Mục tiêu học tập:

• Trình bày được đặc điểm cấu trúc - chức

năng của màng tế bào

• Trình bày được các hình thức vận chuyển

vật chất qua màng

• Trình bày được hình thức vận chuyển qua

một lớp tế bào

• Trình bày được hiện tượng thực bào, ẩm

bào, tiêu hóa chất trong tế bào và xuất bào

GV:

Phạm Thị Lê

I. ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC - CHỨC NĂNG CỦA

MÀNG TẾ BÀO

1. Lớp lipid kép của màng tế bào

2. Các protein của màng tế bào

3. Những carbohydrat của màng tế bào

II. CÁC HÌNH THỨC VẬN CHUYỂN VẬT CHẤT QUA

MÀNG

1. Vận chuyển thụ động

2. Vận chuyển tích cực

III. VẬN CHUYỂN QUA MỘT LỚP TẾ BÀO

IV. HIỆN TƯỢNG NHẬP BÀO, TIÊU HÓA CHẤT

VÀ XUẤT BÀO

1. Nhập bào

2. Xuất bào

Màng là bao hàm cả màng bao bọc xung

quanh tế bào và các màng bên trong tế bào

Màng tế bào là màng bán thấm, có tính đàn

hồi, dày 7-10 nm (1nm =10-9m),

Thành phần chủ yếu là protein và lipid, một

phần nhỏ là carbohydrat

Đặc điểm: - Mềm mại, linh động, dễ biến dạng, làm cho nó có khả năng hòa màng. - Chiếm 40% trọng lượng màng tế bào - Phospholipid: 50-60% - Cholesterol: 17-23% - Glycolipid: 7-8%

Vai trò: - Tạo thể tích và hình dáng tế bào - Ngăn cách môi trường bên trong - ngoài tế bào

Protein của màng có bản chất là glycoprotein

Có 2 loại protein:

- Protein xuyên: nằm xuyên suốt chiều dài của màng tế bào

- Protein ngoại vi: nằm ở mặt trong của màng,có chức năng và hoặt tính là enzym

Chiếm ~ 2% đến 10% khối lượng của màng,

hầu hết ở dạng glycoprotein, glycolipid tạo lớp

vỏ carbohydrat lỏng lẻo gọi là glycocalyx.

Chức năng:

- Tích điện

- Làm cho các tế bào dính nhau

- Có đặc tính receptor, kháng nguyên

- Tham gia phản ứng miễn dịch

Là hình thức vận chuyển vật chất

thuận chiều bậc thang điện hóa

Quá trình chuyển hóa này nhờ năng lượng

tự nhiên sẵn có của vận động động học

của vật chất, tức là không cần cung cấp

nhiều năng lượng.

Có 2 hình thức khuếch tán thụ động:

- Khuếch tán đơn thuần.

- Khuếch tán được thuận hóa.

A. Khuếch tán đơn thuần qua lớp lipid kép

Các chất được vận chuyển qua lớp lipid

kép dựa vào độ hòa tan trong lipid của chất

đó.

- Các chất có bản chất là lipid.

- Các chất không phải là lipid nhưng tan trong

lipid.

- Nước và các phân tử không tan trong lipid

- Các ion không thể thấm qua lớp lipid kép là

do chúng tích điện

B. Khuếch tán đơn thuần qua các kênh protein

- Kênh protein có tính thấm chọn lọc cao.

- Cổng của kênh protein và sự đóng mở các

kênh

C. Khuếch tán được thuận hóa

Nhờ vào vai trò của chất mang mà sự

khuếch tán được dễ dành hơn, tăng tốc hơn

gọi là khuếch tán qua chất mang

- Tốc độ khuếch tán tăng dần đến mức tối đa

thì dừng lại.

- Vận chuyển các chất: glucose, mannose,

galactose, xylose, arabinose và phần lớn các

acid amin

D. Các yếu tố ảnh hưởng tới tốc độ khuếch tán

thực.

- Tính thấm của màng

- Chênh lệch nồng độ

- Chênh lệch áp suất

- Chênh lệch điện thế đối với sự khuếch tán

của các ion

Là hình thức vận chuyển các chất ngược

chiều bậc thang điện hóa

Hình thức vận chuyển này nhất thiết phải sử

dụng năng lượng từ bên ngoài và cần có chất

mang (protein mang)

Các chất được vận chuyển tích cực qua

màng là: Na+, K+, Ca2+……………

Ý nghĩa:

Nhờ có vận chuyển chủ động mà tế bào có

thể lấy được các chất cần thiết ở môi

trường ngay cả khi nồng độ chất này thấp

hơn so với bên trong tế bào.

Căn cứ vào nguồn năng lượng được sử

dụng trong quá trình vận chuyển mà chia vận

chuyển tích cực làm 2 loại:

- Vận chuyển tích cực nguyên phát.

- Vận chuyển tích cực thứ phát.

- Vận chuyển tích cực chất qua màng tế bào

vào trong tế bào

- Khuếch tán đơn thuần hoặc khuếch tán

được thuận hóa qua màng ở phía bên kia của

tế bào để ra dịch kẽ.

Ví dụ sự vận chuyển Na+ và nước qua lớp

tế bào biểu mô ở ruột non hoặc ở ống thận,

làm các chất dinh dưỡng, các ion và các chất

khác được hấp thu từ lòng ruột vào máu hoặc

được tái hấp thu từ lòng ống thận trở về máu.

1. Nhập bào còn gọi là tế bào nuốt, bao

gồm ẩm bào và thực bào.

Thực bào là "tế bào ăn" các sản phẩm có

kích thước lớn như vi khuẩn, mô chết, các

bạch cầu đa nhân... chỉ có các đại thực bào ở

mô và các bạch cầu

Ẩm bào là "tế bào uống" các dịch lỏng và các

chất tan có kích thước nhỏ, là hiện tượng xảy

ra liên tục ở màng của hầu hết các tế bào,

đặc biệt đại thực bào.

2. Xuất bào

Các chất cặn bã.

Các sản phẩm do tế bào tổng hợp (protein,

hormon)