Metodologija NIR A

3/10/2008

Metodologija NIR-a- prvi dio: Uvod -

Prof. dr. Nijaz [email protected]

www.efsa.unsa.ba/~nijaz.bajgoric

3/10/200810/6/2011 Prof. dr. N. Bajgori, Ekonomski fakultet u Sarajevu

2

Dva osnovna pristupa u elaboriranju metoda istraivanja

Soft pristup (osnovni metodoloki okvir, proces istraivanja, metode, nauni radovi, mag. rad, nauni izvori, IT-podrka, osnove kvantit. metoda, tehnika i alata)

Hard pristup (detaljno razmatranje kvantitativno-kvalitativnog analitikog instrumentarija koji se koristi u naunom radu)


3

Okvirni sadraj predavanja:

Nauno istraivanje; proces istraivanja; istraivaki projekat; metode istraivanja

Nauni radovi i publikacije; magistarski rad; struktuiranje mag. rada; vodi za izradu mag. rada; koritenje literature

E-izvori za NIR; sistemi indeksiranja; nauna produktivnost univerziteta i drava; komparacija univerziteta; IT-podrka za NIR

Primjer primjene stat. metode


4

Literatura okvirni spisak

Kuki, S., Marki, B., Metodologija drutvenih znanosti, Ekonomski fakultet Mostar, 2006

Saunders, M., Lewis, P., Thornhill, A., Research Methods for Business Students, 5th Edition, Pearson Ed, 2009

Remenyi, D. et al., Doing Research in Business and Management, Sage, 1998

unji, ., Metodologija, Beograd, 2005. Belak, S., Uvod u znanost, ibenik, 2005. ei, B., Opta metodologija, Nauna knjiga, Beograd, 1980. Zelenika, R., Metodologija i tehnologija izrade znanstenog i strunog

djela, Rijeka, 1990. ami, M., Kako nastaje nauno djelo, Sarajevo, 1980 Peujli, M., Mili, B., Metodologija drutvenih nauka, Beograd,

2000.


5

Faze naunog istraivanja

Izbor i definiranje predmeta istraivanja Odredjivanje cilja (ciljeva) istraivanja Postavljanje hipoteza i ev. definisanje varijabli Izrada projekta istraivanja Prikupljanje podataka Obrada podataka Interpretacija podataka Izvjetaj o rezultatima istraivanja


6

Izbor i definiranje predmeta istraivanja

Uoavanje i definisanje problema istraivanja (problem, problem domain)

Podrazumijeva i traenje naunih informacija koje su potrebne za formuliranja predmeta istraivanja


7

Vrste istraivanja:

Opis - deskripcija Objanjenje - eksploracija Analiza Komparacija komparativna analiza Rjeavanje problema Benchmarking Novo teorijsko-konceptualno rjeenje Case ...


8

Izrada projekta istraivanja

predmet ili problem istraivanja cilj (ili ciljevi) istraivanja, struktura projekta metode i tehnike istraivanja orijentacijski kalendar radova sastav ekipe istraivanja financijska i druga sredstva potrebna za

istraivanje projekcija rezultata i koristi koje se mogu

oekivati od realiziranog istraivanja


9

Prikupljanje podataka- Izvori informacija -

Biblioteki izvori (knjige, nauni i struni asopisi, i ostala bibl. gradja)

Dokumentacijski centri Arhive Statistiki i referalni centri E-izvori (E-sources): online baze, e-asopisi Ostali izvori sa Interneta (open, free): cases,

white papers, reports, success stories, webcasts Itd.


10

Obrada podataka

U veini sluajeva je to primjena matematikih, statistikih, simulacijskih, MS/OR metoda i tehnika

U savremenim uslovima, primjena navedenih metoda i tehnika ide uz obavezno koritenje sw alata (standardnih ili specijalistikih)


11

Interpretacija dobivenih rezultata

Rezultate je potrebno dovesti u vezu sa postavljenim hipotezama u smislu da li ih ti rezultati potvruju ili pobijaju

Uporediti rezultate sa rezultatima slinih istraivanja

Komentarisati rezultate u kontekstu ciljeva istraivanja i postavljenih teza


12

Proces istraivanja


13

Proces istraivanja(Remenyi, Williams, Money, Swartz)

1. Pregled i ocjena literature (literature review)2. Formulisanje istraivakog pitanja (research

question)3. Definisanje izbor metodologije (methodology)4. Prikupljanje podataka (collecting evidence)5. Analiza podataka (analysing the evidence)6. Kreiranje zakljuaka (conclusions)7. Razumijevanje ogranienja istraivanja

(limitations)8. Preporuke za dalji rad (recommendations)


14

Problem Podaci - Metode


15

Vrste istraivanja, iz perspektive ekonomije/biznisa

temeljna primijenjena deskriptivna analitika kvantitativna kvalitativna konceptualna empirijska


16

Istraivake metode osnovna podjela:

Kvantitativne Kvalitativne


17

Metodologija vs. Metoda

Metodologija filozofske osnove ili pretpostavke metode ili ireg spektra metoda

Metoda konkretizacija metodologije, naini, postupci provoenja istraivanja

Tehnike specifini alati metode


18

Kvalitativne vs kvantitativne metode

Prihvatanje/odbacivanje tezePojanjenje odredjenog problemskog podruja

Rezultat

Istraivanje veza izmedju emp. fenomena

Deskripcija problema ili problemskog podruja

Cilj

Identifikuje koncepte i/ili istrauje veze

Identifikuje koncepteKoncepti Deduktivno Induktivno Rezonovanje

Kvantitativno istraivanjeKvalitativno istraivanje


19

Najee primijenjene metode naunog istraivanja su:

induktivna i deduktivna metoda metode analize i sinteze metode apstrakcije i konkretizacije metode generalizacije i specijalizacije metoda klasifikacije metoda deskripcije metoda kompilacije komparativna metoda statistike metode matematike metode metode modeliranja i simuliranja


20

eksperimentalne metode kibernetske i/ili metode sistemskog pristupa empirijske metoda metoda studija sluaja metoda anketiranja i intervjuiranja Delfi metoda brainstorming itd.


21


22

Faze procesa istraivanja u funkciji dokazivanja hipoteze:

identifikovanje definisanje problema odreivanje ciljeva istraivanja postavljanje hipoteze/a definisanje kljunih pojmova izbor istraivake strategije Izrada nacrta istraivanja odreivanje osnovnog skupa i/ili odabiranje uzorka

istraivanja prikupljanje podataka obrada i analiza podataka tumaenje rezultata istraivanja pisanje izvetaja o obavljenom istraivanju


23

Odredjivanje varijabli

Varijabla = promjenjiva veliina veliina koja moe imati razliite vrijednosti, moe biti: nezavisna varijabla zavisna varijabla

Matematikim rijenikom: Y = f(x)


24

Hipoteza:

a) Svrhovitab) Provjerljiva, dokaziva, odnosno izvediva.c) Mora rezultirati odredjenim zakljucima.d) Mora biti u saglasnosti sa ve provjerenim i

opte prihvaenim znanjima. e) Jednostavna.


25

Metode prikupljanja podataka

Posmatranje Razgovori Intervjui Okrugli stolovi Case studije Statistiki podaci Anketni upitnici Testovi Itd.


26

Case Study

analiza individualnih sluajeva moe biti osoba, grupa, dogaaj, proces, firma,

itd. tipian sluaj za odredjeni tip emp. Fenomena analiza sluaja omoguava generalizaciju

znanja generalna primjena tih znanja za sluajeve iste

vrste


27

Prikupljanje podataka

Intervju Anketa Upitnik


28

Anketa

Anketa se realizuje ispitivanjem osoba cijele populacije ili dijela populacije.

Precizno definisati populaciju. Precizno definisati potrebnu informaciju u

funkciji cilja i predmeta istraivanja.


29

Anketa moe ukljuivati sve osobe jedne populacije.

Drugi tip ankete koji se ee primjenjuje u praksi je anketa odreenog broja osoba populacije koji se naziva uzorak.


30

Vrste anketa

bez anketara: pismom, putem asopisa, putem maila i e-maila, preko Web-a)

uz pomo anketara, intervjuom (direktno, preko telefona)


31

Upitnik

paljivo planiranje pitanja (varijabli) kratkoa razumljivost pitanja za ocjenu prikladnosti ispitivanje na prethodnom uzorku dva tipa pitanja:

otvorena (bez ponuenih odgovora) zatvorena (s ponuenim odgovorima)


32

Pitanja otvorenog tipa

1. Godina roenja: _________________

2. Pol: ____________

3. kolska sprema: ____________

4. Zaposlenje: _________________

5. Brani status: _________________

6. Radno iskustvo: ________________


33

Pitanja zatvorenog tipaKoju ste kolu zavrili:

a) osnovnu kolub) srednju koluc) viu kolud) visoku kolu

Zaposlenje-status:a) nezaposlenb) zaposlenc) penzionerd) domaica

Brani status:a) Oenjen/udatab) Neoenjen(neudatac) Rastavljen/ad) Udovac/udovica

Radno iskustvo: a) manje od 1 godineb) 1-5 godinac) 5-10 godinad) vie od 10 godina


34

Metoda uzoraka

Utvruje obiljeja jedne populacije iz obiljeja prethodno utvrdjenog uzorka

Procjenjuje parametre populacije na osnovuparametara uzorka i ocjenjuje pouzdanost te procjene

Uzorci mogu biti: - Probabilistiki uzorci- Neprobabilistiki ili namjerni


35

Prednosti metode uzorka:

Smanjenje trokova Bre prikupljanje podataka i dobivanje

odredjenih procjena Vei kvalitet rezultata, budui da ankete

pomou uzorka vode za to obueni ljudi


36

Nedostaci metode uzoraka:

- uzorak ne daje podatak za svaku jedinicu iz stat. skupa

- rezultati sadre i tzv. pogreku uzorka - neophodna posebna obuka za

sporovodjenje ove metode


37

Eksperiment

Prikupljanje podataka eksperimentisanjem podrazumijeva sistematsku i kontrolisanu realizaciju eksperimenta sa namjerom da se izuavaju razni fenomeni, porede situacije ili provjere hipoteze.

Postupak realizacije eksperimenta se strogo kontrolie prema unaprijed razraenom protokolu.


38

Prezentacija statistikih podataka

Deskriptivna Statistike serije Tabelarna Grafika Koritenjem matematikog instrumentarija.

3/10/2008

Varijable u istraivanju


40

Cilj svakog istraivanja

Utvrivanje povezanosti i medjusobnih uzronih odnosa meu varijablama(promjenjivim veliinama): nezavisno promjenjiva i zavisno promjenjiva veliina (e)


41

Promjenljive (varijable)

Ako se jedna ili vie karakteristika nekog objekta ili pojave moe mijenjati, onda se ona se moe posmatrati kao promjenjiva (promjenljiva veliina) ili varijabla

Promjenjiva veliina predstavlja neko empirijsko svojstvo objekta, empirijske pojave ili procesa, stanja, dogaaja i sl., koje moe imati razliite vrijednosti

Problem istraivanja karakter odnosa izmeu dvije ili veeg broja promjenjivih.


42

Zavisne i nezavisne promjenjive

Varijabla koju istraiva eli da objasni (ije ponaanje eli da istrauje) naziva se zavisna varijabla. Matematiki se izraava kao Y.

Varijabla za koju istraiva oekuje da utie na ponaanje zavisne varijable naziva se nezavisna varijabla. Oznaava se sa X.

Ukoliko zavisnost postoji, ona se matematiki oznaava kao Y = f(X)

3/10/2008

Metode naunog istraivanja- kratak opis najee koritenih metoda, prema: Belak, S., Uvod u

znanost, VTM ibenik, 2005


44

Induktivna metoda

Induktivna metoda je primjena induktivnog naina zakljuivanja pomou kojeg se na osnovu analize pojedinanih injenica dolazi do zakljuka o optem sudu, od zapaanja konkretnih pojedinanih sluajeva dolazi do optih zakljuaka.


45

Deduktivna metoda

Deduktivna metoda je primjena deduktivnog naina zakljuivanja prema kojem se iz optih sudova izvode posebni i pojedinani zakljuci.

Deduktivna metoda u nauci slui za: objanjenje injenica i zakona, za predvianje buduih dogaaja, za otkrivanje novih injenica i zakona, za dokazivanje postavljenih teza, za provjeravanje hipoteza i za nauno izlaganje.


46

Metoda analizeMetoda analize je postupak naunog istraivanja

ralanjivanjem sloenih pojmova, sudova i zakljuaka na njihove jednostavnije sastavne dijelove i elemente.

Postoje dvije vrste analize: deskriptivna, kada se opisuju elementi neke cjeline i eksplikativna, kada se pokuava objasniti odreena cjelina na osnovu njenih dijelova.


47

Metoda sintezeMetoda sinteze je postupak naunog istraivanja i

objanjavanja stvarnosti putem sinteze jednostavnih sudova u sloenije.

Sinteza je proces uoptavanja u kojemu nastaju sve apstraktniji pojmovi u usporeivanju s prethodnim pojmovima.

Sinteza je nain sistematiziranja znanja po zakonitostima formalne logike, kao proces izgradnje teorijskog znanja u pravcu od posebnog ka opem.


48

Metoda apstrakcijeApstrakcija je misaoni postupak bilo kakvog odvajanja,

bilo odvajanje opteg i eliminisanje posebnog, bilo misaoni postupak odvajanja posebnog i individualnog, zanemarivanje opteg.

Apstrakcija ima dvostruki smisao: apstrakcija opteg ili apstrakcija posebnog. Apstrakcijom se odvajaju nebitni od bitnih elemenata pojave ili predmeta istraivanja.

Apstrakcija poiva na analizi, ali analiza kao postupak rastavljanja, predstavlja i odvajanje, apstrakciju dijelova iz cjeline pojave.


49

Metoda konkretizacije

Konkretizacija je postupak suprotan apstrakciji. Konkretizacija moe biti: shvatanje jedinstva

apstraktno-opteg u posebnom i individualnom, shvatanje jedinstva apstraktno-posebnog s optim u svakom predmetu ili pojavi.

Bilo da se odreuje apstraktno-opte u posebnom ili apstraktno-posebno u optem, s pomou opteg vri se konkretizacija, jer se predmet istraivanja konkretno shvata kao realno jedinstvo opteg i posebnog.


50

Metoda generalizacije

Metoda generalizacije je misaoni postupak uoptavanja kojim se od jednog posebnog pojma dolazi do uoptenijeg koji je po stepenu vii od ostalih pojedinanih. Od pojedinanih opaanja izvode se uopteni zakljuci, koji su realni samo ako imaju oslonac u stvarnosti.


51

Metoda specijalizacijeMetoda specijalizacije je postupak kojim se od opteg pojma

dolazi do novog pojma, manjeg obima a veeg sadraja.

Specijalizacija se temelji na analitiko-sintetikoj metodi i apstraktno-konkretiziranoj metodi.

Da bi se tom metodom dolo od opteg do posebnog, potrebno je izvriti: konkretizaciju opteg u posebno, ili sintezu, apstrakciju posebnog iz opteg i analizu stvarnog opteg.


52

Metoda dokazivanja

Dokazivanje je jedna od najvanijih naunih metoda u kojoj su inkorporirane skoro sve metode i svi posebni metodiki postupci: analiza i sinteza, generalizacije i specijalizacija, indukcija i dedukcija, apstrakcija i konkretizacija.

Svrha metode je utvrditi tanost neke spoznaje.


53

Metoda osporavanja

Suprotan postupak u odnosu na postupak dokazivanja je osporavanje.

To je zapravo metodiki postupak kojim se umjesto dokazivanja teze, ona odbacuje i pobija. Ono se sastoji u dokazivanju pogrenosti teze.


54

Metoda klasifikacijeMetoda klasifikacije najstarija je i najjednostavnija nauna

metoda.Klasifikacija je sistematska i potpuna podjela optega pojma na

posebne, u okviru obima pojma. Nauka zapravo poinje klasifikacijom. Na osnovu spoznaja o

prirodi stvari, klasifikacija predstavlja sistemske grupe predmeta, ili raspodjele niza srodnih pojava.

Tako se, na primjer, pojam nauke klasifikuje na pojedinane i univerzalne nauke.


55

Metoda deskripcijeMetoda deskripcije je postupak jednostavnog opisivanja ili

oitavanja injenica, procesa i predmeta u prirodi i drutvu te njihovih empirijskih potvrivanja odnosa i veza, ali bez naunog tumaenja i objanjavanja.

Ova se metoda primjenjuje u poetnoj fazi naunog istraivanja, a ima veu vrijednost ako je jednostavno opisivanje povezano s objanjenjima o uoenim vanijim obiljejima opisivanih injenica, predmeta i procesa, njihovih zakonitosti i uzronih veza i odnosa.


56

Metoda kompilacijeMetoda kompilacije je postupak preuzimanja tuih rezultata

naunoistraivakog rada, odnosno tuih opaanja, stavova, zakljuaka i spoznaja.

Metoda kompilacije moe se upotrijebiti u kombinaciji s drugim metodama u naunoistraivakom radu, tako da djelo nosi u to veoj mjeri lini peat autora kompilatora, koji e, uz lini pristup pisanju naunog ili strunog djela korektno i na uobiajen nain citirati sve ono to je od drugih preuzeo.


57

Komparativna metoda

Komparativna metoda je postupak usporeivanja istih ih srodnih pojava ili utvrivanja njihove slinosti u ponaanju i intenzitetu i razlika meu njima.

Ova metoda omoguuje istraivaima da dou do raznih uoptavanja, novih zakljuaka koji obogauju spoznaju.


58

Statistika metodaStatistika metoda moe se nazvati i opta nauna metoda; u

novije vrijeme postala jedna od najvanijih naunih metoda; esto se koristi u naunoistraivakom radu u svim naunim podrujima. Istraivanja u naunim podrujima drutvenih nauka nezamisliva su bez primjene statistike metode.

Statistika je nauka o metodama pomou kojih analiziramo pojave koje nas okruuju, tako da pomou grafikona i izraunatih pokazatelja otkrivamo njihove strukture, karakteristike i zakonitosti u pojedinim vremenskim intervalima te uzrono-posljedine veze izmeu tih pojava.


59

Metoda uzoraka

Ispitivanje dijela skupa na osnovu sluajnog izbora jedinica naziva se metoda uzoraka. Vrlo se esto primjenjuje u naunoistraivakom radu.

Bit metode uzoraka je stav da se relevantne statistike informacije o masovnoj pojavi mogu odrediti na osnovu malog uzorka.

Problemi pouzdanosti metode uzoraka svode se na odreivanju veliine uzorka i reprezentativnosti odabranih jedinica.

Documents

Metodologija NIR A