf /fd|f] kfOP klg ;efdf

s'/f /fVg] of af]Ng] dfldnfdf pgLx?sf] ;xeflutf

Tolt pT;fxk|b b]lvFb}g . k'¿ifx? sd pkl:yt eP

klg af]Ng] a]nfdf cl3 b]lvG5g\ . dlxnfx?n] af]Ng

gkfpg' of g;Sg'df bnsf k|d'v ;r]tsx? k'¿if x'g'—

h;n] k|foM bnsf tk{maf6 sf] af]N5 eGg] lgwf{/0f

u5{—tk{m klg O+lut ul/of] .49 /, 7"nf g]tfx?n] af]Ng

tf]lsPsf] ;dosf] w]/} lx:;f pkof]u ug]{ x'gfn] dlxnfsf]

efudf sd ;do kg]{ ts{ klg s;}sf] /Xof] .50

;du|df, ;+ljwfg lgdf{0fdf gofF cg'xf/ / alxis[t

;d'bfosfx?sf] sd ;xeflutfsf nflu pgLx?sf]

sdhf]/ cfTdan / :yfgLo / /fli6«o /fhgLltdf x'g]

leGgtf klg sf/ssf] ?kdf s]xLn] hgfP .51 hghfltsf

xsdf …z'4Ú g]kfnLdf af]Ng g;Sg', / ljifout 1fgsf]

cefjn] klg pgLx?sf] sd ;xeflutfsf nflu e"ldsf

v]n]sf] x'g ;Sg] atfOof] .52

t'ngfTds lx;fan] x]bf{ :ki6 ?kdf dw];L ;ef;b

cGo ;d"xsfx?sf] t'ngfdf w]/} uon x'g] dfq xf]Og,

af]Ng] ;do klg sd pkof]u u/]sf] kfOof] . o;k5fl8sf]

sf/0f s]nfpFbf efiff / ;DalGwt ljifosf] 1fg53 sf

cltl/Qm dfwjs'df/ g]kfnsf] g]t[Tjsf] ;/sf/df ;fd]n

x'g] gx'g] d'2fdf dhkmf]df cfPsf] ljjfbsf sf/0f ePsf]

ljefhgnfO{ ;d]t s]xLn] cf}FNofP .54 kf6L{ tnb]lv

dfly;Dd b'O{ km\ofsdf ljefhg x'Fbf o;n] kf6L{sf

;b:ox?sf] cfTdan lgs} sdhf]/ t'Nofof] / kmntM

;efdf pgLx?sf] pkl:yltdf ;d]t uDeL/ ?kn] k|efj

kf¥of] .55 hf] ljhos'df/ uR5bf/tk{m nfu] pgLx? ;/sf/df

;fd]n eP, ;Qfdf ¿dlnP, / ;+ljwfg;efnfO{ e'n] . hf]

pk]Gb| ofbjtk{m nfu] pgLx? lhNnfdf kf6L{sf] l:ylt

dha't agfpg]tk{m nfluk/] / ;+ljwfg;efdf uon eP .

o;afx]s, dw];L ;ef;bdf ;+ljwfg;efn] dw];L d'2f

;Daf]wg u5{ eGg]df sd} ljZjf; /x]sfn] klg a]jf:tf

ePsf] eGg] Pssf] ts{ /Xof] .56 oBlk, s]xL cfTdfnf]rgfsf

45 dfl6{g rf}tf/Ln] ;+ljwfg;ef ;lrjfnosf sd{rf/L;Fu lnPsf

cGtjf{tf{x?, !* k]ma|'c/L / !& d] @)!) .46 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, !& d] @)!) .47 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf cGtjf{tf{x?, !& / !* k]ma|'c/L @)!) .48 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, @% d] @)!) .49 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, @% d] @)!) .50 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, !& d] @)!) .

51 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, @% d] @)!) .52 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf cGtjf{tf{x?, * ;]K6]Da/ @)!) .53 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf cGtjf{tf{x?, @! k]ma|'c/L / !& d] @)!) .54 tTsfnLg g]skf–dfcf]jfbLsf] g]t[Tjsf] ;/sf/df dhkmf] Pp6f

dxŒjk"0f{ ;fe]mbf/ lyof] . tTsfnLg ;]gf k|d'v ¿Sdf+ub s6jfnnfO{

avf{:t ug]{ qmddf pQm ;/sf/ ktg eof] . To;kl5 ag]sf] dfwjs'df/

g]kfnsf] g]t[Tjsf] ;/sf/df ;fd]n x'g]–gx'g] ljifonfO{ lnP/ dhkmf]

ljeflht eof] . yk hfgsf/Lsf nflu x]g'{xf];\ dfl6{g rf}tf/Lsf] gLltkq

!, h'g www.martinchautari.org.np df pknAw 5 .55 dhkmf] 6'qmgcl3 ;f] bnsf] pkl:ylt b/ ljeflht ePkl5 eGbf

s]xL a9L -qmdzM %&=(^Ü / %@=*&Ü_ t lyof], t/ b'j} cf};t pkl:ylt

b/ -^#Ü_ eGbf sd 5g\ .56 jl/i7 dw];L g]tf Pj+ ;+ljwfg;ef ;b:o;Fu dfl6{g rf}tf/Ln]

lnPsf] cGtjf{tf{, !& k]ma|'c/L @)!) .

Page 13: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

13

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

:j/ klg ;'lgP . dw];Lx? yf]/}n] dfq uDeL/ u[xsfo{

u/]sf], p2]Zo k|:6 gePsf], JolQmut :jfy{df lnKt ePsf]

/ cfkm\gf] bfloTj s] xf] eGg] ga'e]msfn] pgLx?sf]

pkl:ylt sd ePsf] ts{ s]xLsf] /Xof] .57

blnt ;ef;bsf xsdf pgLx?n] sd af]Ng'sf

k5fl8 P]ltxfl;s sf/0fn] ubf{ ePsf] sdhf]/ cfTdan

klg Ps sf/0f /x]sf] atfOof] . blntx?sf] s]xL

/fhgLlts cg'ej eP klg ;f] ;+ljwfg;efsf] /f]i6«ddf

pleP/ af]Ng'eGbf leGg ePsf] atfOof] . dw];L blntsf

xsdf cGo sf/0fcltl/Qm pQm ;d"xaf6 w]/} dlxnf

;ef;b ePsf] ts{ klg ul/of], h:fn] O+lut u/]sf] s'/f

lyof]—k'¿ifeGbf dlxnf sd af]N5g\ .58

dw];L / blnt ;ef;bx?n] s] klg k|:6 atfP eg]

pgLx?n] kf6L{sf] nfOg of XjLk dfGg' k5{ / nfOgaflx/

uP/ af]Ng]lalQs} cfFvL eOG5 .59 Ps dw];L ;ef;bn]

dfcf]jfbL, g]sfF, Pdfn] h:tf 7"nf bndf kf6L{–gLlt of

nfOg k5Øfpg' kg]{ / aflx/ hfg g;lsg] u'gf;f] ub}{ eg],

7"nf bndf pgLx?nfO{ 6f]sgsf] ?kdf dfq ;fd]n ul/Psf]

5 . pgn] yk], æolb b]zsf] d"n sfg'g agfpg cfPsfx?

g} :jtGqk"j{s af]Ng ;Sb}gg\ eg], cfkm\gf] ;d'bfosf] rf;f]af/]

af]Ng ;Sb}gg\ eg] s:tf] ;+ljwfg aGnf <Æ60 csf{ dw];L

;ef;bn] eg] cfkm\gf] bnsf] g]tfn] s:n] af]ln/x]sf] 5 /

5}g eGg] jf:t} gu/]sf] atfP, / pgsf] bndf s:n] af]Ng]–

gaf]Ng] eGg]df lje]b gePsf] ;+s]t u/] .61 ;+ljwfg;ef

;lrjfno ;|f]tcg';f/ tf]lsPsf] eGbf sd ;dodf ljleGg

;ldltsf 5nkmn ;lsg' k5fl8 dw];L bnn] cfkm\gf] efudf

k/]sf] ;do klg k"/f pkof]u gug'{ xf] .62

;+ljwfg;efdf sf] af]Ng] / sf] gaf]Ng] eGg] s'/fdf

d'Vo e"ldsf g]tfx?sf] x'g] w]/}n] atfP .63 w]/} g]tfx?

;dfg'kflts lgjf{rg k4ltaf6 rog ePsfn] w]/} jQmfx?

klg ;dfg'kfltsaf6} ePsf] x'g;Sg] s]xLsf] cg'dfg

lyof] .64

lgisif{

;ef;bx?sf] pkl:ylt / pgLx?n] ;+ljwfg;efdf af]n]sf]

clen]v ljZn]if0fn] h;/L ;+ljwfg n]vg k|lqmof cufl8

al9/x]sf] 5 To;df ;d:of 5 eGg] b]vfpF5 . @)^@÷)^#

;fnsf] hgcfGbf]ng / @)^# ;fnsf] dw]; ljb|f]xsf

a]nf /fhgLlts bn / /fhgLlts k|lqmofdf ?kfGt/0f

Pj+ gofF ;'¿cftsf jfrf ul/Psf lyP . oBlk, yf]/}

dfq klg kl/jt{g cg'e"t x'Fb}gÙ /fhgLlt / /fhgLlts

bnx? k'/fg} 9/f{df rn]sf 5g\ .

dfly elgPe}mF, bnx?n] cfkm\gf ;b:ox?dfly

cTolws lgoGq0f sfod ug{ ;Sg] lx;fan] ;+ljwfg;ef

lgodfjnL tof/ ul/Psf] kfOG5 .65 ;g\ !((& sf]

bnabn;DaGwL sfg'gsf] hgj/L @)!) df ul/Psf]

;+zf]wgkZrft\ ca To;n] ;+ljwfg;efnfO{ ;d]t ;d]6\5 .66

/, ToxfF ;b:osf] :jljj]snfO{ :yfg 5}g . bnx?sf]

>]0fLa4 ;+/rgf -xfo/fsL{_ / XjLksf] Joj:yfn]

;+ljwfg;efsf] ultljlw / ax;dfly bnx?sf] k"0f{

lgoGq0f ;'lglZrt u/]sf] 5 . ;dfj]zL d'2f k|fyldstfdf

k/] tfklg / ;+ljwfg;efnfO{ g]kfns} Oltxf;df ;a}eGbf

;dfj]zL lgjf{lrt pRr lgsfo elgP klg ;+ljwfg;efsf]

vf; cfGtl/s ;~rfng k|lqmofn] ;+/rgfut >]0fLa4tf

/ ;LdfGts[tx?sf] alxis/0f b]vfpF5 .

o;/L x]bf {, ;+ljwfg;efdf af]Ng]x?sf] k|j[lQ

;b:ox?sf] ;xeflutfeGbf dxŒjk"0f{ 5 lsgeg] To;n]

zlQm–;+/rgf k|:6ØfpF5 . of] ;xL xf] ls of] k|ltj]bgn]

;+ljwfg;efsf ljleGg ;ldltdf ePsf sfd–sf/jfxLnfO{

;d]6\b}g . t;y{, ;xeflutfsf] s'/f ubf{ ;ldltx?d}—57 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf cGtjf{tf{x?, !& / @^ d] @)!) .58 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf cGtjf{tf{x?, !^, !& / @% d] @)!) .59 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf cGtjf{tf{x?, !^, !& / @^ d] @)!) .60 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, @^ d] @)!) .61 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, !& d] @)!) .62 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, !@ hgj/L @)!) .63 dfl6{g rf}tf/Ln] ;ef;b / ;+ljwfg;ef ;lrjfnosf sd{rf/L;Fu

lnPsf cGtjf{tf{x?, !& / @% d] @)!) .

64 dfl6{g rf}tf/Ln] lnPsf] cGtjf{tf{, !& d] @)!) .65 yk hfgsf/Lsf nflu x]g'{xf];\ dfl6{g rf}tf/L gLlt kq !,

;+ljwfg lgdf{0f k|lqmof, h]7 @)^^, h'g www.martinchautari.org.np

df pknAw 5 .66 x]g'{xf];\ www.lawcomission.gov.np -!@ ;]K6]Da/ @)!) df x]l/Psf]_ .

Page 14: ;+ljwfg;efdf · 2 gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^& dfl6{g rf }tf/L;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf kl/ro cGtl/d ;+ljwfg, @)^# n ] tf ]s]sf ] ; +ljwfg;efsf ] b O'{jif]{ cfo

14

gLlt kq (Policy Paper), cÍ $, c;f]h @)^&

dfl6{g rf}tf/L

;+ljwfg;efdf pkl:ylt / ;xeflutf

ljz]ifu/L ToxfF kfOg] v'nf / cgf}krfl/s jftfj/0fn]

ubf{ klg—dxŒjk"0f{ sfd ePsf] 5 / w]/} ;ef;bx?n]

d]xgt u/]sf 5g\ eGg] ts{ ug{ ;lsG5 .67 h] eP klg,

;}4flGts ?kdf ;+ljwfg;efsf k"0f{ a}7sdf x'g] ;+ljwfgsf]

d:of}bf dflysf ax;x?df ;b:ox?nfO{ :jtGq ?kdf

JolQmut ljrf/x? /fVg] :jtGqtf lbg'k5{ . t/ k|:6}

5, To:tf] e}/x]sf] 5}g / ;+ljwfg;ef lgodfjnL Pj+

/fhgLlts bnsf k|lqmofx?n] ubf{ of] dxŒjk"0f{ d~rsf]

dxQf 36]sf] 5 .

/fhgLlts bnsf jl/i7 g]t[Tj k+lQmsf] cg'kl:yltnfO{

zlQm ;+3if{÷;~ro;Fu hf]8]/ x]g]{ ul/Psf] 5––rfx] Tof]

bnleqsf] lvrftfgL xf];\ of ;/sf/df k'Ug] hf]8–

36fp xf ]; \ . jf:tjdf zflGt k| lqmofsf nflu

æcfd;xdltÆdf dfq hf]8 lbFbf o;n] ;+ljwfg;efsf]

dxQf 36fPsf] 5 . /, hlt ;xdlt÷;Demf}tfx? ePsf

5g\ ltgn] hgcfGbf]ngk"j{sf] /fhgLlts ;+:s[ltnfO{

lg/Gt/tf lbPsf 5g\ .

ækf6L{sf] sfdÆ cyjf lgjf{rg If]qnfO{ x]g'{ kg]{

sf/0f atfpFb} ;ef;bx? ;+ljwfg;efdf cg'kl:yt /xg'n]

;+ljwfg lgdf{0f k|fyldstfdf gk/]sf] of dxŒj gkfPsf]

k|:6 x'G5 . ;ef;bx? vf;df b]zsf] d"n sfg'g n]Vg

gls …ljsf;] sfdÚ ug{ r'lgPsf x'g\ . ;+ljwfg;efdf

pkl:yt x'g, emsf]{nfUbf] g} eP klg ToxfF ul/g] efif0f

;'Gg, 5nkmn ug{ / ;+ljwfg lgdf{0fdf d2t k'Ug] cGo

ultljlwdf ;fd]n x'gsf nflu ;b:ox?nfO{ hgtfaf6

p7fOPsf] s/af6 tna, eQf, cflb lbOPsf] xf] . t;y{,

pgLx?sf] ;]jf kfpg' kg]{ If]q ;du| g]kfnL gful/s

x'g\ . /, gofF ;+ljwfg n]Vg] sfd /fd|/L ;DkGg u/]sf]

v08df g} pgLx?n] cfk\mgf] st{Jo /fd|/L lgjf{x u/]sf]

dflgG5 .

;+ljwfg;efaflx/ e]§fpg sl7g ;xdlt ;+ljwfg;ef

leq b]lvG5—cfk}mFn] n]v]sf lgodfjnL pNn+3g ug]{ ;jfndf .

;+ljwfg;ef lgodfjnL, @)^% sf] kl/R5]b !*, bkmf !$^

cg';f/ u7g x'g'kg]{ cfr/0f cg'udg ;ldlt ce}m u7g

ePsf] 5}g . ;f] ;ldltsf] If]qflwsf/leq æs'g} ;b:on]

lgod !$% sf] pklgod ! df plNnlvt cfrf/;+lxtfsf]

pNn+3gÆ—h;df lgodx?sf] kl/kfngf Pj+ ;ldlt tyf

k"0f{ a}7sdf pkl:ylt / dtbfg;d]t k5{—æu/]sf] egL

;fj{hlgs ?kdf p7]sf k|Zg jf s;}n] ;ldlt;dIf lbPsf]

;"rgfsf] cfwf/df cfjZos 5fgljgsf] sfo{ k|f/De ug]{Æ

k5{ . cGtjf{tf{qmddf s;}n] klg To:tf] ;"rgf glbPsfn]

;ldlt u7g gePsf] eGg] ts{ ul/of] .68 ;ef;bx?nfO{

hjfkm]bxL agfpg] s'/f clxn] cWoIf ;'jf; g]Djfªsf]

JolQmut e"ldsfdf dfq ;Lldt 5 . o;af6 ;+:yfut /

kf/bzL{ k|lqmof cfjZos 5 eGg] tYo k|:6 x'G5 .

gful/s clwsf/x?, ;"rgfsf] :jtGqtf, :jtGq,

ax'n / lgikIf ldl8of, alnof] gful/s ;dfh /

;+u7gfTds hLjg, cflb nf]stflGqs ;fj{hlgs j[Qsf

d'Vo cjoj x'g\ . t/ k|foM Wofg glbOg] s'/f s] xf]

eg] of] j[Qsf nflu ;/sf/L ;"rgfdf ;xh kx'Fr /

kf/bzL{ cfd;+:s[lt TolQs} dxŒjk"0f{ 5g\ . cfkm\gf

k|lgltlwx?nfO{ ljz]if gLlt, sfg'g / ;+j}wflgs Joj:yf

of k|lqmofaf/] hjfkmb]xL agfpg cfjZos ;"rgf Pj+

hfgsf/L g]kfnL gful/sx?;Fu x'g'k5{ . o;sf nflu

kf/blz{tf / hjfkmb]lxtf /fli6«o :jfy{;Fu ufFl;Psf] 5

eGg] tYo dgg / u|x0f ul/g' h¿/L 5 .

���

67 dfl6{g rf}tf/Ln] o;cl3 u/]sf cg';Gwfgdf klg ;ldltx?df klg

To:t}vfn] jfwfcj/f]w /x]sf] b]vfPsf] lyof] . x]g'{xf];\, dfl6{g rf}tf/L gLlt

kq !, ;+ljwfg lgdf{0f k|lqmof, h]7 @)^^, h'g www.martinchautari.org.np

df pknAw 5 .

68 dfl6{g rf}tf/Ln] ;ef;b / ;+ljwfg;ef ;lrjfnosf sd{rf/L;Fu

u/]sf cGtjf{tf{x?, @ ;]K6]Da/ @)!) .