materyal-gelistirme-klavuzu meb için

D İ N Ö Ğ R E T İ M İ G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Programlar ve Öğretim Materyalleri Daire Başkanlığı

DİN ÖĞRETİMİNDE MATERYAL

GELİŞTİRME KILAVUZU

ANKARA, 2014

Öğretim Materyalleri Hazırlama Kılavuzu

2014

Danışman:Nazif YILMAZ

Koordinatör ve Editör:Zeliha KARAAĞAÇHasan TOPAL

Yayına Hazırlayanlar:Ahmet POLATHanife ŞENOVA

Programlar ve Öğretim Materyalleri Daire BaşkanlığıDİN ÖĞRETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

MART-2014

DİN ÖĞRETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

3

MATERYAL GELİŞTİRME KILAVUZU

ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR Milli Eğitim Bakanlığı, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, Programlar ve Öğretim Materyalleri Daire Başkanlığı olarak; öğretmenlerimizin öğretim materyalleri ve din eğitimi bağlamında bilgi ve becerilerinin geliştirilmesine dair, bu konuda çalışmalar yapan öğretmenlerimizle bir dizi eğitim ve çalıştay gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalardan sonra, din eğitimi ve öğretimi veren öğretmenlerimizin;

- Öğretim materyali kullanmanın önemini kavramaları,- Kullanabilecekleri öğretim materyallerini tanımaları,- Öğretim materyallerini kullanırken dikkat etmeleri gereken ilkeleri,- Ve en önemlisi öğretim materyali hazırlamak istediğinde nasıl hazırlayacağına dair bir bilgi birikimine sahip olmaları amacıyla elinizdeki kitapçık hazırlanmıştır.

Bu kitapçık, yukarıda da belirtildiği üzere din eğitimi alanında öğretmenlerimizin öğretim materyali hazırlamalarını teşvik etmek, kendi materyallerini hazırlamak ve uygulamak isteyen öğretmenlerimize yardımcı olmak amacıyla aşağıda ismi geçen öğretmenlerimizin emeği ile hazırlanmıştır. Anlatılanların somutlaşması amacıyla da yine bu öğretmenlerimiz tarafından üretilmiş öğretim materyallerinden örnekler yerleştirilmiştir. Emeği geçen öğretmenlerimize teşekkür eder, bu kitapçık vesilesiyle öğretim materyali kullanımı ve üretiminin tüm öğretmenlerimiz tarafından yaygınlaştırılmasını temenni ederiz.

EMEĞİ GEÇENLER:

Adnan HOYLADIAyşe YILDIRIM MACİT

Bahar SEVİMErdem ÇAKIFuat KOCAGökhan AYİshak AŞARİzzet EKER

M. Fatih BÜTÜNMaliki ALİOĞLUMevlüt KESMAN

Neslihan Aktaş ŞAHİNNurullah BORAÖnder ALKANTalip ORHAN

Zehra ALİBEKİROĞLULeyla YURTSEVERKenan DEMİRTAŞ

Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü tarafından 11-12 Şubat 2013 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen “Materyal Geliştirme Çalıştayı“ ve 16-20 Aralık 2013 tarihleri arasında Mersin’de gerçekleştirilen “Materyal Geliştirme Semineri“ katılımcılarına teşekkür ederiz.

Not: Bu kitapçıkta yer alan metinler ve materyaller Genel Müdürlüğümüzce hazırlayanlardan izin alınarak kullanılmış olup, her türlü

sorumluluk kendilerine aittir.

4


Eğitimde kullanılan materyallerin önemi şu başlıklar altında sıralanabilir: • İlgileri uyarır ve öğrenme isteği oluşturur, • Zamandan tasarruf sağlar, • Soyut unsurları somutlaştırır, • Güvenli gözlem yapma imkânı sağlar, • Öğretimi zenginleştirir, işlemleri basitleştirir, • Tekrar tekrar kullanılabilir, pratik yapma imkânı sağlar, • Öğretimi canlı ve açık hale getirir

a) Görsel Materyaller: Hareketli ve duran sessiz filmler, açıklamalı kaynakça, bilgi özeti (bülteni), örnek olay, eğitici afişler, duvar gazetesi, ders kartonu, kara tahta, sergiler, öteki araçlar (maket, el ilanı, yayın vitrini vb.). Görmeye dayalı araçlar; hareketli ya da duran film gibi projeksiyon gerektirebilir. Afiş, kara tahta gibi projeksiyon gerektirmeyebilir. İki boyutlu araçlar yanında, maket, model gibi üç boyutlu araçlar da vardır. Bunlar kendi arasında bireysel ve grup araçları diye de ikiye ayrılabilir.

b) Görsel-İşitsel (Gör-İşit) Materyaller: Bu materyaller adından da anlaşıldığı gibi hem görmeye hem de işitmeye dayalıdır. Gezi, gözlem, oyun, drama, sinema, televizyon vb. bunlardandır.

c) Yazılı Materyaller: Eğitim ortamlarında kullanılan en yaygın materyal türüdür. Kullanımı ve ulaşımı kolaydır. Çalışma kağıtları, ders notları, bulmaca gibi materyaller yazılı materyallerdendir.

FAYDALANILACAK ARAÇLARIN SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

• Öğrenenlerin ihtiyaç ve ilgileri, • Eğitim sürecinin oluşacağı fiziksel çevre ve imkânlar,• Öğrenmek istenilen konuların özelliği,• Öğrenmenin amacı, • Kullanılacak uygulamanın niteliği, faydaları, sınırları, iletişim yapısı, etkinlik derecesi, • Eğitim kurumunun eğitimden beklentileri, • Öğretmenin yeteneği, • Öğrenme süresi,• Öğrenme sürecinin gerekleri.

EĞİTİMDE MATERYAL KULLANIMININ YERİ VE ÖNEMİ

ÖĞRETİM MATERYALLERİNİN SINIFLANDIRILMASI

ÖĞRETİM MATERYALLERİ SEÇİMİ

TEMEL İLKELER

5


Böylece; • Öğrencinin öğrenme sürecine etkin biçimde katılmasına elverişli metotlar seçilmelidir. • Konunun ve materyalin özelliğine göre gerektiğinde bireysel çalışma gerektiğinde küme çalışması

yapılmalıdır. • Yeni bilgilerin hemen kullanılabilmesine öncelik verilmelidir. • Öğrenileni pekiştirir nitelikte olmalıdır. • Öğrencinin önceki bilgileri ile yeni öğrenecekleri arasında ilişki kuracak teknikler seçilmelidir. • Tek bir metotla yetinmek yerine, öğrenme hızını düşürmemek şartı ile, değişik uygulamalara yer

verilmelidir. • Öğrencinin eğitim sırasında ilerlemesini ölçerek, kendi kendilerini değerlendirmelerine (öz

değerlendirme) fırsat sağlanmalıdır. • Hedef kitlenin hazır bulunuşluk düzeylerine uygun olmalıdır.• Materyallerin ders planında ne zaman kullanılacağına işaret edilmeli ve yeri gelince

uygulanmalıdır.• Materyalin kullanımı bir plan dâhilinde olmalıdır. • Materyaller kullanılırken ve hazırlanırken eğitim teknolojisi ve materyal tasarım ilkelerine

uyulmalıdır.• Öğretim materyallerinin kullanımı kolay olmalıdır. • Öğretim materyalleri öğrenciyi en az çaba ile ve en kısa zamanda bilgiye ulaştırmalıdır.• Materyal içindeki nesneler uyum ve bütünlük içinde olmalıdır.• Öğretimde kullanılan yazı, renkler, resim ve çizimler kolay algılanabilir olmasının yanında

öğrencilerin gelişim özelliklerine uygun olmalıdır.

MATERYALLERİN DOĞRU HAZIRLANIP HAZIRLANMADIĞI YA DA SEÇİLİP SEÇİLMEDİĞİNİN TEST EDİLMESİ

Materyal seçiminde bütün bu sıralanan faktörlere rağmen, öğrencilerin eğitiminde kullanılacak araç ve gereçlerin doğru seçilip seçilmediğini anlayabilmek için eğitimci, aşağıdaki soruları kendisine sormalıdır. Materyal;

1. Kazandırılması öngörülen hedef davranışı oluşturabilecek nitelikte mi? 2. Kendi içerisinde uygun bir sırayı izliyor mu? 3. Öğrencilerin (kullanacak grubun) özelliklerine uygun mu? 4. Konuya anlamlı bir katkıda bulunuyor mu? 5. Öğrencileri daha iyi düşündürmeye ve eleştirel olmaya yöneltebilir mi? 6. İnsan ilişkilerini geliştirmede etkisi olabilir mi? 7. Hazırlanması, seçilip kullanılması için harcanacak zaman, çaba ve paraya değer mi? Materyal

seçimi ancak bu soruların çoğuna olumlu cevap veriliyorsa doğru demektir.

TEMEL İLKELER

6


MATERYAL TASARIM İLKELERİ

Boşluk Kullanım İlkeleri:

Belirlenmiş bir çerçeve içerisindeki kullanım alanı dışında kalan yerlere boşluk denir. Öğretim materyaline genel olarak bakıldığında görülen/hissedilen doluluk veya boşluktur. Hazırlanacak öğretim materyalinde bilinçli olarak yazı, resim, grafik, şekil vb. unsurların dağılımı ve yerleşimi öğrenmeye etki gücünü artıracaktır. Yapılan araştırmalarda; materyal üzerinde gözün en fazla algıladığı bölümün, % 41 ile sol üst köşe, en az algıladığı bölümün de % 14 ile sağ alt köşe olduğu belirlenmiştir.

Çizgi Kullanım İlkeleri:

Öğretim materyallerinde çizgi; doğru, dairesel, kırık veya bunların karışımı olarak kullanılmaktadır. Çizgilerin yatay, dikey veya eğik olarak kullanımı algılama üzerinde etkilidir. Çizgiler, hareketi ve hareket yönünü belirleyici etki yaratırlar. Yatay çizgiler objelerin genişliğini artırıcı, dikey çizgiler yüksekliği artırıcı, eğik çizgiler ise dengesizlik etkisi yaratır. Öğretim materyalleri üzerinde yaratılacak kontrast/ zıtlık daima dikkati çekecektir. Çevresine zıt olan her şey dikkat çeker.

1- YAPISAL/BİÇİMSEL ELEMANLARDA; BOŞLUK, ÇİZGİ, ŞEKİL/FORM, DOKU VE RENKLERİN KULLANIM İLKELERİ:

TEMEL İLKELER

7


Doku Kullanım İlkeleri:

Öğretim materyalinin hazırlanmasında kullanılacak malzemenin özelliğine bağlı olarak değişiklik göstereceği için tasarımda en az değişkenlik gösteren eleman dokudur. Doku; düz, pürüzlü, mat, parlak, saydam, renkli malzemeler olabilir.

Harflerin Kullanım İlkeleri:

a. Dekoratif amaçlı süslü yazı yerine düz ve sade biçimde yazılmış yazılar kullanılmalı.b. Dekoratif amaçlı süslü yazı yerine düz ve sade biçimde yazılmış yazılar kullanılmalı. c. Küçük harflerle yazılan yazılar daha kolay okunabilir. d. Harflerin rengi, arka plan rengi ile zıtlık oluşturmalıdır. Yazının okunabilirliği zemin

ile arasında oluşan kontrasta bağlıdır. e. Harfler, yazının kullanıldığı yere göre rahatça okunabilecek büyüklükte seçilmelidir.f. Harfler arasındaki aralık, yazının kolay okunuşunda etkilidir. g. Satırlar arasındaki aralık da aynı şekilde yazının kolay algılanması üzerinde etkilidir.

Şekil/Form Kullanım İlkeleri:

Şekil, bir yüzey üzerinde yaratılan iki boyutlu biçimlerdir. Form ise kullanılan biçimlerin birbirine göre yerleşimidir. Çeşitli şekiller bir araya getirilerek anlamlı kompozisyonlar meydana getirilir. İstenilen mesaj kimi zaman detaylar gösterilerek kimi zaman da detaylar gösterilmeden siluet şeklinde iletilebilir. Öğretim materyallerinin daha etkili olabilmesi için gözün bir şekilden diğerine rahatlıkla kayabildiği formda hazırlanması gerekir.

TEMEL İLKELER

8


Renklerin Kullanım İlkeleri:

Renkler, iyi tasarlanmış bir öğretim materyalinde anahtar rol oynar. Renklerin iyi seçilmesi ve çizgilerle birlikte iyi tasarlanması sonucu en etkili öğretim materyalleri geliştirilir. Yaşantımızda renklerin seçimi kişisel olduğu halde öğretim materyallerinin tasarımı ve geliştirilmesinde bu söz konusu değildir. Rengin öğretim materyalinde önem taşıması doğrudan doğruya algılama üzerinde yarattığı etkidendir. Bunlar; • Doğal renkler ile nesneler renklendirildiğinde görüntünün gerçekliği artar. • Benzerliklerin ve farklılıkların ortaya konuluşuna yardımcı olur. • Önemli noktalar ve bilgiler üzerinde dikkati toplar. • Coşku, durgunluk, tek düzelik, canlılık gibi duyguların algılanmasına yardımcı olur.

Öğretim materyallerinin tasarımında renkler ve harfleri kullanırken aşağıdaki konulara dikkat etmek, öğretim materyallerinin öğrenme üzerindeki katkısını arttıracaktır.

Öğretim Materyali Tasarımında Renklerin Kullanım İlkeleri;a. Renkler, fiziksel özellikleri nedeniyle algılama üzerinde etkilidir. Işık prizmadan

geçtiğinde uzun ve kısa dalga boyları şeklinde kırılarak farklı renklere ayrılır. En uzun dalga boyu kırmızı, en kısa dalga boyu mor renktir.

b. Renklerin seçiminde cinsiyetlerin dikkate alınması gerekir. Erkekler mavi, yeşil, bordo ve bunların canlı tonlarını seçerken, bayanlar pembe, sarı, mavi gibi renklerin pastel tonlarını daha çok seçmektedir.

c. Renklerin kullanımında yaş gruplarını da dikkate almak gerekir. Çok parlak renkleri küçük yaş grupları için kullanabiliriz, buna karşılık daha ileri yaş grupları için pastel tonları kullanmakta yarar vardır. Her iki yaş grubu için kontrast yaratılmak istendiğinde parlak renklerin kullanılması etkili olur.

d. Etnik özellik ve çevre koşulları da renklerin algılanmasında etkilidir. Yeşil ve mavi gibi renkler bozkır bölgelerinde yaşayanlar üzerinde daha etkili olurken, sıcak renkler ormanlık bölgelerde yaşayanlar üzerinde daha etkili olur.

e. Farklı renkler kullanarak farklı bölümler kolay algılatılır. Özellikle, grafiklerde bölümlemelerin farklı renklerle belirlenmesi, algılamayı kolaylaştırır.

f. Her şekilde renklerin kullanılması dikkati çekip güdülemeyi arttırır.

TEMEL İLKELER

9


Ahenk:

Kompozisyonun bütünü ile bağlantılıdır. Parçalar bir araya geldiğinde ortaya çıkacak bütünlük duygusudur. Ahenk bir bakıma bütünü oluşturan parçaların birbiri ile olan ilişkisine bağlı olarak ortaya çıkan uyumdur.

Harf Kullanımı:

Küçük harfin okunması büyük harften daha kolaydır. Harflerin çok yakın olmamasına dikkat ediniz. Arka fon ile harfler arasındaki parlaklık kontrastı algılamayı etkiler. Çok kısa çizgiler algılamayı yavaşlatır, çok uzunlar yanlışlara sebep olur. Bold ve italik metnin bütününde kullanılmamalı sadece aksan için kullanılmalıdır. Projeksiyonda Helvetica ve Univers iyi sonuçlar vermektedir. Sözel mesaj içeren çerçevelerde üçten fazla ayrı harf türü kullanmayın (iki daha iyi). Tercih edilen harf türleri birbirine uyumlu olmalıdır. Büyüklükleri farklı olabilir. Kısa başlıklar için büyük harf kullanın ama daha uzun sözcük ve cümleler için (6 sözcükten fazla) küçük harf kullanın. Harfleri optik olarak ayırın.

Ritim:

Kompozisyonda gözün bir objeden diğerine rahatça kayabilmesidir. Birbirinden kopuk olarak yerleştirilmiş tasarım elemanları arasında bağıntı zor kurulacağı için algılama istenilen düzeyde olmaz.

TEMEL İLKELER

2- YERLEŞİM ELEMANLARINDA; ORAN/ÖLÇEK, DENGE, BÜTÜNLÜK, RİTİM, VURGU, AHENKLERDE KULLANIM İLKELERİ:

10


Oran/Ölçek:

Objelerin büyüklüğü ile bağlantılıdır. Bir objenin diğer objeler ile arasındaki ilişkiye göre objenin büyük, orta, küçük, ağır, hafif olduğu gibi duygular yaratabilir. Objelerin büyüklüğünün doğru olarak algılanabilmesi için tanıdık başka bir obje ile ölçeklendirilmesi gerekir.

Denge:

Objenin göz tarafından algılanan ağırlığı ile ilgilidir. Öğretim materyalleri üzerinde, yatay ve dikey eksenin her iki tarafında objelerin eşit olarak dağıtılması ile oluşturulur. İstenilen amaca yönelik olarak objelerin bütününe yerleşimi ile denge veya dengesizlik etkisi yaratabilir.

Bütünlük:

Görsel elemanlar ve bunların fonksiyonları arasındaki ilişki bütünlüğünü oluşturur. Her bir görsel unsur, mesaj iletmedeki fonksiyonu göz önüne alınarak yerleştirilmelidir. Yararı olmayan hiçbir yazı, resim, şekil, grafik vb. unsurlar materyalde bulundurulmamalıdır.

TEMEL İLKELER

11


Vurgu:

Vurgunun bütüne baskın olması gereklidir. Materyalin can alıcı noktasıdır. En ilgi çekici nokta olarak tasarlanıp en önemli unsurlar yerleştirilebilir.

Renk Kullanımı:

Materyallerde renk, dramatik öge, espri ve sorular motivasyon ve dikkati tutar, hatırlamayı sağlar. Seyredenler öğrenmede etkili olsun ya da olmasın rengi tercih ederler. Bir ekranda en fazla 5 (o da uyumlu) renk kullanılmalıdır. İlgili maddeleri aynı renk fon üzerine koyunuz. Renk parlaklık ve yoğunluğunu dikkat için kullanın. Öne çıkarmak istediğiniz mesajlar için sıcak renkler (kırmızı, turuncu, sarı), arka planlar için soğuk renkler (yeşil, mavi, mor) kullanın kırmızı daha iyi hatırlanır. Ani renk değişimini bir etki yaratmak için kullanın.

Bilgisayar Ekranının Kullanımı:

Satır sonlarını tirelemeyin. ‘Yana dayanmamış’ metin bilgisayar ekranından okuma için daha iyidir. ‘Sola dayanmış’ ı okumak ‘sağa dayanmış’ ı okumaktan daha kolaydır. Ekrandan ekrana tutarlılık sağlamak için satır genişliği ve satır aralığına önceden karar verin. Ekranda 15-20 den fazla sözcük kullanmayın. Çerçevenin kenarına yakın boşluk bırakmayı unutmayın Ekrana 10 satır ve her satıra en fazla 25 karakter koyun. Basit koyu harf tiplerini tercih edin. Koyu mavi fon üzerine pastel (sarı, turuncu gibi ) renkler çok iyi sonuç verir. Açık harflerin etrafına derinlik eklemek için koyu kenar ya da gölge kullanınız.

TEMEL İLKELER

12


RESİM SEÇİMİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

• Seçtiğiniz resimler çok karmaşık olmamalıdır.• İyi renklendirilmiş olmalıdır. • Öğrencilerin yaş ve yakın çevre özelliklerine, anlatılan konuya uygun olmalıdır. • Sade olmalı mesajı anlamlı vermelidir. • Konu ve öğrenciler açısından anlamlı olmalıdır. • Mümkün olduğunca basit olmalıdır. • Yaş seviyesine göre gerçek resimler yerine, basit çizgi resimler kullanılabilirsiniz.• Resimlerde yazılı metin az kullanmalısınız. • Eğer karşılaştırma yapılmıyorsa bir defada bir resim kullanmalısınız. • Kullanacağınız resimlerin nasıl yorumlanacağını öğrencilerinize öğretilmelisiniz. • Resimleri bütün öğrencilerin aynı anda görebilmesi için yeterince büyük seçmelisiniz.• Resimleri öğrencilerin yaş ve yakın çevre özelliklerine uygun seçmelisiniz.• Resimleri vurgulanmak istenen kritik noktalar ışıklandırılabilir veya koyu renkli olabilir.• Resimler elle çizilebileceği gibi, bilgisayarda da çizilebilir, bazen hazır programlardan, önceden

oluşturulmuş kahramanlardan yararlanılabilir. • Resimleri yansıtılabileceğiniz gibi, kartonlarla oluşturabilir ya da tahtaya çizilebilirsiniz.• Hazırladığınız/kullandığınız resimler, konu alanı için anlamlı ve faydalı nitelikte olmalıdır.• Resim materyalinde ya da diğer materyallerde kullanılan resimler telif hakkı doğuracağı için kay-

nak belirtilmelisiniz.• Resimlerde dinsel ve mezhepsel figürler kullanılacaksa yaşanılan bölgenin özelliklerine göre se-

çilmelidir.• Kullanılacak dini semboller gerçekçi bir din algısı oluşturmanın yanında doğru bir din algısının

oluşumuna da katlı sağlamalıdır.

Hazırlık Soruları

• Öğrencilerin hayal dünyalarını kullanmalarını, yaratıcı düşünmelerini sağlamak için resimler hazırlayabilir/kullanabilirsiniz.

• Öğrencilerin konuya olan ilgilerini artırmak için hazırlayabilir/kullanabilirsiniz.• Öğrencinin dikkatini çekmek için hazırlayabilir/kullanabilirsiniz.• Öğrencilerin bilgilerini somutlaştırmaları için hazırlayabilir/kullanabilirsiniz.• Öğrenilen bilgilerin kalıcılığını artırmak için hazırlayabilir/kullanabilirsiniz.

Niçin Gereklidir?

RESİMLER

GÖRSEL MATERYALLER

13


GÖRSEL MATERYAL OLARAK RESİM NASIL KULLANILABİLİR?

• Organize edici bilgiler resimlerle verilerek sunuş yoluyla öğretim stratejisiyle kullanılabilir. • Resimlerdeki aşamalı sıra bir yerde boş bırakılarak, öğrencinin oraya gelecek resmi bulması is-

tenebilir. • Resimler derste dikkat çekme aşamasında kullanılabilir. • Hazırlanan resimlerin basit, açık ve anlaşılır olmasına, renklerin uyum ve sadeliğine, öğrencile-

rin gelişim seviyesine uygunluğuna, aşamalılık özelliğine dikkat edilmelidir.• Resimlerin çok mükemmel olması gerekmez. Sade olup mesajı anlamlı vermesi yeterlidir. • Resim setleri asetata geçirilip ekrana yansıtılabileceği gibi kartonlarla da gösterilebilir. Kartonla-

rın büyük olması, resimlerin büyük çizilmesi ve algılanması açısından önemlidir. • Resim ödevi verirken belirli bir kısıtlama ve yönlendirme yapılmamalı, özgün resimlerin ortaya

çıkması sağlanmalıdır. • Resimler; dersin giriş bölümünde konuya dikkat çekmek ya da öğrencilerin ön bilgilerini kontrol

etmek amacıyla kullanılabilir.

RES

İM Ö

RN

EK

- Zeliha KARAAĞAÇ -

GÖRSEL MATERYALLER

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

RES

IM Ö

RN

EK

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

RES

IM Ö

RN

EK

- sonpeygambercocuk.info -

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

16


GÖRSEL MATERYAL OLARAK GRAFİK NEREDE KULLANILABİLİR?

• Dersin gelişme bölümünde konunun açıklanması aşamasında,• Yeni bir üniteye giriş aşamasında ünite tanıtımında,• Sıralama ifade eden ya da ağırlıkları değişen konuların varlığında zihin şeması oluşturmak ama-

cıyla,• Öğrencilere ya da konulara göre değerlendirme sonuçlarının gösteriminde pasta ya da akış gra-

fikleri gibi şekilleri amaç doğrultusunda kullanabilirsiniz.(Hangi konuların kullanımında uygun-dur. Somut konu örnekleri)

GRAFİKLER VE ŞEMALAR

Grafikler sayısal verileri görselleştirerek veriler arasındaki ilişkilerin kolaylaştırılmasını

sağlayan çizimlerdir. Eğitim ortamlarında, eğitimi somutlaştırmak ve görselleştirmek amacıyla

kullanılan öğretim materyallerinden en uygun olanı grafiklerdir. Sözel olarak anlatılması zor olan

bir kavram ya da rakamsal olarak anlam ifade etmeyen sayılar ve oranlar grafik aracılığıyla kolayca

öğrenciye anlatılabilir. Ayrıca bu materyallerin kullanılması öğrencinin dikkatinin çekilmesinde ve

korunmasında etkilidir. Öğrenme daha kolay hale getirilmeye çalışılır. Fikir ve bilgileri anında ve

etkili bir şekilde ortaya koymak da bu araçlarla kolaylaşabilir.

Eğitimde grafikle yapılan anlatım, sayılarla ilgili verileri görselleştirerek karşılaştırma ve

veriler arasındaki ilişkilerin kavranmasını kolaylaştırır. Grafikler, uzun yazı türleriyle birlikte

de kullanılabilir. Beraberce bir mesaj taşıyan sözel ve resimli anlatım ilkelerinin daha kalıcı ve

açıklayıcı bilgi aktarımına yönelik ortak etkileşimini de sağlar. Yetişkin eğitiminde de grafiklerin

etki gücü amaca uygun seçimine ve tasarım kalitesine bağlıdır. Rapor, ders veya toplantılar iyi

sunulmuş grafik anlatımdan büyük faydalar sağlayabilir. Grafiklerin, sütun ve çubuk, çizgi, pasta

(daire), resimli gibi çeşitleri vardır. Bunun için herhangi bir bilgiyi grafik formuna dönüştürmeden

önce, bilginin grafik olarak gösterilmesinin gerekip gerekmediğine, gerekiyorsa en uygun grafik

çeşidinin hangisi olacağına karar verilmelidir. Eğitimde kullanılan grafiklerin ilgi çekici, gerçeği

temsil edici olması gerekir. Grafiklerin kullanımında temel amaç; bilgiyi izleyenlere en hızlı şekilde

iletmektir.

Grafik Kullanımı Niçin Gereklidir?

GÖRSEL MATERYALLER

17


• Konuya girişte,• Anlatılan konuyu açıklarken ya da somutlaştırırken,• Önem derecesini ifade eden sıralamalarda,• Ünite konularının tanıtımını yaparken konuları ağırlıklarına göre grafiklendirebilirsiniz.• Değerlendirme ölçeklerinde gelişimi grafiklerle ifade edebilirsiniz.

GRAFIK HAZIRLANMASINDA VE SEÇIMINDE NELERE DIKKAT EDILIR?

Bir grafik çiziminde takip edilecek yollar:

• Grafik kağıdı olarak bilinen, üzerinde milimetrik karelerin bulunduğu özel kağıdı kullanınız. • Bir grafikte yatay ve dikey iki aks çizgisi vardır. Çizilecek grafik, bir zaman sürecine karşı değişimi

gösterecekse, yatay çizgiyi zaman içinde kullanmalısınız. • Her iki aks üzerinde grafik kağıdına uyacak ve sergilenecek bütün sayısal değerleri içerebilecek

ölçekleri seçiniz. • Her iki aksı da düzenli aralıklarla işaretleyiniz. • Aksları işaretledikten sonra grafik kağıdı üzerinde noktaların işaretlenmesine geçiniz. • Noktaları birbirleriyle birleştirerek grafik çizgisini çiziniz. • Her iki aksın da vermeyi amaçladığı bilgiyi ve ölçeğini yansıtmasına dikkat ediniz. • Grafiğe anlaşılır bir başlık koyunuz. • Kullanılacak grafik konuya, amaca ve seviyeye uygun olarak seçilmelidir.• Sayısal verileri açık, anlaşılır ve net bir şekilde göstermelidir.• Kullanılacak grafikler görsel tasarım ilkelerine uygun tasarlanmış olmalıdır.• Eğilim ve dalgalanmalar için çizgi grafikleri,• Miktar belirtmek için daire veya halka grafikleri,• Verileri karşılaştırmak için sütun, çizgi ya da resim grafikleri kullanılabilir. • Grafiklerin açık, anlaşılır ve dikkat çekici olması için, uygun başlık ve etiketler kullanılmalıdır.• Grafiğin içeriğini tanımlayan kısa başlıklar ve etiketler kullanılmalıdır. • Başlıkla tutarlı kavram ve etiketlerin kullanımı okuyucuyu grafiğin amacına odaklanmasını sağlar. • Eğer mümkünse, bütün etiketler doğrudan grafik ögeleri üzerine konmalıdır. Bu, izleyenlerin bir

ölçek ya da anahtar araştırmaksızın grafiği anlamalarına yardımcı olur. Ancak, bu her zaman mümkün olmayabilir. Bu gibi durumlarda ölçek, mümkün olduğunca ögelere yakın tutulmalıdır.

GÖRSEL MATERYALLER

ŞEMA ÖRNEK

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

ŞEMA ÖRNEK

- İshak AŞAR- DKAB Materyal Akadem

isi -

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

GR

AFİ

K Ö

RN

EK

- İshak AŞAR- DKAB Materyal Akademisi -


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

GR

AFİ

K Ö

RN

EKŞE

MA

ÖR

NEK


-Çeviri:Nurullah BORA-

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

22


TABLO HAZIRLANIŞINDA VE KULLANILIŞINDA NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

• Öncelikle tablo için uygun bir başlık bulmalısınız. • Sütun başlıklarına dâhil edilmesi gereken sınıflandırmalara karar verip, sıraların düzenini oluştu-

racak ölçek veya alt sınıflandırmalara özen gösterilmelisiniz.• Kullandığınız birimlerin belirgin olmasına dikkat etmelisiniz.• Tablonun sol tarafında kullanılan başlıkları yaş, gün, büyüklük veya maliyet sırasına göre en uy-

gun şekilde düzenlemelisiniz.• Kolayca algılanabileceği düşünülen herhangi iki sütunun yan yana kullanılmasında bir avantaj

olup olmadığına karar vermelisiniz. • Sütunlar için en iyi düzenin hangisi olacağına karar vermelisiniz.• Sayısal değerlerin doğruluklarını kontrol ederek düzenlemelisiniz.• Tablo bitince, sütun ve satırların daha kolay algılanması için çizgilere ayrılarak renklendirmelisi-

niz.

TABLO


Tablo; çeşitli araştırmalar sonucunda elde edilen bilgilerin, grafik hazırlamaya yardımcı

olması amacıyla çizelge halinde gösterilmesidir. Burada verilen bilgiler sınıflandırılmış olduğun-

dan daha kolay göze çarpar.

Genellikle bir ölçeğe veya sınıflandırmaya göre sol tarafa dizelenip yorumlanan bir dizi

sayı ve veriler bütününe tablo denir. Zaman bildirge tabloları, çubuk çizgili tablolar, dilimli tab-

lolar gibi çeşitleri vardır. Tablolar istatistikî bilginin büyük oranlarda ve doğrudan sergilenmesi

yöntemidir. Verilerin en açık ve basit yöntemle anlatılmasını sağlamak için tabloların çok dikkatli

bir şekilde hazırlanması gerekir: İki firmanın verimi veya ilgili iki konunun karşılaştırılması veya

zaman süreçlerinin kıyaslanması gibi iki dizi sayısal kıyaslama, yan yana iki sütun halinde yer-

leştirilmelidir. Özellikle öğrencinin ya da izleyicinin algılamasının karışmaması ve yanlış sayılara

dikkatin dalgınlıkla kaymaması için sütun ve satır aralarında yeterli oranda boşluk bırakılmalıdır.

Bilgi eksikliğinden veya kaynak yetersizliğinden ortaya çıkan problemler, tablodan soyutlanarak,

sayfa sonuna düşülecek bir notla açıklanmalıdır.

Tablo Kullanımı Niçin Gereklidir?

GÖRSEL MATERYALLER

- İshak AŞAR- DKAB Materyal Akadem

isi -

TABLO ÖRNEK

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

24


AFİŞLER

Afişler tasarım ve sanat kaygısının eşit ağırlıkta olduğu, mesajın net bir şekilde verildiği

grafik ürünlerdir. Pek çok amaca hizmet için kullanılabilir niteliktedir. Kurallarına uygun olarak ha-

zırlanmış genelde grafik ürünlerin özelde ise afişlerin eğitim öğretim açısından avantajlı yönlerinin

çok olduğu göze çarpmaktadır.

• Afişler Açık ve net mesajlar içerdiğinden daha anlaşılırdır.

• Yorucu değildir, eğlendirici ve bilgilendiricidir.

• Verilmek istenen mesajın karıştırılmadan yerine ulaştırılmasını sağlar.

• Öğrencinin sürekli ulaşabileceği bir öğretim materyalidir. (Örneğin; video gibi değildir. Öğrenci

videoyu bilgisayar açık olduğunda izleyebilirken, afişi eğitim-öğretim ortamına girdiği andan

itibaren görebilmektedir.)

• Afişler estetiğin baskıyla buluştuğu bir sanat dalının ürünüdür. Çünkü bu sanat dalında yapılan

her iş kâğıt, karton vb. çeşitli malzemelere basılır.

• Afişler, sözel mesajların öğrenciler tarafından anlamlandırılmasında ve somutlaştırılmasında

en yaygın olarak kullanılan öğretim materyalidir. Görsel zekâya sahip öğrencilerin öğrenmesini

kolaylaştırmakta, anlama gücünü artırmaktadır.

• Sözlü olarak anlatılması çok zor olan kavramlar ya da rakamsal olarak anlam ifade etmeyen

sayılar veya oranlar, afiş, resim ya da diğer grafik türleri aracılığıyla öğrenciye kolaylıkla anla-

tılabilmektedir.

• Grafikler öğrencinin kavramı anlamasına, yorumlamasına ve kavramlar arasındaki ilişkileri

görmesine yardımcı olur.

• Ayrıca, grafiklerin öğretimde kullanılması, öğrencinin dikkatinin çekilmesinde ve korunmasında

etkin bir yöntemdir.

• Grafiklerin diğer bir avantajı ise, bunların kolaylıkla sınıf ortamına taşınması, öğretmen ve

öğrenci tarafından kolaylıkla üretilebilir olmasıdır. Grafiklerin yapılması çoğu zaman, gelişmiş

teknolojilerin kullanılmasını gerektirmeyebilir. Basit birkaç program ile çok anlamlı ve güzel

grafikler (afişler) oluşturulabilir.

• Yazılı ve asetat materyallerin kullanılmasında olduğu gibi, grafiklerin kullanılmasında da, öğ-

retmenin etkinliği çok önemlidir. (Grafiklerin açıklanması öğretmenin sorumluluğundadır.)

• Grafikler, bütün bir içeriği sunmak yerine, içeriğin açıklamasında kullanılabilecek ve öğretmene

yardım edebilecek destekleyici materyallerdir.

• Resim ve grafiklerin gerçeğe uygunluğu, renkli oluşu ve gerektiğinde yazılı açıklamaları içerme-

si, bu materyalin etkinliğini artıran diğer faktörlerdir.

• Yukarıda maddeler halinde ifade edilen nedenlerden ötürü afişleri, eğitim-öğretim ortamların-

da kullanmanız gerekmektedir. Bu afişler eğitim, öğretim kurumlarında sadece sınıf içerisinde

küçük boyutlu çalışmalar olarak kalmamalı, iç ve dış mekânları birer öğretim ortamına dönüş-

türmelisiniz.

Afiş Kullanımı Niçin Gereklidir?

GÖRSEL MATERYALLER

25


AFİŞ HAZIRLARKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

Afiş hazırlanırken şu hususlara dikkat etmeli, aşağıdaki sorulara mutlaka cevap vermelisiniz.• Afiş akılda kalıcı mı?• Teknik açıdan yeterli mi?• Hedeflenen amaca uygun mu?• Sayfa tasarımı olarak dengeli, etkili ve özgün mü?• İmge ve tipografi bütünlüğü sağlanmış mı?• İletişimi gerçekleştirebiliyor mu?• Baskı tekniklerine uygun mu?• Afişte okunaklılık sağlanmış mı?• Afişte renk uyumu sağlanmış mı?• Hedef kitleye uygun bir mesaj ve anlatım biçimi kullanılmış mı?

Bu soruların cevaplanması neticesinde iyi bir afiş tasarımı ortaya çıkmış olur.

İYİ BİR AFİŞİN SAHİP OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER İSE ŞUNLARDIR:

• Hazırladığınız öğretim materyalleri gerektiği takdirde, kolaylıkla geliştirilebilir ve güncelleştirile-bilir olmalıdır: Günümüzde hızla gelişen teknoloji ve artan bilgi birikimi eğitimsel içeriklerin ve öğrencilerin öğrenme ihtiyaçlarının da hızla değişmesine neden olmaktadır. Eğitim ortamının gerçek hayatla tutarlılık göstermesini sağlamak ve öğrencinin ihtiyaçlarına cevap verebilmesi için, kullanılan materyallerin içeriğinin mutlaka gerçek ve en güncel bilgileri içermesi gerekir. Bu yüzden, öğretim materyalleri, içerikte meydana gelen yenilikleri ve gelişimleri yansıtabilen tür-de ve güncelleştirilebilir yapıda olmalıdır. Güncelleştirilmesi mümkün olmayan materyallerin, öğretimsel etkinliğini zamanla kaybetmesi kaçınılmaz olacaktır.

• Afişte yer alan başlık, alt-başlık, slogan gibi sözel bilgiler arasında öğrenciyi mesajdaki önem sırasına göre yönlendirecek hiyerarşik bir yapı kurmalısınız.

• Afiş, ilk bakışta fark edilebilir ve algılanabilir olmalıdır. (Özellikle de dış mekân afişlerinde bu hususa çok dikkat edilmelidir. Tahmini olarak mesajı algılama süreleri de 2–3 saniye olacaktır.)

• Seçtiğiniz sözcükler kısa, anlaşılabilir ve okunaklı olmalıdır. Süslü ve dekoratif yazılar yerine oku-naklı yazı karakterleri tercih etmelisiniz. Olabildiğince, düz font tercihleri kullanılmalı ve uzaktan algılanacak yazıların bold (kalın) karakterler olduğu akıldan çıkarılmamalıdır.

• Hazırladığınız afiş, görsel açıdan etkileyici, basit ve sade olmalıdır. Afişte detaylar, kısa süreli bir bakışta bile anlaşılacak kadar düzenli olmalıdır. Bu sebeple tasarımda ne kullanacağınızı (fotoğ-raf, illüstrasyon veya tipografi vb.) ile nasıl daha etkili bir biçimde vurgulayacağınızı araştırmalı; mesajı öğrenciye nasıl aktaracağınızı (esprili, dramatik ya da düşsel vb.) belirlemelisiniz. Böyle-likle etkiyi artırmış olursunuz.

• Afişte kullanacağınız fotoğraflar çözünürlük açısından büyük boyutlara sahip olmalıdır.

GÖRSEL MATERYALLER

26


• Zihninizde tasarladığınız ve vermek istediğiniz mesaj tek olmalı, birden çok mesajı bir arada vermeye çalışmamalısınız. Sözelleri kesinlikle uzun tutmamalısınız. Uzun bir yazıyı okumak tüm insanları sıkar, bu sebeple olabildiğince kısa cümlelerle vermek istediğiniz mesajı ifade etmelisi-niz. Dikkati tek bir yere çekmeli, konuyu dağıtmamalısınız.

• Etkili bir slogan kullanmalısınız. En fazla üç dört kelimelik sloganlar kullanınız. Daha fazlası slo-gan olmaktan çıkacak ve akılda kalıcılık sağlamayacaktır. 3, 4 ya da 5 sözcükten oluşan başlık ve sloganlar mesajı daha çabuk iletir. Sözel mesaj on sözcüğün üstüne çıktığında okuma zorluğu başlar. Amerikan Reklamcılık Enstitüsüne göre; bir afiş ana düşünce ve mesajını en çok altı sani-ye içinde iletebilmelidir.

• Sözel unsurlar ve imgeler arasında açıklayıcı, destekleyici, yorumlayıcı ya da kontrast (zıtlık) oluş-turan bir ilişki kurmalı, yazı ile görüntünün birbirini yavan bir şekilde tekrar etmemesini sağla-malısınız.

• Tasarımın bir parçası olacak şekilde düzenlenen ve tipografik karakterlerden (Yazı tipi, punto bü-yüklüğü, satır uzunluğu, satır arası boşluk vb. etkenler) oluşan metinler; okumak için değil, fark edilmesi için tasarlamalısınız. Afişte kullanılan yazının karakteri ve afişe oranla boyutu yaklaşık 1,5 – 2 metre mesafeden okunabilmelidir. Küçük harflerin boyutunun her 3 metrelik mesafe için 1,3 cm yüksekliğinde olması gerekir. Ayrıca öğrenci grubunun yaş ortalaması küçüldükçe harf-lerin boyutunu büyütmelisiniz. Tasarımın tamamında büyük harf kullanımından sakınmalısınız. Çünkü büyük harfler okuma hızını düşürmektedir.

• Renkleri geniş yüzeyler halinde kullanmalı, parlak ve canlı renkleri tercih etmeli ve renkler ara-sında güçlü kontrastlar (zıtlıklar) oluşturmalısınız. Renk tercihlerinde, renklerin canlılığının ya-nında, bunlar arasında yapılacak geçişlere de dikkat etmeli ve kullanacağınız renklerin, görseller ile uyumlu olmasına özen göstermelisiniz. Kullandığınız renk okumayı kolaylaştırmalıdır. Buna karşın, okumayı zorlaştıran negatif karakterler kullanmamalısınız.

• Kullanacağınız renklerin dilini çok iyi bilmeli, hangi rengin, izleyici üzerinde, nasıl istekler ve duy-gular yaşattığı ve yaşatması gerektiğini bilmelisiniz.

• Hedef kitlenin, yaş ve kültür seviyesine, nerede yaşadığına, nelerden hoşlandığına dikkat etme-lisiniz.

• Bazı afişler yukarıda sayılan kriterlere (ölçütlere) uygun gibi görünseler de etkisiz ve yavan ola-bilmektedirler. Bunu engelleyecek tek şey sizin hayal gücünüzdür. Yaratıcı düşünce ve buluşun hiçbir kuralı yoktur. Buluş ve yaratıcılık içeren her şey afiş tasarımına yansıtılabilir. Çünkü bir afiş için en önemli ölçüt fark edilebilecek bir ruha, anlama sahip olmasıdır.

• Hazırlayacağınız afiş boyutu da yukarıda ifade edildiği üzere okunabilecek en ve boy oranlarına sahip baskı formlarında olmalıdır.

Mesleki anlamda din öğretimi alanında hazırlanacak afiş veya görsel materyalleri 1. Öncelikle Kur’an ve sahih sünnete uygun olarak hazırlamalı, 2. Öğrencilerin dini duygu ve gelişim seviyelerine uygun olmalıdır.

GÖRSEL MATERYALLER

27


GÖRSEL MATERYAL OLARAK AFİŞ NASIL KULLANILMALIDIR?

• Afişin izlenme süresi, tasarım sürecinde dikkate almanız gereken bir kriterdir.• Kullanacağınız grafik tasarımlar sınıflarda; pano olarak veya kaplama duvar kâğıdı olarak kulla-

nılabilir. Afişler sınıf dışında ise koridorlarda ve bekleme salonlarında bahçe duvarlarında eğitim öğretim materyali olarak çeşitli formlarda kullanılabilme özelliğine sahiptir.

• Sabit olarak kalması uygun olmayan ortamlarda ise harita formlarında askılı hale getirerek değiş-tirilebilir bir şekilde konuya ve ihtiyaca göre ön plana çıkararak kullanabilirsiniz.

• Öğretim materyali olarak kullanacağınız afişi, sadece sınıfa asmakla veya panoya yerleştirmek-le yetinmemelisiniz. Ders içerisinde zaman zaman afişe dikkat çekmeli, orada ne anlatılmak is-tendiğini düz yazıya dönüştürmeli, verilmek istenen mesaja vurgu yapmalısınız. Öğrencilerinize vereceğiniz konular dahilinde kendilerinin bir tasarım yapmasını istemeli, öğrencinin duygu ve düşünce aktarımına, konuyu içselleştirmesine zemin hazırlamalısınız.

• Bütün bunları yaparken zamanlama dikkat etmeniz gereken en önemli husustur. Öğrencinin ha-zırbulunuşluk düzeyine, duygusal gelişimine uygun zamanı yakalamaya çalışmalısınız. Afişleri öğ-retim materyali olarak kullanırken öğrencilerin konudan uzaklaşmasına neden olacak hususları iyi analiz etmeli, sınıfın ve öğrencilerin kişilik özelliklerine uygun bir yöntemle engelleri bertaraf etmelisiniz.

• Bir afişin önündeki yoğunluğu azaltmak için sınıfta aynı afişten iki nüsha bulundurmalı, öğrenci-lerin oturduğu yerden göremeyecekleri ihtimalini göz önünde bulundurmalısınız.

• Afişler baskı yönü olan materyaller oldukları için ekonomik sınırlılıklarla karşılaşabilirsiniz.• Afişlerin yıpranma, yırtılma ve kaybolma durumları söz konusu olabilir. Afiş hazırlarken ve kullan-

mak için afiş seçerken bunu göz önünde bulundurmalısınız.• Yapılan yazım veya tasarım hataları nedeniyle hedef kitle üzerinde etki bırakamayabilir.• Boyut ve ebat açısından her afişin birbirine uyumu söz konusu olamayabileceğinden sınıf düzeni

açısından görsel kirlilik oluşturmamasına dikkat etmelisiniz.• Her afişin belli bir ömrü vardır. Bir süre sonra alışma ve beraberinde duyarsızlaşma meydana

gelebilir. Bu sebeple kullandığınız afişleri zaman zaman geliştirmeli ve güncellemelisiniz.• Hac, namaz gibi görsel özelliği olan ibadetlerin anlatılmasında afişleri kullanabilirsiniz.

GÖRSEL MATERYALLER

AFİŞ ÖRNEK

- Maliki AlLİO

ĞLU -

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

AFİ

Ş Ö

RN

EK

- Maliki ALİOĞLU-

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

AFİ

Ş Ö

RN

EK

- Maliki ALİOĞLU-

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

AFİ

Ş Ö

RN

EK

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

- İshak AŞAR-

AFİ

Ş Ö

RN

EK

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

- İsh

ak A

ŞAR-

33


GERÇEK NESNE VE MODELLERİN HAZIRLANIŞINDA NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

Gerçek nesnelerin modelleri yapılırken, her şeyden önce iyi bir plânlama yapmalısınız. Hedef dav-ranışlara göre öncelikle nasıl bir materyal hazırlayacağınızı düşünmelisiniz. Bunların kullanılabilir, basit, eko-nomik, elde edilebilir olmasına dikkat etmelisiniz. Fakat kullanılacak model temsil ettiği gerçek nesne ya da eşyadan farklı büyüklük, şekil ve renge sahipse öğrencilerde yanlış izlenim ve öğrenmelere sebep olabilir. Bu duruma çok dikkat etmeli ve gereken açıklamaları yapmalısınız.

GERÇEK NESNE VE MODELLER NEREDE VE NASIL KULLANILMALIDIR?

• Günlük hayatta karşılaşılabilecek durum ve nesnelerle ilgili konuları işlerken kullanabilirsiniz.• Gerçek nesne ve modelleri tüm öğrencilerin görebileceği veyahut mümkünse yaşantı geçirebile-

ceği bir şekilde kullanmalısınız. Öğrenciler bizzat temas edebilmelidirler.• Gerçek nesnelerin modellerini hazırlanmış olarak sınıfa getirebileceğiniz gibi öğrencilerden ha-

zırlamasını da isteyebilirsiniz. Öğrencinin hazırlaması daha iyi öğrenme sağlayacaktır. • Modellerin öğrenciler tarafından hazırlanmasını tercih ettiyseniz, basit ve anlaşılır bir sıralama

ile sınıfta göstererek ve yardımcı olarak öğrencilerin hazırlamasını sağlamalısınız.

GERÇEK NESNELER VE MODELLER İLE GERÇEK YAŞANTILAR


Gerçek nesneler ve modeller en iyi öğrenmeyi etkileşim neticesinde gerçekleştirirler.

Çünkü bunlar eğitim ve öğretimde kullanılan somut örneklerdir. Gerçek nesneler ve

modeller, mesajların sunulmasında üçüncü boyut, şekil, içyapı, renk ve uygulamanın önemli

olduğu durumlarda kullanılır. Dolayısıyla öğrenenlerde somut ve kalıcı öğrenmeler sağlar,

genelleştirme yapmayı kolaylaştırır. Gerçek eşyaların sınıf ortamına getirilemeyecek kadar

büyük olması ya da çeşitli nedenlerle getirilememesi durumunda bunların modellerini

yapabilirsiniz. İyi bir DKAB öğretmeni olarak sizler, modellerden ziyade gerçek nesnelerin

getirilmesi ve gerçek yaşantılar geçirilmesi için çaba harcamalısınız.

Gerçek Nesne ve Modellerin Kullanımı Niçin Gereklidir?

GÖRSEL MATERYALLER

34


SİZİN DÜŞÜNDÜKLERİNİZ:________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

GERÇEK NESNE VE

MODELLER ÖRNEK- izzeteker.com -

GÖRSEL MATERYALLER

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

GERÇEK NESNE VE MODELLER ÖRNEK

- Gökhan AY -

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

GERÇEK NESNE VE MODELLER ÖRNEK

- Gökhan AY -ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

GER

ÇEK

NES

NE

VE M

OD

ELLE

R Ö

RN

EK

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

GER

ÇEK

NES

NE

VE M

OD

ELLE

R Ö

RN

EK


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

39



Öğrenci merkezli eğitime geçişle birlikte eğitim-öğretimde kavram haritaları, en çok kullanılan öğ-

retim materyallerinin arasına girmiştir. Özellikle yapılandırmacı eğitim gereği kavram haritaları önem arz

etmektedir.

Bir konunun öğretimi o konunun kavramlarının öğretimi ile gerçekleşir. Bu nedenle kavram harita-

ları konunun bütününü öğrencilerin görebilmesi açısından önemlidir. Bunun yanında kavramlar arası iliş-

kiler kavram haritaları ile daha iyi verilebilmektedir. Kavram haritaları özellikle beyin fırtınası yönteminin

kullanılmasına yardımcı olur. Kavram haritaları şematik olduğu için akılda kalıcıdır ve kalıcı öğrenmeler

sağlar.

Kavram haritaları yapılış durumuna göre görsellik arz ettiğinden öğrencilerin dikkatlerinin derse

yoğunlaşmasına katkıda bulunur. Kavram haritasını gören öğrenciler kavramlar arasında bağ kurmaya

çalışır, kavram haritasını anlamlandırmaya gayret eder. Kavram haritaları öğrencilerin birden fazla duyu-

suna hitap ettiği için kalıcı öğrenmeler sağlar, kavramlar arasında ilişki kurabilir. Parçaları birleştirerek ana

kavrama ulaşmayı öğrenen çocuklar, düşünmeyi de öğrenir.

Kavram haritaları ile önceden yapılacak değerlendirmelerle, öğrencilerin konuyla ilgili hazırbulu-

nuşlukları tespit edilebilir. Kavram haritalarını kullanarak öğrencilerin konu hakkında fikir yürütmelerini ve

çıkarımda bulunmalarını sağlayabiliriz.

Kavram haritaları maliyeti düşük materyallerdir. Her öğretmen tarafından hazırlanabilir. Bir kere

hazırlandığında defalarca kullanılabilir. Bu nedenle uzun ömürlüdür.

Kavram haritaları bütün ile parça arasında ilişki kurmayı gerektirdiğinden kalıcı öğrenmeler sağ-

lar. Öğrencileri düşünmeye ve çıkarımlar yapmaya yönlendirir. Kavram haritaları daha önceki öğrenmele-

rin üzerine yeni öğrenmeler bina ettiği için süreklilik sağlar ve öğrencilerin bir sonraki derse hazır bulunuş-

luklarını arttırır.

Kavram haritaları kendi kendine öğrenmelere müsait değildir. Mutlaka bir öğretmen tarafından

kullanılmalıdır. Öğrencilerin tekrar yapabilmeleri için kavramları not almaları gerekir.

Kavram haritaları düşük maliyetli olduğundan karton üzerine her öğretmen tarafından hazırlanabilir. Te-

mel bilgisayar becerisi olan her öğretmen bilgisayar ortamında hazırlayabilir. Özellikle yeterli donanıma

sahip okullarda kullanılan pratik ve kullanışlı bir materyal türüdür.

Kavram haritalarını bilgisayar ortamında hazırlayacak öğretmenin bilgisayar okur-yazarlığı olma-

sı gerekir. Gösterimi için bilgisayar ve projeksiyon cihazı gerekir. Bunlar her okulda bulunmayabilir. Ayrıca

bunlar elektrikle çalıştığı için gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır. Özellikle kablolara dikkat edilmelidir.

Ayrıca sınıfta sabit değilse ders öncesinde bunların hazırlanması gerekir. Aksi takdirde ders içinde zaman

kaybı yaşanır.

Kavram Haritası Niçin Gereklidir?

KAVRAM HARİTASI

GÖRSEL MATERYALLER

40


KAVRAM HARİTASI HAZIRLANIŞINDA NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

• Kavram haritalarını dijital ortamda ya da sınıf ortamında tahtaya çizerek hazırlayabilirsiniz. Kav-ram haritalarını tahtaya çizmeniz hem zahmetli olabilir, hem de vakit kaybına sebep olur. Bir daha kullanmanız da mümkün olmaz. Bu nedenle dijital ortamda hazırlayacağınız kavram hari-taları daha kullanışlı ve güncellenebilir olmaktadır.

• Bunun yanında kavram haritalarını önceden karton ya da pvc üzerine yapıp sınıfa getirerek kulla-nabilirsiniz. Bu şekilde yaptığınız kavram haritalarını her zaman kullanılabilirsiniz.

• Kavram haritalarını zaman zaman güncellemeniz gerekmektedir. • Kavram haritası hazırlamanız için öncelikle konu içinde öğretilecek kavramları listelemelisiniz.

Bu liste hazırlanırken neyin kavram olduğu, neyin kavram olmadığına dikkat etmelisiniz. Özel örnekleri, özel isimleri listeye almamalısınız.

• Kavram haritasına kapsayıcı bir başlık koymalısınız.• En genel kavramı en üste yazmalısınız. Kavramın alt ilişik kavramlarını bu kavramın altına yazarak

ilişkiyi belirtmek üzere bir çizgi ile birleştirmelisiniz. Kapsam açısından eşdeğer kavramları yan yana yazarken, kapsamca farklı olan kavramları en genelden özele üsten alta doğru sıralamalısı-nız. Bunların arasındaki ilişkiyi bir çizgi ile belirtmelisiniz.

• Kavramlar arasında öğrencinin bir sonuca ulaşmasını isteyebilirsiniz. Bu durumda ilişkiyi göste-ren çizgi üzerine ilkeler veya yönlendirmeleri belirtmelisiniz.

• Eğer haritanın kullanımında izlenmesi gereken bir ilişki yönü tayin ettiyseniz bunu çizgi üzerinde oklarla belirtmelisiniz.

• Genel kavramları büyük ve renkli punto vs. bir özellikle ayırmalısınız. • Eş değer kavramlar, aynı punto ve renk ile yazmalısınız. Diğerlerini bunlardan farklı punto ve

renk ile ayırmalı ya da kavramları daire veya kutu içine almalısınız. Kavramlar arasındaki ilişkiyi gösteren önermeleri, genellemeleri ve ilkeleri kutu içine almamalısınız.

• Kavram haritalarını balık kılçığı, diyagram, hiyerarşi tablolama şeklinde yapabilirsiniz. • Kavram haritasında tasarımı basit ve sade olarak hazırlamalısınız. Çok fazla renk ve şekil kullan-

mamalısınız. • Kavram haritalarını çizdiğiniz zemin tek renk olmalı, desenli ve çok renkli olmamalıdır. Zemin için

açık renkler tercih etmelisiniz. Metin ile zemin renklerini, karşıtlık arz edecek şekilde seçilmeli, okunabilirlik, dikkat çekicilik ve ayırt edilebilirlik özelliğini sağlamalısınız. Örneğin beyaz veya sarı zemine siyah veya koyu lacivert metin yazabilirsiniz.

• Kavram haritalarında kavramlarla basit resimler veya şekiller eşleştirebilirsiniz. Bu şekilde öğren-cinin zihninde öğreteceğiniz kavramın bir resmi/şekli oluşur. Bu da kalıcı öğrenme sağlar.

• Bir kavram haritasında mümkün olduğunca az kavram kullanılmalı, bunlar arasında ilişkileri, ge-nellemeleri ve ilkeleri öne çıkarmalısınız.

• Kavram örüntülerini öğrencilerin seviyelerine uygun şekilde tasarlamalı, kavramlar arası ilişkileri öğrencilerin anlayabileceği şekilde vermelisiniz.

• Eğer konu çok sayıda kavram ve ilişki içeriyorsa bir tane genel kavram haritası yapmalısınız. Daha

GÖRSEL MATERYALLER

41


sonra alt kavram haritaları yaparak genel kavram haritası ile ilişkilendirmelisiniz. Bu şekilde kav-ramları ve kavramlar arası ilişkileri sadeleştirilip basitleştirilmiş olursunuz. Genel kavram harita-sı ile genel kavram örüntüsünü vermiş olursunuz.

• Kavram haritalarını bilgisayar ortamında hareketli bir tarzda hazırlayabilirsiniz. Sunu programla-rında hazırlanan kavram haritalarında aşama aşama kavramların geçişini ve yerleşimini sağlaya-bilirsiniz. Bu şekilde hazırladığınız bir kavram haritası daha kullanışlı olacaktır.

• Bilgisayar ortamında hazırladığınız kavram haritalarında animasyonları, dikkat dağıtacak veya tüm dikkatleri kendisine toplayacak şekilde abartılı hazırlamamalısınız.

• Ayrıca sunu programlarında hazırladığınız kavram haritalarını resim olarak da kaydedilebilirsiniz. • Sunu programlarında hazırladığınız kavram haritalarında sade ve dikkat toplayan ses ve müzik-

leri animasyon geçişlerinde kullanabilirsiniz. Bu şekildeki kullanımlarda ses düzeylerine dikkat etmeli, dikkat dağıtan, uzun ses ve müzikler kullanmamalısınız.

NASIL KULLANILMALIDIR?

• Kavram haritalarını ders planı çerçevesinde dersin işlenişi bölümünde kullanabilirsiniz. • Bir derste birden fazla kavram haritası kullanacaksanız kolaydan zora/basitten karmaşığa doğru

bir sıralama yaparak kullanmalısınız.• Yapılandırmacı metot gereği daha önce öğrenilen kavramlarla ilişki kurmalı, yeni öğrenilecek

kavramları bunların üzerine bina etmelisiniz. • Kavram haritası üzerinde öğrencilerin verdiğiniz ilkeleri kullanarak kavramlar arası ilişki kurma-

sını ve genellemelerini ve çıkarımlar yapmalarını sağlamalısınız.• Kavramların sıralanışına ve hiyerarşisine dikkat etmelisiniz. Aksi takdirde öğrenciler kavramlar

arası ilişki kurmakta zorlanacaklardır. Bunun için öğrencilerin kavramları not almalarını sağlaya-cak kadar süre tanımaya dikkat etmelisiniz.

• Bilgisayar ortamında hazırladığınız kavram haritalarını ders öncesinde çalışıp çalışmadığını kont-rol etmelisiniz. Animasyon ve ses/müziklere dikkat etmelisiniz.

SİZİN DÜŞÜNDÜKLERİNİZ:_______________________________________

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

GÖRSEL MATERYALLER

KAVRAM HARİTASI ÖRNEK

KAVRAM HARİTASI ÖRNEK

- Neslihan AKTAŞ ŞAHİN -

- Neslihan AKTAŞ ŞAHİN -

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

KAVRAM HARİTASI ÖRNEK - Neslihan AKTAŞ ŞAHİN -

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

46


İNTERAKTİF SORULAR-TESTLER

• İnteraktif sorular ve testler, öğrencilerin öğrenmelerini destekler ve daha fazla öğrenmenin

oluşmasına katkıda bulunur.

• Çoktan seçmeli testler hazırlaması zor, cevaplandırılması kolay testlerdir.

• Cevaplandırılması objektiftir. Herhangi bir yanlılık olamaz.

• Her düzeyde uygulanabilir.

• Çeşitli alanlarda ölçme yapmaya elverişlidir.

• Öğrencilerin, seçme, ayırt etme, yorumlama gibi yeteneklerini ölçer.

• Sorularda genellikle hatırlama ölçüldüğü için sınırlıdır.

• Süratli okuyup anlama kabiliyeti olmayan öğrenciler için uygun değildir.

• Uzman kişilerce hazırlanmadığı takdirde, yeterli bir ölçüm güçleşir.

• Doğru-yanlış tipi testlerin hazırlanması kolay olduğundan fazla zaman almaz.

• Cevaplandırılması kolaydır.

• Puanlaması objektiftir.

• Tahmin yoluyla cevaplandırma olasılığı yüksek olduğu için, düzeltme formülü kullanmadan ger-

çek başarıyı ölçmede pek güvenilir değildir.

• Öğrencinin cevabı niçin doğru ya da niçin yanlış işaretlediğini belirleme imkânı yoktur.

• Değişik cevapları olan konulardan sadece iki ifade bulmak güç olduğundan bazı becerileri ölç-

mek zordur.

• Eşleştirmeli test soruları bazı kavramların açıklanmasında, bazı tarihi olayların yer ve zamanla-

rının bilinmesinde kullanışlı bir yöntemdir.

• Cevaplandırılması kolaydır, zaman almaz.

• Objektiftir.

• Anlama ve yorum gerektiren sorular değil, daha çok hatırlama tipi sorular sorulur.

• Ezbere yöneltebilir.

• Öğrencilerin cevaplamalarında ipucu vermeye elverişlidir.

• Boşluk doldurmalı soruların hazırlanması ve puanlanması kolaydır. Hazırlayıcı açısından za-

mandan tasarruf sağlar.

• Bazı önemli tanımların, kavramların, tarihlerin hatırlanmasında elverişlidir.

• Objektiftir. İstenen cevap belirli olduğundan puanlamaya herhangi bir hata karışmaz.

• Öğrencilerin cevaplaması kolaydır, zaman almaz.

• Hatırlamaya yönelik olduğundan yorum isteyen cevaplar sorulması ezberciliğe yöneltebilir.

İnteraktif Sorular-Testler Niçin Gereklidir?

GÖRSEL MATERYALLER

47


İNTERAKTİF SORULAR-TESTLERİN HAZIRLANIŞINDA NELERE DİKKAT ETMELİSİNİZ?

• Öğrencilerin zayıf ve güçlü yanlarını görmelerini sağlamak, öğrenilecek önemli noktaları vurgu-lamak ve pekiştirmek için öğretime yönelik testler düzenleyebilirsiniz.

• Bir öğretim birimi sonunda veya öğretim sürüp giderken her bir öğrencinin başarısının ölçüsünü elde etme amaçlıyorsanız, değer biçmeye yönelik değerlendirmelerin dayanacağı ölçme testleri hazırlayabilirsiniz.

• İnteraktif test hazırlanırken öncelikle testi kullanacağınız amacı belirlemelisiniz. • Testte bulunacak toplam soru sayısını, test süresini, kullanacağınız soru tipini, soruların güçlük

derecesini, öğrencilerin seviyesini göz önünde bulundurarak belirlemelisiniz.• Ölçeceğiniz davranışları ve bu davranışları hangi içerikler içinde ölçeceğinizi belirtmelisiniz.• Kullanacağınız soru tipini (kısa cevaplı, çoktan seçmeli v.b.) kararlaştırmalısınız. Seçeceğiniz soru

tipi ölçeceğiniz hedef davranışa ve konuların içeriğine göre değişebilir.• Testin zorluk derecesi ve testte bulunacak soruların güçlük dağılımını kararlaştırmalısınız.• Puanlama biçimi ve puanlamaya ilişkin diğer işlemleri de belirlemeniz gereklidir.

ÇOKTAN SEÇMELİ İNTERAKTİF TESTLER

Dünyada ve ülkemizde en yaygın olarak kullanılan test çeşitlerinden biri çoktan seçmeli testlerdir. Bu tür testler, en basit bilgi düzeyini bile ölçebildiklerinden ve doğru hazırlandığında şans faktörünü ortadan kaldırdığından çok tercih edilir. Bir tek doğru cevabı olan çoktan seçmeli sorular çoktan seçmelilerin en basit şeklidir. Sorulan soru-nun bir tek doğru cevabı vardır ve cevaplayıcıdan bu sorunun cevabını bulması istenir.En uygun cevaplı çoktan seçmeli testlerde ise öğrencilerden sorunun en uygun veya en doğru cevabını bul-maları istenir. Yani soruda birkaç tane doğru cevap vardır ve öğrenci bu doğru cevaplar içinde de bir seçme yapmak durumundadır. Bu tür sorular, öğrencinin bilgisini, yargı gücünü, muhakemesini daha çok ölçerler. Çünkü bu sorularda öğrenci muhakeme gücünü kullanarak öncelikle yanlış cevapları eleyecek, doğru cevap-ları bulacak ve bu doğru cevaplar arasından da en doğru cevabı bulacaktır. Bu açıdan, bu tür sorular istenen nitelikleri daha dikkatli ölçmektedir.Çağrışım tipi çoktan seçmeli testlerde bir kelime, bir şekil veya bir ibare verilir ve verilen cevaplar arasından bu şekil veya ifade ile ilgili olanların bulunması istenir. Öğrencinin muhakeme gücünü kullanması istenir. Olumsuz ifadeli çoktan seçmeli testlerde madde kökü olumsuz bir ifadeyle olumsuzlaştırılır. Dolayı-sıyla doğru cevap değil, yanlış cevap istenir. Bu tür sorularda, doğru cevaplar çeldirici, doğru olmayan cevap da doğru cevap haline gelir. Bu tür sorular, bazı istisnai durumların sorulması açısından elverişlidir. Ancak bir dezavantajı vardır. Genellikle bu tür sorular yanlış anlaşılmaya müsaittir. Bunu gidermek için olumsuz ifadenin altı çizilip ve kalın yazılabilir. Soru kökü eksik bir cümle olan çoktan seçmeli testlerde madde kökündeki soru ifadesi eksik bir cümle olur. Bu eksik cümlenin diğer kısmı cevaplar arasındadır. İkisi birleştiğinde anlamlı bir bütün oluşturan cümle doğru cümledir. Diğer seçenekler ise çeldiricidir.

GÖRSEL MATERYALLER

48


ÇOKTAN SEÇMELİ İNTERAKTİF TEST SORUSU HAZIRLARKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

• Soruları, açık, sade, net ve seviyeye uygun olarak sormalısınız.• Hazırladığınız madde kökündeki soru ifadesi belirgin olmalı, gereksiz kelime ve ayrıntılar bulun-

durmamalısınız. Soru ifadesinde “bazen, çoğunlukla, nadiren” gibi ifadelere yer vermemelisiniz.• Soruları hazırlarken, öğrencide oluşması istenen hedefleri göz önünde bulundurmalı, soruları bu

hedefler doğrultusunda hazırlamalısınız.• Sorularda kullanacağınız ifadeleri kitaptan aynen almamalısınız. Kitaptan aynen alınan ifadeler

ezberciliğe neden olabilir.• Sorular birbirlerinin devamı niteliğinde olmamalıdır. Birbirinden bağımsız sorular sormalısınız.• Soruların içerisinde birbirine ipucu olabilecek ifadeler bulundurmamalısınız.• Soruduğunuz sorular, kesin sorular olmalıdır. Kişilere veya kanaatlere göre değişen sorular sor-

mamalısınız.• Kök ifadesinde olumsuz ifadeler kullanacaksanız mutlaka altını çizmeli ve belirgin yazmalısınız.• Doğru cevapları belli bir sistematiğe göre dizmemelisiniz. Karışık dağıtmalısınız.• “Hepsi” ya da “hiçbiri” gibi seçenekleri çok fazla kullanmamalısınız.• Sorularınızın %50’si herkesin cevaplayacağı zorlukta olmalıdır. Çok zor ve çok kolay sorular da

bulunmalı ancak genellikle orta zorlukta sorular sormalısınız.• Cevaplandırmada düzeltme formülü kullanmalısınız. Yani yapılan belli sayıdaki yanlışlar doğru-

ların azalmasına sebep olmalıdır.

DOĞRU- YANLIŞ TİPİ TESTLER

İnteraktif testlerde kullanılan diğer bir soru yöntemi doğru- yanlış tipi testlerdir. Doğru-yanlış tipi testler sadece doğru ve yanlış cevapların yazılması ve hangilerinin doğru, hangilerinin yanlış olduğunun işaretlenmesini istemek şeklinde olabilir. Diğer bir yöntemde birbiriyle alakalı cümleler gruplandırılarak verilir ve öğrenciden bunların doğru olanları ile yanlış olanlarını seçip işaretlemeleri istenebilir. Alternatif bir yöntem olarak doğru-yanlış tipi sorularda diğerlerinde olduğu gibi doğru ve yanlış ifadeler verilir. Ancak burada sadece yanlışı ve doğruyu bulmak değil, aynı zamanda yanlış ifadeyi doğru yapacak ifadenin de bulunması ve soru cümlesinin düzeltilmesi istenebilir. Doğru-yanlış tipi soruları kullanılan testlerde öğrenciler, eğer belli bir açıklama yapılmamışsa % 50 bilme şansına sahiptir. Yani öğrenci hiç bilmediği bir soru karşısında tahmin yürüterek bu soruyu bilebilir. Bu yüzden yapılması gereken şey, düzeltme formülü denen yolu kullanmaktır. Bu yolda öğrencilere bilmedikleri ya da emin olmadıkları soruları cevaplamamaları, aksi takdirde yanlış işaretledikleri her soru için bir doğru cevaplarının silineceği önceden bildirilmelidir.

GÖRSEL MATERYALLER

49


DOĞRU- YANLIŞ TİPİ TEST HAZIRLARKEN DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR

• Hazırladığınız interaktif testte eğer bütün sorular doğru-yanlış tipi sorulardan oluşacaksa, soru sayısı fazla olmalıdır.

• Hazırladığınız sorular, herkesin anlayacağı şekilde açık ve anlaşılır olmalıdır.• Soruların içinde birbirinin ipucu olacak ibareler bulunmamalıdır.• Doğru ve yanlış cevaplar eşit sayıda olmalıdır.• Doğru ve yanlış cevapları karışık olarak dağıtmalısınız. Belli bir sistematiğe göre hazırlamamalı-

sınız.• Soruların içerisinde belirsizlik (biraz, bir kısım, bazen) ve kesinlik bildiren ifadeler kullanmaktan

kaçınmalısınız.• Soruları mümkün olduğu kadar olumlu ifadelerle bitirmelisiniz. Olumsuz ifadelerin altını çizmeli

veya kalın yazmalısınız.• Doğru ve yanlış ifadelerin uzunluklarını eşit tutmalısınız. Doğrular uzun yanlışlar kısa veya tam

tersi olmamalıdır.• Sorularda kullandığınız cümle veya cümlelerde bir tek hüküm ortaya koymalısınız.• Sorularda kullandığınız ifadeler bazı kimselere göre değişen doğrular olmamalıdır.

EŞLEŞTİRME TİPİ TEST SORULARI

Eşleştirmeli tipi test soruları, iki sütundan oluşur. Bu sütunların biri ifadeler sütunu, diğeri ise ce-vaplar sütunudur. Burada verilen ifadeler birbirleri ile ilgili ifadelerdir. Cevaplayıcıdan bu ifadeleri doğru bir şekilde birbirleriyle eşleştirmesi istenir.

• Uzun cümleleri ifadeler sütununda, kısa cümleleri ise cevaplar sütununda bulundurmalısınız.• Her iki grupta verdiğiniz cümleler birbirleriyle ilgili olmalıdır. Aksi takdirde ölçmenin güvenirliği

azalacaktır. Çünkü cevaplayıcı, ilgisiz olan ifadeleri kolaylıkla eleyecektir.• Grafik ve şekillerden de yararlanabilirsiniz.

BOŞLUK DOLDURMALI (TAMAMLAMALI) TESTLER

Bu tür sorularda bir cümle yazılır ve bu cümlenin içinden bir kelime çıkarılır. Bu çıkarılan kelime, bir kişi, yer, kavram veya tarih olabilir. Öğrenciden çıkarılan bu kelimeyi doğru bir şekilde yeniden yazması istenir.

• Boşluk doldurmalı soruları hazırlarken, cümleleri açık ve anlaşılır bir şekilde yazmalısınız.• Boş bırakacağınız yeri mümkün olduğunca cümlenin sonuna bırakmalısınız.• Her soruda mümkün olduğunca tek boşluk bırakılmalısınız.

GÖRSEL MATERYALLER

50


İNTERAKTİF SORULAR-TESTLER NASIL KULLANILMALIDIR?

• Sınıf içinde de öğrencilere interaktif testleri uygulayabilirsiniz.• Cevap istediğinde öğrencileri isteklendirici (güdüleyici) şekilde yaklaşmalısınız. • Yanlış ve hatalı cevaplar aldığınızda, “yanlış, olmadı, çok kötü, vb.” sözlerden kaçınmalısınız.• İşlenen konuların öğrenilme düzeyini anlamak için bu testleri ölçme değerlendirme amacıyla

kullanabilirsiniz.• Öğrencide istenilen davranış değişikliğinin meydana gelip gelmediğini, meydana gelen değişikli-

ğin ne derecede olduğunu testlerle ölçebilirsiniz.• Test edileceklerini bilen öğrenciler, daha fazla çalışma davranışı göstereceklerinden onları öğ-

renmeye motive etmek için bu testleri kullanabilirsiniz.• Testi uygularken toplam soru sayısı ile test süresinin bir birine uygunluğuna dikkat etmelisiniz.• Testleri bireylere uygularken cevapların da bizzat o birey tarafından verilmesine dikkat etmeli-

siniz.• Test sırasında soruların genellikle sonunda bulunan olumlu-olumsuz soru ifadelerine öğrencile-

rin dikkatini çekmelisiniz.

SİZİN DÜŞÜNDÜKLERİNİZ:____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

GÖRSEL MATERYALLER

İNTE

RA

KTİ

F TE

ST V

E SO

RU

LAR

A Ö

RN

EK

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

İNTE

RA

KTİ

F TE

ST V

E SO

RU

LAR

A Ö

RN

EK

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

İNTE

RA

KTİ

F TE

ST V

E SO

RU

LAR

A Ö

RN

EK

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

İNTE

RA

KTİ

F TE

ST V

E SO

RU

LAR

A Ö

RN

EK

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

İNTE

RA

KTİ

F TE

ST V

E SO

RU

LAR

A Ö

RN

EK

- Maliki ALİOĞLU -

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

İNTE

RA

KTİ

F EŞ

LEŞT

IRM

E TI

PI T

EST

ÖR

NEK

- dersimizdin.org -

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

İNTE

RA

KTİ

F B

OŞL

UK

DO

LDU

RM

ALI

TES

T Ö

RN

EK

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

İNTE

RA

KTİ

F B

OŞL

UK

DO

LDU

RM

ALI

TES

T Ö

RN

EK

- Mal

iki A

LİO

ĞLU

-ÖRNEK

TİR-B

U MAT

ERYA

L ANLA

TILANLA

RIN SO

MUTL

UK KAZA

NMASI

İÇİN KO

NULMUŞT

UR.-

59


SESLİ VİDEO - SUNULAR

Sesli Video-Sunu Niçin Gereklidir? Bilindiği üzere MEB, son iki yılda eğitimin teknolojiye uyarlanması adına son derece önemli ve son

derece gerekli olan bir çalışmayı hızlandırmış ve FATİH Projesini hayata geçirmiştir. Kısaca Fatih Projesi, teknolo-

jik gelişmelerin eğitimcilerimize ve öğrencilerimize yararlı olması için düşünülmüş, 21.yüzyılın vazgeçilmez olan

bilgi iletişim unsurlarının eğitimde faydalı olarak kullanılmasını hedef almış bir büyük projedir. Bu büyük projede

eğitim araç ve gereçlerinin de teknolojik anlamda ileri seviyede olması gerekmektedir. Özellikle öğrencilerin an-

lama ve öğrenebilme kabiliyetlerini görerek ve işiterek geliştirmeleri daha hızlı olmakta, bu bilginin kalıcılığına

da büyük etki etmektedir.

İşte bu yüzden videolar ve sunular (ki sesli video sunu bunun birleşimidir) çok önemlidir, gereklidir ve

uygulanması halinde öğrencilerimizle birlikte öğretmenlerimize eğitim alanında kolaylık sağlayacaktır.

Sınıf yönetiminde otorite boşluk kabul etmez. Yani öğrencileri boş bırakmak sınıfta ilginin dağılmasına neden

olur. Bu yüzden öğrencilerin sürekli takip edeceği bir görsel nesnenin olması derse olan ilgiyi canlı tutar. Bu

amaca en iyi hizmet eden ise hiç şüphesiz slaytlardır. Kolay yönetilebilir olması, ekleme çıkarma yapılabilmesi,

içine ses, resim, video dosyalarının yerleştirilebilir olması, sayfalar arası link(köprü) ile geçiş imkanının olması

slaytları eğitimde vazgeçilmez yapmaktadır. Aynı zamanda tahtaya bilgileri yazarak, şemaları çizerek zaman

kaybettiğimiz düşünülürse, evde özenle planlanarak hazırlanmış bir slaytın bize derste zaman kazandıracağı da

unutulmamalıdır.

Sesli video sunular görerek ve işiterek eğitim ve öğretim temelli olduğundan bilgilerin kalıcılığında

önemli bir materyal türüdür. Öğrencilerimiz gerek bilgisayarlarında gerek telefonlarında ve gerek tabletlerinde

bu dokümanları kullanabilme yetkisine sahip olacaklar ve dersler, hem eğitimci açısından rahat, hem de öğrenci

açısından keyifli ve faydalı olacaktır.

SESLİ VİDEO-SUNUNUN FAYDALARI

• Göze ve kulağa hitap ettiği için öğrenme düzeyi yüksektir.• Öğrencilerin ilgilerini çekmektedir.• Hazırlanması zaman gerektiren, kullanımı ise kolay olan bir öğrenme nesnesidir.• Öğrencilerin slaytı evde izleyebilecek olması, konuyu evde tekrar etmelerine imkan sağlar.• Tahtaya yazı yazma, şekil çizme, konuyla ilgili fotoğraf gösterme gibi kolaylıkları bünyesinde

barındırır.• Her sınıfta aynı bilgileri anlatma kolaylığı sağlar. Böylece tüm sınıflara aynı şeyleri anlatma imkanı

sunduğundan, bir sınıfta anlatılanın diğer sınıfta da anlatılmasına, unutulmamasına olanak tanır.• Konu ile ilgili yazılı, görsel, işitsel materyallerin slayta eklenebilmesine fırsat verir.• Derste kullanılacak öğretim teknikleri ve materyallerini belli bir sıraya göre takip etmeyi sağlar.

GÖRSEL-İŞİTSEL MATERYALLER

60


SESLİ VİDEO-SUNUNUN SINIRLILIKLARI

• Çok fazla planlama ve hazırlık gerektirir.• Öğretmenin iyi hazırlanması gerekir.• Hazırlanması uzun sürebilir.• Konu ile ilgili materyallerin bulunması ciddi araştırma gerektirir.• Sınıfın akıllı tahta, projeksiyon ve ses sistemine sahip olması gerekir.• Öğrencilerin aktif olarak katılmaması durumunda sıkıcı olabilir.

SESLİ VİDEO- SUNU HAZIRLANIŞINDA NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

• Slayt anlaşılabilir olmalıdır. Bunun için renk düzenini, yazı fontunu, verilmek istenen mesajlar açısından özenle hazırlamış olmanız gerekir.

• Hazırlayacağınız sunuyu dersin hedef ve kazanımlarına hitap edecek şekilde ve gereksiz bilgiler-den arındırılmış olarak hazırlamalısınız.

• Slayt hazırlarken dersin ruhuna hitap etmeyecek görsellerden uzak durmalısınız.• Öğrencilerin katılımını sağlayacak nitelikte hazırlamalısınız. Bunun için zaman zaman öğrenci-

lerin derse katılımını sağlayacak tekniklerle slaytları desteklemelisiniz. Bu bağlamda yapılandır-macı yaklaşımda yer alan öğretim yöntem ve tekniklerine yer vermeli, öğrencilerin aktif olarak derse katılımını sağlamalısınız.

• Hazırlayacağınız sesli video sunularını din eğitimi ve öğretimi alanının müsaade ettiği ölçüde hazırlamalısınız.

• Kullanılacak olan yazı, resim, renk ve şekillerin öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme ve pedagoji ilkelerine uygun olmasına, bu unsurların dini kaynaklara ve dini değerlere uygun olma-sına ehemmiyet vermelisiniz.

• Kullanacağınız video çözünürlüğü yüksek piksel değerlerine sahip (16:9 genişliğinde 1280X720 pixel ayarlarında) olmalıdır.

• Hedef davranışlara ve kazanımlara uygun olmalıdır.• Alan içerik bilgisi, ihtiyaca ve bölgesel şartlara göre değiştirilebilir olmalıdır. • Slayt (sunularda) konu bütünlüğünü sağlamalısınız. Bilgiyi özet halinde yansıtacak nitelikte ve

kısa olmasına önem vermelisiniz. • Sesli video sunularda, boğucu resim ve yazılar olmamalı, görsel kirlilikten uzak kalmalısınız.• Hazırlayacağınız sesli video sunular, öğrencilerin dini duygu ve gelişim seviyesine uygun olmalı-

dır.• Geliştireceğiniz sesli video sunuların, öğrenci merkezli, öğrenciyi interaktif hale getirici vasıflara

sahip olması sağlanmalıdır.• Hazırlayacağınız sesli video sunuların, slayt tasarımlarının baştan sona kadar tutarlı olmasını

sağlamalısınız.


61


SESLİ VİDEO- SUNU NASIL KULLANILMALIDIR?

• Sunuların kullanırken tahtada bir alan içinde kalmamalı, slaşör vasıtasıyla slaytı ilerletirken, sını-fın içinde öğrencilerin arasında dolaşarak konuyu açıklamalısınız. Öğrencilerin slaytı takip edip etmediğini kontrol ettiğinizi bu sayede öğrencilere hissettirmiş olursunuz. Okuması iyi olan öğ-rencilere de söz vererek slayttaki metinleri okutabilirsiniz. Bu durum okuması zayıf olan öğrenci-lerin de, bir an evvel okumalarını güzelleştirmeleri adına teşvik edici bir unsur olmaktadır.

• Slaytın başında dersin kazanımına mutlaka yer vermelisiniz. Derse, elde edilmesi beklenen kaza-nımı okuyarak giriş yapmalısınız.

• Ünite içeriğindeki konu başlıklarına slaytın başında yer vermelisiniz. İşlenilecek konular okuyarak öğrencilerin bu konularla ilgili zihinlerinde klasör oluşturmalarını sağlamalısınız.

• Slaytın başında ünitede öğrenilecek konuları animasyonlu kavram haritası şeklinde vermelisiniz. • Ünite sonunda ise mutlaka değerlendirme bölümü oluşturmalı ve öğrencilerin ilgili kazanımı

elde edip etmediğini tespit etmelisiniz. Hatta konu ile ilgili çıkmış PYBS, TEOG vb. sınav soruları slaytın sonuna eklemeli, dersin sonunda bu sorular çözülmelidir.

SİZİN DÜŞÜNDÜKLERİNİZ:________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


62


İNTERAKTİF OYUNLAR

Din öğretiminde interaktif oyunların materyal olarak hazırlanmasının gerekliliği aşağıda

maddeler halinde sıralanmıştır.

• Hangi ortamda ve hangi yaş grubunda olursa olsun oyun oynamanın insanlara çekici gelmesi

ve onları heyecanlandırması,

• Öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesini ve daha rahat bir ortamda tekrar edilmesini sağlayan bir

öğretim tekniği olması,

• Bireysel yetenekleri ortaya çıkaran, geliştiren; takip oyunlarında, yarışma hırsı kazandırarak,

kurallara uymayı, sevinci ve üzüntüyü paylaşmayı öğreten, oynarken eğitmeyi amaçlayan bir

araç olması,

• Öğrencilere neşeli ve rahat bir ortam sağlaması ve sınıf içi çalışmalara da renklilik, çeşitlilik

getirmesi,

• Derste konuları ilgi çekici duruma getirilebilmesi, en pasif öğrencilerin bile bu etkinliklere

katılmalarını sağlaması,

• Bir öğretim çevresi ve ortamı yaratarak öğrenmenin gerçekleşmesine yardımcı olması,

• Öğrencilere bir eğlence ortamındaymış gibi çalışma fırsatı vermesi,

• Soyut kavramları somutlaştırmakta zorlanan öğrencilere mesela inançla ilgili kavramları an-

latılırken interaktif oyunlar kullanılarak öğrencilerde daha kalıcı etki bırakması,

• Bireylere gruplayabilme, analiz yapabilme, hipotezler oluşturabilme, senteze varabilme,

problem çözebilme gibi zihinsel becerilerin kazandırılması için uygun bir ortam hazırlaması,

• Sadece dinleyerek ve okuyarak öğrenmenin ötesinde öğrencileri öğrenme sırasında aktif kılıp

görerek ve yaparak öğrenmelerine imkân tanıması,

• Öğrenmeyi kolaylaştırması ve hatırlama düzeyini yükseltmesi,

• 3D grafik desteği ile sanal gerçekliğin bulunması, çok kullanıcılı oyun ortamları sayesinde

öğrenciler arasındaki işbirliğini desteklemesi, değerlendirmenin oyun içinde olması, yaparak

öğrenmeye imkân sağlaması, disiplinler arası öğrenme ortamı sağlamanın kolay olması,

• Dersi sınıf ortamlarında anlatarak ya da sadece belgesel tarzındaki videolarla öğretmek ye-

rine, eğitsel içerikli bir oyunla öğretmek hem ders içeriğini zevkli hale getirecek hem de daha

kalıcı bir öğrenme sağlayacaktır.

İnteraktif Oyunlar Niçin Gereklidir?


63



• İnteraktif oyunlar öğrencilerin oyun oynama heves ve isteklerinden yararlanarak ders konularını

oynayarak öğrenmelerini ya da problem çözme becerilerini oynayarak geliştirmelerini sağlar.

• Öğrencilere kazandırılmak istenen bilgi ve becerilerin oyunların içinde gizlendiği, asıl amacın oyun

oynamaktan çok bilginin oyunlar yolu ile verilmesi olan interaktif oyunlar öğrencilerin konuya karşı

güdülenmelerine ve ilgilerini konuya yöneltmelerine yardımcı olur.

• Çocuklara oyun sırasında birçok duygusal tepkiyi (mutluluk, sevinç, acıma, korku, kaygı, dostluk,

düşmanlık, kin, sevgi, güven gibi) ve aynı zamanda bazı tepkilerini kontrol etmeyi öğretmesi diğer

insanlarla iletişim kurmayı, gözlem, işbirliği yapmayı öğretebilir, yardımlaşma duygusunu geliştire-

bilir.

• Doğru-yanlış, iyi-kötü, güzel-çirkin gibi ahlaki kavramları pekiştirebilir.

• Başkalarına saygı gösterme, sıra bekleme, konuşan birini dinleme, verilen görevleri üstlenme, karar

verip uygulayabilme, işbirliği yapma gibi toplumsal kuralları öğrenebilir.

• Çocuk eşleştirme, sınıflandırma, sıralama, analiz, sentez ve problem çözme gibi birçok zihinsel işle-

mi oyun ile öğrenebilir.

• Özellikle din öğretiminde önemli yeri olan dini kavramların öğretilmesinde oyunlar çok etkili olmak-

tadır.

Ayrıca;

• Oyunların öğrenci merkezli olması,

• Problemin çözüm aşamasında öğrencilerin aktif olarak rol alabilmeleri,

• Etkileşimli uygulama imkanı sunabilmesi,

• Öğrenme için motivasyon sağlaması,

• İnteraktif oyunlar içerisinde oyuncuların kendi kapasitelerini ölçmesi ve kendilerini başkaları ile mu-

kayese etme fırsatı vermesi,

• Oyunların sonucunun belirsizliği,

• Oyunlardaki değişik özellikler ve karmaşıklıklar interaktif oyunları sıkıcı olmaktan çıkarıp, daha çe-

kici hale sokmaktadır. Oyunlardaki belirsizlik, karmaşıklık oyunculara heyecan da vermektedir. Bu

özelliklerden dolayı interaktif oyunların çekici olması ve sürekli oynanabilmesi,

Hem öğrencilerin ilgisini çekecek hem de aktif öğrenmeyi sağlayıp onların başarısını arttıracak

eğitim-öğretim ortamları hazırlamanın bir yolu, özellikle günümüz çocuklarının bir tutkusu olan bilgisa-

yar oyunlarını eğitim-öğretim süreçleri içerisinde kullanmaktır.

İnteraktif Oyunlar Niçin Gereklidir?


64


İNTERAKTİF OYUNLARIN FAYDALARI VE SINIRLILIKLARI

• Öğrencilere eleştirel düşünme becerisi kazandırır.• Öğrencilere problem çözme becerisi kazandırır.• Öğrencilere bilgi teknolojilerini kullanma becerisi kazandırır.• Öğrencilere girişimcilik becerisi kazandırır.• Öğrencilere sınıflandırma becerisi kazandırır.• Öğrencilere kendini kontrol etme kazandırır.• Öğrencilere çabuk karar verme kazandırır.• Öğrencilere uyarlama becerisi kazandırır.• Öğrencilere risk alma becerisi kazandırır.• Öğrencilere hakkını koruma becerisi kazandırır.• Öğrencilere görev paylaşımı yapma özelliği kazandırır.• Öğrencilere özeleştiri yapma becerisi kazandırır.• Öğrencilere ilişkilendirme becerisi kazandırır.• Öğrencilere çok yönlü düşünme özelliği kazandırır.• Oyunlar, öğrencileri pasif durumdan aktif duruma geçirmeleri nedeniyle dikkati, diğer öğrenme

tekniklerine göre daha fazla sağlar.• Oyunla eğitim sonucunda, öğrenilen hafızada daha iyi kalır, mukayeseli düşünme, karar verme

ustalığı gelişir ve davranışları olumlu yönde etkiler.• Eğlenceli olduklarından derste uygulamak öğrencileri memnun eder.• Gelişen teknolojiyle birlikte sınırsız formatta oyun üretmek mümkün olduğundan her zaman

yeni oyunlar, merak duygusu oluşturur.• Mobil oldukları için her platformda ve mekânda oynama kolaylığı sağlar.• Çok kullanıcılı oyun ortamları sayesinde öğrenciler arasında aynı anda rekabet ve işbirliğine im-

kân sağlar. • Değerlendirmenin oyun içinde olması motive edici olur.• Oyunlar öğrencilerin fiziksel ve zihinsel yeteneklerini geliştiren, yaşantılarını zevkli hale getiren,

sanatsal ve estetik niteliklerini ve becerilerini geliştiren etkinliklerdir.• İnteraktif oyunlar, öğrencilerin önceden öğrendikleri bilgileri pekiştirmelerine ve daha rahat bir

ortamda tekrar etmelerine imkan sağlar.• Öğrencilere kazandırılmak istenen bilgi ve becerilerin oyunların içinde gizlenmesi, asıl amacın

oyunlar oynamaktan çok bilginin oyunlar yolu ile verilmesi olan interaktif oyunlar, öğrencilerin konuya karşı güdülenmelerine ve ilgilerini konuya yöneltmelerine yardımcı olur.

• İnteraktif oyunlarla geleneksel ortamlarda oynanan oyunlar bilgisayar ortamına aktarılmış, öğ-retmen ve öğrencilerin hizmetine sunulmuş olur.

• Ticari oyunların çok üst düzey grafik ve içerikle sunulduğu bir ortamda öğrencileri gerçekten eğlendirecek oyunları yaratma güçlüğü bir realitedir.


65


• Eğitim hedefleri ve oyun özellikleri arasında tutarsızlıklar ortaya çıkabilmektedir. • Oyunların içsel veya dışsal güdüleyici özelliğini öğrenciler fark edebilir.• Bazı eğitimcilerin oyunlar hakkında olumsuz görüşlerinin varlığı aşılması gereken sorunlardandır.

İNTERAKTİF OYUNLARIN HAZIRLANIŞINDA NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

İnteraktif oyunları hazırlarken nelere dikkat etmeliyiz? Eğitime yönelik olması için neler yapmalıyız? Bir interaktif oyunda olması gerek özellikler nelerdir?

• Oyunu yapılandıracak, düzenleyecek, örgütleyecek, oyunun amaçlarını biçimlendirecek ve oyun-cunun bu amaçlara göre hareket etmesini sağlayacak kurallara ihtiyaç vardır. Onun için oyunların herhangi bir kuralı yoksa o bir oyun değil bir eğlence haline dönüşür. Öncelikle kurallar oluştur-malısınız.

• İnteraktif oyun gerek içerik, gerekse bütün özellikleriyle beraber eğitim hedefine yönelik olmalı-dır. Bu nedenle gereksiz unsurlara yer vermemelisiniz.

• Alıştırma uygulamalarını hedefe yönelik hazırlamalısınız.• Uygulayacağınız oyun özellikle uygulamalarında bireysel ve grup çalışmalarına yönelik olmalıdır.

Öğrencilerin bireysel olarak da grup olarak da çalışabilmelerini sağlamalısınız. • İnteraktif oyunlarda öğrencinin veya öğrencilerin uygulamalar içinde kaybolmaması gerekir. Bu

açıdan interaktif oyunu bütün öğrencilerin ne yaptığını görebileceğiniz şekilde tasarlamalısınız.• Sınıfa getirdiğiniz oyunlarda yarışmaların da bulunması, özellikle popüler yarışma programlarının

formatlarına benzemesi öğrenciler için ilgi çekici olacaktır.• Oynatacağınız interaktif oyunun öğrencileri eğlendirmesi gerekmektedir. Fakat bu eğlendirme

konuyu etkin öğretme hedefinden daha fazla olmamalıdır ki öğrencinin dikkati dağılmasın. Aksi takdirde öğrenciler konudan çok oyuna önem verecektir ve bu istediğimiz bir özellik olmayacak-tır.

• İlköğretim çağındaki öğrencilere yönelik interaktif oyun hazırlanırken uygulamaların öğretmen kontrolünde olmasına, öğrencilerin yazılımın içinde kaybolmamasına, eğlendirici, sosyal yönü-nün özellikle olmasına özen göstermelisiniz.

• Eğitimde önemli olan konuyla ilgili ne var ne yok öğrenciye yüklemek ve hepsini öğrenmesini beklemek değildir. Bundan dolayı bir eğitim oyunu kavram öğretimi noktasında yeterli olmalıdır ve öğrenciye gerekli kavramları öğretmeyi hedeflemelidir.

• Tercih ettiğiniz interaktif oyunlar, öğrencide öğrenme stratejisini öğrenmede model olmalıdır. Bir konu nasıl öğrenilmelidir, hangi noktalara dikkat edilmesi gerekir, hangi noktalarda neler yapıl-malı gibi konularda yeterli olmalıdır. Aynı zamanda bu strateji kavratma özelliği öğrencinin gerçek hayatta da karışılacağı problemlere çözüm bulma noktasında çok faydalı olacaktır.

• Tasarlanan oyun öğretmek istediğiniz hedefe tam manasıyla hizmet etmelidir. Eğer anlattığınız noktalar farklı, interaktif oyun farklı olursa öğrencilerin öğrenmesine zarar vermiş olursunuz.


66


• Görsellik olarak interaktif bir oyun çok aşırıya kaçmış ise öğrencinin dikkati dağılabilir ve oyun hedefe hizmet etmez. Bu yüzden interaktif oyun hazırlarken dikkat dağıtıcı nesnelere yer verme-meli ve gerek görsellik bakımından gerekse sesler bakımından aşırıya kaçmamalısınız.

• Oyunun bütününde tasarımı çok dikkatli yapmalısınız. Özellikle küçük yaş grubu öğrencilerin dikkatleri hemen dağılabileceği için tasarımda aşırıya kaçmamalısınız. Aksi takdirde eğitim he-definden sapmış olacaktır.

• Renkleri uyumlu kullanmalısınız.• Kullandığınız oyun eğitimin içeriğine uygun olmalıdır. Özellikle küçük yaş grubu öğrencilerde ne

öğretilmesini hedeflemiş iseniz içerik buna uygun olmalıdır. Öğrenciler fazla içeriklerle, gereksiz bilgilerle veya henüz öğrenmemesi gereken şeylerle muhatap olmamalıdır. Aksi takdirde öğren-cilerin zihinleri karışabilir. Bu yüzden de interaktif oyun faydalı olmaktan çok zararlı hale gelebil-mektedir.

• Oyun hazırlarken öğrencinin seviyesini, hangi yaş grubuna hitap edeceğinizi iyi düşünmelisiniz.• Öğrenci oyunu kullanırken zorlanmamalı, nerelerde ne yapacağını karıştırmamalıdır. Bunun için

gerekirse oyunun belirli yerlerinde kullanıma dair ipuçları koyabilirsiniz. En önemli nokta ise oyunda mutlaka yardım kısmına yer vermenizdir.

• Oyunda yer alan alıştırmalar (gerek alt konulara yönelik, gerekirse daha büyük alıştırmalar) zor-luk bakımından aşırı veya çok basit olmamasına dikkat etmelisiniz. Öğrenciler eğer çok zor alış-tırmalarla karşılaşırlarsa konudan kopabilirler. Veya çok kolay uygulamalar da zihinsel faaliyetle-re hitap etmeyebilir.

• Alıştırmaların cevaplarını mutlaka vermelisiniz. • Konunun hepsine yönelik uyguladığınız bir oyunda oyunun mutlaka nasıl oynanması gerektiği

en sonda sizin kontrolünüzde veya programın belirlediği yanlış yapma sayısına bağlı olarak ve-rilmelidir.

• Öğrenci sürekli aynı oyunla muhatap olursa sıkılacaktır. Bu yüzden güncelleme yapılmalıdır. Hazırlayacağınız bir oyunda;• Kullanılan tüm elementler tıklanabilir olmalıdır.• İkonlara tıklanarak elementler inşa edilmeli ve istenilen yere sürüklenebilmelidir.• Kullanıcı seçme yaparak ilerleme sağlamalı ve istediği yere seçerek gitmelidir.• İlgi çekici saklı elementler oyun içinde kullanılmalıdır.• Saklı sürprizler ve şaşırtıcı olgular kullanılmalıdır.• Bir şeyi yapmanın birden fazla yolu olmalıdır.• Bir şeye ulaşmak için şaşırtma ve yanıltıcılar kullanılmalıdır.• Oyun mutlaka kaydedilebilmeli ve sonra tekrar yüklenebilmelidir.• Oyun “adil” olmalıdır. Kullanıcı oyundan istenen senaryoyu bitirebilmelidir.

Gelişen teknolojiyle birlikte interaktif oyun üretmek daha da kolaylaşmıştır. En önemli hususlardan biri oyun formatlarının güncellenmesi ve yeniliklerin takip edilmesidir.


67


İNTERAKTİF OYUNLAR NASIL KULLANILMALIDIR?

• Sınıf içinde interaktif oyunlardan başarılı bir şekilde yararlanabilmek için dikkatli ve titiz bir ha-zırlık yapmalısınız.

• Oyunu sürekli kontrol etmeli ve ilgi göstermelisiniz.• Hedef davranışlara uygun oyun seçmelisiniz.• Oyun sınıf düzeyine uygun olmalıdır.• Oyunun amaç ve kurallarını belirlemeli ve bu kuralları oyuna başlanmadan önce öğrencilere

anlatmalısınız.• Oyuna bütün öğrencilerin katılımını sağlamalısınız.• Oyunda ulaşılan sonucu değerlendirmelisiniz.• Her oyuna bir ders saatinin beş ya da on dakikasını ayırmalı ve genellikle bu etkinliklere dersin

ortasında ya da sonunda yer vermelisiniz. • Yarışma tarzı oyun uygulayacaksanız etkinliğe bir ders saati de ayrılabilirsiniz.• Oyun oynanırken, zayıf öğrenciler hata yaptığı zaman üzerinde durmamalı ve herkesin etkin

olarak oyuna katılımını sağlamalısınız.• Motive edici, rehber ve hedeflenen tüm içeriği öğrenciye uygun olarak sunan kişi olmalısınız.

İNTERAKTİF OYUN

ÖRNEK

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-


İNTERAKTİF OYUN ÖRNEK

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

İNTE

RA

KTİ

F O

YUN

ÖR

NEK


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

İNTERAKTİF OYUN ÖRNEK


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

71


Materyal Değerlendirme Cetveli

AFİŞ ÇALIŞMALARIYetersiz (0) Geliştirilmeli (1) Yeterli (2) Çok iyi (3)

1

ZOR

UN

LU

Anayasa ve yasalara uygunluk 2 Kazanıma uygunluk3 Estetiğe uygunluk4 İçerik güvenilirliği5 Okunabilirlik 6 İlgi çekicilik7 İçerik bütünlüğü8 Yazım ve dilbilgisi kurallarına uygunluk9 Kaynak belirtme10 Özgünlük11

DE

TAY

Sadelik ve anlaşılırlık12 Hedef kitleye uygunluk13 Uygun yazı tipi ve boyutu14 Baskı standartlarına uygunluk15 Güncellik 16 Kullanım kolaylığı17 İlgiyi sürdürme18 Görsel bütünlük19 Renklerin uygun kullanımı20 Şekil zemin ilişkisine uygunluk

VİDEO ÇALIŞMALARIYetersiz (0) Geliştirilmeli (1) Yeterli (2) Çok iyi (3)

1

ZOR

UN

LU

Anayasa ve yasalara uygunluk 2 Kazanıma uygunluk3 Özgünlük 4 İçerik güvenilirliği5 Metnin Okunabilirliği6 İlgi çekme ve motive etme7 Hedef kitleye uygunluk8 Estetiğe uygunluk9 Yazım ve dilbilgisi kurallarına uygunluk10 Pedagojik uygunluk11

DE

TAY

Sadelik ve anlaşılırlık12 İçerik bütünlüğü 13 Uygun yazı tipi ve boyutu14 Yayın standartlarına uygunluk15 Kontrol edilebilirlik16 Kullanılan ögelerin uyumluluğu


72


KAVRAM HARİTASI ÇALIŞMALARI

Yetersiz (0) Geliştirilmeli (1) Yeterli (2) Çok iyi (3)1

ZOR

UN

LU

Anayasa ve yasalara uygunluk 2 Kazanıma uygunluk3 Estetiğe uygunluk4 İçerik güvenilirliği5 Okunabilirlik 6 İlgi çekicilik7 İçerik bütünlüğü8 Yazım ve dilbilgisi kurallarına uygunluk9 Kaynak belirtme10 Özgünlük11

DE

TAY

Sadelik ve anlaşılırlık12 Hedef kitleye uygunluk13 Uygun yazı tipi ve boyutu14 Kavramların organizasyonu15 Güncellik

16 Ana kavramın haritada dikkat çekici bir şekilde yerleştirilmesi

17 İlgiyi sürdürme

18 Ana ve alt kavramlar arasında hiyerarşik bir düzenleme olması

19 Kavramlar arasında anlamlı ilişkiler olması

20 Kavramlar arasındaki bağların yönlerinin merkezden uçlara doğru olması


73


Materyal Kullanım Kılavuzu

MATERYAL KULLANMA KLAVUZU

VİDEOVE

SES

Çalışmanın adı KULLANICIYA NOTSınıf düzeyiÖğrenme alanı / üniteKonusuKazanımıSüresiBoyutuFormatıÇözünürlükAnahtar kavramlarReferans kaynaklarTanıtıcı kısa bilgiHazırlayan


AFİŞPOSTERGRAFİK

Çalışmanın adı KULLANICIYA NOTSınıf düzeyiÖğrenme alanı / üniteKonusuKazanımıÖnerilen baskı boyutuFormatıÇözünürlükAnahtar kavramlarReferans kaynaklarTanıtıcı kısa bilgiHazırlayan


KAVRAM HARİTASI

Çalışmanın adı KULLANICIYA NOTSınıf düzeyiÖğrenme alanı / üniteKonusuKazanımıTürü(alık kılçığı, diyagram hiyerarşi vb.)Anahtar kavramlarReferans kaynaklarDosya formatı

Hazırlayan


74



FLASHANİMASYON

Çalışmanın adı KULLANICIYA NOTSınıf düzeyiÖğrenme alanı / üniteKonusuKazanımıBoyutuFormatıÇerçeve boyutuAnahtar kavramlarReferans kaynaklarTanıtıcı kısa bilgiHazırlayan


75



MATERYAL DEĞERLENDİRME FORMUNOT: Materyal türüne göre aşağıdaki krıterlerde ekleme-çıkarma yapılabilir.

DeğerlendirenMateryalin İsmiHazırlayanTarihKaynakPUANLAMA KRİTERLERİ: Yetersiz(0) Geliştirilmeli(1) Yeterli(2) Çok İyi(3)

Kazanıma uygunlukKonu alanı uygunluğuGüncellikHedef kitleye uygunlukDoğrulukDuygu boyutuKullanım kolaylığıKullanıcı kılavuzuUygun renk kullanımıOkunabilirlikÇekicilikHarf ve satır araları boşluğuMetin boyutuMetin stiliZemin uyumuDilin açık ve anlaşılırlığıSes ve görüntü uyumuSes uyumuTeknik kalitesiToplam PuanOrtalama PuanÖnerilen Sonuç

SUNULAR

76


DERS

SINIF

ÜNİTE

KONU

ÖĞRENME ALANI

KAZANIM

TÜR

SÜRE

SLAYT SAYISI

KAYNAK

SLAYT NO YÖNERGE SES

Slayt 1Ünite Adı, Öğrenme Alanı, Sınıf düzeyi ve özellikle de kazanım belirtilir.

Sesli sunu hazırlanırken:Bu slaytta alttan hafif bir fon müziği eşliğinde konuşmacı bilgileri okur.

Slayt 2Slaytın içindekiler kısmı kısa ve madde imleri kullanılarak (toplamda bir slaytta 4-5 madde imi kullanmak suretiyle) ifade edilir.

Sesli sunu hazırlanırken:Bu slaytta içindekiler bir konuşmacı tarafından seslendirilebilir.

Slayt 3Bu slaytta sunu hakkında bilgiler verilmeye başlanır. Öncelikle kazanıma yönelik kavramlar hakkında öğrenci yönlendirici sorularla bilgilendirilmeye çalışılır.

Sesli sunu hazırlanırken:Bu slaytta içindekiler bir konuşmacı tarafından seslendirilebilir.

Slayt 3-25 Bu slaytlarda sunu hakkında bilgiler verilmeye devam edilir. İçerik bilgileri kısa vurucu cümleler kullanılarak verilmelidir. Tüm slaytta renk zemin font uygunluğuna dikkat edilmelidir.

Sesli Sunu Hazırlanırken:Bu slaytta içindekiler bir konuşmacı tarafından seslendirilebilir.

Sunu bitiminde izleyici veya öğrencilerden sorular alınabilir veya sununun anlaşılıp anlaşılmadığı soru-cevap şeklinde değerlendirilebilir.


SUNULAR

77


DRAMA HAZIRLANIŞINDA NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

Dersin kazanımlarına ve uygulanacak sınıflara göre hazırlamalısınız. Her yaş grubunun ihtiyaçları ve katılım istekleri farklı olmaktadır. İçerisinde bulunan 50’ye yakın teknik ile yaratıcı drama başlı başına bir yöntem olarak düşünülerek konuya en uygun tekniği seçmelisiniz. Hz. İbrahim ile Nemrut’un diyalogunu canlandırarak oynayan çocuk için bu bir eğlence gibidir. İçki içerek eve gelen bir babanın çocuğunun içinden geçenleri “iç ses” tekniği ile söyleyen çocuk empati geliştirirken yaşadığı duygusal süreçlerden pek çok şey öğrenecektir. Hadisleri “pandomim” tekniği ile anlatan 12 yaşındaki birey için bu mutluluk sebebiyken, 15 yaşındaki öğrenci için çok anlamsız olabilmektedir. Bundan dolayı önce drama içerisindeki teknikler incelen-meli daha sonra uygun olan teknik belirlenmelidir.

DRAMA NASIL KULLANILMALIDIR?

• Gönüllü katılım esas olduğundan tekniğe göre öğrenci ve/veya tüm sınıfı bir şekilde ikna ederek sürece dahil etmelisiniz.

• Öğrenci doğaçlama ile sergileme yaparken, onu eleştirmemelisiniz. • Öğrencilerin yaratıcılıklarını ortaya koyabilecekleri çalışmalar seçmelisiniz.• Grup etkinlikleri ile planlama yaparken sayıların öğrencinin aldığı rolü göstermeyecek düzeyde

kalabalık olmamasını sağlamasınız. O zaman tüm sınıf olarak yaşanacak süreç bir yolculuğa dö-nüşecek ve beraberce gezmek, eğlenmek tadında zaman geçirmiş hissi ile dersten haz alacaktır.

DRAMA

Drama daha çok yazılı bir metin olmadan doğaçlamalarla ortaya çıkan canlan-dırma süreçlerinden oluşan “yaratıcı drama” kavramı kastedilerek açıklanacaktır. Yazılı bir metin çerçevesinde sergilenmesini “tiyatro” olarak isimlendirebiliriz. Öğrencinin içe-risindeki yaratıcılığın da ortaya çıkarılmasının hedeflendiği drama çalışmaları yaşantısal süreçler içerdiğinden öğrencinin katılımı zorunludur. Kalabalık sınıflarda her öğrenci ka-tılamayacağı için çalışmadan istenilen düzeyde verim alınamayabilir. Drama; çocukların dünyasında soyut olan pek çok olayın, kişinin, tavır ve durum-ların önce zihinde daha sonra sınıf ortamında canlandırılmasını sağladığı için model al-mayı ve davranış geliştirmeyi önemli ölçüde kolaylaştırmaktadır. Isınma ve hazırlık çalış-maları ile grubun ve öğretmenin birbirine ısınması sağlandığı için öğretmenin öğrenciye ulaşması ve zihin dünyasına dokunması amaçlanır.

Drama Kullanımı Niçin Gereklidir?

DRAMA - EĞİTSEL OYUN

DRAMA ÖRNEĞİ

KONU:Allah(cc) herşeyi bir ölçüye göre yaratmıştır.KARAKTERLER:Dini konularda bilgili bir dede,torunu Elif ve Emre,güneş,ay,dünya,yıldız, gezegenOLAYIN GEÇTİĞİ YER:Bir ev

OYUN:Oyun Elif’in dedesine şu soruyu sormasıyla başlar.-Dedeciğim Avustralya’daki halamları çok özledim.Arayalım mı ne dersin?-Ben de çok özledim güzel kızım.Fakat şu anda orada gece yarısı.Halanlar uyuyorlardır,ara-yıp rahatsız etmeyelim.Hem kötü bir durum var zannedip merak ederler.İstersen yarın öğle saatlerinde ararız.Onlar için akşam saatleri olmuş olur.Rahat rahat konuşuruz.Küçük Emre kafası karışmış bir şekilde: Dedeciğim nasıl yani bir yer geceyken bir yer gün-düz mü oluyor? Yoksa birden fazla dünya mı var? Avustralya başka bir dünyaya mı ait?Dedesi, Emre’nin başını okşayarak konuşmaya başlar: Yok evladım bir tane dünya var. Ev-rendeki canlı cansız tüm varlıklar Allah tarafından yaratılmıştır oğlum. Dünya,güneş,ay,yıl-dız,gezegen... Hepsi Rabbimizin birer eseridir. (Bunları söylerken sahneye dünya,güneş,ay,-yıldız,gezegen rolü verilen öğrenciler çıkar)Oyunun bundan sonrasını öğrenciler belirler. Doğaçlama olabileceği gibi önceden çalışıla-rak ta oynanabilir.

YÖNERGE:1.)Sınıf gruplara ayrılır. Yukarıdaki metin önceden çoğaltılarak her bir gruba verilir. Oyunun bundan sonraki kısmı bu konuda öğrendikleri bilgiler doğrultusunda öğrenciler tarafından oynanır.Bunun için öğrencilerin kavramsal ön bilgilere sahip olması gerekir.2.)Gruplara rolleri belirleme konusunda yardım edilebileceği gibi,rol belirleme onlara da bırakılabilir.3.)Gruplara amaçların dışına çıkılmaması gerektiği belirtilir.4.)Bundan sonrasında öğretmenin bir izleyici gibi davranması daha uygun olur. Fakat oyun-da tıkanmaların olması durumunda ön açıcı önerilerde bulunabilir. Oyunun içerisine bizzat kendisi de küçük bir rol olarak girebilir. (Bu öğrencileri motive eder.) Mesela bu oyunda kutup yıldızı rolü gibi.5.)Gruplar oluşturulurken tüm sınıfın küçük te olsa rol almasına özen gösterilmelidir. Çekin-gen özellikli çocukların merkeze yaklaştırılmaya çalışılması iyi olur.

- Fuat KOCA -


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

DRAMA ÖRNEĞİ

- Fuat KOCA -


KONU:Kader ve Evrendeki YasalarKARAKTERLER:Kader, Fiziksel Yasa, Biyolojik Yasa, Toplumsal Yasa, Deniz, Çiçek, Görgü Ku-ralı...

OYUN:Oyun Kader karakterinin sahneye çıkıp kendini tanıtmasıyla başlar.-Sevgili arkadaşlar.Benim adım Kader yani Yüce Allah’ın sınırsız ilmiyle herşeyi bilmesi,ya-ratması ve takdir etmesi.Ama ben tek başıma değilim. Benimle bağlantılı olan ve evrende-ki varlıkların yaşamasını sağlayan arkadaşlarımda var. Bu arkadaşlarımdan birincisi fiziksel yasadır.Bu şekilde sırayla Fiziksel Yasa, Biyolojik Yasa ve Toplumsal Yasa kendini tanıtır. Kendileriy-le ilgili örnekler verirler. Örnek verirken denizlerin üstünde gemilerin yüzmesini, çiçeğin fotosentez yapmasını, görgü kurallarının insanlar arasındaki ilişkileri düzenlemesini ve bu yasaların insan hayatına olan etkilerini bu kişiler (Deniz, Çiçek, Görgü Kuralı karakterleri) hareketlerle gösterir.Sonunda Fiziksel, Biyolojik ve Toplumsal Yasalar el ele tutuşarak Kaderi hareket ettirirler.Bir çark şeklinin oluşturulmasıyla oyun sona erer.

YÖNERGE:1) Sınıf gruplara ayrılır.Yukarıdaki metin önceden çoğaltılarak her bir gruba verilir. Kader,Fi-ziksel Yasa,Biyolojik Yasa,Toplumsal Yasa karakterleri tüm gruplarda ortaktır.Sonraki örnek verilecek karakterleri ve örnekleri grupların bulması istenir .Bunun için öğrencilerin kav-ramsal ön bilgilere sahip olması gerekir.2) Gruplara rolleri belirleme konusunda yardım edilebileceği gibi,rol belirleme onlara da bırakılabilir.3) Gruplara amaçların dışına çıkılmaması gerektiği belirtilir.4) Bundan sonrasında öğretmenin bir izleyici gibi davranması daha uygun olur.Fakat oyun-da tıkanmaların olması durumunda ön açıcı önerilerde bulunabilir.Oyunun içerisine bizzat kendisi de küçük bir rol olarak girebilir.(Bu öğrencileri motive eder)Mesela bu oyunda yer çekimi kuvveti olunabilir.5) Gruplar oluşturulurken tüm sınıfın küçük te olsa rol almasına özen gösterilmelidir.Çekin-gen özellikli çocukların merkeze yaklaştırılmaya çalışılması iyi olur.ÖRNEK

TİR-B

U MAT

ERYA

L ANLA

TILANLA

RIN SO

MUTL

UK KAZA

NMASI

İÇİN KO

NULMUŞT

UR.-

DRAMA ÖRNEĞİ

- Bahar SEVİM -


Konu: Dilek ve Dualarımızda Dinî İfadeler

Öğretmen sınıfı iki gruba ayırır ve aralarında birer metre olacak şekilde herkesin karşısına bi-rer kişi almasını ister. Her öğrencinin karşısında bir başka öğrenci olacak ve bu ikisi birbirinin eşi olacaktır.Öğretmen sağdaki grupta olan öğrencilere yönergeyi verir.“ Siz çok hastasınız ve hastalıktan kıvranıyorsunuz, çok canınız yanıyor.” Bu durumu onlardan canlandırmalarını ister. Örneğin;Ayşe : “Aaaaaaaahhh karnım ağrıyor, duramıyorum. Doktooooorrrrrrr nerde bu doktor” gibi.

Sol taraftaki öğrencilere döner ve derki;“ Siz karşınızdaki hasta olan arkadaşınızı teselli etmeye çalışacaksınız, ona moral vereceksiniz ya da onların bu hastalık halinden şikayet edeceksiniz.”Örneğin:Fatma: “Canım arkadaşım Allah şifa versin üzülme sabret”, “Geçmiş olsun arkadaşım”, “Amann be ne sızlanıp duruyorsun? Sanki bu dünyadaki tek hasta sensin. Biz hiç hastalık görmedik sanki” vb.

Bir dakikalık bir süre verir. Gürültü olacaktır ama öğretmen arada gezerek kimin ne dediğini duymaya çalışır.Öğretmen 1 dakika sonra canlandırmayı durdurur ve rollerin değişilmesini ister. 1 dakika da o şekilde geçtikten sonra öğretmen gruptaki öğrencilere aşağıdaki soruları sorar.

1. Hasta olduğunda ne hissettin?2. Hasta olduğunda karşındaki arkadaşının tepkisi nasıldı?3. Hasta rolünde iken arkadaşının verdiği olumlu tepki seni nasıl etkiledi?4. Hasta rolünde iken arkadaşının verdiği olumsuz tepki seni nasıl etkiledi?5.Hasta rolünü oynayan arkadaşına karşı hangi ifadeleri kullandın?6. Hangi rolde olmak seni daha mutlu etti.7. Hasta rolünde iken neleri duymak seni mutlu etti, neleri duymak seni üzdü?

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

81


Günümüzde, öğrencilerin bilgiyi ezberlemesi ve gerektiğinde tekrar vermesinin beklenmesi de-

ğil, aktif olmaları, yaratıcı ve üretici olmaları beklenmektedir. Öğrencilerin bu süreçte aktif olmalarını

sağlamak için pek çok yöntem ve tekniklerden faydalanılmalıdır. Bu yöntem ve teknikler içinde eğitsel

oyunun önemi büyüktür.

Oyunun insan hayatında çok önemli bir yeri vardır. Oyun hayatın her döneminde farklı etkilere

sahiptir. Bebekler için farklı, çocuklar için farklı, ilköğretim çağı için farklı etkileri vardır. Bu etkileri olum-

lu yönde kullanacağımız yerlerden biri de okuldur. Eğitimde oyunun rolü büyüktür.

Her yaş grubu, oynama güdüsünü tatmak ister. Öğretim ortamında öğretmen, çocukta daha

da baskın olan bu güdüyü eğitsel amaçlarına ulaşmak için bir araç olarak kullanabilmelidir. Öğretimde

oyun yoluyla öğretme stratejisi yardımı ile konular ve etkinlikler ilgi çekici hale gelebilir. Oyun yoluyla

öğretme stratejisi tekniklerinin uygulanması diğer tekniklere oranla daha çok dikkat, yaratıcılık, hayal

gücü, espri yeteneği ve sentez gücü gerektirir. Eğitsel oyunlar, öğretilen bilgilerin pekiştirilmesini ve ra-

hat bir ortamda tekrar edilmesini sağlayan etkinliklerdir.

Eğitsel oyunlar, öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesine ve daha rahat bir ortamda tekrar edilmesi-

ne imkân tanır. Bu oyunların öğretme özelliğine sahip olduğu bilinmektedir. Oyunla konular ilgi çekici

hale gelir. Öğrencilere yeni kelimelerin öğretilmesi, onların hatalarının düzeltilmesi, sahip oldukları bil-

gilerin zihinde kalma oran ve süresinin uzatılması mümkündür.

Eğitsel oyunlar, kitleyi eğlenceye sevk eden, katılanlarda büyük istek ve heves uyandıran öğ-

retim faaliyetleri olarak açıklanmıştır. Eğitici oyunlar çocuğun okulda veya okul dışında oyun oynarmış

gibi yaptığı, böylece kendini oyuna verdiği bedensel veya zihinsel gelişmeye etki edici egzersizler olarak

tarif edilmiştir. Eğitsel oyunlar öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesini sağlayan ve daha rahat yerlerde tek-

rar edilmesine imkân veren etkinlikler olarak ifade edilir. Eğitsel oyunların en önemli özelliklerinden biri

de, öğrenmeye yönelik olması ve bir amaç doğrultusunda uygulanmasıdır.

Oyun yoluyla öğretme stratejisi din öğretiminde kullanılması gereken bir stratejidir. Çünkü çok

resmi ve biçimsel olarak sunulduğu zaman öğrenciler dersten soğumaktadırlar. Önemli olan dersin dav-

ranışlarının öğrenciye kazandırılmasıdır. Eğer eğitsel oyunlar bunda etkiliyse o zaman Din Kültürü ve

Ahlak Bilgisi dersinde bu tür etkinliklere yer verilebilmelidir.

Eğitsel Oyun Niçin Gereklidir?

EĞİTSEL OYUN


82


EĞİTSEL OYUNLARLA KAZANILAN TEMEL BECERİLER ŞU ŞEKİLDE ÖZETLENEBİLİR:• Eleştirel düşünme becerisi,• İletişim becerisi,• Araştırma becerisi,• Problem çözme becerisi,• Bilgi teknolojilerini kullanma becerisi,• Girişimcilik becerisi,• Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma becerisi,• Sınıflandırma becerisi,• Planlama becerisi,• Kendini kontrol etme,• Çabuk karar verme,• Uyarlama becerisi,• Risk alma becerisi,• Hakkını koruma becerisi,• Görev paylaşımı yapma,• Özeleştiri yapma,• İlişkilendirme becerisi,• Çok yönlü düşünme.

EĞİTSEL OYUNLARIN ÜSTÜN YÖNLERİ MADDELER HÂLİNDE SIRALANACAK OLURSA:

• Oyun basit olduğu takdirde öğrencilerde kendilerine güven oluşturur.• Oyunlar vasıtasıyla öğrencilerin kurallara uyması ve bunlara uymaktan zevk alması sağlanır.• Öğrencilerin duygusal gereksinimlerini doyurmalarına yardımcı olur. Gergin çocukların gevşemesi-

ne, sinirli olan çocukların sakinleşmesine etki eder.• Öğrenciler oyun sayesinde bizzat yapan ve rol oynayan kişi durumundadırlar.• Oyun sayesinde öğrenciler zihinsel etkinliklere dâhil edilir. Düşünme, karar verme, eleştirme, prob-

lem çözme süreçlerinde etkindirler.• Bu teknik sayesinde oyun oynama güdüsü tatmin edilir.• Bu teknik sayesinde konular ilgi çekici, zevk verici hâle dönüştürülür.• Öğrencilerin birden fazla duyu organına hitap edilir.• Daha önce öğrendiklerini (bilgi, beceri ve yeteneklerini) kullanmaları sağlanır.• Yeni öğrenileceklerin daha kolay ve anlamlı olmasına etki eder.• Öğrencilerin öğretme-öğrenme sürecinde aktif olmasını sağlar.• Öğrenilenlerin kalıcı olmasına, hatırlanmasına yardımcı olur.• Oyunla öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor öğrenmelerinin düzeyi ölçülebilir.• Öğrencilerin empati kurmalarına yardımcı olur.• Öğrenciler arasındaki iletişimi sağladığı gibi aralarında olumlu duyguların oluşmasına etki eder.• Öğretmen-öğrenci iletişimini kolaylaştırır.• Dili etkili kullanmalarına imkân sağlar.• Duygu ve düşüncelerin anlatımını kolaylaştırır ve özendirir.• Eğitim programlarında canlandırılması mümkün olmayan pek çok konuların sınıfta sunulmasına im-

kân verir.


83


EĞİTSEL OYUN YÖNTEMİNİN SINIRLILIKLARI

• Bu tekniğin uygulanışı diğer tekniklere göre daha çok dikkat, yaratıcılık, hayal gücü, espri yeteneği ve sentez gücü gerektirmektedir.

• Oyunun ne öğrettiğini ölçmek üzere ölçütler geliştirmek belli bir eğitimi gerektirir.• Oyunlar rekabet ortamına dönüşerek “kim kazanacak” düşüncesinin hâkim olmasına etki edebilir.• Ortaya çıkabilecek olan yarışma düşüncesi yavaş öğrenen çocukları etkileyebilir.• Öğrencilerin oyunu anlamaması, oyunun onların ilgisini çekmemesi ya da seviyelerine uygun olma-

ması durumunda beklenen katılım sağlanamayabilir.• Çekingen öğrencilerin oyuna katılması bazen zaman alabilir.• Öğretmenlerin bu tekniği başarılı bir şekilde uygulayabilmesi diğer tekniklerde olduğu gibi dikkatli

ve titiz bir hazırlık yapmalarını gerektirmektedir.• Oyunların uygulanması, süreyi dikkatli kullanmayı gerektirdiğinden derste kullanımı sıkıntı yarata-

bilir.• Kalabalık sınıflarda bazı eğitsel oyunları uygulamak zor olabilir.

EĞİTSEL OYUN HAZIRLANIRKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

• Hazırladığınız eğitsel oyun, bütün öğrencilerin etkin katılımını sağlayacak düzeyde basit, kolay ve ilginç olmalıdır.

• Belli bir amacı olmalıdır.• Kuralları açık seçik olmalıdır.• Eleştirel düşünme becerileri kazandırmalıdır.• Bireyde var olan yetenekleri ortaya çıkarmaya yönelik olmalıdır.• Öğrencilerde neşe ve haz uyandırmalıdır.• Öğrencinin bedensel, ruhsal ve ahlaki gelişimine yardımcı olmalıdır.

EĞİTSEL OYUN NASIL KULLANILMALIDIR?

• Derse dikkat çekmek, öğrencileri derse güdülemek amacıyla dersin giriş bölümünde kullanabilirsi-niz. Daha çok öğrencilerin merakını uyandırmak ve konunun ismini belirtmek üzere oynanan kısa bir oyundur. Konunun içeriği hakkında fazla bilgi vermemelisiniz.

• Dersi işlediğiniz süreçte öğrenciler artık konunun adını öğrenmişlerdir ve konuyla ilgili daha ayrın-tılı bilgi edineceklerdir. Konunun içeriğini öğretmek için oynanan oyunlardır. Giriş bölümündeki oyunlara göre daha uzun sürmekle beraber; giriş bölümünde konuya dikkat çekmek hedeflenirken gelişme bölümünde konunun öğretimi ve akılda kalıcılığı hedeflenmektedir. Bu bölümde oynanan oyunların eğiticilik kısmı daha ön planda olmalıdır.

• Gelişme bölümünde konunun detaylarını öğrenen öğrencilere sonuç bölümünde oyun oynatarak genel tekrarı yaptırabilirsiniz. Bu tekrarla birlikte öğrencilerin hangi konularda eksiklikleri olduğu, neleri öğrenmekte zorlandıklarını tespit edebilirsiniz. Değerlendirme bölümüne de bu oyunlar yo-luyla hazırlık yapılmış olur. Ne kadar öğrenildiği bu bölümde ortaya çıkar. Oyunun niteliğine ve konuya göre oyun uzun sürebilir.


EĞİTSEL OYUN ÖRNEĞİ

Konu: Allah’a Şükür ACI TATLI

“Şimdi sizinle bir oyun oynayacağız.” diyerek öğretmen oyunu başlatır. Öğretmen önce şeker sevenlerin kim olduğunu sorar ve bu öğrencilerden bir kaçını seçer. Onlara yemesi için şeker verir ve şeker verilen çocukların ayakkabılarına da çakıl taşı doldurur. Öğrencilere 15 dakika süresince arkadaşlarını rahatsız etmeyecek şekilde sınıf içerisinde dolan-malarını söyler. Yürüyüşten sonra onlara ne hissettiklerini sorar. Çocuklar genellikle yürüyüşte üzerinde durdukları rahatsız edici şeyler hakkında konuşurlar ve şekerin güzel tadı hakkında hiçbir şey söy-lemezler. Onlara bunu hayattaki deneyimleriyle nasıl karşılaştırabileceklerini sorar. Bu konuyla ilgili şu sorular yöneltilebilir: Bazen hayatımızdaki zorluklara ve problemlere odaklanıp çevremizdeki güzel şeyleri ta-mamen unutuyor muyuz? Sahip olmadığımız şeyleri istemeye mi daha çok zaman harcarız, yoksa sahip olduğumuz şeylere şükretmeye mi? Şikâyetçi biri misiniz yoksa şükredici mi?

- Bahar SEVİM -

EĞİTSEL OYUN ÖRNEĞİKonu: Dilek ve Dualarımızda Dinî İfadeler

SEÇ BULÖğretmen; “Şimdi sizinle bir oyun oynayacağız.” diyerek oyunu başlatır.Küçük kartonlara günlük hayatta kullandığımız dinî ifadeler yazılır (Ek 1). Her karta bir ifade yazılır. Aynı ifade birkaç kez de yazılabilir. Bu kartlar kutunun içine konur ve öğrencilerden biri seçilir ve bu kutunun içinde yazan ifadenin ne zaman kullanıldığını arkadaşlarına sorması iste-nir. Bilen öğrenci gelir ve diğer kartı çeker. O da aynı şekilde arkadaşlarına kartta yazanı okur ve bu ifadenin hangi durumlarda söylendiğini sorar. İsteğe göre hareketlerle de tarif edilebilir. Oyun bu şekilde tüm kartlar bitene kadar devam eder. Böylece dersin özeti de yapılmış olur.Mesela; “Allah şifalar versin” kartta yazılıdır. Bu ifade hasta olan birisine söylenir.•Allah şifalar versin.•Allah yardımcın olsun.•Allah’a ısmarladık.•Allah rahmet eylesin.•Bismillahirrahmanirrahim•Elhamdulillah.•Allah sabırlar versin.•Başınız sağ olsun.•Hayırlı yolculuklar.•Allah kazadan korusun.•Allah’a emanet olun.•Maşallah•İnşallah - Bahar SEVİM -


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-


Konu: SelamlaşıyoruzSELAM VER SELAM AL

Öğretmen, ‘Şimdi sizinle bir oyun oynayacağız’ der. Bahçede öğrenciler bir halka üzerinde, yüzleri merkeze dönük olarak durur. Ebe olan öğrenci halkanın dışındadır. Halkanın etrafında ko-şarken hafifçe bir arkadaşına dokunarak, “Benimle selamlaş” der. İki oyuncu ters istikamette ko-şarlar. Karşılaştıkları zaman tokalaşarak birbirlerini selamlarlar ve “selamun aleyküm” , “Aleyküm selam” diyerek boş kalan yeri kapmak için koşularına devam ederler. Selam vermek istemeyenler karşılaştıktan sonra hemen boş yeri kapmaya çalışır. Boş yeri kapamayan öğrenci ebe olur ve oyun tekrarlanır. Birbirleriyle karşılaşan öğrenciler farklı selamlaşma ifadeleri kullanırlar. (Merhaba, gü-naydın, iyi günler vb.) Oyun bu şekilde oynandıktan sonra aşağıdaki sorular sorularak oyun değerlendirilir. 1. Oyunda neler hissettiniz? Duygularınızı anlatınız. 2. Oyun hakkındaki düşüncelerinizi anlatınız? 3. Size selâm vermeyen arkadaşınıza nasıl bir tepkide bulunursunuz? 4. Size selâm vermeyen bir arkadaşınız hakkında neler düşünürsünüz? Selâmlaşmak karşıdaki insana duyduğumuz güzel duygunun düşünce ve dileklerimizin bir ifadesidir. Karşılaştığımız kişilere selâm verdiğimiz zaman onları sevindiririz. Onlarda bize karşılık vererek bizi sevindirirler. Böylece aramızdaki dostluk ve sevgi bağları güçlenir. Bu nedenle evde aile bireylerimizle, okulda arkadaşlarımız ve öğretmenlerimizle, çevremizdeki diğer kimselerle selâmlaşmayı alışkanlık hâline getirmeliyiz.

- Bahar SEVİM -


Konu : Kelime-i Tevhid- Kelime-i Şehadet

La ilahe illallah Muhammeden Rasululah Ayrı yazılan her kelime bir öğrenciyi temsil edecektir ve o öğrencinin ismi olarak algılanacaktır.Örneğin; Ahmet= LaAyşe= İlaheZeynep = İllallahYasir= MuhammedenFatma = Rasulullah Öğretmen dilerse bu kelimeleri fon kartona yazarak bir iple öğrencilerin boynuna asabilir. Bu öğrencileri tüm sınıfın görebileceği bir yerde karışık olarak dizer ve sınıftan bir öğrenciden karışık dizili olan arkadaşlarını sıraya koymaları istenir. Sıraya koyan öğrenci doğru sıralamayı yaptıktan sonra sesli olarak kelime-i tevhidi okur ve öğrencileri tekrar karıştırarak yerine başka bir arkadaşını çağırır. Bu oyun aynı şekilde kelime-i tevhidin anlamı,kelime-i şehadet ve anlamı içinde uygulanır.Öğrencilerin doğru sıralamayı şaşırmadan yapabildiklerinde oyun bitirilir.

- Bahar SEVİM -


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

86



KRİTERLER PUANLAMAMateryalin ismiMateryali hazırlayanHazırlanma tarihi Puanlama kriterleri Yetersiz(0) Geliştirilmeli(1) Yeterli(2) Çok İyi(3)

1 Amaca uygunluğu2 Hedef kitleye uygunluğu3 Uygulanabilirliği4 Öğrenci merkezliliği5 Kurallarının netliği6 Oyun malzemelerinin temininin

kolaylığı

1 Sınırlılıkları

2 Üstün yönleri


87




Oyunun İsmi Öğrenme AlanıHazırlayan ÜniteTarih KonuMaliyet/Ergonomiklik KazanımKaynak SınıfYapılışı

Notlar


88

ÇALIŞMA KÂĞITLARININ FAYDALARI VE SINIRLILIKLARI NELERDİR?

• Çalışma kâğıtları öğrenilenlerin pekiştirilmesini sağladığı için kalıcı öğrenmeler oluşur. Görsel özelliği zengin olmasından dolayı ödevleri zevkli hale getirir. Öğrencilerin eğlenerek öğrenmesini sağlar. Bıkkınlık yaratmaz.

• Öğrencileri anoloji yapmaya sevk ettiği için düşünmeye ve araştırarak öğrenmeye vesile olur. Bu sayede kalıcı öğrenmeler oluşur.

• Her konu için çalışma kâğıdı hazırlanamayabilir. Daha somut öğrenmeler için çalışma kâğıdı uy-gulanabilir.

• Çalışma kâğıtları özellikle onları renkli çoğaltmak belirli bir maliyet gerektirir. Bu nedenle bu materyalleri sık kullanmak ekonomik şartlara göre mümkün olmayabilir.

• Çalışma kağıtlarını projeksiyon kullanarak öğrencilerin defterlerine aktarmalarını sağlayabiliriz. Böyle bir uygulama fotokopi imkânının olmadığı durumlarda yapılabilir.

• Çalışma kâğıtlarını yapabilmek için bilgisayar gerekmez. Bu nedenle özellikle biraz çizim yetene-ği olan her öğretmen çalışma kâğıdı hazırlayabilir.

Hazırlık Soruları Öğrencilerin, belli bir konuyla ilgili öğrenmelerini tekrarlamalarını ya da öğren-diklerini yeni durumlarda kullanmalarını sağlayan öğretim materyalleridir. Öğrencilerin derste öğrendiklerini evde tekrar etmelerini veya dersteki öğrenmelerini kullanarak yeni öğrenmelere ulaşmalarını sağlayan materyallerdir. Çalışma kâğıtları öğrenmeleri pekiş-tirerek kalıcı öğrenmeler sağlar. Bunun yanında çalışma kâğıtları derste alıştırma olarak da tasarlanıp kullanılabilir. Ayrıca bir değerlendirme aracı olarak tasarlanıp sınıf içinde veya evde ebeveyn gözetiminde uygulanabilir. Çalışma kâğıtları görsel zenginliğe sahip olduğu için öğrenciler zorlanmadan hazırlar ve sıkılmadan uygularlar. Ödevi bir angarya gibi görmezler. Bilgisayar ortamında hazırlanabileceği gibi kâğıt üzerine de tasarlanabilir. Bu nedenle her öğretmen tarafından hazırlanabilir. Çalışma kâğıtları öğrenme sürecine veliyi de katar. Ders kitabından bağımsız olduğu için öğrenci için uygulamak pratiktir. Maliyeti imkânlar dâhilinde makul olabilir.

Çalışma Kâğıtları Niçin Gereklidir?

ÇALIŞMA KÂĞITLARI

YAZILI MATERYALLER


89

ÇALIŞMA KÂĞITLARININ HAZIRLANIŞINDA NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

• Kavram haritalarını bilgisayar ortamında veya elde hazırlayabilirsiniz. Bilgisayar ortamında ha-zırladığınız çalışma kâğıtlarını güncelleyip tekrar kullanmanız mümkün iken elde hazırladıklarınız için aynı durum söz konusu değildir.

• Çalışma kâğıtlarını bilgisayarın imkân verdiği araçlarla çok güzel bir şekilde hazırlayabilirsiniz. • Öğrencilerin seviyesine uygun bir şekilde tasarlamaya dikkat etmelisiniz.• Tasarımı basit ve sade tutmalısınız. • Kullandığınız şekil ve resimler karmaşık olmamalıdır. • Çalışma kâğıtlarını renkli olarak tasarlayabilirsiniz. Renk düzenleri çok fazla toner sarfiyatına se-

bep olur. Okulun imkânları elverişli ise çalışma kâğıtlarının renkli tasarlanıp renkli fotokopi ile çoğaltılması elbette onların görsel zenginlik ve dikkat çekici olmaları açısından albenisini arttıra-caktır. Ancak bunun maliyeti yüksektir. Buna mukabil siyah-beyaz sade tasarımlarla da maksat hâsıl olur. Burada resimler seçilirken fotografik resimler yerine renklendirmesi olmayan ana hat-larıyla çizilmiş illüstrasyonlar seçilmelidir. Bu şekilde toner sarfiyatı azaltılmış, maliyet düşürül-müş olur.

• Hazırladığınız bir çalışma kâğıdı bir konuyla ilgili olmalı, görselliği basit ve zengin olmalıdır. • Çalışma kağıdı hazırlarken metin – resim – şekil uygunluğu sağlamalısınız. Seçtiğiniz şekiller o

bölgede kullandığınız metnin anlamını çağrıştırmalı, verdiğiniz her farklı direktifin punto veya yazı tipi farklı olmalı, aynı direktifler de aynı punto ve stilde olmalıdır.

• Metin, resim ve şekilleri karmaşaya sebep olacak şekilde bir kâğıda sıkıştırmamalısınız. Gerekir-se konuyu ikiye bölmeli, sade bir tasarıma gitmelisiniz.

• Eğer konunun birden fazla çalışma kâğıdına bölünmesi gerekiyorsa bunları numaralandırarak seri şeklinde yapmalısınız.

• Kullandığınız resim ve şekiller konuyla alakasız olmamalıdır. Seçilen resim ve şekillerde konuya ait olmayan unsurlar bulunmamalıdır. Çocukların hoşuna giden Keloğlan, Nasrettin Hoca gibi karakterleri kullanabilirsiniz. Hatta bunları çizebilir veya bunları karikatür olarak kullanabilirsiniz.

• Resim ve şekillerin arka planında kültürümüze ve dinimize uymayan unsurların bulunmamasına dikkat etmelisiniz.

• Çalışma kâğıtlarında kullandığınız metinlerin puntosunu seçicilik sağlayacak şekilde belirlemeli-siniz. Özellikle ders kitabındaki yazı stilleri ve puntolardan farklı yazı stilleri ve puntoları kullan-malısınız.

• Çalışma kâğıdının baş tarafına ait olduğu sınıf, ünite, konu ve kazanımı yazmalısınız. • Direktifleri öğrencinin anlayabileceği, açık bir şekilde belirtmelisiniz. Kısa cümleler kullanmalı-

sınız.• İşlemediğiniz konuları çalışma kâğıdına almamalısınız.

YAZILI MATERYALLER


90

• İçeriği hazırlarken öğrencilerin analoji yapmasına imkân verecek şekilde hazırlamalısınız. Öğren-ci edindiği bilgileri kullanarak yeni bilgileri çıkarım yoluyla öğrenebilmelidir. Bunun için çalışma kâğıdının bazı bölümlerinde öğrencinin kullanacağı bilgileri özet olarak açık bir şekilde verme-lisiniz. Ancak burada çalışma kâğıtlarını ders notuna dönüştürecek şekilde fazla bilgi verme-melisiniz. Bunun yanında öğrencinin kendi imkânları düşünüldüğünde ulaşamayacakları bilgi ve çıkarımlara çalışma kâğıdında yer vermemelisiniz.

• Çalışma kâğıtlarını tasarlarken uygulama süresini de dikkate almalısınız. Özellikle derste uygu-lanacak çalışma kâğıtları süre bazlı olmalıdır. Ne kadar zaman ayrılacağını ders planında belirt-melisiniz.

• Çalışma kâğıtlarının fotokopi ile çoğaltılması esnasında metin ve resimlerin silik çıkmamasına dikkat etmelisiniz.

• Çalışma kâğıdındaki metin ve resimlerin okunup anlaşılabilmesine dikkat etmelisiniz. Bu maksa-dın hâsıl olması açısından önemlidir.

ÇALIŞMA KÂĞITLARI NASIL KULLANILMALIDIR?

• Çalışma kâğıtlarına ders planında yer vermelisiniz. • Ders işlenişinin sonunda alıştırma şeklinde öğrenilen konunun pekiştirilmesi amacıyla uygula-

yabilirsiniz. • Değerlendirme bölümünde konunun anlaşılıp anlaşılmadığını belirlemek için kullanabilirsiniz.

Her iki kullanımda da süreye dikkat etmelisiniz. • Çalışma kâğıtlarını ödev olarak verebilirsiniz. Bu durumda bunların kontrollerini yapmanız

gerekir. • Öğrencinin çalışma kâğıdını uygulama süresini dikkate almalısınız. Uzun süreler alan uygulama-

lar öğrencilerde bıkkınlıklar oluşturabilir.• Çalışma kâğıtlarını birden fazla kavram veya konu için hazırlamışsanız kolaydan zora doğru

sıralayarak uygulamalısınız. • Çalışma kağıtlarını daha önceki öğrenmelere dayandırmalısınız. Gerektiğinde ipuçları vererek

istenilen sonuca öğrencinin ulaşmasını sağlamalısınız.

YAZILI MATERYALLER

ÇA

LIŞM

A K

AĞ

ITLA

RI Ö

RN

EK


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

ÇA

LIŞM

A K

AĞ

ITLA

RI Ö

RN

EK

- Mevlüt KESMAN -

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

ÇA

LIŞM

A K

AĞ

ITLA

RI Ö

RN

EK

- Mevlüt KESMAN-

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

ÇA

LIŞM

A K

AĞ

ITLA

RI Ö

RN

EK


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

ÇALIŞMA KAĞITLARI ÖRNEK


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

ÇA

LIŞM

A K

AĞ

ITLA

RI Ö

RN

EK


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

ÇA

LIŞM

A K

AĞ

ITLA

RI Ö

RN

EK


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

ÇA

LIŞM

A K

AĞ

ITLA

RI Ö

RN

EK


ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-



ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-



ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-



ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-



ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-



ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-


104

DERS NOTLARININ FAYDALARI VE SINIRLILIKLARI

• Öğrencilerin düşünmelerini azaltabilir. • Algılamayı ve öğrenmeyi kolaylaştırır.• İlgi uyandırır, ilgiyi devam ettirir. Öğrenmede uyarıcı etki yapar.• Monotonluğu giderir, sıkıcılığı dağıtır, sınıfa canlılık getirir.• Unutmayı azaltır, hatırlamayı sağlar.• Bilgiyi tamamlar, pekiştirir ve kalıcılığa yardım eder.• Okuma ve araştırma arzusu uyandırır.• Bilgilerin kavramlaşmasını ve öğrencilerin bilgiyi yorumlamasını kolaylaştırır.• Tahta kullanımı ihtiyacını azaltır.

DERS NOTLARI HAZIRLANIRKEN VE KULLANIRKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

• Hazırladığınız ders notlarının dil ve anlatımı, öğrenci seviyesine uygun sadelikte olmalıdır. • Ders notları; mümkün olduğunca kısa tutulmalı, sadece altı çizilecek bilgilere yer vermelisiniz.• Notları dersin ve konunun amaçlarına uygun seçmeli ve hazırlamalısınız.• Kazanım dışında bilgilere yer vermemelisiniz.• Notlarınızı kazanımlara uygun ayet, hadis ve hikayelerle desteklemelisiniz.• Dersin konusunu oluşturan bütün bilgilere değil, önemli ve özet bilgilere yer vermelisiniz. • Öğretim materyalinde kullandığınız yazılı metinler, görsel – işitsel ögeler, öğrencinin pedagojik

özelliklerine uygun olmalı ve öğrencinin gerçek hayatıyla tutarlılık göstermelidir.• Hazırladığınız notlar öğrencilerin problem çözmelerine yardımcı olacak nitelikte olmalıdır. • Hazırladığınız notlar öğrenmede zamanı kısaltmalıdır. • Notlarınız unutmayı azaltmalı, hatırlamayı sağlar nitelikte olmalıdır.• Anlamların ve kavramların karıştırılmasını önler olmalıdır.• Konuyla ilgili önemli kavramlar verilmelidir.

DERS NOTLARI

Ders Notları Niçin Gereklidir?

• Konunun pekiştirilmesi,• Kitapta yer almayan konu ile ilgili örneklerin verilmesi,• Zamandan tasarruf sağlanması,• Tahta kullanımının azaltılması için gereklidir.• Konuyu özetler.

YAZILI MATERYALLER


105

BULMACA İLE YAPILACAK KAVRAM ÖĞRETİMİNDE AŞAĞIDAKİ AŞAMALARI TAKİP ETMENİZ GEREKMEKTEDİR.

• Öğrencileri öncelikle işbirlikli öğrenme gruplarına ayırmalısınız. Bunun için çoklu zekâ kuramını dikkate almalı, farklı özellikteki çocuklardan grup oluşturmaya dikkat etmelisiniz.

• Bulmacada geçen kavramların içinde yer aldığı bir ön testle, öğrencilerin bilgi düzeylerini belirle-yip, bireysel notları grup puanına dönüştürmelisiniz.

• Grupları bağımsız olarak çalıştırarak, kendilerine verilen süre içinde bulmaca içindeki kavramları bulmasını sağlamalısınız.

• Öğrencilerin ihtiyaç hissetmesi halinde, ilgili kaynaklardan faydalanmasına izin vermelisiniz.• Yukarıdaki aşamaları gerçekleştirdikten sonra, bulmacada geçen kavramları dikkate alarak son

test uygulamalısınız.• Bireysel notları grup puanına dönüştürerek, gruplar arasında başarı sıralaması yapmalısınız. Ön

test ile son test arasında anlamlı bir fark olup olmadığını istatistiksel olarak belirlemelisiniz.

BU AŞAMALARIN GERÇEKLEŞMESİ ESNASINDA ÖĞRENCİLERİN ŞUNLARI YAPMIŞ OLMASI GEREKMEKTEDİR.

• Bulmacadaki kavramlar bulunmuş olmalı.• Kavramların tanımları araştırılmış olmalı.• Kavramlara ait belirleyici özellikler yazılmalı.• Kavramlara ait belirleyici olmayan özellikler yazılmış olmalı.• Kavramlara ait somut birer örnek yazılmalı.

BULMACALAR

Bulmaca hazırlanırken nelere dikkat edilmeli, nasıl kullanılmalıdır?

Bu yöntemi uygulayabilmek için önce kavramların listesini belirlemelisiniz. Daha son-ra bu kavramları, kavram bulmacası içine gizlemelisiniz. Kavramların yerleştirilmesinde, klasik bulmacalarda olduğu gibi soldan sağa, yukarı-dan aşağıya sıralama sistemi takip edebilirsiniz. Bulmaca ile gerçekleştirilecek etkinlikler için işbirlikli öğrenme grupları oluşturabilir-siniz. Böylece hem ikili hem de aktif öğrenme uygulanmış olduğu için, yaparak ve yaşayarak öğrenme süreci de gerçekleşmiş olacaktır.

YAZILI MATERYALLER

BU

LMA

CA

ÖR

NEK

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

- Maliki ALIOĞLU -

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

BU

LMA

CA

ÖR

NEK

ÖR

NEK

- Mevlüt KESMAN -

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

BU

LMA

CA

ÖR

NEK

ÖR

NEK

- son

peyg

ambe

rcoc

uk.in

fo -

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

BU

LMA

CA

ÖR

NEK

ÖR

NEK

- Maliki ALIOĞLU -

ÖRNEKTİR

-BU M

ATER

YAL A

NLATIL

ANLARIN

SOM

UTLUK K

AZANM

ASI İÇİ

N KONULM

UŞTUR.-

110


A-İÇERİK

Yetersiz(0) Geliştirilmeli(1) Yeterli(2) Çok İyi(3)

1 Konu Alanı Uygunluğu

2 Güncellik

3 Hedef Kitleye Uygunluğu

4 Doğruluk

5 Duygu Boyutu

6 Kullanım Kolaylığı

7 Kullanıcı Klavuzu

8 Dilin Açık ve Anlaşılırlığı

B-ŞEKİL

Yetersiz(0) Geliştirilmeli(1) Yeterli(2) Çok İyi(3)

1 Güncellik

2 Hedef Kitleye Uygunluğu

3 Kullanım Kolaylığı

4 Uygun Renk Kullanımı

5 Okunabilirlik

6 Çekicilik

7 Harf ve Satır Aralığı Boşluğu

8 Metin Boyutu

9 Metin Stili-Font

10 Özgünlük

11 Teknik Kalitesi

12 Kullanılabilirlik


YAZILI MATERYALLER

111


Materyalin İsmi Öğrenme AlanıHazırlayan ÜniteTarih KonuMaliyet/Ergonomiklik KazanımKaynak SınıfYapılışı

Notlar


YAZILI MATERYALLER

DİN ÖĞRETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ANKARA, 2014

Documents

materyal-gelistirme-klavuzu meb için