Melih Cevdet Anday Raziye

8/2/2019 Melih Cevdet Anday Raziye

1/286


2/286

Melih Cevdet Anday -Raziye

BRNC BLM

Sevdalanmaya gidiyormusum meer...

Bunu daha nce bir khin bana syleseydi, kuskusuz geri dnmeye kalkmazdm,ama busevdann nerede, nasl karsma kacan dsnmekten belki de olaylarn srasnbozardm,zaman altst ederdim. Geleceimizi bilmemektir bizi zamann iine sokan. Yoksa birgndizlerine dokunur dokunmaz onun soyunuverecegini bilip de beklemek, birlmlnn sabnmasar.

Dadan kopan ve yuvarlanp yola dsen ta nedeniyle ancak bir hafta nce geisealabilmi olduunu syledikleri yolcularn birbirlerine hep ayn szcklerle, hepayn sasma

nlemleri kararak, bkp usanmadan kaya paralan dolu dnemeci, ok ar vesarslasarsla getikten sonra, saa dnp inise koyulduk ve bir yannda deniz yani okaliptsaalan sralanms, te yan da dan eteklerine dein zeytin aalarnn buuluyesili vescaktan titreyen rts ile sarlm uzun yola girdik.

Menzil yaklasrken makine, ahnna dnei ata benzer sabrsz yolcu iin vekendiliindenhzlanr sanki, saa sola sekerek, daymn mektuplanndan (ki tarihleri epey eskimiolmalyddaha o zaman) aklmda kalanlan biraraya getirerek ve kimi yolcunun inmeyehazrlandngrerek, bir de evlerin, bostanlann, eseklerin, kk ocuklarn sklasmasndan,kyegeddiimizi anlyordum, ama sabrsz deildim.

Bir bakma sabrl olmaya geliyordum buraya. Yalnzca kr yasamn bilmediim iindeil,zgrlm kimbilir ne srem boyunca daralttm, o gne dein bilmediim birbaskadzene sokmak zorunda kaldm iin. Burada geecek gnler, aylar yitmi saylsada ne kar

diye dsnyordum. Gentim, yitirmek iin ok mrm vard. Belki de bu yzdendiyegeiririm iimden,

bu cmert duygululuumdan tr-dllendirildim. Yitiren kazanr, evet, ama o'nubir aksamzeri, karanlk bast saatlerde, bir daha hi grmemek zere yitiren ben, nasl olurdakazanl saylabilirim? dl onu tanmakla verildi bana, onu sevmekle verildi, okadar.

Kuru dereyi geip benzincinin nne gelince mnibs durdu, sofr dikiz aynasndanbeni

arayarak:

Burada ineceksiniz, dedi.


3/286

iklet inedii iin, birinin taklidini yapar gibi konusuyordu. Baksndan nedense,benimhareketlerimi inceliyormu kuskusuna kapldm, otuz kilometrelik yol boyunca ilkkez. Bu yzden"Demek buras" szn karmadm azmdan. Bilmediim bir yere geldiimianlamasn

istedim. Gereksiz bir kayg bu. Fakat byk kentte arasz izlendiim, kapsaklanmaya alstmiin arasz kusku iinde yasyordum.

Bavulumu ve boya kutumu alp yolcularn arasndan glkle geerek asa indim.Minibssose boyunca yoluna koyuldu. Ters ynden nazl bir kaplumbaa geliyordu.

Scakt. Grnm, alc gzyle ve biraz da nedensiz sevince benzer bir duygu ilegzdengeirdim. Toprak kuru ve tozluydu. Taslk derenin iki yanndaki seyrek zeytin veyasl amaalan scan altnda, baslarn nlerine emi gibi uyukluyor-lard. Yaprak

kprdamyordu.Yalnayak kk bir kyl ocuu, arkasnda kocaman bir kpek, kosarak yanmdangeti.Bana bakmadlar geerken, sonra kpek dnp bakt. Her sey arlk ve ciddilikiindeydi.

Aalarn daha younlast ve esitlendii sa yanda, uzakta, ky evlerinin damlangrnyor, bunun da arkasnda yesil rtl, grkemli da ykseliyordu. Limonkokusugeliyordu kyden. Hi kimseyi beklemeyen bir yerdi buras. Bu yzden de, insan,gereksizliinintadn duyuyordu, kendine deiyordu sanki.

Otobste uykusuz bir gece geirmistim. Son durak olan kasabaya varsmzda,minibsnhareketini beklerken, bir na-nn altndaki kahvede, sabah, glgeyi ve krmzyemmi aydaniki bardak imistim. Korka korka evreme bakyordum beni bir izleyen var m diye.

Yzmkapal tutmaya alsyordum. Sonraki ksa yolculuum ise evreyi incelemekle geti.

Yapmaykurduum boyal boyasz resimlerin hep grnm resimleri

olacan dsnmstm. Resimden baska hibir sey dsnmeme-ye bakyordum.Olaylarn

dsna ktm iin, (gerekte arasz onlan yasyordum) doa beni okilgilendiriyordu. Dnsann,nerede olsa doann iinde bulunduu gereini sanki hi anlamamstm da, onaburada,uzun ve yorucu bir yoldan sonra kavusmustum. Daymn evini bulamasam, ya daonun artkburada olmadn rensem de, bir aacn altna yerlesecek, esyam karacak,buradakimbilir ne kadar srecek konukluumu bir tannmazlk iinde geirecektim,evresine uymukabuklu bir bcek gibi.

zgrln, yalnzl ve doay gerektirdii dsncesi bir ku gibi uusmaya

basladnmde. Basmdan geen olaylarn verdii sinirlilii mi zerimden atmakistiyordum, yoksa


4/286

gcn topraktan alan Tanr Ante gibi elimi yere dayamak bana yeniden hz verirdiye midsnmstm? Dnsan karmask bir yaratktr, kendini tanmak iin dur dinlenbilmeden abalar.

Ky samda brakarak, denize doru, aalarn arasndaki izlekten yrmeye

basladm.Burada toprak hafife bayrlasyor, bu yzden ini beni bavulumun arl ile ne,asayaekiyordu. Ayam taslara arpyordum, dengemi bulmak iin saa solayalpalyordum.Daha gnn erken saatleri olduu halde gne btn gcn duyurmaya baslamstbile.Grlmemi bir aydnlk, doada da, zihinde de hibir belirsizlie olanakbrakmyordu; her seyiile plak, gizlisiz, kuruntusuz, katkszd. Aacn, tasn, damtk havann bu yalnlkesinde, sankikonusmak isteseniz, ancak esyann adn syler, en ilkel gereksemelerinizden szedebilirdiniz.

Sarlann yannda sz nasl en gerekli olana indirgenirse, burada da dsnce veduygu isteylesine bir saflk, bir salamlk kazanyor gibiydi. Bunu kendi payma sevinlebenimsedim.Benden olanla benden olmayan, gerek olanla gerek olmayan daha iyiayrabilecektim.Ama askn da bylesi bir ortam gereksediini nerden bilebilirdim!

Ayaklarmn arasndan derisi parldayan bir ylan kayp geti. Derken bir keiksrd okyaknmda, basm o yana dndrdm, soylu baks ile karslastm hayvann. Sankiben yrrkenses vermeye baslamst bu gergin ve duraan evren. Sonra ince, ok ince, yasl birkadn sesikeiye anlamadm bir sey syledi. Bu sesin, bodur bir mersin aacnn arkasndan

geldiini sanyordum, mersin yapraklar gibi sivri, n n ten bir ses.

Denizi ve evi bir anda grdm. Bavulumu, resim kutumu yere brakp bir aacndibineoturdum. Yorulmustum. Dslediklerime ok uygun kan bu grnm yine desasrtmst beni.Deniz sanki asada deildi de, her an azar azar ykseliyordu: Dahas, karsya dsendalarneteindeki yan ykseliyor da, btn sulan ile bu yakaya akverecekmi gibi eri

duruyordu.Denizin orada edindii rengi verecek bir boya bulamayacam dsndm. Dlkanss tasdamarl lpislzuli lacivertliinde, tek para ve salam, st az nce temizlenmis, yadabilinmeyen bir gezegenden dsmsesine yapayalnzd. stnde hibir tekneolmad iinblnemez izlenimini uyandryordu.

Koyun dibinden geni bir sazlkla baslayan ova, ylankavi dereleri, azmaklar, yer yerkavakkorular ile, renk deisiminden ya da ekilen bitkinin esidinden tr para parasnrl,

islenmi bekleriyle, gz alabildiine ierlere doru uzanyordu. Bat'ya doru akdeniz,gkyz ile birlesiyordu.


5/286

Mektuplarndaki ayrntl aklamalar bilmeseydim de, daymn evini ilk grsteayrdedebilirdim. Bulunduu her yere kendi damgasn vuran bu acaip adam, kye yzmetre kadar uzaklktaki evini, blgenin geleneksel yap biimine uydurmaklabirlikte, yine de

apayr, gelip geeni baktrc, giderek bir konut olup olmadnda kuskuya dsrcbirgrnste kurmakla kalmams, damn tam ortasna diktii gereinden uzungndere,stndeki krmz leke ne olduu anlaslmayan kara bir bayrak ekmisti. Bylece ev,birortaa beyinin satosunu, ya da bir korsann snan dsndryordu karsdan.

Bavulumu, boya kutumu yklenip yola koyuldum. Dnyann herhangi bir noktasnda,kimseninbilmedii bir yerde bulunduum duygusu beni bylesine garip bir cosku ile sarmstki, o andaymn bile bana yabanc olduunu, beni tanmadn, ksacas tmden bilinmezlik

iindekalp kendimi de, dnyay da tam bir nesnellik iinde yeni bastan ele alacamdslemekhevesine kapldm. Bu heves sanki bedenimin her zerresinden geliyordu. Yabanc birlkeyesnms, kimsenin ilgilenmeyecei bir kaaktm; sonun ne zaman geleceinidsnmedenbekleyecektim. Ne mektup alacaktm, ne mektup yazacaktm. Dnya ile tek


6/286

bam, daym olacakt. Ama kendi sorunlar, tutkular, hevesleri Ve akl ermezmeraklan ile buadamn beni karslasmamzdan hemen sonra unutacan, tek basma ve dnya ileiliskisitmden kesik olarak brakacan biliyordum.

Buray seisimin bir nedeni de bu olsa gerektir diyeceim ama,J baska bir yerimolmadnagre bu sei hi de bir karar nitelii tasmaz, daha ok bir zorunluktur.

Ev kaln aatan temel direkleri stnde ykseliyordu, yayla evlerinin alt gibi akolan birincikat saymazsam, iki katlyd. Alttaki bosluun ykseklii iki metre kadard. Dkincikatn drt yanbalkonla evriliydi, st rtl olduu iin gerekte bir revakt bu, revaktan asadar birmerdiven iniyordu, bu merdivenin kolayca kaldnlr trden olduu ilk bakstaanlslyor-du.

Daha stte, ikinci katn yans byklnde, kafesli pencereleri ok ufak tutulmubir kat dahavard. Revakta dam tutan direkler baska baska renklere boyanm olduu iin neseverici birizlenim uyandryordu, ya da bir kzl derili adr gibi ilkellik.

Bahenin gney ucunda, limon aalannn youn turunculu-u altnda, renkliyapraklanntasrtt kara kabank toprakl bir ieklik gze arpyordu.

Byk bahe, tastan alak bir duvarla evrilmisti. Bu duvann iki ksesinde, iki selviaacsipsivri yukar doru uzanyordu. Daha akta seyrek zeytin ve am aalan vard,ama bunlarevden evreye baks engelleyecek gibi deildi. Bylece ev bir gzetleme kulesini deandryordu.

Daha da yaklasnca kulama bir mzik sesi geldi, evde Beethoven'in besincisenfonisialnyordu. Senfoniyi, dzenli aralklarla bir balta sesinin bldn duvardan ieriatlayncaduydum. Dste daymla orada karslastk.

Ayanda sort vard, st plakt, kll gs, omuzlar, pazulan ter iindeydi.Gsne dein

inen kr dsm kara sakallan, gr kaslar, atlm aln, kvrck salar ile daymyllar ncebraktm gibi bulmustum. Sanki btn yasamnda varmak istedii bu grnselde ederetmez artk yaslanmas durmu ve bir Tann yonutu gibi lmszle ermisti. Birayandayad koca bir kt balta ile yarmaa urasyordu.

Beni grnce baltay elinden att.

Geldin mi? dedi olduu yerden, szd beni yukardan asa.Demek bekliyormus, sastm. Oysa ben gizli geliyordum. Esyam yere brakp,

Geldim, dedim.Elinin tersi ile alnndaki teri alp yere silkeledikten sonra yanma geldi, sa kolu ileboynumdan


7/286

tutup basm gsne dayad, pmedi.

Ho geldin, dedi.Ben elini pmeye davrannca brakmad, geri ekilip syle bir yzme bakt.

Ka yasndasn sen?

Yirmi iki.Glmsedi mi, bilemiyorum.

Esek kadar olmussun, dedi. Ben de glmseyerek:


8/286

Oldum, dedim. Daym: Demek cami duvarna isedin, dedi konuyu deistirerek (demek bir seyler duymus)sonra: Annen... diye ekledi.Neyi sormak istediini anlamstm. Ama gene de aklamaya giristim.

Epeydir grmedim, dedim. Benim biraz almam yetti ona. Anlyorum, dedi. Buraya geldiini biliyor mu? Sanmyorum. Sonra basm yere eip: Burada kalmamda sizin iin bir saknca var m? diye sordum.Daym gzlerimin iine dik dik bakarak: Hayr yok, dedi. Sonra da: Utanmyor musun bunu sormaya? diye ekledi. Ben de onun gzlerine barak: Baslayn, dedim. Daym sert sert: Daha on frn ekmek yemen lzm, dedi.Sesimi karmadm, iimden, "genleri kk grme alskanl" diye geirdim.Genlikolaylarm, benim bu olaylar iindeki yerimi izlemisti demek. Hem yalnzca izlemeklekalmams,

bir gn ona snacam da kestirmisti..

Yetmi , yetmi drt yaslarnda olmalyd, demek annem-* den ok byk. Amasrmgibiydi. Gc kuvveti stne ok ilgin seyler duymustum. Gerekte anneminaabeyisideildi; anneannemin ilk kocas sehbender Nazmi Beyin, ilk kansndan olmu ocuuidi.Annem, anneannemin ikinci kocasndand.Kimi ailede buna akrabalk denmez, okadar ki,daymla annem durumunda olanlar grsmezler bile. Ama daym annemi, ana-bababirkardesi gibi severdi. Sk sk gelirdi bize, durumumuzu sorar, tek tek hepimizin nederdi varrenir, tler verir ve ok kalmaz, giderdi. Sk sk gelirdi dediysem, yle haftada,ayda birdeil, ylda, belki de iki ylda bir. O da istanbul'a urad zafhanlarda. nkdaymn,Dstanbul'daki evinde bile yle uzun sre oturduu olmazd. Yasamn ayrntlar ilebilemediimiziin, su kadarn syleyeyim: Belli bir isi yoktu, ama esintilere uyarak, kimi zaman suisi, kimizaman bu isi alarak Anadolu'nun bir bucana gider, ksa bir sre sonra dakzgnlktankprm olarak, belki de umutsuz, dsnceler ve kayglar iinde dnerdi.

Sylediklerine gre,bu dnslerinde babas sehbender Nazmi bey bile ona hibir sey sormazms, sadece"Geldinmi?" dermis, o kadar.

Belki beni kendi genliine benzettii iin olacak (durumumdan tr), ilkkarslasmamzda"Geldin mi?" diye sormustu. Ama basmdan geenleri duymam olamazd. Nitekimaz sonra:

Seni izleyen oldu mu yolculuunda? diye sormasndan da belli oldu bu. Hayr, dedim.


9/286

Al bavulunu eve girelim, dedi.Byle diyerek ne dst, bir yandan da konusuyordu. Hastalandn, zafiyet geiriyorsun, buraya dinlenmeye, kilo almaya geldin. Bundanfazlaskimseyi ilgilendirmez. Biz bir birlie vardktan sonra st yan kolaydr.

Dnp yzme bakt:

Gerekten de zayfsn, dedi. Salmdan sikayetim yok, dedim arkas sra yryerek.13 Neyse bunu byle bilelim, dedi daym. Olur, dedim. Merdivenin basna geldiimizde: Burada ne yapmay dsnyorsun? diye sordu. Okuyacak msn?Ben: Resim yapacam, dedim. Dik dik boya kutuma bakt: Sen akademide okumustun, deil mi? Bir buuk yl kadar.Dste o srada beni ok sasrtan bir sey oldu. Merdivenin yukar basnda bir gen kz

duruyordu.Ona o anda vurulduumu elbette bilemezdim; ilk izlenimim grlmemi birgzellikte olduuidi. Acaba teker teker sayp sonra bunlar toplasam, o olaanst gzellii bulabilirmiydim?Evet, salar kara, uzun, gzleri yesille kursuni aras, yz budays, etine dolgun,uzun bacaklbir kz. (Simdi dsnyorum da, belki o anda bunlarn hibirini grmemistim; amasonra,gnler, aylar boyu, btn bir yaz sresince onun her yann ayr ayr ne okseyretmek, doyadoya zmsemek frsatn bulmustum!) Ayaklar plakt, etekleri ksa olduu iin,asadanbaknca bacaklarnn btn yaps kendini byleyici bir etki ile gsteriyordu. yle,gzelliisonradan, tandka, yava yava anlaslan kzlardan deildi; uzaktan grlen biryonutunyaklasldka izgilerini azar azar ortaya karmas gibi zamanla varlacak, saklad,istemeden olsun sonraya brakt bir seyi yoktu, deniz gibiydi, ne yandan bakarsanbak, deniz,ncesi sonras olmayan.

Sanki daymdan edindii dik bir baksla bakyordu bana. Nedense evin kpei,kedisi, keisigibi bir izlenim brakt zerimde o an. Yabanln, sessizliin, aydnln verdii bir

bilgelikle,kendinden olmayan ilk baksta ayran, bunu yadrgayan, bu karslasmadan az sonranekacan merak eden, tad kams, erinci bozulmu bir kr yaratnn arhuysuzluuokunuyordu yznde. Kollarn beline dayamst, sann yars arkada, yars nndeidi,bacaklarn birbirine yapstrmst. Hop diye bararak bir sraysta kendini asafrlatp, yereinince ince bacaklarnn zerinde gene o dengeyi bulacakm gibi duruyordu.

Daym sol elini yukar kaldrp isaret parma ile onu

14

gstererek:


10/286

Kzm, dedi.. Sonra da ona:


11/286

Gel de bavulu al, diye seslendi.Kz bir an durduktan sonra sallana sallana indi asaya, yzme bakmadan(merdiveninbasnda iken yeterince bakmst nk) bavulumu kaldrd gibi, bu kez kosarakyukar

kmaya baslad. Sol kolunu ams, basn da sola emisti.

O zaman daym:

Dursana canm, diye seslendi yine. Kz yar yolda durup bize bakt. Daym: Aabeyin, dedi beni gstererek. Yeenim benim. Ho geldin desene!Kzn bir sey sylemesine vakit brakmadan: Merhaba, dedim. Merhaba, dedi. Ho gelmissiniz.Daym birden var gc ile barmaya baslad, paylyordu kz. Ne demek o "Ho gelmissiniz?" Ho geldiniz demeyi unuttun mu? Bir daha syle!Kz daymn sertliine hi aldrmadan: Ho geldiniz, dedi bu kez. Ben de:

Ho bulduk, dedim.Bunun zerine kz merdiveni kp ieri girdi.Ben dayma bakakalmstm.Daym: Kusura bakma, dedi, krlk yerde yasadmz iin kimi zaman byle bir azkullanveriyor.Dorusunu istersen, belki herkesten, hepimizden iyi biliyor konusmasn, nk buyetenekonda doustan var. Bir gn btn dnyay buna inandracaz.Akas bir sey anlamamstm bu szlerden. "Ho geldiniz" yerine "Ho gelmissiniz"demekarasnda, evet, bir ayrm vard geri, ama bu daymn bunca tepki gstermesi iinhi deyeterli bir neden deildi. Kzn yeteneinden ve bu yetenein gnn birinde btndnyayakantlanacandan sz edilmesi de yersizdi. Daymn evlat edindii bir kzn ille destnyetenekleri olmas gerekliydi?

Tam merdivenlere doru yrrken dnp: -Burada bir kzm olduunu biliyordun,deil mi?diye sordu daym.

Biliyordum, duymustum, dedim. Daym: Yazmstm annene, dedi. Hadi kalm.

O nde, ben arkada, dar ve sallantl merdivenden kmaya basladk.


12/286

Daymn ok yl nce, kk bir ocuu evlat edindiini biliyordum. Amaunutmustum, nemvermemistim nk. Hi evlenmemis, hibir yerde uzun sre kalmaktanhoslanmayan biradamn, byle bir takntl duruma kazanabileceine inanmadmdan m, yoksa

yllar nceedinilmi bir ocuun karsma bylesine yetiskin ve gzel kmasn sasknlklakarsladmdanm, bilmiyorum, daym onu bana "Kzm" diye tanstrd srada, bu yky sanki ilkduyuyormuhavas iinde kaldm.

Yukar karken daym:

Yalnz resim yapmakla kalma da, kzla konusmaya da nem ver, diyemrldanyordu.nk ben de evde youm hemen btn gn. Byle yalnz kala kala kzcazkonusmaya bo

verecek neredeyse. Oysa insanlar konusmal, ok konusmal.Besinci senfoninin sonu gelmisti, biz yukarya vardmzda. epeevre direklitaraann yertahtalan az nce gcr gcr ykanmst, yer yer slaklklar gze arpyordu.Merdivenin karssnadsen odann o anda ka oda olduunu bilemezdim evde geni ve neredeyseyerle birpencerelerinde renkli perdeler vard. Derisinin de taraa dsemesi gibi tertemizolduu ilkbaksta anlaslyordu. Duvarlarda resimler gze arpyordu, ama esya bakmndanneredeysebir sey yok gibiydi. Tahta dolduruyordu gz hep.

Daym merdiven basnda ayakkablarn karnca ben de yle yaptm. Tahtalaraoraplarabasmak hosuma gitti. Balkonda pencere nlerine yer minderleri dsenmisti.Bunlarn stlerirenkli rtlerle kaplyd. Dorusu perdelerdeki, direklerdeki ve bu rtlerdeki renkokluu,alacabulacalk beni ilk basta yadrgatmad deil. Gzleri yorucu bir grnmd bu.Helebunlarn iinde krmznn okluu, buradaki keskin aydnlkla birlesince insandagzlerinikapamak isteini uyandryordu.

(Oysa ben sonralar yaptm resimlerde de kullandm krmzy bol bol.) Btn burenkler birhercai menekse tarh gibi sadece oyalayc ve gerekte geici bir izlenimbrakyordu. Daym:

Surackta oturuverelim... diyerek pencere nndeki mindere kt, eliyleyanndaki yerevurup beni ard. Boya kutumu ayakkablarmn yanna brakarak daymngsterdii yereoturdum, srtm tahta duvara dayadm.Daym:

kar ceketini, buras scaktr, dedi.

Dediini yaptm, ceketimi yanma braktm. O hep yle plakt. Derin derinsoluyorduburnundan ve bana hi bakmyordu, sca fleyerek datmak istiyordu sanki.


13/286

Gerei aranrsa, burada oturan birinin, nnde serili duran grnm brakarakyanndaki ileilgilenmesi olacak islerden deildi. Bir yanda, kzl am ormannn iinde, denizdenhafif birbayrla ykselen tepede, ormanclarn yaplan grnyor, te yandan youn

portakal, limon,nar bahelerinin arasnda iki katl, ahsap, balkonlu ky evlerinin damlarykseliyordu. Krfezinkarssndaki da kuluka bir tavuk gibi yatmst bu grnmn stne, rahatszedilmekistemiyordu.

Sessizliin bylesine canlsn, insan iine kapayan deil, dsar alann, onu tek ikenbirokedenini ve yanbasmda oturan daymn sakallarndaki ter damlalarn kurutan scakgibi, birnitelikten baska nitelie geirenini bilmezdim hi. Dkisi de, sessizlik ve scak, biraacn grm

geirmisliini, yaslanmak ve yasamak yokmusasna insan kannn derin kklerineaslyordu.

Yenilii ve eskilii yok ediyordu.


14/286

Ve daym scaktan ve merdivenden ve balta ile aa yarmaktan geldii besbelli,fakatservenler iinde gemi yasamnn hzl temposunu hep canl tutmak istermisesinesoluyupduruyordu. Gn boyuna ykselirken taraann glgeli blm de nmzden ileri

kayyordu.

Daym:

Kzm, diye seslendi ieri.Ve baska bir sey sylemedi. Dlerleyen glge ile birlikte biz de ayaklarmzuzatmstk. Ne kadarabuk! Daymn kz nmze alak bir masa, onun stne de bir tepsi koydu.Tepside bir sise

?

sarap, iki bardak, iki kask ve tepeleme nar tanesi dolu bir tabak vard. Daym sarab

bardaklarmza doldurdu, kendi bardan alp:

Hadi ho geldin, dedi ve iti. Ben de: Ho bulduk, dedim, itim.Beyaz sarap souktu. Daymn kz ieri gitmisti yine ve ben onun adm nasl olup daunuttuumu ve niin bilmediimi, nk ok eskiden bildiimi dsnp sasyordum.Gerektedaymn benim adm bilip bilmedii de ayr bir konuydu. Onda anlamn yitirmikavramlardinsana yaknlk gstermek ya da uzak durmak, diyelim ki bana yle geliyordu, onunbendeuyandrd kan bu. Karslamas ve yanmda oturup solumas ne yaknln, ne deuzak durusunisaretleriydi. Annemi bile sormamst pek, sadece buraya geldiimden haberi olupolmadnmerak etmisti. Bizleri grmedii uzun sre iinde neler getiini renmeyigereksemiyordu,nk o bilirdi, renecei bir sey yoktu..

Bana yle geliyordu ki, o gn, belki de o an, beyaz sarab bitirdikten sonra kalkpgidebilir vebeni dam bayrakl, taraa direkleri esit esit renkli, krmz rtlerin sinir bozucubolluuiindeki bu alt kat ak evde... evlt edindii kzla brakrd. Sonra, kimbilir ne

zaman sonrakarslastmzda ise ne evi sorard, ne kz. Ya da benim aldanmamd bu.

Daym aklmdan geenleri sezmis, ya da aklmdan mutlaka kznn adnn ne olduugemesigerekmi gibi:

Ad ne? diye sordu.Ben o srada sarabm iiyordum, bardam azmdan ekip: Kimin? dedim. Daym: Kimin olacak, kzn, dedi.Sanki beni snamyormu da gerekten onun adm renmek istiyor. Sonra kendisyledi:

Vedia, dedi.Ve ben ona inanmamsm da, bu yzden onu kzdrmsm gibi hsmla yzmebakarak:


15/286

Ne o, dedi inanmadn m? Bilmiyor muydun? Hayr day, dedim, neden inanmayaym? Biliyorum elbet... Biliyorum da...


16/286

Daym:

Evet, aradan zaman getii iin, diye kesti benim szm, aradan zaman getiiiinunutmu olabilirsin. Daynn simdi bir evlad var demistir annen, o kadarla kalmstr.

Daha fazlasda gerekmez.Birini ald sonra kasklardan, tepsideki nar taneli tabaa daldrd, kask dolusunar attazna arkas arkasna, bir yandan da konusuyordu inerken.

ok iyi bir ailenin kzdr, baba kolundan da, ana kolundan da soylu. ylesine ki,kannaislemi soyunun stnl, etine sinmistir. Onu da basnda braksak... braksaydkdemekistiyorum, daha kkken... Soyunun kaltm ile en uygar dzeyi kendi basnabulurdu.Bunlar bana alak sesle sylemesi gerekirken daym gittike ykselerek, neredeyse

barabara anlatyordu:

Nice aile ocuu vardr ki, ne eitim para eder ona, ne retim, sopa ile dvsenadamolmaz. Bense onu aldmda, anasndan babasndan ayrarak deil, hayr, nknce babassonra da anas lmst, kck bir kzd, evet ok kkt, size de yazmstm ozaman,annen mektubu gstermistir sana, olgun bir insand bu, kck bir kzdanumulmayacakkadar olgun. Baska kimsesi de yoktu, ne kardes, ne day, ne amca, hi kimsesiyoktu. Soylu birailenin kimsesiz kalm kzyd ve elbet ben onun kaltmnn zenginliinidestekleyecek, evetsadece destekleyecek bir davranstan geri duramazdm. Evet, kzm yaptm onu.Birden kesti konusmasn, durgunlast, karslastmzdan beri belki ilk kez duygulu,acmal veacl bir anlatmla yzme bakt. Rzgr denemeyecek hafif bir hava yerdeismesinin nnedsm birka sinekle birka ar, dev gk gemilerinin arl ve yavasl ilegzlerimizinnnden batya doru getiler. Dalp gittiimi sanan daym, anlattklarna nemvermemisalamak istermisesine yksek sesle:

Bunlar biliyordun, deil mi? diye sordu.Ve benim yantm beklemeden az nceki coskunluunu yeniden bularak srdrdszlerini:

Benim bu davransm acma, iyilik, kimsesizlere yardm gibi, tuzu kurularnkefaretdemesine benzetmek tmden yanl olur, anlyor musun? Ben... Ben acmay,kendineacndrmakkadar asalk bulurum. Dnsan denilen yaratk hayvan deildir ki, onu doyurmaklavicdanmzrahat etsin. Nedir vicdan?

Gerek bir soru deildi bu, ama daym yineledi onu:


17/286

Nedir? Rahatln, mutluluun korkusundan baska bir sey mi? Onun vlmesi,mutsuzluunvarlna, hem de sonsuzca var olacana inanmaktan baska neyi gsterir? Vicdantanmayan ilka, bugnn sahteci vicdanndan daha soylu insan yaratmst.Doruluunyolu baska yerden geer. Hayvann da yasama hakk vardr, bu hakkn kullanrken

bizimyardmmz gereksemez. Ona doa retir nasl yasayacan. Biz btn su stnsaydmzbilgimizle doru drst gnmz kurtaramazken, klorofilli bitkiler gne enerjisinikendineyarar duruma getirebiliyor ve bunun iin de yanndaki otun yardmn dilenmiyor.Hayr,doann verdiklerini, benim, senin, onun datmna brakmak aptallktr, byle birdzenalaklktan baska bir sey deildir.Kendisine de, bana da sarap koydu, sisenin iindekini tketti. Nar yenidenkasklad. yleistahla yiyor ve yle iine sindirerek iiyordu ki, yiyip itiklerinin onda o an enerjiye

dnstn grr gibi oluyordum. Klorofilli bitkiler gibiydi.


18/286

Belki yol yorgunluundan, belki de iine yeni girdiim bu doa parasnnzerimdeki byletkisinden olacak, daymn at konuya katlmak iin iimde hibir hevesduymuyordum.Diyebilirim ki, onu dinlemiyordum bile. Byle davranmamda, kendimi bir takm

olaylarnkahraman saymaktan gelen gururun da etkisi vard belki.

ok az tandm, ancak servenlerini merakla dinlemi olduum daym, gerektekarslklkonusmaya pek de yatkn biri gibi gelmiyordu bana. Bunu sonralar ok daha iyianladm.Onun konusmas, kimsenin karsmamas gereken bir isleviydi. Dme, yeme, odunyarma,dalara avlanmaa gitme, hatta kyl ile retim gibi, din gibi, yasama biimi gibikonulardaekisme, sonra Vedia'nn kisiliindeki olgunlasmay aralksz denetim, dahas yurt vednya

sorunlar, btn bunlar, yasamn her an deistirmek, yeniden baslatmak iinsralarnbekleyen, aklndaki binlerce tasar benzeri, sadece onun olan etkinlikleriydi. Buyzden olacak,ilgilendii konulann birinden tekine hibir neden, sra gzetmeden, pipolarndeistirir, ya dayatanda

20

sandan soluna dner gibi geiverir, en nemlisi, bu durumlarn her birindeyalnzca odurumun adam imi gibi davranrd.

Vedia'y evlet edinmesi hikyesinden, klorofilli bitkilerin gne enerjisini emmelerikonusuna,vicdan sorununa, ilkaa, hayvanlarn yasama haklarna geisi de bunun birrneiydi.Sonralar bu tutumu ok daha yakndan grdm.

Daym "toplan" borusunu duymu bir er gibi, yasndan umulmayacak bir eviklikleyerindenfrlad, kll gsn kasyp omuzlarn hzl hzl svazladktan sonra, denizdenkms, ya datasd un uvalnn altndan kalkm gibi syle bir silkindi.

Hadi, dedi, simdi ieri girelim. Sana evimi gezdireyim.Byle diyerek nme dst.

Tahta balkonun douya bakan yanna dndmzde Vedia'y (bu ad ne kadaryadrgatmst beni!) mayosu ile yere uzanm gneslenirken bulduk. Evin o saattegnesi "tamalan yn orasyd. Kz srtst yatms, iki elini basnn altna koymus, gzlerinikapamst. Hafifegcrdayan tahtalardan bizim geldiimizi duymu olmasna karsn, yerindenkprdamad,gzlerini de amad. Daym, onun stnden bir sraysta atlayarak teye geti,bense

dolanarak izledim onu. Ama -kzn bacaklarna, gslerine, koltuk altlarnabakmaktan


19/286

kendimi alamadm. Bacaklar yukarlara doru hafife kllyd. Ayak trnaklarnboyamst.Bacaklarn aarak uzatt iin bacak aralar grnyordu ve sol bacann iindebyk birben ilk baksta gze arpyordu.

Hole giri kaps evin o yzndeydi ve iki kanatl kap ardna kadar akt. Yere, sarlkrmzlgeometrik desenlerle ssl uzun bir yol kilimi serilmisti. Ortada yuvarlak bir yemekmasas ilearalksz alt iskemle duruyordu. Dsarda, oturduumuz yerin arkasndakipenceredengrdm odann bu oda olmadm anladm. Buras evin ortasna dsyordu..

Dlk gzme arpan, kars duvarn soluna dsen tfeklik oldu. Namlular tutan tahtakaneal vedipiklerin dayal durduu altl ile, iyi cins bir aatan yaplm olduu belli bucill tfeklikteon kadar tfek aslyd. Bunun da stnde, duvardaki kancalara klflarndan

tutturulmu bir okadar tabanca vard ve duvar diplerinde hep alak sedirler. Bu sedirlerin stne,dsardaki gibirenkli rtler geirilmisti. Tfekliin yanndan, yukar kata,

21


20/286

dnen bir merdiven kyordu. Solda ve sada, odalara ald anlaslan birer kapvard.Soldaki kapnn yanna, drt aa ayak stne konmus, dar dikdrtgen uzun camnzerindebir yn pipo, lleler, tesbihler, esitli makaslar, irili ufakl bir takm anahtarlar,

birka heykelbas, denizden karld belli, eski tabaklar, krk anfor dipleri, deniz minarelerivard.

Yere, masalara dizilmi vazolara, yemisli zeytin dallan ve taze am dallan konmustu;yle kioda, dsarda aalann altndaki bir yeri andryor, ya da bahenin devam izleniminiuyandryordu.

Duvarlara fotoraflar aslmst. Bu fotoraflardan birinde sapkal, melmis, basntopraktakibir seylere uzatm bir adam grnyordu. Bir baskasnda, iki adam bir masadakars karsya

gemis, onlar merakla seyreden bir kalabalk nnde bilek yapyorlard. Bunlardanbirinindaym olduunu sakallarndan tamdm. Gzlerini birbirlerine dikmislerdi, i iegemi elleriikisinin tam ortasnda duruyordu. Bilek yapmaya yeni baslamadk-lan, glerinindenk geldiiiin iki bilein ortada titreyip durduu yzlerinin gerginliinden anlaslyordu.

Bu fotorafn nnden geerken daym yavasa:

Ben yenmistim, dedi.Baska bir fotoraf, kapsnn stnde "yeni hayat meyhanesi" yazl bir dkknnnndedaym, saha kalkm bir atta gsteriyordu; sol eliyle dizginleri kavrams, sa elininisaretparma ile ilerde bir yeri gsteriyordu. Bu resme baktm grnce daym, isaretparma ilegkyzn gsterir gibi

yaparak;

Derdekilerin hepsini kovup srmstm, diye aklad. Bunu yapamayacamsanarakbenimle inada giren bir arkadasmekmisti fotoraf.

Meyhanelerin aleyhinde misiniz? diye sordum.O sasarak:

Yok canm, ne diye aleyhinde olaym meyhanelerin, dedi. Ama o kasabadameyhanemeyhanelikten kmst, gece gndz alsan bir kumarhane durumuna gelmisti.Dsini gcnbrakan oraya kosuyordu. Hatta mal mlk olmayan, tekinin berikinin yanndaalsanyoksullar bile islerini brakp kapa oraya atyorlard. Kasabann okulunuyapyorduk, usta basbendim, bir

gn yanmdakilerin tmden ortadan kaybolduunu grnce ata bindiim gibi bastmmeyhaneyi, ierde kim var kim yok, isinin basna yolladm. Ben:


21/286

Ya su sapkal? dedim ak havada yere eilmi adam gstererek.Daym: '

nl bir bcek bilginidir, dedi. Onu, sapka giymemizden nce bulunduum birkasabada,retmenler lokalinin duvanna asmstm da, gelip bana bu resmi kaldrmam

sylemislerdi. Neimis? Adam sapkal olduu iin geleneklerimize, ahlakmza, aykr imi bu resim."Ulan" dedimheriflere, "Adam sizin gelenekleriniz yznden gnesin alnnda ba ak m alssn!"Ora halkbeni idam mahkum etmisti bundan tr. Nerde grlrsem vurulmamkararlastrmslar.


22/286

"Sonra ne oldu!" diye sordum. Daym: Olum, diye bard. Habersiz vurulmaktan hoslanmam ben. Gelsinler karskarsyavurusalm. Sonra ne oldu? Sapka giydik. Dste bu kadar.Dkisi arasnda zaman geip gemediini, geti ise oradan kap kamadn

sormadm artk.Soramazdm. Kamak, szcn asalatc anlamnda kullanlamazd her zaman.Bununyerine "avlanmamak" demek daha doru olurdu. Daym beni grnce, "Seni izleyenoldumu?" diye soracana, "Katn m?" diye sorsayd, ona ne karslk bulurdum? Onunlaortak birkonuda bulustuumuz iin memnundum. Ama daym bunun farkna varmad. Farknavarsayd, biliyorum, onu kendimle bir tutmama kzard. Oysa o bir dsse verdi benimiin. Onunbir gn beni dsseverlikle sulayaca o zaman elbet aklmdan gemezdi.

Bir de ok acaip bir resim ekti gzm. Basnn evresinde, gsnde, yukan

kaldrdkollannn zerinde bir ok insan bas olan, ocuk resimlerine benzer bir kadn resmiidi bu; ilkelbir izgi ile izilmisti, anlamn karmak olanakszd benim iin.

Daym ereve iindeki bu resmi gstererek:

Sahrennar, dedi. Davetname'den alnp bytlms, Adem'den nce yasayan cinsureti.Kitapta, "Sahrennar'n sureti bir minval zere idi" diye yazar. Anlayabildin mi? Siz sylemeseydiniz anlayamazdm elbet, dedim. Hi grmemistin, yle mi? Grmemistim.-Peki ama ona bir resim diye bakmak da gelmedi mi elinden? Akademi'deokumusun,burada resim yapacan sylyorsun, nasl olur da dnyadan habersiz biri gibiafallaypkalrsn?

Sonra beni kolumdan tutarak baska bir resmin, resimden alnma bir fotorafnnne gtrd.Burada az, burnu, gzleri, kaslar, kulaklar Arap harflerinden yaplm bir adamsurat vard.

Ya bu? diye sordu daym.

Dpedz snava ekiyordu beni. Ama bu kez altta kalmadm. Hurufilik bu, dedim. Daym: Aferin, dedi. Ben: Sizin bunlarla ilginiz? diye soracak oldum. Daym: Benim ilgim mi, diyerek durdu. Sakallarn kasd, basn nne edi. Sonra: Dnya senin sandndan daha byktr, dedi. Sen keinin stn samasn bilirmisin? Hi samadm, dedim. Daym: Merak etmez misin? diye sordu. Ederim, dedim. Daym:


23/286

Merakn, ilginin snr olmamal, dedi. Yoksa yasamak ekilmez duruma gelir. Kafadediindinlenmemen", dinlenmemek zere yaratlmstr o. D dediin nedir? Biz uyurkenbile alsankafa deil mi? Biz, kafamzn gerisinde durduumuz iin geriyiz, baska bir seyden

deil. Yoksasu bcek bilgini ile alay etmek ok kolay olur. Sen Cuvier adn duydun mu? Hayr, dedim. O da bir bilgindi ve topran altndan kard kk bir kese kemiinden,kafasnda kurakura, dnyada izi bile kalmam24

I

bir hayvann btn yapsn buldu. Dnsanlk vdvdclk demektir,

rahat etmeden aramak demektir. Anlyor musun? Senin gibi...

Durdu, yzme bakt, syleyeceinden vaz gemisti.

Buras yemek odamz, diye deistirdi konuyu. Sadaki oda Vedia'nn odas.Soldaki odayda sana vereceim. Ben yukarda yatarm."Senin gibi" sz zerinde durmadm. Neden? belki de duramazdm da ondan.

Benim duvarlardaki fotoraflara dikkatle baktm grnce, hoslanm olacak kidaym,kolumdan tutarak bunlardan birinin nne gtrd beni. Bu fotorafta bir lokomotifatesisikazana kmr atmaktayd. Biraz dikkat edince bu atesinin daymdan baskasolmadnanladm. Onun atesilik ettiini duymamstm, benim iin yeni bir seydi bu. Daymabaknca:

Evet, atesilik ettim trenlerde, diye aklamaya baslad. O zaman demiryollaryapmnayeni baslanmst. Bizim yurdumuz yolsuzluktan ok ekmistir, demiryolu yok, karayolu yok,denizde vapur yok. Siz genler bu yokluklarn ne demek olduunu bilmezsiniz.. Yzellikilometrelik bir yolun at srtnda aslmas, drt, be gn srerdi. Yola kmakkaybolmakla birdi.

Dnyann ortasnda, btn iliskilerin kopmu bir durumda kalrdn. Yeen, yalnzyolun uzunzaman almas deildi nemli olan, zamann bunca deersiz olmas yolculuunamacn dahie indirirdi. Varlacak yerin nemi kalmazd. Bu i yaplmasa da olur diyedsnlrd.

Yolsuzluk, uzaklk, habersizlik, tembel ederdi herkesi. Ka yerde konferanslarvermisimdir bukonuda. (Daym bunu sylerken, sk sk yapt gibi, sa elini yukar kaldrms, isaretparma ilegkyzn gsteriyordu). Dste demiryollarnn yaplmasn yreinden sevinlekarsladm, bucoskunluk verici ise ben de katlmalydm.

Unutma yeen, desteklediin bir iste sadece kafa ile onaylamakla yetinme, elininemei ilede kar ona. Yapmak, elle yapmak, akln penceresini aar, havasm tazelendirir, ona


24/286

ummayacan kadar g kazandrr. Ben, olmasn istediim bir ise karsmadanduramam.Aklmdan bir dsnce mi geirdim, onun nasl uygulanacan merak ederdim. Hemde tekbasma, yani baskasn, baskalarn, bir takm memurlan, kurumlan, dernekleri arayakatmadan. Gittim atesi oldum. Sana sonra

25

ayrntlar ile anlatrm bunu. Dstersen elbet. Ben de:

Dsterim elbet, dedim yavasa. Dalkavukluk izlenimi uyandrmamaya alsarak, yadaburada geireceim gnlerin, dinlemeye ok hevesli biri gibi grnmem yzndenskntiinde gememesini salamak iin belli belirsiz bir nlem olarak.


25/286

Daym sanki bunu, benim bile ak seik dsnmediim bir sezi, bir duygu biimindeiimdengeeni anlam gibi bir an durdu, nce yzme, sonra nne, bakt, sakallarmtuttu..

Ben:

Atesilik ettiinizi duymamstm, diyerek konuya gerekli nemi verdiimi anlatmoldum.Daym:

Sen doktor Schweitzer'i bilir misin? diye sordu.Bu ad nce baska bir adla karstrr gibi oldum. Dyi ki acele etmemisim, az sonradorusunubuldum, hani su Afrika'ya gidip orada hastahane aan misyoner doktoru.Sevmezdim, dahadorusu biz arkadaslar sevmezdik, onu, yapt ise dslk, ya da gsteris... Bunabenzer

sama bir sey diye bakardk.

Dayma:

Bilirim, dedim dudak bkerek. Dururuz zerinde bunun, dedi.Ama ben, doktor Schweitzer'in hangi nedenle araya girdiini anlamamstm. Bunuok sonraanlatt bana.

Daym baska bir fotorafn nnde durdu. Bu fotorafta Dngiliz, Amerikan kolejlerirencilerinin tren klnda yirmi otuz gen, bir salonda ayakta duruyorlard,azlan akttmnn, kaslar atlm nlerindeki notalara bakyorlard.

Daym:

Kalabalkta arama, dedi, arkas bize dnk duran benim, koro sefi.Gururla gsn kabartt. Dngiltere'deki rencilii srasnda ekilmi olan buresimde daymngenlik halini grmeyi ok isterdim. Nedense o zamanda sakall olduu sansnakapldm vesanki fotorafa deil de, o snfa bakyormusum gibi, daym biraz dnse sakall olupolmadngrecekmisim gibi basm saa sola uzattm. Bu yanlg utandrd beni, daymn

gzndenkamamstr diye dsnerek. Yeniliim, yabanclm, acemilestiriyordu

beni.

Duvarda, o resmin yannda, daym ttn balyalar arasnda, daha tede kalabalkbirsalonda konferans verirken gsteren iki fotoraf daha vard. Bunlarn dsnda kalanfotoraflarise, lkenin esitli yerlerinden alnm grn fotoraflaryd; fakat bu grnleriniinde kimiislikler, modern diyebileceim yaplar, bacal seralar, nnde bir takm zavall ya daacaip,

zntl insanlarn durduu su kanallar, bizarlar gze arpyordu. Hepsinin biryks vard herhalde.


26/286

Daym soldaki odann kapsn at, girdi ieri. Ben de onun arkas sra yrdm.

Odada ilk gzme arpan, tam orta yere yerlestirilmis, silteli bir yer yata oldu.Baska esyayoktu. Fakat duvarlar, burann, evin mzesi olduunu dsndrecek bir

zenginlikteydi. Enbasta tabaklan saymalym: Bunlar, yerli ve yabanc olmak zere, seramik sanatnnen sekin


27/286

rnekleri idi diyebilirim. Seluk ve Dznik isi olanlar zellikle dikkati ekiyordu.Ortasnda yelkenliresim bulunanlar ounluktayd. Krmz stne mor laleli ve yesil yaprakl byk birtabak tamortaya aslmst. Bunun Taskent isi olduunu syledi daym.

Tabaklardan sonra, bir duvar bastan basa rprodksiyonlar-la donanmst.Rembrandt' veRubens'i ilk baksta setim. tekilerin hemen tm diyebilirim, izlenimci ressamlannyaptla-nyd.

Daym:

Tam sana gre bir oda, yle deil mi? dedi. Sonra: Burada konukladm kisilerin ou, diye ekledi, resimden, seramikten hianlamayan kisileroldu. Onlarn bu odada ektikleri sknty dsndke yukarda ks ks glerdim.

Sonra kolumdan tutarak beni gene dsar kard, doru tfekliin yanna gtrd.

Silahtan anlar msn? diye sordu. Yzme delip geici bakslarla bakyordu. Biraz, dedim belli belirsiz bir gururla.Dediime aldrmadan tfeklikteki tfeklerden birini ald. Bu Vinester'dir, dedi, en gvendiim tfeim.Onu yerine koyduktan sonra, tekileri parma ile gsterereksrdrd konusmasn.

Bunlar av tfekleri... Dzce Krup, tek namlulu, krma. Su krma ifte, onunyanndakisperpoze. Ya Beretta! Su Baretta'ya bak! Arslandr vallahi! stte onun tabancasvar. Nahsu... Grdn m? Onun yanndaki toplu Smith Wesson, stndeki Browning. Tamaltta datfei.Sakaln tuttu, dsnd.

Seninle ava gideriz, dedi. Gideriz day, dedim. Domuza da karz. Domuz iin ky bakmndan baska dsncelerim var, bakalmbasarabilecek miyiz? Gzmzn nnde servetler heba olup gidiyor... (Baryordu)Bizimkileroral deil. Bunu nasl nleyeceiz? Nasl akln basna getireceiz bu halkn?

Yerde duran bir siseyi kaldrp sa tuttu, bakt, sonra iindekini bir solukta dikti,

siseyi yine yerekoydu. Ne itiini anlamamstm.

Merdivenin alt mutfak ve kilerdir, dedi. Evin girdisini ktsn ren. Simdi gel,bir deVedia'nn odasna kapdan bir gz atalm.Kzn odasn iste ilk o gn grdm. Simdi dsnyorum da, insan gei geivererekgrdseyler arasnda bunlardan hangisinin ileriki yasamnda unutulmaz bir yer tutacanbilemiyor,nerden bilsin! Oysa kader, belki de bize, yasammz iin onca nemli olduunu ilerdeanlayacamz bu rastlantlarn en anlaml belirtilerini saka edercesine gsteriyor dabiz onlarn

yanndan aptallar gibi geip gidiyoruz. Baska ne yapabiliriz!


28/286

Akademi'de iken tandm bir kz arkadasm, bana byk kentin yaknnda, ailesi ileoturduuevini anlatrken, aklmdan o evde o kzla sevismenin ne olaanst bir mutlulukolacangeirmistim de, byle bir d kurmann yersizliini dsnp kendime glmstm.

Oysa sonrabu d btn gzellii ile gereklesmisti. Buna bir nsezi diyebiliriz ama kaderinbizim iinkurduu tasarlar, nsezimizi asar, o bizi, bilinemez nasl bir seyirlik tadndan vemerakndantr, kendi elencesi durumuna getirir. Bu elence bizi de mutlu ettii srecekaderinfarknda bile olmayz, ama mutsuzluklarmzn tek sorumlusu hep odur. Bunlar yllarsonra, serinkanla dsnyorum, garip bir anmsa-

28

ma tutkusu iinde.

Dorusu, mutsuzluu tanmamstm, bundan tr de kaderi sulamak durumunadsmemistim; bana bunlar daymn kynde geirdiim o unutulmaz yazdsndrd.Elimizde olanla elimizde olmayan arasndaki, yaptklarmzn sonucu ile, nerdey-sebasmzagelenler arasndaki ayrmdan baska bir sey deil bu. Ask, bir abann sonucuolamaz,basmza gelir ancak.

Daym, o yaz beni ka kez sasknlk iinde brakp kendine merakla baktran buadam, iste ogn, nm sra yryerek kzn odasnn kapsn at.

ste onun odas, dedi.Kapdan syle bir baktm, solda duvara bitisik, bas yksek, ard daha alak, drtucundaoymal eski torna isi topuzlar bulunan yan tahtalar kabartma motiflerle ssl,grkemli birkaryola duruyordu. Yatakta islemeli rtlerle kapl bir yastk ve ba yan el isisslemeli birarsafa dnsen al ipek rtl bir yorgan vard, yorgann ayak ucunda pembe birkadife rtgze arpyordu. En sasrtc olan da, karyolann nnde duran, gene st kadife,

bir ayakiskemlesiydi. Bunlarn dsnda, yer iki hal ile rtlyd. Bunlarn pahal hallarolduunu, haldanhi anlamayan bile fark ederdi. Karyolann ba ucundaki tuvalet masas da, gene buhavayauygundu, yumurta biimi, ortasndan ileri geri oynar bir ayna ve nnde esitlikadn ss takmtaklavat bulunan caml bir dolap.

Deri girdik, daha dorusu ben istemeden girmi bulundum; nk o srada daym,banaieriyi kapdan gstereceini unutarak, birden odann bir ksesine doru saldrd.Ben onun bu

atlsnn farknda olmadan oday incelemeye koyulmustum. Bir yanda bir kitaplk,onunyannda radyo pikap ve sada ar, ssl bir giysi dolab duruyordu.


29/286

Sastm, bu odann tm ile eve uygunsuzluu idi. Daymn yukar kattaki odasngrmediime gre, yer yatakl ve resimli, tabakl bir odadan tfeklikli, sade veyuvarlak masalbir yemek odasndan sonra, hele bylesine basit, yayla evlerine benzer bir evde buodann

lks anlaslmaz bir seydi. Daha dorusu buna lks demek de yanlst, dpedz birsonradangrmelikti bu. Daymn btn eve yaygn kisilikli havasna aykr dsyordu.

Fa.kat aykrlk yalnzca burada deildi. Btn ev, kk

29

byk esyas ile, bende hep bir iretilik, gebelik duygusu yaratmst. zenilmis,ama bir trlgereklestirelemeyen, gereklestirilmesine de belki olanak bulunmayan zoraki biryerles-mislikgrns.

Ayrca Vedia'mn odasndaki bu tmden uygunsuz dsenmis-liin tatsz yansmas,kznruhunda hi bir snma yeri bulamam gibi, sersem sepet, kap arkalarnda gizlenipduruyordu.


30/286

Daym, kitapln arkasna sokulmus, fakat ueu dsarda kalm bir seyi kararakelinde evirdievirdi; bir hasr rgyd bu ve tamamlanmams, yanda kalm olduu iin biryanndanhasrn ular sivri sivri gocunuyordu. Bunun daym niin bunca ilgilendirdiini

elbetteanlayamazdm.

Birden, sakallar titreyerek, hrsla dsar frlad.

Vedia, Vedia, diye baryordu elinde hasr.Hasr, mahkemede az sonra yarglar sasrtp sapa oturtacak bir avukatn sinirlisevinci ile,tam yannda deil de, biraz arkasnda tutuyordu ve ileri geri hafife sallyordu.Gzleri kslmst.

ok sonra bu sahneyi dsndm zaman, daymn o srada ektii sknty,duyduu

endiseyi anlyabildim. Ama bunlar hep kendi yaratmst.

Derken Vedia balkondan ieri girdi; yznde ne olup bittiini merak eden bir insannanlatmyoktu, sakindi, babasna deil, bana bakyordu. Daym elindeki hasr gstererek:

Bu ne? dedi lgnca.Vedia daymn elindeki hasra bakt. Bu bak rpertti beni; bylesini o zamanadeingrmemistim. Daymn heyecan, telas, lgnl hi gzne arpmamst da,adamcazsadece anlamad bir seyin ne olduunu ondan soruyordu sanki.

Hangisi? dedi.Daym, "Ah Vedia, ah Vedia!" diye gs geirdikten sonra: Bu bu, dedi gene o lgnlkla. Bu nedir bu? Kz sakin: Ne olacak, dedi.Daymn az nce Vedia'dan sz ederken onun soyluluunu vmesi geldi o an aklma,gerekten de bu kzdaki doallk, safln ok stnde, bir vakar ve stnlk anlamtasyordu.

Byle bir olgunluk ancak kusaklar boyu kazanlabilirdi. Daym bar bar bararak:

Ah Vedia, ah Vedia, sen hasr m ryorsun? diye sordu. Kz: Ben mi? dedi.

Kznki gerek bir soru deildi, dalgnlk da deildi; belki kendisinin de bilmedii nerdenbilecek! bir disilik, gerei idi. Bunu sonralar onda ok grdm, konusmas ilekonusmamasarasnda hi bir ayrm olmazd, nk konusmay gereksemez-di, dalgn gibigrnmesi banaaklnn hep rahminde olduunu dsndrrd.

Daym:

Evet, sen, sen ya... Bunu odada buldum. Nedir bu? diye sordu.Kz: Hasr dedi. Daym:


31/286

Ne aryor senin odanda bu? diye sast. Kz: Benim odamda m? dedi. Ah Vedia, ah Vedia... Evet senin odanda ya... Senin .odanda. Sen mi rdn bunu?.Bu kez Vedia bana bakarak: rdmse ne kar, dedi.

Daym hi/ummadm bir durumda gryordum. Gzleri faltas .gibi almst,sakallandiklesmisti sanki. Ama btn kabarmasna, korkutucu olmasna karsn, ocuksu birkurtulma,isin iinden syrlma savasnda idi.

Sen ne anlarsn hasr rmekten? diye bard.Ve byle diyerek sinirli sinirli oraya buraya dnd, bir kibrit buldu, hasn ucundanyakt. Yaktyer snd nce, daym deli gibi bir daha yakt, bir daha, bir daha, hasr tutusturdu.

Yere atp aya ile ezdii hasn gstererek:

Gryor musun, dedi kzna, bir daha istemiyorum bunu, istemiyorum, iste bukadar. Gitodanda mzik dinle, kitap oku, resimlere bak, anlyor musun? Dste bu kadar.Kz:

Peki, dedi.Dayma saskn saskn bakyordum. O:

Mzik dinle ya, diye srdrd szn. Demin aabeyin geldii zaman Mozart'alan sendeil miydin? Sendin ya... Evet, dpedz sendin, burada oturmu Mozartdinliyordun. Elbetteyle yapacaksn. Sen soylu bir kzsn. Senin ruhuna ancak soylu bir mzik yarasr.Aklnn evik. bir dns ile sevgisini kzndan Mozart'a yneltiverdi birdenbire.

Ama seviyorsun deil mi Mozart'? Ne gzeldir... Ayaklandrr insan, neselendirir,glendirir.Bana da bakyordu arada bir. Mozart'ta nedir sevdiim biliyor musunuz? Her dinleyisimde kendimi orkestra sefiyerinekoyarm, ynetirim mzii.Vedia ile benim ortamzdan syrlarak teye frlad ve bir orkestray yneten sefyerine koydukendini, en ciddi tavrn taknd, kaslar atk, gzler dikkat iinde ellerini zamanzaman coskun,

zaman zaman da yumusak bir tempoda yukar asa, yana sallamaa baslad. Bununnekadar srdn bilemiyorum. Ama az sonra kesti orkestra ynetimini, bana dnd.

Sen geldiin zaman ben odun yaryordum ya, iste o srada Beethoven'in besincisenfonisialnyordu. Duydun deil mi? Evet, dedim. Bak onda da vardr insan orkestra sefi yapan etki. Nitekim o srada ben de baltaytamyerinde yapstryordum aaca. Nah byle?


32/286

Daym, yalnzca konudan uzaklasmakla kalmams, Mozart ile Beethoven'i debirbirinekarstrmst. Kzn niin hasr rmemesi gerektiini anlamamstm ben, ama daymnona, hasrrmektense mzik dinlemeyi tlemesinde yadrganacak bir sey yoktu elbet.

Ancak benonun bir laf baslang alp oradan yryerek baska konulara atlyaym derken,Mozart ileBeethoven'in birbirlerine karstrlmas ile karslasnca ne dsneceimi sasrmstm.

Bu evde bu durumlara boyuna dseceimi hesaba katarak ilk gnden kendimikurtarmaya,tutumumu saptamaya karar verdim ve:

Daycm, dedim, ben geldiim zaman alan... O senfonihani, siz de biliyorsunuz ki, Beethoven'di o, deil mi...

Ben bunlar sylyordum ya, onun yzn de inceliyordum.

Beethoven'di ya, ama sonra siz onu Mozart'la...Daha "karstrdnz" diyemeden, izgili, etli ene kemiklerinin bir tuhaf oynad,kendisineiinden bakyormu izlenimi uyandran bu yzde, acnacak kadar zavall, aresizlikiindebunalm bir insann, kimse anlayamaz sand rpnslar uusuyordu.

Daym bu kez glmeye baslad. Tam anlam ile glmez deildi bu elbet, buradaglnr diyedsnen ve glmeyen, glemeyen bir insann, ya da ikiye ayrlms, biri glen, biriglmeyen birinsann gls vard ve en korkuncu bu gl bana deildi. Geri bana dnmst,benimlekonusacakt ama hi dinlememisti beni, aklnda yalnz hasr vard.

Dedi ki:

Sen hasr rmesini bilir misin? Bilmezsin elbet. Peki, hasnn ne ile rleceim bilirmisin? Evet,anlyorum, sununla bununla diyeceksin, ama palavra olacak bunlarn hepsi... Dinlebeniyeen, sana simdi desem ki, otur surada bana hasr r, nerede bulursun malzemeni?Sylebana. Nerede bulursun?

Vedia bu srada sakin, umursuz dinliyordu daym, sanki konusma konusu olan odeildi; ikidebir ayak parmaklarnn ucuna dayanarak ykselip alalyordu; salar iki yandangsnedsmst, ellerini nnde, iki bacann bitiminde birbirine kenetlemisti ve yalnzykselipalalmakla kalmyor, belden asasn ileri geri gtrp getirerek, karnnn altm,kenetlenmiellerine dedirip ekiyordu.

Ben gz ucu ile bu hareketleri kovalarken daymn sorusunu unutmustum. Amadaym, bu kez,konuyu deistirmeye kalkmad ve direndi sorusunda.

Sana soruyorum, dedi, nerde bulursun? Bilmiyorum, dedim.


33/286

Grdn m ya, bilmezsin elbet. yle ise bilmediin bir konuya ne diye karstn?Hi tesi yok, kavga ediyordu benimle, daha ilk gnmzde.

Day, dedim... Fakat kesti szm. Sen dur, dedi bana.


34/286

33

"Sen dur, benim isim seninle deil, ben seninle konusurken baska bir seydsnyordum, dahadorusu iine dstm skntdan tr hi bir sey dsnemiyordum, sana can

kurtaran diyesarldm". Dnsanlar konustuklarndan ok fazla anlarlar birbirlerini.

Sonra Vedia'ya dnerek:

Peki sen syle bakalm, gzel kzm, dedi, sen nerde buldun saz?Vedia ok sakin: Sazlkta, dedi.Eliyle koyun dibindeki sazln yerini gsterdi. Bu kez daym, kaslarn atarak veparmankzn gzne doru uzatarak:

Ne vakit gittin oraya? diye sordu.

"Ne vakit?" sorusu derin bir maarada ya da bir uurumun dibinde yanklanm dabu yankyduymaktan hoslamyormu gibi basn yana emisti, sorusunun, aralklarla boyunasorulduudoygunluu iindeydi sanki.

Kz:

Dn, dedi, siz kyde iken.Daym yanklardan vaz geip kulaklarn karssndakine dikti, dslerle gerekleridengelendirmeye alsk bir insann eviklii ile sordu:

Kim vard orada, kimler vard? Sen oraya gittiindekimleri grdn? Ha?Kz, hep o sakinlikle: Kimse yoktu, kimseleri grmedim, dedi.Daymn kza kars bylesine soluk aldrmaz davransn, kzn gzellii ve bu yzdensrekli gzaltnda bulundurulmas kaygsndan baska bir nedenle aklamak olanakszgrnmst p gnbana. Zamanla isin iyzn rendikten, (tm renebildim mi acaba?) sonra,durum, bumant asan, ancak, daymn kisilii ile aklanabilir bir ama niteliini ald. Aldama bu dadoyurmad beni. Dnsanlarn nice anlaslmaz yanlan var, niin sakladklar belli

olmayan niceduygululuklar var.

Daym, birden sesini ve tutumunu deistirerek, sevecenlikle, fakat gzlerinin iindeanlaslmazbir merakn kvlcmlar yanarak sordu:

34

Peki, hasn niin rmeye kalktn? Kz: Niin mi? dedi. Daym: Evet, diye yineledi sorusunu, niin? Kz, soukkanl:


35/286

Hasr deildi ki o, dedi. Daym bitkin bir sesle: Neydi... diye mnldand. Kz: Sepet, dedi, sepet olacakt braksaydnz. Daym bana bakarak ve sinirli sinirliglerek: Sepetmis, dedi. Sen nerden bilirsin sepet rmesini? Nerden kanyorsun bunlan?

Yapaca bir i kalmam gibi? Franszca dersini getin mi bugn? Yazdrdmszckleriezberledin mi? Brite kanc sayfadasn? Grg kitabnda sofra dzenini bir dahagzdengeirdin mi? Roma tarihi diye tutturmustun, kapan bile atn yok.Vedia:

Aradm bulamadm ki... dedi. Daym:Nerde aradn? diye sordu. Nerde olacak, Roma tarihinde iste.Vazonun birindeki zeytin dalndan bir zeytin koparp azna att ama inemedi, birsayanan, bir sol yanan sisiriyordu zeytinle. Dkide bir salarn arkaya atyordu.

Daym:

Ne aradn Roma tarihinde? diye sordu. Sasrmakta haklyd. Vedia: Ne mi aradm, dedi, bilmiyorum iste...Can sklm gibi dnd, kapya yrd. Roma tarihinde aradn bulamamas,benden okdaym sasrtmst. Geldiimden beri buradaki konusmalarn ouna anlamverememistim, bubakmdan sasrmak bana dsmezdi.

Bu srada balkonda ngraklar almaya baslad, davar srs basm gibi, Vediabalkonaurlarken, daym da enerjik bir devinimle arkasndan seirtti, bir yandan da:

Kim gelen? diye soruyordu.Bu arada bana dnp, "Asada ip ekilince burada ngraklar alar" diye bilgivermekten de geri kalmad. Vedia:

Hac gelmi baba, dedi. Daym: Gene ne var? Ne olmus? diye sorarak dsan kt. Ben olduum yerde duruyor, cammasann stndeki pipolara, anahtarlara, llelere bakyordum. Baheden vebalkondangelen konusmalar kulama arpyordu: Hac dedikleri adam, "Kamyon kamyon"deyip

duruyordu, daymn "Ne., ne.." diye bard duyuluyordu. Vedia'ya gelince,balkonunparmaklna dirseklerini dayams, eilmis, asadakileri dinliyor, dinlerken de birsa bacam,bir sol bacan arkaya kaldrp indiriyordu. Kz bu grns ile ok ekiciydi, basmdndryordu, ama ben bu durumumu yorgunluuma verip avutmak istiyordumkendimi.Bir ara Vedia:

Ne olmus, ne olmus? diye seslendi asaya. Sonra birden bana dnerek: Gelsenize siz de, dedi.


36/286

Balkona, onun yanna yrdm, kzn yannda dirseklerimi balkon parmaklnadayadm bende. Asa bakmaya basladm.

Evin glge dsm yannda, merdivenin hemen basnda yere melmi biri

duruyordu. Hacdedikleriydi bu. Gzleri kapal gibi duran, sar, kemik suratl, kasketli bir adamd;ceket giymisti,ceketi pantolonu bir rnekti, yani takmd stndeki giysi, eski bir giysi, hatta bugiysiden tranlaslyordu adamn yoksul olduu, ayanda lstik ayakkablar vard, eline bir amdal alms,topra temizliyordu onunla. Krk yaslarnda grnyordu.

Karssnda daym fkeli ve sasknd.

Nasl olur! diye syleniyordu. Hac: Bana dedikleri bu, diye yantlyordu daym. Daha sabahtan dediler bunu ama ben

belki tamir mamir olur diye bekledim, sonra baktm tamir mamir olduu yok, scakda bastkabasyor, kalkp geleyim dedim. Dnann beyim, kyden buraya gelene iflahm kesildi.Bugnscak ok ar olacak.Daym:

Kamyon dn islemiyor muydu? diye sordu. Hac: Dsliyordu, islemez mi? Dsliyordu bir gzel, dedi. Dn gece dnsmde yanmoras...Daym: Nesi yanms? diye soruyor.Hac, kasketinin altndan salarn kasyor. Balata dedikleri, balatas yanms.Daym yukar, bize bakyor, sonra Vedia'ya isaret ediyor gmleimi at diye, Vediaorackta,balkonun kenarna serilmis, belki de kurusun diye serilmi gmlei tuttuu gibibrakyor asa,gmlek rzgr bulmam bir uurtma gibi saa sola yalpalayarak iniyor asa vedaym dahayere dsmeden srayarak havada kapyor gmlei ve Hac'ya:

Kalleslik ediyorlar bana, ama ben yutmam byle martava-lan, diyor.Sonra bize bakarak, elbette bana deil, isleri izledii anlaslan Vedia'ya: Kamyonu biliyorsun, diyor, tam bizim isimiz grlecei gn balata yanyor.

Ve gzlerini kurnaz kurnaz krpyor.O zaman Hac da bakt yukar, su istedi Vedia'dan. Szle deil de isaretle istedi. Kzbir kosuieri gitti, elinde bir testi, bir bardakla dnd, kosarak indi merdivenlerden asa.Daym:

uvallar benzinlikte deil mi? diye soruyor. Orada deil mi hl?Hac suyunu iti, sonra:


37/286

Bilmem, deyiverdi.Daym kpryor, baryor. Bense gene grnme dalmsm, denize inen amltepeyebakyorum.

Sen nasl bilmezsin diyor daym. Dn aksam seni isin basna koymadm m ben?Tasyn maldemedim mi? (Sa elinin isaret parma gene havalarda) Gece yklenecekti mal,sabaherken erken yola kacakt. Ama sen gittin evine uyudun. Uyudun deil mi?Hac:

Uyudum uyumasna, diyor. Ama scaktan uyku tutmad37Igene de. Eh, balata da yanm elbet, nerde, neyi ykleyeceksin... Adam tamir mamirdiyor,almyor mal. Ben de diyorum ki, kendi kendime, tamir mamir olursa cameknn

nndenykleriz mal.Daym, ayakkablarn giyiyor. Hac hemen yola koyulmak istemedii iin bir bardaksu dahaiti, kasketini geri att, basn kaldrp bana bakt.

Konuunuz mu var? diye soruyor dayma. Dinden, "Acelen ne, mal gitmeyiversin"diyor,belli. Daym: Evet, diyor, yeenim geldi, bekliyordum bugn, tam gnnde geldi. Dinlenecekburada,zayf dsm biraz, bakacak kendine.Sonra:

Kamyon nerde? diye soruyor. Hac: Benzinlikte, diye yantlyor daym, sonra basn kaldrp gene bana bakyor. Safa geldiniz, diyor. Safa bulduk, diyorum. Dyidir buras, diyor Hac. Scak olmasna scaktr. Ama dsar kmazsan,gndzleri uyursun,duymazsn scan zararm. Sonra meyvemiz boldur, nar var, portakal var. Bal da varsonra.Fena ackr insan burda.Sonra glyor:

Yiyecein olduktan sonra, ack istediin kadar. Yourt var. Ben getiririm hersabah. Busabah yoktu. Sonra bu balata yanm dediklerinde yourtu ihmal ettim bu sabah.nk scakda ok ard...Daym:

Hadi gidiyoruz, kalk, dedi Hac'ya. Sonra Vedia'ya acele acele sesleniyor: Smith Wesson'u getir bana kemeri ile. Bir de Prens Albert'i doldur ver!


38/286

Kz merdivenleri ikiser, er atlayarak yukar kt, hole dald. Onun bu evikdavrans dikkatimiekmisti. Dnp baktm, duvardan tabancay ald, cam masann stnden setiipipoyuorackta doldurdu, akma da unutmad. Gene yle acele

38

merdivenlerden inerek iki dakika iinde daymn buyruunu yerine getirmi oldu.

Daym nce kemerli tabancasn, gmleinin altndan beline takt, sonra piposunu ve

akman ald, onlan da ksa pantolu-nun cebine yerlestirdi.Hac:

Yalnz yanma deil bu, dedi. Ermi Yusuf un ds de var arada.Daym: Ne, ne? dedi. Ermi Yusuf un ds m? O budala d grdyse bize ne bundan?

Hac: Yormu dsn de, kamyon yola kmasn demis. Bundan sonra geliyor kamyon,geliyorkamyon, geliyor ki, balata yanms. Gene Ermi Yusuf'un sz kt dediler kahvede,bildiyanacan. Ne demek? dedi daym, Ermi Yusuf d grd diye mi kalkmyor kamyon? Hayr, dedi Hac, tam yle deil, ama balata da yandna gre, artk kmasnyoladiyorlar kahvede.Dsteksiz isteksiz kalkyor yerinden, basndan kasketini karp bir iki kna vuruyor,sonra ar aryola koyuluyor, "Ksmetse olur" diyor pes sesle, ama dayma duyurmak isteyerek.

Daym bana bakt, yukan.

Dinledin mi sylediklerini?" diye sordu.Ben basm yana eerek, tam anlamadm belirten bir sesle: Evet, dedim.O bu kez Vedia'ya: Ben yokken sen de aabeyini denize gtr, dedi. Sonra: Yemein var m? diye sordu. Var, dedi Vedia. Kuslar var ya... Sonra ok pilav var.. Daym bana bakarak: le yemeinde bulusuruz, dedi, ben kye kadar gideyim de su kamyon isiniyoluna

koyaym. Denize gidin siz.Sonra elini sallayarak Hac'nn ard sra, izlekten yrmeye baslad. Dkide bir dnpVedia'ya elsallamay da unutmuyordu. Bu el sallamalara ben de yanlarak karslk verdim. Amaonun

39


39/286

bana aldrmad belli oluyordu.

Hac, "Ksmet" diye yineledi, daym durup bekleyerek ve yznde biraz korku, birazyorgunlukve en ou bkknlk, nedensiz bkknlkla. "Araba ile gnderelim desek, Kzm'n

arabasnnatlar kam diyorlar, bu sabah kt aramaya atlan. Nereye gider hayvan..."

Sesi duyulmaz, syledikleri anlaslmaz oldu Hac'nn daym sa elinin isaret parmaile gklerigstererek, heyecanl bir seyler sylyordu ona. Hac kasketini basna geirmis,elleriniarkasnda birlestirmisti, paytak paytak yryordu.

Vedia yukar gelince:

Ne mal bu nakledilecek olan? diye sordum. Kimin bunlar? Daymn ilgisi ne?Nereye

yollanacak?Vedia elindeki testiyi balkonun glgelik bir yerine brakarak, benim sorduklarma hialdrmadan, heyecanla dedi ki:

Ben sylemistim byle olacan babama ama bana inanmad. Yan izdikleri dahanezamandan belliydi. Daha domatesler de, patlcanlar da olmadan, ksn. Babamkahvedeayaa kalkms, bara bara anlatyordu da hi birinin yznde sevin yoktu.Cemaknakzdlar senin anlayacan. Rahatlar kat da ondan. Oysa babam kahvede kalkms,onlarcosturmak iin anlatmst, onlar susmuslard hep. Ben babama dedim ki, at arabasilegtrelim dedim. Ben bile gtrrm dedim babama, yeter ki, at arabas versinler.Simdi bak,atlar kam diyorlar. Atlar mahsus karyorlar, hem de sevmiyorlar atlar. Bengtrrmdemistim babama, yeter ki versinler atlan. Bir ka kez gider gelirim. Babamnmidillisi var amabu ise gelmez o. Midilliye Hac bakar, nah surada, kysnda kyn.Biraz biraz anlyordum ne olduunu ama ak seik deildi anladm. Sorsam,Vedia, elbetanlamadklarm da anlatacakt. Ama istemedim, scakt, aydnlkt, sessizlikakyordu ar ar.

Bylesi daha iyi diye dsndm; domatesler, patlcanlar, balatas yanan kamyon,kaanatlar... Hac gibi ben de yatp uyumak istiyordum.

Vedia:

Beni kskand iin de sert tutuyor isini, diye srdrd szlerini. Anlasmayayanasmyor. Ztgidiyor hepsi ile. Bir gn ne demislerse bilmiyorum, babam dedikleri gibi yapms,ekmitabancasan, el ate etmis. Kendisi anlatmad bana, Hac syledi yarm yamalak.Oysanasl dedikoducu o, burada ne olup bittiini o gtryor. Sonra:

Mayonuz var m? diye sordu. Evet dedim, bavulumda olacak.


40/286

Bavulunuzu odanza koydum, dedi hadi soyunun da denize gidelim.Hac'nn getirdii haberler sanki onu ayaklandrmst, costurmustu, uyusukluktankurtarmst.Franszca dersi ya da Roma tarihinden konusulduu sradaki gibi bastan savmadeilditavrlan. Arabaya binmek at kosturmak istiyordu, grg kitab okuyacana. Bundan

fazlaolarak sevinci o konuda kalmams, benimle konusmasna da yetmisti. "Hadibekliyorum"diyordu itenlikle, "Ben hazrm."

Odama gittim, kapy kapatp yatama oturdum, bavulumu ektim yanma. Denizegitmekiin istek duymuyordum, yalnz basma kalmak, kendimi dinlemek daha hosumagiderdi.


41/286


42/286

Odada benden baska kimse yok. Pencere demir parmaklkl. Uyumusum da sankiyeniuyanyorum. Birden gzm kseye dikiliyor, ksede parl parl bir sey var. Bununbyk bir klealtn olduunu sanyorum. Yava yava yerimden doruluyorum. Dorulmamla altnsnp

gidiyor. ok zlyorum. Ben organmla oynamaya baslyorum. Bydke byyor.yle ki,arsaf ayorum, organm karyorum dsan. Bu srada demir parmaklklpencerenin ardndabir takm suratlar beliriyor.. "A..!!" diye baryorlar. "Sutur, su." Bunun zerineben de korkuphapishaneden kayorum. Meer kap aralkms. Dsarda hi bir nbeti yok.Koridordaayaklarmn ucuna basarak yryorum. Bir merdivenden iniyorum. Aralk bir bahekaps. Oaralktan, az nce odamda parlayan altn gryorum gene. Elimi uzatyorum, meeruzaktayms. Baheye knca anlyorum ki, ben yrdke altn kle de

benden uzaklasyor. Bir bakma bana yol gsteriyor. Bende onun gittii yne doruyryorum. Bir dere kyor nmze, altn kle bu dereye yuvarlanyor, gzdenyitiyor.Orada daha nce bir balk balk tutmus, balk tuttuu oltay kyda unutmus, bunaseviniyorum, alp oltay denize frlatyorum, balk beklemeye baslyorum. Bu sradabir yrykolunun gitgide ykselen ayak sesleri geliyor kulama. Hi oral olmuyorum.Sakinim, hattaglmsyorum. Birden oltama bir balk yakalandn anlyorum. ekmeyebaslyorum. Fakatbyk bir arlk var oltann ucunda, olta nerdeyse koptu kopacak. Derken o ar seysustne kyor. Bir de bakyorum, demin apartmanm yukar katnda stne ktmkz oltayasalanndan yakalanm bana doru yaklasyor. Fakat kzgn, yumruklarn skmbana sallyor.Bir yandan da ayak sesleri yaklastka yaklasyor. Kz brakyorum gene denizegitsin diye,fakat bu kez o beni oltann ipinden tutmus, denize doru ekiyor. Korkuyorum.Elimden


43/286

brakmak istiyorum oltann ipini, fakat yapsm m, brakamyorum. Byk birsavasm oluyoraramzda. Derken ip kopuyor, ben de rahat bir soluk alyorum. Yere uzanmamlakendimi birevde bulmam bir oluyor. Darack bir odann iindeyiz. Yanmda kz erkek

arkadaslanm var.Masann st tabanca dolu. O ayak sesleri hl dsarda. Nerdeyse pencereninnnde.Arkadaslanm bana bakyorlar. Tabancalan onlara datyorum. Ben de birini alppencereninyanna gidiyorum. Cam aralayp dsardakilere bir sylev vermeye baslyorum.Dsardakilerkimlerdir? Bunu iyi bilmiyorum-Gerekte sylediklerim de hem dosta, hemdsmanca szler.Banyorum. Bir ara kendi sesimden uyanacak gibi oldum, ama az srd bu, yemdenbasladm sylevime. Her cmlenin sonunda da dsan bir kursun skyorum. Odadakiarkadaslanm yerlere yatyorlar. Bu srada kz arkadaslarmdan birinin eteklerialyor, bacaklan

grnyor. Ben o bacaklara da bir kursun skp sylevimi srdryorum. Amakursun erkekarkadaslanmdan birinin elini yaralam meer. Kolunu kaldnp elini gsteriyor bana."Dndirasa elini" diyorum ona. "Dndire-mem, ben ldm" diyor. Her seyi brakp onunyannakosuyorum. Meer odada bir yatak varms, onu yataa yatnyorum. Birden oradayalnzikimiz kalyoruz. Arkadasm babamn klna giriyor birden. Hi grmediim babamkollarmn

arasnda can veriyor. Alamaya baslyorum.

Gzlerimi atmda, Vedia, karsmda yere oturmu basn dizlerine dayam banabakyordu.

Glmsyordu.

Bir an nerede olduumu bulamadm.

Vedia:

Saykladn, dedi.O zaman kendimi topladm. Ne dedim sayklarken, diye sordum. Kz glerek.

Sylemem, dedi.Derin derin bakyordu gzlerime. Daym geldi mi? diye sordum. Daha gelecek kadar olmad ki, dedi. ok uyumamsm yleyse. ok uyumadn.Hem "siz" li hem "sen" li konusuyordu. Doruldum yataktan. Gidelim, dedim. Dstersen, dedi. Dstiyorum ya. Dstiyor musun? Evet.


44/286

Eh gidelim yleyse.Birden frlayverdi yerinden, kt dsar. Ben de arkas sra yrdm. Uyurkensayklam olmambiraz tedirgin etmisti beni. Kim bilir ne sylemistim? Ama bunun stne dsmekdoru

grnmedi bana, ilgisiz kalmay yeledim. Son aylarn siyasal olaylarn konusmuolabilirdim.

Ama Vedia'nn odama girmesi, girip orada oturmas da tuhafma gitmemi deildi.stelikbunu aklamaya da kalks-mamst. Yoksa bu evin dzeninde mi vard her odaya,heristendii zaman girmek?

Dsarda kocaman bir havlu uzatt bana, onun da byle byk bir havlusu vard,omuzunaatmst. Merdivenden inerken basn kaldrp:

Bu merdiveni geceleri kaldrrz, dedi. Anlamstm, dedim. Neyi, dedi.44

Merdiveni, dedim. Merdiveni mi?Onun byle gereksiz sorularla konusmas daha tanstmzda dikkatimi ekmisti. Buona, birazsaf, biraz cahil bir grn veriyordu. Grn diyordum, nk bunu mahsustan yadaalskanlkla yapyor sansn da uyandryordu; o gereksiz sorular sorarken yzndedalgnlkokunuyordu oun. Roma tarihinde aradn bulamayan bir insann, "Naslsnz?"sorusuna,"Ben mi?" diye karslk vermesi tuhaf kaard elbet. Belki de, diye dsndm, kydeoturmann,hep kyllerle konusmann sonucudur.

Hac'nn konusmasn alalm rnein, onun szlerinden hangisinin nemli, hangisiningelisigzelsylenmi olduunu ayrt etmek, onu tanmayanlar iin kolay olmasa gerekti. Szburada,biraz da vakit geirmeye yarayan, zerinde durulmaya demez bir seydi. Ama bununtersi de

doru olabilirdi; nemli bir konu, ynla gereksiz sze boulmu birka szckiindeanlatlveriyordu. Byle ise, bu i yaman bir ustalk isterdi.

Baheden denize doru yrrken hep nm sra gidiyordu. Biraz ieri kk belini,bu yzdendaha kabark ve kk grnen kalalarn, birbirine srtnen bacaklarnseyrediyordum.Salarn sk sk arkasnda toplamst. Dinden trk sylermi gibi, sa elininortaparma ilebasparman birbirine vurup saklatarak tempo tutuyordu. Ama bunun baska biranlam vardelbet.

Kyya gelince havlusunu kumlara att gibi kosa kosa denize yrd ve s yerihzla geerek


45/286

kendini sulara brakt. Usta bir yzcyd. Vcudu sanki daralm ve uzams, hafifbir cisim gibidenizin yzeyinde yarsna kadar batms, kaladan bir motor hz ile asa yukar inipkanbacaklarn ve omuz baslarndan devinerek bkk dirsekle geriden su yzne kan,sonra

birbirlerine tam kosut biimde upuzun ileri atlan kollarn gl ekimi ile kaypgidiyordu. Gzap kapayncaya kadar uzaklas-vermisti kydan. Dki kulata bir soluk almak iinyandan suyzne kard yzn ve borulastrd azn gryordum..

Oturdum kyya, kollarm arkaya dayadm, daldm gittim ona. Burada onunlakarslasmstm,demek gelirken kurduum sessiz, yalnz geecek bir krsal yasam tasarsbozulmustu. (Doayaasl onunla gireceimi nerden bilebilirdim). Daha ilk

45


46/286

gnden aklm, nerdeyse tm ile ona balanm oluyordu. Bunun o gne deintanmadmbir aska varacan o srada kestirecek durumda deildim. Bunu sonralar herdsnsmdeiimdeki baska birinin, benden habersizce, benim stme planlar hazrladna

inanacakolmusumdur. Kendim iin bile yabanc idim.

Vedia uzun uzun yzdkten sonra, aklarda srtst dnd, bu kez bir sre de yleyzd,kyya doru gidiyordu, ormanclarn rhtmna doru. Orada kyya kt, rhtmatutunmas ilekendini dndrp taslara oturmas bir oldu. Bir an bana bakt, sonra dorulupormanaamlklarn arasndan grnen yola yrmeye baslad. Bu yol kayalklarn arasndanburuna,burundaki yksek bir atlama tahtasna gidiyordu. Vedia, bu kez kosarak atlamatahtasna

vard, iki kolunu ap kendini dengeleyerek bu tahtann da ucuna kadar gitti,oradan, kollarniki yanna yapstrarak, dimdik, nce havaya frlad, sonra gene yle asa evrilipbir mart hzile sulara indi, dalarken pek az su kard.

Kzn denizden ne zaman kacan beklemeye baslamstm; portakal bahelerininbulunduu yerden bir erkek sesi yankland, davara baryormus, ya da ba yolunakoyulanbirine barmak istiyormu gibi, bu ses zeytinliklerin orada duraksad, gidecei yeregitmektenvazgeip geri dnd, sonra bir iki kez daha denedi atlmn, gittike zayflayarakevresindesessizlie gmld.

Vedia, basn sallayarak, azndan sular fskrtarak kmst suyun stne,yadrgatc birdevingenlikti bu, topran, tasn, aacn duraanlna aykryd. Bunun gibi, daymda, btn

o canll, solumas, srayslar, sa elini yukar kaldrmas ile gereksiz bir devinimolusturuyordusanki. Oysa Hac uyumak istiyordu.Dste o srada gereksiz, nedensiz bir kusku dst iime. Evet, daym yllar nceyazmst anneme,

bir ocuu evlat edindiini. Bizse pek durmamstk bu konunun stnde. Daymnbitiptkenmek bilmeyen meraklarndan doma yeni bir heves diye bakmstk ona.ocuun kz m,erkek mi olduunu bile bilmiyorduk, ka yasndayd, kimin nesiydi, umursamamstk.Geriilgilemek de hi bir sey deismezdi ya, ama ben en azndan hazrlkl olurdumburadakarslasacam durumla ve yalnz

kendim iin deil daymla Vedia'mn iliskileri bakmndan. Daym bir an bile gznayrmyordu onun zerinden, uygulamak istedii eitim dolaysyle de kza solukaldrmyordu

anlaslan.


47/286

Vedia'mn szn ettii kskanlk nasl bir kskanlkt? Hac hangi esit dedikodulantasyordu?Daymn tabancay el ateslemesinin nedeni neydi?

Yarn sabah resim yapmaya baslar, bunlara bo veririm diye dsnrken Vediaseslendi

oradan, eliyle beni rhtma aryordu.

Kalktm, denize girmek hevesi yoktu iimde, kydan yryerek onun bulunduu yereyneldim. Kzl am orman, kayalk bir toprakta tepelere ykseliyordu. Dahaarkada,aydnln renk ayrmlarn eritmesine karsn, sra sra birbirlerinin stne ylmdalarn boyunagenisliyor izlenimini brakn katlar gz alyordu.

O gne dein grmediim irilikteki kazlarn, benekli tavuklarn arasndan geip,sazlarla dolukk bataklklar dolanarak Vedia'mn yanna vardm. Glmsyordu. Beni elimdentuttuu

gibi, rhtmn arkasndaki beton merdivenlere doru kosturmaa baslad.Basamaklar ikiserikiser kt iin ona yetismekte glk ekiyordum. Merdiven bittikten sonra, amprleri ilekayganlasm bir izlei trmanmaya basladk. Sonunda yolumuz bir ardaa vard.Soluksolua durduk orda. Ak denizden uzanp gelen ky, ayaklarmzn altndayd simdi.Grnmdsnceyi durduracak denli grkemliydi.


48/286

Vedia orada kendini bir sraya att, kollarn, aarak uzatt bacaklarnn arasndansarktt vebana bakmaya baslad.

Yoruldun mu? diye sordu.

Biraz, dedim, scak da... Alsrsn, dedi. leden sonra kuzey doudan bir rzgr baslar, anatimya deriz,btnsca alr gtrr. O da olmasa dayanlmazd.Az tedeki sraya oturdum. Vedia:

Neden teye gittin? diye sordu.Yanna geldim bu kez, bana bakarken ayaklarn sallyordu. Demek saykladm, dedim. Glmseyerek: Saykladn ya, dedi. Neler syledim sayklarken? Omuz silkti. Sylemem. Niin sylemiyorsun?

Niin mi? Evet. Ne bileyim, sylemem iste.Konusurken ocuklasyordu; daha dorusu, konusmad zaman ocukluktankyordu. Onunbu hali beni yreklendirmi olacak ki, yalanc bir ciddiyetle:

Ayp deil mi? dedim. Gene omuz silkerek: Olsun, dedi, Ne demek olsun, diye kstm nerdeyse. Bak simdi, odama giriyorsun, benuyurkenkarsmda oturuyorsun, ben sayklarken dinliyorsun... Ne var bunda? Bir sey yok elbet, ama neden saklyorsun? Neden mi? Neden ya! Her seyin nedeni mi olurmus?Konuyu deistirmekten baska are yoktu; merak ettiim seyi baska bir zamanazndan alrmdiye dsndm.


49/286

ok gzel yzyorsun, dedim. Ben mi? diye sordu.Hep byle gereksiz sorularla konustuuna dikkat etmistim. Sanki onun iin hi birszn nemiyoktu da, sorular, yantlar, herhangi bir anlam tasmakszn geip gidiyorlard,

kuslarn uusu,dallarn sallanmas gibi, bizim dsmzda.

Ben sana gzel yzdn sylyorum. "Ben mi?" diye soruyorsun. Baska kimseyok kiyanmzda. Ne? Dkimizden baska su an kimse yok diyorum. Yoksa ne olmus?. Bir sey olduu yok... Dkimiz konusuyoruz. Ben sana bir sey syleyince, sendenonun karslnbeklerim elbet. Nasl karslk?

Gerei neyse yle bir karslk. Ne demek istiyorsun? Yani yzmeyi seviyorsun anladma gre, atlatmay da... Deil mi? Seviyormusun? Eh iste, herkes gibi. Herkes yzmeyi sever mi? Ne bileyim. Diyelim, burann kylleri denize girer mi? Biraz girerler. Severler mi denize girmeyi? Bilmem. Seni severler mi? Hi sormadm. Canm sormadan da anlaslmaz m? Sana bakslanndan filan. Hi dikkat etmedim. Davranslar nasl yani? Davranslar m?


50/286

Evet. Davranslar filan yok ki... Sen onlar seviyor musun? Ben mi? Evet, sen.

Ne bileyim. Dnsan kendini bilmez mi?. Sustu, anlamams, gibi. Ben sordum: Peki, burada cann sklr m hi? Sklr da, sklmaz da. Yani kimi gn sklr, kimi gn sklmaz m demek istiyorsun? Hi saymadm. Bu saylacak bir sey deil ki... Ky yasamndan hoslanp hoslanmadn renmekistiyorum. Ben her seyden hoslanrm. Buradan gitmek istemez misin? Neden istemeyeyim? Grdn m bak, demek baska yerleri zlyorsun. zlerim elbet.

Nereleri szgelisi? Ne bileyim ben. Her yeri. Byk kentleri mi? Bykten, kkten ne kar? Anlyorum, byk olmus, kk olmus, baska yerleri grmek, gezmek istiyorsun,ha? Hi dsnmedim. Olur mu? Dnsan ne istediini, ne istemediini dsnr. Sustu. yleyse buradan memnunsun. yle. Hani demin her yeri severim demistin?


51/286

Buras bir yer deil mi? Sence her yer esit mi? Ne bileyim. Peki, baban seviyor musun? Dnsan babasn sevmez mi?

Bu sorumun yersizliini o an anladm. Vedia, evlt edinilmi bir kz olduunubilmiyor deildi ki,baba sevgisinden snava ekilsin! Gerekte bilmeseydi de sama olurdu bu sorum.Birocuun babasn sevmesi doal bir seydi nk.

Ama Vedia'da her sey doald.

Birden ayaa kalkt.

Hadi simdi yryelim, dedi.ardaktan kp ormana daldk. Konusmak onun nesesini karmst sanki; sorguyaekilmi bir

insann tatszl akyordu yznden. Ama zel yasamna, duygularna karsld iindeil de,kendisini yoklamaya zorland iin kzm gibiydi. Birden bana dnp, "Kuzum sizhep bylekendinizi yoklar msnz? Her yerde, her seyde belli bir dsnceniz olsun istermisiniz?" diyesorsayd ve arkasndan da, "Beni niin g durumda braktnz? Ben ince eleyip skdokumadan yasyorum iste, bir sey de bilmiyorum. Daha diyeceiniz var m?"deseydi, hisasmazdm. Ama o, kafasn bylesine bile yormuyordu o anda, ormann iinde birkaraca gibihoplaya zplaya gidiyordu.

Daymn onu kltr eitiminden geirmek iin harcad titiz abalan bir an gereksizbuldum.Franszca szckler, Roma tarihi, hele hele grg kitab birden glnlesiverdigzmde. Hattabu yzden kendimle de yabanc dsverdim. Grg

kitabn bir yana brakarak da, dnyay ve kendimizi tanmak iin bilgi edinmeninvazgeilmezolduuna iliskin kan, nm sra giden bu kzn ayaklan altnda eziliyordu sanki.Vedia iste dahailk gnden beri bylesine etkilemisti beni, istemeden, bilmeden. Belki asl gc deburadan

geliyordu.Nereye gittiimizi, ne zaman, nereden dneceimizi bilmiyordum. Kendimi onunnclnebrakmstm.

Yolumuz bir kamp yerinin yanndan geiyordu. Aa paralan ile snrlandrlm buyeriniinde bir de ocuk bahesi vard, ama konuksuzdu kamp. Vedia, snr tahtalarndanatlayarak kamp yerinde dald, kosa kosa bir salncaa gitti, var gc ile sallanmayabaslad.ocuklasmak isteyen bir gen kzn yapmack hali yoktu onda. Sonra bara barabir trk

tutturdu, bu trky ilk kez duyuyordum ve stelik szlerini de anlamyor-dum.Szckleri


52/286

aznn iinde yuvarlyordu, anlaslmasn istemiyormu gibi. Dalardan yanabakyorduboyuna, ezginin belli yerlerinde sesi atlyordu.

Sonra indi salncaktan, yine kosa kosa kamp yerinin te snnndan atlayp yolakoyuldu. Ben

de arkas sra kosmaya basladm.

Yanna vardmda, yznn nese iinde olduunu grdm. Bana glmseyerekbakyorduarada bir.


53/286

Nereye gidiyoruz? diye sordum. Hi, dedi.Az nceki konusmamzdan gerekli dersi aldm iin, artk "Ne demek hi?" diyesormayakalkmadm. Hise hiti, yryorduk iste.

Bu kez o sormaya baslad bana.

Hasta olduun yalan deil mi? dedi. Glmsemekle yetindim. Neden saklyorsun? diye sordu. Neyi? dedim. Hasta olmadn iste. Dinlenmeye geldim, dedim. Orada neden dinlenmiyorsun? diye sordu. Yer deistirmek iyidir, dedim. Sonra da ben burada resim yapacam. Resim mi? Ne resmi? Resim iste, basbaya resim.Ben de onun gibi konusmaya baslamstm istemeden.

Resim yapacaksn da ne olacak? Bir sey olaca yok, insan resim yapmaz m? Bilmem. Evdeki resimleri bilmiyormu gibi konusuyorsun. Daym o resimler stne bilgivermedi misana? Verdi. Dste o resimler var ya... Ama onlar yabanc. Hep yabanclar yapmaz ya, ben de yapyorum. Vedia: Aa resmi mi yapacaksn? diye sordu. Aa, deniz, da... Burada ne varsa. Dstersen senin resmini de yaparm. Benim resmimi mi? Evet. Yapsana.


54/286

Olur. Yaptktan sonra alr gtrr msn, yoksa brakr msn burada? Dstersen brakrm, dedim. Dster misin? Dstenmez mi hi?

Yolumuz kk bir koya bakan bir yamaca gelmisti, oradan asa inmeye basladk.

Vedia: Aman dsme ha, dedi.Asada bir balk teknesi vard, iinde sakall iki balk. Vedia'y tanyormu gibibize bakpglmsediler.Aa dallarna tutuna tutuna, o nde ben arkada, kyya indik.Vedia, balklara sormadan tekneye atlad, sonra elini uzatp beni ieri ekti,balklara:

Rhtma gitmiyor musunuz? dedi. Onlardan biri, gen olan: Gideriz, dedi.Teknede, deniz dibinden alara taklp gelmis, bitkiyi andran, grlmedik

biimlerdemercanlar, tortul taslar, birka

byk balk, bir de kk siyah kedi vard. Kedi boyuna balklara doru atlyordu,balklarda onu tuttuklar gibi kyya frlatyorlard. Fakat hayvan, bal olduu ipinuzunluuncakenardan uzak duran sandala bir sraysta atlayveriyordu gene.

Vedia'nn ok hosuna gitti bu, kediyi basnn stne kaldrd, barmalarnaaldrmadan hepyle yksekte tuttu bir sre, gsleri kabark kabark ve n kntl.

Yasl balk motoru isletirken:

At kenara, dedi Vedia'ya.Kza bakmyordu, bakmama iin tutuyordu kendini, bu yzden sert olmay grealms,dindarca ve iten ie korku ile. Vedia da:

Atmyorum, dedi kediyi teknenin iine brakarak.Sonra da ellerini beline koydu. Ama fazla oynamaya gelmeyen bir vcudu vard,hangihareketi yapsa asp tasacak, frlayacak, kabarp rahatlayacak.

Gen balk gld, beyaz dislerini gstererek, salar alnnda ve uzun burnu stdudanayatms.

Sizin evde kedi yoksa al gtr, dedi. Vedia: O da balk ise ne yapsn bizim evde! dedi ona, alay eder gibi ama bunun birbaolduunu bilerek.Gen balk gene gld. Vedia:


55/286

Gene getirirsiniz buraya, diye ekledi. Bizimle gezsin biraz.Yasl balk bu karara uyup uymamakta sallantl kalm gibi, sandaln ipini bir trlkarpbrakmyordu. Denizin stnde hafif bir rzgrn uyandrd titremeler baslamst.

Yamataki,

denize eik amlarn ine yapraklar oynuyordu ufaktan. Gnesin vcudumdayounlasanss, ar bir yk gibi eziyordu beni. Gzlerim kamast iin evremi iyigremiyordum. Burunagidip oturmu olan Vedia, gen balkya gzlerini dikmi glmsyordu. Ve sankiyasl balkile ben, kediyi ve kz ve kzla gen balknn glmsemelerini ne yapmamzgerektiine birtrl karar vermemis, teknenin hangi ilk hzla baslad bilinmeyen, belki de biztekneyeatlarken baslam olan sallantsna uyarak hafife ileri geri gidip geliyorduk. Zamantmden

durmustu.

Basm dnerek kendimi denize attm, souk su kendime getirdi beni,kestirilemeyecek gibisouktu gerekten, dipteki taslar oynuyor gibi geldi bana. Basm suyun yznekardmda,Vedia ile gen balky glsrlerken grdm gene, bir daha daldm, derine, okderine.Motorun sesi kulaklarmda uuldu-yordu. Yeniden ksmda, kedi kenarda idi, sinirlisinirlidolasarak tekneye doru baryordu. Ama Vedia unutmustu artk onu.

Tekneye ektim kendimi, ierisini sularla slatarak zar zor binebildim. Ben denizdeiken kimolduum zerine konusulmu gibi, bu kez de bana bakyorlard. Yol almayabaslamstkbile.

Vedia:

Tatl su kaynar buralarda hep, dedi bana.Fakat yasl balk, az nce konustuklar konuyu srdrmek istiyormu gibi,Vedia'ya: Kyl korkar, dedi.Kz karslk vermedi bu sze. Belki de yasl balk kendi amst konuyu, karslk

beklemeden.Kalktmz yere benzer, eik amlarn rtt, kaya oyuklarnn ve daha genisekoylarnnnden geerek rhtma geldik. Balklara tesekkr ettim. Vedia hi bir seydemeden kenaraatlad, gen balkya da bakmad artk. Oysa gen balk, yznde hep oglmseme,gzlerini kzdan ayrmad.

Yrrken Vedia:

abuk olalm, dedi. Babam gelmistir belki de.

Sen oraya sk sk gider misin? diye sordum. Nereye? Demin gittiimiz canm, balklar bulduumuz koya?


56/286

Gitmisimdir, Sk sk m gidersin? Hayr.


57/286

Daymla m gidersin? Hayr.Artk, "Yalnz m gidersin" diye sormadm, ona da "Hayr" diye karslk verebilirdi.Bu gezintimizi daymdan saklayp saklamamak gerektii beni54

dsndryordu. Vedia da bunu dsnyor olacakt ki, dnp yzme bakt. "Kskan mdr daym?" diye sordum. Evet, dedi.Her seyi ondan sorarak anlamann yersizlii aka belliydi; ben bunlar kendibasmabulacaktm. Diyelim, dayma, beraberce o koya, hatta o koya bile deil, ormanagittiimizisyleyecektik de, balklar atlayacaktk. Acaba dorusu bu muydu?

Daha ilk gnde, bu krlk yerde, bir takm sorunlarn iine girdiimi sasarakgryordum. Oysaben, byk kentin en grltl olaylarndan syrlarak buraya, kendimi dinlemeye vesessizce

beklemeye gelmistim.

Eve yaklasrken mzik sesi geldi kulamza. Demek daym evdeydi. Az sonra da onubalkonda grdk, bize el sallyordu. Uzun beyaz bir pantolon giymis, gmleinideistirmisti.

Nerden geliyorsunuz? diye sordu uzaktan. Ormandan, dedim.Fldr fldr gzlerle bir Vedia'ya, bir bana bakyordu. Kz merdivenleri kosarak kt.Daym ona: Kzm, abuk hazrla sofray, dedi. Ben kasabaya gideceim.Vedia ieri girdikten sonra daym bana dnd: Kendi karlarn bilmiyorlar. Elbette basta bilmeyecekler. Ama ben onlara bunureteceim. Ne demektir kooperatif, ne demektir turfanda sebze, sonra nedemektir sera?Ben, ka yl nce, bir kyde ttn ekimine baslatmak istediim zaman da byleolmustu.Annene yazmstm. Direndi kyl nce, "Biz babamzdan grmedik bunu" dedi. Sankibengrmsm! Ama sonra ne oldu? Ne olacak, nce beni kovdular kyden, sonra dattnyetistirmeye basladlar. Anlyor musun yeen? Merak ettikleri su: Bu adam nebekliyor, neistiyor? Bunun aklama yolunu bulamyorum, benim en zayf yanm bu.Daym servenleriyle tandm iin ne demek istediini anlyordum, burada olan

biteninhikyesini bilmesem de. Ona ya deli diye bakyorlar, ya da bir iyz olacandsndkleriiin bir trl kavrayamadklar bu nclkten korkuyorlard. Gerekte benim iin deanlamszeylemlerdi daymn bu hevesleri.

55

Aklna ne koyarsa, tek basna gereklestirmek istiyordu. rgt nedir bilmiyordu.

Ben onun, evlt edindii bir ocukla, artk yasland iin, uzak bir kye ekildiini,orada son

yllarn dinlenerek geirmek istediini sanmstm. Yorulmak bilmeyen bu adamncanll benisasrtyordu. Tartsmann gerei yoktu, dinleyecek ve seyirci kalacaktm.


58/286


59/286

Daym:

Demiryollarnda alsrken, bir gn, nl bir eitimci generalin yatakl vagondayolculukettiini duydum. Haber yolladm konusmak istiyorum diye. Gelsin demis.

Lokomotiften arkayageerek, onun kald vagonu, kompartman buldum. stm basm ya iinde,kmriindeydi. Beni grnce, "Ne istiyorsun olum?" diye sordu. "Yurdumuzun eitimdurumunukonusmaya geldim" dedim. Adam bu sorular hep kendi gibi yksek kimselerlekonusmayaalsk olduu iin, karssna dikilen atesinin szlerinden irkildi. "Ne demek?" diyedorulduyerinden. Geri ona kuzey lkelerinde eitim sorunlarnn nasl zldnanlattm, amaadam sylediklerimi deil, beni dsnyor, beni lyordu. Bu yzden inanmadbana. Tpk

bu kyller gibi. Belki de korktu benden.Bu srada sofradan atal bak sesleri gelmeye baslamst. Sofra hazrlanyordu.Daym.

Geelim ieri, dedi.Derde sofraya dikkatli dikkatli bakt. Kznn grg kitabnda anlatlanlar uygulaypuygulamadn inceliyor diye dsndm. Ama ben bunu anlayacak bilgideolmadm, dahadorusu byle seylere bo verdiim iin, onun ne gibi bir yargya vardn yzndenkaramadm. Ancak sofra i acyd; rtsnden tabaklarna, esitli salatalarndanikisinekadar.

Daym masann stne konmu olan bir sarap sisesini aarak bardaa doldurdu.O sradasofra iin alsmakta olan Vedia'ya da bu bardaklardan birini vererek bana:

Hadi ielim, dedi.Benim grdm kadar, Vedia'nn sofray dzenlemesinde bir bastan savmalkvard. Elleriyle,kulland nesneler arasnda sanki bir uyumsuzluk varmsasna, zoraki bir isisrdryorizlenimini uyandryordu. Sezgim doru ise, tuhaf su ki, daym

durumdan memnun grnyor, niyete deil, sanki ise bakyordu. Dsti, uygulamayd

onuilgilendiren. Bunu bilinle semi olmasa bile, yasamn bir biim olduu yargsndandahaderine gidecek vakti yoktu. Bunun daha derini olup olamayacan sonralar okdsndm.

mz de saraplarmz dikdik. Kz ylesine neseliydi ki, hafife oynar gibi,yemekleri getirmekzere mutfaa gitti. O zaman daym:

Sen bununla nerede idin? diye sordu. Ormanda yrdk, dedim.Daym sofraya oturdu, bana da yannda yer gsterdi. Masada, sa yannda, bir

tahtannstnde duran ekmei kocaman bir ekmek ba ile dilim dilim kesti. Bardanayeniden


60/286

sarap koyarak:

Dyi, dedi. Orada baska kimse var myd? Ben sakin sakin: Gezdik, dedim. Daym: Buralar ren, dedi (meraknn stne dsmek istemiyormu gibi, ama belki debunu zar

zor basararak). Grdm gezdiim yerler iinde en gzeli burasdr. Ama sunu bilki, ben turistdeilim. Buras gzelmis... Yani ne olmus! O deildir bizim sorunumuz. Seni biraztanyorumyeen, buraya zorunlu geldin. Akln baska yerde senin. Ama nerde?


61/286

Sarabn iti.

Dslerde, dedi. Ya da dsncelerde. Dkisi bir kapya kar. Sen dsndklerininnerede, nasluygulanacan bilemezsin. Dnsan dsndnn stne tek basna atlmaldr.

Benim ilkem buolmustur, anlyor musun? Tek basna.Masann ortasna, byk kenarl bir tepsi iinde, st av elleriyle dolu pilav kondu.Bununevresinde ise, pancar, turp, havu salatalar, tere, maydanoz, taze soan tabaklarsralanmst. Daym kendi taban tepeleme doldurdu, sarabn da tazelediktensonra bizlerebakt.

Hadisenize, dedi.ok ackmstm, kuslara saldrdm, ellerimle yerken sordum:

Bunlar ne kuslar day? Daym bir yandan yerken:

57

veyik, sarasma, baltah, ankusu, diye gsteriyordu hayvanlar.Ben bunlar ilk kez duyuyordum, hi ava kmamstm, kargadan ve sereden baskakubilmezdim.

Vedia, taze soan sapndan tutmu sallyor ve dalgn dalgn bana bakyordu. Bendebundansklyordum, nk bu bak daymn gznden kamyordu.

Kyde ne oldu? diye sordum dayma, kendimi kurtarmak iin ve sarap bardanasarldm.Daym:

Bir seramz var, dedi. Bu yl kurduk. Ben kooperatife nayak olarak ilk masraflarkarsladm.Sat geliri bunu ksa zamanda amorte edecek ve bu ortak mal gelecektekigelismelere hzverecek.Buraya kadar olan aklamada anlaslmayacak bir yan yoktu. Daym, babassehbenderNazmi beyden kalan mallarn satp savurarak hep bu gibi islerde kullanmst,kendisi iin hi biryarar dsnmeden. Annem derdi ki, "Dayn bu kadar eli ak olmasa, geliri ile

pasalar gibiyasard." Fakat o "Pasalar gibi yasamay" hi bir zaman tutmamst; kimilerininsafa, ocuka,giderek delice bulduklar bir takm tasarlar urunda, nesi ver nesi yok, ortayakoymaktanekinmemisti. Sunu da sylemeliyim, ocukluumda bana tatl gelen bu hikyelerini,sonradan sadece mantk ds deil, bilim ds da bulmusumdur. Onun iyi niyetlekurduu butasarlar, yalnzca heves olarak kaldka kuskusuz gereklesemez, toplumsalkosullarndirenciyle iflas ederdi. Bu konuda anlasmazla dsdmz ikimiz de biliyorduk.Daymn"tek basna" forml benim anlayacam bir sey olamazd.

Ayrca suna da dikkat ediyordum ki, daym, sorunlarn ok yzeyinde kalyordu,derinine


62/286

inmekten hoslanmyordu. Belki de buna bir neden olarak, onun hi bir zaman sonualmayamalamad sylenebilir. Gerekten de, heveslerinin sk sk yn ve konudeistirmesi bunuanlamaya yeterdi. Nitekim konusma biimi bile dinleyeni doyurmaktan uzakt. Birsorunu

anlaslr, zlebilir klmaktan sanki direnle kayordu. Oradan oraya atlar,karssndakininizlemesine olanak brakmadan, isi karma karsk ederdi. O gn de byle yapmaktagecikmedi,bastan biraz olsun kavramaya alstm olay iinden klmaz bir duruma

58


63/286

getirdi.

Herif yemek yemiyor, yalnz klle geiniyor... Bu yzden "ermis" sfatn dakazanabiliyor. Biryanda hesap kitap, ciddi bir girisim, te yanda bu kl yiyen ermisin dsleri. Dem

Documents

Melih Cevdet Anday Raziye