MAK TS EBRD 3 Project Description Mon 20111005

MAK Цагаан Суварга төсөл, БОНБҮ тайлан

ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805

Монгол улс Имэйл: [email protected] Хуудас 3- 1

Агуулга

3. ТӨСЛИЙН ТОВЧ ТОДОРХОЙЛОЛТ ......................................................................................... 4

3.1. ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГА ............................................................................................................. 4

3.2. УУЛЫН АЖИЛ ............................................................................................................................. 12

3.2.1. Ерөнхий байдал ........................................................................................................................... 12

3.2.2. Уурхайн үйл ажиллагааны дараалал ба хуваарь ..................................................................... 14

3.2.3. Үйлдвэрлэлийн өмнөх үе болон овоолгын ажил ...................................................................... 19

3.2.4. Бөөнөөр уусгах аргын төхөөрөмж (БУТ) .................................................................................. 21

3.2.5. Уулын чулуулаг болон хаягдлын зохицуулалт ......................................................................... 21

3.3. БАЯЖУУЛАЛТ ............................................................................................................................. 22

3.3.1. Технологийн процесс ................................................................................................................... 22

3.3.2. Реагентууд .................................................................................................................................. 28

3.4. ХАЯГДЛЫН БАЙГУУЛАМЖ ......................................................................................................... 29

3.4.1. Тавигдах шаардлагууд ................................................................................................................ 29

3.4.2. Геотехникийн Үнэлгээ ................................................................................................................ 29

3.4.3. Тогтвортой байдлын шинжилгээ ............................................................................................ 30

3.4.4. Ерөнхий зураглал, зайлуулан хадгалах стратеги ба үе шаттай хөгжүүлэлт................... 34

3.4.5. Нэвчилтийг зогсоох ба нөхөн сэргээх систем ......................................................................... 36

3.4.6. Хянан шалгалт ба тоног хэрэгсэл суурилуулах ...................................................................... 40

3.5. УСНЫ МЕНЕЖМЕНТ .................................................................................................................. 41

3.5.1. Усны шаардлагууд ....................................................................................................................... 41

3.5.2. Усны эх үүсвэрүүд ........................................................................................................................ 43

3.5.3. Ус ................................................................................................................................................... 45

3.5.4. Цэвэрлэн боловсруулагдсан ус ................................................................................................... 45

3.5.5. Ундны ус ....................................................................................................................................... 46

3.5.6. ХХХБ –ийн шүүгдсэн материал .................................................................................................. 46

3.5.7. Бохир дүүргэлт ........................................................................................................................... 47

3.6. ТУСЛАХ ҮЙЛЧИЛГЭЭ .................................................................................................................. 47

3.6.1. Уурхайн үйлчилгээний байгууламжийн талбай ...................................................................... 47

3.6.2. Агааржуулалтын систем .......................................................................................................... 47

3.6.3. Түлшний систем .......................................................................................................................... 48

3.6.4. Дэлбэрэх бодисын хадгалалт .................................................................................................... 48

3.6.5. Зам болон төмөр зам ................................................................................................................ 48

3.6.6. Бааз ............................................................................................................................................... 50

3.6.7. Хог хаягдалын менежмент ....................................................................................................... 51

3.6.8. Цахилгаан тэжээл ...................................................................................................................... 52

3.7. МЕНЕЖМЕНТ .............................................................................................................................. 54

3.7.1. Байгууллагын бүтэц ................................................................................................................... 54

3.7.2. Ээлж ба ажлын хуваарийн зохицуулалт .................................................................................. 54

3.7.3. Уурхайн хаалт ............................................................................................................................. 55

3.8. ХУВИЛБАРЫН ШИНЖЛЭЛ ........................................................................................................... 57

3.8.1. Усны нөөцийн эх үүсвэр............................................................................................................... 57

3.8.2. Тээвэрлэлт .................................................................................................................................. 58

3.8.3. Хаягдлын аж ахуй ........................................................................................................................ 59


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Зургын жагсаалт

ЗУРАГ 3.1. Төслийн байршлын зураг ......................................................................................... 7

ЗУРАГ 3.2. Төслийн талбайн байршлын зураг ........................................................................... 8

ЗУРАГ 3.3. Төслийн талбайн байршлын зураг ......................................................................... 11

ЗУРАГ 3.4. Карьерийн өргөжилт – 1-р шат .............................................................................. 15

ЗУРАГ 3.5. Ккарьерийн өргөжилт – 2-р шат ............................................................................ 16

ЗУРАГ 3.6. Карьерийн өргөжилт – 3-р шат .............................................................................. 17

ЗУРАГ 3.7. Карьерийн эцсийн загварын тэгш хэмт зураг ....................................................... 18

ЗУРАГ 3.8. Сульфидын хүдрийн овоолгын загвар .................................................................. 20

ЗУРАГ 3.9. Хүдэр бэлтгэх технологийн схем ........................................................................... 25

ЗУРАГ 3.10. Үндсэн флотацийн схем ......................................................................................... 26

ЗУРАГ 3.11. Молибденийн үндсэн флотаци ............................................................................... 27

ЗУРАГ 3.12. Төслийн талбайн байршлын зураг ......................................................................... 50


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Хүснэгтийн жагсаалт

Хүснэгт 3.1 Ил уурхайн материалын задаргаа .......................................................................... 14

Хүснэгт 3.2 Үйлдвэрлэлийн өмнөх үеийн болон овоолгын ажлын хэмжээ ........................... 19

Хүснэгт 3.3 Хаягдлын овоолгын багтаамж ............................................................................... 22

Хүснэгт 3.4 ХХХБ –ийн усны тэнцлийн тооцоо ....................................................................... 33

Хүснэгт 3.5 Нягтаршуулсан хүдрийн хаягдал хадгалах байгууламжийн

хадгалалтын нэгтгэл ................................................................................................ 35

Хүснэгт 3.6 Усны хилийн шалгуур үзүүлэлтүүд ...................................................................... 38

Хүснэгт 3.7 Цагаан суврага төслийн усны тэнцвэр .................................................................. 42

Хүснэгт 3.8 Уурхайн ажилчид .................................................................................................... 55


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


3. ТӨСЛИЙН ТОВЧ ТОДОРХОЙЛОЛТ

3.1. ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГА

Монголын алт ХХК (100 хувийн монгол хөрөнгө оруулалттай) нь Монгол

улсын хууль, дүрэм журмыг мөрдөн ажилладаг, Цагаан Суварга төслийг

хэрэгжүүлэгч байгууллага юм. Цагаан Суварга төслийн талбай нь хүйтэн өвөл,

халуун зуны температурын хоногийн өөрчлөлт ихтэй говь цөлийн эх газрын

хуурай уур амьсгалтай нутагт хамаарагддаг. Төслийн талбай нь:

1. Монгол улсын говь цөлийн зүүн бүсэд хамаарагдах Өмнөговь

аймгийн зүүн хил залгаа, Дорноговь аймгийн баруун хязгаарын нутаг,

Улаанбаатар хотоос ойролцоогоор 560км алслагдсан.

2. Аймгийн төвөөс баруун өмнө зүгт 220 км (Сайншанд нь нийслэлээс

463 км-т, Монгол улсын урд хилийн боомт хот Замын-Үүд чиглэлийн

200 км үргэлжилсэн төмөр замын дагуу)-т байрлана.

3. Мандах сумын төвөөс 50км орчимд байрладаг.

Төсөл нь 17 жилийн турш ил уурхайг ашиглаж хүдрийг бутлаж нунтаглан,

хөвүүлэн баяжуулах аргаар үйл ажиллагаа явуулах төлөвлөгөөтэй. Зэс,

молибден молибдений баяжмал бүтээгдэхүүнийг худалдааны зориулалтаар

хайлуулах болон бусад боловсруулалт хийнэ. Монголд одоогоор зэс

хайлуулах үйлдвэр, молибден шатаах байгууламж нь байдаггүй учраас

олборлосон бүтээгдэхүүнээ бүгдийг нь баяжмал байдлаар нь экспортод

гаргах болно. Баяжмал нь эхлээд 50км орчмын зайтай Сайншандын төмөр

замын боомт хүртэл хүнд даацын автомашинаар тээвэрлэгдэх ба дараа нь

зорилгот газар руугаа төмөр замаар тээвэрлэгдэх болно.

Төсөлд хөрс хуулалтын өрөмдлөг, тэсэлгээ, трактор болон шанагат техникийн

үйл ажиллагаа орсон бөгөөд зэс, алт, мөнгө болон молибдений баяжуулах

үйлдвэрийн үнэт металлын эрдэс боловсруулалтын тоног төхөөрөмж нь 15,8

сая тонн/жилд цэвэр хүдрийн түүхий эдийг нэвтрүүлэх хүчин чадалтай,

сульфидын хүдрийн цэвэр ашиглалтын хэмжээ нь жилд 14,6сая тонн юм.

Төслийн үндсэн бүрэлдэхүүн хэсгүүд нь:

Уурхайн болон нэгдсэн боловсруулах үйлдвэр, нэмэлт

байгууламжууд

220кв-ын өндөр хүчдэлийн шугам

Цагаан цав цооног болон дамжуулах хоолой, ус дамжуулах усны

сав, гүний усны хадгалах сав болон бусад холбогдох

байгууламжууд,

Хаягдал усыг цэвэршүүлэх байгууламж,

Зүүнбаян болон Сайншанд руу явах уурхайн ажилчдын замын

засварын ажил,

Тоног төхөөрөмж тээвэрлэх зам

ЕСББ-ы байгаль орчин болон нийгмийн бодлогын шаардлагаар БОННҮ-нд

дараах хэсгүүдийг хамруулна:


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Ил уурхай, үйлдвэрүүд, хаягдлыг агуулах байгууламж, хаягдлын

овоолго карьиер,

Ус олборлолт, дамжуулах болон цэвэршүүлэх байгууламж

Уурхайн бусад тоног төхөөрөмж байгууламжууд

Төслийн зориулалттай байгуулагдсан МАК-ын эзэмшилд байх

тээвэрлэлтийн байгууламжууд

Хаягдлын талбай

Багануураас уурхайн талбал хүртэлх цахилгаан эрчим хүчний шугам

сүлжээ

Сайншанд дахь төмөр замын өртөө

Нислэгийн талбай

Бааз

Ил олборлолтын талбайнууд ялангуяа төслийн зориулалттай

Уурхайн хаалт

Төслийн нөлөөллийн хамрах талбай:

Тээвэрлэлтийн сүлжээ нь аль хэдий нь байгуулагдсан ба МАК компани

ашиглаж байгаа зарим хэсэг нь бага хэмжээний засвар арчилгаа шаардаж

байгаа. Үүнд ялангуяа уурхайгаас Сайншанд болон Зүүнбаян хүртэлх зам

хамаарч байгаа.

Сэрвэн Сухайт ордын нөөцийн талаарх хамгийн сүүлийн тайланг

Майкромайн Птикомпани нь Ази, Австралийн Төмөрлөг Хүдрийн Нөөцийн

хамтын Нийгэмлэгийн 2004 оны хуулийн эмхтгэлд үндэслэн гаргаж

мэдээлсэн ба энэ нь ашигт малтмалын нөөц болон төмөрлөгийн нөөцийн

давхаргын талаар олон нийтэд мэдээлэх удирдамж, стандартын доод хэмжээ

гэж тусгагдсан байна. Энэхүү нөөцийн тайланд 1259 краттын зэс, 45 краттын

молибден, 339 унцийн алт болон 8950 унцийн мөнгө зэрэг тус тус сорьцын

нийт 215 сая тонн нөөцтэй гэж тодорхойлогдсон. (Хүснэгт 2-1) Мөн нөхөн

сэргээгдэж болохуйц зэс нь 1178 кратт болон молибден нь 40 кратт юм.

Мөнгө болон алтыг уурхайгаасаа шууд худалдаалж болохуйцаар баяжмал

хэлбэрээр ялгах боломжтой.

Хаягдал чулуулаг нь (үеийн огтлолоос нь металл олдоогүй тохиолдолд) ил

хаягдалын овоолго руу хүнд даацын техникээр зөөгдөх болно. Ил уурхайн

нүхийг буцааж булах зөвшөөрөгдсөн хязгаарт тодорхойлогдсон дагуу энэхүү

ил овоолго нь хамгийн бага хэмжээтэй байна.

Ил уурхай нь хоѐр төрлийн хүдрийн агуулгатай, нэг нь оксид (ойролцоогоор

19.3 Мт) нөгөө нь сульфид хүдэр (212.8 Мт) юм. Эдгээр хүдрийг тус тусад нь

ялгах процесс шаардлагатай ба энэ уурхайн гол зорилго нь их хэмжээний

агуулгатай сульфидын хүдрийг боловсруулахын зэрэгцээ энэхүү баримт

бичиг нь бүхэлдээ сульфидын хүдрийн боловсруулалтад хамаатай.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Гэвч оксидын хүдэр нь сульфидын хүдрийн дээд давхаргад байрладаг учраас

нууцлагдмал бөгөөд үнэ цэнэтэй баялагт тооцогддог тул МАК-ын зорилго нь

эдгээр түүхий эдийг олборлон нуруулдан уусгах техникийн овоолгын суурийг

тавих улмаар эдийн засгийн боломжийг нь судлах явдал юм.

Энэ үе шатанд 3 арга хэлэлцэгдэж байгаа бөгөөд: оксид хүдрийн тухайд

эхлээд боловсруулагдаагүй үлдсэн оксидын хүдрийн овоолгыг үүсгэнэ. Дараа

нь металлыг ялгахын тулд хүчлийн нуруулдан уусгах технологийг хэрэглэнэ.

Эцэст нь шахуурга болон хөвүүлэн баяжуулах үйлдвэрийн аргаар хүдрийг

боловсруулна. Гэвч энэ шатанд дахь бүхий л бүтээгдэхүүн болон хаягдлын

хэмжээ нь зөвхөн сульфидын хүдэр боловсруулалтанд тулгуурлагдсан байна.

Нуруулдан уусгах боловсруулалтаар бүрэн ашиглагдсан хүдэрээр нөхөн

сэргээлтэнд зориулагдсан овоолго үүсгэнэ. Хаягдлын сан /TSF/-гын нэмэлт

хаягдлын ачаалал нь мөн хөвүүлэн баяжуулах арга шаардагдах учир энэ тал

дээр бодох шаардлагатай юм. Оксидын хувилбар нь БОННБҮ-д бодолцсон

болно.

Стандартын дагуу бутлах, шахах, хөвүүлэх дамжлагуудаар боловсруулснаар

зэс болон молибдений баяжмал гэсэн 2 бүтээгдэхүүнүүдийг гаргаж авах

болно. Зэс болон молибдений баяжмалыг хадгалах, савлах, тээвэрлэлт

хийхээс өмнө усыг нь шахаж гаргасан байна. Боловсруулах үйлдвэр нь усны

хэрэглээг багасгах зорилгоор усыг битүү эргэлтээр ашиглана.

Боловсруулах үйлдвэрээс ялгарах хаягдлыг хаягдлын сан руу шахахын тулд

өтгөрүүлэгч ашиглан ус шавхалт хийнэ. Ойролцоогоор өтгөрүүлсэн хаягдлын

хуурай хаягдлын хэмжээ нь 65-68 хувь байна.

Төсөл нь бүтээн байгуулалтын үед 860 гэрээт ажилчдыг ажиллуулах ба

төслийн өдөр тутмын үйл ажиллагаа болон ашиглалтын оргил үедээ 1080

орчим боловсон хүчин ээлжээр ажиллах болно. Гадаадын харъяалалтай иргэд

нь хөдөлмөрийн хүчний бараг 4 орчим хувийг эзэлнэ.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ЗУРАГ 3.1. Төслийн байршлын зураг


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ЗУРАГ 3.2. Төслийн талбайн байршлын зураг

Барилга байгууламж, үйлдвэрийн бэлтгэл нь 15 сар гаруй буюу 2011 оны 4-р

улирлаас 2012 оны 3 дугаар сараас үргэлжилэх ба эхний ээлжинд хүдэр

тээвэрлэх хүнд машин техникийн замаар хангаж 1.83 мянган тонн сульфидын

хүдрийн овоолгоос эхлэн хаягдал чулуулгийн овоолгыг үүсгэнэ.

Төсөлд уурхайн болон ашигт малтмал боловсруулах байгууламжуудаас гадна

томоохон хэмжээний туслах дэд бүтэц байгуулах шаардлагатай болно. Эн

тэргүүнд чухал шаардлагатай дэд бүтцүүд нь:

Усан сан бүхий газар

Гүний усны хэрэглээний хамгийн дээд утга нь 1,204м3/цаг Цагаан цавын

загварчлалд орсон болно. Төслийн талбайн зүүн хойшоо ойролцоогоор 15 км-

т байрлах Нарангийн хоолойн усан сан бүхий газраас уурхайн үйлдвэрлэлийн

хэрэгцээт эргэлтийн усыг (335 м3/цаг) хангах болно.

Ус цэвэршүүлэх байгууламж

Ус цэвэршүүлэх байгууламж нь Европийн Холбооны ундны усны шаардлагын

дагуу хангах болно. Веб линк нь (http://ec.europa.eu/environment/water/water-

drink/index_en.html)

Орон сууц

Ажилчдыг байршуулах байгууламж нь төслийн үйл ажиллагааг дэмжих

зорилгоор уурхайн талбайн ойролцоо баригдах болно. Түр зуурын

байгууламж нь мөн бүх талаараа төслийг дэмжих нэмэлт төслийн ажиллах

шаардлагыг хангасан байна

http://ec.europa.eu/environment/water/water-drink/index_en.html

http://ec.europa.eu/environment/water/water-drink/index_en.html


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Нислэгийн зурвас

Сэнсэн хөдөлгүүрт 30 хүний суудалтай онгоцонд тохирох нислэгийн зурвас

нь хэтдээ төслийн талбайд ойр баригдахаар төлөвлөгдсөн ба Улаанбаатар,

төслийн талбайн хооронд бараа болон ажиллах хүчний тээвэрлэлт хийхэд

дөхөм болно

Туслах байгууламжууд

Удирдах газар, сургалтын байр, уурхайн багаж төхөөрөмжийн засвар

үйлчилгээ, манаачын байр, эмнэлгийн төв, гал түймэртэй тэмцэх байгууламж,

хамгаалалтын төхөөрөмж, шатахуун түгээх болон агуулахын байгууламж,

мөн уурхайн үйл ажиллагаанд шаардлагатай өөр бусад байгууламжууд

баригдах болно.

Зам

Зүүнбаян, Сайншандын хооронд орон нутгийн замыг сайжруулах болно. Энэ

нь барилга байгууламж болон үйл ажиллагааны урсгалд ашиглагдана.

Төмөр замын байгууламж

Зэс, молибдений баяжмалыг хадгалах болон экспортлохын тулд төмөр замын

вагонд ачих, мөн цаад талаасаа түүхий эд, бараа материалыг хүлээн авах

зэргийн улмаас Сайншанд аймгийн төвд төмөр замын байгууламж

шаардлагатай байгаа юм. МАК-ийн тусгай хэрэгцээнд зориулсан туслах зам

төмөр замын үндсэн шугамаас тавигдана.

Удирдлагын зориулалттай болон баяжмалын экспорт, гадаадын

бүтээгдэхүүний импорт, агуулахын зориулалттай контейнарууд зэрэг

цогцолбор барилгыг байгуулах юм. Баяжмал ачсан хүнд даацын техник нь

буцахдаа төсөлд шаардагдах бараа материалыг ачиж буцах зорилттой юм.

Төмөр замын боомт дахь байгууламж нь жил болгон өдөрт 24 цагийн үйл

ажиллагаатай байна.

Энэ бүс нутагт гол төмөр замыг холбох ажил төлөвлөгдсөн нь уурхайгаас

нааших төмөр замын ачаалах байгууламжууд хөгжих боломжийг олгоно.

Гэвч одоогийн байдлаар энэхүү төмөр зам нь зөвхөн төлөвлөгдсөн, баримт

бичгийн үе шатанд байгаа тул бүх л баяжмалыг одоогийн байгаа төмөр замын

зангилаа руу хүнд даацын техникээр тээвэрлэх хандлагатай байна. 50 тоннын

хүнд даацын авто машинаар өдөрт 20 удаа концентрацыг тээвэрлэхээр

тооцоолсон байгаа.

Эрчим хүч

Төслийн эрчим хүчийг Монголын Үндэсний Цахилгаан Түгээлтийн шугамаас

220кВ-ын зориулалтын шугамаар төслийн талбайгаас зүүн хойд талд байрлах

Багануураас татаж ханган нийлүүлэх болно (нийт урт нь 460 км). Эрчим хүч

ханган нийлүүлэх зөвшөөрлийг МУ-н Засгийн Газрын Ашигт Малтмалын

Газарт баталгаажуулж авсан хэдий ч Чойр болон Багануур (Багануураар Чойр


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


хүртэлх зай: 180 км) дахь төхөөрөмжөөс гадна эдгээрийн хоорондох

холболтод, төслийг хэрэгцээт эрчим хүчээр хангахуйц бодитой шинэчлэлт

сайжруулалт хийх шаардлагатай юм.

Эрчим хүчний хангамж нь МУ-ын Засгийн Газрын Ашигт Малтмалын Газрын

зөвшөөрөгдсөн хэмжээнд бусад хэрэглэгчдийг хангах хэмжээнд байхаар

төлөвлөгдсөн.

Зурагт ойролцоогоор шугамын тавих маршрутыг үзүүлж байгаа боловч

эцсийн байдлаар тогтоосон байршил газартаа байгуулалт хийхдээ цахилгаан

инженерчлэлийн хязгаарыг стандартын дагуу хийх бөгөөд хараахан

мэдэгдээгүй байгаа заган ой, археологийн дурсгалт газар нутаг гэх мэтчилэн

байгаль орчин болон нийгмийн талаас нь хязгаар тавих зүйлийг харгалзан

үзэх болно. Шугамын байршлын судалгаа нь ойрын үед хийгдэх бөгөөд үүний

үр дүнд эзмэг байдлаар нөлөөлж болох хэсгүүдээс татах шугамыг тойруулна.

Төслийн талбай руу нийлүүлэх эрчим хүчний гол шугаманд саатал гарсан

тохиолдолд яаралтай цахилгааныг зориулалтын дизель түлшээр генератор

банкийг галласнаар эрчим хүчийг хангах юм.

Хийн шингэний ашиглалтын “багтаамж”-ны тогтолцоо болон унтраах

аюулгүй ажиллагаа

Хяналтын оффис болон орогнох байр сууцаар хангах талаас нь бүрэн

дүүрэн дэмжих

Усны системийн үйл ажиллагааг бүрэн хангах

Бохир ус зайлуулах байгууламжийн үйл ажиллагааг бүрэн дэмжих

Туршилт болон барилгын байгуулалтын хугацаа нь 2011 оны 3 дахь хагасаас

2012 оны 4 дэх хагас хүртэл 15 сарын турш үргэлжлэх ба, боловсруулаагүй

хүдрийн тээвэрлэлтийн зам, судьфидын хүдрийн 1,83 сая тонн

боловсруулаагүй хүдрээс гарах хог хаягдлын болвсруулалтыг эхлүүлэх зэрэг

байгууламжийн ажлууд хийгдэнэ.

Цагаан Суварга орд газрын цогцолборын анхны орд газрын байршлыг 2008

онд Акер солюшн, 2009 болон 2010 онуудад орд газрын сүүлийн

байршлуудыг Кофеи Майнинг ХХК нь олж тогтоосон байна.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Уурхайн байгууламжуудын талбайн хэмжээ (Зураг 3-4):

1. Ил уурхай, 126 га;

2. Хаягдал чулуулгийн овоолго, 176 га;

3. Сульфидын хүдрийн овоолго, 28 гa;

4. Оксидын хүдрийн овоолго, 2.3 га;

5. Хаягдлын сан, 960 гa;

6. Уурхайн үйлчилгээ, 0.3 гa;

7. Боловсруулах үйлдвэр;

8. Химийн болон тэсрэх бодисын агуулах, 1 га;

9. Нуруулдан уусгах талбай, хэрэв оксидын хүдэр шаардлагатай гэж

үзвэл;

10. Ус цэвэршүүлэх байгууламж;

11. Ажилчдын тосгон

12. Зам: хүнд даацын зам 24 га, бусад зам 1.9 гa.



ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


3.2. УУЛЫН АЖИЛ

3.2.1. ЕРӨНХИЙ БАЙДАЛ

Уулын ажил нь ил уурхайн аргачлалаар явагдана. Ил уурхайн олборлолтын

арга нь өрөмдөх, тэслэх, том оврын ачааны машинууд болон экскаваторуудыг

ашиглан хүдрийг овоолго руу тээвэрлэх болон хаягдал чулууг карьерын

гаднах овоолго руу тээвэрлэнэ.

Уулын ажил нь баяжуулах үйлдвэрийн жилийн 14,6 сая тонн хүдэр

боловсруулах багтаамжид харгалзуулан 17 жилийн турш ажиллах

төлөвлөгөөтэй. Жилийн дундаж уулын ажлын хэмжээ 21,9 сая тонн байх ба

хаягдал, хүдэрийн олборлолтын харьцаа 0.56:1 байна. Туршилтын

үйлдвэрлэл нь 15 сарын турш үргэлжлэх ба тохиромжтой уулын чулуулгийг

ашиглан тээвэрлэлтийн зам, хүдрийн овоолгын суурь болон бусад үндсэн

ажлуудыг гүйцэтгэх болно. Үлдсэн уулын чулуулгийг хаягдлын овоолгод

овоолох ба шаардлагад тэнцсэн хүдрийг исэлдсэн хүдрийн эсвэл сульфидийн

хүдрийн овоолгоруу ачина.

Олборлолтын үйл ажиллагаа нь доорхи мөчлөгөөр явагдана:

Төлөвлөх, хуваарь гаргах, шинжилгээ хийх.

Тэсэлгээний цооногуудаас дээж авч хүдрийн зэрэглэлийг

тогтоох.

Өрөмдөлт ба тэсэлгээ хийх.

Ухан гаргах, ачих, тээвэрлэх ба овоолох.

Хүдрийг зэрэглэлийн ангилал болон ашиглалтын шаардлагын дагуу карьерээс

шууд үндсэн бутлуурлуу эсвэл хүдрийн овоолго руу тээвэрлэнэ.

Уурхай нь ил уурхайн олборлолтын аргаар явагдах ба шууд утгуурт

экскаватор болон автосамосвалуудыг үндсэн ачих болон тээвэрлэх техникээр

сонгосон. Урдуураа ачигч болон экскаваторуудыг туслах ачилтын техникээр

сонгосон.

Уг сонгосон аргачлал нь карьерийг дараалсан үе шаттайгаар хөгжүүлэх ба

шат бүрд дараахи алхамууд хийгдэнэ:

Газарт хийгдэх товлосон ажлын хэмжээг тодруулах

Тунадасыг хянах арга хэмжээ авах

Тухайн карьерийн бүсийн ургамалыг цэвэрлэх,

Хаягдлын овоолгын бүсийн ургамалыг цэвэрлэх,

Уурхайн нөхөн сэргээлтийн ажилд зориулан хөрсний өнгөн

хэсгийг хуулж нөөцлөх,

Уулын ажлын техникүүдийн өргөнд тааруулж тээвэрлэлтийн

замаа барих

Уулын техникүүдийн саадгүй ажиллах орон зайг бий болгох


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Хаягдлын овоолгод шатласан хана болон ус зайлуулах хоолой

барьж Уулын техникүүдэд тохируулан хэсгүүдийг

суурилуулах.

Зэргийн хяналтын шаардлагыг хангах арга хэмжээг зохион

байгуулах ,

Өрөмдлөг болон тэсэлгээний ажлуудыг явуулах

Уулын техникүүдийн хүдэр болон хаягдалын тээвэрлэлтийн

ажлыг гүйцэтгэх тогтсон журмыг гаргах

Хүдрийг 1-р бутлагч руу, эсвэл бутлагчийн ойролцоох

хүдрийн овоолго руу аваачих.

Ачааны машинаас хүдрийг бутлуурт шууд хийх боломжгүй

тохиолдолд уруу утгуурт ачигч ашиглан хүдрийг бутлуурт

хийх ажлын тогтсон журмыг гаргах

Бульдозер болон тэгшлэгч машинуудыг ашиглан

тээвэрлэлтийн зам, карьерийн шал, хүдрийн овоолго болон

хаягдлын далангуудад засвар заслага явуулдаг журам тогтоох

Усны машинуудыг ашиглан тээвэрлэлтийн зам, карьерийн шал,

хүдрийн овоолго болон хаягдлын далангуудад тоос дарах ажил

явуулах

Гидро экскаваторуудыг ашиглан ухах, тэгшлэх болон бүх

төрлийн материалуудыг хутгах ажлуудыг явуулах

Шаардлагатай тохиолдолд түлшин хөдөлгүүрт ус

шахуургуудыг ашиглан гүний усны асуудлаа шийдэх

Шаардлагатай тохиолдолд карьерийн ханын тогтвортой

байдлыг хадгалах үүднээс өрөмдлөг хийн гүний усны

даралтыг багасгах нүхийг байгуулах,

Шаардлагатай тохиолдолд карьерийн ханын тогтвортой

байдлыг хадгалах үүднээс хагарсан давхаргад өрөмдлөг хийж

галлах,

Уулын ажил нь 24 цагийн турш 12 цагийн 2 ээлжтэйгээр жилийн 365 хоног

явагдана. Энэ үйл ажиллагаанд уурхайн дөрвөн ажлын баг шаардагдах болно.

Бүх техникийн, хяналтын, удирдлагын, зохион байгуулалтын болон сувилах

түргэн тусламжийн ажиллагсад нь өдрийн 10 цаг ажиллах ба 2 долоо хоног

ажлаад 1 долоо хоног амрах зарчимаар ажиллана. Гадны ахлах

мэргэжилтнүүд нь бусад ажиллагсадтай адил цагаар ажиллах боловч аялалын

зам, зардлын асуудлаас харгалзан 4 долоо хоног ажиллаж 2 долоо хоног амрах

зарчимаар ажиллана. Бүх ажиллагсад нь төслийн газар баригдах тосгонд

амьдрах болно.

Тоѐота-гийн хүн тээврийн хөнгөн тэргүүдээр ээлжийн ажиллагсадыг

тосгоноос уурхайн оффис болон уурхайн хэсэгрүү тээвэрлэх болно.

Ажилчдын тосгон болон уурхайн хоорондох зам нь ойрхон тул замдаа

зарцуулсан цаг нь ээлжийн ажлын цаг дээр нэмэгдэхгүй.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


3.2.2. УУРХАЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ДАРААЛАЛ БА ХУВААРЬ

Хөрс хуулалтын өмнөх үеийн хаягдлыг багасгах, уулын техникүүдийг

ашигтайгаар ажиллуулах болон бутлуурын тэжээгүүрийн шаардлагаас

хамааран карьерийг дараалалтайгаар зохион байгуулна. Мөн дараалалтай

зохион байгуулалтыг хийснээр системчилсэн геологийн газрын зургийг хийх

болон карьерийн дотоод ханын тогтвортой байдлыг хянах боломж өгч байгаа

юм. Хөрсний нөхцөл байдал болон налуугийн загварын хэмжүүрүүд нь

карьерийг дараагийн шат руу нөхцлийг бүрдүүлнэ.

Уурхайн үйл ажиллагааны үе шатыг оновчлолын аргаар тодорхойлсон. Ингэж

тодорхойлсон үзүүлэлтүүдийг ашиглан уурхайн карьер, налуугийн загварыг

“доороос дээшлэх” зарчмаар гаргасан.

Карьерийн 1-р шат нь 4 жилийн турш явагдах ба үйлдвэрлэлийн эхэн үеийн

шаардлагыг багасгаж өгнө. 2-р шат нь карьерийг өмнө болон зүүн зүгт

өргөтгөнө. 3-р шат нь карьерийн эцсийн загвар болно.

Карьерийн шатлалт үе болон эцсийн карьерийн загварыг зураг 2-3, 2-4, 2-5

дээр харуулав. Зураг 2-6 дээр карьерийн загварын шатлалт үеийг тэгш

хэмжээст зургаар харуулав.

Хүснэгт 3-1 дээр карьерийг загварын дагуу гүйцэтгэхэд шаардагдах

материалын жагсаалтыг харуулав.

Хүснэгт 3.1 Ил уурхайн материалын задаргаа

Нийт

уулын

чулуулаг

(сая тонн)

Хаягдал

(сая тонн)

Хөрс

хуулалтын

коэффицент

Тээрэмдэх

хүдэр

(сая тонн)

Cu

(%)

Mo

(%)

1-р шат 80.5 29.1 0.6 51.3 0.64 0.03

2-р шат 79.4 34.6 0.8 44.8 0.59 0.02

3-р шат 212.6 95.9 0.8 116.7 0.55 0.02

Нийт 372.5 159.7 0.8 212.8 0.58 0.02

Карьерийг гурван шаттайгаар төлөвлөсөнөөр баяжуулах үйлдвэрийн

шаардлагад тохирсон нарийн, хангалттай зэрэгтэй хүдэр гаргах боломжтой

болно.

Дээр дурьдсан хаягдлын хэмжээнд исэлдсэн хүдрийн хэмжээ хамт орсон

хэдий ч МАК-нь исэлдсэн хүдэр дээр ирээдүйд зэс ялган авах боломжтой гэж

үзэж байгаа. Цаашид хийгдэх нэмэлт судалгаа нь эдийн засгийн, инженерийн

болон байгал орчны салбаруудыг анхаарч үзэх хэрэгтэй. Эцсийн хувилбар дах

загвар болон хэрэгжилт нь Байгал орчин-нийгмийн үйл ажиллагааны

төлөвлөгөөнд оруулсан заалтуудыг үндэслэнэ.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ЗУРАГ 3.4. Карьерийн өргөжилт – 1-р шат


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ЗУРАГ 3.5. Ккарьерийн өргөжилт – 2-р шат


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ЗУРАГ 3.6. Карьерийн өргөжилт – 3-р шат


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ЗУРАГ 3.7. Карьерийн эцсийн загварын тэгш хэмт зураг


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


3.2.3. ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ӨМНӨХ ҮЕ БОЛОН ОВООЛГЫН АЖИЛ

Цооногоос хаягдал болон гарах гарах их хэмжээний чулуулгууд нь голдуу 1-р

бутлуурын ойролцоо байрлах хүдрийн овоолгыг барихад ашиглагдана. Үлдсэн

хаягдал чулуулгаар тээвэрлэлтийн зам, лич пад-ийн суурь, овоологын уулын

ажлууд болон бусад дэд бүтэцийн дэвсгэр хийхэд ашиглагдана.

Шаардлагатай хаягдал чулуулгийн хэмжээг хүснэгт 2-2 дээр нэгтгэн харуулав.

Шаардагдах хэмжээг топографийн судалгаа болон баригдах дэд бүтэцийн

барилгуудаас тооцон гаргасан. Дэд бүтэцийн барилга байгууламжийн дэвсгэрийн

хэмжээг дунджаар 1м байхаар тооцоолсон.

Хүснэгт 3.2 Үйлдвэрлэлийн өмнөх үеийн болон овоолгын ажлын хэмжээ

Үйлдвэрлэлийн өмнөх үе Мян.LCM Мян.BCM мян.тонн

Хүдрийн овоолгын ажлын эхлэл 3,506 2,697 7,011

Уурхай болон овоолгын тээвэрлэлтийн зам 627 482 1,254

Уусгах тавцан 225 173 449

Тэсэлгээний материалын үйлдвэрийн хэсэг 90 69 180

Тэсэлгээний материалын агуулах 12 9 24

Засвар үйлчилгээний төв 5 4 9

Шатахуун хадгалах, түгээх станци 5 5 10

Нийт 4,470 3,439 8,937

Үндсэн бутлуурын ойролцоо байрлах хүдрийн овоолго нь холих шаардлагад

нийцүүлэн уурхайн ажлын төлөвлөгөөний дагуу олон төрлийн хүдрүүдийг

бутлуурт хангах зорилготой.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ЗУРАГ 3.8. Сульфидын хүдрийн овоолгын загвар


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Цооногоос гарах тогтоогдсон материалуудаас исэлдсэн хүдрийн овоолгын уусгах

тавцанд ойролцоогоор 0,2%-ийн зэсийн агууламжтай 19,3 сая тонн хүдрийг

хангах ѐстой. Одоогийн төлөвлөсөн лич пад нь уг шаардлагад хүрэхгүй байгаа ба

нөөц тогтоох ажил болон дэвсгэрийн загварын ажил үргэлжлэн хийгдсээр байх

болно. Дэвсгэр нь нягт гадаогуутай ба өндөр нягттай поли-этилен (HDPE)

материалаар бүрэлдсэн байна.

3.2.4. БӨӨНӨӨР УУСГАХ АРГЫН ТӨХӨӨРӨМЖ (БУТ)

- Энэхүү арга нь ерөнхийдөө том хэмжээний талбай газрыг шаардах бөгөөд

талбай нь тэгш буюу топографын хувьд жигд байхыг шаардана.

- Агуулах багтаамж бүхий нэмэлт усан сан мөн их хэмжээгээр уусгах

тохиолдолд хэрэглэгдэнэ.

- Байгал орчинд үзүүлэх нөлөөлөл нь бага болон хязгаарлагдмал цаг

хугацаатай бол уусгалтанд нэг давхар дэвсгэрийг шаардана.

Цагаан суврага төслийн тухайд сонгосон талбай нь топографийн хувьд жигд

тохиромжтой бөгөөд дамжлагын БУТ-д тохиромжтой юм. Цагаан суврага төсөл

дэхь БУТ нь дараах хэсгүүдээс бүрдэнэ:

- 11.7 Мт багтаамжтайгаар нэг удаа хэрэглэгдэнэ, тогтмол БУТ-д

хураагдсан баяжмал нь номинал хэмжээгээрээ тэгш талбайд 10м дээш

өргөнө.

- Нэмэгдэл усан сан нь ямар нэгэн урьдчилан тооцоолох аргагүй гэнэтийн

тохиолдолд нэмэлт шийдэл байдлаар боловсруулалтад хэрэглэгдэнэ

(ямарч ус гадагшлуулахгүй)

- Шүүрэлтийг цуглуулах хязгаарлагдмал суурилуулах боломж

- БУТ-ын тухайд нэг давхарга систем суурилуулах ба ослын тохиолдолд

хамгаалах усан сан, мөн боловсруулалтын усан санд давхар суурийг

байршуулах

- Идэвхитэй засвар болон шийдлийг гаргаж байх үүднээс 2 ханаар барисан

бетонон болон геомембране усан сан

- Тоног төхөөрөмжийн ойр орчмын халисан усыг цуглуулах зорилготой

усны чиглэл хянагч

- Боловсруулалтын усан сангаас шүүрэх усыг цуглуулах Шүүрэлтийг

цуглуулах болон сэргээх систем

3.2.5. УУЛЫН ЧУЛУУЛАГ БОЛОН ХАЯГДЛЫН ЗОХИЦУУЛАЛТ

Хаягдлын овоолгын хүчин чадлыг байгалийн чулуулгийн хүчин зүйлийн 30%-

дээр үндэслэн тооцоолсон. Цооногийн тодоот хэсгийн хучилтыг тооцоолоогүй

байгаа. Гэхдээ цооногийн зүүн хязгаарын хэсэг буюу 2-р хүдрийн биетийн бүсийг

уухрайн ажил дуустал хучих сонголт байж болно.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Хагядал нь эхэн үедээ тэгш хэмтэй овоологдох ба дараа дараачийн шаданд

овоолгын загвартаа зохицуулан 10м-20м-ийн өндөртэй өргөгдөх болно.

Хаягдалын овоолго нь 162 сая тоннын багтаамжтай байх ба 4 ширхэг 20

өргөгдсөн хэсэгтэй байна. Овоолгын багтаамжийн хэмжээ нь 162Mт байхаар

загварчлагдсан ба нийт уурхайн хаягдлын хэмжээ болох 140 Мт –той

харьцуулахад дөрвөн удаагаар 20м-ээр өргөгдөнө. Уг загвар нь сэргээн

засварлагдах эцсийн хаягдлын овоолгын загварт дөхөн очихын тулд бууруулан

тооцоолсон. Хүснэгт 2-т овоолгын багтаамжийг нэгтгэн харуулав.

Хүснэгт 3.3 Хаягдлын овоолгын багтаамж

Өргөгдсөн түвшин Мян. Мян. мян.тонн

Газрын түвшнээс 982м

(газрын гадаргаас дээш)

16,351 12,578 32,702

982 м - 1002 м 26,354 20,272 52,707

1002 м - 1022 м 21,568 16,591 43,136

1022 м - 1042 м 16,773 12,902 33,546

Нийт 81,046 62,343 162,091

Хаягдлын овоолгын гадаргуугийн усны урсалтыг зохицуулахын тулд гадаргууг

2%-ийн crossfall-той хийнэ.

Ажил эхлэх үетэй хамт хөрсний өнгөн давхрагын материал/эрдэс баялаг-ийг

тодорхойлж хаягдалын овоолгоос зайтай газар хадгалах ажил хийгдсэн байна. Уг

материалууд нь нөхөн сэргээлтийн үед ашиглагдах болно.

Үйл ажиллагааны явцад уурхайн хаягдлын материалыг тодорхойлох шинжилгээ

нь уурхайн хаягдал нь аливаа уурхайн исиллэгийг хамгийн бага байлгах дүрэм

журмыг баримтлан овоолго дээр хаягдсан эсэхийг шалгана.

3.3. БАЯЖУУЛАЛТ

3.3.1. ТЕХНОЛОГИЙН ПРОЦЕСС

Хүдрийг хүнд даацын тээвэрлэгчээс шууд эхний бутлуур руу тээвэрлнэ. Хэрэв

олборлосон уурхайн хүдрийн зэсийн агууламж нь 0.5%-аас бага бол хүдрийн

зарим хэсэг нь нөөцлөгдөх ба өндөр агууламжтай хүдрийг агуулахаас авч

ашиглах ба энэ нь бутлагчийн шаардлагад тохируулах үүднээс юм. Үүнтэй төстэй

байдлаар уурхайн олборлогдсон хүдрийн зэсийн агууламж нь 0.8%-аас дээш бол

мөн олборлогдсон хүдэр нөөцөнд авах ба бага агууламжтай хүдрийг нөөцнөөс


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


гарган ашиглана. Өөрөөр хэлбэл хүдрийг шууд тээвэрлэж буулгахаас гадна мөн

агуулахаас шанагат ачигчаар зөөнө.

Баяжуулах үйлдвэрийн бутлруурын бэлтгэлд дараах дарааллууд байна:

1. Анхан шатны 80-131мм хэмжээ бүхий номинал хэсгүүдийн бутлуур

2. 2 дугаар шатны конус хэлбэрийн бутлуур ба 80-26 мм хэсгүүдийн битүү

эргэлт бүхий шалгалт

3. 2 дугаар шатны бутлуураас гарсан хэсгийг нөөцлөх

4. Өндөр даралтын тээрмийн ороомгыг ашиглан дээд зэргээр бутлан

нунтаглах мөн битүү эргэлтээр 80-6мм хэсгүүдийг шалгах

5. 80 – 127 микрон хэмжээтэй хэсгүүдийг шааран бутлуур бүхий параллель

2 битүү эргэлттэй бутлуураар бутлах

Ерөнхий диаграммыг 3.9 дугаар зурагт харуулав.

анхан шатны бутлуурын тоосны хяналтыг бутлуурын байгууламж дотор тусад нь

хийнэ. Анхан шатны бутлуурын тоосыг хянах систем нь ганц ширхэг хуурай

уутны байр байна. Тунадасны шахуурга нь анхан шатны бутлуурын

байгууламжийн доод давхарт байрлах ба бутлуурын орчны цэвэрлэгээнээс

хуримтлагдсан тоосыг цэвэрлэх зориулттай.

Тоос дарах хэсэг нь нөөцийн хонгилын дамжуулах хэсгүүд дээр цогц байдлаар

хуурай шүүгчүүд байх ба тоосууд тэнд хуримтлагдаж цааш гадагшлуулна. Нөөц

нь хүчтэй салхинаас хамгаалан хагас биежсэн материалаар хучиж

хамгаална.Өөрийгөө цэвэрлэгч соронзон бүс нь HPGR конверийн оройн хэсэгт

байрлах ба сул металуудыг хамна.

Тунадасны шахуурга нь нөөцийн хоолойд байрлах ба хоолой дотор угаадсаас

үлдсэн тоос хаягдлыг цэвэрлэнэ. Агуулахын хэсгийн ажил үйлчилгээ нь гуурсан

хоолойн цэгүүд дэхь ус, хоолойн цэгүүд дэхь үйлдвэрийн агаар мөн тоног

төхөөрөмж болон тоос хяналтын систем дэхь тоноглолын агаар зэрэг байна.

Нөөцийн агуулах нь салхи болон боломжит тоосноос хамгаалагдсан байна.

Дээд зэргийн бутлуурын хэсэг дэхь тоосны хяналт нь тухайн байгууламж дотор

тусдаа байдлаар суурулагдсан байна.

Сулфидийн хүдэр нь баяжуулах үйлдвэрт боловсруулагдах ба энэ процесс нь

нийтэд түгээмэл болсон металлургийн баяжуулах хэсгээр орох ба үүгээр зэсийн

болон молебдиний баяжмал гарах юм.

Технологийн процесс нь дараа хэсгүүдэд хуваагдана:

Бутлалт

Нунтаглалт

Үндсэн болон хяналтын флотаци

Хам баяжмалын гүйцээн нунтаглалт

Хам баяжмалын цэвэрлэгээний флотаци


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Хам баяжмалын өтгөрүүлэгч болон холих ган

Зэсийн баяжмалын өтгөрүүлэгч болон шүүлтүүр

Молибденийн үндсэн флотаци

Молибденийн гүйцээн нунтаглалт

Молибденийн цэвэрлэгээний флотаци

Молибденийн баяжмалын өтгөрүүлэгч болон шүүлтүүр

Хаягдлын өтгөрүүлэгч

Урвалжууд, ус болон агаарын систем

Бутлалтын хэсэг нь ил уурхай хойд хэсэгт байрлах бөгөөд бутлагдсан хүдэр

баяжуулах үйлдвэр рүү конвейерын системын тусламжтайгаар тээвэрлэгдэнэ.

Үйлдвэрийн хаягдлыг усгүйжүүлэх хэсэг баяжуулах фабрикийн хойд хэсэгт

байрлах бөгөөд өтгөрсөн бүтээгдэхүүн хаядалын аж ахуйд руу шахна. Хаядлын

аж ахуйгаас технологийн ус хэрэгцээг хангах үүднээс ялгарсан усыг баяжуулах

үйлдвэр лүү буцаан шахна. Тооцоогоор өтгөрүүлсэн хаягдлын хуурай жингийн

элзлэх хувь нь ойролцоогоор 65-68 байна.

Технологийн үндсэн тоног төхөөрөмжүүд барилга байгууламж дотор

суурилагдана. Харин цахилгаан тоног төхөөрөмжүүд, технологийн процессын

удирдлагууд, оффис нь агааржуулалт бүхий барилга байгууламжид байна.

Ил уурхайн болон баяжуулах фабрик харилцаа холбоо, мэдээллийн системээр

бүрэн хангагдсан байна.

Технологийн схемийг, Зураг 3.9, Зураг 3.10, Зураг 3-11-д харуулав.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ЗУРАГ 3.9. Хүдэр бэлтгэх технологийн схем


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ЗУРАГ 3.10. Үндсэн флотацийн схем


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ЗУРАГ 3.11. Молибденийн үндсэн флотаци


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


3.3.2. РЕАГЕНТУУД

Калийн Амил Ксантат (Ксантат буюу КАК) нь газар дээр нь хольж хэрэглэх

зэсний сульфидын хуримтлуулагч бөгөөд 900 кг бүхий том уутанд нийлүүлдэг.

КАК –ийн задралын бүтээгдэхүүн болох хорт ба шатамхай нүүрстөрөгчийн

дисульфид үүсэхээс болон хуримтлахаас сэргийлийн тулд холигч насос

бүтээгдэхүүн боловсруулах явцад конус хэлбэртэй холигч цистерны ѐроолоос

уусмалыг дээш эргүүлэн хутгадаг.

Холигдсон уусмалыг 48 цаг хадгалах хүчийн чадалтай Ксантат Хадгалах Цистерн

руу дамжуулдаг. Энэхүү цистернээс Ксантат Эргүүлэн Хутгах Насос холигдсон

зэсийн сульфидын хуримтлуулагчийг төрөл бүрийн нэмэлт оруулах цэг рүү гол

дамжуулах тойрогоор дамжуулан Нэгдсэн флотацийн тойрог шугамаар тараадаг.

Хөөс үүсгэгч нэмэлт (Метил-изобутил Карбинол буюу МИБК) нь хөөсийг

тогтовтой байлгах болон зэс ба молибден гаргах авахад туслах зориулалттай

флотацийн тойрог шугам хоѐуланд хэрэглэдэг. Үүнийг уурхайн орд руу Олон

улсын ISO стандартын контейнерт тээвэрлэн авчирч Хөөс үссгэгч нэмэлтийг

Хувиарлах Цистерн руу оруулдаг.

Натрийн гидросульфид (NaHS) –г Молибден флотацийн тойрог шугамд зэсийн

сульфидын флотацийг дарахад хэрэглэгддэг. Натрийн гидросульфидыг 900 кг

бүхий том уутанд нийлүүлдэг бөгөөд өдөр болгон уурхайн орд дээр 30% хувийн

концентрацтай болгон хольдог. Холигдсон уусмалыг 48 цаг хадгалах хүчийн

чадалтай NaHS Хадгалах Цистерн руу дамжуулдаг. Энэхүү цистернээс NaHS

Эргүүлэн Хутгах Насос NaHS төрөл бүрийн нэмэлт оруулах цэг рүү гол

дамжуулах тойрогоор дамжуулан Молибден флотацийн тойрог шугамаар

тараадаг.

Шатахууны тосыг молибден сульфид хуримтлуулагчаар Багц флотацийн болон

молибден флотацийн тойрог шугам хоѐуланд нь хэрэглэдэг. Үүнийг уурхайн орд

руу Олон улсын (ISO) стандартын контейнерт тээвэрлэн авчирч Шатахууны

тосны Хадгалах Цистерн.

Анионы Фрокулятор Магнафлок 919 –г уурхайн орд руу хуурай ширхэглэг

нунтаг хэлбэрээр 500 кг том уутанд нийлүүлдэг бөгөөд реагент бэлдэх байранд

хадгалдаг. Фрокуляторыг 0.3% хувийн концентрацтай болгон устай хольж

идэвхжүүлэгч фрокулятор холигч системд хадгалдаг. Холих давтамж нь

хэрэлээний хувь хэмжээгээс хамаарна.

Хайрган шавар (< 120 мм) –г боловсруулах процессийн хүчлэгийн хэмжээг хянах

зорилгоор норгож хэрэглэдэг. Шаврыг хадгалах саравчинд хадгалж 7 хоногийн

нөөцийг хангана. Шавар норгох үйлдвэр нь чийглэг хольцыг циклон халин гаргах

зорилгоор шаврыг буталж норгох бөгөөд шаврын ширхэгийн хэмжээ P80

барагцаагаар 75 микрон 15% хувийн хатуу үлдэгдэлтой байх болно. Энэхүү


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


хальж гарсан бодисыг 12 цагийн хадгалах хүчин чадалтай Идэвхжүүлсэн шингэн

зуурмаг Хадгалах Цистернд хадгалах болно.

3.4. ХАЯГДЛЫН БАЙГУУЛАМЖ

3.4.1. ТАВИГДАХ ШААРДЛАГУУД

Дизайны үндсэн үзүүлэлтүүд нь дараах шалгууруудтай байна:

Нийт хаягдлын хэмжээ: 247 Мт

Жилийн хаягдал: 14.3 Мт/жил дээд хэмжээ нь, 13.7Мт/жил дунджаар,

Үйл ажиллагааны хугацаа: 18 жил

Хаягдлыг агуулах байгууламжийн дизайны хэмжээс нь дараах байдалтай байна:

Өтгөрүүлсэн хаягдлын хувилбар нь: шингэн байдлын нягтрал нь 62% w/w

Хаягдлын хуурай нягтрал нь: 1.6тн/м3

Өтгөрүүлсэн хаягдлын эргийн хажуугийн хэсэг нь 2 % ба үүнийг геотехникийн

шинжилгээ дээр үндэслэн гаргасан болно.

Хаягдлыг агуулах байгууламжийн ерөнхий зураглалыг Австралийн Үндэсний

Хорооны Том хэмжээний далан байгуулах тухай гарын авлагыг баримтлан

гаргасан.

Хаягдлыг Агуулах байгууламжийн салхи шуурганы тэсэх хэмжээ: Салхи

шуурганы хэмжээг 300мм хур тунадастай байх үед жилд 1:100 давтамжтай байх

Шүүрэлтийн болон битүү усны хоолойн хамгаалалтын систем энэ нь хаягдлын

шүүх уснаас газрын гүний усыг бохирдуулахаас хамгаалах

Хаягдлыг агуулах байгууламж нь өмнө, зүүн болон хойд хэсгийн талыг хамарсан

далангийн байгууламжаас бүрдэнэ Баруун хэсгийг газрын өндөрлөг толгой хэсэг

байна.

3.4.2. ГЕОТЕХНИКИЙН ҮНЭЛГЭЭ

Хаягдлыг агуулах байгууламжийн талбай, үйлдвэрийн талбай болон холбогдох

бусад талбайн геотэхникийн судалгааг Коффей майнинг компаниар 2009 оны 7

дугаар сард хийгдсэн. Төслийн ерөнхий талбайн шинжилгээ нь тухайн цагтаа

хийгдсэн бөгөөд өөр талбайн сонголт байгаагүй.

Талбайн ажил нь Либхер фирмийн 944 маркийн экскаватораар хийгдсэн нийт 37н

туршилтын нүх, 11 цооног, мөн 8н цооногт нь хийсэн нэвтрэх чанарын тестээс

бүрдэнэ. Урьдчилсан хариугаар газрын нөхцөл нь элс, хайрга болон дээгүүр нь


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


хучсан элсэн шавар байх ба 1.6-3.0 метрийн зузаантайгаар талбайн баруун өмнө

зүгт байрласан байна. Талбай дахь геологийн үндсэн үзүүлэлт нь холимог

конгломерат болон элсэн чулуулаг байх ба 0.9 метрээс 3.0 метрээс гүн хүртэл

байсан.

Нэвчилтийн чанарын тестийн хариу нь талбай дахь суурь материалууд нь 10-4 -10-

6 м/с нэвчилтийн чанартай байна гэж элсэн шавар болон чулуун дээр гарсан

байгаа. Хаягдлыг агуулах байгууламжийг барих товлосон талбай дээр хийсэн

шүүрэлтийн шинжлгээний хариу нь хаягдлыг агуулах байгууламжийг барих

ажилд хамгийн төвөг учруулах асуудал байна гэж гарсан. Ямарч бага нэвчилтийн

чанартай материалаар даланг барихгүй байх хаягдлыг агуулах байгууламжийн

бүрээс барилгыг хог хаягдлыг агуулах талбайгаас ашиглаж болно (Шүүрэлтийг

зогсоох болон Нөхөн сэргээх систем, Хаягдлыг хадгалах байгууламж, Бүлэг 3.2).

Хаягдлын байгууламж нь статик болон динамик нөхцлүүдэд тогтвортой байхаар

загварчлагдсан. Чичэрхийллийн судалгаа нь урт хугацаан дахь тогтворжилтын

шинжилгээнд ачааллын мэдээллийг өгөх үүднээс хийгдсэн байгаа.Төслийн

талбай нь харьцангуй чичэрхийллийн тогтвортой бүсэд оршдог.Төслийн эргэн

тойронд ямар нэгэн газрын нуралт болсон мэдээлэл эсвэл баримт байхгүй мөн

одоогийн байгаа мэдээлэл дээр үндэслэхэд ойр орчны талбайд газрын хүчтэй

хөдөлгөөн бүртгэгдээгүй байна. Газар чичэрхийллийн судалгаа нь (доорхоос

харна уу) газар хөдлөлтийн загварчлал ачаалал нь 0.04 гр нь үйл ажиллагааны явц

дахь газар хөдлөлт (дундаж хэтрэх магадлал нь 1:500 жил) мөн 0.2 гр нь хамгийн

дээд байх газар хөдлөлт юм. Иймд төслийн талбай нь бага болон багавтар

чичэрхийлэлтэй хэсэгт тооцогдоно.

3.4.3. ТОГТВОРТОЙ БАЙДЛЫН ШИНЖИЛГЭЭ

Үйл ажиллагаа эрхлэх газрын газар хөдлөлтийн үнэлгээг Автрали улсын

Викториа мужийн Ричмонд хотын “Байгаль орчны Систем ба Сервис” хувийн

эзэмшлийн ХХК –ийн салбар болох Газар хөдлөлтийн Шинжилгээний Төв хийж

гүйцэтгэсэн. Тус бус нутгийг бага зэргийн газар хөдлөлтийн бүсэд тооцдог

боловч континенталь буюу тив бүс нутагт өнөө хүртэл болсон тоомохон нэг газар

хөдлөлтийн (1957 оны 12-р сарын 04-нд 8.1 баллын хүчтэй болон Газрын

Максимум Хурдасгал (ГМХ) нь 23.6) байршил нь Говь-Алтай аймагт Төслийн

талбайгаас баруун тийшээ барагцаагаар 700 км зайд оршдог. Хамгийн ойр орших

хамгийн их хохирол учруулсан тэмдэглэгдсэн газар хүдлэлт 2005 оны 07-р сарын

20-нд Төслийн талбайгаас 105 км зайнд 5.4 баллын хүчтэй 130 Газрын Максимум

Хурдасгалтай болсон. Ойр бүс нутгийн газар хөдлөлтүүд нь богино хугацааны

өндөр давтамжтай хөдөлгөөн (харьцангуй өндөр хурдасгалтай ба бага шилжилт

хөдөлгөөнтэй) үүсгэдэг гэж тогтоогдсон.

Тогтвортой байдлын шинжилгээг санал болгож буй ХХХБ -ийн далангийн

дизайн концептын төлөө зүүн болон баруун талын далангийн хамгийн өндөр

хэсгүүдийн налууг тооцоолох загварчлалын программыг ашиглан хийж


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


гүйцэтгэсэн. Компьютерийн загварууд нь төслийн талбайн газрын доторх

циркуляр гулсах магадлалтаай хавтангуудын тогтвортой байдлыг Бишопын

хялбарчилсан аргаар шинжилсэн.

Санал болгож буй ХХХБ –ийн далангийн дизайнлагдсан газар хөдлөлтийн

даацыг хүдрийн хаягдал хадгалтын аюулын категорийг харгалзан үзэж

тодорхойлсон бөгөөд өгөгдсөн жилийн хэтрэх магадлалтай (ЖХМ) газар

хөдлөлтөнд зориулж сонгогдох болно. Энэхүү ХХХБ нь “Ач холбогдолтой”

аюулын категорид хамаарах хүдрийн хаягдлын хадгалалт гэж үзэх тул

Ашиглалтын Суурь Газар Хөдлөлтийг (АСГХ) ЖХМ 1:500 жилээр сонгогдсон

бөгөөд тооцолсон хамгийн их газар хөдлөлт ЖХМ 1:10,000 –р сонгосон болно.

Дизайнлагдсан газар хөдлөлтийн даацыг хэвтээ Газрын Максимум Хурдасгалыг

(ГМХ) АСГХ (1:500 ЖХМ) –ийн хувьд 0.04 г ба Тооцолсон Хамгийн Их Газар

Хөдлөлт (ТХИГХ) –ийн (1:10,000 ЖХМ) хувьд 0.2 г тус тус сонгосон болно.

Шинжилгээг далангийн барилгын хувьд доод хэсгийн эхлэх далангаас (1-р үе

шат) эцсийн далан (6-р үе шат) хүртэл тус тус хийж гүйцтгэсэн болно.

Тогтвортой байдлын шинжилгээнд боломжтой газар нь оруулсан гүний усны

чийгтэй гадаргуу нь нэвчилтын шинжилгээн дээр тулгуурласан.

Урсгал дээш болон доош чиглэлийн далангийн алдааны нийт хорин дөрвөн (24)

тохиолдлыг периметр далангийн дагуу зүүн болон даланг оруулан шалгасан.

Австралийн Үндсэний Том Далангийн Холбоо (АҮТДХ) (1999)–д заасан аюулгүй

байдлын зөвлөсөн хамгийн хамгийн бага хүчин зүйлтэй харьцуулахад тогтвортой

байдлыг шинжилгээ шалгасан тохиолдлууд бүгд найдвартай байдлын ижил

хүчин зүйлтэй болох нь тогтоогдсон. Шинжэлгээний дагуу периметр далангийн

геометр дизайн тохирч байна. Танилцуулсан шинжилгээнүүдийг консерватив

аргаар хийсэн бөгөөд доод ус зайлуулах системийн хамт татах хоолойг дизайны

концептэд оруулсан нь далангийн дотор гүний усны чийг агуулсан гадаргууг

үүсгэхгүй байлгуулах болно.

3.4.3.1. Шүүрэлтийг хянах

Хэдийгээр судалгаа явагдаж байгаа хэдий ч хаягдлын байгууламж нь хүчил

болон метал агуулсан усыг ялгаруулах боломжтой юм. Ерөнхийдөө шаардлага

байгаа тул хаягдлын байгууламжийн ойролцоо шүүрэлтийн хяналт болон

менежмент хийх. Үүнд дараах боломжит хувилбарууд байж болно:

1. Хэрэв ялгарсан хүчил нь асуудал учруулахгүй гэж үзсэн тохиолдолд

хаягдлын байгууламжийн доогуур суурилсан байгалийн материалыг

ашиглаж хийсэн урсгах систем ньхаягдлын дундуур нэвтэрсэн усны

тодорхой хувийг цуглуулах болон буцаан дахин үйлдвэрлэлд хэрэглэх

2. Хэрэв ялгарсан хүчил нь суурь болон ханын хэсгийг даган шавартай

холимогоор урсах боломжтой байвал байгал орчин руу хүчлийн урсахыг


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


хамгаалах мөн баяжуулалтанд хэрэглэгдэж байгаа усны нөхөн

сэргээлтийг нэмэгдүүлэх

Дээр дурдсанчлан, хаягдлын хүчил үүсгэх талаарх судалгаа нь одоогоор хийгдэж

байгаа бөгөөд эцсийн энэхүү судалгаагаар хаягдлын байгууламжийн загварыг

эцэслэн гаргах юм. Хэрэв хүхрийн хүчил ялгаруулж байгаа бол хянах

менежментийн систем хаягдлын байгууламжийн далангийн доод хэсэг дэхь

газрын гүний ус болон уурхай хаагдсаны дараах хүхрийн хүчлийг хянах мөн гарч

байгаа хүхрийн хүчлийг тохиромжтой аргаар нэвчүүлэх болон бусад аргаар

хаях.Уурхай хаагдсаны дараах хүхрийн хүчлийн менежментийн асуудал нь

Уурхайг хаах төлөвлөгөөнд оруулан тусгагдсан байна.

3.4.3.2. Гидрологийн шинжилгээ

Санал болгож буй ХХХБ нь дээд 960 га газар ба налууны усны хагалбар бага

байх газар байрласан. Цагаан суврага төслийн орчин тойрны газар нь ерөнхийдөө

тэгш болон бага дов толгодоос бүрдэнэ. Газрын Хамгаалтын далангийн өндрөөс

шалтгаалж илүүдэл ус үүсэхээс шалтгаалж хүдрийн хаягдлыг хадгалах газарт

усны хагалбар тэнд үүсэхгүй. Байгууламжинд илүүдэл ус зөвхөн тохиолдлоор

“хур тунадас” үүсэх болно.

ХХХБ–г хөгжүүлэхэд голын цутгалан эсвэл усан замд том бага хэмжээний

хазайлт өөрчлөлт гарна. Энэ нь үл ажиллагааны нарийвчилсан төлөвлөгөөний нэг

хэсэг болно. 4.1.5-д үзүүлсэн Усны нөөцийн зураг нь уурхайн байгууламжийн

дээд хэсэг болон одоо хаягдлыг агуулах байгууламжийн доод хэсэгт байрлах

худгуудыг харуулсан байгаа.

Санал болгож буй ХХХБ нь хажуу уулын байгууламж байх бөгөөд ХХХБ –ийн

ус тогтоох талбай дотор зөвхөн тохиолдлоор хур тунадас орсноос шалтгаалж

ХХХБ дотор усны хагалбар үүсэх болно. Энэхүү бүтэц байгууламжийн хувьд

аюулын ангилал өндөр байгаа (АҮТДХ 1999) гэж үзвэл, хамгаалалтын даланг 1-

100 бүхий Дундаж Давтамжийн Интервалтай (ДДИ) 3 өдрийн хур тунадас (бороо

болон цас хайлах) ороход даах хэмжээтэй байгуулсан.

ХХХБ –ийн дизайн болон илүү чухал болох түүнийг ажилуулах (уснаас дээш

цухуйх тавцангийн зөвшөөрөгдсөн хэмжээ) нь (ЖЭМР, 2008) суурь судалгааны

мэдээлэл дээр үндэслэн 300 мм бүхий хур тунадас орно гэж урьдчилан

таамагласан 100 жилд 1 удаа бүхий ДДИ цагийн хур тунадас орохтой эквивалент

дизайнлагдсан хур тунадас орохыг даах түр зурын хадгалалтыг боломжтой

болгох болно.

Дизайнд гэсэн хэдийч уснаас дээш цухуйх тавцангийн зөвшөөрөгдсөн хэмжээ

хэмжээтэй байлгахын тулд усыг хадгалах байгууламжаас үргэлжлэн гаргах

бөгөөд үйл ажиллагааны хяналтыг зөв зохистой хийнэ гэж тогтоосон. Уснаас

дээш цухуйх хажуу тавцанг усны балансын шинжилгээс уламжлан авсан ердийн

ажиллагааны цөөрмийн хамгийн өндөр дээр тулгуурлан үндэслэсэн болно.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Түүнчлэн, 1-100 бүхий Дундаж Давтамжийн Интервалтай (ДДИ) 3 өдрийн хур

тунадасын (300 мм) дизайн нь 500 мм бүхий ажиллагааны уснаас дээш цухуйх

нэмэлт хажуу тавцанг зөвшөөрч байгаа. ХХХБ –ийн периметр далангийн түвшин

ерөнхийдөө тэдгээрийн тэнцүүлэгч шугамын дагуу ялгаатай байдаг. Гэсэн хэдийч,

ХХХБ –ийн периметр далангийн нийт зүүн хэсэг нь дизайнлагдсан максимум

ажиллагааны түвшин болон дизайнлагдсан шуургын хэмжээтэй байх зорилгоор

тогтоосон хэмжээтэй хянганы түвшинтэй байна. Доош урсгалын барилгын

техник нь далангийн энэхүү зүүн хэсгийг дээшлүүлэхэд ашиглагдах болно. Учир

нь, их хэмжээний хур тунадас эсвэл/болон цас хайлснаас үүсэж даланд их

хэмжээний ус хуримтлагдах гэж тооцоологдсон.

Бэйтмэны шинжилгээгээр (2011 оны 02-р сар) ХХХБ –ийн үйл ажиллаганы үед

усны тэнцвэрийг шалгасан. Хүдрийн хаягдлын хадгалах байгууламжийн орох ба

гарах урсгалыг сар бүрээр урьдчилан тооцолсон. Орох урсгалд ХХХБ –д

тохиолдлоор орсон хур тунадас болон урсан орох шингэн зуурмаг бүхий ус тус

тус хамаарах болно. Харин гарах урсгалд ус ууршилт болон нэвчилтийн алдалт,

түүнчлэн хүдрийн хаягдалд авч үлдсэн ус тус тус хамаарах болно. Шингэн

зуурмаг (65%-70% хатуу үлдэгдэл) бүхий нягтаршилттай байхад хүдрийн хаягдал

авчирч хадгалж болно гэж тэмдэглэгдсэн байгаа. Ердийн тохиолдолд хүдрийн

хаягдлаас ялгаран гарч буй ус л хүдрийн хаягдлаас гардаг. Учир нь хүдрийн

хаягдал элсэн ѐроол дээр тунаж цуглардаг бөгөөд хөвөх усыг эргүүлэн авах

боломж буурах болно.

Шинжилгээнд дараахь таамаглалыг дэвшүүлсэн болно. Үүнд:

Шингэн зуурмагийн нийт гаралт 13.72 Mtpa, 65% хатуу үлдэгдэлтэй

байхад

Хүдрийн хаягдлын илүүдэл усны коэффициент: 0.0 – 0.2 (хур тунадас

дээр үндэслэн ашигласан ба зохих байдлаар зохицуулан)

Ууршилтын савны фактор: 0.85

Цөөрөм болон урсах элсэн ѐроол: 64 Га

Үлдсэн чийглэгийн агууламж: 30%

Усны балансын загварыг хур тунадасын байгаа түүхэн бичлэг тэмдэглэл (ЖЭМР,

2008) ашиглан тохируулсан. Сард орох хур тунадасын хамгийн дээд дундаж

хэмжээ (34.6 мм) ерөнхийдөө 08-р сард тохиолддог байхад сард орох хур

тунадасын хамгийн доод дундаж хэмжээ 01-р сард 0.8 мм хэмжээтэй тохиолддог.

Сарын ууршилтын хамгийн дээд дундаж хэмжээ 05-р сард 230.2 мм хэмжээтэй

тохиолддог байхад арын ууршилтын хамгийн доод дундаж хэмжээ 01-р сард 14.8

мм хэмжээтэй тохиолддог. Жилийн хур тунадасын нийт дундаж хэмжээ 109.1 мм

байхад жилийн ууршилтын нийт дундаж хэмжээ 1,439.2 мм –тэй тэнцүү байна.

Загварчлалын үр дүнг хүснэгт № 2-25 –т нэгтгэн харуулав.

Хүснэгт 3.4 ХХХБ –ийн усны тэнцлийн тооцоо

Усны балансын урсгал Эцсийн

хэрэгжих

Урьдчилсан

хэрэгжих


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


боломжийн

судалгаа:

боломжийн

судалгаа:

Жилийн дундаж усны эргэн буцалт (цахим хүснэгтээс) 30% 28%

Усны эргэн буцалт – 04-р сараас 10-р сар хүртэл 25% -

Доод хязгаар хүрээний усны эргэн буцалт – 04-р сараас 10-р

сар хүртэл багасч буцна

15% -

Жилийн тэжээх ус – дундаж эргэн буцалт (оптимист байдлаар) 5.2 x 106 м

3 5.3 x 10

6 м

3

Жилийн тэжээх ус – “дээд” хязгаар хүрээний 6.3 x 106 м

3 -

Усны баланс өвлийн саруудын (ө.х. 11-р сараас 03-р сар хүртэл) турш хөлдсөн

байдлаас шалтгаалж буцаж ирэх усны хэмжээг хэт ихээр урьдчилан таамагласан

байх магадлал өндөр. ХХХ–с эргэн буцалт нь тус байгууламжийг зохих

хэмжээгээр удирдаж ажиллуулсан тохиолдолд өвлийн турш харьцангуй “тогтмол”

байх өндөр магадлалтай. Өвлийн улиралд усны эргэн буцалт зуны усны “бага”

эргэн буцалттай төстэй байх ѐстой. Үйл ажиллагаа эхлэх үед болон эхний жилд,

усны алдагдал нь загвар дээр зааснаас хавьгүй өндөр байх магадлалтай бөгөөд

тиймд энэ үед тэжээх усны шаардлага өндөр байх болно.

Ердийн шингэн зуурмаг бүхий хүдрийн хаягдлын системийн хүдрийн хаягдлын

0.8 - 1.0 м3/т –тай харьцуулахад Зузааруулсан багцын концептын тэжээх усны

шаардлагатай хэмжээн нь барагцаагаар хүдрийн хаягдлын 0.4 м3/т –тай тэнцүү

байх магадлалтай.

3.4.4. ЕРӨНХИЙ ЗУРАГЛАЛ, ЗАЙЛУУЛАН ХАДГАЛАХ

СТРАТЕГИ БА ҮЕ ШАТТАЙ ХӨГЖҮҮЛЭЛТ

Нягтаршуулсан хүдрийн хаягдлын багц нь барагцаагаар 960 Га бүхий тайлбайг

эзлэх (Зураг № 2.13 –г харна уу) бөгөөд зайлуулан хадгалалт нь нэн тэргүүнд

хүдрийн хаягдлын хадгалах байгууламжийн баруун талын хязгаарыг үүсгэх дээд

хяр дээр байршилсан хэд хэдэн цэгтэй хоѐр төв өргөгчөөр хийгдэх болно. Энэхүү

боломж нь гол дамжуулах тойрог шугам шаардагдахгүй. Үйл ажиллагаа эрхлэх

газрын байгаалийн ѐроол суурь түвшин ерөнхийдөө зүүн чиглэл рүү намсдаг

бөгөөд хүдрийн хаягдлын зайлуулан хадгалалт нь зүүн ба зүүн хойд талын далан

руу хүдрийн хаягдал овоорох байдалтай байна.

Эхлэх даланд тохируулсан дизайн концепт нь урсгал дээш чиглэсэн Өндөр

Нягтаршилтай Полиэтилен (ӨНПЭ) ус татах хоолойгоос, шүүлтүүр шилжэх бүс

талбайгаас, болон уурхайн нягтаршуулсан хүдрийн хаягдал болон карьерын

чулуун / ѐроолын материалын доош урсгалын бүс талбайгаас тус тус бүрдэх

бүсчилсэн далан болно. Зүссэн шуудуйг далангийн дизайнд оруулсан бөгөөд

ӨНПЭ ус татах хоолой энэхүү шүүлтүүрийн цөөрөмд шаардлагатай байна.

Периметр далангийн үлдэгдэл хэсгийг уурхайн нягтаршуулсан хүдрийн хаягдал

болон карьерын чулуун / ѐроолын материалаар барих болно.

1.6 т/м3 (хуурай) хүдрийн хаягдлын нягтаршалтай ба 3 хувийн эргийн налууг тус

шинжилгээнд оруулан судалсан болно. ХХХБ –ийн далангууд 18 жилийн турш

ашиглагдах үечилсэн (6 үе) байгууламж байх болно.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ХХХБ –ийн дизайн, нэвтчилт, тогтвортой байдал болон усны гидрологи /

гидравликийн балансын шинжилгээнүүдийг дизайны тохирох байдалд (Бейтмен

огноогүй) нийцүүлэн хийж гүйцэтгэсэн.

Ёроолын ус зайлуулах системийг дизайныг шүүлтийн цөөрмийн дизайнд

оруулсан бөгөөд шүүгдсэн материалд хүрэх замыг уурхайн хүдрийн хаягдлыг

машин тээврээр нягтаршуулан байгуулж периметр далангийн хамт үе шаттайгаар

барьж байгуулах болно.

Эхлэх далан нь урсгал дээш чиглэсэн ӨНПЭ ус татах хоолойгоос, шүүгдсэн

материалын талбай дахь зүссэн шуудуугаас, шүүлтүүр шилжэх бүс талбайгаас,

болон уурхайн нягтаршуулсан хүдрийн хаягдал болон карьерын чулуун /

карьерын материалын доош урсгалын бүс талбайгаас тус тус бүрдэх бүсчилсэн

далан болно. Карьерын материалыг Коффи –гийн дэргэд байршилсан тогтоож

тодорхойлсон карьерын материалтай талбайгааас түүний шинжилгээний явцад

бүрдүүлэх боломжтой.

Периметр далангуудыг уурхайн нягтаршуулсан хүдрийн хаягдал болон карьерын

чулуун / ѐроолын материалаар барих болно.

Эхлэх гол даланг 5 үе шаттайгаар (ө.х. 2x5 м ба 3x2 м тус бүр өргөх) байгаа

хэмжээнээс шалтгаалж уурхайн хүдрийн хаягдлаар урсгал доош барилгын эсвэл

төв шугамын техникийг ашиглан өргөх болно. шүүлтийн цөөрөм дэх зүүн талын

далангийн ӨНПЭ ус тахах хоолойг периметр далантай хамт өргөх болно.

Эхлэх далангийн максимум өндөр нь барагцаагаар 9 м байх бөгөөд дизайны

санал болгож буй максимум өндөр 25 м байх болно. Периметр далан нь дизайны

налуу 1:2 (босоогоос хэвтээ чиглэл рүү) дээш урсгал болон 1:2.3 (босоогоос

хэвтээ чиглэл рүү) доош ургалтай (зөвхөн зүүн талын даланд харин бусад газар

1:2 (босоогоос хэвтээ чиглэл рүү)) байх болно.

Шүүсэн материалд хүрэх замыг уурхайн хүдрийн хаягдлыг машин тээврээр

нягтаршуулан байгуулж периметр далангийн хамт үе шаттайгаар барьж

байгуулах болно.

Хүснэгт 3-4 ХХХБ –ийн хадгалалх хүчин чадал болон талбайн нэгтгэн үзүүлэв.

Өргөлтийн үе шат тус бүрийн урьдчилан тооцоолсон хугацаа нь 1.6 т/м3 бүхий

хуурай нягтаршилтай байгалийн хүдрийн хаягдал болон жилд 14.3 Мт хүдэр

боловсруулах хүчин чадлаар үйлдвэрлэх явцад хаягдал үүсэх хувь хэмжээнд

тулгуурласан.

Хүснэгт 3.5 Нягтаршуулсан хүдрийн хаягдал хадгалах байгууламжийн

хадгалалтын нэгтгэл


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Үе

шат

Далангийн хяр

(өөрчлөлт)

Хадгалах

талбай

(м2)

Хадгалах

эзэлхүүн

(м+)

Хадгалах

хүчин чадал

(тон)

Урьдчилан

тооцоолсон

хугацаа

(жил)

1 921.0 - 955.0 8,770,000 17,153,000 27,444,000 2.0

2 921.0 - 960.0 8,790,000 42,882,000 68,611,000 5.0

3 924.0 - 965.0 8,921,000 77,188,000 123,500,000 9.0

4 927.0 - 967.0 8,961,000 102,917,000 164,667,000 12.0

5 930.0 - 969.0 9,040,000 128,646,000 205,833,000 15.0

6 933.0 - 971.0 9,088,000 154,375,000 247,000,000 18.0

3.4.4.1. Эргэлтийн систем

Дизайнд хоѐр шүүлтийн цамхаг байгууламжинд ажилах насосуудас бүрдэх

шүүлтийн системийг оруулсан болно. Гаргаж авсан шүүгдсэн усыг үйдвэр рүү

дахин ашиглах зорилгоор сорж буцааж, автоматаар идэвхжүүлж, боловсруулах

усны цистерны өндрийн түвшний мэдрүүрийн заалтаар соролтыг зогсоох болно.

Шүүлтийн цистерны түвшин нам болоход насосууд автоматаар ажиллахаа

болино.

Шүүлтийн цистерн нэг нэгэн дээрээ босоо чиглэлд давхарлаж тавьсан ба шилж

сонгон шүүгдсэн чулуугаар бүрхэгдсэн нүхлэгдсэн бетон хойлоогоос бүрдэх

болно. Шүүлтийн цистерн хүдрийн хаягдлын далан хаалтаас гадаргууны усыг

цуглуулах бөгөөд түүнчлэн сорж авсан нэвтчсэн ба ѐроолын зайлуулсан усыг

хуримтлуулах болно.

3.4.5. НЭВЧИЛТИЙГ ЗОГСООХ БА НӨХӨН СЭРГЭЭХ СИСТЕМ

Зүүн талын далан дээш урсгалын талд нэвтчилтийн зүсэлт агуулах бөгөөд

түүнийг ѐроолын гадаргуугаас 3 м доор чулуу болгон ухагдах болно. Зүсэлтийг

буцааж шаварлаг / лаглайсан материалаар буцаж дүүргэн нягтаршуулах бөгөөд

ӨНПЭ ус татах хоолойг зүсэлт дотор байршуулах болно.

Гадаргууны хөрсөөр дамжих болон хүдрийн хаягдлын хадгалах байгууламжийн

доош урсалтын хэсгүүдэд гарч болзошгүй хэвтээ чиглэлийн нэвтчилтийг

багасгахын тулд нэвтчилтээс хамгаалах шуудуйг ХХХБ –ийн зүүн талын

далангийн хажуу талд байгуулах болно. Уурхайн газрын гүний усны хянах

төлөвлөгөөнд нэг хэсэг байдлаар мониторинг хийх худгуудыг газрын гүний

усанд байршуулах ба хаягдлыг агуулах байгууламжийг оруулан хянана.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Шүүрэлтээс газрын гүний усыг бохирдуулах, гол далангийн нуралд алдаа нь

байгал орчныг цэвэрлэх болон үйл ажиллагааны эрсдэлүүд (усны хоолой задрах,

усны менежментийн асуудлууд гэх мэт) нь байгал орчны үнэлгээнүүд хийгдсэн

байгаа. Санал болгож буй эрсдлийн удирдлагууд нь:

- Далангийн хүрээлсэн ус зогсоох суваг нь газрын дагуух шүүрэлтийг

зогсоох

- Хаягдлыг агуулах байгууламжийн газар доогуурх усны суваг нь гол их

хэмжээний шүүрэлтийг багасгах зориулалттай юм.

- Далангийн дээд хэсгийг барихдаа мөн бага нэвчилттэй материалыг

оруулах

- Усыг дахин ашиглах үүднээс эргэлтийн систем байгуулах

- Олон улсын шаардлага хангасан байгууламжуудыг загварчлах (тухайлбал

АҮТДХ)

- Ажиллах зааварчлагааны дагуу тоног төхөөрөмжийг ашиглах

- Өтгөрүүлсэн хаягдлыг хэрэглэх (илүү их ус үйлдвэрт хэрэглэгдэнэ)

Нэвчилтийн шуудуйг ѐроолын гадаргуугаас 3 м доор элсэн дундуур чулуу болгон

ухах болно. Шуудуйг шилж сонгосон чулуулаг / том ширхэгт хольц материалаар

буцаад дүүргэх бөгөөд шуудуйн ирмэгийг шүүлтүүр хийх зориулалт бүхий

геотехтил материалаар хучиж тэгшлэх болно. Дизайнд нүхлэгдсэн хоолойг урсах

чадварыг дээшлүүлэх зорилгоор оруулсан байгаа. Саатсан нэвчсэн усыг

шүүгдсэн материал нөхөн сэргээх цамхагуудын ойр байршлах бетонон худаг

бүхий ус татах хойлоонуудыг ашиглаж барьсан хоѐр ус хураагуурууд руу урсан

орох болно. Нөхөгдсөн нэвчсэн усыг босоо чиглэлийн насосыг ашиглан

шүүгдсэн материал нөхөх цамхагууд руу (ус хураагуурт өндөр түвшинд байхад

асааж, харин нам түвшинд унтраадаг) автоматаар шахах болно.

Хяналтын / нөхөн сэргээлтийн өрөмдлөгийн цооногуудыг тогтмол усны түвшинг

хянах болон ХХХБ –ийн ойролцоох усны чанарын дээж авахад ашиглах болно.

3.4.5.1. Ёроолын ус зайлуулалт

Ёроолын ус зайлуулах системийг үйл ажиллагаа эрхлэх газрын зүүн хэсгийн

шүүлтийн талбайд барьснаар хүдрийн хаягдал хоорондоо нийлээхээс үүсэх усыг

нөхөн авах болон үүсэх боломжтой нэвчилтийн алдагдлыг багасгахад туслах

болно. Ёроолын ус зайлуулах систем нь шүүлтийн талбай дээр ѐроолын ус

зайлуулах шугам хоолой бүхий шүдэн хэлбэр бүхий тор сүлжээнээс бүрддэг. Тус

тор сүлжээ нь байгууламжийн зүүн талын далан дагуу байрласан гол тужээгч

шугам хоолойд нийлэх тэжээх шугам хоолойнуудаас бүрддэг. Тус тор сүлжээний

талбайг цөөрмийн максимум тэлэлт дээр тулгуурлан 1:100 жил, 3 өдрийн дараахь

байдлаар үнэлэгдсэн бөгөөд тор сүлжээ урьдчилан тооцолсон усны цөөрмийн

максимум тэлэх хэмжээ хүртэл тэлэх болно. Ёроолын ус зайлуулах шугам

хоолойнууд хольц материал / элсээс бүрдэх шүүх бүс талбайгаар хүрээлэгдсэн

геотекстил материалаар ороогдсон нүхлэгдсэн хоолойнуудаас бүрддэг. Ёроолын


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ус зайлуулах шугам хоолойнууд геотекстил материал бүхий шүүлтүүр болон

хольц материалтай нийлсэн дотоод ус хураагууртай нэгэн түвшинд очдог.

Ёроолын ус зайлуулах системд хуримтлагдсан усыг зүүн талын далан хавьцаа

байршилсан налуу цооног руу дотогш оруулсан усан дотор орж ажиллах

насосоор нөхөн сэргээх болно. Ёроолын ус зайлуулах ус хураагууруудад

хуримтлагдсан усыг шүүлтийн шүүгдсэн материал нөхөх цамхагууд руу (ус

хураагуурагт өндөр түвшинд байхад асааж, харин нам түвшинд унтраадаг)

автоматаар шахах болно.

3.4.5.2. Үйл ажиллагаа /ашиглалт

Боловсруулах үйлдвэрээс усгүйжүүлсэн хүдрийн хаягдлыг ХХХБ руу 62% w/w

бүхий шингэн зуурмагыг нэг хоолойгоор сорох болно.

Хүдрийн хаягдлыг нэн тэргүүнд хүдрийн хаягдлын хадгалах байгууламжийн

баруун талын хязгаарыг үүсгэх дээд хяр дээр байршилсан хэд хэдэн цэгтэй хоѐр

төв өргөгчөөр гүйцэтгэж зайлуулан хадгалах болно. Төв өргөгчийг цаг хугацааны

турш тууштай үргэлжлэн өргөх эсвэл шууд эхэнд нь татлагаар (олс уяа, гинж,

утас эсвэл тэдэнтэй төстэй суурь дэмжих төхөөрөмжөөр) өргөх боломжтой.

Эксковатораар хүдрийн хаягдлыг ашиглан барьсан орох зам болон дээр нь хүн

явах боломжтой нягтаршуулсан хүдрийн хаягдал (гэсэн хэдийч шүүлтийн

талбайд ойрхон биш) дээгүүр явж түүнд хүрэх боломжтой.

ХХХБ –ийн дизайнд үйл ажиллагааны дараахь санаа бодлыг оруулсан болно.

Үүнд:

a) Нягтаршуулсан шингэн зуурмаг хэлбэртэй хүдрийн хаягдлыг хоѐр дан

зайлуулах цэгээс хэсэг талбай бүрээр зайлуулах болно.

b) Хүдрийн хаягдлыг зайлуулах ажлыг шүүлтийн байгууламжийг тойруулан

бага хэмжээний хөвөх устай цөөрөм байлгаах үүднээс хийж гүйцэтгэх

болно.

c) Хүдрийн хаягдлыг хадгалах талбайн дээд гадаргуу нь нийтдээ баруунаас

зүүн тийшээ налсан газрын хэлбэр бүхий хэд хэдэн гүдгэр конус хэлбэр

үүсгэх болно. Үйл ажиллагаа явуулах уснаас дээш цухуйх тавцангийн

хамгийн бага хэмжээг 2,590,000 м3 бүхий багтаамжай (1:100 ДДИ 3 өдөр

үргэлжлэх) шуурганы усны цөөрмөөс 0.5 м–ийн өндөрт байлгах болно.

Шүүлтийн байгууламжийг тойрон байгаа цөөрмийн “ердийн” түвшингээс

8.5 м цухуйсан тавцангийн нийт барагцайлсан минимум хэмжээнд

хамаарах болно.

Хүснэгт 3.6 Усны хилийн шалгуур үзүүлэлтүүд

Усны хилийн хязгаар

Байрлал Үйл Эргийн Шуурганы түвшин Нийт усны


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ажиллагааны

шатан дахь

усны хил

усны

хил

дэхь усны хил ( 100

ARI-д 1 удаа 3 өдөр)

хил

Зүүн далан 0.3 м 0.2 м 8.0 м 8.5 м

Баруун далан 0.3 м 0.2 м 8.0 м 0.5 м

a) Ойр ойрхон хяналт шалгалтыг (ээлж бологонд хамгийн багадаа хоѐр удаа)

хүдрийн хаягдлын шугамууд, ус буцаалтын шугамууд, хүдрийн хаягдал

зайлуулах цэгүүд, шүүлтийн систем, түүнчлэн ус нөхөн сэргээх системтэй

харьцуулахад хөвөх усны цөөрмийн байршил болон ѐроолын ус

зайлуулалтын ус хураагуур руу урсах үйлдлийг тус тус хийж гүйцэтгэх

ѐстой. Далангуудыг өдөрт нэг удаа хянан шалгах ѐстой.

b) Үйл ажиллагааны аюулгүй байдал болон байгаль орчны аспектуудыг

зохих хэмжээний туршлагатай, мэргэшсэн инженер хянан шалгалт хийх

явцад байнга дахин хянагдах ѐстой. Энэхүү хянан шалгалтыг хамгийн

багадаа жилд нэг удаа хийж гүйцэтгэх ѐстой.

Үйл ажиллагаа эхлэх оролдлого туршилтуудыг нягтаршуулагчийн газар доор

урсан зайлуулалтын нягтаршил болон хүдрийн хаягдлын эргийн налуу болон

хадгалах байгууламжийн доторх хүдрийн хаягдлын нягтаршилтай харьцуулан

хийж гүйцэтгэх шаардлагатай. Энэ нь байгууламжийг ажиллуулахад тулгардаг

гол эрсдэл юм. Шингэн зуурмагийн нягтаршил “бага” байх үед хүдрийн хаягдлыг

нам түвшинтэй усны эргийн налуу үүсгэх бөгөөд дизайн хийх үед урьдчилан

тодорхойлсноос илүү өндөр далан барихад хүргэх эсвэл гүдгэр / илүү эгц уруу

чулуу хайрган налууг хүдрийн хаягдал зайлуулах цэгт үүсгэж илүү өндөр төс

өсгүүр (ө.х. хүдрийн хаягдал илүү өндөрт зайлуулах шаардлага) хийх

шаардлагатай болдог. Оролдлого туршилтууд цаашид хийгдэх хүдрийн хаягдлын

менежмент болон хүдрийн хаягдал зайлуулан хадгалах төлөвлөгөө хийхэд үнэ

цэнэтэй мэдээлэл өгөх болно.

Нягтаршуулсан хүдрийн хаягдлын систем нь өвлийн улиралд ерөнхий хүдрийн

хаягдлын шингэн зуурмагын системийг бодвол бага асуудал үүсгэх учир

нягтаршуулсан хүдрийн хаягдлын багцтай өвлийн улиралд ажиллахад үйл

ажиллагааны зарим нэг цөөхөн заалтууд шаардлагатай. Шүүлтийн цөөрөм болон

хүдрийн хаягдал урсах эрэг дээгүүр хэсэгчлэн хөлдөлтөөс шалтгаал өвлийн

улиралд байгууламжинд усны буцалт багасан гэсэн хүлээлттэй байгаа. Энэ үед

усны буцалтын хэмжээг максимум түвшинд дараахь зүйлийг дизайн ба үйл

ажиллагаанд оруулсан болно. Үүнд:

Хүдрийн хаягдлын зайлуулан хадгалалтыг шүүлтийн талбайд (ө.х. умард

төв өсгүүр ба хоолой бүхий дэнжийн умард хэсэг талбай) ойр орших

талбаагаас хийж эхэлнэ;

Өвлийн улирал эхлэхээс өмнө буцах усны жигд нийлүүлэлтийг хангах

үүднээс зарим нэг хэмжээний усыг байгууламжин дотор хадгалах


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


хэрэгтэй (ө.х. дунджаар 200,000 м3). Энэ нь шүүлтийн цөөрмийн 0.3 -

0.5 м бүхий гүнтэй барагцаагаар эквивалент байна;

Өвлийн улирал дуусахад хог хагдлаас үүсэн гарах хайлсан усыг

шүүлтийн байгууламжийг нөхөн сэргээхэд бэлэн байна; болон

Өвлийн үйл ажиллагааны үед, хүдрийн хаягдлын шугам / зайлуулан

хадгалах байршлыг өөрчлөх нэгэн үйлдэл болох хүдрийн хаягдлыг

шугамыг урсган сулласаны дараа хүдрийн хаягдлын шугаманд ус

үлдэхгүй. Нарийвчилсан инженерийн ажлын явцад урсгах цэгүүдийг

холбогдох зайлуулан хадгалах цэг болгоны дэргэд бие болгох ѐстой.

Тухайн хэсгийн шүүлтийн урсгах системийг бас шалгаж үзэх болно.

Түүнчлэн нарийвчилсан дизайн гаргах үед, хүдрийн хаягдал зайлуулах

шугамын дагуу олж тогтоосон нам цэгүүдэд ус зайлуултын цэгүүд

шаардлагатай. Учир нь үүгээр хөлдөх магадлалтай ус урсгасны дараа

ямарч ус үлдэх ѐсгүй.

3.4.6. ХЯНАН ШАЛГАЛТ БА ТОНОГ ХЭРЭГСЭЛ СУУРИЛУУЛАХ

Тогтсон хяналт шалгалт болон техникийн засвар үйлчилгээ хийх шаардлагуудыг

Ашиглалтын гарын авлагад (нарийвчилсан дизайн гаргах үе шатны нэгэн хэсэг

болгон боловсруулан гаргах) тодорхойлох болно.

Доор нарийвчлан заасны дагуу хоѐр хяналт шалгалтыг үйлдвэрлэлийн ээлж тус

бүрт оператор эсвэл ээлжийн дарга хийж гүйцэтгэх ѐстой. Хянал шалгалтаар

дараахь зүйлийг шалгана. Үүнд:

ХХХБ –с ба руу тээвэрлэх шугам хоолой (хүдрийн хаягдал нийлүүлэх

шугам болон ус буцаах шугам);

Хоолой задрах, гоожихыг олж тогтоох (хоолойнууд болон далангийн ус

татах хоолой);

Насосууд;

Хүдрийн хаягдлын зайлуулан хадгалалт;

Усан цөөрмийн байршил болон хэмжээ;

Шүүлт ба шүүлтийн насос

Ус буцалтын насос;

Ёроолын ус зайлуулах ус хураагуур болон ѐроолын ус зайлуулалтаас ус

нөхөн сэргээх;

Далангийн хөлнөөс нэвтчилт үүсэх;

Далангийн бүтцийн ерөнхий байдал, ө.х. аливаа шинэ хагарал; болон

Өмнө үүссэн хагарал болон нэвтчилтэд орсон өөрчлөлтүүд.

Боловсруулах үйлдвэрийн менежмент нь Ашиглалтын гарын авлагад заасан

хянан шалгалтууд зохих хийсэн болохыг шалгах хариуцлага хүлээх болно.

Боловсруулах үйлдвэрийн менежмент хүдрийн хаягдлын хадгалах газарт

сар бүр хянан шалгалт хийж гүйцэтгэх болно.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Дизайн, ашиглалт болон аудит хийх туршлагатай геотехникийн инженер

хүдрийн хаягдлын хадгалах газар хамгийн багадаа 6 сард нэг удаа хянан

шалгалт хийж гүйцэтгэх болно.

Өдөр бүрийн биечлэн харж хийх хянан шалгалтууд дээр нэмж сар бүр

эсвэл боломжтой тохиолдолд илүү ойр хугацаанд дараахь мэдэллийг

бичиж тэмдэглэж авах ѐстой. Үүнд:

Хүдрийн боловсруулалт, тонноор хэмжих. Үйлдвэрлэсэн ХХХБ руу

нийлүүлэлсэн хүдрийн хаягдал;

Хүдрийн хаягдлын шингэн зуурмагийн нягтаршил, хатуу биет эсвэл

шингэн зуурмагийн эзэлхүүний хувиар хэжмих; болон

Хүдрийн хаягдлын хадгалалтаас боловсруулах үйлдвэр хүртэл бүх эх

үүсвэрээс буцаж ирэх ус, куб метр эсвэл тонноор хэмжих.

Уурхайн орд дахь цаг агаарын мэдээллийг бичиж тэмдэглэх (ө.х. хур

тунадас болон ууршилт);

Гүний усны цооногуудын байгаль орчны хянан шалтгалт. Цооногуудаас

хамгийн багадаа улиралд нэг удаа дээж авч шинжилгээ (ө.х. усны чанар)

ба усны гүнийг хамгийн багадаа сард нэг удаа хийж гүйцэтгэх ѐстой.

Хүдрийн хаягдлын туршилтын ажил дээр үндэслэн, хамгийн багадаа, Al,

Be, F, Fe, Mn, Mo, Pb Ec болон pH химийн элэментүүдийг турших болно;

Шаврын шугамын болон хүдрийн хаягдлын эргийн түвшний

судалгаануудыг наад зах нь жилд нэг удаа хийж гүйцэтгэх ѐстой.

Дизайны байгалийн нягтаршилтай харьцуулалтаас гаргаж авсан хүдрийн

хаягдлын байгалийн нягтаршилтай болгох зорилгоор хадгалах газар

хадгалсан хүдрийн хаягдлын хэмжээтэй зохицуулахаар энэхүү

хадгалалтын хүчин чадлыг бие болгох болно; болон

Далангийн дараах гарсан судалгааны төлөвлөгөөний дагуу шинэчлэх.

Шүүлтийн цөөрөмд түвшний индикатор байрлуулж төлөвлөгдсөн процессын

хяналтын системд хэмжилтийн дүнг харуулах болно. Энэхүү хэмжилтийг өдөр

бүр хийгдэх биечлэн нүдээрээ шалгах хяналт шалгалтаар баталгаажих болно.

Шүүлтийн усны буцалтын системд урсгалын хэмжигч, усны түвшин хэмжигч,

ажиллаж буй хоѐр Шүүлтийн насосын гаралтын даралтын хэмжигч гэх мэт тоног

төхөөрөмжууд суурилуулсан байх болно. Түүнчлэн, өндөр ба нам түвшний

индикаторуудыг шүүгдсэн материалын цистерн ба ѐроолын ус зайлуулах ус

хураагуурууд болон нэвтчилтийн хуримтлуулагч ус хураагуурууд бүхий багц

хоѐуланд нь буцах усыг үйлдвэрийн процессын усны цистернд жигд тогтвортой

нийлүүлэлтийг хангах үүднээс суурилуулах болно.

3.5. УСНЫ МЕНЕЖМЕНТ

3.5.1. УСНЫ ШААРДЛАГУУД


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Усны менежментийн талаарх энэхүү бүлгийг бүхэлд нь Бейтмены (2011 он)

тайлангаас эх сурвалжилсан бөгөөд энд нэгтгэн дүгнэх болно.

Цэвэр ус уурхайн ажиллагаа, процесс, хүний хэрэглээ болон галаас хамгаалахад

шаардлагатай. Төслийн усны балансыг 3 хувийн чийгшилтэй ба 92 хувийн

үйлдвэр лүү урсан нийлүүлэх боломжтой 14.6 mtpa хүдрийг боловсруулалтан

дээр үндэслэн олж тодорхойлсон болно.

Хүснэгт № 7-8-1 -т харуулсан усны ерөнхий балансаас харахад 866 м3/ц бүхий

дундаж хэрэгцээ байгааг харуулж байна. Түүнчлэн, энэхүү усны урсгалыг Зураг

№ 7-8-1 –т харуулав. Хүдрийн хаягдал хадгалах байгууламжаас шүүгдсэн усыг

(номиналаар 338 м3/ц) нөхөн сэргээх боломжгүй бол өрөмдлөгийн цооногийн

талбай болон цэвэр ус татах насосын дизайнд 1,204 м3/ц бүхий цэвэр усны

максимум хэрэгцээг зөвшөөрсөн. Энэ нь өвлийн улиралд тохиролдох

магадлалтай боловч шүүгдсэн буцах усны урсгалыг хөдөлгөөнтэй байлгах

тохиолдолд ус урсахгүй байх боломжгүй.

Хүснэгт 3.7 Цагаан суврага төслийн усны тэнцвэр

Нэрс Урсацын хэмжээ

(м3/цаг)

Нийт орж байгаа ус 922

Уурхайн хүдэрт орох ус 56

Цооногын ус (Гүний ус) 866

Хаягдлын байгууламжид хэрэглэгдэх нийт ус 590

Нийт гадагш гарч байгаа ус 922

Хаягдлын байгууламжаас цэвэр ууршиж байгаа ус 145

Уурхайн үйл ажиллагаа – зуны цагт дээд хэмжээгээр. (тоос шороо

дарах) 137

Ундны ус 19

Ерөнхий үйлдвэрт хэрэглэгдэх ус 15

Баяжуулах үйлдвэрийн сул алдах хэмжээ 12

Концентрацийн чийгшил 4

Хүснэгт № 7-8-1 дэх усны урсгалын хувь хэмжээг ашиглаж өрөмдлөгийн

цооногийн ус (цэвэр ус ) –ны төслийн номинал хэрэгцээг тодорхойлсон. Энэ нь

уул уурхайн ашиглалтын зуны улирлын хамгийн их хэргэцээ (боссон тоос дарах)

болон хавар ба намрын улиралд гарна гэж хүлээгдэж байгаа ХХХБ –с үүсэх

дундаж цэвэр ууршилтыг (ууршилтаас хасах хур тунадас) тус тус агуулсан болно.

Өвлийн улиралд ууршилтын цэвэр хувь хэмжээ болон уурхайд үүсэх тоос шороог

дарах шаардлага буурах тул өрөмдлөгийн цооногийн ус (цэвэр ус ) –ны арай бага

номинал хэрэгцээ үүснэ гэж хүлээгдэж байгаа. Өвлийн улиралд ХХХБ –д

ууршилтын цэвэр хувь хэмжээ (20 м3/ц) болон уурхайн үйл ажиллагаанд тавих

бага шаардлаг (14 м3/ц) зэрэг 618 м

3/ц хэмжээ хүртэл цэвэр усны хэрэгцээ

буурахыг харах боломжтой. Зуны саруудад, 1,001 м3/ц бүхий цэвэр усны номинал

хэрэгцээ (цэвэр ууршилт 280 м3/ц) гарах магадлалтай.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Өрөмдлөгийн тайлбай, цэвэр усны тээвэрлэлт, болон ХХХБ –ийн шүүгдсэн усны

насос зэрэг зохицуулалтууд улирал хоорондын өөрчлөлтийг хангах зорилгоор

сонгогдсон бөгөөд энэ нь өрөмдлөгийн усны хэрэгцээ 618 м3/ц – 1,001 м

3/ц (эсвэл

1,204 м3/ц хэрэв шүүгдсэн материал байхгүй бол) болон шүүгдсэн материалын

буцалт 203 м3/ц - 463 м

3/ц тус тус үйсгэх болно

3.5.2. УСНЫ ЭХ ҮҮСВЭРҮҮД

Үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа болон барилга барих үед ихээхэн хэмжээний ус

хэрэг болох нь ойлголмжтой асуудал юм. Төсөл хэрэгжих газар нутагт нь

боломжтой усны нөөцтэй боловч бага хэмжээний хур тунадас болон их

хэмжээний ууршилтаас шалтгаалаад хангалттай биш юм.

Төсөл хэрэгжих газар нутагт нь өөр хоѐр усны нөөц тогтоогдоод байгаагын нэг нь

Цагаан Цав (ЦЦ) нөгөө нэг нь Нарангийн хоолойд (НХ) байна.

ЦЦ дахь усны нөөц нь төцөл хэрэгжих уурхай газраас ойролцоогоор 50 км зайд

байрлах ба тухайн нөөцийн бэлэн байгаа мэдээлэлийн жаахан дутмаг байна.

Энэ газрын геологийн тогтоц нь шавархаг элсээр хучигдсан элс болон шаврын

нэгдлээс бүрдэнэ.

Мөн зарим мэдээлэл нь гүний ирж байгаа усанд өргөдсөн хэсэг органик биш

холимогууд байж болохыг илтгэж байна.

Харин НХ гүний ус нь хэд хэдэн судалгааны ажлын судлагдаж байсан мөн үүний

тухай мэдээлэл нь НХ нь гүний ус ашиглах зөвшөөрөл олгох Монголын

Үндэсний Удирдлагын усны менежмент хэсэгт МАК нь 2010 оны 7 сард бэлдэж

өгсөн.

Энэ зөвшөөрөл нь 2011 оны 3 сард батлагдсан. НХ нь геологийн тогтоц нь 30 м

хүртэл шавраар бүрхэгдсэн элсэн чулуу болон шаваран чулуулагын нэгдлээс

бүрдэнэ.

НХ-н гүний ус нь төцөл хэрэгжих газарт ойрхон тогтодог мөн НХ нь яахын

аргагүй хамгийн тохиромжтой учир нь энэ гүний усны зэрэгцээ булаг байдаг.

Энэ тайлангийн сүүлчийн хэсэгт хэлэлцсэний дагуу, эдгээр булаг нь орон

нутгийн хүмүүсийн мөн нутаг орны амьд байгалийн ундны эх үүсвэрийг

бүрдүүлнэ. Иймд бүх тайлан эдгээр ая тухыг алдахгүй байхыг батлах ѐстой.

Иймээс дээрхи 2 боломжит гүний усны аль нь байгаль орчин, нийгмийн нөлөөлөл

багатайг адил түвшинд судлана.

Нэг чухал зүйл нь бол төсөл хэрэгжүүлэх нутаг газарт уг төслийг хэрэгжүүлэхэд

хангалттай усны нөөц байгаа явдал юм.

Үүнээс гаднах эдгээр гүний усны геологийн тогтоц болон үе давхаргын нарийн

мэдээллийн тухай 4 хэсэгт үзүүлсэн.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Энэ тайлангийн 5 хэсэгт аль гүний усны нөөцийг хэрэглэж болох хийгдэж байгаа

өөр аргын дүн шинжилгээ болон хэлэлцүүлэгийг үзүүлсэн.

НХ газрын илүү сайн ойлголтын талаар үүний хэрэглээ мөн ЦЦ газар дахь

материалын асуудлууд шалтгаалж, НХ газар нь хамгийн зохимжтой усны нөөц

байж магадгүй гэхдээ ойролцоох булгуудад үзүүлэх боломжит нөлөөллийгмөн

цаашдийн нөөцийг үнэлэх нэмэлт судалгаа шинжилгээний ажил шаардагдана.

Аль ч гүний усны нөөц бол эцэст нь уурхайг хангахын тулд сонгогдох бөгөөд

нэмэлт ус-геологийн судалгаа шинжилгээний ажил шаардагдана тэгээд ус татаж

гарах худгуудыг суурилуулсан байна.

Цахилгаан шугам сүлжээг бүх худгуудад хангах мөн уурхай болон худгуудыг

хооронд нь холбох шугам сүлжээг газар доор (хөлдөлтийн гүнээс доогуур)

суурлуулах.

Нарийн мэдээлэл хараахан бүрэн мэдэгдээгүй үед усан хангамжын систем нь

ерөнхийдөө дараах зүйлсийг багтаана, үүнд

Ойролцоогоор 30 цооног (50 мм диамерт) өрөмдөнө, 80 аас 125 м гүнд

Цооногууд нь цахилгаан нациосуудаар тоноглогдоно

Булсан дамжуулах хоолойн суваг нь полиэтилен байна

Эдгээд суваг нь 600 мм булсан дамжуулах хоолойтой холбогдох бөгөөд

тэр нь нэгдүгээр танкийг хязгаарлана

Танкнаас, үндсэн уурхай руу 400 мм хос полиэтилен дамжуулах хоолой

булна, мөн

Хоѐр нациосын станц байна, 2лаа төвийн цахилгаан сүлжээнд холбогдоно

Бүх ус гаргахад хэрэглэх зөвшөөрлүүд нь дээрхи 2 усний нөөцийг хэрэглэхээс

өмнө авсан байх хэрэгтэй.

Цаашдийн судалгаа нь НХ той нэгдсэн булгуудад тусгасан хэрэгцээний

боломжит нөлөөллийг үнэлэх.

Цооногуудын үндсэн хангалтаас гадна, нээлттэй уурхайн ус, гүний ус болон

үйлдвэрийн эргэн тойрноос гадаргуугийн ус хураагдана.

Гадаргуугын суваг шуудууны сүлжээ нь үйлдвэрлэлийн туршид гадаргуугын

урсац болон цасны усыг цуглуулахад хэрэглэнэ.

Суваг шуудуу нь үйлдбэрлэлийн замын дагуу тавигдана, тэр нь бохирын цөөрөм

руу мэдээлнэ.

HDPE мөр гадаргуугын урсацын цөөрөм нь үйлдвэрлэлийн газар баригдана.

Суваг шуудуу нь бохирдол гарч болох үйлдвэрлэлийн газар луу орох дотоод

урсацыг багасгахаар хангана.

Цөөрөм нь 20 жилд 1хадаглахаар хэмээтэй, 24 цаг шуургын тохиолдолд.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Хэрвээ илүү мэдэгдэхүйц тохиодол тохиолдох үед, нэмэлт урсацыг бохир усны

системд бохирдолын нөлөөллийг сулруулах, шингэрүүлэх урсгана.

Цөөрөмүүдийн хэбийн бус ажиллагаа болон бага хур тунадасны хэмжээнээс

хамаарч нациосууд хангахдахгүй.

Босоо дамжуулах хоолой суурлиулагдсан байх тэр нь сорох нациостой холбогдож

цөөрөмөөс усыг зайлуулахад хэрэглэгдэх асуудалыг абц үзэх хэрэгтэй.

Шалгасаны дараа, энэ ус нь үйлдбэрлэлийм замын тоосны хяналтанд хэрэглэж

чадна.

Усны баланс үйлдбэрлэлийн үйл явц болон нарийн зураглалаар цаашид улам

боловсронгуй болгох юм.

3.5.3. УС

Цэвэр усыг цэвэр усны цистернээс дараахад тараах болно. Үүнд:

ундны ус : 19 м3/ц;

уурхайн үйл ажиллагаа : 137 м3/ц;

реагентын бүтэц (фрокулянт болон хөвүүлэх реагентууд): 29 м3/ц;

молибден цэвэрлэх хөвүүлэх баганан угаах ус: 21 м3/ц;

шүүлт (сальникийн ус, хөргөлтийн ус болон бойлерын бүтэц): 159 м3/ц;

үйлдвэр ашиглалтын бүтэц: 501 м3/ц; болон

бусад туслах хэрэглээ.

Реагентын бүтэц, хөвөлт, сальник жийргэвч болон шаардлагатай хөргүүлэх

ажилд хэрэглэгдэх цэвэр усыг үйлдвэр лүү техникийн хэрэглээний ус хэлбэрээр

буцаагдах болно. Цэвэр уснаас техникийн хэрэглээний усыг үүсэх процесс нь

ууршилт болон хүдрийн хаягдалд орсон алдагдлыг тооцоход шаардлагатай.

Цэвэр усны цистерныг үйлдвэрийг 12 цагийн турш ажиллуулахад шаардлагатай

хангалттай хэмжээтэй хийх бөгөөд гал унтраах усны нөөциийн зориулалттай

нэмэлт хадгалах зай авч үлдсэн.

3.5.4. ЦЭВЭРЛЭН БОЛОВСРУУЛАГДСАН УС

Үйлдвэрийн техникийн хэрэглээний усны эх үүсвэр нь хүдрийн хаягдлын

нягтаршуулагчаас хальсан ус, багц төвлөрүүлэн нягтаршуулагчаас хальсан ус,

ХХХБ –ийн шүүгдсэн ус, ундны ус боловсруулах концентрат болон цэвэр усны

бүтэц тус тус байх болно. Техникийн хэрэглээний усыг техникийн хэрэглээний

усны хоѐр цистернд хүлээн авах бөгөөд шаардлагатай тохиолдолд үйлдвэрт

хэрэглэгдэх болно.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


3.5.5. УНДНЫ УС

Ундны усны нийлүүлэлтийг нэг хүнд хамгийн ихдээ 0.5 м3/өдөр (0.2-0.3 м

3/өдөр

бүхий өдрийн дундаж хэрэгцээтэйгээр) байхаар дизайнлагдсан. Уурхайд нийт 737

ажилтан ажиллах бөгөөд тэдгээрийн 690 нь (өдөрт хоѐр ээлжтэйгээр) ажиллах

болно. Ундны усны хэрэглээг 9 м3/ц (392 эквивалент ажилтаны хувьд 0.5 м

3/өдөр)

байхаар урьдчилан тооцолсон бөгөөд боловсруулах үйлдвэрээс гарах хаягдал

усыг (концентрат ) тооцсон нийт балансад 19 м3/ц зарцуулалтыг оруулсан болно.

Энэ хаягдал ус техникийн хэрэглээний усны цистерн рүү буцаагдах боловч

энэхүү буцсан усыг үйлдвэрийн нийт балансад тооцож оруулаагүй байгаа.

Цэвэр ус Европийн Холбооны стандартад заасан хэмжээний ундны усаар хангаж

чадах хэмжээгээр байгууллагдсан ус боловсруулах үйдвэр рүү тэжээдэг. Ундны

ус 24 цагийн хадгалах хүчин чадалтай ундны усны цистерн рүү сорон оруулдаг.

Эдгээр насосууд онцгой байдлыг цахилгаан сүлжээгээс тэжээлээ авдаг. Ус

болосвруулах үйдвэр дэх концентратыг техникийн хэрэглээний усны цистерн

рүү сорон оруулдаг. Ундны усыг хүний хэрэглээ, аюулгүйн дүш болон нүд угаах

станцууд болон концентратортой холбоотой бүх байгууламжийн ерөнхий

үйлчилгээнд торон сүлжээгээр тараах болно.

3.5.6. ХХХБ –ИЙН ШҮҮГДСЭН МАТЕРИАЛ

ХХХБ-ийн дизайн нь зүүн ба зүүн урд орших далан руу налуу эрэг үүсгэсэн төв

өсгүүрээс хоѐр нягтаршуулсан багц бүхий шингэн зуурмаг бүхий тунадастай дан

үүрээс бүрдэх болно. Тус талбай нь эргийн зайлуулан хадгалах талбай руу чиглэн

энгийн байдлаар налдсан бөгөөд шүүгдсэн усыг үйлдвэрийн техникийн

хэрэглээний усны цистернд дахин ашиглахын тулд шүүгдсэн ѐроолын ус

зайлуулах системийн тусламжтайгаар хоѐр ус хураагуур руу хоѐр багц ажиллах /

хүлээх горимоор ажилдаг шүүгдсэн материаллын насосуудаар хуримтлах болно.

Коффи –гийн Хүдрийн хаягдал Хадгалах Байгууламжийн (ХХХБ) Дизайны

Тайланд (601-C700-0001) орох ба улирлын хур тунадасын өөрчлийг харгалзан

оруулж гарах урсгалыг сар болгоны хувьд урьдчилан тооцолсон ХХХБ -ийн усны

балансыг гаргасан.

Шүүгдсэн материалын урсгалын дундаж хувь хэмжээ 338 м3/ц –г намар/хаврын

улиралд олж тогтоосон бөгөөд зуны улиралд 203 м3/ц (илүү их хэмжээний

ууршилтаас шалтгаалж) багасаж, харин 463 м3/ц бүхий илүү их урсгалын хувь

хэмжээг өвлийн улиралд олж тогтоосон. Өвлийн улиралд хөлдөлт үүссэнээс

шалтгаалж энэхүү илүү их урсгалын хувь хэмжээг хязгаарлах боломжтой боловч

ХХХБ –с буцах хэмжээ зохих хэмжээний менежмент хийсэн тохиололд

харьцангүй тогтмол байх магадлалтай.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


3.5.7. БОХИР ДҮҮРГЭЛТ

Бохир ус цэвэрлэх хоѐр хэсэг үйдвэрийг байгуулах бөгөөд нэг нь боловсруулах

үйлдвэрт харин нөгөөх нь ажилчид амрах баазад байх болно. Насос станцууд,

хаягдал ус болон муу усны хоолойгоос бүрдэх тор сүлжээг байгуулж хог

хаягдлыг боловсруулах үйлдвэр рүү тээвэрлэхэд хэрэглэх болно. Боловсруулах

үйлдвэрийн гарах бүтээгдэхүүн бол ууршилах тавагд байршуулах эсвэл тухайн

газрын бохир ус цэвэрлэх үйлдвэр рүү зайлуулан хадгалах боломжтой тунадас

шаар болон боловсруулагдан үйлдвэрийн процесст буцаах боломжтой хаягдал ус

тус тус болно.

3.6. ТУСЛАХ ҮЙЛЧИЛГЭЭ

3.6.1. УУРХАЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ БАЙГУУЛАМЖИЙН ТАЛБАЙ

Тус талбай нь гүний уурхайгаас баруун хойд талд байршилсан. Уурхайн

үйлчилгээний байгууламжийг барагцаагаар 24 м өргөн ба 124 м урт хэмжээтэй

төмөр бүтэц барилга байх болно. Уурхайн том ачааны машины засвар техникийн

үйлчилгээний цэгүүд шаардлагатай гагнуурын, хадгалах болон цехтэй хамт

энэхүү байгууламжин дотор байх болно. Энэ байгууламж нь бас дөрвөн хувцас

солих өрөө, усанд орох өрөөнүүд болон уурхайн офиссын өрөөнүүдтэй байх

болно. Түүний бүтэц нь метал лист завсар дулаалаг хийсэн сэндвич хавтан байх

болно.

Энэхүү комплекс дотор үзүүлэх үйлчилгээнд гал тогоо / нийтийн хоолны газар,

захиргааны оффисын өрөөнүүд, боловсруулах үйлдвэрийн склад, эрүүл мэндийн

клиникууд, гал хамгаалах станцууд, амбулатори/түргэн тусламжийн машинны

станц, шатахуун түгээх станц, болон хамгаалах төв оффисууд болон уурхайн

ордын хяналтын хэсгүүд тус тус хамаарах болно.

3.6.2. АГААРЖУУЛАЛТЫН СИСТЕМ

Агааржуулалтын систем нь Үйлдвэрийн Агаарын Компрессор болон Үйлдвэрийн

Агаарын Хатаагчаас бүрдэх бөгөөд Үйлдвэрийн Агаар Хүлээн Авагчид ерөнхий

ашиглалтын зориулалтын хуурай агаараар, харин зэс ба молибдены

концентратын шүүлтүүрт болон Төхөөрөмжийн Агаар Шүүлтүүр рүү хатаах

агаараар хангах болно.

Тусгай нэг зориулалтын Флотацийн Агаарын Компрессор нь Флотацийн Агаарын

Хатаагчаар дамжуулан Флотацийн Агаарын Хүлээн Авагчаар Молибден

Цэвэрлэгч 1-3 –р Флотацийн Баганууд руу хуурай агаараар хангах болно.

Флотацийн Агаарын Үлээх Сэнсүүд флотаци хийхэд шаардагдах нам даралтын

агаараар хангах болно.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


3.6.3. ТҮЛШНИЙ СИСТЕМ

Түлшний агуулахын хүчний чадал 1 000 000 л байх бөгөөд үйлдвэрийн үйл

ажиллагааг тасралтгүй 4 долоо хоног хангана.

Дизель болон бензин нь машинаар тээвэрлэгдэн ирж, агуулах руу шахна.

Агуулахууд нь түлш түгээх болон хүлээн авах үед автомат түвшинг мэдрэгчтэй

байх бөгөөд гар аргаар хэмжилтийг хийнэ.

Хоѐр хүнд даацын авто тээврийг цэнэглэгч түгээгүүрүүд уурхайн тоног

төхөөрөөмжийг түлшээр хангах боловч нэг бага оворын дизелийн зөөврийн станц

нь голдуу хэрэглэгдэнэ.

Үндсэн цэнэглэгч түгээгүүр шатахуун буулгах хэсгийн ойролцоо байх ба гал

унтраах хэрэгсэлээр тоноглогдсон байна.

Түгээх станцын түлш дуусахад тусгай таних заагч хянах ба, түлшний хяналтын

системд бүртгэгдэнэ. Түлшний хяналтын системийн мэдээлэл утсаар шууд

үйлчилгээний менежерийн компьютерт эсвэл бусад удирдлагын хэсэг рүү

мэдээлэгдлэнэ.

Нэг өдрийн хэрэгцээг хангах хоѐр дизелийн агуулах нь нөөц генератор болон

галын усны шахуургаар тоноглогдсон байна.

3.6.3.1. Халаалт

Нүүрсээр ажиллах хоѐр бойлуур нь 90С хэмтэй халуун усаар баяжуулах үйлдвэр,

уурхайн байгууламж, барилга байгууламжуудыг хангана.

Хоѐр түгээлтийн системийн нэг нь барилга байгууламжийг /сууц/ нөгөө нь

баяжуулах үйлдвэр ба уурхайн байгууламжийг хангана.

Халаах систем нь Монгол улсын стандарт БНбД 2.09.12-87 “Үйлдвэрийн барилга

байгууламжийн төлөвлөлтийн эрүүл ахуйн норм” барилгын температурын

шаардлагат нийцэхээр хийгдсэн.

3.6.4. ДЭЛБЭРЭХ БОДИСЫН ХАДГАЛАЛТ

Аммиакийн шүү хадгалах дэлбэрэх бодисын магазинууд хог хаягдал асгах

газраас урагшаа байршилсан бөгөөд дэлбэрэх бодис үйдвэрлэх байгууламж хог

хаягдал асгах газраас хойд талд болон уурхайн болон боловсруулах дэд бүтцийн

баруун талд байршилсан болно.

3.6.5. ЗАМ БОЛОН ТӨМӨР ЗАМ

Барилгын ажил болон ашиглалтанд зориулж хүрэх замын хэд хэдэн боломжийг

авч судалсан болно. Шинэ зориулалтын битүүмжилсэн замыг төслийн эхний үед


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


барих шийдвэрийг түүний зардал болон байгааль орчны нөлөөгөөс шалтгаалж

цуцалсан. Одоо дараахь хамгийн сайн шийдэл байгаа. Үүнд:

барилгын ажил хийхэд Зураг 3-12 т харуулсны дагуу одоо байгаа

Сайншандаас уурхайн орд руу явах нэн тэргүүнд ашиглах болно.

харин ашиглалтын хугацаанд (голчлон концентрат тээвэрлэхэд) тэр

замыг бас ашиглах боловч дахиад Зураг № ??? –т харуулсны дагуу

төлөвлөгдсөн Сааншангийн төмөр замын салааг шууд даган явах болно.

Хоѐр зам хоѐулаа битүүмжлэгдээгүй (зарим хэсэгтээ гадаргуун хөрсийг нь

хуулсан ба зарим хэсэгт нь хайргаар хучсан), бөгөөд босоо болон хэвтээ чиглэлд

хэсэгчлэн зарим нэг бага засвар тэгшлэлт шаардлагатай болно.

Сайншанд дахь байгаа төмөр замын шугамд шинэ салаа зам, түүнчлэн ачааны

машины ачаа буулгах депо болон вагон ачигчийг барьж байгуулах болно. Энэхүү

байгууламжийн эцсийн дизайн одоо бэлэн биш байгаа боловч одоо байгаа төмөр

замын шугамын дэргэдэх хэд хэдэн гектрар газрыг бүрхэг болно гэж хүлээгчдэж

байгаа. Ашиглалт нь концентратыг авах ба хадгалах, концентрат ачилт ба уул

уурхайн ерөнхий нийлүүлэлтийг хүлээн авч тараах гэх мэт ажлаас бүрдэх болно.

Дахиад хэлэхэд одоо нарийвчилсан мэдээлэл байхгүй боловч энэхүү

байгууламжинд Сайншанд эсвэл түүний дэргэд амьдрах 20 хүртэл ажилтан

ажиллах болно. Тэдэнд амьдрах бааз гаргахгүй.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805



Сааншан дахь байгаа төмөр замын шугамд шинэ салаа зам, түүнчлэн ачааны

машины ачаа буулгах депо болон вагон ачигчийг барьж байгуулах болно. Энэхүү

байгууламжийн эцсийн дизайн одоо бэлэн биш байгаа боловч одоо байгаа төмөр

замын шугамын дэргэдэх хэд хэдэн гектрар газрыг бүрхэг болно гэж хүлээгчдэж

байгаа. Ашиглалт нь концентратыг авах ба хадгалах, концентрат ачилт ба уул

уурхайн ерөнхий нийлүүлэлтийг хүлээн авч тараах гэх мэт ажлаас бүрдэх болно.

Дахиад хэлэхэд одоо нарийвчилсан мэдээлэл байхгүй боловч энэхүү

байгууламжинд Сааншанд эсвэл түүний дэргэд амьдрах 20 хүртэл ажилтан

ажиллах болно. Тэдэнд амьдрах бааз гаргахгүй.

3.6.6. БААЗ

Бааз уурхайн үндсэн байгууламж руу алхах боломжтой зайнд орших боловч гол

гол боловсруулах үйлдвэрээр чимээ шуугианыг нь багасган удирдах зорилгоор

дунд нь буффер зай оруулах болно. Үйлдвэрийг барих үндсэн хугацаа болон

ашиглалтанд оруулахаас өмнөх хугацаанд энэхүү бааз нь барилгын ажилчдын

шаардлагыг хангах нэмэлт боломж болно гэж төлөвлөгдсөн байгаа.

Баазууд 2 газар байршилсан, нэг нь одоо ордын зүүн талд баригдсан байгаа

(Зураг № 2-3 –г харна уу), харин нөгөө нэгийг нь боловсруулах үйлдвэрийн хойд

талд барихаар төлөвлөгдсөн байгаа.

Бааз дундажаар 237 хүмүүст хамгийн ихдээ 339 хүмүүст нийтийн унтах өрөө

тасалгаагаар хангах болно. Амралтын өрөө, угаалгын өрөө болон хувцас угаах

өрөө зэрэг нь төв блок байшингуудад байршилсан байна. Дундаж тоо хэмжээ нь


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа тогворжсон үеийн 2 долоо хоног ажиллах ба 2

долоо хоног амрах 12 цагийн ээлжээр ажиллах 4 багт зориулан тооцолон гаргасан

болно. Дээр харуулсан хамгийн их ажилчдын тоо хэмжээ нь гуравдугаар баг

дараачийн өдрийн ээлжийн ажилдаа гараахаас өмнө баазад байхаар

зохицуулагдсан ажиллах хуваарийн цикл өөрчлөлт дээр тулгуурласан болно.

3.6.7. ХОГ ХАЯГДАЛЫН МЕНЕЖМЕНТ

Чулуун хаягдал ба хүдрийн хаягдал гэх мэт уурхайн хаягдлаас гадна, уурхайн орд

нь дараахь үйлдвэрийн болон үйлдвэрийн бус хог хаягдлуудыг үүсгэх болно.

Үүнд:

сав баглаа;

ашигласан хуучин тос болон тосолгооны материал;

хоолны үлдэгдэл;

оффисын хог хаягдал;

барилгын хог хаягдал;

хэрэглэсэн реагентууд;

шаталтын үнс болон ѐроолын үнс;

эмнэлгийн хог хаягдал;

хуучин дугуу, зай, ашигласан хуучин шүүлтүүр болон ялган сортолсон

механик хог хаягдал; болон

муу ус.

Эдгээр хог хаягдлын урсгалын хэмжээг багасгаж аюулгүй ба үр дүнтэй дахин

ашиглах буюу зайлуулах менежмент шаардлагатай байгаа. Сав баглааны

боодлыг том сав цистернээр тос худалдан авах, савалсан ундааны ус худалдан

авахгүй байх болон ариа бага баглаж савласан бараа боломжтой газар нь сонгох

гэх мэт байдлаар багасгаж болно.

Уурхайн ажлын цех нь их хэмжээний хаягдал тос үүсгэх бөгөөд түүнийг

цуглуулж зохих батлагдсан ажил гүйцэтгэгчээр дахин хэрэглэх зорилгоор

уурхайн ордоос зайлуулах ѐстой. Тос нэвчсэн шүүлтүүр ба даавууны өөдөс гэх

мэт хог хаягдлыг дахин ашиглахад хэцүү байдаг бөгөөд халуун усны бойлер

эсвэл агаар орох шатаагч зуух (тэр нутагт турбо шатаагч зуух гэж нэрлэгдэх)

шатааж зайлуулах болно.

Ачааны машин болон тээврийн хэрэгслийн зай үнэт хар тугалга болон пластик

хэсгүүдийг агуулдаг бөгөөд батлагдсан ажил гүйцэтгэгчээр дахин хэрэглэх

зорилгоор цуглуулах болно.

Монгол улсад дугуйны эрзээний ердийн дахин боловсруулалт хийгддэг талаар

мэдээлэл байхгүй тул том тээврийн ачааны машины дугуйнуудыг ихэвчлэн

дандаа дэлхий даяар гүний уурхайд тэднийг жижиглэн зүсэхэд тулгардаг

хүндрэлээс шалтгаалж зайлуулан хадгалдаг. Төсөлд боломжтой нөхцөл болгонд

дугуйнуудыг дахин ашиглах болно. Жишээлбэл замын дагуу тэмдэглэгээ болгох


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


байдлаар. Гэвч эцсийн зайлуулан хаях цэг бол гүний уурхайгаас гадна овоолох

болно.

Хоолны хог хаягдлыг орон нутгийн малчид малын тэжээл болгон цуглуулах

болно. Дахин ашиглах боломжгүй дотоод хог хаягдлыг газарт булах хогийн цэгт

авчирч хаях болно. Газарт булах хогийн цэгийн дизайныг одоохондоо гаргаагүй,

түүнчлэн тохирох газар олдоогүй байгаа боловч Европын Нийгэмлэгийн дүрэм

журмын дагуу тэмдэглэж бүтээх болно.

Муу усыг тусд нь цогц боловсруулах үйлдвэрт боловсруулах бөгөөд хатуу ба

шингэнийг ногоо зөлөгжүүлэх оролдлогод ашиглах болно.

Дорнод Говьд албан ѐсны эмнэлгийн хог хаягдал зайлуулалт байхгүй бөгөөл

сумын төвийн эмнэлгийн төвийн хог хаягдлыг хагас хаагдсан шатаах зууханд

шатаадаг болох нь өмнөх ажиглалтаас харагдсан. Энэ арга хамгийн сайн биш

боловч тусгай зөвшөөрөлтэй эмнэлгийн хог хаягдал шатаах зуухтай газар руу

тээвэрлэх зайг харгалзан үзвэл орон нутагт хэрэгжүүлэхэд тохирох шийдэл болно.

Бага хэмжээний эмнэлгийн хог хаягдалыг (бинт, шприц гэх мэт) бага хэмжээгээр

үүсэх боломжтой бөгөөд тэдгээрийг шошиг тэмдэглэгээтэй хатуу контейнерт

цуглуулж сумын төвийн эмнэлгийн хог хаягдал шатаах зууханд сумын

захиргаатай ярилцан тохиролцож устгах боломжтой.

Халаалтын бойлер нь дутуу шатсан хорт үнс (агаар оруулах хоолойны тунадас

үүсгэгчээс) болон ѐроолын үнс (нүүрсний үнсэн тунадасаас) үүсгэх болно.

Эдгээр хоѐр хог хаягдлыг бага чадлын бетон зуурмагт оруулан хэрэглэх

боломжтой.

3.6.8. ЦАХИЛГААН ТЭЖЭЭЛ

Цахилгаан тэжээлийн төрөл бүрийн боломжуудыг, түүний дотор зориулж

байгуулсан нүүрс шатаах станц болон төв цахилгаан сүлжээний хангамжийг

судалж үзсэн. Өөр цахилгаан станц хэрэгтэй боловч энэ нь бойлеруудыг дүүргэх

нүүрсийн нэмэлт тээвэр зам дээр үүсгэх шаардлагатай болно. Төв цахилгаан

сүлжээний хангамж нь төв цахилгаан сүлжээг хооронд нь холбоход орон нутагт

тус нэмэр оруулах давуу талтай.

Тийм учраас, МАК 220 кВ –тын 460 км урт өндөр хүчдэлийн шугамыг

Багануураас Чойроор дайруулан уурхайн орд руу барагцаагаар хойд ба урд

тэнцлийн хавьд Зураг 3-12 –т үзүүлсний дагуу татахыг санал болгож байна.

Багануураас Чойр хүртлэх хэсэгт дан бетонон суурь хэрэглэж, харин Чойроос

уурхай хүртэлх хэсэгт төмөр торон цамхаган суурь ашиглах болно. Хэсэг тус бүр

бүгд шилэн тусгаарлагч татсан зургаан дамжуулагчийг агуулах болно. Шилэн

кабель гэрэлтүүлэгч дамжуулагийг дамжуулагчуудын дээр татах болон. Онгоцны

анхааруулах тэмдэглэгээ хийхгүй.

Дамжуулагчид хоорондын босоо ба хэвтээ хамгийн бага зай нь 5.5 м байх бөгөөд

дамжуулагч ба шилэн кабель гэрэлтүүлэгч дамжуулагчийн хамгийн бага


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


хоорондын зайн 6.0 м байна. Халуун цаг агаараас хамгаалах хамгийн нам

байршилтай дамжуулагчаас газар хүртэлх зай нь 8.0 м байх болно.

Өндөр хүчдэлийн цахилгаан тээрмийн дэргэд байршуулсан трансформаторын

станц дээр дуусах бөгөөд тэжээлийг 6 кВ хүртэл бууруулж дунд хүчдэлийн

бутлах болон тээрэмдэх үйлдвэр доторх дэд станцийн коммутаторыг тараах

болно. Нэмэлт жижиг трансформаторуудыг өрөмдлөгийн талбай тэжээгчийн

шугамын дэргэд байгуулагдах болно.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


3.7. МЕНЕЖМЕНТ

3.7.1. БАЙГУУЛЛАГЫН БҮТЭЦ

Уурхайн менежер уурхайн ашиглалтын бүх асуудлыг бүрэн хариуцах бөгөөд

Техникийн үйлчилгээний менежер уурхайн геологийн асуудлыг, ашигт

малтмалын нөөц (уурхайн ордны гадна ихэвчлэн хийгдэх гэж авч үзэгдсэн), урт

хугацааны уурхайн төлөвлөгөө, уурхайн гүний уурхайн геотехникийн ажил ба

эрэл хайгуулыг хариуцах болно. Ерөнхий менежер уурхайгаас гадагш явсан

тохиолдолд Уурхайн менежер Ерөнхий менежерийн үүргийг төлөөлж ажиллах

болно.

Уурхайн хэлтэс нь уурхайн цехийн хажууд байх зориулалтын оффист байх

бөгөөд харин техникийн засвар үйлчилгээний ажилтнууд, түүний дотор бүх

гэрээт ажилтнууд үйлдвэрийн цехийн барилгад оффисын өрөөтэй байх болно.

Тэнд техникийн засвар үйлчилгээний хоѐр хэлтэс байх бөгөөд уурхайн ашиглалт

(хөдөлгөөнт үйлдвэр) ба боловсруулах үйлдвэр дээр нэмэх нь дэд бүтэц

(хөдөлгөөнгүй үйлдвэр). Бүх хөнгөн тээврийн хэрэгслийг хунд тээврийн

хэрэгслийн цехийн ар талд тусдаа өөр байгууламжинд байх бөгөөд бүх ажилчид

уурхайн техникийн засвар үйлчилгээний даргад тайлагнах ѐстой.

Түүнчлэн тэнд Байгаль Орчин Эрүүл Мэндийн Аюулгүй Байдлын (БОЭМАБ)

хэлтэс болон захиргаа байх бөгөөд уурхайн ажил болон үйлдвэр ашиглалтыг

хариуцах болно.

3.7.2. ЭЭЛЖ БА АЖЛЫН ХУВААРИЙН ЗОХИЦУУЛАЛТ

Уурхайн үйл ажиллагаа хоѐр 12 цагийн ээлжтэйгээр тасралтгүй явагдах болно.

Тэнд 2 долоо хоног уурхайд ажиллах ба 2 долоо хоног амран ажиллах 4 баг баг

байна. Уурхайд ажиллах бүх техникийн, хяналтын, менежментийн, удирдлагын

болон оффисын ажилтан нар 2 долоо хоногт 10 цаг ажиллаж 1 долоо хоног амрах

болно. Гадаад ахлах ажилтан нар аялах цаг хугацаа ба зардлаас шалтгаалж

уурхайд ижил хугацаатай боловч 4 долоо хоног ажиллаж 2 долоо хоног амрах урт

ажлын хуваариар ажиллах болно.

Бүх дотоодын болон гадаадын иргэд ажилчид уурхай дахь баазад амьдарч

ажиллах болно. Үүнд уурхай ойролцоо онгоц нисэж буух талбай барих санаа

бодол байгаа бөгөөд үүнийг Коффи гуай аюулгүй болон үр бүтээмжийн

шалтгаанаар дэмжсэн.

Ээлжийн ажилчдыг баазаас уурхайн оффис болон уурхайн ашиглалтын газар руу

тээвэрлэх Тоѐото хүн тээвэрлэгч машин гэх мэт зөвшөөрөгдсөн хөнгөн тэргийн

парк байгуулах боломжтой. Баазаас үйлдвэр болон гүний уурхай хүртэлх зай


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


ойрхон байгаа тул унагаар явах цагийг ердийн ээлжийн ажилласан цагт

оруулахгүй.

Хүснэгт 2-38–д харуулсан уурхайн ашиглалттай холбоотой ажилтан нарын

хүлээгдэж буй дундаж болон хамгийн их тоо нь дундажаар 237, харин хамгийн

ихдээ 339 байх болно.

Хүснэгт 3.8 Уурхайн ажилчид

Уурхайн ажилчид:

Өдрөөр ажилах - МАК 19 19

Өдрөөр ажилах - гэрээт ажилчид 11 11

Ээлжээр ажилах - МАК 167 249

Ээлжээр ажилах - гэрээт ажилчид 40 60

237 339

3.7.3. УУРХАЙН ХААЛТ

Цагаан Суврага дахь уурхайн хаалтын төлөвлөгөө ба түүний хэрэгжүүлэлт

дараахь байдалтай байна. Үүнд:

хувьцаа эзэмшигч нарт тэдрээрийн хаалтын талаарх хүлээлт харгалзан

үзэж хэрэгжүүлэлтийн явцын талаар мэдээлэх;

нийгэм эдийн засгийн нөлөөг бууруулж хүчин чадал нэмэгдүүлэх

боломжийг оптимум түвшинд хүргэх;

зардлын үр өгөөжтэй байх; болон

MAK –ийн орон нутгийн болон улс даяарх нэр хүндийг сайжруулах.

ХХХБ –ийг хаахад тавих үндсэн зорилтууд дараахь зүйлийг агуулсан болно.

Үүнд:

Уурхайн ашигласан газар талбай хүн, мал болон амьтанд физик

чанараараа аюул учруулахгүй болгохыг хангах ѐстой;

Газрын гадаргуун хэлбэр урт хугацааны турш физик чанараараа

тогтвортой байлгахыг хангах ѐстой;

Хүдрийн хаягдал болон бусад эх үүсвэр дах химийн бодисууд болон

металлаас үүсэх байгаль орчны нөлөө урт хугацааны хувьд багассан

байхыг хангах ѐстой; болон

Зохих хэмжээний өвс ургамалын цогц болон экосистем үүсэхийг тус тус

хайнгах ѐстой.

Хаалтын талбай :

гүний уурхай;

хаягдал чулуулагын хогийн цэх;

сулфид ROM зам/талбай;


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


оксид шүлтийн зам/талбай;

ХХХБ;

эрдэсийн бутлах, тээрэмдэх болон боловсруулах талбай;

туслах үйлчилгээний талбай;

өрөмдлөгийн талбай ;

зам ба мөрүүд;

бааз; ба

Зүүнбаянгийн төмөр замын байгууламж ;

Хаах элэментүүд дараахь зүйлийг агуулна. Үүнд:

Мониторинг

Усны менежмент

Нийгэм эдийн засгийн үйл ажиллагаа

Бохирдсон газрын менежмент

Үйлдвэр нураалт

ХХХБ –ийн концепт нь хажуу талын уулан дээрх хүдрийн хаягдлын “овоолго”

болон шүүлтийн талбайн зүүн урагш болон зүүн чиглэл рүү овоорох хүдрийн

хаягдлаас хамт бүрдэх болно. Тиймд ХХХБ нь усны хагалбарын хэлбэртэй байх

болно. “Чулуугаар тэгшилсэн” илүүдэл ус гоожуулах сувгийг байгууламжийн

зүүн хэсэгт байгуулж ХХХБ -ийн дээд талаас илүүдэл усыг “хяналтын”

байдлаар зайлуулахаар байгуулагдах болно.

ХХХБ периметр далангуудыг бүрдүүлдэг доош урсгалын өсгүүр болон дунд

шугамын өсгүүрийг уухайн хог хаягдлаар барих бөгөөд эцсүийн профиль

хэлбэртэй баригдах болно. Тиймд дахин профиль хэлбэрт оруулахад эдгээр

налуунууд шаардлагагүй болон гэж үзэж байна.

Эцсийн хаалт хийхэд, шүүгдсэн материалын бүтцийг дараахаар битүүмжлэгдэх

болно:

Нүхлэгдсэн хоолойнууд болон шүүлтийн хоолойг эргэн тойрны хүдрийн

хаягдлын түвшин хүртэл зайлуулах;

хүдрийн хаягдлаар боломжтой газар нь нүхэлсэн бетонон хоолойг буцааж

дүүргэх; болон

шүүгдсэн материалын бүтэцийг тойрсон талбайг уурхайн нягтаршуулсан

наалдмаг хог хаягдлаар бүтээх.

Ёроолын ус зайлуулах системийг ашиглалтаас хасах бөгөөд энэ нь нөхөн

сэргээлттийн нэгэн хэсэг болно. Хаягдал усны урсгал зогсоход оруулсан байгаа

өрөмдлөгийн хоолойнуудыг “тагалж” шингэн зуурмаг хийж битүүмжлэх болно.

Бүх насосны дэд бүтэц, хөл суурь болон бусад холбогдох зүйлийг салган авч

холбогдох стандарт болон засгийн газрын зохицуулалтын дагуу зайлуулж хаях

болно.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


Хуурай цаг агаараас шалтгаалж, ХХХБ –ийн дээд хэсгийн эцсийн бүрхэлт болон

доош урсгалын налуу дээр гадаргуу дээр байгаа хөрсийг дахина ашиглахгүй гэж

төлөвлөгдсөн. Учир нь үүгээр нөхөн сэргээлтэнд туслах бөгөөд гадаргуу дээр өвс

ургамал ургуулахад хүндэртэй байх бөгөөд дээд талын хөрс хялбар элэгдэх

боломжтой. Хүдрийн хаягдлын хүчил үүсгэх потенциал болон шүлтжих чанарын

талаар нэмэлт шинжилгээ хийж хучилт хийх зохимжтой дизайн гаргах болно.

ХХХБ –тай холбоотой хаалтын дараахь хяналт нь гүний усны болон тогтвортой

байдал мониторинг тус тус агуулах болно. Байгууламжийг тойруулан өрөмдсөн

өрөмдлөгүүдийн хувьд гүний усны түвшний бичлэг, усны чанарын сорьц авч

шинжлэх ажлуудыг хамгийн багадаа жилд нэг удаа хийж гүйцэтгэх болно. Нөхөн

сэргээсэн газрын тогтвортой байдлын мониторингийг ер нь жилд нэг удаа хийж

гүйцэтгэдэг.

Хаалтын төлөвлөлт их хэмжээний цаг хугацааны ба зардлын хөрөнгө оруулалт

шаардагдах бөгөөд хаалтын дараахь тодорхой дараахь алхмуудыг агуулдаг. Үүнд:

Хүчилт Чулууллагийн Менежментийн Төлөвлөгөөг бэлтгэх ; болон

Хаах байгууламж бүгдэд хамаарах физик ба химийн олон олон асуудлыг

харгалзан авч үзэх Хаалтын төлөвлөгөөг бэлтгэх.

3.8. ХУВИЛБАРЫН ШИНЖЛЭЛ

Цагаан Суврага төслийн байгал орчин, нийгэмд үзүүлэх нөлөөлөл их байж

болзошгүй бүрдэл хэсэг буюу үйлдвэрлэлийн усны эх үүсвэр, баяжмал

бүтээгдэхүүн тээвэрлэх авто ба төмөр замын байршил, хаягдлын далангийн

технологийн хувьд байж болох хувилбаруудыг харьцуулан үзэж шинжилсэн дүнг

энд өгүүлэв.

3.8.1. УСНЫ НӨӨЦИЙН ЭХ ҮҮСВЭР

Үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа болон барилга барих үед ихээхэн хэмжээний ус

хэрэгтэй. Төслийн талбайн орчинд тодорхой хэмжээний усны нөөц байгаа боловч

энэ нь хур тунадас, ууршилтаас хамааралтай, хэмжээний хувьд бага тул

үйлдвэрлэлийн хэрэгцээнд хүрэлцэхгүй.

Төсөл хэрэгжих Мандах сумын нутагт Цагаан Цав (ЦЦ) ба Нарангийн хоолой

(НХ)-д газар доорхи усны нөөц байгаа нь усны хайгуул судалгаагаар тогтоогдсон.

ЦЦ дахь усны нөөц нь төслийн талбайгаас ойролцоогоор 50 км зайд байрлах ба

эндхийн геологийн тогтоц нь шаварлаг, элсээр хучигдсан элс болон шаврын

нэгдлээс бүрдэнэ. Мөн гүнээс ирж байгаа усанд өргөдсөн хэсэг органик биш

холимог бүрдэлтэй байж болохыг илтгэх зарим мэдээлэл бий. Харин НХ-д хэд

хэдэн судалгааны ажил хийгдсэн, тайлан нь 2010 оны 7 сард Усны газарт

хүргэгдсэн бөгөөд үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашиглаж болох усны нөөцийг

2011 оны 3 сард ,,, л/сек буюу ... тонноор баталсан зэрэг давуу талтай. НХ-н


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


геологийн тогтоц нь 30 м хүртэл шавраар бүрхэгдсэн элсэн чулуу болон шавран

чулуулгийн нэгдлээс бүрдэнэ. Энэ 2 усан сан бүхий газрын геологи,

гидрогеологийн дэлгэрэнгүй мэдээллийг 4 дүгээр бүлэгт дэлгэрэнгүй оруулсан.

Нарангийн Хоолой нь уурхайн талбайтай ойролцоо байрлалтай, усны хоолой,

эрчим хүчний байгууламж, шахуургыг ажиллуулахад шаардагдах эрчим хүч

хэмнэлттэй зэргээс шалтгаалан сөрөг нөлөөлөл нь бага байна. Гэхдээ түүний

ойролцоо байгаа Нарангийн булаг ойр орчны зэрлэг ан амьтдын ундаалдаг баян

бүрд бөгөөд газрын доорхи устай гидравлик холбоотой байж болзошгүй гэж

мэргэжилтний дүгнэлт гарсан (4-r бүлгийг харна уу). Тайлангийн бусад хэсэгт

дурдсанчлан энэ булаг нь орон нутгийн иргэд болон амьтдын гол чухал ундны эх

үүсвэр болж байгаа тул энэхүү орчинд ямарч сөрөг нөлөөлөл үзүүлэхгүй байх

өндөр шаардлага тавигдаж байгаа юм. Иймд, энэ хоѐр усны нөөц бүхий газрын

судалгааг нарийвчлан хийх хэрэгтэй бөгөөд аль нь байгалд сөрөг нөлөөлөлтэй

болохыг тодорхойлох нь чухал. Одоогийн байдлаар энэ хоѐр газрын аль алины

усны нөөц үйлдвэрлэлийн усны хэрэгцээг хангах боломжтой гэдэг нь батлагдсан.

3.8.2. ТЭЭВЭРЛЭЛТ

Барилгын болон үйл ажиллагааны шатуудад нэлээд хэдэн замын сонголтуудыг

тооцож үзсэн. Нэлээд эртний хувилбар болох давхар хучилттай зам нь эдийн

засгийн болоод байгал орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөллөөс үүдэн зогсоосон.

Одоогийн сонголт нь:

Барилгын шатанд одоогийн Сайншандаас уурхайн талбай хүрэх замыг

ашиглах

Үйл ажиллагааны шатанд (ялангуяа баяжмал бүтээгдэхүүн зөөх

зориулалтаар) мөн адил замыг хэрэглэх ба Сайншанд дахь төлөвлөсөн

төмөр замын өртөө рүү салаална

Эдгээр замын аль нь ч хучилт хийгдээгүй (хэсэгчлэн хучаагүй болон хэсэгчлэн

хайргаар хучсан) ба замын зарим хэсэг хөндлөн болон босоо чиглэлийн жижиг

засварын ажил шаардагдана.

Шинээр зам барих хэсэг нь Сайншанд дахь төмөр зам дагуу мөн хүнд даацын

тээвэрлэгчийн буулгах хэсэг болон вагонд ачих хэсэг байна. Эцсийн байдлаарх

байгууламжуудын зураг гараагүй байга боловч тооцоогоор төмөр замын шугам

нь хэдэн га газрыг шууд хамрахаар байгаа. Үйл ажиллагааны хувьд концентраци

хүлээж авах болон хадгалах, концентрацийг ачих болон ерөнхий уурхайн

материалуудыг ачиж буулгах хэсгүүдээс бүрдэнэ. Дээр хэлсэнчлэн одоогийн

байдлаар нарийвчилсан судалгаа гараагүй байгаа ч байгууламж дээр дээд тал нь

20 ажилчин байхаар тооцоо гарсан байгаа ба эдгээр ажилчид нь Сайншандын

иргэд байх учир ажилчдын бааз хэрэггүй.


ЖЭМР ХХК Утас: 976 11 451805


3.8.3. ХАЯГДЛЫН АЖ АХУЙ

Хаягдлын аж ахуй нь дараах 4-н хувилбаруудаас судалгаа хийн сонгогдсон

байгаа:

Хувилбар 1. Голдер ПФС загвар. Хамрах талбай нь 525 га,

ойролцоогоор.

Хувилбар 1А нь суурь хувилбар ба доош шаталсан байгууламжид

циклонд хаягдлыг гаргана.

Хувилбар 2. Өтгөрүүлсэн овоолго. Нийт хамрах талбай нь 984 га

талбай.

Хувилбар 3 . Хуурай овоолго. Хамрах талбай нь ойролцоогоор 888 га

байна (2 дугаар хувилбартай адил өндөртэй боловч хамрах талбай нь

бага). 3А Хувилбар нь хуурай хаягдлыг уурхайн хаягдалтай хамт ил

уурхайн үйл ажиллагааны хэсэгт ойрхон байрлана.

Хувилбар 4. 2 хашлага бүхий дээш өргөгдөх далан. Хамрах талбай нь

525 га.

Судалгаанд хэд хэдэн параметрүүдийг тухайлбал барихад хялбар байх,

Монголын орчин нөхцөлд тэсвэртэй байх, зардал багатай мөн хамрах талбай

зэргийг анхаарч үзсэн. Судалгаан дээр үндэслэн 2 дугаар хувилбарыг сонгосон ба

энэ загвар нь хаягдлын аж ахуйн загвар болж цаашид тайланд дурьдагдана

Хаягдлын аж ахуйн 2 дугаар хувилбар нь хаягдлын кольцо шаардагдахгүй.

Талбай дахь байгалийн өөрийнх нь тогтоц нь зүүн тал руугаа налсан байдалтай

тул хаягдал нь зүүн болон зүүн өмнө хэсгийн далан дээр нална.

Documents

MAK TS EBRD 3 Project Description Mon 20111005