Upload
zawlin-htwe
View
214
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
jref r musL;ypf z d k & rf r S wif q uf o nf / jrefrmusL;ypfzdk&rf rSefeef;&mZ0if. . . icy 1 jrefrmusL;ypfzdk&rf rSefeef;&mZ0if. . . icy 2 jrefrmusL;ypfzdk&rf rSefeef;&mZ0if. . . yk*HacwfeH&Haq;a&;yef;csD (www.seasite.niu.edu) icy 3 jrefrmusL;ypfzdk&rf icy icy 4 jrefrmusL;ypfzdk&rf rSefeef;&mZ0if. . . icy icy 5 rSefeef;&mZ0if. . . icy 6 ÄÄÄÄÄ jrefrmusL;ypfzdk&rf icy 7
Citation preview
icy rSefeef;&mZ0if. . .
jrefrmusL;ypfzdk&rf 1jrefrmusL;ypfzdk&rfrS wifqufonf/
rSefeef;&mZ0ifvm jrefrmbk&ifrsm;tm;
qifjcif-unfhjcif;
icy
icy rSefeef;&mZ0if. . .
xkwfa0rIrSwfwrf;
xkwfa0jcif; ; yxrtBudrf
xkwfa0umv ; 2009 ckESpf? Zefe0g&Dv
tkyfa& ; uefYowfrxm;
pkpnf;ol ; icy
pmtkyftjyiftqif ; cohtet
rsufESmzkH; ; zdk;0if;awmifeH&Haq;a&;(photo by pfjc2)
jrefrmusL;ypfzdk&rf 2
icy rSefeef;&mZ0if. . .
rSefeef;&mZ0ifvm jrefrmbk&ifrsm;tm; qifjcifMunfhjcif;
ordkif; bmvdkY oif&ovJ qdkwJh tar;wpfckudk ]]ordkif;oif&wm rt atmifvdkY}} qdkwJh a'gufwmoef;xGef;&JU tajzudk rSwfom;zl;w,f/
&mZ0ifpmtkyfawG trsm;tjym;&SdwJhteuf &mZ0ifausmf&,f? OD;ukvm; &mZ0if&,f? rSefeef;&mZ0if&,f 'D oHk;tkyfu txif&Sm;qHk;yg/ rSefeef; uawmh OD;ukvm;udk trsm;pk tajccHxm;NyD; tenf;i,f wnf;jzwf okwfoifrIawG awmh&Sdw,f/ 'gayr,fh a&SUrlawGudkawmh udk;um;xm;wm tawmf tjynfhtpHk awGU&ygw,f/
ordkif;udk tajccH ynmtqifhrSm oifcJh&ayr,fh tJh'D oif½dk;nTef;wrf; awG[m rl0g'qdkwJh acgif;pOfatmufrSm enf;enf;awmh tcsdK;rnD aumufEkwfcsufav;awG jzpfrSef; tjyifpmawG zwfrS odvm&ygw,f/ rsm;aomtm;jzifh bk&ifh taumif;awGcsnf; oifcJh&wmyg/ wu,fh wu,fawmh aumif;wma&m? qdk;wmwcsdKUyg &mZ0ifrSm rSwfwrf;wif xm;wm tcdkiftrm &Sdygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 3
yk*HacwfeH&Haq;a&;yef;csD (www.seasite.niu.edu)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
trSefu uRefawmf[m ordkif;orm; r[kwfygbl;/ 'gayr,fh uRefawmfhom;u ordkif; t&rf; pdwf0ifpm;w,f/ olYudk jyefajymjywJhtcg uRefawmf udk,fwdkifu wcgwcg Za0Z0g jzpfaewmav;awG &Sdw,f/ Oyrm - usefppfom; tazu b,folvJvdkY uRefawmhfom;u wcg ar;zl;w,f/ ol rod/ vufvSrf;rD oavmuf&Sm? ar;awmhvnf; tajzr&/ aemufqHk; rSefeef; &mZ0ifudk zwfawmhrS tajza&;a&; ay:awmhw,f/
uRefawmfhtaeeJY rSefeef;u azmfjyxm;wJh &Snfvsm;axGjym;aom bk&ifawG taMumif;zwfNyD; vuf&Sdjrefrmpum;eJY oHcdyfjyK aumufEkwf azmfjyzdkY &nf&G,fygw,f/ tusdK; txdkuftavsmuf &Sdr,fvnf; arQmfvifh rdw,f/
aus;Zl;icy
jrefrmusL;ypfzdk&rf 4
icy rSefeef;&mZ0if. . .
ed'gef;
rSefeef;&mZ0ifudk ppfudkif;rif; (bMuD;awmf) vufxuf 1829? ar 3 rSm pwifa&;om;NyD; 3-4 ESpftMumrSm a&;om; NyD;pD;cJhygw,f/ tJh'Daemuf rif;wkef;rif;vufxuf eJY oDaygrif; vufxuf awGrSmvnf; qufvuf a&;om; cJhMuw,f/ yHkESdyfwJh tqifh udkawmh oDaygrif; vufxuf usrS aqmif&GufEdkifcJhNyD; tqHk;rowf cJhygbl;/
rSefeef;&mZ0if&JU xl;jcm;csufu wjcm;&mZ0ifawGvdk wpfOD; wpfa,muf xJu a&;wmr[kwfbJ ordkif;aumfr&Sif zGJUNyD; jyKpkcJhwmyg/ yxrqHk; ordkif;aumfr&Sif vdkYvnf; ac:Muw,f/ a&SUu &mZ0ifawGxJrSm tpHkvif? tjynfhpHkqHk;vdkY ,lq&wJh OD;ukvm;&mZ0ifudk t"du tajccH xm;ygw,f/
,ck aemufqHk;xkwf rSefeef;&mZ0ifudk wm0ef,l BuD;Muyf rSwfwrf;wif olrsm;uawmh a':Muef (r[m0dZÆm)? OD;pdefvIdif (r[m0dZÆm) eJY OD;at;csdK (r[m0dZÆm) wdkYyJ jzpfygw,f/ OD;ukvm;? wGif;oif; pwJh a&SUpmtkyfrsm;eJY nd§EIdif;NyD; atmufajc rSwfpkav;awGeJY uGJvGJcsuf awGudkvnf; rSwfwrf;wif xm;ygw,f/
t"du tm;jzifh rSefeef;&mZ0ifudk aumufEIwfwm jzpfayrifh OD;azarmifwifeJY *sDtdwfcsfvkpfwdkY bmomjyefwJh The Glass Palace
Chronicle of the Kings of Myanmar pmtkyf&,f? aemuf rSefeef;[m ZmwfuGuf? Zmwfvrf; pdwful;awG odyfrsm;w,fqdkum odyfcHwGif; rawGUwJh a'gufwmoef;xGef; &JU pmtkyfwpfcsdKU udkvnf; tvsif;oifh&if oifhovdk udk;um; oGm;yghr,f/
aus;Zl;
icy
jrefrmusL;ypfzdk&rf 5
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 1
urÇmwnf
twGJ-21wGJ yg&mrSm yxrtwGJuawmh xHk;pHtwdkif; urÇmwnfvdkY qdk&rSmyg/ urÇmeJY pMum0VmMuD; ay:aygufvmyHk? jA[®mawG pkawNyD; vljzpfvmyHk? Moumo avmuMuD; ay:xGef;vmyHk? vlUtzGJUtpnf; jzpfwnfvmyHk pwm awGudk *gxmawG? uAsmvuFmawGeJY pDumywfuHk; a&;xm; ygw,f/
avmuwnf[efysuf[efudk -
]]Moumoavmu[k qdktyfaom avmifzuf? ysufzuf uka#wpfodef; yrmP tydkif;tjcm; &Sdukefaom pMu0VmwdkY\ rD;? a&? av wdkYaMumifh ysufNyD;í wpfzef wnfjyefonf}} pm-5 vdkYqdkygw,f/
urÇmysuf&mrSm yxr rD;eJY 7 Mudrf? aemuf a&eJY wpfBudrf? aemuf 'kwd, rD;eJY 7 Budrf ysufr,fqdkw,f/ tck b'´urÇm[m 'kwd,rD;&JU yxrtBudrf rD;zsufNyD; ay:vmwJh urÇm jzpfowJh/
yxrqHk; urÇmwnfNyD;aemuf r[maAm"d yv’ifwnf&m ae&mu pvdkY yx0DajrBuD; ay:vmw,f/ ykAÁedrdwfqdkwJh y'kr®myifaygufw,f/ tJh'D Mum[m tyGifh r&Sd&if bk&m;ryGifh/ tyGifh ta&twGuftwdkif; bk&m;yGifh w,fqdkw,f/
yxr jA[®mawG pkawNyD; udk,fa&mifudk,f0gawGeJY urÇmajray: a&mufvmw,f/ a,mufsm;rdef;r cGJr&/ owå0gvdkYyJ ac:Edkifr,f/ aemuf ajrqDajrMoZmawGpm;NyD;rS udk,fa&mifuG,fNyD; trdkuftwdjzpf&w,fvdkY a&;xm;ygw,f/
wqufwnf;rSm aeawG vawG ay:vmw,f/ Moumoavmu&JU ork'´&m 4pif;? uRef;MuD; 4 uRef;? uRef;i,f 2000? [dr0EÅmawm?
jrefrmusL;ypfzdk&rf 6
icy rSefeef;&mZ0if. . .
jrif;rdk&fawmif? jrpfBuD;? tkdifMuD; pwmawG wNydKifwnf; ay:vmygw,f/ ay:vmwJh aeYu waygif;vjynfhaeY jzpfygowJh/
ajrqDajrESpfawG pm;rdvdkY vlwpfjzpfvJ jA[®mawG avmb&ruf wufvmNyD; pGrf;tm;awG ,kwfavsmhvmygw,f/ a&S;u tpmawGu usifMuD;usifi,f rjzpfMubl;/ w,faumif;oudk;/ tdrfom rvdkwJh b0/ oav;xrif;udk pm;rdwJhtcgrSm a,mufsm;&,f? rdef;r&,f txift&Sm; jzpfvmMuw,f/ aemuf a,mufsm;eJY rdef;r wpfa,mufudk wpfa,muf wyfrufrd&muae arxHkrSD0JrIawG jzpfvmw,f/ 'Draumif;wJh tusifhudk zHk;uG,fzdkY tdrf&maqmufvkyf aevmMuw,f/
aemuf tpm&Sm&rSm ysif;&dolawGu oav;pyg;udk odkavSmif vm Muw,f/ tJh'DrSm olU[m? igh[m awGjzpfvmNyD; cdk;wm0SufwmawG ay:vmw,f/ &efawGjzpfMu? rkom;ajymMu? 'Pfay;MueJY aemufqHk; olwdkY&SdwJh oav;pyg; 10yHk 1yHkudk tcGefoabmrsdK;ay;NyD; tkyfcsKyfpDrHapzdkY pOf;pm; rdvm&mu wdkif;XmaeawG ay:vmwmjzpfaMumif; tawmf us,fus,f 0ef;0ef; a&;xm;ygw,f/
yxrqHk;rif; uawmh r[mor®wrif; jzpfygw,f/ tJh'D r[m or®wrif; uae bk&m;avmif; od'©wfrif;wdkifatmif rif;qufaygif; oHk;odef;? oHk;aomif;? av;axmifhig;&m ajcmufusdyf udk;a,muf &Sdygw,f/ rsm;vdkufwJh rif;qufawGyg/
udk;um;csifolrsm;twGuf rif;ajrmufwefqm ig;yg;? ppft*Fgav;yg; pwJh tajrmuftrsm;aom t*Fg&yf tyg;awGvnf; twGJtqHk;rSm azmfjy xm;av&JU/ uRefawmfawmh 'gawG tJh'DrSm &Sdw,fvdkYyJ vdk&if&SmzdkY aw;rSwf xm;rdygw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 7
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 2
Adr®om&rif; rS "r®maomurif;txd rif;tyg; 30
Adr®om&rif;[m Ak'©eJY acwfNydKifyg/ Ak'¨xuf 5 ESpf i,fw,f/ tJh'D tcsdef ouúwdkif; uydv0wfbk&if oka'¨g'erif;&JU om;awmf od'¨w¦rif;? &mZN*dK[fjynfbk&if bm*Ded,rif;MuD;&JU om;awmfu Adr®om&aygh/
Adr®om&upvdkY tzudkowfwJh rif;quf awmufavQmuf MuD;pdk; cJhw,f/
zcif Adr®om& udk owf? rif;vkyfwJh om; tZmwowfzcif tZmwowf udk owf? rif;vkyfwJh om; O',b'´zcif O',b'´ udk owf? rif;vkyfwJh om; tEk½k'¨gzcif tEk½k'¨g udk owf? rif;vkyfwJh om; rk@zcif rk@ udk owf? rif;vkyfwJh om; em*'go
rif;ig;qufwdkifwdkif tazawG owfNyD; rif;vkyfcJhMuw,f/
em*'gobk&if vufxufusawmh vlawGu tzowf rif;rsdK;udk z,f&Sm;NyD; okokem* trwf udk rif;ajr§mufcJhygw,f/
okkokem* qdkwm jynfhwefqmu qif;oufvmwJh trsdK;/
yxrqHk; jynfhwefqm
a0omvDjynf? vdpä0Drif;wdkY[m wdkif;jynf om,m0ajym&JUom;eJY bmhaMumifh tkwftkwfusufusuf rpnf&ovJqdkwm wdkifyifESD;aESm MuowJh/ tJhorSm jynfhwefqm r&SdvdkY qdkwJhtcsufudk oGm;awGUMuygw,f/ w,fvnf; tajrmftjrif BuD;Muygayw,f/ tJh'DrSm owdkYorD; wpfa,muf udk yxrqHk; jynfhwefqm tjzpf owfrSwfum bk&ifu wpfywf oHk;pGJ awmfrlygowJh/ tJ udk,f0ef&Sdvmwm oleJYvdkY pmtkyfxJ ajymwmyJ/ aemuf
jrefrmusL;ypfzdk&rf 8
icy rSefeef;&mZ0if. . .
wjcm; vlawGvnf; pyf,Suf Muoaygh/ udk,f0efudk rD;zGm;NyD; tkd;xJxnfh pGefYypf&mrSm trwfwpfOD;u aumuf,larG;pm;NyD; okokem*vdkY trnfausmf vmcJhygw,f/
okokem* aemuf olUom;awmf umvmaomurif;/ olUvufxufrSm 'kwd,o*Fg,em wifw,f/
umvmaomu aemufrSm b'´aoe upvdkY rif; 10yg; &Sdygw,f/ aemufqHk;rif;u yOörurif;/
yOörurif;udk owfNyD; rif;vkyfvmolu olcdk;*dkPf;csKyf cdk;rSL;e'´g ac:wJh bk&ifyg/ bk&ifbGJUu O*¾aoe/ olcdk;awG pkpnf;rdoGm;NyD; bk&ifhtmPmudk odrf;ydkufEdkifcJhwJh oabmyg/
O*¾aoe &JU olcdk; rif;qufu nDaemif 9 a,mufvdkY qdkygw,f/ aemufqHk;rif;u "ee'rif;/
"ee'´rif;[m ZmeuúykPÖm;eJY tcsif;rsm;Muw,f/ ykPÖm;usdefpmwdkuf? tNidK;xm;w,f/ tJh'DrSm ar&d,wdkif;u ppf½IH;vdkY xGufajy;vmwJh bk&ifh rsdK;quf pE´*kwÅrif;om; udk ajrawmifajr§muf? "ee'´rif; udkowf? bk&if vkyfapcJhw,f/
ZmeuúykPÖm; uvnf; olwifwJhbk&if tqdyf wjznf;jznf; auR;NyD; pDrHowJh/ taMumif;&if; rawGU&yg/ tJh'Dtpmudk udk,f0ef t&ifhtrm rdzk&m;BuD; pm;rdawmh? rdzk&m; acgif;ukdjzwfNyD; AdkufxJu uav;udkxkwf? qdwfrMuD;0rf;xJ xnfhNyD; &Sifoefatmif vkyfcJhygw,f/ arG;vmwJh om;awmf aemifbk&ifjzpfvmr,fh AdE´Kom&/
tJh'D AdE´Kom&rif;rSm om;awmf 101 yg;&SdowJh/ "r®aomu rif;om; [m nDt&if; wdórif;om;udk csefxm;NyD; usef nDtpfudk 99 a,mufudk owfNyD; rif;vkyfcJhygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 9
icy rSefeef;&mZ0if. . .
"r®maomurif;[m taomum&mr ausmif;wdkufMuD; ESifh wuG &Spfaomif; av;axmifaom apwD ausmif;wdkYudk aqmufvkyf vSL'gef; cJhygw,f/ omoemrSmawmh eHrnfBuD; bk&ifwpfyg;aygh/ axmywfuef? ysm;uef? wifvJuef? oumuef pwJh uef 4 uefeJY aeYpOf vSL'gef; w,fvdkY qdkygw,f/ wwd, o*Fg,emvnf; 'Drif;MuD; vufxufrSm wifjzpf cJhygw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 10
tmaomuausmufwdkif (en.wikipedia.org)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 3
waumif;rif;quf
rSefeef;uawmh jrefrmtp waumif;uudk pGJudkif wifjyxm;ygw,f/ waumif; rSwfwrf;[m rSefeef;eJY OD;ukvm; t"duuGJvGJwJh ae&m jzpf ygw,f/ OD;ukvm;rSm waumif; taMumif; ryg0ifygbl;/
(AdkvfrSL;b&Sif&JU pmwrf;wcsdKUeJY a'gufwmoef;xGef;&JU aqmif;yg; wcsdKUrSm jrefrmtp ausmufqnfu t,ltqrsm; awGU&ygw,f/ 'Dt,ltq vufcHolynm&Sif trsm;tjym;yg/)
tbd&mZmrif;
jrwfpGmbk&m;vufxuf yOömv&mZfwdkif;eJY aumvd,wdkif;? OrD; awmif;wJh udpöeJY ppfjzpf&mrSm omuD0if aumvd,wdkY jyKwfjyKwfjyKef; um tkyfpk 3 ck uGJoGm;ygw,f/ aumvd,? a'0'[ eJY uydv0wf &,fyg/ uydv0wfu tbd&mZmrif;[m waumif;jynfudk wnfaxmifcJhygw,f/
uH&mZmi,f
tbd&mZm uG,fvGefawmh om;awmfESpfyg; eef;vk&mrSm om;i,f uH&mZmi,f EdkifoGm;ygw,f/ nwGif;csif; r@yftNyD; aqmufap&mrSm om;tBuD; uH&mZmBuD;u opfBuD;0g;BuD;eJY aqmufw,f/ uH&mZmi,fu opfi,f0g;i,fawGeJY aqmufNyD; EdkifoGm;ygw,f/ tJh'DrSm uH&mZmBuD;[m om;awmf rk'kpdwå udkac:? aemufvdkufawGeJY xGufajy;? om;awmfudk ysL? urf;,H? oufawG&JU bk&iftjzpf uav;awmifndKrSm xm;cJhNyD; "n0wDbufrSm rif;vkyfygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 11
icy rSefeef;&mZ0if. . .
tbd&mZm? uH&mZmi,fu pcJhwJh waumif;&JU omuD0ifrif;awGu 33 yg; &Sdygw,f/ aemufqHk;rif; bdEéu&mZm vufxufrSm *E©mv&mZfwdkif; ac:wJh w½kwfawG wdkufvdkY waumif;ysufygw,f/
tJh'DrSmvnf; waumif;wdkY tkyfpk 3 pk uGJcJhw,f/ wpfpku &Srf;jynf? wpfpku rk'kpdwå (uH&mZmMuD;om;) wnfcJhwJh a'o eJY rdzk&m; em*qdefeJY wuG rl&if;waumif;rSm usefcJhol qdkNyD; oHk;pkyg/
yOömwaumif;
wcsdefwnf;vdkvdkrSm rZÑdra'orSmvnf; orD;awmif;wJh udpöeJYyJ uydv0wf eJY om0wådwdkY ppfcif;Mujyefw,f/ omuD0ifawG aemuf wpfBudrf rsdK;jyKwf jyefowJh/ usefwJh rsdK;EG,fawG xGufajy;? "Z&mZm eJY em*qdef aygif;zuf? waumif;rSm aemufxyf yOömwaumif;qdkNyD; jynfMuD; wpfck xyfNyD; wnfMujyefygw,f/
tJh'D rif;rsdK;quf[m owdk;r[m&mZrif; wdkifatmif 17 yg; &Sd ygw,f/ rSefeef;eJY rluGJwmwpfcku waumif;udk ordkif;q&mwcsdKU yxr ysLEdkifiHvdkY qdkMuwmyg/
waumif;[m vuf&Sd yk*HeJY anmifOD;tMum;? {&m0wDjrpf ta&SUbuf urf;rSm wnf&Sdygw,f/ yk*HNrdKUa[mif;eJY odyf reD;ra0;jzpfaMumif;yg/
oa&acwå&m
rSefeef;u waumif;udk jrefrmhOD;pGef; xGef;p vdkY qdkw,f/ olUtaMumif; ajym&if; oa&acwå&m NrdKUudkyg qufvuf azmfjyygw,f/
(rSefeef;rluGJ uawmh oa&acwå&m[m 'kwd, ysLEdkifiHawmf jzpfygowJh/ / ysLya'o&mZfacwf? AdkvfrSL;b&Sif)
jrefrmusL;ypfzdk&rf 12
icy rSefeef;&mZ0if. . .
oa&acwå&m[m omoemxGef;um;r,fh taMumif; jrwfpGmbk&m; Asm'dwf ay;cJhygw,f/ 'DAsm'dwfudk a'opm&D<u&if; yifv,fxJarsmvmwJh EGm;ajc;ajcmuf eJY ayG;i,fudk tjrifrSm a[mcJhygw,f/ edrdwfMuD;ig;yg;udk a[m&mrSm oa&acwå&mrSm yifv,fa& crf;ajcmufr,fh taMumif; eJY ayG;i,f[m 'Gwåaygifrif;tjzpf omoemjyKr,fh taMumif; yg0ifygw,f/
(bk&m;&Sifacwfu jynfa'o w0dkufrSm yifv,fa& &Sdaewm odyÜHoabmt& jzpfEdkifacs &Sdygw,f/ blrdoabmt& vGefcJhwJh ESpfoef;aygif; 50 ausmfu &Srf;ukef;jrifheJY &cdkif½dk;rMum;u a'o[m yifv,fjyifMuD;yg/ aemufrS wjznf;jznf; tenfydkYcsNyD; ajrjyif jzpfvmcJhwm jzpfw,f/ t*Fvdyfacwf &efukefNrdKUv,frSm awmifrS a&uef vdkvdk? prf;vdkvdk? a&tdkifvdkvdk &SdcJhzl;ygw,f/ tJh'Dwkef;uawmh NrdKUpGefaygh/ tck r[mAE©Kv ausmufwdkifem;rSm wHwm;av;wpfckudk ausmfoGm; Mu&w,f/ tJh'DwHwm;udk ausmufwHwm;vdkY ac:&muae uaeYacwf ausmufwHwm; NrdKUe,f jzpfvmwmyg/ tckawmh NrdKUv,facgifaygh/)
waumif; aemufqHk;rif; owdk;r[m&mZ&JU tdrfa&SUrif;[m awm0ufudk ESdrfESif;zdkY bk&ifhckdif;apcsuft& oa&acwå&mzuf a&mufcJhw,f/ awm0ufudk ESdrfESif;NyD; waumif;rjyefjzpfbJ w&m; tm;xkwfum &aohtjzpf aeowJh/ tJh'Dtdrfa&SUrif;[m owdk;r[m&mZ&JU rdzk&m;&JU armif? bk&ifh a,mufzawmf jzpfw,fvdkY OD;ukvm;u qdkygw,f/
&Sif&aoh&JU a&a[mif;pGefYwJh ausmufcGufudk trSDjyK &SifoefwJh orifr AdkufMuD;ygowJh/ a&a[mif;qdkwm usifi,fpGefYwmudk qdkcsifyHk&ygw,f/ tJh'Dorifru vlr av;arG;/ aA'g&D trnfwGif owJh/ &Sif&aoh&JU orD;ayghav/ oa&acwå&m&JU Zmwfvdkufrif;orD;vdkY qdkEdkifygw,f/
(odyHÜacwfrSmawmh usifi,fa& aomufNyD; AdkufMuD;wm &,fp&myg/ &mZ0ifuawmh &mZ0ifayghav/ orifr bmvdkY AdkufMuD;w,fqdkwm 'Dae&mrSm cPawmh &yfNyD; pOf;pm;Munfhrdygao;w,f/)
jrefrmusL;ypfzdk&rf 13
yef;csDay:OD;ouf
icy rSefeef;&mZ0if. . .
waumif;tdrfa&SUrif; 0ufcGif;wJhESpfrSmyJ waumif;rdzk&m; rsufrjrif trTmyl;av; arG;ygw,f/ aA'g&DeJYqdk 0rf;uGJarmifESr awmfygvdrfhr,f/ r[morÇ0 eJY plVorÇ0/ oa&acwå&mtwGuf Zmwfvdkufrif;om;awGaygh/
tJh'D om;t&if; rsufuef; nDaemif udk bk&if u &SufNyD; pGefYypfcdkif;&mrSm rwwfomwJh tqHk; tar vkyfolu azmifay:rSm tpm;taomufawG wifNyD; arQmypfvdkufygw,f/
tJh'Dazmifawmf ppfyifMuD;udkif;udk wdkufrdwJh ae&m[m uaeY ppfudkif; jzpfw,f/ pE´rkcDbDvl;r azmifay:wuf vmwmvnf; ppfudkif;rSmygyJ/ bDvl;ru rif;om;awG&JU tpmudk cdk;pm;aewm rdoGm;wJhaemuf owfr,f Ncdrf;ajcmufwm uae csrf;omay;zdkY awmif;yef&if; rif;om;awGudk rsufpd jrifatmif tultnDay; jzpfoGm;ygw,f/
tJh'Dvdk rsufpdudk pNyD;ukwJh ae&mudk puk? rsufvHk;vif; vmwJhae&mudk &Gmvif;? rsufpdjrifwJh
ae&mudk ]]rdk;um;tzHk;? ajrum;txJ}} qdkojzifh rdk;zkef;ajrxJvdkY trnfwGif vmcJh ygw,f/ aemuf tJh'D rif;om;ESpfyg; OD;&D;awmf &aohqD a&mufvmcJhw,f/
bl;vHk;em;rxGif;
&Sif&aohu orD;eJY twl raecsifwmeJY aA'g&Dudk rxGif;xm;wJh bl;oD;eJY a&pdrf? NyD; usnfawmufxJ a&jznfhckdif;w,f/ usnfawmufjynfhzdkY wpfaeukef MumowJh/ 'grS &aoh[m oifhawmfr,fxifvdkY pDpOfcJhwmyg/ aA'g&D a&cyfcsdefeJY rif;om;ESpfyg; wdk;awmh ]]bl;vHk;em;rxGif;? rdkufvSw,f}} qdkum bl;oD;udkxGif; taph xkwfNyD; cyfcdkif;wJhtcg
jrefrmusL;ypfzdk&rf 14
icy rSefeef;&mZ0if. . .
usnfawmufu cPeJY a&jynfhygw,f/ tJh'Duae pNyD; rdkufrJwJh tvkyfudk ]]bl;vHk;em;rxGif;}} vdkY qdk½dk; ay:vmcJhw,f qdkygw,f/
r[morÇ0 eJY aA'g&D vufquf? r[morÇ0 rif;jzpf/ arG;vmwJh om;u 'Gwåaygif rif;om; jzpfygw,f/
r[morÇ0 uG,fvGefawmh nDawmf plVorÇ0 rif;jzpfw,f/ aA'g&Dudk quf rdzk&m; ajr§mufw,f/ tJh'DrSm nDawmf plVorÇ0 eJY ndpGef;aewJh bDvl;r pE´rkcDu pdwfqdk;NyD; udk,f0efvG,fvsuf xGufoGm;&mrSm ykyÜg;rSm ydóEdk;udk arG;ygw,f/
'Gwåaygifrif;
'Drif;u bkef;tvGefMuD;w,f qdkygw,f/ olUzcifeJY ysLrif;orD;u &wJh nDr-rif;orD; ysLtEG,fudk rdzk&m; ajr§mufw,f/ e*g;rif;orD; udkvnf; rdzk&m;ajr§mufw,f/
t&dE´rmvSH? emVm*d&dqif? 0vm[ujrif; pwmawG odMum;rif;u qufo&w,f/ bkef;MuD;vGef;vdkY oleif;vdkufwdkif; ajrBuD;u uRHuRHus &mrSm odMum;rif;u oHrIdcHcH ay;&ygowJh/ bkef;BuD;vGef; awmhvnf; tvkyfenf;enf;½IyfwJh oabmjzpfr,f/ vSHysH? wD;vdkuf&if b,folrS em;rcH EdkifwJh pnfMuD;pwJh vufeufawG tawmfpGrf;ygw,f/ 'DvufeufawGeJY tEdkif,l&mrSm wdkif;jynfaxmif toD;oD; 'Gwåaygifrif; qDrSm tcGefcH &ygowJh (tcGefquf&w,f)/ 'Gwåaygifrif;[m omoemjyKrif; tjzpf xif&Sm;ygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 15
icy rSefeef;&mZ0if. . .
aemufqHk; yefxGmrif;orD;u roefY&Sif;wJh yk0gudk quf&mrSm rqifrjcif okwfrdwJhtwGuf rif;BuD; ezl;u rSJU&SifuG,fcJhygw,f/ tjyefrSm axG;cHrSm wHawG;raxG;bJ yifv,fxJ axG;rdcsdef? wefcdk; MoZmuscsdefrSm e*g;awGu e*g;jynf ac:oGm;w,fvdkY qdkw,f/ a&epf aooGm;yHk &ygw,f/
'Gwåaygif&JU om;awmf 'Gwå&efuae oD&d&mZfrif; txd aemufxyf rif;quf 8 quf &SdcJhygw,f/
tJh'Daemuf waumif;rif;quf jywfNyD; iwyg;rif;? aemuf olU om;awmf ygyd&efrif; uae bdZÑrif;txd rif; 12 yg; tkyfpdk;cJhw,f/
olwdkYaemufrSm aemufqHk; rif;oHk;quf &Sd&mrSm ajymcsifwJh rif;uawmh twdwsmrif; jzpfygw,f/
rdcifudkawmif jypfrSm; vdkw,fvdkY qdkw,f/ rdcifu t"dXmef NyD; ]]usufoa&wdkufonf aygif;csKyf\odkY jzpfapom;}} qdk&mrSm t"dXmef atmifNyD; rif;om;vnf; &Suf&SufeJY jyefoGm;&owJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 16
ydóEdk;NrdKU (www.seasite.niu.edu)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
(usufoa&wdkufwdkY? aygif;csKyfwdkY qdkwm uRefawmf rodyg/ aemifrS jrefrm tbd"mef? ayg&e tbd"mefawGrSm &SmMunfhygtHk;r,f/ bmudk qdkcsifovJawmh awG;q rdygw,f/)
tJh'Drif;om; aemufqHk; arsmuf jzpfoGm;w,f qdk&JU/ vlawG cJeYJ aygufvdkY ao&ygw,f/ arsmufjzpfNyD; xGuftajy;rSm r,fawmf u ]]tavmif;cspfom; vmavmh}} vdkY atmfac:wJh ae&m[m uaeY avmif;om;acsmif; ygwJh/
aemufqHk; oa&acwå&m ysufwJh taMumif;u tawmf odrfi,fvGef; vSw,f/ avawGMurf;NyD; paumvGifh&mrSm rdef;rwpfa,mufu ]]ighpaum ighpaum}} atmfwmudk ]]ipaumppfvmonf}} vdkY vlawGu em;vnfNyD; aoG;½l;aoG;wrf; ajy;&muae tkyfpk 3 ckuGJ? jynfysuf&ygw,f/ ysLwpfpk? urf;,Hwpfck? jrefrmwpfpk jzpfygw,f/ rlvuwnf;u wdkif;jynfu cdk;qdk;vk,ufawG rxdef;EdkifvdkY rNidrf;csrf;bl;&,fawmh rSefeef;u qdkxm;ygav&JU/
yk*H odkYr[kwf t&dr'´em
yxrbk&ifu ysLapmxD;vdkY azmfjyw,f/ olu waumif;bk&if r[mowdk;&mZmeJY olUom;awmfoa&acwå&m bk&if r[morÇ0wdkY&JU rsdK;EG,f? owdk;tm'dpö&mZmqdkwJh rif;rsdK;u arG;vmwJh om;awmfvdkY qdkygw,f/ azmfjycsufu cyfrSdefrSdefjzpfygw,f/
ysLapmxD;&JU a&SUrSm bk&if2yg; &Sdjyefw,f/ zcif ork'´&mZfrif;/ aemufawmh tdrfa&SUrif; ysLapmxD;u olUq&mudk rif;vkyfygqdkNyD; OD;pm;ay; cJhvdkY &aohvlxGuf &aohaMumifrif; tkyfpdk;cJhw,f/aemufrS ysLapmxD; rif;jzpfvmcJhygw,f/
aemuf ysLapmxD;&JU om;awmf xD;rif;,Of uae onfxefrif;txd rif; 6 yg; tkyfpdk;cJhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 17
icy rSefeef;&mZ0if. . .
xD;rif;,Of? ,Ofrif;ydkuf? ydkufaovnf? aoOfvnfaMumif? aMumif'l&pf? onfxef/
aoOfvnfaMumifrif; vufxufrSm yef;yJarmifwifhw,f armifESr jzpfwJh r[m*D&dewf pwif ay:aygufcJhygw,f/
pGrf;tm;BuD;wJh armifwifhw,fudk zrf;zdkYvkyf? xGufajy;/ olUnDr^cspfoludk aoOfvnfaMumifu rdzk&m;ajr§muf/ wpfzufvSnfheJY armifwifhw,fudkzrf;? rD;½dIUuGyfrsuf/ ESrvkyfol rdzk&m;u rD;yHkxJckefqif; vdkufao/ tJh'DrSm armifESr^cspfolESpfOD; r*Fvm*D&d ewfarmifESr jzpfoGm;Muygw,f/
aemufydkif; rif;rsdK;r[kwfwJh trwfoHk;yg; rif;vkyfw,f/ olwdkYrsdK;quf rif; 8 yg; quftkyfpdk;cJhygw,f/
aemuf xGefcspfrif; uae rif;acG;txd rif; 3 quf/ aemufrif;rsdK; r[kwfjyefwJh ol<u,f jrif;auR;rif;/ aemufrif;rsdK; odcFrif; uae wefeufrif;txd rif; 10 yg;/ aemuf paviacG; u jrif;apmif;rSm vkyfMuHNyD; rif;jzpf (iacG; trnfeJY rif; 2yg;awGU&ygw,f)/ aemuf paviacG;&JU om; odef;CdkVfrif;/ xdkYaemufrS iacG; rsdK;quf r[kwfwJh awmifolBuD; ynm&Sd anmifOD; apm&[ef; rif;jzpfygw,f/ aemuf wefeuf bk&if&JU rsdK;quf uGrf;aqmfaMumif;jzLrif; wufvmygw,f/ rdzk&m;oHk;yg; uae om;awmf oHk;yg; BuD;pOfi,fvdkuf arG;&mrSm usnfpdk;? pkuúaw;? taemf&xm wdkY jzpfw,f/
yxr usnfpdk; rif;jzpfw,f/ rkqdk;u orifeJY rSm;ypfvdkY uHukef &w,f/ aemuf pkuúaw;rif;/
pkuúaw;u taemf&xmh rdcif? olUzcif&JU rdef;rudk qufNyD; rdzk&m; ajr§mufw,f/ taemf&xmudk ]]nDom;aemifr,f}} vdkY vlbHka&SU ac:&mrSm taemf&xmu em;rvnfvdkY zcif aMumif;jzLrif;udk ar;awmhrS olUrdcifudk odrf;w,fqdkwJh t"dyÜg,fudk odw,f/ tJh'DrSm zcif&JU tMuHtpnf?
jrefrmusL;ypfzdk&rf 18
icy rSefeef;&mZ0if. . .
tpDtrHeJY ykyÜg;rSm tiftm;pkNyD; yk*Hudk jyefwdkufw,f/ tpfudk pkuúaw;eJY pD;csif;xdk;awmh pkuúaw;ao/ taemf&xm&JUrdcifu om;udkryl viftopfu ylNyD; &if0wfuRwfwJh ae&mrSm ]&if0wfuRwfbk&m;}? ]ykwåvif} vdkY atmfjrnf idka<u;wJh ae&mrSm ]ykwåvifbk&m;} awG wnfawmfrl cJhw,f vdkY rSefeef;u qdkygw,f/
taemf&xmu olUtazudk eef;jyefwufzdkY ajymayr,fh olUtazu jiif;vdkY olyJ eef;wufcJhygw,f/ rdzk&m;u wpfyg;wnf;&SdowJh/ tJh'DrSm &mZwref trwfudk rdzk&m; &Smay;zdkY cdkif;apcJhygw,f/ a0omvDjynfu bk&ifhorD; tacsmtvS yOöuvsmPDudk aemufqHk; rwwfomawmh taemf&xmqD qufovdkuf&w,f/ vrf;rSm &mZwreftrwfu pdwfrxdef; EdkifvdkY rif;orD;eJY a&maESmrdw,fvdkY rSefeef;ua&;w,f/ OD;ukvm;uawmh oH0gojzpfw,f vdkY qdkygw,f/
olYtjypfudk zHk;zdkY&m &mZwrefu yOöuvsmPD[m bk&ifhorD;awmf tppf r[kwfbl;vdkY avQmufwif&mrSm taemf&xmuvnf; ,HkNyD; rif;orD;udk y&dr®t&yfudk ESifapygw,f/ tJh'DtcsdefrSm rif;orD;[m udk,f0ef t&ifhtrmeJY jzpfygw,f/
y&dr®a&muf yOöuvsmeDu arG;zGm; vmwmuawmh usefppfom;yJ jzpfygw,f/ (usefppfom; taz[m taemf&xmvdkY rSefeef; wcsdKUae&mrSm qdkjim;aomfvnf; &mZwrefvnf; jzpfEdkifacs &Sdygw,f/ bmyJjzpfjzpf usefppfom; [m &cdkif-Arm wpfa,muf jzpfygw,f/)
taemf&xm[m olYudktHwkr,fh rif;tjzpf usefppfom;udk t&G,f trsdK;rsdK;rSm awmufavQmuf vdkufowfaecJhygw,f/ [l;&m;jzL [l;&m;ndK wdkY&JU a[mcsuf t&vdkY qdkw,f/
AdkufMuD;onf 7000/
vGwfoGm;awmh EdkYpdkYuav; 6000/
vGwfoGm;awmh EGm;ausmif;om;t&G,f 5000/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 19
icy rSefeef;&mZ0if. . .
taemf&xm trdefYeJY owfcJhygw,f/ tJh'Dvdk owf&JUueJY usef&pfwJh twGuf usefppfrif;vdkY wGifowJh/
aemufqHk; [l;&m;wdkYu rif;BuD; aemufwpfqufrS rif;jzpfr,fvdkY a[mawmhrS taemf&xm pdwfavQmhawmfrlw,f/ tJh'DtcsdefrSm usefppfom;eJY taemf&xm awGUaeygNyD/ pdwfravQmhvdkYu oleJY ,SOfr,fhol qdkNyD; owfypfr,fh oabm&Sdygw,f/
('g taemf&xm&JU om;t&if; jzpfEdkifyghrvm;/ &mZ0ifvm yef;OD; qGwfxm;wJh &mZwrefom usefppfom;&JU zcifjzpfEkdifacsydkrsm;ygaMumif;/)
(twGJ-4 rSmawmh yk*Hrif;awG taMumif; tao;pdwf azmfjyrSm jzpfygw,f/)
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 20
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 4
yk*g&mr
taemf&xm (at'D 1017-1059)
(ordkif;okawoDawG uawmh &mZ0ifvm yk*Hrif;quf tawmfrsm;rsm; udk taxmuftxm; cdkifckdifrmrm rawGU&bl; qdkMuw,f/ taemf&xm rwdkifrD rif; 2 qufavmuf udkyJ taxmuftxm;eJY awGU&w,f qdkygw,f/
ordkif; qdkayr,fh ckESpfawG[m ordkif;okawoDawGeJY uGJvGJrI&SdwJh twGuf razmfjycJhyg/ taemf&xmrS píom rSefeef; &JU ouú&mZfawGudk azmfjyoGm;yghr,f/ 'gvnf; uGJvGJrIwcsdKU &SdqJyg/ Oyrm-a'gufwm oef;xGef; u taemf&xmudk 1044-1077? eef;ouf 33 ESpfvdkY azmfjywm awGU&ygw,f/)
taemf&xm[m tpfudkudkowfrdvdkY 6vavmuf aumif;aumif; tdyfraysmfcJhbl; qdkw,f/ usefppfom;[m olUaemuf wpfqufjcm; rif;jzpfr,f qdkwm odvdkuf&awmh olYeef;udk vkrSmr[kwfwJh twGuf t&nftcsif;udk oabmusNyD;om; jzpfwmeJY tyg;ac:xm;ygw,f/ aemuf yk*Hol&Jaumif; 4 a,mufvdkY ausmfMum;wJh iaxG½l;? ivHk;vufzuf? anmifOD;bD; wdkYudk qufvuf pnf;½Hk;EdkifcJhw,f/
(&mZ0ifvmr[kwfayr,fh a'gufwmoef;xGef;&JU ajymjycsuf wcsdKYudk tajccH a&;om;xm;wJh a':cifrsdK;cspf&JU Anawrahta of Burma
pmtkyfxJ rawmh 'Dol&Jaumif; 4 a,muf taMumif; tawmf tus,f w0efY a&;xm;ygw,f/)
taemf&xm[m vlwpfa,muf&JU t&nftaoG;udk aumif;aumif; Munfhwwfoljzpfw,f/ anmifOD;bD;[m {&m0wDjrpfudk [dkbufurf;?
jrefrmusL;ypfzdk&rf 21
icy rSefeef;&mZ0if. . .
'Dbufurf; rem;wrf; ul;vm? 'Dbufurf; jyefa&mufawmhvnf; anmifOD; urf;yg;udk rem;wrf; ajy;wufEdkifowJh/ ol[m taemf&xm&JU a&wyfcsKyf jzpfvmcJhygw,f/ iaxG½l;uawmh xef;yifwpfaxmifudk rem;wrf; wufNyD; xef;vSD;Edkifygw,f/ 'Dvdk pGrf;Edkifatmif cdkif;Muwmu taemf&xm&JU &JrufawG jzpfw,fvdkY a':cifrsdK;cspfu qdkygw,f/ ivHk;vufz,f uawmh EGm;t&SOf; 30 udk rem;wrf; xGefa&;u Edkifol jzpfowJh/ a':cifrsdK;cspfxJ rawmh ivHk;vufz,f[m rdk;r&GmvdkY ewfylaZmf aeolawGeJY cGJxGufNyD; acsmif;awGuae ajrmif;azmuf a&oG,fNyD; wDxGif MuHq pdkufysdK;EdkifvdkY taemf&xmu oabmuscJhwmvdkY a&;ygw,f/ Zmwfvrf; taeeJYvnf; taemf&xm[m omreft&yfom; a,mifaqmifNyD; wdkif;cef; vSnfhvnf&m uae 'Dol&Jaumif; awGudk &SmawGUcJhwmvdkY azmfjyw,f/
yef;OD;vTwf
ol&Jaumif;awG pkpnf;rdayr,fh taemf&xm rif;jzpfumprS b0if ruswm wpfck&Sdw,f/ tJh'g t&nf;BuD; awGyg/ Ak'©bmom trnfcH 0dZÆmvdkif;aygh/ r*Fvmaqmifr,fh owdkYorD;udk nOfhOD;uwnf;u t&nf;BuD; awGqD ydkYxm;&w,f/ reuf rdk;aomufrS owdkYom;eJY vufxyfcGifh &Sdygw,f/ tJh'DacwfrSm r*FvmOD;n qdkwm r&SdbJ r*FvmaESmif; eHeufyJ &SdcJhw,fvdkY qdk&rSmyg/ 'gudk ]]ausmif;vTwf ylaZmfw,f}}? ]]vTwfw,f}} ponfjzifh uAsm{csif;awGrSm pyfqdkMuygw,f/ 'Dudpöudk taemf&xmu rSm;w,fvdkY wEHkYEHkY xifaew,f/ 'gayr,fh t&nf;BuD;awGudk z,fvdkuf&if bmudk;uG,f&rSef;vnf; ol rod/ rSefaom w&m;udk &vdkyg\ vdkY taemf&xm awmifhwrdygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 22
icy rSefeef;&mZ0if. . .
oxHkrS &Sift&[H
wr®'Dywdkif; ac:wJh yk*HjynfrSm omomemjyKzdkY ewfom; 0ifpm;wJh rGefjynf rS &Sift&[H (rGeftrnf "r®'óD) [m oxHkrS <uvmygw,f/ yxrqHk; awmxJrSm rkqdk;uawGUNyD; xl;qef;w,f xifum bk&ifxH quf ygw,f/ awGUawGU csif; oifh&mrSm xdkifzdkY taemf&xm qdk&mrSm &Sift&[Hu yv’ifxufrSm wufxdkifw,f/ aemufqHk; taemf&xm[m ol&SmaewJh w&m;ppf? w&m;rSefudk &SmawGUNyD; t&nf;BuD; awGudk ESdrfeif;yg awmhw,f/ 'DvdkeJY jrefrm jynfMuD; Ak'©omom xGef;vif; vmcJhyg awmhw,f/
ukvm;nDaemif
rGefXmeD oxHkjynfudk ukvm;nDaemif 2 yg; oabFmysufNyD; a&muf vmygw,f/ tcsdef umvtm;jzifh 11 &mpk qdkawmhum yifv,fxJrSm uRefawmfwdkY em;vnfwJh ukvm;awG r&Sdygbl;/ tJh'DtcsdefrSm t*Fvdyf awGawmif yifv,fxJ ra&mufMuao;bl;/ ArmawGu tm;vHk;udk odrf;MuHK;NyD; ukvm; ac:cJh Muwmyg/ xdkpOfu ukvm;&JU t"dyÜg,fu jrwfaom rsdK;EG,f jzpfowJh/
('gaMumifh uRefawmfawmif pOf;pm; rdao;w,f/ ArmMuD; jzpfwJh OD;ukvm;u bmaMumifhrsm; 'DeHrnf rSnfhxm;&ygvdrfhvdkY/)
(aocsmwmu 'Dukvm;nDaemif[m Oa&myom;awG jzpfMuygw,f/ wcsdKU q&mrsm; ay:wl*DvdkY ,lqMuw,f/ 'g urÇmhordkif;eJY EIdif;csdef
jrefrmusL;ypfzdk&rf 23
½Sift&[H - tmeE´mbk&m;(www.seasite.niu.edu)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
,SOfxdk;NyD; ajymwmjzpfygw,f/ rSefeef;xJrSm nDaemif&JU trnfawG ryg/ jAwf0d? jAwfw vdkYawmh uRefawmfwdkY odxm;ygw,f/)
'DnDaemifudk oxHkrif; q&mawmfu arG;pm;w,f/ wpfaeY aZmf*sD"dk&f zdk0ifom; pm;rdvdkY qifajymifBuD;vdk tm;&Sd vmMuowJh/ aemuf jAwf0d tdrfaxmifusw,f/ bk&ifu olwdkY tpGrf;udk xdwfvefYwJhtwGuf zrf;NyD; owfawmh tpfudkjzpfol jAwf0d ao/ nDjAwfw u yk*Hudk xGufajy; ygw,f/
jAwf0d&JU b,fvuf? nmvuf? b,faygif? nmaygif? acgif;? tltonf;awGudk oxHkywfvnf t&yfrsufESmawGrSm jr§KyfESHcJhMuw,f/ tapmifhta&Smuf oabmaygh/ 'ghaMumifh b,f&efolrS oxHkudk r0ifEdkifbl; qdkw,f/
taemf&xmu jAwfw udk ykyÜg;u pHy,fyef; wpfaeY q,facguf tcl; cdkif;w,f/ yk*HeJY ausmufyef;awmif; qdkawmh rdkif 30 avmuf &Sdraygh/ odyfeD;wJh c&D;awmh r[kwfygbl;/ tJh'D ykyÜg;rSm bDvl;r eJY jAwfw oH0gojyKw,fvdkY rSefeef;u a&;w,f/ eHrnf rygayr,fh bDvl;r[m r,f0PÖvdkY odxm;w,f/ tJh'DrSm uav; 2 a,mufarG;/ tjrTmvdkY rygyg/ tJh'Duav; 2 a,mufudkawmh a&TzsOf;MuD;? a&TzsOf;av; vdkY rSefeef;u trnf azmfjyxm;ygw,f/ olwdkYvnf; taz jAwfwvdk pGrf;MuygowJh/
oxHkwdkufyGJ
taemf&xm[m Ak'©bmom jzpfoGm;wJhaemuf yd#uwfoHk;yHkudk tvGef trif; vdkcsifcJhygw,f/ oxHkrSm yd#uwfoHk;yHk tpHk 30 &SdaMumif;? "mwfawmfarGawmfawGvnf; &SdaMumif; &Sift&[Huaewqifh olod xm;w,f/ yxr wrefvTwfNyD; awmif;w,f/ aemuf r&awmh
jrefrmusL;ypfzdk&rf 24
icy rSefeef;&mZ0if. . .
wdkufw,faygh/ ppfom;[m &Spfuka# qdkawmh tawmfav; ,kwådvGef ygw,f/ tJh'Dwkef;u vlOD;a&u trsm;qHk;&SdvS wpfuka#aygh/
ppfaMumif; csD&mrSm a&wyfqdk&if yk*Huae yJcl;txd {&m0wDjrpf½dk; wavQmuf &Snfvsm;owJh/ qifawG? jrif;awG? vlawG wef;pDoGm;awmhum jzpfawmh jzpfEdkifygw,f/ 'Dvdk wyftiftm;eJY wdkufwmawmif yxr rEdkifygbl;/ aemuf jAwfwu olUr&D;qDudk cdk;0ifNyD; tpfudkjzpfol&JU cE©m tpdwftydkif;awG jr§Kyfxm;wJhae&mpHkprf;? aemuf tJh'Dtpdwftydkif;awG wl;azmf? yifv,fxJ vTifhypf/ NyD;rS jyefwdkufawmh oxHkudk &ygw,f/
oxHkuae taemf&xm &cJhwm yd#uwfoHk;yHk wpfckxJ r[kwfygbl;/ ]]yef;yk? yef;yGwf? yef;csD? yef;&ef? yef;awmh? yef;xdrf? yef;yJ? yef;wOf;? yef;w,m;? yef;warmh? qiftwwf? jrif;twwf? qHxHk; tjyiftqif twwf? taMumftavSmf taygif;tuspf twwf}} pwJh rGef,Ofaus;rI wpfckvHk;BuD;udk &&SdcJhwm jzpfygw,f/
wu,fawmh oxHkrEl[mrif;[m tnHhcH cJhwmr[kwf/ zrf;rdcJhwmom jzpfw,f/ 'gayr,fh tajrmftjrif&SdwJh taemf&xm[m rGefbk&ifudk rowfcJh ovdk ,Ofaus;rIudkvnf; rzsufqD;bJ taumif;yuwd aqmifMuOf; oGm;cJhygw,f/
taemf&xm[m rEl[mrif;udk ta>ct&H? pnf;pdrfeJY aumif;aumif; xm;w,fvdkY qdkw,f/ taemf&xmbufu Munfh&ifawmh olvkyfay;Edkifwm 'gyJ jzpfygvdrfhr,f/ rEl[mrif;bufu Munfhjyefawmh olu wu,fh r[m ,Ofaus;rIMuD;&JU OaoQmif jzpfcJhwmudk;/ &ifxJ b,fauseyf EdkifyghrvJ/ olU&ifxJu cHpm;rIudk rEl[mbk&m;wnfNyD; ordkif;rSm wGifusef&pfatmif aqmif&GufEdkifcJhygw,f/
yk*Hbk&m; awGxJ 'DZdkif; twwfynm? vuf&majrmufrI awGeJY bk&m;ykxdk; tajrmuf trsm; &SdwJhteuf rEl[mbk&m; [mjzifh &o tajrmufqHk; xifrdygw,f/ rEl[mbk&m; xJ 0ifvdkufwmeJY rEl[mbk&if&JU &ifxJudk 0ifvdkuf&ovdk ul;puf cHpm;&w,f/ tedrfhpH b0&JU rGef;MuyfrI?
jrefrmusL;ypfzdk&rf 25
icy rSefeef;&mZ0if. . .
rvGwfvyfrI? ppf½HI;cJh&wJh odrfi,frI pwJh qif;&J 'ku¨awG Mum;xJu at;jrwJh bk&m;&dyf? w&m;&dyfuav; rpdkYrydkYcHpm;&rI? MuD;rm;wJh ESvHk;xJu w&m;awmfeJY usOf;MuyfwJh tjyifavmuDb0tMum; avmifNrdKuf ae&wJh b0/ atmf ... rEl[m? rEl[mvdkY tJh'Dbk&m;zl;wdkif; atmifharh owd& rdygw,f/
rEl[m bk&m;wnfNyD;vdkY taemf&xm u vmzl;&mrSm ]]aemifawmf ighudk txifvGJavNyD}} vdkY a&&GwfNyD; BuD;pGm pdwfraumif; jzpf&aMumif; a':cifrsdK;cspf 0w¦KxJrSm azmfjyxm;av&JU/
rSefeef;vm rEl[m&JU pum;udk ]]oHo&m0,f usifvnfoa&GU olEdkifonfudk rjzpfvdk}} vdkY azmfjyw,f/ rEl[mbk&if&JU &ifxJu cHpm;csuf awGudkawmh aumif;aumif;BuD; em;vnfrd ygaMumif;/
*E¨mv&mZfwdkif;
taemf&xm&JU o'¨gavmb[m oxHk wdkufwmeJYwif rNyD;ao;ygbl;/ w½kwfrSm Ak'¨pG,fawmf &Sdw,f odwJhtcg *E¨mv&mZfwdkif; ac: w½kwfjynf udk ppfcsDygw,f/ w½kwfbk&if OD;wnfbGm;u NrdKUwHcg;udk ydwfNyD; cHw,f
jrefrmusL;ypfzdk&rf 26
rEl[mbk&m; (www.ancientbagan.com)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
vdkY qdkw,f/ OD;wnfbGm;u xGufawmif rawGUwJhoabm &Sdw,f/ 'geJY taemf&xmu OD;wnfbGm;&JU q&m&aohxH oGm;awGY? vm&if;udpöudk avQmufwifNyD; OD;wnfbGm;udk wqifh tajymcdkif;w,f/ 'gvnf; OD;wnfbGm; u bmrS rwHkYjyefcJhygbl;/ taemf&xm a'golykefxum a&TzsOf;nDaemifudk NrdKUwGif; cdk;0ifcdkif;NyD; OD;wnfbGm;udk,frSm xHk; oHk;wef twm;cdkif; vdkufw,f/
taemf&xm ay;tyfwJh wm0efudk a&TzsOf;nDaemifu atmifatmif jrifjrif xrf;aqmifEdkifcJhw,f/ tJh'DtcgusrS OD;wnfbGm;u xdwfvefYNyD; taemf&xmudk vufcHawGUqHkygw,f/ aemif 3vwdkifwdkif vufaqmif y@mrsdK;pHk? [if;vsmrsdK;pHkudk taemf&xmxH qufo owJh/ tjyeftvSef aqG;aEG;Mu&if; aemufqHk; OD;wnfbGm;u pG,fawmfjrwfudk yifhzdkY cGifhjyKygw,f/ 'gayr,fh taemf&xm udk,fwdkifyifhwm yifhvdkYr&/ tJh'DrSm odMum;rif;u 0if&Sif;w,fvdkY a&;xm;ygw,f/ bk&m;Asm'dwfawmft& pG,fawmfjrwf[m w½kwfjynfrSmyJ udef;0yf&r,f? rif;taemf&xmudkawmh ezl;oif;uspf "mwfawmfay;&ef a[mcJhNyD; tJh'D "mwfawmfudkawmh 'Gwåaygifrif; vufxufu oa&acwå&mrSm apwDwnfxm; udk;uG,f cJhaMumif; odMum;rif;u taemf&xmudk &Sif;jyNyD; jr½kyfwkay;ygowJh/ 'geJYyJ taemf&xm pG,fawmf r&bJ wyfacguf jyefcJh&ygw,f/
armjynf? apmrGefvS? a&TzsOf;nDaemifed*Hk; eJY
taemf&xmzsufcJhwJh oa&acwå&m
w½kwfu tjyefrSm armjynfqdkwJh &Srf;jynfudk taemf&xm vSnfh0ifw,f/ &Srf;apmfbGm;u olUorD; apmrGefvSudk qufw,f/ ausmufpnf t&yfa&mufawmh a&TzsOf;nDaemifudk r,HkMunfwJhtwGuf taemf&xmu owfapvdkY trdefYjyKowJh/ tJh'Dvdk uGyfrsufNyD; c&D;quf txGufrSm 0dnmOf jzpfoGm;wJh nDaemifu azmifudk qGJxm;vdkY rxGufEdkif jzpf&w,f/ 'geJYyJ taemf&xmu a&TzsOf;nDaemifudk awmifjyHK;rSm
jrefrmusL;ypfzdk&rf 27
icy rSefeef;&mZ0if. . .
uGef;aqmufNyD; aeapvdkY qdkwJhtcgusrSm azmifawmf c&D;qufvdkY &cJhygw,f/
rdzk&m;apmrGefvS &JU jyóem tpuawmh em;awmif;yJjzpfw,f/ tJh'D em;awmif;u a&mifjcnfvTwfwJh twGuf pkef;twwf jzpfr,fvdkY ab;u 0dkif;qdk? taemf&xm rsufpdeJY wyftyfvnf; jrifa&m? eef;awmfeJY rxdkuf qdkum ae&yf jyefvTwfygw,f/apmrGefvS armjynf tjyefvrf;rSm em;awmif; a&xJjyKwfus? jyef&SmrawGU? aemuf aumif;uifrSm jyefawGU/ tJh'D t&yfrSm apmrGefvS bk&m;wnfw,f/ a&Tpm&H bk&m;jzpfygw,f/ 'Dvdk bk&m;wnfwJh owif; taemf&xm Mum;wJhtcg *lbk&m; rsufESmawmf[m armjynfbuf vSnhfxm;&if apmrGefvStm; owfapvdkY trdefY&SdowJh/ 'gudk apmrGefvS odwJhtcg odMum;rif; tultnDeJY nwGif;csif; bk&m; rsufESmawmfudk yk*Hjynfbuf jyefvSnfhcJhw,fvdkY qdkygw,f/
tJh'Duae taemf&xm[m oa&acwå&mbuf c&D;qufw,f/ 'Gwåaygifrif; wnfwJh apwDudkzsuf? "mwfawmf ezl;oif;uspfudk ,lNyD; yk*HrSm a&Tpnf;cHkapwD wnfygw,f/ oa&acwå&mNrdKUudkvnf; &efolwdkY toHk;csrSm pdk;&drfwJhtwGuf zsufqD; ypfcJhw,fvdkY qdkw,f/
&cdkif&mZ0ifrSmawmh taemf&xm &cdkifcsDNyD; r[mjrwfrked bk&m;udk yifhwm r&wJh twGuf oif;uspf"mwfawmfudkyJ yifhaqmif oGm;&w,fvdkY azmfjyxm;aMumif; rSefeef;u azmfjyygw,f/ rSefeef;uawmh oif;uspfawmf "mwfawmf 2ck (&cdkifwpfck? oa&acwå&mwpfck) jzpfr,fvdkY ,lqaMumif; a&;om;xm;ygw,f/
usefppfom;wdkYu,fwJh yJcl; eJY rPdpE´m
wpfaeYrSm yJcl;udk *Rrf;ppfonfawG vmwdkufwJhtwGuf taemf&xmudk ppful awmif;ygw,f/ taemf&xmu jrif;ppfonf 4 odef; apvTwfr,f qdkum ol&Jaumif; ppfonf 4 OD; eJY ukvm;ajcvsif wyfom; 40 apvTwf
jrefrmusL;ypfzdk&rf 28
icy rSefeef;&mZ0if. . .
vdkufw,f/ jrif; 4 aumifyJ jrifawmh yJcl;bk&if pdwfxJ odyfrMunfrvif jzpf&w,f/ 'gayr,fh usefppfom;wdkY tpGrf;jyum *Rrf;ppfwyf AdkvfcsKyf 4 a,mufudk t&Sifzrf;EdkifcJhw,f/
yJcl;bk&ifu tvGeftxifBuD;NyD; taemf&xmbk&ifudk olUtcspfqHk; orD;awmf a&Ttqif;&Sd rPdpE´mudk qufow,f/ rPdpE´meJY tav;csdef wlwJh jcaoFh½kyfwk udkvnf; wpfygwnf; vufaqmifay;w,f/ 'gawGudk vrf;rSm ol&Jaumif; 4 a,muf wpfnpD uif;apmifh&owJh/ usefppfom; apmifhwJh tvSnfhrSm rPdpE´meJY azmufjym;rdw,f/ aemuf taemf&xm qDa&mufvdkY tav;csdef jyefcsdefwJh tcgrSm jcaoFh½kyfu rPdpE´m rif;orD;xuf ydkNyD; ayghaeygowJh/ tJh'DrSm usefol&Jaumif; 3 a,muf jzpfwJh iaxG½l;? ivHk;vufz,f? anmifOD;zD;wdkYu 'Dvdkjzpf&wJh vufonf w&m;cH[m usefppfom; udk,fawmf jzpfygaMumif; taemf&xmudk jyefvnf avQmufwif Muygawmhw,f/ taemf&xmvnf; a'gotdk; aygufuGJ cJh&w,f/ ighvdk bk&if? igh&JU b@mudkrS vkyf&ufavjcif; ayghav/
xGufajy;wJhusefppfom; eJY orÇLv
taemf&xm[m trsufa'go acsmif;acsmif;xGufNyD; usefppfom;udk BudK;wkyfum a&SUawmfoGif;apw,f/ a&SUa&mufvmwJh usefppfom;udk a'go xGufvGef;vdkY vufxJu t&dE´rmvSHeJY vSrf;ypf&mrSm vSHu BudK;udkxdNyD; BudK;awG jywfxGuf oGm;ygw,f/ 'gudk tcGifhaumif;,lum usefppfom;u vSHudk aumufudkifNyD; w[kefxdk; xGufajy;awmhwmygyJ/
a&wpfwef? ukef;wpfwef ajy;wJh usefppfom;udk taemf&xmu ukvm;ppfom; 7 a,muf vTwfNyD; towfcdkif;ygw,f/ tJh'D ppfom; 7 a,muf[m usefppfom;udk vif;vif;&Sif;&Sif; rwdkuf&JbJ oltdyfaysmfrS wdkufr,fvdkY &nf&G,fNyD; NcHKxJykef;aepOfrSm b,fvdkrS vSHpdkufr&wJh usefppfom;? a'goxGufxGufeJY NcHKxJ ypfxnfhvdkufwJh vSHu tJh'D 7a,muf pvHk;udk xkwfcsif;ayguf yef;oDovdk xdk;pdkuf oGm;ygowJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 29
icy rSefeef;&mZ0if. . .
rdef;rudpöaMumifh toufvk xGufajy;vm&wJh usefppfom;[m aMumif;jzL t&yfudk xGufajy;&if; rxD;&aoh&JU wlr? orÇLv qdkwJh tysdKacsmav; aewJht&yfudk a&mufvmygw,f/ (awmfav;00if orÇLv r[kwf/) tJh'DrSmvnf; usefppfom;[m aemufxyf Zmwfvrf; wpfyk'f qufcJhygw,f/
(&mZwreftrwf eJY yOöuvsmeD taMumif;? NyD; usefppfom; eJY rPdpE´m taMumif;awGudk EIdif;,SOf pOf;pm;&if; tJh'Dacwfu taMumuf &qHk;jzpfwJh rif;jypfrif;'Pf ao'PfudkrS raMumuf? wPSm&m* twGuf rif;b@mudkyif cdk;csifcdk;&ygap toufudkyif pGefY0HhcJhwJh om;tz ESpfa,muf? ESpfBudrfwdkifwdkif b@mwdkuf tazmufcH&wJh rif;taemf&xmwdkY taMumif; av;av;eufeuf awG;qqifjcif aecJhrdygw,f/)
oD[dkupG,fawmf
taemf&xm[m qifjzLwpfaumifvufaqmifay;NyD; oD[dkpG,fawmfudk awmif;jyefygw,f/ taemf&xmapvTwfwJh wrefavS[m oD[dkudk 7 &ufeJY a&mufowJh/ odMum;rif;tuleJY pG,fawmf wpfqlyGm;? aemuf bk&ifudk,fwdkif acgif;&Guf o,faqmif? a&xJ vnfyif;jr§Kyfonf txd yifhNyD;rS avSay:wifygw,f/ ykodrfqdyfurf;rSm apmifhaewJh taemf&xm udkvnf; xdkenf; twdkif; pG,fawmf to,fcdkif; ygw,f/ yxr enf; rrSefvdkY oabFm jyefvSnfh oGm; ygw,f/ aemufrS taemf&xm udk,fwdkif vnfjr§Kyfatmifa&xJqif; yifhaqmifrS yifhvdkY &ygowJh/ tJh'D pG,fawmfudk a&Tpnf;cHkrSm Xmyem cJhygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 30
a½Tpnf;ckH (classics-central.com)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
taemf&xmed*Hk;
taemf&xmrif; anmifa&Tbufu bk&m;wnfNyD; yk*Hjynftjyef? NrdKUxJ t0ifrSm rkqdk;wpfa,mufu uRJ½dkif;wpfaumif aomif;usef; aeaMumif; vmavQmufw,f/ tJh'DrSm taemf&xmu eef;awmfbufu jyefvSnfhum udk,fwdkif qifpD;NyD; uRJudkwdkuf&mrSm uRJcwfvdkY aow,f/ aowJhtcsdefrSm oufawmf 75 ESpf &SdygNyD/ raocifrSm zm;txD; taoudk xrf;NyD; idkaewJh zm;reJY edrdwfjy cJhw,fvdkY qdkw,f/
0DuDyD;'D;,m;vm jrefrmordkif;tusOf;
,aeY jrefrmjynf tv,fydkif;xJudk ysLawGu pwiftajccscJhNyD; aemufydkif; rGefwdkY pwif tajccscJhMuw,f/ taemuf½dk;r wpfbufrSm &cdkif awGvnf; &SdaecJhw,f/ urf;,H? ouf qdkwJh vlrsdK;awGvnf; &SdcJhw,f/
ysLawG[m tifrwef ,Ofaus;odrfarGUwJh vlrsdK;awGvdkY w½kwf ordkif;rSm awGU&w,f/ ydk;aumifawG owf&rSmpdk;vdkY ydk;csnftppfudk r0wfbJ ydk;csnf twkom 0wfowJh/ ppfqdkwm rod/ axmifqdkwmr&Sd/ 7 ESpf uae touf 20 txd bkef;MuD;ausmif;rSm pmoif&/ tJh'D ysLawG[m City States ac:wJh NrdKYjyEdkifiHawGom wnfaxmifcJhNyD; tifyg,m rxlaxmif EdkifcJhbl;/ b,fxlaxmif EdkifyghrvJ? ppfrS rwdkufbJudk;/ wnfcJhwJh NrdKUjyawGuawmh waumif;? oa&acwå&m? [efvif; pwmawG jzpfw,f/ bmoma&;rSm r[m,me vTrf;rdk;vmcJh/ aemufydkif; w½kwfawG vmwdkufvdkY ysLwdkY ysufoHk;&w,f/ wjznf;jznf;eJY MuD;xGm; vmwJh Armtkyfpk xJrSm a&maESm aysmufuG,foGm;cJhw,f/
tifyg,m wpfpkxJ pwif xlaxmifwmu rGefawGjzpfw,f/ 10 &mpk avmufrSm rGefjynfudk crmawGwdkufawmh uaeY jrefrmjynf tv,fydkif;udk xGufajy;/ ausmufqnf w0dkuf/ aemuf ajrmufbufu qif;vmwJh ArmawG yk*HrSm tajccs/ NrdKUjyEdkifiHwnf/ yk*g&mr)
jrefrmusL;ypfzdk&rf 31
icy rSefeef;&mZ0if. . .
taemf&xmoHk;oyfcsuf
jrefrm&,fvdkY pwif jzpfvmwm uawmh taemf&xm aMumifhyJ jzpfygw,f/
olu vuf&Sd jrefrmjynfajryHkeJY cyfqifqif taetxm; tifyg,mwpfckudk pwif xlaxmifEdkifcJhwm jzpfw,f/ 'gaMumifhyJ olYudk yxrjrefrmEdkifiH wnfaxmifolvdkY ordkif; armfuGef;wifcJhwm jzpfygw,f/
olU&JU t"du atmifjrifrIawGu rGefudk odrf;EdkifcJhwm eJY Ak'¨omoem xGef;um; vmwmawG jzpfw,f/ rGefpmudk tajccHwJh jrefrmpm ay: vmw,f/ &Srf;udk odrf;oGif;EdkifcJhw,f/ &cdkifudk odrf;oGif; EdkifcJhw,f/
raumif;wm wcsdKUvnf; &Sdw,f/ usefppfom;udk owfcsifaZmeJY rqifrjcif tjypfrJhwJh jynfol axmifcsD owfcJhwm? rdef;rudpöeJY ywfouf vm&if oabmxm; ao;odrfvGef;wm? ab;pum;udk rcsifhrcsdef ,Hkwwf wm? pwmawG jzpfygw,f/
aumif;wmeJY raumif;wm csdefxdk;Munfhvdkkuf&if aumif;wJhbufu trsm;BuD; tav;om aewmudk awGU&w,f/
jrefrm qdkwmudk bmom? omoem? ,Ofaus;rI tqifhtwef;awGeJY urÇmh tv,frSm pwif arG;zGm;ay;EdkifcJhwJh taemf&xm[m jrefrmhordkif; twGuf *kPftjyKxdkufqHk; bk&ifwpfyg;vdkY ,lqrdygw,f/
tJh'Dawmh wpfqufwnf; ygyJ/ ppfvSygNyD qdkwJh jrefrmvlrsdK;[m bmvlrsdK; awGrsm; ygaervJ pOf;pm;Munfhrdw,f/ ArmwpfrsdK; wnf;vm;/ rjzpfEdkifygbl;/
&mZ0ifrSm rSwfwrf;wifcJhwJh tkyfcsKyfol vlwef;pm;rSm wpwp aoG;aESm vmcJhwmudk axmuf½INyD; atmufajc jynfolvlxkrSm b,favmufrsm; aoG;aESmaecJhrvJ? quf awG;Munfhrdw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 32
icy rSefeef;&mZ0if. . .
ueOD; rlvtp uawmh Armayghav/ aemufawmh ysLaoG;enf;enf;? &cdkifaoG;enf;enf;? rGefaoG;enf;enf;? &Srf;aoG;enf;enf; a&mvmcJhw,f/ 'guyJ jrefrmtppf jzpfw,fvdkY ,lq&rSm jzpfaMumif; qifjcifoHk;oyf rdygw,f/
apmvl;rif; (at'D 1059-1064)
vQrf;vQrf;awmuf taz taemf&xm&JU wpfOD;wnf;aom om;jzpfol apmvl;u tazhajc&m reif;EkdifcJhygbl;/ eef;oufu rSefeef;tvdk 5 ESpfyJ &Sdygw,f/
apmvl;rif;[m zcif taemf&xm&JU rdzk&m;awGudkyJ qufvuf odrf;ydkufcJhygw,f/ &mZ0ifxJrSm rdzk&m;topf rawGU&/ tazhvufus rdzk&m; 2 yg;udk quf,lw,f/ wpfyg; uG,fvGefawmh usefppfom;eJY ndpGef;cJhwJh rPdpE´m ac: oD&dpE´ma'0D ac: cifOD;udk rdzk&m;acgifMuD; ajr§mufw,f/ OD;aqmufyef; bGJUay;w,f/ om;awmfwpfyg; apm,Gef; qdkwm arG;ayr,fh tarb,folvJ azmfjyrxm;/ rPdpE´meJY&wJh om;vdkY ,lq &ygw,f/ 'gqdk rGefaoG;wpf0uf aygh/
apmvl; bk&ifjzpfcsdefrSm usefppfom;[m jynfajy;b0eJY orÇLveJY taMumif;yg aecsdefjzpfygw,f/ apmvl;u rSL;rwfawG&JU wdkufwGef;csufudk vdkufemNyD; usefppfom;udk jyefac:wJhtcg usefppfom;u udk,f0efeJY orÇLvudk vufpGyfwpfuGif; ay;NyD; om;-arG;u vdkufvmvdkY rSm&pfum xm;ypfcJhygw,f/ jyefa&mufawmhvJ usefppfom;u NidrfNidrfraeygbl;/ cifOD;eJY pum;ajym[,fqdk[,f Zmwfvrf;jyef½Iyfw,f qdkum apmvl;u 'vudk jyefESifygw,f/ aemuf rSL;rwfawG wdkufwGef;jyefawmh apmvl;u aemufwpfMudrf jyefac:cJh&jyefw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 33
icy rSefeef;&mZ0if. . .
('Dvdk usefppfom;udk ESpfBudrf jyefac:cJh&wJh apmvl;rif;udk rSL;rwfawG pum; em;raxmifbl;vdkY rSefeef;u ajymxm;wJhtwGuf apmvl;&JUvkyf&yfeJY rSefeef;&JUta[m uGJvGJaewm owdxm;rdygw,f/
apmvl;rif;om olUtazvdk rdef;rudpörSm oabmxm;ao;ol trSef jzpfygu usefppfom;udk owfypfwm MumvSaygh/ rSefeef;&JU pmtoGm; tvmt& apmvl;rif;[m rdef;rudpö pdwfr0ifpm;ol jzpfovdk wpfcsdefwnf;rSm oabmxm;BuD;ol wpfa,muf? yk*¾dKvfa&;eJY wdkif;jynfa&; cGJjcm;wwfol wpfa,muf jzpfaewmudk qifjcifrdvdkufygw,f/)
apmvl;rif;rSm i,foli,fcsif; EdkYpdkYbuf wpfa,muf&Sdw,f/ olUq&m&JUom; jzpfowJh/ rSefeef;u olUeHrnfudk i&refuef;? OD;ukvm;u i&ref vdkYqdkw,f/ rsufpd wpfzufuef;aewJh twGuf i&refuef;vdkY wGifyHk&ygw,f/ taemufu okawoD wcsdKUu i&efrefcef; vdkY ,lq Muw,f/ rif;MuD;&JU oli,fcsif;qdkawmh yJcl;NrdKYudk tydkifpm;&w,f/
wpfaeY apmvl;eJY i&ref tefupm;Mu&if; tcsif;rsm;&muae i&ref ykefuefygw,f/ 'gudk apmvl;eJY usefppf yl;aygif; wdkufw,f/ qiftwk? vltwkawG &GHEGHxJ tuGufqifxm;wJh i&efref&JU vSnfhuGufxJ ESpfa,mufpvHk; rqifrjcif 0ifrdMu&JU/ usefppfom;u xGufajy; vGwfajrmuf oGm;w,f/ apmvl;uawmh i&ref vufxJ usef&pfcJhygw,f/
yk*HrSL;rwfawGu apmvl; r&SdwJhtwGuf usefppfom;udk xD;eef; tyf&mrSm usefppfom;u jiif;NyD; apmvl;udk oGm;u,fr,fqdkum wpfudk,fawmf pGefYpm;cef;zGifhcJhw,f/
usefppfom; apmvl;udk cdk;xkwfwJh tcef;uawmh trsm;od &mZ0if jzpfygw,f/ apmvl;u usefppfom;udk r,HkouFm jzpfNyD; atmfwJhtwGuf usefppfom;u ]]rGefwdkYvufrSm acG;ao 0ufao ao&pfawmh}} qdkum ypfcscJhw,f/ NyD; xGufajy;wJh usefppfom;udk ewfu avStoGifzefqif; apmifha&SmufvdkY vGwfajrmufcJhowJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 34
icy rSefeef;&mZ0if. . .
&mZ0ifrSmawmh usefppfom; xGufajy;&if rdef;rwpfa,muf &wmygyJ/ tckvJ xD;vIdift&yfudk ajy;w,f/ xD;vIdif&Gmpm;&JU orD;eJY taMumif;yg jyefw,f/ 'gaMumifh xD;vIdifrif; vdkYvnf; trnfwGifowJh/
apmvl;udk u,fwJhjzpf&yf[m rsufjrifoufao r&SdbJ usefppfom; jyefajymcsufudkom rSefeef;u rSwfwrf;wif xm;wm awGU&&JU/ 'Djzpf&yf uav;[m apmvl;udk &mZ0ifrSm vlpOfrrDwJh rif;wpfyg; tjzpf tawmfuav; txdemapcJhwmawmh trSefyJ jzpfygw,f/
i&refuef;
i&ref[m apmvl;udk owfNyD; xD;vIdift&yfu usefppfom;eJY qufNyD; wdkufcdkufw,f/ i&ref[m acolawmh r[kwf/ usefppfom;udk wpfBudrf Edkifzl;ol jzpfw,f/ i&refudk tEdkifwdkufwmvnf; &mZ0ift& usefppfom; r[kwfbJ olU&JU wynfh rkqdk;ipOfh jzpfygw,f/
i&ref avSeJYvmpOfrSm ipOfhu om,mwJh iSufoHjyKw,f/ 'gudk i&refu iSufoH om,mvScsnf;vm; qdkum a&Tazmif jywif;udk zGifhtMunfhrSm av;eJYypfvdkY rsufvHk;taumif;udk rSefNyD; aow,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/
'gudk axmuf&INyD; i&ref[m tEkynm "mwfcHjyif;olvdkY ,lqrdw,f/ wdkuf&,fcdkuf&,feJY wdkufyGJawGMum;xJrSm ppfudkarhNyD; iSufoHudk om,m rdjcif;aMumifh tEkynmcHpm;rI tm½Hkjyif;wJh i&ref[m rGefvlrsdK; wpfa,muf rsm; jzpfae rvm; vdkYawmif awG;xif rdygw,f/ usefppfom; uvnf; ]ukvm;vufrSm ao&pfawmh} vdkY rajymbJ ]rGefwdkYvufrSm ao&pfawmh} vdkY qdkcJhwmudkvnf; jyefajymif; trSwf&rdw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 35
icy rSefeef;&mZ0if. . .
apmvl;rif;oHk;oyfcsuf
rSefeef;u apmvl;[m vkyf&nfMuH&nfr&Sd? rSL;rwfawG pum; em;raxmif? taysmftyg;yJ vdkufpm;w,fvdkY a&;w,f/ wzufu apmvl;taMumif; azmfjyxm;orQ zwfMunfhjyefawmh rSL;rwfawGpum; em;raxmifwm wpfckrS rawGU&/ taysmftyg; vdkufpm;wmvnf; rzwfrd/ rdef;rawmif tazhvufus 2a,mufyJ quf,lcJhwm awGU&w,f/
rSefeef; pmudk,ft& apmvl;[m rif;nHh jzpf&ifawmifrS rif;qdk; r[kwf ovdk oabmxm; odrfzsif;olvnf; r[kwfacsbl;/ udk,fhrdef;reJY tazvufxufuwnf;u Zmwfvrf;½IyfcJhol usefppfom;udk Oy,fwrsOfeJY owfypfwmrsdK; rvkyfbJ aumif;aumif;rGefrGef tyg;jyefac: ajr§mufpm; uwnf;u olU&JU oabmxm;BuD;rIudk jrifEdkifygw,f/
'Dvdk oabmxm;MuD;ol? awmfwJhrif; r[kwfawmif rif;aumif; wpfa,mufjzpfol apmvl;[m usefppfom; vmcdk;wJhtcsdefrSm olYudk zrf;xm;wJh i&refudk ,Hkpm;NyD; atmf[pf&avmufatmif odrfi,fEHkcsm nHhzsif;ol wpfa,muf jzpfapcJhwJh usefppfom;&JU wpfudk,fawmf jyefajym Zmwfvrf;[m ,kwådodyfr&SdwJh ordkif;0if jzpf&yfwpfck tjzpf rQrQww qifjcifoHk;oyf rdygw,f/
wqufwnf;rSmyJ apmvl;[m ordkif;u owfcJhwJh rif;wpfyg; jzpfav rvm;vdkYvnf; awG;xifrdaMumif;yg/ bmyJjzpfjzpf oabmxm; BuD;wm? yk*¾dKvfa&;? wdkif;jynfa&; cGJjcm;wwfwm av;awGu vGJ&ifawmh apmvl;[m olUtaz taemf&xmudk ajczsm;awmif rrDcJhwJh rif;wpfyg; jzpfw,fqdkwJh tcsufudkawmh 0efcH&vdrfhrSm jzpfygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 36
icy rSefeef;&mZ0if. . .
usefppfom;rif;
apmvl;eJY i&efref usqHk;NyD;wJhaemuf usefppfom; rif;jzpfvm ygw,f/ yk*Hrif;quf r[kwf/ txufu qdkcJhovdk usefppfom;[m &cdkif-Arm jzpfygw,f/
usefppfom;rSm rdzk&m; 4 yg; &Sdygw,f/ y&dr®om;vdkY trnfwGifwJh usefppfom;eJY i,foli,fcsif; y&dr®t&yfu ty,f&wem? yJcl;Oóm rif;orD; cifOD;? rxD;wlr orÇLv eJY xD;vIdif&Gmpm;orD; cifwefwdkY jzpfygw,f/ aemufqHk;rS &mZukrm&fudk csDNyD;a&mufvmwJh orÇLvudk OD;aqmufyef;bGJUay;cJhw,f/
rdzk&m;MuD; ty,f&wemeJY&wJh orD;u a&Ttdrfonf/ wcsdKUpmtkyfu a&TtdrfpnfvdkY a&;w,f/ rSefeef;tac: tJh'D a&TtdrfonfeJY yxrqHk; cspfBudKufrdolu [dE´Lukvm; y#duú&m;rif;om;/ usefppfom;u oabmrwlbJ apmvl;&JUom; ajcroefwJh apm,Gef;eJY ay;pm;w,f/ tavmif;pnfoludk arG;w,f/ taemf&xm&JU jrpf? usefppfom;&JU ajr; aygh/ usefppfu ajr;jzpfol tavmif;pnfoludk tdrfa&SUt&m ay;w,f/ tJh'DaemufrS om;awmf &mZukrm&fay:vmowJh/ rSefeef;u aZ,sacwå&mqdkwJh bGJUtrnfudkom azmfjyNyD; &mZukrm&f trnf rawGU&/ om;jzpf&ufueJY xD;eef;tarG r&cJholyg/ tJh'Duae ]]om;um;t&if;? ajr;um; tzsm;}} qdkwJh qdk½dk;pum; ay:vmygowJh/
(rSefeef;rSm rygayr,fh &mZukrm&f a&;xdk;cJhwJh jrapwDausmufpm[m ysL? jrefrm? ygVd? rGef bmomawGeJY a&;xdk;xm;NyD; jrefrmpm&JU tp vdkY okawoDwdkY rSwfwrf;wif xm;w,f qdkwJh tcsufuav; Mum;jzwf ajymvdkygw,f/)
jrefrmusL;ypfzdk&rf 37
usefppfom; - tmeE´mbk&m;(www.seasite.niu.edu)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
tavmif;pnfoludk a&Ttdrfonf&JU i,f&nf;pm; y#duú&m; aoNyD; 0ifpm;wmvdkY qdkw,f/ wcsdKU ordkif;tqdk usefppfom;u rGef-Arm cspfMunfa&; twGuf a&Ttdrfonfudk rEl[m&JUom;eJY vufqufay;cJhwm jzpfowJh/ usefppfom; xD;eef;twGuf jyefwdkuf&mrSm rGefwdkYu t"du tultnD ay;cJhvdkY vdkY qdkygw,f/ 'gayr,fh a&Ttdrfonf&JU a,mufsm;[m apm,Gef;yJ jzpfjzpf? rEl[m&JUom;yJ jzpfjzpf tavmif;pnfol uawmh rGefaoG;ygwm trSefyg/ apm,Gef;&JU rdcif[m b,folqdkwm rSefeef;u ra&;xm; aomfjim; apmvl;&JU wpfOD;wnf;aom rdzk&m;[m cifOD; jzpfaecJhvdkYyg/
usefppfom;oHk;oyfcsuf
usefppfom;uawmh taemf&xmhajc&m eif;Edkifw,fvdkY qdk&r,f/ olUvufxufrSm taemf&xm&JU atmifjrifrIawG qwdk;yGm;vmcJhw,f/ taemf&xm rNyD;jywfcJhwJh a&Tpnf;cHkudk tNyD;wnfw,f/ tme'´mvdk vuf&majrmuf wefcdk;BuD; bk&m;awG wnfcJhw,f/ ydkNyD; uspfvpfcdkifrmwJh jrefrm tifyg,m wpfck jzpfvmatmif pGrf;aqmifEdkifcJhw,f/
twdkcsKyf ajym&&ifawmh jrmayGvGef;wm odkYr[kwf jrmpGHvGef;wm uvGJvdkY usefppfrif;[m &mZ0ifvm rif;aumif;wpfyg; jzpfw,fvdkY tMurf;zsOf; ,lqrdygw,f/
aqG;aEG;csuf/ /
icy - rSefeef;u y#duú&m; qdkvdkufwJhtwGuf tJh'Dwdkif;jynfudk vdkuf&Smawmh tdEd,&JU [dE´Lwdkif;jynfwpfck jzpfaewm oGm;awGU&wmyg/ tJh'Dacwfu yk*Hu wefcdk;xGm;awmh y#duú&m; eJY yk*Hu tawmf ul;vl; qufqHrIawG&SdcJhyHkyJ/
jrefrmrif;rsdK;awG xJrSmvnf; ukvm;aoG; rygbl;vdkY ajymr&Edkifbl;/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 38
icy rSefeef;&mZ0if. . .
tapmydkif;u tavmif;pnfoludkawmif y#duú&m;eJY &wJhom;vdkY xifvdkufrdao;w,f/ y#duú&m;u rif;orD;eJY csdef;awGUzdkY jr&Sifqdkvm; iHkNyD; aumif;uifuvm? tapmifhawGudk vmbfxdk;NyD; ESpfudk,fwnf; awGUwm udk;As/ aemufqHk; aowmawmif aumif;uifrSm &Sift&[HeJY tawGU? a&TtdrfonfeJY apm,Gef; r*Fvmowif;tMum;rSm jr&Sif yg;pyfuvGwfus? vluvJ jyKwfusNyD; aoyGJ0if&owJh/ aemuf rSefeef; rluGJuyJ udk,fhudk,fudk owfaow,fvdkY qdkw,f/
'ghaMumifh rSefeef;rl&if;eJY bmomjyefudk zifjyefacgif;jyef aocsmatmif jyefzwfjzpfw,f/ tavmif;pnfol[m ukvm;rsm;jzpfaervm;aygh/ aemuf jrefrmpmu odyfr&Sif;ayr,fh t*Fvdyfbmomjyefu ydk&Sif;ygw,f/ tavmif;pnfol[m y#duú&m; aovdkY 0ifpm;w,favmufyJ rSefeef;u qdkcsifyHk&w,f/
Mokenlay - a&Ttdrfpnfudk ukvm;eJY ray;pm;csifvdkU oxHk wvdkif;rif; rEk[m&JUtquf apm,Gef;eJY ay;pm;vdkufw,f qdkuwnf;u bmomrwl vdkUbJ NzpfygvdrfYr,f/ wu,fvdkU usefppfom;u bmoma&; udk tav;rxm;&if y#du©&m;u vuf&Sd rif;om;bJ? apm,Gef;u eef;usbk&if&JU tquftEG,fbJ edrfYwmaygY/
y#du©&m; EdkifiHu qEé qdkwJY b*FgvDedkifiH r[kwfvm;/ [dE´LedkifiHav? at'D 12avmufrSm r*dkNrif;wyfu 0ifodrf;oGm;wm/
icy - udkarmfuif; aus;Zl;aMumifh ajym&r,f? uRefawmfh pmxJ trSm;MuD;wpfck &SmawGUoGm;w,f/
bmomrwlvdkY ray;pm;wmvm; qdkwJhtcsuf/
tJh'DrSm pmawGjyefppf&if;eJY uRefawmfhtrSm;udk jyef&SmawGUcJhygw,f/
usefppfom;u olUorD;udk ukvm;eJY ray;pm;wJh taMumif; &if;u ]]yk*Hjynf[m ukvm;jynf jzpfoGm;rpdk;vdkY}} vdkY ajymygw,f/ bmom taMumif;ryg yg/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 39
icy rSefeef;&mZ0if. . .
tJh'DrSm y#duú&m;qdkwJh wdkif;jynfeHrnf aemuftvdkufrSm [dE´L wdkif;jynf vdkY udk;um;xm; wmudk tvG,fwul ,loHk;rdcJhwJh uRefawmfh trSm;udk oGm;awGU&wmyg/
wu,fh r[mtrSm;ygyJ/ aus;Zl;yg udkarmfuif;/
y#duú&m;[m a&S;,cifu [dE´Ljzpfayr,fh aemufydkif; Ak'¨bmomEdkifiH jzpfcJhzl;ygw,f/ r[m,me*dkPf; jzpfygowJh/ yk*Hjynfu t&nf;BuD; awG[m r[m,me jzpfawmhum tJh'D y#duú&m;eJY trsm;BuD; ul;vl; qufqHrI &SdcJhygw,f/ (AdkvfrSL;b&Sif-taemf&xmt&ifu jrefrmEdkifiH)
qefem; u 13 &mpkavmufrSmqdkawmh tJh'Drwdkifcif ygvm; qdkwJh wdkif;jynf jzpfEdkifygw,f/ usefppfom;u 11&mpk tukefavmufrSm rif;jzpfawmh tJh'Dwdkif;jynfeJY tcsdefudkufygyJ/ 0DuDuvnf; Pala udk Ak'¨bmom wdkif;jynfvdkY qdkw,f/
aemufydkif; wmufh vlrsdK;awG 14 &mpkavmufrSm 0ifwdkufawmhrS y#duú&m;[m tpövmrfwdkif;jynf jzpfoGm;cJhw,f/ ,aeY b*Fvm;a'h&Sfaygh/
usefppfom; orD;eJY y#duú&m rif;om;wdkY EspfOD; pvHk; Ak'¨bmom awGjzpfMuwJh twGuf bmomwl? vlrsdK;rwl jzpfygaMumif; trSm; jyifvdkuf &ygw,f/
atmf ... &mZ0ifrSm ukvm; ... ukvm; qdkwdkif; vnf; bmomuGJ r[kwf yguvm; vdkY uRefawmfh trSm; udk qifjcifrd ygawmhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 40
The Pala university of Nalanda(en.wikipedia.org)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
tavmif;pnfol
tavmif;pnfol[m &cdkif-rGef-Arm aoG;aESmwJh jrefrmbk&ifwpfyg; jzpfygw,f/ &mZ0ifrSmawmh c&D;toGm;EdkifqHk; rif;vdkY qdk&r,f/ rdzk&m; av;yg; &Sdw,f/
jrefrmjynf awmifbufwcGif? ajrmufbufwvTm; c&D;oGm;cJh&mrSm NrdKUjytkyfcsKyfa&; pepfudkvnf; pepfwus xlaxmif ay;EkdifcJhw,f/ &Gm? NrdKU? c½dkif ponfjzifhaygh/ aps;uGufawGrSm tav;? tcsdef? twG,fawGeJY ywfoufvdkY jrefrmpepfjzpfwJh usyf? rl;? yJ? wif;? cGJ? pdwf? jynf? cGuf pwmawG wajy;nD owfrSwfay;EdkifcJhw,f/ ae&mtESHUvnf; bk&m; ykxdk;awG wnfxm; udk;uG,f EdkifcJhoaygh/
rGefjynfa&muf? ykodrfa&muf? oD[dka&muf? rmefatmifuRef;a&muf? rvm,kuRef;a&muf? weoFm&Da&mufeJY a&mufwJht&yfrSm armif;rrdóH wcsdKUxm;&pfNyD; aejynfawmfjyefw,f/ olUvufxufrSm trIxrf;awG? qifawG? jrif;awG t&rf;yifyef; MuowJh/ w½kwfudkvnf; ab;awmf taemf&xmvdkyJ pG,fawmfawmif;zdkY a&mufcJhw,f/ OD;wnfbGm;u yifhcGifhay;ayr,fh taemf&xmvdkyJ yifhvdkYr&/ wyfacguf jyefcJh&owJh/
tavmif;pnfol&JU bkef;vuf½Hk; tpGrf;awGudkawmh rSefeef;u wcrf; wem; azmfjyxm;ygw,f/ touft&G,f BuD;vmcsdefrSm vlyHktv,f vufoD;vufarmif;wef;&m tom;ta& ysOf;wGJusaewmudk jrifawmh rif;y&dowf &,fMuowJh/ tJh'DrSm olUtpGrf;udk jycsifwmeJY wl&Gif;awmifrSm vlqdk;wpfa,muf aomif;usef;aew,fqdkum jrif;pD;ol&J av;a,mufudk tzrf;cdkif;? oludk,fwdkifu wl&Gif;awmifay:wuf? vlqdk;[efaqmifNyD; jrif;pD;ol&JawGudk wdkufazmufxGufcJhNyD; olUtpGrf;udk jycJhzl;ygw,f/
tavmif;pnfolrSm om;awmfoHk;yg;&Sdw,f/ tBuD;qHk;u rif;&Sifapm/ zcif tavmif;pnfoleJY tqifrajywmeJY ESifxkwfwm cH&w,f/ taMumif; &if;u ESpfcsuf/ yxrwpfcsufu y#duú&m;u qufo vmwJh bk&ifh
jrefrmusL;ypfzdk&rf 41
icy rSefeef;&mZ0if. . .
orD;awmf ukvm;r ybm0wDudk ol tcpm; 0ifcsdefrSm zcifbk&if&JU ovGefay:u qif;apwJh wpfcsuf/ aemufwpfcsufu teEÅol&d, trwf udk rif;0wfwefqmawG ay;oem;xm;wmudk roifhawmfbl; qdkum twif;cRwf apwJhwpfcsuf jzpfw,f/ 'gudk zcif tavmif;pnfol u ]]olom rif;jzpfvQifawmh ESdyfpufawmhrnf}} qdkum yxr tzrf;cdkif;/ aemuf rdzk&m;u awmif;yefrS jynfESif'Pfay;cJhygw,f/ om;vwf e&oludk awmh tdrfa&SUt&may;cJhw,f/
oufawmf 101 ESpfrSm rif;BuD; rusef;rrmjzpfawmh e&olu taz vkyfoludk eef;csNyD; a&T*lbk&m;rSm zrf;xm;w,f/ aeaumif;vmwJh tcsdefrSm om;jzpfolu t0wfykqdk;eJY zdowfcJhw,fqdkw,f/ rSefeef;uyJ rif;BuD;udk Al;pifatmuf xm;&mu Al;pifydaow,fqdkwJh aemufrluGJ wpfckudkvnf; azmfjyxm;w,f/
tazowfwJhom; e&ol[m eef;vkzdkY jyefvmwJh tpfudkjzpfol rif;&Sifapm udkvnf; tqdyfcwf owfum eef;wufcJhygw,f/
tavmif;pnfol oHk;oyfcsuf
wdkif;jynfwcGif vSnfhvnf EdkifcJhvdkY tkyfcsKyfa&;? pD;yGm;a&;awG pepfwusjzpfvmcJhayr,fh tjcm;wzuf uvnf; aejynfawmfudk tcsdefMumjrifhpGm ypfy,fxm;cJhwmaMumifh cdk;qdk;vk,ufrIawG xlajymNyD; wdkif;jynf rNidrf;csrf;cJhzl;qdkwJh rSwfwrf; uav;vnf; awGU&ygw,f/ odrf;oGif;cJhwJh wdkif;jynfawG&JU ykefuefjcm;em; rIawGvnf; rMumcP MuHKawGUcJh&w,f/ 'gawG[m yk*HNydKuGJysufpD;r,fh a&SUajy; vu©PmedrdwfawG vdkYvnf; ,lqaumif; ,lqEdkif ygw,f/ bmyJjzpfjzpf tavmif;pnfolrif;[m taemf&xm? usefppfom;wdkYeJY wpfwef;wnf; xm;EdkifwJh yxrjrefrm EdkifiHawmf&JU rif;aumif; wpfyg; jzpfw,fvdkY NcHKiHkoHk;oyfrdygw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 42
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 5
yk*Hrif;quf
e&olrif; (ukvm;usrif;)
yxrjrefrmEdkifiHrSm taemf&xm? apmvl;? usefppf? tavmif;pnfolwdkY aemuf rif;jzpfvmoluawmh tz^tudk owfom; e&olyJ jzpfygw,f/
e&ol[m taztavmif;pnfoludk owfNyD;csdefrSm ppfonfawGeJY eef;vkzdkYvmwJh tpfudk rif;&Sifapm udkvnf; yHhoul rax&fbkef;BuD; uae wqifh acR;odyfygw,f/ ppfonfawGrvdk? wpfudk,fwnf;vmyg? "m;udk xrf;í eef;wifay;yghr,faygh/ bkef;BuD;uvnf; ,HkMunfNyD; rif;&Sifapmu oGm;ac:/ a&mufvmwmeJY e&olu tpfudk&JU oHvsufudk xrf;NyD; eef;wif ay;ygw,f/ nusrS pm;awmfyGJxJ tqdyfcwf owfcJhw,fvdkY rSefeef;u qdkw,f/ yHhoulrax&fbkef;BuD;vnf; pdwfqdk;NyD; oD[dkjynf jyefcJhowJh/
e&ol[m ,cktcsdef txd yk*HrSm yxrqHk; ay:vmwJh rif;qdk; rif;npfvkdY qdk&r,f/ zcifay;chJwJh owdkYorD; udkvnf; owf? baxG;awmf udkvnf; owf/ oefpGrf;wJh &[ef;awGudk twif; vlxGufcdkif;awmh bkef;BuD;awGvnf; [dka&Smif'Dwdrf;eJY oD[dkjynf <uukefMuowJh/
(zcifvufus ukvm;rif;ord;udk owfrd&mrSm olzmwfodrf;zdkU tpjyKcJh ygawmhw,f/)
e&ol[m tawmfav; npfywfwJh rif;jzpfyHk&w,f/ tdrfom0ifNyD;&if a&raq;bl;/ vdifqufqHwJh tcgrSmvnf; a&raq;bl;wJh/ 'gudk rdef;rjzpfol ukvm;ru tvGef &GH&SmrdwJh twGuf bk&ifudk wrifwum a&Smifz,fz,f vkyfaecJhygw,f/ 'gudk &dyfrdoGm;wJh e&ol[m a'gowMuD; ukvm;rudk oHvsufeJY ckwfowfypfcJhygw,f/ 'Dudpöudk ukvm;r&JU zcif y#duú&m; bk&ifMuD; odoGm;wJhtcg vufpm;acszdkY&m twGuf ukvm;
jrefrmusL;ypfzdk&rf 43
icy rSefeef;&mZ0if. . .
ol&Jaumif; 8 a,muf apvTwfNyD; e&oludk vkyfMuHcdkif;w,f/ e&ol vnf; ao? ukvm; 8 a,mufvnf; aoaygh/ ukvm;owfvdkY aowJh twGuf ukvm;usrif;vdkY &mZ0ifrSm wGifusefcJhygw,f/
e&olrif;[m eef;ouf 4 ESpfxJ pHcJh&ygw,f/ tawmfqdk;wJh bk&ifvdkY oHk;oyfrdaMumif;yg/
rif;,Ofe&odcFrif;
e&ol vGefawmh yxrjrefrmEdkifiHawmf&JU 6 qufajrmufbk&if e&olY om;awmf rif;,Ofe&odcF eef;wufw,f/ rif;,Of&JU nDawmf e&ywdpnfol u tdrfa&SU rif;om;aygh/ rif;,Ofe&odcFrSm rdzk&m; 3 yg; &Sdygw,f/
a0VK0wD? ijynfh? atmifpGmi,f
wcgawmh awmxJrSm awGUwJh a0VK0wD rdef;uav;udk rif;BuD;tm; qufw,f/ em;&Gufum;um;eJYrdkY bk&ifu rBudKufbJ jyuf&,fjyKum nDawmfudk vTJay;vdkufowJh/ awmolqdkawmh rjyifrqifvnf; jzpfay raygh/
aemufawmh em;&Gufudk wefovdk jzwfNyD; taumif;pm; jyifqif vdkufwJh tcgrawmh tvSqHk;rdzk&m; jzpfvmcJhygw,f/ rif;,OftzdkY vGwfaomig; BuD;NyDaygh/ 'DtcsdefrSm a0VK0wDudk e&ywdpnfolu rdzk&m;t&m ay;xm;NyD jzpfwmrdkY rif;MuD;&JU c,frawmfaygh/ tJ'D c,frawmfudk wPSmrTefNyD; odrf;csifrdwmeJY nDawmfudk iaqmif;csrf;buf ppfcsDckdif;w,f/ e&ywdpnfoluvnf; &dyfrdowJh/ 'geJY jrif;cHijynfhudk wpfckckjzpf&if csufcsif; owif;ydkYzdkY rSmum aejynfawmfrSm csefxm;&pfcJhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 44
icy rSefeef;&mZ0if. . .
ijynfhuvnf; a0VK0wDudk rif;,Ofbk&if odrf;vQifodrf;csif; a&SUwef;a&muf tdrfa&SUrif;qD tajy; owif;ydkYygw,f/ c&D;a0;awmh jrif;udk cP tem;ay;? vrf;rSm wntdyfcJhoaygh/ 'gudk vrf;rSm wntdyfcJh& aumif;vm;qdkum e&ywdpnfolu armarmeJY owif; vmydkYol ijynfhudk tqHk;pD&ifw,f/ rdef;rwpfa,muf twGuf yxrqHk; uswJh aoG;vdkY qdkEdkifr,f/
tJh'Daemuf e&ywdpnfol[m i,fuRef atmifpGmi,fudkac:NyD; rif;,Ofudk vkyfMuHckdif;w,f/ atmifjrif&if rif;,Of&JU rdzk&m; 3 yg;xJu BudKufwJholudk ay;r,fvdkYvnf; uwdjyKowJh/
atmifpGmi,fu rif;,Ofudk tdrfomwufaewkef; vkyfMuHcJhw,f/ 'Daemuf e&ywdpnfol[m rdzk&m; a0VK0wDeJYtwl eef;wufcJhygw,f/
e&ywdpnfolrif;
tpfudkudk owfNyD; bk&ifjzpfvmwJh e&ywdpnfol[m atmifpGmi,fudk ay;xm;wJh uwdtwdkif; rdzk&m;ay;&r,fh tcsdefa&mufvmawmh r&D;awmf rdzk&m; 3 yg;uvnf; atmifpGmi,fvdk rif;rsdK;r[kwfwJhol vufxJ ra&mufvdkwmeJY bk&ifhudk 0dkif;NyD; idk,dkawmif;yefMuw,f/ e&ywdu oem;NyD; atmifpGmi,fudk ay;wJh uwd zsufcJhygawmhw,f/
]]rdzk&m; 3 yg;awmh ray;awmhbl;/ wjcm;BudKuf&m,l}} ayghav/ tJh'DrSm atmifpGmi,fu pdwfqdk;NyD; bk&ifudk ]]xGD}} vdkY qdkowJh/ 'Dawmhvnf; &mZa'goayghav/ aemufqHk;rSm e&ywd[m olUtrIudk atmifjrifpGmxrf;ay;cJhwJh atmifpGmi,fudk uGyfrsufcJhjyefygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 45
icy rSefeef;&mZ0if. . .
teEÅol&d,vuFm
e&ywd[m aemifawmf&JU vl,HkawGudk qufvuf okwfoif&Sif;vif; ygw,f/ tJh'DrSm rif;,Of&JU txdef;awmfom; teEÅol&d,vnf; ygoGm; cJhw,f/
rowfcifrSm ol pyfqdkcJhwJh vuFm 4 ydk'fuawmh jrefrmpmayrSm txif&Sm;qHk;vuFmyJ jzpfygw,f/ tav;jyK rSwfwrf;wifvdkygw,f/
olwnf;wpfa,muf? aumif;zdkYa&mufrl?
olwpfa,mufrSm? ysufvifhumom? "r®wmwnf;/
a&Ttdrfeef;ESifh? MuiSef;vnf;pH? rwfaygif;&Hvsuf?
aysmfpH&dyfNidrf? pnf;pdrfruGm? rif;csrf;omum;?
ork'´&m? a&rsufESmxuf? cPwufonfh
a&yGufyrm? wpfoufvsmwnf;/
Muifemoem;? ightm;rowf? ,ckvTwfvnf;
rvGwfMur®m? vlwumwdkY? cE¨mcdkifusnf?
twnfrNrJ? azmufvTJwwfonf? rcRwfpom? owÅ0gwnf;/
&Sdcdk;aumfa&mf? ylaZmftuRef? yefcJhwHk\
cdkufMuHK0dyguf? oHompufü? BudKufvwGefrl?
wHkYr,lvdk? MunfndKpdwfoef? ocifrGefudk?
csefbdpifppf? tjypfrJha&;? cGifhvQifay;\?
aoG;onftedpöm? ighcE¨mwnf;/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 46
icy rSefeef;&mZ0if. . .
'DvuFmudk zwfMum;emNyD;wJhaemuf e&ywd[m MuD;pGmcHpm;&NyD; vTwfapvdkY trdefYay;w,f/ vufvGef NyD;NyDqdkwm odvdkuf&awmh e&ywd aemifwjyif;pGm &rdygowJh/ tJh'DrSm igowfrdefYay;NyD;&if csufcsif;rowfbJ wpfvxm;NyD; ppfaq;ap? owfoifhrSowfapqdkNyD; trdefYay;cJhygw,f/
e&ywd[m a0VK0wD&,f? aemifawmfhrdzk&m; 3yg;&,f qdkawmh? pkpkaygif; rdzk&m; av;yg; &Sdygw,f/
tJh'Daemufydkif;awmh e&ywd[m rif;usifhw&m; 10yg;eJYtnD tkyfcsKyf wJh rif;wpfyg; jzpfvmw,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/ wdkif;jynfw0Srf; wdkif;cef; vSnfhvnfcJhw,f/ bk&m;ykxdk;ausmif;awG trsm;tjym;vnf; omoemjyKcJhygw,f/ yk*HjynfMuD; pnfyif0ajym cJhw,fvdkY qdk&rSm jzpfygw,f/
aemifawmfudk vkyfBuHpOfu tvG,fwul vkyfBuHvdkY &cJhwmaMumifh olUvufxufrSm twGif;udk,f&H? tjyifudk,f&H qdkNyD; tapmifhawG txltxJ csxm;cJhw,f/ eef;awmfxJ Muufwpfaumifawmif r0ifEdkifbl; qdkowJh/
oD[dkudkvTwfNyD; omoemawmf oefY&Sif;a&; aqmif&Gufw,f/ yk*HjynfrSmvnf; Ak'¨bmom omoem *dkPf;uGJawG trsm;tjym; ay:ayguf vmcJhw,f/
e&ywd[m olUtpfudk rif;,OfvdkygyJ/ olwpfyg; r,m;udkrS BudKufwwfw,f xif&JU/ a,mufzawmf okb&mZf&JU r,m;udk odrf;,l cJhjyefw,f/ okb&mZfvnf; t½l;jzpfaygh/ aemufawmh rdzk&m;awG 0dkif;ajzmif;zsvdkY okb&mZfudk udk,fvkyfawmfawG xJu BudKufwm,lvdkY qdkawmh okb&mZfu 2 a,muf awmif;cJhw,f/ t½l;ayr,fh t½l;yg; jzpfyHk&w,f/ 'gayr,fh olU&ifxJ 0ifMunfh&ifawmh b,fvdk&Sdr,f rodbl;/ udk,fhESvHk;onf;yGwf rdef;rudk tpfra,musmf;u odrf;wm cHvdkuf&wJh tjzpfayudk;/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 47
icy rSefeef;&mZ0if. . .
aemufxyfteEÅol&d,
rif;BuD;rSm &efrefiaxG;qdkwJh ol&Jaumif; wpfa,muf&Sdw,f/ wcgom; rif;BuD;avSudk rdausmif;qGJxm;wJh tcsdef wpfudk,fawmfpGefYpm; wdkufcdkufNyD; rdausmif;udk taoowfcJhzl;owJh/ usm;eJYwdkufvnf; Edkif? qifeJYwdkufvnf; Edkifqdkawmh yGJwdkif;ausmf jzpfaewmrdkY teEÅol&d, bGJUay;NyD; orD;awmf wpfyg;eJY vufqufapcJhygw,f/
om;awmfig;yg;
xD;eef; tarGay;zdkY&m om;awmfig;yg;&SdwJhtwGuf om;awmfawGudk 0dkif;apNyD; tv,frSm xD;jzLpdkufum xD;jzL,drf;wJhbufu rif;om;udk tdrfa&SUt&m ay;cJhw,f/ tJh'DrSm ti,fqHk;om;awmf aZ,sodcFrif;om; tdrfa&SUrif;jzpfvmw,f/ xD;vdkrif;vdk vdkY ac:MuygowJh/
e&ywdpnfol oHk;oyfcsuf
plVrPdwdkY? aumawmhyv’ifwdkYvdk wefcdk;MuD;bk&m;awG wnfcJhNyD; a&S;yk*Hrif;rsm;&JU aumif;arGudk qufvufxdef;odrf;EdkifcJhvdkY rif;aumif; wpfyg; jzpfygw,f/
tapmydkif;rSm uwdrwnfwJh rif;wpfyg;? ESdyfuGyfvGef;wJh bk&ifwpfql jzpfcJhayr,fh aemufydkif;rSm tawmfajymif;vJ oGm;cJhw,f/ 'gayr,fh ajymif;vJNyD;wJh aemufrSmawmifrS 'koeaomtrIudk wpfBudrfxyfusL;vGef cJhwm awGU&ygao;w,f/
e&ywdpnfol[m raumif;wJh tcsufav;awG weifhwydk;&Sdayr,fhvdkY NcHKMunfh&ifawmh taemf&xm? usefppf? tavmif;pnfolwdkY aemufu 'kwd,wef;pm; rif;aumif;wpfyg; jzpfw,fvdkY oHk;oyfrdygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 48
icy rSefeef;&mZ0if. . .
aZ,sodcF eef;awmif;rsm;rif; (xD;vdkrif;vdk)
eef;awmif;rsm;rif;[m nDti,fqHk;uae rif;jzpfvmcJhayr,fh tpfudk awGudk rjywf jyKpk apmifha&Smufw,fvdkY qdkw,f/ zcif e&ywdpnfol&JU pDrHcJhrIawGudkvnf; rvpfr[if; qufvuf xrf;aqmifcJhowJh/ jynfolawG tvGefcspf qdkyJ/ ½kyfvnf;vS? oDv? orm"d? ynm eJYvnf; jynfhpHkwJhrif;wpfyg; jzpfw,fvdkY zwf&w,f/
rSefeef;u ½kyfacsmw,fvdkYqdkwm 'g yxrqHk;bk&ifygyJ/ rdzk&m; 4 yg; &Sdygw,f/ &wemazmifawmfeJY c&D;oGm;&if; om;awmf uspGmrif;om;udk arG;w,f/ arG;NyD; wpfywfaeawmh rdzk&m; uG,fvGef? aemufrMumrD yxrom;awmf uG,fvGefeJY/ bk&ifcrsm trwfawGa&SU ½IdufBuD;wiif idkrdygowJh/ e&ywd rNyD;cJhwJh a*gawmhyv’ifudk NyD;atmif quf wnfcJhw,f/
&mZ0ifrSm odyfxl;xl;jcm;jcm;? rsm;rsm;pm;pm; rSwfwrf; r0ifcJhbJ taumif;awGcsnf; ta&;cHxm;&wJh bk&ifwpfyg; jzpfaMumif;yg/
uspGmrif;MuD; ("r®&mZm)
xD;vdkrif;vdk uG,fvGefawmh om;awmf uspGmrif; eef;wufw,f/ jynfolawGudk &if0,fom;vdk qufqHowJh/ yd#uwfoHk;yHk 9 Budrf oif,lcJhygw,f/ wpfaeY 7 0g pmcsw,fqdkawmh wpfaeY twef; 7 Budrf wufwmaygh/ b,ftcsdef wdkif;jynftkyfcsKyf rvJawmh rod/ bmyJajymajym bmoma&; tawmfav; vkdufpm;cJhw,f/ aemufydkif; wdkif;a&;jynfa&;udk om;awmf tdrfa&SUOZemudkom tvHk;pHk vTJtyfxm;owJh/
aemufqHk; uspGmrif;MuD;[m oHvsuf upm;&if; oHvsufxdvdkY uG,fvGef cJhygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 49
icy rSefeef;&mZ0if. . .
aqG;aEG;csuf/ /
yzg - wcsdKUu uspGmrif;BuD;[m taemf&xm jyefNyD; 0ifpm;w,fvdkU ,lqMuygw,f/ taemf&xmrif; vufxufu t"dXmefeJU pdkufcJhwJh ayyifMuD;rsm;[m uspGmrif;BuD; vufxufusrS tyifayguf vmvdkU .. vdkU qdkMuygowJh/
BudKUyifaumufjrdKU ta&SUbuf yJcl;&dk;r awmifpG,f (O,smOfMuD;&Gm teD;) rSm uspGmbk&m; qdkwJh apwDBuD;wql &Sdygw,f/ uspGmrif;MuD; wdkif;cef; vSnhf&if; tJ'Dae&m ta&mufrSm edrdwfaumif;awGjrifvdkU txG#ftjrwf tjzpf bk&m;wnf cJhw,f qdkygw,f/ &ifjyifuae txufypö,Hudk wufwJh avSum;awG xnhfxm;yHk rsdK;u wu,hf yk*Hbk&m; wcsdKU&JU vuf&m yHkpHtwdkif;ygyJ/
OZemrif;
OZemrif;uvnf; odyfawmh pdwf0ifpm;p&m r&Sdygbl;/ om;awmf ESpfyg;&Sdw,f/ oD[oleJY rif;acG;acs;/ taysmftyg; rufarmw,f qdkw,f/ aemufqHk; i,fi,f&G,f&G,feJY uHukef&wmuawmh 'vbufrSm rkef,dkaewJh qifudk zrf;zdkYvdkuf&if; qifpG,feJY cwfrdvdkY qifay:ujyKwfus? qifeif;cH&NyD; aoowJh/ tedpöa&mufawmh eef;ouf 5 ESpf? oufawmf 38ESpf qdkawmh tawmf i,fao;w,fqdk&r,f/
rif;acG;acs; (e&oD[yawh)(w½kwfajy;rif;)
OZemrif; uG,fvGefawmh tpOftvmt& om;awmftBuD; oD[ol eef;wuf&rSm jzpfygw,f/ 'gudk rvdkvm;wJh trwf&mZoMuø trwfu olwdkYtrwfawG rif;MuD;OZem oN*ØKvfwmudk oGm;a&muf OD;cdkufNyD; jyefvmrS eef;wufzdkY avQmufowJh/ 'geJY oD[ol eef;rwufjzpfcJh/ aemuf
jrefrmusL;ypfzdk&rf 50
icy rSefeef;&mZ0if. . .
'va&mufawmh tm;vHk;wdkifyifNyD; oD[oludkzrf;? rif;acG;acs;udk eef;wifcJhygw,f/
rif;acG;acs;[m e&oD[yawhbGJU trnfeJY eef;wufygw,f/ olU vufxufusrS yk*HqdkwJhtrnf pwif wGifus,fvmcJhwm jzpfw,f/
e&oD[yawh[m bk&m;Asm'dwfawmft& paviacG;? ukvm;usrif; eJY e&oD[yawhqdkum rif; oHk;Budrf jzpfcJhw,f qdkw,f/ bDvl;0ifpm;wJh twGuf a'goMuD;? tpm;MuD; aygh/
OD;aqG;qHajrh tkwfvSi,f
&cdkifbufu rpäm*D&dpm; ykefuefwmudk ESdrfESif;&mrSm yxrtMudrfrSm ta&;edrfhcJhNyD; 'kwd,tMudrf xyfwdkufcdkufjyefw,f/ rpäm*D&drif; tnHhcHwJh owif;udk &mZoBuø&JUom; tkwfvSi,fudk bk&ifhxH avQmufwifzdkY apvTwfw,f/
bk&ifvnf; eef;awmfxJuae warQmfarQmfeJY urf;udk Munfhaewkef; tkwfvSi,f&JU avSazG;azG;udk jrifvdkufwmeJY ppfowif;udk avSvTwf tar;cdkif;w,f/ tkwfvSi,fu ppfyGJtaMumif; bmrS rajz/ ]]tkwfvSi,f vmonf}} [kom ajzvdkufowJh/ 'gudk rif;MuD; pdwfqdk;NyD; owfap rdefY cJhw,f/
owfzdkYvmwJh tzGJUeJYtawGUrSm tkwfvSi,fu ppfEdkifwJhowif; ajymyg&aptHk; qdkwJhtwGuf rowfbJ bk&ifha&SU ac:vmw,f/ bk&ifha&SU ta&muf tkwfvSi,fu acgif;udk ywfxm;wJh rsufESmokwfyk0g udk ajzcsawmh qHyifawG oef;taxG;axG;eJY aqG;ajrhNyD; jyKwfusvm owJh/ ]]t&Sifh trIawmfudk OD;aqG;qHajrU xrf;&Gufawmfrlygw,f}} vdkY oufaoeJY wuG wifjyvdkufawmh rif;MuD;vnf; pdwfajycJh&ygawmhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 51
icy rSefeef;&mZ0if. . .
&m*MuL; tpm;MuL; bDvl;0ifpm;wJh e&oD[
e&oD[yawh[m udk,fvkyfarmif;r 3000 &SdowJh/ xrif;yGJwpfcgjyif [if;yGJ 300 &SdrS pm;awmfrlygw,f/ tdyf&muEdk;&if teD;&SdwJh[meJY ab;u armif;rawGudk ypfcwfavh&SdwmrdkY olUteD;tem;rSm vufeufxm;vdkYr&/ toD;tESH awGavmufom xm;&ygw,f/ wcgom; tdyf&mtEdk;rSm tem; u vkrÁeDoD;eJY ypfayguf&mrSm armif;ri,fwpfOD; cg;udkxdNyD; a&mif&rf; vmwJhtwGuf tJh'DtoD;udk cg;&rf;oD;vdkY ajymif;ac: cJhMuygowJh/
w½kwfppfyGJ
w½kwf OD;wnfbGm;u e&oD[yawhxHu tcGefb@m awmif;cHzdkY oHtzGJU apvTwf vdkufw,f/ 'gudk e&oD[u pdwfqdk;NyD; oHtzGJUudk tukef owfap trdefYcs cJhw,f/ trwf awGuawmh oHwrefudk owfwJh tavh r&SdaMumif; ajymMuayr,fh rif;BuD; em;raxmifygbl;/ tJh'DrSm w½kwfoHtzGJUudk owfypfwJh twGuf OD;wnfbGm;wdkY yk*Hudk ppfcsDvmcJh ygawmhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 52
o&ygwHcg; (www.seasite.niu.edu)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
csDwufvmwJh w½kwfppfwyfudk yk*Hom;wdkY iaqmifcsrf; (Aef;armf teD;[k ,lq& - a'gufwmoef;xGef;) t&yfuae cHwyfaqmufNyD; qD;BudK wdkufygw,f/ w½kwfwdkY vlb,favmuf aoao a&SUwdk;vmw,fvdkY qdkw,f/ 1odef;ao&if 2odef;? 2 odef;ao&if 4odef; a&mufvmowJh/ 'geJY aemufqHk; iaqmifcsrf; w½kwfvuf usoGm;cJhw,f/
tJh'DrSm e&oD[yawh qifjcifrdwmu yk*Huae w½kwfudk cHwdkuf&if cHEdkifrnf r[kwf/ NrdKUuusOf;? tedrfhydkif;vnf; uswJhtwGuf tukef ysufpD;&vdrfhr,f/ 'gaMumifh &GmombufrSm cHwyfaqmufNyD; wdkufzdkY pDpOfw,f/ tkwf tvHktavmuf r&SdwJhtwGuf bk&m;awG? *lawG? ukvm;ausmif;awG zsufNyD; tkwfudk ,lygw,f/
'gayr,fh &GmomrSm cHwyfaqmufNyD; cHwdkufr,fh tpDtpOfvnf; ysufcJhygw,f/ aemufqHk; rif;BuD;[m a&TaiG? armif;r? b@m? &du©mawG avSaxmifcsDwifNyD; om;awmftBuD; OZem &Sd&m ykodrfudk pkefqif;cJhw,f/ avSrqHhwJh armif;rawGudk yxr w½kwfawG ,lrpdk;vdkY BudK;eJYwkyfNyD; a&rSm arQmzdkY vkyfayr,fh bkef;BuD;u wm;wJh twGuf toufcsrf;om ay;NyD; teD;tem;u &[ef;&Sifvl rnfolrqdk BudKuf&m ,lap qdkNyD; xm;ypfcJh ygawmhw,f/
iaqmif;csrf;u qkwfvmwJh yk*HwyfawG yk*Hvnf; a&mufa&m NrdKU tcGHBuD;yJ awGUwmeJY ykodrftxd qufvdkufygw,f/ aemufu w½kwfwyf vnf; xyfcsyfruGm vdkufcJhowJh/ wjznf;jznf; atmufa&muf vmawmh w½kwfwyfawG vlursm;? &du©mu&Sm;eJY iwfjywfukefwmeJY aemufqHk; wyfacgufNyD; jyefvnfqkwfcGm oGm;cJhMu&w,f/
e&oD[yawh[m w½kwfudk aMumufvdkY ajy;wJhtwGuf w½kwfajy;rif; vdkY trnfwGifcJhygw,f/
ol'Dvdkajy;wm ppfy&d,m,f <u,fw,f qdk&rvm;awmh rod/ jynfol awGvnf; rao? yk*H bk&m;ykxdk;awGvnf; tukefrysufbJ usefcJhawmh e&oD[ ajy;wm cyfaumif;aumif; &,fvdkY xifrdaMumif;yg/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 53
icy rSefeef;&mZ0if. . .
e&oD[vnf; w½kwfawG jyefwmeJY 5 v twGif; jynfawmfjyefzdkY tpDtpOf qGJygw,f/ olU&JU rdzk&m;i,f 3 yg;uarG;wJh om;awmf 3 yg; teuf tMuD; OZemu ykodrfpm;? 'kwd,om; ausmfpGmu 'vpm;? ti,f oD[olu jynfpm; jzpfw,f/ om;i,f jzpfol oD[ol[m zcifudk vkyfBuHzdkY &SdaMumif; OZem owif;&NyD; e&oD[udk avQmufygw,f/ 'geJY oD[oludk zrf;csKyfapw,f/ 'gayr,fh zrf;xm;wJh oD[oludk olYjynfu &Jruf ioefi,feJY owif;i,fwdkY 0ifcdk;vdkY vGwfoGm;owJh/ aemuf jynfrSm vlpkNyD; ykefuefzdkY jyifqifMuygw,f/
rif;BuD;vnf; t&ifu [if;yGJ 300 uae? ,ck tpm&du©m &Sm;wJh twGuf [if;yGJ 150 jzpfoGm;&wmudk qif;&JvSw,fvdkY nnf;um idkowJh/ aemuf jynfolawGvnf; wuGJwjym; jzpfaeawmh yk*H jyef&ifaumif;rvm;? ykodrfrSmyJ vlpk&if aumif;rvm; rdzk&m;apmeJY wkdifyifygw,f/ rdzk&m;apm bk&ifhudk jyefavQmufwifcsuf uawmh &mZ0ifwGif cJhygw,f/
]]jynfh0rf;udk razmuf&m? jynfhOD;uif;udk rESdrf&m? jynfhwHcGefudkvnf; rvSJ&m? jynfhrsufpdudkvnf; rxkwf&m? jynfhpG,fudkvnf; rcsdK;&m? jynfhrsufESmudkvnf; rzsuf&m? jynfhajc jynfhvufudkvnf; rjzwf&m}} vdkY avQmufygw,f/
jynfh0rf;qdkwm olaX; ukefonf awGaygh/
olYwdkY ypönf;udk rw&m; rzsufqD;&? rodrf;&bl;/
jynfhOD;uif;qdkwm rSL;rwfawG/
olwdkYudk rqifrjcif rESdrfeif;&bl;/
jynfhwHcGefqdkwm &aoh? &[ef;? ynm&Sd/
olwdkYudk rpl;rprf; a'go rjzpf&bl;/
jynfhrsufpdqdkwm yd#uwf? aA'ifq&mawG/
olwdkYvnf; rESdyfuGyf &bl;/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 54
icy rSefeef;&mZ0if. . .
jynfhpG,fqdkwm rif;nDrif;om;/
'gawGvnf; rqifrjcif trsufr&Sd&bl;/
jynfhrsufESm qdkwm rdb? vifom;? rdom;pkawG/
'gawGudk tEdkifrusifh&bl;/
jynfhajcjynfhvufqdkwm ol&Jaumif;awG/
'gawGvnf; raxmufr&I rowf &bl;aygh/
aemufqHk; bk&ifBuD;u ykodrfrSm tiftm; rpk awmhbJ oD[ol &Sd&m jynfa&mufrS tiftm;pkNyD; aejynfawmf jyefr,fqdkum jynfudk wufoGm; ygawmhw,f/
jynfa&mufawmh om;awmf oD[olu e&oD[avSudk zrf;? pm;awmfyGJxJ tqdyfcwfNyD; zcifudk pm;apygw,f/ NyD; "m;azG;azG;eJY avSudk 0dkif;xm;owJh/
rdzk&m;apmu "m;vufcsuf eJY ao&wmxuf? tqdyfeJY ao&wm ydkoifhawmfaMumif; avQmufwJh twGuf aemufqHk; tpm;rufwJh e&oD[yawh tqdyfygwJh tpmudk odvsufeJY pm;NyD; uHukefcJh&ygw,f/ uHrukefcif rSmMum;oGm;wmu ]]aemifusifvnf&m b0rSm om;a,mufsm; r&vdk}} [lí jzpfygowJh/
jynfpm; oD[ol
tazudk owfNyD;wJh oD[ol[m tpfudkjzpfol ykodrfpm;OZemudk quf&Sif;zdkY c&D;xGufw,f/ zcif towfcH&wJh owif;Mum;NyD; rpm;Edkif raomufEdkifjzpfum OZemrif;om; tdyf&mxJ vJaeygw,f/ 'gudk oD[olu ovGefay:rSm EkwfEkwfpOf;cJhw,fvdkY rSefeef;u qdkw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 55
icy rSefeef;&mZ0if. . .
tJh'DrSm OZem&JUuRef iyrGefu yJcl;uae ykefuefw,f/ 'gaMumifh yxr tpDtpOf twdkif; aemuftpfudk wpfa,muf&SdwJh 'vudk roGm; ao;bJ yJcl;udk ESdrfESif;zdkYoGm;w,f/ iyrGefudk ypfzdkY wifvdkufwJhjrm;? twifvGefNyD; udk,fhudk,fudk jyefrSefvdkY oD[ol yJcl;rSm tedpö a&mufcJh ygw,f/ oD[ol tkwf*lrSm bk&m;wnf? rif;BuD;ae&pfawmh qdk&muae ae&pfbk&m;vdkY trnfwGifcJhygowJh/
ausmfpGmrif;
rdzk&m;apmeJY rSL;rwfawG wdkifyifNyD; om;awmf 'vpm; ausmfpGmudk eef;wifcJhw,f/
ausmfpGmrif;[m jynfxJa&;udk pdwfr0ifpm;zl; qdkw,f/ pdwfESvHk; El;nHhowJh/ vlawGuvnf; cspfMuw,f qdkw,f/ 'gayrJh olUvufxufrSm taemf&xm pkpnf;cJhwJh jrefrmjynf wpfjynfvHk; ykefuefjcm;em;Muygw,f/ 'gudk ppfwyfvTwfNyD; ESdrfeif;ayr,fh ratmifcJhygbl;/ ykefuefwJh jynfawGu &cdkif"n0wD? rpäm*D&d? oufawG&JU yef;w0g? rGefyJcl;? rkwår? ,dk;',m;? weoFm&D? Zif;r,f? usdKif;wHk? oHvGif ta&SU&Srf;? oHvGif taemuf&Srf; pwmawG jzpfygw,f/
apmfbGm;om;awmfoHk;yg;
bdEéuapmfbGm;&JU om;awmfESpfyg; teuf nDjzpfol odcFAdkvf[m zcifuG,fvGefNyD; tarG qufcHwJh tpfudkeJY roifhrwifh jzpf&mu xGufajy;&mrSm jrifpdkif;t&yf udka&muf? olaX;orD;eJY tdrfaxmifusNyD; tocF,m? &mZoMuø eJY oD[ol qdkwJh om;awmfoHk;yg; xGef;um;cJhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 56
icy rSefeef;&mZ0if. . .
rdzk&m;apm
ausmfpGmudk eef;wifay;cJhwJh rdzk&m;apm[m tcsdefMumvmwmeJY trQ olYudk wdkifwdkifyifyif r&SdawmhwJh ausmfpGmbk&ifudk eef;cszdkY apmfbGm; om;awmf 3 yg;eJY wdkifyifw,f/ rdzk&m;apmu ausmfpGmudk bk&m;zl; tac:xkwfNyD; jrif;pdkif; ta&mufrSm rif;om; 3 yg;u 0dkif;NyD; twif; bkef;MuD;0wf ay;vdkufw,f/ tJh'Daemuf rif;om; 3 yg;vnf; jrifpdkif;rSm wxD;weef; xlaxmifukefMuaygh/
yk*HaemufqHk;rif;qufrsm; (apmepf? apmrGefepf)
ausmfpGmudk olyJwif olyJcscJhwJh rdzk&m;apm[m yk*HjyefvmNyD; ausmfpGm &JU om;awmftBuD; apmepfudk eef;wifw,f/
apmepf vufxufrSm w½kwfOD;wnfbGm; jrefrmjynfudk vmwdkufcJh/ jrif;pdkif;rif;om; 3 yg;eJY t&ifawGUw,f/ w½kwfwdkYeJY tiftm;csif; rrQwmeJY yxr *Rrf;ppfonfawGudk umtu uNyD; "m;a&;? vSHa&; jyapw,f/ w½kwfwdkYu rif;rsdK;r&SdrS jyefr,fqdkoeJY nDaemifoHk;yg;u eef;us ausmfpGmudk acgif;jzwfNyD; rif;rsdK; r&SdNyD vdkYqdkowJh/ aemufawmh jrif;pdkif;om;wdkY w½kwfudk y@mqufozdkY oabmwlMuNyD; w½kwfwyfawG jyefqkwfoGm;cJhMuygw,f/
apmepf eef;ouf 27 ESpftNyD; eef;wufvmwmuawmh apmepf&JU om;awmf apmrGefepfyJ jzpfygw,f/ eef;ouf 43 ESpf pHpm;cJhw,f/
yk*Hrif;quf ork'´&mZfrif;u pNyD; apmrGefepftxd pkpkaygif; rif; 55 quf pdk;pHcJhaMumif;yg/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 57
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 6
jrifpdkif;? yif;,rif;quf
&Srf;wdkY&JU jrifpdkif;? ru©&m? yifv,f
odcFAdkvfom; rif;om;oHk;yg;[m NrdKUoHk;NrdKUrSm rif;oHk;yg; jzpfvm w,f/ tBuD; tocF,m[m jrifpdkif;? tvwf &mZoMuø[m ru©&m? ti,f oD[ol[m yifv,fNrdKUtoD;oD;rSm rif;vkyfMuw,f/ 5 ESpfaeawmh ru©&mrif; uG,fvGef? yifv,fpm; oD[ol aq;eJY vkyfMuHvdkY jrifpdkif;rif; vnf; uG,fvGefw,f/
wpfpD;&SifoD[ol eJY yif;,
ti,fqHk; rif;om;oD[olu yif;,NrdKUudk wnfcJhygw,f/ a&rSmarsm vmwJh qifjzLrudk q,f,l? uBudK;qifNyD; pD;cJhvdkY wpfpD;&Sif oD[olvdkY tac: &SdygowJh/
e&oD[yawh &JU orD;awmf (eef;us ausmfpGmbk&if&JU udk,f0efvG,f xm;ol rdzk&m;a[mif;) udk rdzk&m; ajr§mufcJhygw,f/ 'ghaMumifh yk*Htquf om;BuD; OZem? olY&ifaoG;awG jzpfwJh ausmfpGm eJY aemf&xm qdkNyD; om;awmf oHk;yg; &SdcJhw,f/
aemuf awmupm;&if; awGUwJh rkqdk;r wpfa,mufudk cspfBudKufrdNyD; rdzk&m; ajr§mufjyefw,f/ om;awmf tocF,mapm,Grf;udk arG;w,f/
tJh'D taxG;qHk;om; apm,Grf; t&G,f a&mufvmawmh qifawG? jrif;awG? ajrawG tarGawmif;NyD; taz oD[oludk ppfudkif;uae ykefuefygawmhw,f/ 'gudk tpfudk jzpfolawG wpfvSnfhpD oGm;wdkuf Muayr,fh ratmifjrifygbl;/ oD[olu wpfzufvSnfheJY om;jzpfolxH owif; ydkYcJhw,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 58
icy rSefeef;&mZ0if. . .
OZemrif;
oD[ol uG,fvGefawmh om;t&if; r[kwfwJh yk*HrsdK;quf om;awmf tBuD;? OZem eef;wufw,f/
olU vufxufrSm nDawmfausmfpGm&JU tpGrf;eJY qifjzL ig;aumif zrf;rd cJhowJh/
'geJYyJ tpfudk vkyfolu nDawmf&JU bkef;wHcdk;udk aMumufNyD; tmPm vTJum awmxGufcJhw,fvdkY qdkygw,f/ &mZ0ifrSm tifrwef &Sm;wJh rif; wpfyg;vdkY ,lqrdygw,f/
ig;pD;&SifausmfpGmrif;
ausmfpGmrif; vufxufrSm nDawmf aemf&xm ykefuefw,f/ aemuf ppfudkif;u apm,Grf; rsdK;quf olU wlawmfol rif;&Jrif;BuD;eJY yl;aygif; oGm;w,f/ urf;eDudk pm;&vdkY urf;eDaemf&xmvdkY ac:ygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 59
yif;,*lokH;vkH;rS awmifbuf*l ("mwfykH-qefeDNidrf;)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
xrif;wpfvkyf icifndK
ausmfpGm[m olU&JUnD ppfudkif;rif; apm,Grf;udk vkyfMuHzdkY icifndKudk apvTwfw,f/ ppfudkif;udk ul;vmwJh icifndK awmxJrSm tpma&pm rpm;&bJ 3&uf ykef;aecJh& owJh/ aemuf eef;awmfxJ 0ifwJhtcg ewfyGJeJY BuHKNyD; ewfwifxm;wJh trJESyfeJY xrif;udk qmqmeJY pm;ypf vdkufygw,f/ aemuf tdyfaewJh apm,Grf;udk owfzdkY &G,fawmh xrif;wpfvkyf aus;Zl;eJY olUcrsm rowf0HhbJ wGefYqkwfwGefYqkwf jzpf&&Smw,f/
'geJYaemufqHk; apm,Grf;&JU ywåjrm;"m;udk ,lNyD; jyefvmcJhygw,f/ ausmfpGmrif;qD a&mufawmhvnf; trSeftwdkif; xrif;wpfvkyf pm;rdcJhvdkY rowf0Hh jzpf&aMumif; avQmufwifcJhygw,f/ 'gayr,fh wm0ef rausyGef cJhwJh icifndKudk ausmfpGmrif;u rowfcJhygbl;/ rowfwJh tjyif csD;usL;NyD; qkvmbfawGawmif ay;oem;cJhw,f/
icifndK&JU aus;Zl;w&m; odwwfyHk? bk&ifjzpfol ig;pD;&SifausmfpGm &JU aus;Zl; odwwfoludk rESdyfuGyfbJ ajr§mufpm; csD;jr§ifhyHkawG[m EdkifiHjcm;om; awGudk jyef<um;vdkY&wJh wav;wpm; jzpfavmufp&m jrefrm&mZ0if&JU cspfp&m taumif;qHk; tjzpftysufuav; wpfckvdkY xifjrifrdaMumif;yg/
apmOr®m ac: Or®m'EÅD
ausmfpGmrif; vGefawmh olUom;awmf ausmfpGmi,f eef;wufw,f/ o&ufrif;&Sifapm orD; apmOr®mudk rdzk&m;ajr§mufw,f/ Or®m'EÅDbGJY ay;ygowJh/
ppfudkif; eJY yif;,? trsdK; tcsif;csif; jyefvnf oifhjrwfrI ,lNyD; apm,Grf; orD;? pdk;rif; udk,fawmfBuD;&JU orD; &SifapmBuD;udk rdzk&m; ajr§mufapcJh jyefw,f/
rdzk&m; apmOr®m[m rif;BuD;BudKuf ac:&rvm;/ ewforD;wrQ odyfvSwJh rif;orD;vdkY qdk&rvm; rod/ jrefrm&mZ0if rSmawmh a,mufsm;
jrefrmusL;ypfzdk&rf 60
icy rSefeef;&mZ0if. . .
trsm;qHk;&wJh rdzk&m;ygyJ/ &orQ a,mufsm;awG uvnf; tm;vHk;vdkvdk bk&ifawGcsnf; yJudk;/
yxr a,mufsm; ausmfpGmi,f bk&if/ touf 32ESpfrSm uHukef/
'kwd, a,mufsm;u rwfawmfpyfwJh e&olrif;/
wwd, a,mufsm;u e&oludk &Srf;awG zrf;oGm;NyD; rif;jzpfvmwJh aemufxyf rwfwpfa,muf OZemajymifrif;/
pwkw¦ a,mufsm;u owdk;rif;zsm;/ baxG;awmf ppfudkif;rif; oD[yawhudk owf? aemuf yif;,rif; OZemajymifudk owfNyD; tif;0NrdKU wnfcJhwJh owdk;rif;zsm;yg/
yOör a,musmf;u owdk;rif;zsm;&JU twGif;oif;rSL; iEk/ owdk;rif;zsm;u pukpm; od*Foludk oGm;wdkufaewkef; ausmufaygufNyD; uG,fvGefcgeD;rSm olr&Sd&if olYrdef;r wpfyg;&if a&mufrSmpdk;vdkY tvSbk&ifr rdzk&m; Or®m'EÅDudk owfzdkY uRefawmf iEkudk cdkif;w,f/
owfzdkYvmwJh iEk udk Or®'EÅD jyefajymvdkufwJh pum;uav; udkawmh tvGefyJ oabmusrd&JU/
rl&if;twdkif; azmfjyvdkygw,f/ Or®m'EÅD ajymvdkufwJhpum; uawmh
]]iEki,f eif a,mufsm; r[kwfoavm}} ygwJh/
iEk uvnf; Or®'EÅDudk cdk;ajy;NyD; ppfudkif;bk&if cP vkyfcJhyg ao;w,f/
qXreJY aemufqHk; a,mufsm;vdkY ,lq&oluawmh iEk&JU tpfudk &mZoMuø iarmufyg/ rif;BuD;pGmapmfuJ vufxufrSm iarmufudk iEk towf cdkif;NyD; nDrawmf Or®m'EÅDudk ay;oem; cJhw,fvdkY rSefeef;u qdkw,f/
&mZ0ifvm ol&Jaumif; ppfudkif;om; olcdk;BuD; iwufjym; taMumif; vnf; rSefeef;xJ cyfa&;a&; &SmawGUygw,f/ eef;awmfxJ 0ifcdk;wkef;
jrefrmusL;ypfzdk&rf 61
icy rSefeef;&mZ0if. . .
tdyfaysmfae ocdkuf t0wftpm;awG ajyavQmusaewJh apmOr®m&JUtvSrSm vlysdKBuD; jzpfyHk&wJh uRefawmfwdkY Zmwfvdkufausmf iwufjym;vnf; psmefavQm cJh&w,fvdkY wcsdKUpmtkyfawGxJ zwfcJh&zl;w,f/
atmf ... Or®'EÅD? Or®m'EÅD/ rGefrav; rPdpE´meJY o&ufol &cdkifjyef Or®m'EÅD/ b,folrsm; tvSydkvdrfh rvJ? rqDrqdkif tvSaA' tawG;awGxJ tcsdeftwefMum vrf;acsmf aecJhrdygw,f/
rSefeef;tqdkt& iwufjym;[m bk&if tzrf;cH&NyD; towfcH &vk qJqJrSm bk&ifu b,fvufeufeJY aocsifovJvdkY ar;ygw,f/ tJh'DrSm iwufjym;u BudKufwJh vufeufeJY owfyg/ 'gayr,fh rdzk&m; apmOr®m udkawmh vdkcsifw,fvdkY jyefajymcJhygowJh/ bk&ifu pdwfrqdk;bJ vTwfay;NyD; olUtrIawmfudk xrf;apcJhygw,f/
olcdk;rSmvnf; tonf;eJYygvdkY qdk&avrvm; rod/
Or®m'EÅDESpfa,muf
rSefeef;xJrSm a&maxG;aewJh Or®m'EÅD ESpfa,muf awGUygw,f/
wpfa,mufu o&ufrif;&Sifapm orD; apmOr®m/ rif;&Sifapm rSm om;awmf oHk;yg;/ orD;awmf oHk;yg;/ apmOr®mudk ig;pD;&Sif&JU om; ausmfpGmi,f upvdkY rdzk&m;ajr§mufcJhw,f qdkw,f/ rif;BuD;pGmapmfuJ&JU ESrt&if;vnf; jzpfw,f/ OD;ukvm;rSm uGJvGJrI r&Sdayr,fh rSefeef; wpfae&mrSm apmOr®mudk pukrif; apmaESmif;eJY vufquf apcJhw,f (pm 244 ydk'f2) qdkNyD; aemufwpfae&m rSmawmh apmaESmif;eJY ay;pm;cJhwJh rif;&Sifapm orD; eHrnfu apmjrwfuJ (pm226 ydk'f4) vdkY qdkjyefw,f/
'gaMumifh yxr'Gd[ jzpfp&mu o&ufrif;&Sifapm orD; apmOr®m uawmh [kwfygNyD/ olu ausmfpGmi,feJY &cJhovm;/ apmaESmif;eJY &cJh ovm;aygh/ OD;ukvm;eJY wdkufqdkifMunfhawmh apmaESmif;eJY ay;pm;cJhwJh rif;&Sifapm orD;udk trnf razmfjyyg/ 'gaMumifh ausmfpGmi,frdzk&m;[m
jrefrmusL;ypfzdk&rf 62
icy rSefeef;&mZ0if. . .
o&ufrif;apm orD; apmOr®m jzpfNyD; apmaESmif;&JU rdzk&m; uawmh o&ufrif;apm&JU wjcm; orD;awmf wpfyg; jzpfr,fvdkY ,lq&aMumif;yg/
o&ufrif;apmqdkwm yk*Hudk yif;,u wdkufvdkY xGufajy;vmwJh trwf rsdK;qufu aygufzGm;vmNyD; o&ufrSm rif;jyKaeol/ o&ufudk &cdkifawGwdkufNyD; rif;&SifapmwdkY rdom;pkudk &cdkifac:oGm;cJhw,f/ om;awmf? orD;awmfawGudk &cdkifoljrwf xHrSm ynmoifapNyD; &cdkifoljrwf&JU edrdwfjrifrI t& om;awmfawGudk ppfudkif;? yif;,rSm trIawmf xrf;ap&m uae jrefrm jynfrxJ jyefa&muf vmcJhw,f/ orD;awmf apmOr®mu yif;,rdzk&m; pjzpfNyD; aemufqHk; tif;0bk&if owdk;rif;zsm;&JU rdzk&m; jzpfvmcJhw,f/
Or®m'EÅD aemufwpfa,mufu owdk;rif;zsm;&JU nDrt&if; ppfudkif;ol apmOr®m/ tJh'D apmOr®mudk a,mufzawmf rif;BuD;pGmapmfuJu rdzk&m; ajr§mufcJhjyefw,f/
owdk;rif;zsm; uG,fvGefawmh rif;vkyfzdkY a,mufzawmf apmfuJudk 0dkif;0ef; awmif;yefMu &w,f/ 'gaMumifh &mZ0ifrSm ]]r&G,fbJ apmfuJ xGufw,f}} vdkY pum;wGif cJhowJh/ uRefawmfuawmh ]]r&G,fbJ apmfuJ rif;jzpf}} vdkY Mum;zl;ygw,f/
apmOr®mawG vm½Iyfae&wmu owdk;rif;zsm;[m rif;BuD;pGm ESr o&uf apmOr®mudk rdzk&m; ajr§mufcJhovdk rif;BuD;pGmuvnf; owdk;rif;zsm; ESr ppfudkif; apmOr®mudk rdzk&m;ajr§mufcJhvdkY jzpfygw,f/
&mZ0ifrSm vlodrsm;NyD; rdzk&m;tBudrf trsm;qHk;jzpfcJhwJh tvSbk&ifr Or®m'EÅDqdkwm o&ufrif;&Sifapm&JU orD;? ausmfpGmi,f? e&ol? OZemajymif? owdk;rif;zsm; wdkY&JU rdzk&m;? iEkeJY iarmufwdkY&JU rdef;r? iwufjym; toufeJY vJNyD; awmif;cJhol? o&ufol &cdkifjyef apmOr®m jzpfygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 63
icy rSefeef;&mZ0if. . .
ppfudkif;rif;qufrsm;
ppfudkif;u yif;,eJY acwfNydKif eD;yg; jzpfygw,f/ NyD;awmh yif;, trsdK;awG ygyJ/
rif;qufawG uawmh wpfpD; &Sif oD[olom; apm,Grf;/ aemuf aemifawmf w&zsm;rif;/ aemuf olU om;awmf a&Tawmifwufrif; u tazudk zrf;NyD; bk&ifwufvkyf/ aemuf vkyfBuH cH&NyD; w&zsm;rif; jyef eef;wuf/
w&zsm;rif;udk eEyBuHtrwfu vkyfBuHNyD; apm,Grf; om;awmf uspGm udk eef;wif cJhw,f/ eEyBuHtrwf[m aemufawmh okb&mZfqdkwJh ppfolBuD; jzpfvmcJhygw,f/
uspGmrif; i,fi,f&G,f&G,f uHukefawmh nDawmf aemf&xmrif; eef;wufw,f/ 7 veJY tedpöa&muf/ nDawmf w&zsm;i,f eef;wuf/ tJh'Daemuf rif;rsdK; r[kwfwJh rif;ajymufrif; bk&if jzpfvmw,f/ rif;ajymuf udkyJ oD[yawhvdkY &mZ0if wGifcJhw,f/
yif;, e&olu ppfudkif;udk ppfxdk;&muae? ppfudkif;aum? yif;,yg ESpfNrdKU pvHk; ysufokOf; cJh&ygw,f/ aemufawmh yaxG; oD[yawhudk vkyfMuHNyD; rif;jzpfvmwJh owdk;rif;zsm;u tif;0udk wnfcJhygowJh/
owdk;rif;zsm;u ppfudkif;? yif;,? tif;0 3 NrdKUudk tkyfcsKyf rif;vkyf cJhygw,f/owdk;rif;zsm; vufxufrSm yk*HaemufqHk; bk&if apmrGefepf[m tif;0udk opömcHcJhwJh twGuf yk*H[m tif;0 vufatmufcH NrdKUjyEdkifiH tjzpf ed*Hk;csKyf oGm;cJhygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 64
ppfudkif; wdavmu*k½k eH&Haq;a&;(www.seasite.niu.edu)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
owdk;rif;zsm; tedpöa&mufawmh a,mufzawmf rif;BuD;pGmapmfuJ rif;jzpfvmcJhowJh/
[Hom0wDu &mZm"d&mZf
jrefrmjynf tv,fydkif;rSm yif;,udk A[dkjyKNyD; &Srf;wdkY tkyfpdk;aecsdefrSm rGefjynf [Hom0wDrSm qifjzL&Sif Anm;OD; tkyfpdk;aecJhw,f/ Anm;OD; ruG,fvGef cifuyJ om;awmfAnm;EGJU[m '*Hkuae ykefuefcJhw,f qdkw,f/
Anm;EGJU&JUom; w&zsm;udk a,mufzawmf &rnf;oif;pm; oDv0&JU orD;eJY ay;pm;NyD; tdrfa&SUt&m ay;owJh/ oDv0 qdkwm tif;0 owdk;rif;zsm;&JU trsdK;? owdk;rif;zsm; uG,fvGefawmh tif;0 t½dkuft&mudk qufcHzdkY jiif;cJhwJh olyg/ ol jiif;vkdufvdkY r&G,fbJ apmfuJ rif;jzpf vmcJh&w,f/
(yif;,? tif;0? [Hom0wDrif; awG[m &mZ0ifrSm rGefawG? &Srf;awG? jrefrmawG tjzpfuGJvGJ aeMuayr,fh wu,fhwu,fawmh olUnDr udk,f,l? udk,fhnDr ol,l? olUorD; udk,f,l? udk,fhorD; ol,leJY b,fvdk pyfMunfhpyfMunfh ywfcsmvnf trsdK;awmfpyf aeMuwJh trsdK; taxG;BuD; wpfck jzpfygw,f/
tao;pdwf b,fvdk awmfpyfw,f qdkwmuawmh tawmfuav; qufpyf awG;ac:&r,fh {&mr ordkif;tvkyf jzpfaewmrdkY tm;rwefvdkY ausmfoGm;cGifhjyKyg/
odkYayrifh Arm? rGef? &Srf;? &cdkifqdkwm b,fvdkyJ acgif;pOfawG cGJcGJ? tm;vHk; trsdK;awGcsnf; rvGJ{uef jzpfw,f qdkwmawmh &mZ0ifMunfhNyD; taotcsm qifjcifrdaMumif;yg/)
jrefrmusL;ypfzdk&rf 65
icy rSefeef;&mZ0if. . .
tif;0-[Hom0wDppfyGJtp
rSefeef; tqdkt& [Hom0wDbk&if &mZm"d&mZf&JU OD;&D;awmf ajrmif;jrpm; avmufzsm;u wdkufvSnfhyg ac:wmeJY rif;BuD;pGmapmfuJ [Hom0wDudk ppfcsDw,f/ yxr om;awmf tdrfa&SUrif;nDaemif OD;pD;NyD; &mZm"d&mZfudk wdkufw,f/ rEdkifbl;/ tif;0udk t½HI;eJY jyefqkwfcJhw,f/ &mZm"d&mZfu bBuD;awmf rif;BuD;pGmqD vufaqmifeJY o0PfqufNyD; iavmufzsm; rawmfwa&mf MuHaMumif; &Sif;jyw,f/ iavmufzsm; uvnf; xyfNyD; ukef;acsmjyefowJh/ tJh'DrSm rif;BuD;pGm udk,fwdkif [Hom0wDudk csDcJhw,f/ arSmfyDrSm tif;0wyfawG ½HI;jyefw,f/ aemufqHk; rif;BuD;pGmvnf; arSmfyDuae jyefqkwfcJh& ygw,f/
yk*H? yif;,acwfrsm;ESifh tif;0acwftp oHk;oyfcsuf
yk*Hacwf uawmh tifyg,m xlaxmifEkdifcJhw,f/ yif;,acwf qdkwmu NrdKUjyEdkifiHi,f trsm;tjym; Armwpfpk? &cdkifwpfpk? &Srf;wpfpk? rGefwpfpk pojzifh tuGJuGJ tjym;jym;vdkY qdk&r,f/ jrefrmEdkifiH vdkYawmif owfrSwfvdkY r&ygbl;/
wpfzufu jyefMunfhawmhvnf; yk*HacwfrSm ppfruf rsm;w,f/ uRefawmfwdkYrsm; taemf&xmacwfrSm arG;cJh&if wpfoufvHk; ppfwdkuf ae&r,f xifw,f/
yif;,acwfrSm ppfawG&Sdayr,fh tvHk;t&if;eJY r[kwfbl;/ [dkwpfpk? 'Dwpfpk/ ppfrjzpfatmif n§dEIdif;rIav;awG awGU&w,f/ e,fjcm; owfrSwfrI av;awG vkyfvmw,f/ wpfa,mufeJY wpfa,muf usD;bkwf½dkao? bkwfusD;½dkao oabmeJY vufaqmifawG? rif;orD;awG tjyeftvSef qufo&if; Nidrf;csrf;a&;udk &SmvmMuw,f/ ,Ofaus;rI tqifhjrifhvmw,f qdk&rvm;/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 66
icy rSefeef;&mZ0if. . .
yif;,acwfrSm vlawG tenf;i,fawmh at;at;csrf;csrf; aecJh&yHkyJ/ pmay tEkynmtm;jzifh yif;,acwf[m yk*Hacwfxuf trsm;BuD; wdk;wuf vmwmudk MunfhNyD; 'Dvdk oHk;oyfrdjcif;yg/
pdwfraumif;rdwJh wpfcsufuawmh rdef;rawG&JU edrfhuswJh 'kwd,vdif b0yg/ orD;awmfawGudk udk,fh&ifESpf onf;csm vdk oabmrxm;bJ vufaqmif ay;p&m? wefpdk;y@m oufrJh t&mwpfckvdk &uf&ufpufpuf oabmxm; cH&wJh tcsufjzpfw,f/ odyfvSwJh Or®m'EÅD&JU b0qdk&if vSvGef;vdkY toufudkawmif &ef&SmcHcJh&wJh txdyg/ [dkbufbk&if pdwfqdk; ae&if olwdkYtwGuf ajz&Sif;& vG,fygw,f/ udk,fhorD;udk vufaqmif ay;vdkuf&if ajyvnfoGm;wmygyJ/ atmf... ,Ofaus;rIawG b,fvdkyJ jrifhcJhjrifhcJh? t&ifacwfu omrefrdef;rom; rajymeJY bk&ifh todkif;t0dkif;u rdef;rawG&JU b0awmifrS toufudkyif yHktyfxm;&&SmwJh wu,fh tedrfhusqHk; vdifuRefb0 ygvm;vdkY qifjcifoem; rdcJhaMumif;yg/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 67
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 7
yxr tif;0rif;quf
&mZm"d&mZfta&;awmfyHk
'Dae&mrSm rSefeef;vm r[kwfayr,fh q&m OD;azarmifwif&JU jrefrm pmayordkif; pmtkyfxJu tcsufwcsdKUudk udk;um; vdkygw,f/&mZm"d&mZf ta&;awmfyHkusrf;[m a&S;q&mrsm; a&;om;cJhwJh rGef[Hom0wDbk&if &mZm"d&mZf eJY tif;0bk&if yxrrif;acgif wdkY&JU ppfrufa&;&m txkyÜwådusrf; wpftkyfyg/ rl&if;u rGefbmomeJYyg/ 'Dpmtkyfudk rGeftrwfMuD; Anm;'vu jrefrmbmom jyefqdkay;cJhwm jzpfygw,f/
&mZm"d&mZf ta&;awmfyHkusrf;rSm [Hom0wD taMumif; omru tif;0bk&ifawG vufxuf tjzpftysufawGudk tao;pdwf rSwfwrf;wif xm;wmaMumifh OD;ukvm;eJY rSefeef;wdkY[m tif;0yxracwfudk a&;&mrSm 'Dusrf;xJu tcsuftvufawGudk aumufEIwf azmfjyxm;Muwm jzpfaMumif; OD;azarmifwifu qdkygw,f/
'Dpmtkyf[m aemifydkif; ppfrufpdwf0ifpm;wJh wyifa&TxD;wdkY bk&ifhaemifwdkYvdk awmifilrif;qufawG twGufvnf; vufpGJpmtkyf jzpfcJh jyefowJh/ 'DpmtkyfxJu rGef-ArmppfyGJawGrSm ArmwdkY tiftm;BuD;vsufeJY ½HI;edrfh&wJh taMumif;&if;awGudk oifcef;pm,lNyD; ppfudk tao;pdwf jyifqif EkdifcJhMuygw,f/ 'gaMumifhvJ ,dk;',m;txd atmifjrifcJhwm jzpfaMumif; q&mOD;azarmifwifu qdkxm;wm wifjyvdkygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 68
icy rSefeef;&mZ0if. . .
&mZm"d&mZf avmufzsm;udk wdkufjcif;
&mZm"d&mZf[m oleJY tif;0bk&if tMum; ukef;acsmcJhwJh ajrmif;jrpm; avmufzsm;udk wdkufygw,f/ wdkufawmh avmufzsm;udk rdw,f/ avmufzsm; om;awG tif;0bk&if rif;MuD;pGmqD xGufajy;Muw,f/ avmufzsm;om; jAuGefudk aemf&xm trnfeJY pvif;NrdKU? orufjAusnfudk vuf,mysHcsD trnfeJY jynfNrdKUudk ay;ygw,f/
&mZm"d&mZf[m om;jzpfol aAmavmusef;awm udk r,HkMunfwJh twGuf owfzdkY apcdkif;w,f/ aAmavm usef;awm[m rowfcif yJcl;? a&Tarma"m bk&m;rSm oHk;&uf t"dXmef 0ifNyD; aemifb0 vljzpf&if rGefudk jyefwdkuf&wJh Arm jzpfyg&ap qkawmif;cJh owJh/
aAmavmusef;awm aoNyD; rMumrD tif;0u jyifpnfrif;om; rif;aqG&JU 'kwd,rdzk&m; &Sifrdaemuf udk,f0ef&Sdw,f/ csOfcsif; wufwmu rGef'vu o&ufoD;eJY rkwåru ajr? a&awGudk pm;aomufcsifygowJh/ 'geJY &mZm"d&mZfqD tMunftom vSrf;awmif;? &mZm"d&mZfu rSL;rwfawGeJY wdkifyifNyD; olowfcJhwJh olUom;awmf jzpfEkdifwJh twGuf o&ufoD;awmh ay;NyD; ajr? a&udkawmh roefYwJh a&udk ay;cJhygw,f/ arG;vmwJhom;u rif;&JausmfpGm jzpfygw,f/
&mZm"d&mZfESifh wwd,tBudrfppfjzpfjcif;
&mZm"d&mZf[m Armydkif *lxGwf (jrefatmif) udk odrf;,lw,f/ 'geJY rif;BuD;pGm jrefatmifudk jyefwdkufzdkY qif;vmw,f/ tBudrfBudrf wdkufw,f? r&/ ppfMumvmawmh tustqHk; awGvnf;rsm;? olrEdkif? udk,frEdkif
jrefrmusL;ypfzdk&rf 69
a½Tarma"mbk&m; (www.seasite.niu.edu)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
jzpfaeawmh ESpfzuf n§dEIdif;aMuat; vdkufMuw,f/ rGefu jrefatmifudk jyefay;w,f/ ESpfzuf oHkyef;awG vJvS,f cJhMuowJh/
tif;0jyefNyD; cPtMum om,m0wDrSm qifjzLawGUw,f qdkwmeJY rif;BuD;pGm wpfBudrf jyefqif; vmjyefw,f/ &mZm"d&mZfu olUwdkufr,f xifNyD; ppfjyifum wufvmw,f/ rif;BuD;pGmuvnf; ppftiftm; tenf;i,feJYom qifjzL,lzdkY vmwJhtwGuf &mZm"d&mZfeJY &ifrqdkifawmhbJ jynfuae vSnfhjyefcJhygw,f/
&SifoDv0
&rnf;oif;pm; &SifoDv0[m bk&iftjzpfudk jiif;cJholjzpfw,f/ ol[m wpfoufrSm 3 Budrfom jyHK;cJhzl;owJh/
Muufom; vufaqmif vmay;ol[m bk&ifr&SdvdkY rdzk&m;udk ray;bJ jyefxGufoGm;wmudk rausreyf jzpfaewJh rdzk&m;? oljyeftvm a&Tzvm;eJY ajcaq;ay;wkef;u wpfBudrf/
bkef;BuD;vlxGuf wpfa,muf usHK;xJrSm acgif;aygif;NyD; a&csdK; aewkef;u wpfBudrf/
&Srf;awG vmwdkufawmh MuufyGJ a&mufaewJh NrdKUpm;udk rdzk&m; &if0wfawG uRwf? qHyifawG zm;vsm;eJY tajy;tvTm; vmac:wHk;u wpfBudrf ygwJh/
qifjzL&Sif? iaemufqH? rif;aqG? nDawmfod'©wf ESifh
OD;&D;awmf r[majymuf
rif;BuD;pGmapmfuJ uG,fvGefawmh om;awmf qifjzL&Sif eef;wufw,f/ aumif;uifu usvmwJh ewforD; ol&ówdeJY oH0gojyKtNyD; pdwfawG
jrefrmusL;ypfzdk&rf 70
icy rSefeef;&mZ0if. . .
ysufjym;cJhw,fvdkY rSefeef;u qdkw,f/ aemuf olUudk txdef;awmf iaemufqHu vkyfBuHNyD; rif;wufvkyfw,f/
iaemufqH udkvnf; rSL;rwfawG 0dkif;vkyfBuHum qifjzL&Sifh nDawmf jyifpnfrif;aqGudk rif;wifw,f/ rif;aqGu jiif;NyD; OD;&D;awmf r[majymufudk eef;vTJapw,f/ 'gudk rauseyfvdkY rif;aqG&JU nDawmf od'©wfrif;om;u OD;&D;awmfudk vkyfMuHjyefw,f/ r[majymuf aoawmh aemufqHk; rif;aqGyJ eef;wufcJh& ygw,f/ bGJUtrnfu rif;acgifyg/ yxrrif;acgif vdkYvnf; wcsdKUpmtkyfu qdkygw,f/
bk&ifrif;acgif (rif;aqG)
bk&ifrif;acgif vufxufrSm &cdkifjynfudk odrf;,lw,f/ &mZm"d&mZfu yxrtBudrf tif;0udk csDwuf wdkufcdkufw,f/
yxr jynfudkwdkuf? aemuf ajrxJudk wdkufw,f/ odrf;awmh rodrf;cJh/ a&vrf;wavQmuf avSawGtm;vHk; rD;½IdUcJhowJh/ yk*Hudk wdkufzdkYjyifawmh yk*Hu tcktcHawG rsm;wmeJY tif;0txd csDvmcJhw,f/ aemuf ppfudkif;em;rSm wyfcsxm;owJh/
rif;acgifu &mZm"d&mZf jyefatmif rnfokdYvkyf&r,f wdkifyifawmh pBudKoljrwf &[ef;u &mZm"d&mZfxH arwåmawmfpm a&;ygw,f/
pBudKoljrwf a[mwJhw&m;udk emNyD; &mZm"d&mZf Z&yfaqmuf? tvSL vkyfNyD; pBudKoljrwfudk yifhvdkY jyefawmfrlw,f/
&mZm"d&mZf jyefwmeJY olaqmufcJhwJh Z&yfudk rD;½IdUw,f/ aemuf jrif;wyfeJY aemufu vdkufwdkufygw,f/ &mZm"d&mZfvnf; tjyif; pkefqif;vdkY jynfa&mufwJhtcg &mZm"d&mZf r&Sdwkef; jynfpm;eJY pvif;pm; aygif;wdkufvdkY acgif;avmif;usrSm &SdwJh orD;awmf wvrJBudK;udk jrefrm wyfawG zrf;rdNyD; orufjzpfol udk,fvGwf xGufajy;wm od&w,f/ 'geJY [Hom0wD ta&mufrSm orufudk uGyfrsufygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 71
icy rSefeef;&mZ0if. . .
aemuf &mZm"d&mZf[m tvHk;t&if;eJY jynfudk 0dkif;w,f/ jynfuvnf; cHwdkuf cJhygw,f/ olus udk,fuseJY aemufqHk; bk&ifrif;acgif tif;0uae ppful qif;vmcJhw,f/
&mZm"d&mZfu jynfuae qkwfNyD; olYwyfawGudk e0if;qdkwJh NrdKUuae cHwyfaqmuf ckcHzdkY jyifapw,f/
tif;0u csDvmwJh rif;acgif jynfa&mufvdkY owif;&wmeJY e0if;udk vdkufw,f/ e0if;cHwyf usw,f/ a&ul;NyD; qkwfajy;vmwJh rGefwyfawGudk owfzdkY &mZm"d&mZf trdefYay;w,f/ rSL;rwfawG 0dkif;awmif;yefwmeJY rowfbJ q,f,lcJhMu owJh/
aemuf &mZm"d&mZfu rSL;rwfawGeJY wdkifyifwJhtcg tif;0rif;acgif[m &du©m trsm;tjym; o,frvmwm oGm;awGUw,f/ &du©mudk aemufwef;u qufcdkif;xm;wm jzpfowJh/ 'geJY &du©m vrf;aMumif;udk jzwfawmufNyD; &du©mjywfatmif pDpOfMuygw,f/
rif;acgifu &mZm"d&mZfxH o0Pfyg;&mrSm jynf? jrefatmifwdkYudk aemif rxdyg;zdkY? cspfMunfa&; eJY ppfajyNidrf;a&; pum; qdkygw,f/ &mZm"d&mZfu vufrcHawmh zrf;rdxm;wJh &mZm"d&mZf rdzk&m;awG&JU taz ordefZdyfNyJudk olUorD;awGuae wpfqifh bk&ifudk em;cscdkif;w,f/ &mZm"d&mZfvnf; tpuawmh wif;cHaecJhygw,f/ trwfawG&JU tBuHeJY &du©mjzwfawmufzdkY tpDtpOf &SdaecJhwmudk;/ trwfawG uvnf; oabmrwlcJhyg/ 'gayr,fh aemufqHk; r,m;pum; EdkifoGm;w,f qdk&r,f/ rif;ESpfyg; tcsdef;tcsufvkyfNyD; opömjyKcJhMuygw,f/
aemufawmh rif;acgifeJY &mZm"d&mZfwdkY trsdK;tEG,f qufzdkY pDpOf Muw,f/ &mZm"d&mZf orD;awmf wvrJBudK; uawmh rif;acgiftyg; cpm; aeygNyD/ 'gaMumifh &mZm"d&mZfu rif;acgif ESrudk awmif;w,f/ 'geJYyJ rif;acgif nDr okybma'0D eJY &mZm"d&mZfwdkY r*FvmyGJudk tBuD;tus,f wcrf;wem; pDpOfcJhMu ygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 72
icy rSefeef;&mZ0if. . .
om;awmfrif;&JausmfpGm
rif;acgif[m &mZm"d&mZf om;awmf 0ifpm;w,fqdkwJh om;awmf rif;&JausmfpGmudk tdrfa&SUt&m ay;w,f/ 'gudk OD;&D;awmfudk bk&ifay;wkef; uwnf;u rauseyfvdkY owfcJhwJh nDawmf ppfudkif;pm; rif;od'©wf rauseyfbl;/ ykefuefw,f/ nDtpfudk ESpfa,muf pD;csif;xdk;/ t&Sif zrf;rdw,f/ aemufawmh rif;od'©wf[m a,mufzawmf &mZm"d&mZf xH xGufajy; ygawmhw,f/
vuGef;tdrf
tif;0 odrf;xm;wJh &cdkifrSm ta&;tcif; jzpf&mu &mZm"d&mZf &cdkifudk odrf;w,f/ 'geJYyJ bk&ifrif;acgif twGuf 'kwd,tBudrf? tif;0 twGuf yOörtBudrf [Hom0wDudk ppfcsDygw,f/
&mZm"d&mZfu vuGef;tdrf wyfeJY qD;BudKwdkufw,f/ vuGef;tdrf wyf ysufw,f/ 'geJY &mZm"d&mZf rkwårbufu cHwdkufzdkY qkwfowJh/ rkwårudk 3 v avmuf 0dkif;xm;ayr,fh r&/ &mZm"d&mZf uvnf; jynfuydkYwJh &du©mudk jzwfwdkufvdkY &du©mvnf; jywfvmcJhygw,f/
'geJY rif;acgifu pma&;w,f/ &cdkifudk wdkufwm opömzsuf wmyg/ 'gaMumifh aemifawmfh orD;udk olUom;eJY vufquf xm;w,f/ (rif;acgifom; oD[ol ckepfESpfom; eJY vufquf ay;wmyg/) aemifawmf udk ay;xm;wJh ESr jyefay;yg/ t&SifhorD;vnf; vdkvQif jyefay; ygr,faygh/ ppfajyNidrf;zdkY urf;vSrf;wJh oabm xifygw,f/
aemuf bk&m;rSm opömqdkzdkY pDpOfw,f/ usdKufxdkbk&m;rSm jzpfygw,f/ rGefwdkYu bk&m;rSm "m;awG jr§Kyfxm;cJhygw,f/ 'DvkyfBuHzdkY tBuHudk rGef ol&Jaumif; vuGef;tdrfu rESpfNrdKUcJhbl;/ 'geJYyJ bk&m;ay: rwufcifrSm tif;0buf rdk;n§if;owdk;udk ]],ckopöm rSefrnfxifoavm}} [k qdkcJhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 73
icy rSefeef;&mZ0if. . .
vuGef;tdrf&JU pum;aMumifh jrefrmawG oHo,jzpfNyD; bk&m;ay: rwufbJ jyefqkwf oGm;MuygowJh/
&mZm"d&mZfu vkyfBuHrI ratmifjrifwmudk pHkprf;awmh vuGef;tdrf zGifhajymvdkY qdkwm odoGm;cJhw,f/ vuGef;tdrfudk ac:ppfawmh [kwfrSef aMumif;? ,cktBuH[m ol,kwfwdkY\ tBuH jzpfojzifh? aemif om;pOf ajr;quf rGefwdkY\ rrSefuefrIudk armfuGef;wif&pfrSm pdk;ojzifh zGifhajym &aMumif; &Sif;ygw,f/ &mZm"d&mZfu yxrawmh owfap rdefYcJh? aemuf trwfawG 0dkif;ajymrS tjypfavQmhcJhNyD; toufpGefYvdkY bk&ifrif;acgifudk owfzdkY apvTwfygw,f/
vuGef;tdrfvnf; taocHwyfeJY 0ifwdkufzdkY&m rif;acgifudk rjrifzl;wJh twGuf rif;acgif&JU nD rif;od'©wfudk wygwnf; xnfhvdkufw,f/
rif;acgif wyfudk ppfaewHk; vuGef;tdrfwdkY 0ifwdkufygw,f/ tJh'DrSm nDawmf rif;od'©wf[m xD;jzL wum;um;eJY txift&Sm; jzpfaewJh tpfudk bk&ifudk xD;jzLvSJxm;zdkY vSrf;atmf owday;cJhowJh/ 'geJY ta&ma&m taxG;axG; jzpfNyD; vuGef;tdrfwdkY jyefqkwfcJh& jyefw,f/
jyefa&mufawmh ratmifjrifwJh taMumif;&if; od&wJhtcg &mZm"d&mZf [m rif;od'©wfudk uGyfrsufcJhw,f/ rif;od'©wf[m tpfudk jzpfolu OD;&D;awmfudk bk&ift&may;wm rauseyfvdkY OD;&D;awmfudk owfcJhol jzpfw,f/ aemuf wludk tdrfa&SU ay;awmhvnf; ykefuefjyefw,f/ 'gayr,fh tpfudk udkawmh aoa&;&Sifa&;rSm tawmfav;cspfyHk &wmudk toufeJYvJNyD; oufaojy oGm;cJhygw,f/
aemufwpfBudrf vuGef;tdrfeJY rGefol&J 12 a,muf rif;acgifwyfxJ 0ifjyefw,f/ rif;acgifudk vkyfBuHr,faygh/ vkyfBuHcgeD; udk,fvkyfawmf wpfa,muf xatmfwmeJY ywåjrm;"m; eJY uGrf;cGufudk ,lNyD; jyefajy; cJhMuw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 74
icy rSefeef;&mZ0if. . .
vuGef;tdrf uvnf; bkef;MuD;wJh {u&mZfudk owfolonf touf r&Snf? bkef;rBuD;[k rdbpum; &Sdygonf? uRefawmfrsdK; trIawmfudk touf&Snf&Snf xrf;&Gufcsifojzifh rowfjzpfcJhygvdkY avQmufowJh/ tavQmufaumif;awmh &mZm"d&mZf uvnf; aemufqHk; cGifhvTwfawmfrlcJh &ygw,f/
tdk qifuJ
uGrf;cGuf eJY "m; aysmufoGm;wJhaemuf rif;acgifvnf; qkwfzdkYjyif ygw,f/ qkwfcGmwJh tif;0wyfudk rGefwdkY vdkufwyf&mrSm tif;0wyf ysufw,f/ zrf;rdwJh rdzk&m; &Sifrdaemufudk &mZm"d&mZf odrf;w,f/ aemuf rdzk&m;wpfyg; udkawmh qifOD;pD;u awGUvkdY u,fcJhowJh/
qifOD;pD; u,fcJhwJh rdzk&m;u ntdyf&mrSm ]]tdk qifuJ}} vdkY a,mif owJh/ 'geJY bk&ifrif;acgifu txifrSm;NyD; qifuJudk towfcdkif;w,f/ aemuf qiftzGJUudk pHkprf;awmh bmrS wpfpHkwpf&m rjzpfcJhbl; qdkwmod&vdkY aemifw& &jyefygw,f/
jzpfrS jzpf&avjcif; vdkYyJ nnf;&avrvm; rod/ wpfvrf;vHk; tzGJUeJY txGwftjrwf apmifha&Smufvm cJhwJh toufocif/ a,mifwwfwJh rdef;r? rqifjcifwwfwJh a,mufsm; twGufaMumifheJY toufay; vdkuf&wm ESajrm p&mvdkY xifrdygw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 75
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 8
tif;0 yxr rif;acgif
tif;0yxrrif;acgif
tif;0eJY [Hom0wD[m ppfupm;ae ovm; xif&avmufatmif tBudrfBudrf wdkufcJhMuw,f/ wpfOD;udk wpfOD; tjywftowfvnf; rEdkifcJh/ wdkufvdkuf? qkwfvdkufeJY aevmwm jyefqkwfvmwJh bk&ifrif;acgif aemufxyf wpfBudrf &du©mawGpkNyD; jyefwdkufygao;w,f/ bk&ifESpfyg; qifpD;csif; wdkufMuw,f/ 'gayr,fh tajz ray:yg/ jyefqkwfcJhjyefw,f/
om;awmf rif;&JausmfpGmu tazudk cP tem;ay;NyD; oludk,fwdkif OD;pD;vdkY aemufwpfBudrf ppfxdk;w,f/ 'DwpfBudrfrSm rGefol&Jaumif; vuGef;tdrf usqHk;cJhygw,f/
vuGef;tdrfudk aygifrSm vSHcsufxd&mrSm rif;&JausmfpGmuvnf; tao rowfzdkYajymw,f/ bk&ifrif;acgifu 'Dowif;Mum;awmh ol&Jaumif;udk &SifatmifukzdkY vSrf;rSmw,f/ atmf .. vuGef;tdrf qdkwm &mZ0ifrSm wu,f&Sm;wJh ppfyGJwpfyGJ&JU rdwfaqG&efol ESpfOD;pvHk;u cspfcifav;pm;&wJh ol&Jaumif; pifppfwpfa,muf yguvm;vdkY qifjcifrdygw,f/
q&marmifom& uawmh igwdkYbufuMunfhawmh ol&Jaumif;? olwdkY bufuMunfhawmh opömazmufwJh/ 'guawmh ppfyGJwpfyGJrSm wpfzufeJY wpfzuf tjrifcsif; rwlMuwJh taMumif; ajymxm;wmyg/ vuGef;tdrf uawmh usdKufxdkbk&m; jzpfpOfrSm vwfwavm jrefrmawG&JU toufudk u,fcJhwJh twGuf ol[m jrefrmtwGuf ol&Jaumif; jzpfcJh&w,f/ wpfzufuvnf; rGefvlrsdK;awG&JU &mZ0ifay:u odu©m? &mZ0ifay:u eHrnfudk olYtoufeJY &if;NyD; u,fwif ay;EkdifcJhjyefw,f/ rdwfaqGa&m? &efolyg av;pm;&avmufwJh &Sm;rS&Sm; wu,fh ol&Jaumif; wpfyg;vdkY oHk;oyfrdaMumif;yg/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 76
icy rSefeef;&mZ0if. . .
ordefy&rf; ESifh w½kwf*grPd
rif;&JausmfpGm [Hom0wDwdkuf aewkef; w½kwfawG tif;0udk vm 0dkif;w,f/ bk&ifrif;acgifvnf; tMuyf½dkuf cJhoaygh/ ppfonf ol&Jaumif;awG trsm;pk a&SUwef; a&mufaeMuoudk;/ w½kwfuvnf; r0if? jrefrmuvnf; rxGufeJY tawmfMumcJh owJh/ aemufqHk; ol&Jaumif; wpfOD;csif; pD;csif;xdk;NyD; tEdkift½HI;udk qHk;jzwfzdkY w½kwfwdkY urf;vSrf; w,f/ w½kwfEkdif&if jrefrmawG zrf;oGm;wJh olwdkY axmufcHwJh e,fpm;&JU rdef;rawG jyefay;? jrefrmEdkif&ifawmh w½kwfawG wyfacgufjyefr,faygh/
'geJY rGefeJY ppfjzpfwkef;u zrf;rdxm;wJh ordefy&rf;udk xkwfoHk; ygw,f/ ordefy&rf;u olUpdwfBudKuf jrif;½dkif;udk t&ifa&G;NyD; usifhw,f/ xGufwdkufwJh tcsdefrSm *grPd acgif;xnfhzdkY jcif;ygawmif;awmh trwfawG &,fMu owJh/ tJh'Daemuf jrif;a&;? "m;a&;? vSHa&; jyMu&mrSm *grPd 0wfxm;wJh csyf0wfwHqm&JU csdKif;ae&mrSm aygufNyJaewm ordefy&rf; owdxm; vdkufrdw,f/ 'geJYyJ pD;csif;xdk;Muawmh tJh'Dae&mudk vSHeJY xkwfcsif;ayguf xdk;EdkifcJhowJh/ aemuf *grPd acgif;udkjzwfNyD; bk&ifrif;acgifxH qufoygw,f/
ol&Jaumif;rSefawmhvnf; rGefjynfwifru jrefrmjynftxd vmNyD; vufpGrf;jyEdkif ygayw,f/ bk&ifrif;acgifu tm;&NyD; w½kwf&mZol orD;eJY ordefy&rf;udk ay;pm;ygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 77
ordefy&rf; eJY *grPd
yef;csDOD;aiGudkif
Magic-art Art Gallery
icy rSefeef;&mZ0if. . .
ol&Jaumif; tJrGefw&m
rif;&JausmfpGmu 'vudk 0dkif;xm;csdef &mZm"d&mZfu yJcl;rSm &Sdaew,f/ 'v tajctaevnf; odcsif? ol ppfcsDvmr,f qdkwmvnf; owif;ydkY csifwmeJY &mZm"d&mZfu tJrGefw&mudk apvTwfw,f/
tJrGefw&mu yxrqHk; rif;&JausmfpGmxH tnHhcHw,f/ aemuf ol ,HkMunf vmatmif rGefawGudk enf;enf;yg;yg; jyefwdkufjy? NyD; ,HkMunf vmwJh tcgrS olu OD;pD;NyD; 'vNrdKUxJ 0ifajy;w,f/ txJa&mufwmeJY rif;&JausmfpGmudk jyefykefuef oaygh/
rif;&JausmfpGmu pdwfqdk;NyD; tJrGefw&m NrdKUuxGufvkdY olUbk&ifxH jyefEdkif&if qkcsr,fvdkY BuHK;0g; owJh/ tJrGefw&mu ydkYp&m&SdwJh owif;ydkY? ,lp&m&SdwJh owif;,lNyD; vlao tavmif;a,mifaqmif? iSufaysmazmif ay:wuf? rdef;r av;ig;a,muf 0dkif;idkcdkif;NyD; jrpfxJ tom arQmvmw,f/ tavmif;aumif qdkawmh jrefrmwyfuvnf; olxdk;igxdk;eJY olwdkYbuf rvmatmif xdk;xkwfMuoaygh/ 'geJYyJ tJrGefw&m vGwfoGm; cJhygw,f/
rif;&JausmfpGm uvnf; olYuwd twdkif; wrefvTwfNyD; tJrGefw&mudk qkcscJhygowJh/
ijyef&JU yurwf
ppfyGJav;awGawmh BudK;usm;BudK;usm; qufjzpfygw,f/ &mZm"d&mZf uvnf; ppfy&d,m,f tvGef<u,fawmh rif;&JausmfpGmudk &zdkY odyfra0; awmhbl;vdkY zwf&if;eJY qifjcifvmrdw,f/
wpfBudrfrawmh rif;&JausmfpGmudk jrm;ac:NyD; wdkuf&mrSm bk&ifhqif yurwfudk jrefrmawG&oGm;w,f/ yurwf[m rGefwyfrSm NydKifbufuif;wJh qifjzpfowJh/ 'geJY qifOD;pD; ijyefudk nbuf jrefrmwyfxJ 0ifNyD; yurwf&JU zdeyfudk zsufzdkY cdkif;w,f/ cGm (odkY) z0g;udk zsufqD;cdkif;w,f
jrefrmusL;ypfzdk&rf 78
icy rSefeef;&mZ0if. . .
xifyg&JU/ 'gayr,fh ijyefu rvkyf&ufvdkY rvkyf/ qifuvnf; olU ocifa[mif; teHY&vdkY NidrfaecJh owJh/ ]]reufzef jrefrmawG xGufwdkufcsdefrSm uBudK; tqif rcHbJ qif? jrif;? vlawGudk vdkufa0SU}} vdkY ocifu rSmw,f/ rSmwJh twdkif; rvkyf&if igwdkY ao&r,faygh/ vlpum; em;vnfoa,mif qifu rsuf&nfus ygowJh/
rif;&JausmfpGm usqHk;jcif;
&mZm"d&mZfu &H qdkwJh qifudkpD;w,f/ ordeftif;0Edkifu i&ufEG,f qifudk pD;/ om;awmf toD;oD;vnf; qiftoD;oD;eJY rif;&JausmfpGm wyfudk 0dkif;ygw,f/
t&ufenf;enf; axGaewJh rif;&JausmfpGmu rl;aewJh icspfcdkifqif udk pD;NyD; t&ifa&SUu xGufwdkufw,f/ olUwyfawGudk aemufu vdkufcJhzdkY rSmowJh/
'gayrJh olUwyfawG ppfjyifwmeJY qifyurwfu aomif;usef; awmhwmrdkY wyfz½dkz&J jzpfNyD; rif;&JausmfpGm aemufudk wyfawG vdkuf roGm;Ekdif cJhacsbl;/
rif;&JausmfpGmvnf; cRef;zGifhNyD; tm;ukef wdkuf&mrSm yxrawmh rGefwyfawG qkwfay;&w,f/ 'gayrJh MumvmwmeJYtrQ aemufu ppful ygrvm wmaMumifh rif;&JausmfpGm&JU qif icspfckdif[m vSHcsuf wpf&m avmuf xdNyD; emvGef;wJh twGuf qifcgvdkY rif;&JausmfpGm qifay:u avQmusw,f/ aygifudk qifxdw,fvdkY qdkw,f/ 'geJY rwfwyf r&yfEdkifbJ wGm;oGm;NyD; OESJyifatmufrSm ykef;aecJh&ygw,f/
rif;&JausmfpGmudk zrf;rdawmh aq;ukwm? tpmauR;wm vufrcHbl;/ &mZm"d&mZf ta&;awmfyHkrSmawmh temonf;vdkY nOfYoHk;csufwD; rSm uG,fvGefw,fvdkY qdkw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 79
icy rSefeef;&mZ0if. . .
rSefeef;uawmh rif;&JausmfpGmu tpmrpm;? a&raomufbJ olUudkowfyg qdkvdkY &mZm"d&mZfu uGyfrsufcJhw,fvdkY a&;ygw,f/
ol&Jaumif; qifyurwfvnf; rGefwyfeJY jyefvnf aygif;zufrd cJhygw,f/
a&SUqifhaemufqifh rif;acgifeJY &mZm"d&mZf
bk&ifrif;acgifwyf tif;0u 'vudk tjyif;csDvmcJhw,f/ a&mufrS om;awmf usqHk;rSef;od&NyD; &mZm"d&mZf wyfawGudk vdkufvHwdkufcdkuf ygw,f/ rGefwyfawG qkwfay;cJh&/ 'vudk jrefrmawG &cJhygw,f/
tJh'Daemuf ykodrfudk ppfcsDNyD; ordeftif;0Edkifudk awGUcsifw,f qdkwmeJY ordeftif;0Edkifvnf; rif;acgifudk xGufawGUowJh/
'gayrJh vrf;rSmwif rif;&JausmfpGm&JUom;? rif;&Jausmfxif&JU uRef ijrwfawmfu vSHeJY qD;xdk;w,f/ 'geJY jyefvSnfhNyD; rif;acgifxH jzpfpOfudk vSrf; owif;ydkY ygw,f/ bk&ifrif;acgif vnf; pdwfqdk;NyD; ijrwfawmfudk zrf;vdkY ordeftif;0EkdifqD vkyfcsif&m vkyfzdkY tyfygw,f/ ordeftif;0Edkif uawmh ijrwfawmfudk ppfar; MunfhwJhtcg ocifhudk owfwJhtwGuf trsufudk rxdef;EdkifvdkY trdefY ray;bJ vSHeJYxdk;rdygw,f qdkwmaMumifh ol&Jaumif; jzpfygw,f qdkum rowfbJ jyefvTwf ay;cJhw,f/ tJh'Daemuf wpfa,mufudk wpfa,muf ,HkMunfrI &oGm; cJhMuw,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/
om;awmf oD[oludk aooGm;wJh rif;&JausmfpGm rdzk&m; apmrif;vSeJY vufqufay;NyD; tdrfa&SUt&m ay;ygw,f/ tJh'Daemuf rif;acgifvnf; ppfrufa&;&m rudkifwG,fawmhbJ aumif;rIukokdvfawG jyKNyD; aevmcJh&mrSm oufawmf 49 ESpfrSm tedpö a&mufcJhygw,f/
rif;acgif uG,fvGefwm Mum;awmh &mZm"d&mZfvnf; pdwftvGef xdcdkuf cJh&owJh/ olvnf; ppfa&;u tem;,lNyD; bmoma&;yJ aemufydkif;
jrefrmusL;ypfzdk&rf 80
icy rSefeef;&mZ0if. . .
vkyfcJhygw,f/ wpf&ufawmh zrf;rdwJh qifwpfaumifudk vSvGef;wmeJY vufeJY oyfaewkef; qifta0SY cH&vdkY aygifrSm 'Pf&m &w,f/ tJh'D 'Pf&meJYyJ aemufqHk; uG,fvGefcJh&ygw,f/
&mZ0ifwGifatmif ESpft&SnfMumqHk; ppfawGwdkufcJhwJh rif;acgifeJY &mZm"d&mZfwdkY wkdufyGJrSm rusqHk;bJ a&SUqifhaemufqifh tedpö a&mufcJh Muygw,f/ rSefeef;uawmh ]]rif;acgifeJY &mZm"d&mZf vlYjynfNiD;í ewfxD;MuiSef; <ujref;awmf rlMuw,f}}vdkY vSvSyy a&;zGJUxm;aMumif;yg/
oD[olrif;
rif;acgif uG,fvGefawmh om;awmf oD[ol eef;wufw,f/ rGefbuf rSmvnf; &mZm"d&mZf uG,fvGefNyD; om;vwf Anm;"r®&mZm eef;wuf cJhygw,f/ 'gayr,fh nDawmf Anm;usef;u '*Hkuae ykefuefowJh/ aemifawmf Anm;&Huvnf; aemufydkif;xyfNyD; ykefuefcJhvdkY rGefwdkY tkyfpk 3ck uGJcJhMuw,f/
Anm;usef;u 'vudk ulwdkufzdkY ac:wmeJY oD[olu &mZoBuFefudk apvTwfw,f/ 'vudkEdkifawmh &mZoBuFefu ypönf;awGwif ru vlawGyg odrf;wJhtcg Anm;usef;u rauseyfvdkY &mZoBuFefudk jyefwdkufygw,f/ &mZoBuFef usqHk;w,f/ jrefrmwyfvnf; w0ufavmuf ysufcJhw,f qdkw,f/
aemuf oD[olu rdk;n§if;owdk;udk AdkvfrSL;cefYNyD; ppfcsDygw,f/ ykodrf? 'v awGudk odrf;w,f/ '*kefudk 0dkif;awmh '*kefrif; Anm;&Hu ESrawmf &Sifapmykudk ay;yghr,fvdkY urf;vSrf;owJh/ &Sifapmyku &mZm"d&mZf&JU orD; jzpfNyD; yxra,mufsm;ao? 'kwd,a,mufsm;u armifESr 0rf;uGJawmfwJh Anm;&H/ oD[oleJY &awmh touf 29 ygwJh/ odyfvSw,fvdkY qdkygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 81
icy rSefeef;&mZ0if. . .
'DvdkeJY oD[ol MunfMunfEl;El; jyefqkwfvmcJh&mrSm om,m0wD a&mufawmh ol&Jaumif; ordefy&rf;u EIwfqufNyD; om;r,m; awGUcsif w,fqdkum xGufajy;ygw,f/ oD[olu vdkufcdkif;ayr,fh rrDcJhbl;/
aejynfawmf a&mufawmh oD[ol[m usefwJh rdzk&m;awGudk ypfNyD; rdzk&m;topf &SifapmykeJYyJ MunfEl;aecJh ygowJh/ 'gudk remvdkjzpfNyD; rdzk&m; &SifbdkYr,fu oHbGm;udk vkyfBuHcdkif;w,f/ oHbGm;u awmxJu apmifhNyD; oD[oludk wdkuf&mrSm jrm;'Pf&m 3 csufeJY oD[ol uG,fvGef cJh&w,f/ oD[oludk rdef;rMuL; w,fvdkY rSefeef;u qdkw,f/
bk&ifrif;vSi,f? uav;aus;awmifndKrif;
oD[olaoawmh olYom;awmf rif;vSi,f touf 9 ESpfrSm bk&if jzpfw,f/ 3 v Mumawmh aq;cwfNyD; vkyfBuH cH&w,f/ uav; aus;awmifndKrif; eef;wufygw,f/
uav;aus;awmifndKrif; vufxufrSm rdk;n§if;rif;w&m;u tif;0udk vkyfBuHw,f/ tif;0ysufNyD; awmifndKrif; &cdkifudk ajy;&/ &ckdifudk odrf;NyD; &cdkifutm;eJY jyefwdkufr,fvdkY &nf½G,fcJhygw,f/ 'gayr,fh pvif;NrdKU tvGef vrf;rSmyJ uG,fvGefcJh&Smw,f/ rdzk&m; &SifbdkYr,f eJY ol&Jaumif; b,*grPdwdkY uawmh tJh'DrSmyJ tajccs cJhMuowJh/
rdk;n§if;rif;w&m;
&mZ0if toGm;tvm? trsdK;tEG,fawG t&qdk&if rdk;n§if;rif;w&m; [m &Srf;? jrefrm ujym; jzpfygw,f/ jrefrmrif;rsdK;eJY &Srf;apmfbGm;rsdK;wdkY pyfxm;wm jzpfw,f/ bmvdkYvJqdkawmh olUrsdK;½dk;udk &Snf&Snfvsm;vsm; azmfjy&mrSm wzufu yk*He&ywdpnfolrSm qHk;NyD;? wpfzufrSm anmif&rf; apmrGefepfqDrSm qHk;ygw,f/ yk*Hrif;rsdK;qdkawmh rGefaoG;? &cdkifaoG; awGvnf; ygr,f xif&w,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 82
icy rSefeef;&mZ0if. . .
rdk;n§if;&JU om;awmf tdrfa&SUrif;om;u aemufxyf rif;&JausmfpGm trnfeJY rif;om; jzpfygw,f/ rdk;n§if; vufxufrSm ykcef;udk Edkifw,f/
rdk;n§if; vufxufrSm eHrnfBuD;cJhwm b,*grPd ppfolMuD;yg/ olu &Srf;wyfawGudk EkdifcJhwm tygt0if wdkufyGJtrsm;tjym; atmifEkdifcJhygw,f/ a&SUwef; a&mufaewHk; rdef;rudk pdwfrcsvdkY ½kyfzsufNyD; jyefMunfh&mrSm vifi,faewm rdNyD; owfr,f ½G,fayr,fh rowfjzpfcJh/ 'guawmh olU&JU tBuD;rm;qHk; atmifyGJvdkY qdkygw,f/
rGefrif;orD; &Sifapmyku b,favmuf acsmarmvSy ovJawmhrod/ rGefwdkYu wul;wu jyefcdk;,l Mujyefw,f/ 'Dawmh rGefjynfu Anm;&HqD jyefa&mufcJh owJh/ tJh'DtcsdefrSm touf 36 ESpf om&Sdao;NyD; vSqJyJvdkY qdkygw,f/
Anm;&Hu jynfudk vkyfMuHwmeJY tif;0u rdk;n§if;w&m; ppfcsD cJhjyefw,f/ Anm;&Hu aygif;wnfpm;udk zrf;xm;ovdk rdk;n§if;u rGefol&Jaumif; ordefy&rf;udk zrf;xm;w,f/ Anm;&Hu wlrawmfeJY vufqufzdkY urf;vSrf;vmwJh tcg rdk;n§if;rif;w&m; uvnf; xHk;pHtwdkif; oabmwl? ususee r*FvmaqmifNyD; wyfjyefqkwfcJhygowJh/
rdk;n§if;rif;w&m; vufxufrSm jrefrmouú&mZf NzdKcJhygw,f/
(rdk;n§if;&JU aumif;rIawG &Snf&Snfvsm;vsm; a&;xm;&mrSm oabmus rdwJh tcsufwcsdKUuawmh jynfhwefqmrawGudk vif,lcsif&if vif,lcGifh ay;cJhwJhtcsuf? udk,fvkyfawmf? tysdKawmfawG a,mufsm;eJY azmufjym;&if tjypfray;bJ vufxyfay;cJhwJh tcsufawGyJ jzpfygw,f/ udk,fcsif;pm w&m;&SdNyD; vlYtcGifhta&; em;vnfwJh rif;wyg;vdkY ,lqrdaMumif;yg/)
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 83
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 9
tif;0rif;quf
rif;&JausmfpGm
rdk;n§if;rif;w&m; uG,fvGefawmh om;awmf rif;&JausmfpGm eef;wuf w,f/ rdk;n§if;? uav;u ykefuefvdkY ESdrfESif;w,f/ awmifil? awmifwGif;? &rnf;oif;? yifv,f pwmawGvnf; ykefukefMuvdkY ESdrfESif;cJh&w,f/ awmifilrSm rif;apmOD;eJY tif;0bufu b,*grPdwdkY pD;csif;xdk;&mrSm rif;apmOD; usvdkY awmifiludk &cJh/
oufawmf 32 ESpfrSm rif;&JausmfpGm tedpöa&mufw,f/
rif;&JausmfpGm uG,fvGefawmh a,mufzawmf oD[yawhudk eef;wif ayr,fh jiif;cJhwJhtwGuf nDawmf oD[oludk eef;wifMuw,f/ oD[ol[m e&ywd trnfeJY eef;wufcJhygw,f/
e&ywd
e&ywd vufxufrSm w½kwfawG tif;0udk ppfcsDcJhMuw,f/ odkiHbGm;udk awmif;&mrSm e&ywdu &rnf;oif;NrdKUrSm ykefuefaewJh rif;i,fausmfxifudk zrf;Edkifygu tvJtvS,fjyK r,fvdkY jyefMum;cJhw,f/
w½kwfawGvnf; &rnf;oif;udk tEkdifwdkufNyD; tif;0udk jyefvmMuw,f/ odkiHbGm;u aq;pm;NyD; aovdkY tavmif;udk xkyfydk;NyD; w½kwfawGqD ay;w,f/ w½kwfawGu odkiHbGm;udk &wJhtcg tludkxkwf oHwHpdkYrSm xdk;vdkY rD;uif tajcmufvSef;NyD; ,lowJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 84
icy rSefeef;&mZ0if. . .
odkiHbGm;eJY OD;wnfbGm;[m bdk;awmfodkcsnfbGm; vufxufuwnf; u 10 ESpfausmf ppfrufjyKcJh MuygowJh/ rdk;aumif;? rdk;n§if;qdkawmh {&m0wDudk jzwfjzwf wdkuf&wJhtcg w½kwfwdkY txdemavh &Sdygw,f/
rGefbk&if "r®&mZmrif; om;awmf Anm;usef;[m Anm;&HeJY roifhjrwf vdkY tif;0rSm cdkvIHw,f/ e&ywdu om;t&if;eJY rjcm; pvif;udk tydkifpm; apcJhowJh/
[Hom0wDrSm Anm;&H uG,fvGefawmh &Sifapmyk&JU om;awmf Anm;y½l eef;wufw,f/ Anm;y½l vkyfBuHcH&awmh pvif;pm; Anm;usef;udk rif; jyefvkyfzdkY urf;vSrf;cJhygw,f/ e&ywduvnf; tapmihfa&SmufawGeJY wuG [Hom0wDudk apvTwfygowJh/
rGefrif; Anm;usef; tedpö a&mufawmh Anm;&H &JU om;awmf vdwfrGwfaxm rif;jzpfw,f/ wpfESpfaevdkY tJh'Drif; uG,fvGefawmh t&D;awmf &Sifapmykudk rif;ajr§muf cJhygw,f/ &Sifapmyk[m touf 59 ESpf t&G,frSm Anm;usef;awm trnfeJY bk&ifr jzpfcJhygw,f/ atmuf jrefrmjynf[m rGefvufatmufrSm qdkawmhum a&Twd*Hk? ql;av pwJh apwD awmfBuD;awG jyKjyifrGrf;rH wnfaqmufcJhwJh bk&ifr &Sifapmykvnf; jzpfygw,f/
e&ywd&JUajr;? tdrfa&SUrif;&JU om; owdk;ausmf[m ppfudkif; rdzk&m; orD;awmfeJY BudKuf&mrSm e&ywdu oabmrwlbJ cGJzdkYvkyfw,f/ 'geJY ajr;awmf owdk;ausmf[m olUtaz tdrfa&SUrif; tdrfudk rD;½IdUw,f/ rD;avmifvdkY ½Iwf½Iwf,Suf,Suf jzpfaecsdefrSm bdk;awmf e&ywdudk "m;eJY 0ifckwfygowJh/
rdzk&m;u 'Pf&m&wJh bk&ifudk csDNyD;xGufajy;? &mZoBuFef om;tzu u,fNyD; jynfudk ydkYay;ygw,f/ jynfrif;BuD;pGm uvnf; &mZoBuFef om;tzudk rMumcP &efp wmuae pD;csif;xdk;Mu? NyD; &mZoBuFefwdkY tif;0udk jyefxGufajy;ygw,f/ tif;0rSm e&ywd om;awmftBuD; eef;wuf
jrefrmusL;ypfzdk&rf 85
icy rSefeef;&mZ0if. . .
aeNyD; zcifjzpfoludk xD;eef;jyef,lzdkY ajymayr,fh jiif;y,fcJhygowJh/ e&ywdvnf; ajr;awmf&JU "m;'Pf&meJYyJ tedpö a&mufcJhygw,f/
e&ywd NyD;awmh om;awmf tBuD;[m 'kwd,rif;acgif trnfeJY eef;wufw,f/ 'kwd,rif;acgif[m jrif;pD;twwf tvGefuRrf;usif w,fvdkY qdkw,f/ olUvufxufrSm awmifil[m tif;0vufatmufcH jzpfqJyg/ ol uG,fvGefawmh om;awmfti,fu e&ywd trnfeJYyJ eef;wufcJhygw,f/
ouú&mZf 888 rSm tif;0ysufNyD; rdk;n§if;pvHkom;awmf odk[efbGm; eef;wufcJhygw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 86
tif;0eef;awmf (www.seasite.niu.edu)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 10
tif;0rif;quf
yxrtif;0ysuf
tif;0rSm owdk;rif;zsm;u pvdkY rif;quf 14 quftNyD; yxrtif;0 ysufw,f/ rdk;n§if;pvHk&JU om;awmf odk[efbGm; eef;wufygw,f/ tif;0udk atmifEdkifcJhwJh rkd;n§if;pvHk uawmh olUtrwfawG vkyfBuHvdkY uG,fvGef chJ&ygowJh/
awmifilbk&if rif;w&m;a&TxD;
awmifilbk&if rif;w&m;a&TxD;[m ouú&mZf 900 rSm rGef[Hom0wD udk vkyfMuHw,f/ rGefrif; ol&Sifwum½Gwfyd jynfudk xGufajy;&JU/ jynfrif; e&ywdeJY ol&Sifwum½Gwfyd aygif;NyD; tif;0u &Srf;odk[efbGm;udk ppful awmif;w,f/ [Hom0wDudk rif;w&m;a&TxD;&NyD;wJhaemuf jynfudk qufNyD; vdkufvmcJhygw,f/ tif;0wyfeJY awmifilwyftawGUrSm tif;0wyfawG ta&;edrfhovdk ol&Sifwum&Gwfydvnf; usqHk;cJhw,f/ odk[efbGm;wdkY tif;0udk jyefqkwf oGm;cJh&ygw,f/
odk[efbGm;
odk[efbGm;[m tvGef &ufpufMurf;MuKwf w,fvdkY rSefeef;u qdkw,f/ bk&m;ykxdk;awG[m ArmawG a&TaiGawG 0Sufxm;wJh ae&mqdkum zsufqD; owJh/ bkef;BuD;awG[m om;r,m; r&SdbJ wynfhwyef; aygrsm;wJh twGuf wcsdefrSm ykefuefEdkifw,fqdkum oHCmawGudk yifhaqmif pkpnf;NyD; owfjypf cJhygw,f/ 'gayr,fh &Srf;awGu oem;NyD; vTwfcJhwJh twGuf
jrefrmusL;ypfzdk&rf 87
icy rSefeef;&mZ0if. . .
usefwJh &[ef;awG jynf? awmifilbufudk xGufajy;Muygw,f/ zrf;xm;wJh &[efk; 1300 ausmfrSm 360 ausmf owfcJhygowJh/
ArmawG tay:vnf; &Srf;awG tawmf ESdyfpufcJhw,fvdkY rSefeef; uqdkw,f/ 'geJY rcHr&yfEdkif jzpfNyD; pkaygif;BuHpnfum rif;BuD;&efaemif OD;aqmifvdkY odk[efbGm;udk vkyfBuHcJhMuw,f/ &Srf;wdkY tif;0u xGufajy; MuowJh/
tkef;abmifcHkrIdif;
odk[efbGm;udk atmifatmifjrifjrif vkyfBuHcJhwJh rif;BuD;&efaemifu xD;eef;r,lbJ &[ef;abmif 0ifoGm;cJhw,f/ tif;0 e&ywd&JU aqGrsdK; tkef;abmifcHkrIdif;BuD;&JU om;i,f? cHkrIdif;i,fudk eef;wifygw,f/ cHkrIdif; eef;wufwJh ESpfrSmyJ apmfbGm;awG tiftm;pkNyD; jynfudk ppfcsDum rif;w&m; a&TxD;udk wdkufw,f/ ½HI;NyD; jyefqkwfcJh&/ tkef;abmifckHrIdif; uG,fvGefw,f/
rdk;NAJe&ywd
cHkrIdif; vGefawmh olUom;awmf rdk;NAJpm; e&ywd tif;0 eef;udk wufw,f/ olYvufxufrSm ppfudkif; pnfolausmfxif 0ifwdkufvdkY eef; usNyD; tif;0eef;udk ppfudkif; pnfolausmfxif wufvmcJhw,f/ oluvnf; e&ywdbGJY eJYyJ eef;wufw,f/ w,frsm;wJh e&ywdawG ygvm;vdkY xifrdaMumif;yg/
bk&ifhaemif tif;0udk odrf;jcif;
ouú&mZf 916 rSm [Hom0wD jynhf&Sif jzpfaewJh awmifilu bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm tif;0udk odrf;,lygw,f/ tJh'Daemuf nDawmf owdk;rif;apmudk tif;0udk pm;apcJhowJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 88
icy rSefeef;&mZ0if. . .
yxrtif;0 oHk;oyfcsuf
tif;0acwf[m trSefawmh jrefrmtifyg,mudk xlaxmifEdkifcJhjcif; r&Sdygbl;/ jrefrmjynf tv,fydkif; uGufuGufuav;rSmom rif;rlaeEdkifwJh NrdKUjyEdkifiH tpkuav;yJ jzpfygw,f/ atmufjrefrmjynfrSm rGefwdkY tm;aumif; aeNyD; taemufbufu &cdkifuawmh rGef? Arm wpfvSnfhpD todrf;cH&wJh taetxm; &Sdygw,f/
tm;NydKifwJh EdkifiHi,fav;awG rsm;NyD; tiftm;csdefcGifvQm nDrQ aewJhtwGuf uaeY jrefrmEdkifiHqdkwJh tifyg,m tpkwpfck ay:xGuf vmcJhjcif; r&SdwJh acwfvdkY oHk;oyfrdaMumif;yg/
awmifilrif;quf
ouú&mZf 641 rSm o0efBuD;u awmifilukd wnfw,f/ 679 rS nD o0efi,f eef;wufw,f/ yif;,wpfpD;&Sif vmwdkufvdkY opömcHcJh&ygw,f/
686 rSm o0efi,f uG,fvGefawmh r,m;MuD; apmpvm[m om;apmepfudk rif;vsmxm;NyD; rif;vkyfowJh/ wpfESpfyJ cHygw,f/ axmifrSL;u&ifb u apmepfudk vkyfBuHNyD; rif;vkyfcJhjyefw,f/
axmifrSL;u&ifb vufxufrSm awmifilNrdKU[m pwifpnfum; vmcJh w,fvdkY qdkygw,f/
ouú&mZf 704 rSm orufawmf vuf,mpMum eef;wuf/ 2 ESpf aeawmh nD axmufavSum; vkyfBuHNyD; rif;jyKowJh/ aemuf 2 ESpf Mumawmh axmufavSum;udk od*Fyg owfNyD; rif;jyKcJhjyef ygw,f/ od*Fyg aoawmh om;ysHcsDBuD; eef;wuf/
ysHcsDMuD;udk tif;0rif;BuD;pGmu vkyfBuH cdkif;vdkY jynfrif;u vkyfMuH cJhw,f/ 'gaMumifh awmifilrSm NrdKUapmifh rGef rpdef eef;wuf cJhygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 89
icy rSefeef;&mZ0if. . .
tJh'Daemuf ysHcsDBuD;om; awmifiludk jyefwdkufNyD; ysHcsD trnfeJYyJ eef;wufjyefw,f/
aemuf pkuúaw; rif;jzpf/ pkuúaw;udk rif;abmif;um; vkyfMuH? rif;vkyf/ rif;abmif;um;u tif;0udkvnf; aygif;&? [Hom0wD udkvnf; aygif;&aygh/
aemufom;awmf apmOD;/ apmOD;udk i,fw,fqdkum tif;0 rif;BuD;pGmu &mxl;uz,fvdkY rif;aerdudk eef;wifw,f/ aemif rif;acgifBuD; vufxufrSm icifndKudk awmifil pm;apcJh jyefw,f/
'DvdkeJY rif;qufaygif; rsm;pGm tkyfcsKyfvmNyD;aemuf ouú&mZf 872 rSm r[moD&daZ,ol& eef;wufw,f/ olUom;awmfu wyifa&TxD;/ wyifa&TxD;vdkY trnfay;cJhvdkY rif;quf jywf&w,fvdkY qdkowJh/ olU txdef;awmf rif;&JodcFol&JU om; &Sif&JxGwf uawmh bk&ifhaemif ausmfxifaemf&xm jzpfvmcJhw,f/
wyifa&TxD; eef;wufawmh touf 17 ESpf/ em;xGif; r*Fvmudk [Hom0wD? a½Tarma"mrSm vkyfvdkwJhtwGuf rGefjynfxJudk &J&J0Hh0Hh wdk;0ifNyD; em;xGif;cJhygw,f/ rGefol&Sifwum&Gwfydu tzrf;ckdif;ayr,fh zrf;rrdcJhyg/
rGefrif; "r®apwD&JU om;awmf rif;&JausmfpGmudk tdrfa&SUrif;u owfw,f/ tJh'DrSm jrefrmAdkufxJ 0ifpm;NyD; rGefudk ESdyfpuf&ygvdk\ qkawmif;owJh/ tJh'D towfcH&wJh rGefbk&ifhom;awmf[m wyifa&TxD; jzpfvmw,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/ (a&SUrSm &mZm"d&mZfeJY rif;&JausmfpGmvnf; tvm;wl Zmwfvrf;ygyJ/)
wyifa&TxD;[m awmifiluae tiftm; BuD;xGm;vmNyD; [Hom0wDudk ppfcsDcJhygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 90
icy rSefeef;&mZ0if. . .
aemif½dk;wdkufyGJ
aemif½dk; wpfzufurf;u rGefwyfawGudk wdkufzdkY bk&ifhaemifrSm tiftm; rvHkravmuf jzpfaew,f/ rGeftiftm;u olwdkYxuf 10 q rsm; ygowJh/ tJh'DrSm azmifeJY wpfzufurf;ul;/ NyD; azmifawGzsuf/ zsufNyD;wJh tcg wyifa&TxD;u olUudk apmifhygtHk;vdkY vSrf;rSmwmudk ]]wdkufyGJ atmifEdkifcJhygNyD}} vdkY owif;ydkY ckdif;w,f/
tJh'DrSm wu,fvdkYrsm; ratmifjrifcJh&if b,fvdkvkyfrvJ 0dkif;ar;wJh tcg bk&ifhaemifu atmifEdkif&if touf&Sifrnf? ratmifvQif aornf/ aoNyD;oludk tjypfb,fvkd ay;rvJvdkY jyefajymcJhygowJh/
tiftm; 10 q enf;wJh olUwyfawG&JU pdwf"mwfudk 10 q ru wdk;jr§ifhay; cJhwmyg/
touf&Sifcsifovm;/ aemufqkwfp&m vrf;r&Sd/ EdkifatmifwdkufzdkYyJ &Sdygw,f/
aemif½dk;wdkufyGJ atmifEdkifNyD;rS ausmfxifaemf&xmudk wyifa&TxD;u bk&ifhaemifbGJU csD;jr§ifhcJhwm jzpfowJh/
[Hom0wDudk wyifa&TxD; odrf;NyD;aemuf rGefbk&if ol&Sifwum&Gwfyd ewf&GmpHwJhtcg rGefwdkY wyifa&TxD;xH 0ifvmMuw,f/ tJh'Daemuf rGefjynf t&yf&yfudk wqufwnf;odrf;,lcJhum [Hom0wDrSm eef;pdkufcJhygw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 91
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 11
awmifilrif;quf
tif;0eJY wyifa&TxD;wdkufyGJ
tif;0 tkef;abmifcHkrIdif;eJY apmfbGm;awG wkdifyifMuwmu yxr jynfrSm wyfpGJNyD; awmifiludk wdkufr,f/ aemuf [Hom0wD udkqif;NyD; rif;w&m;a&TxD;udk t&,lr,faygh/
wyifa&TxD;&JU wyfawGrSm rGefol&JawGvnf; trIxrf; aeMuw,f/ wyfrSL; wpfOD;jzpfwJh apmvuGef;tdrfu Munf;aMumif;eJY tEdkifwdkufNyD;rS a&wyfudk NzdKcGif;zdkY tMuHay;w,f/ bk&ifhaemifuvnf; ol Munf;aMumif;u wdkufr,f/ wyifa&TxD;udk a&aMumif;u csDaygh/ tJh'DrSm jynfudk tcdkiftrmjyKxm;wJh tif;0wyfawG qkwfay;&owJh/ &Srf;wyfawG 4 pkuGJ xGufajy; Mu&NyD; wyifa&TxD;wdkY pvif;txd vdkufcJhMuw,f/ pvif;w0dkuf NrdKUjyawG yk*Htygt0if odrf;,lcJhygw,f/
ouú&mZf 906 rSm wyifa&TxD;u eef;awmftwGif;rSm a½TvTwfawmf aqmufvkyfcJhw,f/
wyifa&TxD; &cdkifcsDjcif;
wjznf;jznf; tiftm; BuD;xGm;vmwJh wyifa&TxD;[m wyftiftm; tvHk;t&if;eJY &cdkifudk csDcJhw,f/ &cdkifwdkY yxr ckcHayr,fh tiftm;rrQvdkY oHwGJusw,f/ tJh'Daemuf &cdkifbkef;MuD; av;yg;u 0ifa&muf aphpyfay;wJh twGuf &ckdifbk&ifudk eef;rcsbJ rlvtwdkif; aeapum vufaqmif y@moGif;apcJhygw,f/
&cdkifudk wdkufaewHk; [Hom0wDrSm tiftm;enf; oGm;wJhtwGuf ,dk;',m;wdkY xm;0,fudk vkyfMuHw,f/ xm;0,fpm;vnf; rcHEkdifwmeJY
jrefrmusL;ypfzdk&rf 92
icy rSefeef;&mZ0if. . .
a&;udk qkwf&owJh/ 'geJY rkwårpm; apmvuGef;tdrfudk wm0efay;NyD; ,dk;',m;udk jyefwdkufapygw,f/ ,dk;',m; wyfawGvnf; wyifa&TxD; jyefvmNyD txifeJY weoFm&Dudk qkwfcJhMuowJh/
wyifa&TxD; ,dk;',m;csDjcif;
,dk;',m;oGm;rJh vrf;wavQmufu NrdKUpm;awGu ppfonf? &du©m quf&w,f/ NrdKUapmifhwyfawG wm0efay;w,f/ vmr,fqdkwm BudKodawmh ,dk;',m;u uHyl&Duae BudKwdkufw,f/ ,dk;',m;wyf ysufw,f? upOfh uvsm; xGufajy;&mrSm NrdKUuae jyefvnf ckcHwdkufcdkufowJh/ ,dk;',m; bk&ifhom;eJY nDawmfudk zrf;rdcJhw,f/
,dk;',m;NrdKUu tjrifhrSm wnfxm;NyD; usHK;&SdordkY a&ywfvnf 0dkif;aeowJh/ tajrmufvufeufvnf; xlxlxyfxyf csxm;awmh wdkufzdkY rvG,fbJ wpfvavmuf 0dkif;xm;cJh&w,f/ aemuf wyifa&TxD;u teD;tem; ,dk;',m; vufatmufcHawGudk odrf;,lwmu ydktusdK;&Sdr,fvdkY wGufNyD; wyfudk jyef½kyfcJhygw,f/
jrefrmawG wyf½kyfawmh ,dk;',m;awG aemufu vdkufvH wdkufcdkuf Muygw,f/
bk&ifhaemifwdkY &Gyf&GyfcRHcRH jyefvnf wdkufcdkuf&mrSm ,dk;',m;wdkY tust½HI; rsm;pGmeJY jyefqkwfoGm;&w,f/ 'DrSmvnf; wyifa&TxD;u olUudk apmifhygtHk; rSmowJh/ 'gayr,f bk&ifhaemifu em;raxmifygbl;/ ,dk;',m;wyfawG 0dkif;vmwJhtcgrSm ppfyGJtaeeJY wpfzufu vHk;0 jyifqifvdkY rNyD;cif? aMumufvdkY Nidrfaew,f xifrSwfrSm pdk;wmeJY wdkuf& ygaMumif; jyefajzcJhygw,f/ wyifa&TxD;uvnf; ppfoabmt& tjypfr,lcJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 93
icy rSefeef;&mZ0if. . .
ukvm;eJYaygif;vdkY b0ajymif;&wJh wyifa&TxD;
rkwårpm; zrf;rdvdkY qufvmwJh b&if*sDukvm; wpfa,mufudk wyifa&TxD; tvGef ESpfoufcJhygw,f/ olu aoewfypf tvGefawmfowJh/ 'geJY udk,fvkyfawmfeJY ay;pm;NyD; tem; cpm;apw,f/ udk,fvkyfawmfu ukvm; tpm;tpmawG csufjyKwfNyD; bk&ifudk qufow,f/ aemuf pyspf&nfudk tcsOfazmufNyD; qufowJh/ 0dkifjzpfraygh/ 'grSr[kwf 'D*&Dwdkif;wm r&Sd&if 0dkifxufvnf; jyif;oGm;Edkifygw,f/ wpfaeukef rl;,pf aeawmhum bk&ifvkyfwJhol trSm;rSm; t,Gif;,Gif;awG qHk;jzwfrd ygawmhw,f/
'DvlUr,m; [dkvlUay;? [kdvlUr,m; 'DvlUay;? Mum;pum; Mum;½HkeJY rar;rprf; uGyfrsuf pwJh trSm;rsdK;awG awmufavQmuf usL;vGef vmcJhowJh/ bk&ifhaemifu rrSm;&avatmif twwfEdkifqHk; tem;rSm aeay;w,fvdkY rSefeef;u qdkw,f/ 'gayr,fh bk&ifhaemif r&SdwJhtcsdef w&m;pD&if &ifawmh tvGJvGJtrSm;rSm;awG jzpfaeqJyg/
wBudrfrawmh ppfawmif;pm; ordefapmxGwfu uomrSm qifjzL ay:w,fqdkNyD; ac:w,f/ 'geJY wyifa&TxD; vdkufoGm;Nyd; tyg;awmfNrJ apmvuGef;tdrfudk rkwårjyefum vlolqifjrif; pk½Hk;apowJh/ bk&ifhaemif rSmvdkufwmu bmtaMumif;eJYyJ jzpfjzpf uRef apmvuGef;tdrfudk tyg;u rcGmapzdkYyg/ 'gayr,fh wyifa&TxD;u tEÅ&m,fr&SdaMumif; qdkum apmvuGef;tdrfudk jyefvTwfcJhygw,f/
tem;rSm udk,f&Hawmf r&SdwJh nrSmyJ ordefapmxGwf&JU nD vuf0J "m;rSL; &JU vufcsufeJY wyifa&TxD; acgif;jywfw,f/ reuf 3 csufwD;u vIyfaewJh rsufawmif aeY 1 csufwD;rS &yfowJh/ wyifa&TxD;eJY ygvmwJh qifjrif; vlolawG? wpfcsdKUvnf; xGufajy;? wpfcsdKUvnf; ppfawmif;pm;u zrf;qD;odrf;,l cJhygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 94
icy rSefeef;&mZ0if. . .
wyifa&TxD; r&Sdawmh [Hom0wDrSm&SdwJh bk&ifhaemif&JU nDawmf oD[olu &SdwJh qifjrif;vlolawG odrf;MuHK; ac:aqmifNyD; awmifilrSm rif;vkyf jcm;em;w,f/ ordefapmxGwfuvnf; [Hom0wDrSm oD[ol r&Sd awmhrSef; odawmh ordefpuúa0g trnfeJY [Hom0wDudk jyefNyD; rif;jyK ygw,f/ bk&ifhaemif ausmfxifaemf&xmuawmh xdktcsdefu 'vrSm a&mufaecJhowJh/
bk&ifhaemif[m yxr 'vrSm vlolpk½Hk;w,f/ aemuf nDawmf oD[ol? rif;acgiftrnfeJY ykefuef jcm;em;wJh awmifiludk t&ifwkduf ygw,f/ [Hom0wDrSm ordefpuúa0gudk trwfawG eef;csNyD; rkwåru ordefaxm&mrudk eef;wifcJhw,f/ tJh'DrSm rGefwyfawG tvHk;t&if;eJY bk&ifhaemifxH cdk0ifvmowJh/
awmifiludk &NyD;aemuf bk&ifhaemif[m jynfukd qufvuf odrf;ydkuf w,f/ aemuf yk*H/ txufydkif; wpfckvHk;eD;yg; odrf;NyD;wJh tcgrS [Hom0wDudk csDygw,f/ wdkufyGJrSm ordefaxm&mr usqHk;w,f/
ppfEdkifwJh bk&if? 'kwd,jrefrmEdkifiHudk wnfaxmifcJhol bk&ifhaemif ausmfxifaemf&xmu ppfNyD;NyD;csif; NrdKUxJ csufcsif; r0ifao;bJ NrdKUtjyifu aygufwdkifbk&m;rSm npufawmfac:NyD; reuf rdk;aomufcsdef a&mufrS [Hom0wDNrdKUxJ 0ifw,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 95
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 12
qifjzLrsm;&Sif? b0&Sifrif;w&m;BuD;
bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm
rGefoHk;&yfESifh tif;0
bk&ifhaemif rif;w&m;BuD;[m rGefjynf 3 jynfudk atmifEdkifcJhygw,f/ rGefynm&Sd awGudkvnf; ae&may;cJhw,f/ 0efBuD; Anm;'vqdk&if &mZm"d&mZf ta&;awmfyHkusrf;udk bk&ifhaemif vufxufrSm a&;om; jyKpk cJhwm jzpfygw,f/
jrefrm wpfjynfvHk; pk½Hk; EdkifcJh ayrifh usefaewmu tif;0? &Srf;jynfeJY ,dk;',m; jzpfygw,f/
ouú&mZf 915 rSm uarÁmZom'D eef;awmfudk aqmufvkyfw,f/ tvSLBuD; ay; owJh/ 916 rSm &cdkif bk&ifhom; tcsif;csif; roifhrjrwf jzpf&muae om;awmf tMuD; bk&ifhaemifqD 0ifvmw,f/ 0ifvmwJh &cdkifbk&if rsdK;EG,fawGudk bk&ifhaemif[m olUorD;tygt0if tjcm; jrefrm rif;rsdK;awGeJY vufquf ay;cJhygw,f/
tJh'DESpfrSmyJ [Hom0wDu tif;0udk odrf; ygw,f/ e&ywdpnfoludk rowfbJ taqmifta,mif awGay;xm;w,f/ bk&ifhaemifu nDawmf rif;&Jausmfxifudk owdk;rif;apm trnfeJY tif;0udk pm;apcJhowJh/ owdk;apmudk orD;jzpfoleJY vufqufay;cJhvdkY nDawmftjyif wcsdefwnf;rSm om;rufvnf; awmfaejyef&JU/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 96
a½Tomavsmif; eH&Haq;a&;(fotosearch.com)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
tif;0udk odrf;NyD;aemufrSm &Srf;awGudk qufwdkufr,f BuHayr,fh rdk;usvmwJh twGuf vrf;yef;romwmeJY [Hom0wDudk jyefem;ygw,f/
oD[dkuRef; uaeNyD; jrwfpG,fawmf&,f yd#uwf oHk;yHk&,f vufaqmif qufw,f/ usdKufxD;½dk; apwD xD;awmfwifw,f/ yd#uwfoHk;yHk udkvnf; bk&ifhaemifu a&;ul;yGm;rsm; apcJhw,f qdkw,f/ ykyÜg;ewfawGudk uRJ? qdwf? EGm;awG ,ZfylaZmfNyD; wd&pämefacgif;awG tdrfa&SU csdwfqGJxm;&wJh "avhudkvnf; wm;jrpfydwfyif cJhygw,f/
&Srf;udk;jynfaxmif eJY Zif;r,f
bk&ifhaemif rif;w&m;BuD;[m tif;0 tygt0if jrefrm wEdkifiHvHk; odrf;,lNyD;aemuf &Srf;jynf 9 ckudk qufvuf csDwufwdkufcdkuf ygw,f/ tkef;abmif? rdk;rdwf? Aef;armf? rdk;aumif;? rdk;n§if;? uav;? rdkif;vHk? oHk;q,f? rdk;eJ0ef;odk ponf/ aooGm;wJh apmfbGm;awGudk olwdkY&JU qif? jrif;? uRefawG eJYtwl jr§KyfESHcJhygw,f/
tJh'Daemuf Zif;r,fudk odrf;,lcJhw,f/ zrf;rdwJh Zif;r,fbk&ifu opömawmfcHwmeJY rowfbJ rif;tjzpf qufjyKapcJh owJh/ ok0PÖblrd[m Zif;r,fvdkvdk? oxHkvdkvdk rSwfwrf;awG a&mae ygw,f/ rSefeef; uawmh oxHkqdkwm ydkrSefr,fvdkY qdk&JU/
Zif;r,fudk odrf;NyD; tmPmawG cGJa0? b@mawGodrf;? vHkNcHKa&; tpDtrHawG aqmif&Gufaewkef; odrf;xm; NyD;ump &Srf;jynfrdk;eJu ykefuefwmeJY txufwpfcg jyefqef &jyefw,f/
'Dvkd vl;vm;acgufwkH ppfcsDae&if;u [Hom0wDjyefa&muf ocdkufrSm aumif;rIawmf r[mapwD wnfawmfrlw,f/ apwDXmyemr,fh "mwfawmfawGU ydkYwJhaeYrSm &mZa'0Drdzk&m;u orD;awmf wpfyg; zGm;jrifw,f/ 'gaMumifhrdkY &mZ"mwkuvsmvdkY trnfay;cJhygowJh/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 97
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 13
bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm
bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm
ouú&mZf 921 rSm jrefrmjynf txufydkif; tif;0w0dkufudk uonf; apmfbGm;u &efpw,f/ 'gudk bk&ifhaemifu auo&mZm jcaoFhudk ajracG; u &efpovdk jzpfw,f? bmhaMumifh rEkdifovJvdkY tif;0udk ar;awmh uonf;awGu tkyfpki,f trsm;tjym; awmBudKtkHMum;rSm aeordkYvdkY rEdkif aMumif; jyefavQmufMuw,f/ 'geJYyJ bk&ifhaemif uonf;udk csDygw,f/
uonf; apmfbGm;vnf; aemufqHk; tiftm;csif; r,SOfEdkifwmeJY orD;awmf qufovdkY ppfajyNidrf; pum;qdkNyD; opömcHygw,f/ bk&ifhaemif vnf; uonf;apmfbGm; orD;udk yifhvdkY aejynfawmf jyefcJhowJh/
bk&ifhaemif&JU aumif;rIawGxJrSm a&Teef;awmfudk NzdKzsufvdkY r[mapwD twGuf ausmif;awmfawG aqmufvkyfzdkY vSL'gef;wmvnf; yg0ifcJhw,f/ bk&ifhaemif[m xm;0,f NrdKUwnfrif;vnf; jzpfcJhjyefw,f/ jrefrm wpfjynfvHk;rSm &SdwJh ysufpD;,dk,Gif;aewJh bk&m;apwDrSeforQ jyKjyif vSL'gef; cJhowJh/ pnfyif om,m0ajymrI uawmh yxrjrefrm EdkifiHawmf xuf trsm;BuD; omvGefcJhyHk &ygw,f/ wm&Snf rcHcJhwm wpfcsufyJ ajymp&m &Sdr,f xifrd&JU/
&Srf;jynf apmfbGm;rsm;vnf; bk&ifhaemifxH opömcHMuw,f/ usdKif;wHkapmfbGm;u olUorD;udk qufoowJh/ txufrSm uRefawmfqdkcJh ovdk a&S;acwfu trsdK;orD;awG[m {u&mZftcsif;csif; vufaqmifay; p&m t½kyf0w¦K omom b0tajc edrfhcJhMuay&JU/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 98
icy rSefeef;&mZ0if. . .
,dk;',m;udk ppfcsDjcif;
,dk;',m; bk&ifrSm qifjzL 4 aumif &Sdygw,f/ tJh'DtxJu wpfaumif qufozdkY bk&ifhaemifu pmvTm ydkY&mrSm ,dk;',m;bk&ifu ray;EdkifaMumif; jiif;owJh/ jyefpm&JU atmufqHk;rSm ]]tpf}} qdkwJh oauFw wpfck ygvmw,f/ tJh'D oauFw t"dyÜg,fudk bk&ifhaemifu Anm;'v trwfudk ar;wJhtcg Anm;'vu ]]tpf qdkwm bk&m;&Sif pum;qdk {u? aA'ift&qdk tpf? rGeft&qdkvQif tdkuf}} jzpfaMumif;? t"dyÜg,f uawmh ]]tdkuf[kzG,f - tG,f[kzdkuf - Armvdk igraMumuf}} [lí jzpfaMumif; jyefajzygw,f/
'geJYyJ bk&ifhaemif&JU jyefpm atmufqHk;rSm ]]a'G;}} qdkwJh oauFw xnfhjyefvkdufw,f/ a'G;qdkwm w&m;awmfrSm a'G;? aA'if tvdk pE&? jrefrmvdk ESpf? rGefvdkqdk&if 'Gdwf jzpfygw,f/ t"dyÜg,fu ]]'Gdwfwvuf -'Gufwvdwf - jrefrmvdk raMumufu BudK;ESifh csnfrnf}} jzpfowJh/
aemufqHk;awmh ,dk;',m;udk ppfcsDygw,f/ ,dk;',m;bk&ifu xGufwdkuf ayr,fh r,SOfEdkifvdkY NrdKUxJ xGufajy;&w,f/ ,dk;',m;ydkif qifjrif; b@mtcsdKU odrf;,lNyD; bk&ifhom;awmfudk opömcHapNyD; eef;wif cJhygw,f/
&mZ0ifrSm ajymaewJh ,dk;',m;qdkwm 'Gm&m0wDNrdKU jzpfygw,f/ Zif;r,f qdkwmvnf; tjcm; ,dk;',m; NrdKUjyEkdifiH wpfckyg/ bk&ifhaemif[m ,dk;',m;udk&NyD; ykefuefwJh Zif;r,fudk qufvuf ESdrfeif;ygw,f/
[Hom0wD r[m&mZXmeD a&TNrdKUawmf
bk&ifhaemif[m ukodkvfaumif;rIvnf; tawmfrsm;rsm; vkyfcJhw,f/ yk*Hacwf bk&ifawGxuf rom&ifom aer,f/ avsmhawmh ravsmhaybl;/ wefcdk;BuD; bk&m; a&Tarma"m? a&Twd*Hk ponfawGvnf; xD;awmf wifcJhygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 99
icy rSefeef;&mZ0if. . .
ouú&mZf 928 rSm [Hom0wDr[m&mZXmeD a&TNrdKUawmfudk wnfw,f/ NrdKUwHcg; 20 aqmufvkyfygw,f/ vufatmufcHbk&ifawGudk wHcg;wpfckpD wm0efay;NyD; tJh'D bk&ifeHrnfeJYyJ wHcg;trnf ay;cJhygw,f/
ajrmufwHcg; 5 ckuawmh weoFm&DwHcg;? ,dk;',m;wHcg;? rkwÅr wHcg;? ykcef;wHcg; eJY ykodrfwHcg;/
ta&SUwHcg; 5cku jynfwHcg;? tif;0wHcg;? awmifilwHcg;? vif;Zif; (vmtdk) wHcg;? 'vwHcg;/
awmifwHcg; 5 cku Zif;r,fwHcg;? tkef;abmifwHcg;? rdk;n§if;wHcg;? rdk;aumif;wHcg;? xm;0,fwHcg;/
taemufwHcg; 5 cku uav;wHcg;? rdk;eJwHcg;? anmifa&TwHcg;? om,m0wDwHcg; eJY odEéDwHcg;awG jzpfMu ygw,f/
wHcg;eHrnfawG Munfh½HkeJY taemufzufu &cdkifryg? ta&SUbufrSm ,dk;',m;? vmtdk txd ajcqefYcJhwJh Adkufylyl? zifjym;jym; jrefrmjynf ajryHk cyfum;um;udk rsufpdxJ ajy;jrif rdygawmhw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 100
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 14
bk&ifhaemif ausmfxifaemf&xm
bk&ifhaemif[m ppftwdkufqHk; bk&ifvm; vdkYawmif xif&ygw,f/ ppfyGJeJY jywfw,f&,f r&Sd/ ppfEdkifjyef&ifvnf; MumMumrcH/ jyefykefuef MuwmygyJ/
'Dwpfcgvnf; udk,fEkdifxm;wJh NrdKUESpfNrdKU ppfjzpfawmh wpfzufu ulwdkuf &jyefw,f/
vif;Zif;u ydóavmufudk odrf;wJh twGufyg/
[Hom0wD NrdKUawmfBuD;[m twdkif;wdkif; tjynfjynfu odrf;,lvmwJh vlol? qifjrif;awG rsm;vGef;vdkY tJh'Dacwfu pyg;aps; tvGefBuD;cJhowJh/ pyg;wpfwif;udk aMu;pif ig;ydóm usw,fvdkY qdkw,f/
a&TaiGaMu; &wemawG aygNyD; tpma&pm ravmufiSwJh oabm jzpfr,f xify/
qef&Sm;awmh yk*Hrif;udk vif;Zif;&GmawGu pyg;awG oGm;odrf; cdkif;w,f/ vifZif;u jyefwdkufvdkY yk*Hrif; ppf½HI;NyD; jyefvm&w,f/ bk&ifhaemifu owfr,f vkyfawmh jrefrm? rGefbkef;awmfMuD;awG 0dkif;wm; cJh&ygowJh/
eef;awmf topfMuD;eJY eef;wufyGJ vkyfNyD; rMumrDyJ ,dk;',m; ykefuef ygw,f/
[Hom0wDudk ac:vmwJh ,dk;',m;rif;om; jA&mroGef uG,fvGefawmh olU om;r,m;awGudk ,dk;',m;jyefydkYw,f/ jyefydkY&wJh trwfu &mZrEk/ olu vrf;rSm ,dk;',m; jA&mroGef r,m;eJY Zmwfvrf;½Iyfygw,f/ 'gudk ,dk;',m;u jyefwdkifawmh bk&ifhaemifu &mZrEkudk uGyfrsufcJhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 101
icy rSefeef;&mZ0if. . .
aemuf [Hom0wDu vTwfvdkufwJh bk&ifhoHudk ,dk;',m;bk&ifu uGyfrsufwJhtcg ,dk;',m;rif;MuD; tudk&JU oruf? ydóavmufpm; Mo,m [Hom0wDatmuf 0ifa&muf cpm;owJh/
,dk;',m;ppf
'DvdkeJY ,dk;',m;udk xyfrH ppfcsDzdkY jzpfvmw,f/ ,dk;',m; eJY vifZif; r[mrdwfzGJUw,f/
jrefrmbufu apmfbGm; aomif;usnf OD;pD;NyD; wdkufw,f/ wdkufyGJawG BudK;Mum;BudK;Mum; jzpfNyD; ,dk;',m;udk 0dkif;xm;pOf &moDOwk aumif;wJh tcg bk&ifhaemif&JU wyf ,dk;',m;udk csDwufygw,f/
tJh'Dacwfu ppfcsD&wmu vG,fwJhudpö r[kwfwefbl;/ bk&ifhaemif crsm [Hom0wD vHkNcHKa&;? tjcm; te,fe,f t&yf&yf vHkNcHKa&;udk taotcsm pDpOfNyD;rS csD&w,f/ ppfonf tiftm; 5 odef; 4 aomif; jzpfygowJh/
,dkk;',m;NrdKUeJY tnD awmifzdkYNyD; tJh'Dawmifay:u tajrmufjrwyl awGeJY ypfygw,f/ ,dk;',m;awG xGufwdkufvdkY vufeufawG ygoGm;wJh jrefrm ppfuJawGudk bk&ifhaemifu uGyfrsufw,f/
ykefuefwJh ,dk;',m;bk&ifrif; tBuD; usqHk;cJh/ tavmif;udk roN*ØØK[fbJ xm;owJh/ usefJwJh ,dk;',m;rif; ti,f uvnf; tajctae raumif;wmeJY wm0ef&SdwJh trwf Mo,m&Hudk oHajccsif;cwfNyD; vufaqmif y@mawGeJY bk&ifhaemifudk pdwfajyatmif vkyfygw,f/ ykefuefwm uRefawmfrsdK; r[kwfygaygh/
bk&ifhaemifu Mo,m&Hudk rowfbJ ppfulvmr,fh vifZif;rif;qD vkyfMuH pmwpfapmif tydkYcdkif;w,f/ jrefrmwyfawG ajcukefvufyef; usaevdkY tjrefvmwdkufzdkY ,dk;',m;u ac:wJhpm yHkpHrsdK; a&;ay; vdkufowJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 102
icy rSefeef;&mZ0if. . .
tJh'Dpmudk ,HkMunfvdkY jrefrmawGudk wdkufr[JhqdkNyD; csDvmwJh vifZif; wyfudk bk&ifhaemifwdkY n§yfNyD; wdkufMuygw,f/ vif;Zif;wdkY tustqHk; tawmfrsm; owJh/ aemufqHk; ajy;ayguf ydwfaewJh vifZif;rif; u bk&ifhaemifqD o0PfvTm ydkYw,f/ opömawmf cHyghr,f? 'gayr,fh uaeY rdk;csKyfaevdkY reufusrS a&SUawmf ta&mufvmyghr,f qdkw,f/
reufvnf;usa&m vif;Zif;wdkY r&Sdawmh/ wpfnvHk; okwfajcwif ajy;Muygw,f/
vif;Zif;wyfudk Ekdifatmif wdkufoludk qkcsr,fqdkawmh wyf toD;oD;u olwdkY wdkufwmyg qdkMuw,f/ 'geJY zrf;rdwJh vifZif; trwfawGudk olwdkYudk wdkufwJh jrefrmppfuJudk t&Smcdkif;awmh tif;0rif; owdk;rif;apm jzpfaecJhw,f/ ]]armiftif;0 rif;yGJay}} vdkY bk&ifhaemif rSwfcsufcs ygw,f/
bk&ifhaemifa'go
,dk;',m;udk wdkuf&mrSm oHvsifpm; b,*grPd&JU wyfom; wpfcsdKU a&SUrwuf&J jzpfaevdkY ppfuJawGu "m;eJY ckwfr,f &G,fw,f/ 'gudk b,*grPdu tJh'D ppfuJawGudk "m;eJY vdkufckwfygw,f/ 'gudk bk&ifhaemif odawmh a'go vGefxGufNyD; 0dkif;wm;aewJh Mum;u olU&JU i,fuRef b,*grPdudk towfcdkif;w,f/ b,*grPd aoawmh olUom;u tavmif;em; vmidkoaygh/ 'gudkvnf; trsufrajywJh bk&ifhaemif towfckdif; jyefw,f/ aemuf om;tz ESpfa,muf&JU uRefu tjrif rawmfvdkY tavmif;udk ykqdk; vmvTrf;owJh/ 'D uRefvnf; ocifESpfyg;aemuf vdkufoGm;&&Smw,f/
a'gormef rqifrjcif odyfjyif;xefvGef;wJh bk&ifhaemifvdkY rSwfcsuf csrdygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 103
icy rSefeef;&mZ0if. . .
,dk;',m;udk qufwdkuf aeayr,fh r&ao; ygbl;/ 'geJY ,cif zrf;xm;wJh ,dk;',m;trwf atmufjApuúdudk NrdKUxJ t0ifcdkif;NyD; NrdKUwHcg; zGifhay;zdkY wm0efay;w,f/
,dk;',m;bk&ifu atmufjApuúdudk awGUwJhtcg tazudk awGUvdkuf &ovdk 0rf;omNyD; &mxl; taqmifta,mifawG jyefay;ygw,f/ NrdKUwHcg; ywfvnfrSmvnf; olYwyfudk vHkNcHKa&; uif;apmifh wpfae&m wm0ef ay;owJh/
tJh'D *,faygufav; uae bk&ifhaemifwkdY 0ifwdkufwmeJY ,dk;',m; ysufygw,f/ ppfEdkifawmh wpfNrdKUvHk;udk vkMu,ufMuowJh/ wpfa,mufrQ vufcsnf; r&Sd vdkY rSefeef;u vSvSav; a&;ygw,f/
,dk;',m;udk &awmhrS ykefuefol ,dk;',m;rif;tBuD;udk oN*ØØK[fw,f/ bk&if? rSL;rwf? qif? jrif;? aoewf? vufeufawG odrf;,lw,f/ NyD; apmfbGm;aomifusnfudk ,dk;',m;udk pm;apcJhygw,f/
vifZif;udk ppfcsDjcif;
,dk;',m; &NyD;wJhtcg xGufajy;oGm;wJh vifZif;udk qufvuf csDwufMuw,f/ ppfcsD&if; a&aMumif;awG jzwf&wJhtcg vdkorQ avStpif; 400 avmufudk opfawGckwfNyD; aeYnrjywf aqmufvkyf Mu&owJh/ vifZif;udk wdkufvdkuf? ajy;vdkuf eJY vdkufwrf; ajy;wrf; tawmfMum upm;ae&w,f/
ustqHk;vnf; rsm;oaygh/ Mumvmawmh bk&ifhaemif wyfawG &du©m jywfvmw,f/ tiftm;u 10 q avmufomayr,fh wcsdKUwyfawG 3 &uf avmuf xrif;rpm;&wJh tajcpdkufaew,f/ qefaps;vnf; tvGefBuD; owJh/ 'geJY wdkufwkdif; ajy;aewJh vifZif;aemuf qufrvdkufawmhbJ aejynfawmfudk wyfacguf jyefvmMuygawmhw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 104
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 15
bk&ifhaemif ausmfxifaemf&xm
vif;Zif;rSm bk&if usqHk;NyD; bk&ifrsdK;quf r[kwfwJh Anm;oOf eef;wufw,f/ 'gudk bk&ifhaemifu rBudKuf/ tz r&Sd&if om; rif;jyK &rwJh/ 'geJY vif;Zif;udk a&TayvTmydkY/ Anm;oOfu racsriH jyefajymaygh/
'geJY Anm;'v OD;pD;NyD; vif;Zif;udk ppfcsDw,f/ c&D;ua0;? vlursm;? &du©mu&Sm; eJY Anm;'v ratmifrjrif jyefqkwfvm&w,f/ 'Dowif; Mum;awmh bk&ifhaemif rif;jrwf tvGef pdwfqdk;awmfrlNyD; aoemywd Anm;'vudk ,kd;',m;jynf? Zeuft&yfrSm xm;&pf apcJhw,f/ aemuf wpfvavmufaeawmh Anm;'v rrmrusef; jzpfNyD; uG,fvGefygw,f/
Anm;'v
trwfBuD; Anm;'v[m bk&ifhaemifudk 3 Budrf vkyfBuHcJhzl;w,f/
yxrtBudrf bk&ifhaemif a0geJY [Hom0wDNrdKUukd ywfpOfrSm vrf;rSm "m;awG jrKyfNyD; vkyfMuHwm/
'kwd,tBudrf a&Tarma"mbk&m; twuf apmif;wef; rkOfOD;rSm rGefwdkY udk ykef;apNyD; vkyfBuHwm/
wwd,tBudrf &efukef a&Twd*Hkudk azmifawmfeJY<ur,fhc&D;? azmifawmf twufrSm vkyfBuHzdkY rGef2a,mufudk a&ikwf cdkif;cJhwm/
3 BudrfpvHk; ratmifjrif ygbl;/ 'gayr,fh bk&ifhaemifu vuf½Hk;&nf? ESvHk;&nf jynfh0vGef;wJh trwfBuD; Anm;'vudk ruGyfrsufcJh/ 'DwpfBudrf rawmh ppfrufa&;&m jzpfvkdY onf;rcHEdkifwm jzpfowJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 105
icy rSefeef;&mZ0if. . .
(&mZm"d&mZf ta&;awmfyHkusrf; jyKpkcJhwm 'DtrwfBuD; Anm;'v jzpfr,f xif&w,f/)
'Dtjzpftysuf&,f? aemif½dk;wdkufyGJ&,f? *grPdom;tz eJY uRef tjzpf tysuf&,fawGudk MunfhNyD; bk&ifhaemif[m ppfeJY ywfoufvm&if Ekdifvkd pdwfjyif;xefovdk t½HI; qdkwmeJY b,folb,f0g udkrS raxmufxm; rn§mwm &uf&ufpufpuf ESdyfuGyfzdkY 0efrav;olqdkwm txift&Sm; jzpfygw,f/
uaeYacwfrSm yJcl;-&efukef um;eJY &TwfueJ oGm;Muovdk bk&ifhaemif uvnf; yJcl;-&efukef-'v-ykodrf wdkYudk azmifawmfeJY rMumcP oGm;avh&Sdygw,f/
ouú&mZf 934 rSm a&Twd*HkapwDawmf xD;awmfwifcJhygw,f/
vif;Zif;odkY wpfacguf
bk&ifrsdK;½dk;udk xD;eef;jyefwifr,f qdkwJh &nf&G,fcsufeJY bk&ifhaemif vif;Zif;udk ppfcsDw,f/
bk&ifhaemif udk,f&HawmfawGxJrSm yoDukvm; 4 a,mufygowJh/ b&if*sD ukvm; 400 vnf; olUwyfxJrSm ygcJhwJhtwGuf aMu;pm; ppfom; awG oHk;wJh oabmyg/
vif;Zif; Anm;oOf[m ,SOfrwdkuf0HhwJh twGuf qifjrif; vlolawGudk awmxJrSm 0SufNyD; ajy;ygw,f/
bk&ifhaemif vif;Zif;udk &ayrJh tcGHcsnf;oufouf jzpfaew,f/ rif;rsdK; Oy&mZfudk eef;jyefwifovdk vloltiftm;vnf; jyefvnfpkpnf; ay;cJhw,f/
bk&ifhaemifu olwifwJh bk&ifudk rSmwJh pum;av;u rSwfom; avmufzG,f jzpfwJhtwGuf rl&if;twdkif; azmfjyvdkygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 106
icy rSefeef;&mZ0if. . .
]]om;awmf t&if;uJhodkY rSwfawmfrlí vif;Zif;wdkif igcsDawmfrlí eef;wifonf/ ighom; Oy&mZfonf ighudkcspfvQif jynfoludk cspf&vdrfhrnf/ ightusdK;awmfudk vdkvQif jynfol vlwumwdkY\ tusdK;pD;yGm;udk vdk&vdrfhrnf/}} .. wJh/
tawmf acwfrDwJh pum; jzpfygw,f/
rdk;aumif;wdkY rdk;n§if;wdkY uvnf; rMumcP ykefuefMuw,f/ ykefuef &wJh t"du taMumif;&if;u &Jrufppfonftiftm; awmif;&if ray;EdkifvdkY jzpfw,f/ vufaqmif y@may;&wm 0efrav;ayr,fh ArmawGvdk ppf cPcP rwdkufcsifawmhum ppfonf? qifjrif; pwmawG ray;csifwm jzpfyHk&ygw,f/
'Dvdk ysufuGufawmh bk&ifhaemifu trsufawmf&S? jyefwdkuf? apmfbGm;wdkY xGufajy;Mu^tnHhcH 'grSr[kwf aoaMu? ½HI;awmh opömcH? bk&ifhaemif aejynfawmfjyef? ykefuefeJY oHo&mudk vnfaeawmhwmygyJ/
oD[dku pG,fawmfeJY &mZoH
oD[dkuRef;u "r®ygvrif;u pG,fawmfjrwfudk vufaqmif qufo vmNyD; wygwnf; tultnDawmif;wJh &mZoHyg ygvmw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 107
oD[dk pG,fawmfausmif;(www.onhiatusphotos.com)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
oD[dkrSm bk&if 4 yg;[m 4 ydkif; ydkif;tkyfcsKyfowJh/ "r®ygvrif; uvGJvdkY usefrif;awG[m rdpäm'dXdawG jzpfMuygw,f/ 'gaMumifh vma&mufESdrfESif;ay;zdkY bk&ifhaemifudk ppfulawmif;wm jzpfygw,f/
bk&ifhaemif uvnf; rulnD&if roifhawmfbl; ,lqum wyftvHk; t&if; rydkYayrifh vufa&G;pif tMurf;wrf;qHk; ppfonf 2500 apvTwf vdkufygw,f/
'D &J&JawmufawGu uRJEGm;qdwf pwmawGudk owfNyD; tpdrf;pm;? Aomufpm;rl;,pfNyD; "m;a&;vSHa&;jy? xdcdkufemusifrI r&Sdqdkawmh oD[dk uRef;om;awG bDvl;awGxifNyD; tawmf xdwfvefY ukefMuowJh/
aemufqHk;awmh "r®ygvrif;&JU tMuHtpnfeJY oD[dkrif; 4 yg; nDnGwfrI&NyD; bk&ifhaemifrif;BuD;xH vufaqmify@mawG qufo Muw,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 108
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 16
bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm
tJh'Dacwfu &[ef; O,smOf pdkufysdK;wm w&m;awmfeJY rnDqdkum wm;jrpf cJh&ygw,f/ rvdkufemwJh bkef;BuD;awG vl0wfvJ&w,f/
vif;Zif;rSm rif; wifcJhwJh Oy&mZfrif;[m rSL;rwfawGeJY rwnfhwJh twGuf vif;Zif;udk ppfcsDzdkY xyftaMumif;zef vmw,f/ bk&ifhaemif rif;w&m;MuD;u igtoufBuD;NyD/ rif;wdkYyJ csDawmhvdkY qdkowJh/ 'geJY tdrfa&SUrif; r[mOy&mZm vif;Zif;udk ppfcsDNyD; ykefuefwJh trwfawGudk ESdrfeif; cJhygw,f/ 'ghtjyif &cdkifbufu xdyg;vmwJhtwGuf oHwGJudk odrf;,l cJhjyef&JU/
bk&ifhaemifvnf; bmomw&m; tvGefudkif;½Idif;ol yDyD bmoma&; tvSLt'gef;awGyJ awmufavQmuf vkyfaewm awGU&w,f/ r[mrked? usdK;xD;½dk; (usdKufxdk)? a&Twd*Hk ponf/
bk&ifhaemif[m yd#uwfoHk;yHkudk tajrmuftrsm; jyKpkNyD; twdkif;wdkif; tjynfjynfudk vSL'gef; ygw,f/
anmif&rf;rSm bk&ifhaemif om;awmf anmif;&rf;rif;MuD; &SifOD;ykof uG,fvGefw,f/ &SifOD;ykof nDawmf? bk&ifhaemif om;i,f rif;opöm[m rif;&Je'´rdwf trnfeJY anmif&rf;rif;BuD; jzpfvmw,f/ aemifudk 'kwd,tif;0 (bk&ifhaemifrif;quf) udk xlaxmifvdkY xif&Sm;vmr,fh rif;BuD; jzpfygw,f/
Zif;r,f rSmvnf; bk&ifhaemif om;awmf aemf&xmrif;apm eef;wufw,f/
tJh'Daemuf &cdkifudk odrf;zdkY&m ppfcsDaewHk; aejynfawmfrSm bk&ifhaemif qHk;w,f Mum;awmh wyfawG jyef½kyfvmcJh &w,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 109
icy rSefeef;&mZ0if. . .
qifjzL&Sif? b0&Sifrif;w&m;MuD;?
bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm ewf&GmpHjcif;
jrefrmbk&ifawGxJrSm wefcdk;txGm;qHk;vdkY qdkEdkifr,fh bk&ifhaemif (&Sif&JxGwf) udk c&pfouú&mZf 1516 ck Zefe0g&Dv 15 &uf? t*FgaeYrSm arG;w,f/ rif;rsdK;r[kwf/ wyifa&TxD; &JU ESreJY c&pf 1534 rSm tdrfaxmif usNyD; ausmfxifaemf&xm jzpfvmw,f/ touf 23 ESpf? aemif½dk;wdkufyGJ tNyD; c&pf 1538 rSm bk&ifhaemifbGJUudk cH,lw,f/ at'D 1549? oufawmf 33 ESpfrSm awmifil udk jyefvnf odrf;ydkufNyD; rif;vkyfcJh/ at'D 1551? oufawmf 35 ESpfrSm [Hom0wDudk atmifEdkifNyD; [Hom0wD b0&Sif rif;w&m;MuD; jzpfvmw,f/
rif;pnf;pdrf awmifil 2 ESpf + [Hom0wD 30? pkpkaygif; 32 ESpf? oufawmf 65 ta&muf at'D 1581 atmufwdkbm 10 &ufaeYrSm csufwjzKwfemNyD; ewf&GmpHw,fvdkY qdkw,f/ ½kwfw&uf rrmrusef; jzpfNyD; tedpöa&mufw,f ,lqygw,f/
bk&ifhaemifvufxuf jrefrmjynf
bk&ifhaemifvufxuf jrefrmjynf[m tifyg,m tus,fqHk; jzpfcJh w,f/ wm&Snf rcHcJhwmawmh ajymp&m&Sd oaygh/ ppfyGJawGwdkuf? e,fajr opfawG&? vlrsdK;awG a&maESm? vlolaygrsm;? odrf;,lcJh orQ te,fe,f t&yf&yfu a&TaiG&wemawGu qefa&pyg;xuf ayg<u,f0wJh tajc taeyg/
bk&ifhaemif vufxuf [Hom0wD vufatmufcH wdkif;jynf toD;oD; udk rSefeef;twdkif; rSwfwrf;wifvdkw,f/ tcsdKUwdkif;jynfrsm; b,fwdkif;jynf udkac:rSef;rod/ odolrsm; jznfhpGuf aqG;aEG; ay;Muap vdkygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 110
icy rSefeef;&mZ0if. . .
auwkrwD? oa&acwå&m? om,m0wD? vif;Zif;? awmifwGif;? &rnf;oif;? ayguúH&mr? jrifpdkif;? ru©&m? yif;,? &wemyl&? uav;? uonf;? pE´m? rdk;aumif;? rdk;n§if;? Aef;armf? rdk;rdwf? rdk;0ef;? rdkif;armf? pnfcGif? [dkom? vmom? rdk;em;? rdk;vsif;? udkif;rm? odEéD? tkef;aygif? oDayg? rdkif;udkif? rdkif;ywf? a&muf? aemifrGef? anmifa&T? rdk;eJ? usdKif;wHk? usdKif;½Hk;? usdKif;aoOf? Zif;r,f? vif;Zif;? rdkif;pH? tausmf? v0dkuf? rsufESmrnf;? aomuúwJ? ydóavmuf? 'Gm&0wD? weoFm&D? xm;0,f? rkwÅr? ykodrf ... wdkY jzpfygw,f/
bk&ifhaemifrdom;pk
rdzk&m; 3 yg;u arG;wm om; 3? orD; 3/ aygif; 6/
udk,fvkyfawmfawGu arG;wm om; 35? orD; 56/ aygif; 91/
pkpkaygif; om; 38? orD; 59/ pkpkaygif; om;orD; 97 a,muf/
udk,fvkyfawmf ta&twGuf ryg/ tjcm;rif;rsm;u qufovmwJh orD;awmfawG tm;vHk; udk,fvkyfawmf cefYcJhyHk &w,f/
raeEkdif rxdkifEkdif (udk,fvJ &wm r[kwfbJ) bk&ifhaemif&JU pnf;pdrfudk rk'dwmyGm;zdkY tcsdeftawmf tukefcHNyD; wpfa,mufcsif; vdkufa&rdygw,f/ (eHrnfawG rSwfwrf;wif xm;ygw,f/ tcsdef&wJhtcg jyef½dkufwif ay;yghr,f/)
pkpkaygif; udk,fvkyfawmf 43 yg;yg/ xD;aqmifrif; wdkY&JU orD;awmf awG? xD;jzL&dyfatmufrSm a&TvdkOxm;wJh EkEkxGwfxGwf uav;rsm;/ ya'o&mZfacwf&JU toHk;awmfcH rif;b@m &kyfao;&kyf b0awGudk u&kPmouf qifjcifrdaMumif;yg/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 111
icy rSefeef;&mZ0if. . .
ig;ql'g,umbk&if
bk&ifhaemifvGefawmh om;awmf tdrfa&SUrif; r[mOy&mZm eef;wuf w,f/ olUbGJUuvnf; b0&Sif rif;w&m;BuD;ygyJ/ bk&m;ig;ql taeuZm wifcJhvdkY ig;ql 'g,umvdkYvnf; qdkw,f/ tcsdKU pmtkyfrsm;rSm eE´mbk&if vdkY udk;um;wm awGUzl;&JU/ rSefeef;wGifawmh trnfryg/
ig;ql'g,umu olUom;awmf rif;BuD;pGmudk r[mOy&mZm trnfeJYyJ tdrfa&SUt&m ay;w,f/ bk&ifhaemif nD om;ruf tif;0rif; owdk;rif;apm orD;eJY vufquf ay;cJhw,f/
tdrfa&SUrif;eJY olUrdzk&m; tcsif;rsm;&mrSm vufvGefoGm;NyD; ovGefapmif; eJY apmifhrdvdkY rdzk&m; ezl;uGJ aoG;xGufowJh/ 'gudk t0wfeJY okwfNyD; zcif tif;0rif;xH qufygw,f/
'geJYyJ tif;0eJY [Hom0wD ppfjzpfMuw,f/
ig;ql'g,umu [Hom0wDuae awmifiltxd acsmif;azmufcdkif;NyD; tJh'Duae tif;0udk csDygw,f/ aemufqHk; tif;0bk&if xGufajy;&NyD; w½kwfbk&if OD;wnfbGm;qD ppfuloGm;awmif;pOf vrf;rSmyJ uG,fvGef cJhowJh/
'DtcsdefrSm ,dk;',m;u wpfpcef;x ykefuefjyef ygw,f/ rif;BuD; udk,fwdkif 7 vMum ppfxdk;ayr,fh ratmifjrifcJh/ rif;BuD; ,dk;',m; a&mufaecsdefrSm tdrfa&Surif; Oy&mZmi,f[m Zif;r,frif; ESr &mZ "mwkuvsm udk rdzk&m;tjzpf odrf;oGif;cJhygw,f/ olUta': awmfayraygh/ olu bk&ifhaemif&JU ajr;/ &mZ"mwkuvsmu bk&ifhaemif orD;awmf/
&mZ"mwkuvsmudk 1559 Edk0ifbmv 12 &ufaeYrSm zGm;jrifw,f/ 1587 rSm tdrfaxmifusawmh 28 ESpf? tysdKMuD;aygh/
aemufwpfBudrf rawmh om;awmf Oy&mZmi,f OD;pD;NyD; ,dk;',m;udk csDwuf wdkufcdkufw,f/ Oy&mZmi,f qifxufrSm pdefajymif;rSefNyD; aoowJh/ 'gaMumifh tif;0udk pm;apcJhwJh om;i,f rif;&JausmfpGmudk
jrefrmusL;ypfzdk&rf 112
icy rSefeef;&mZ0if. . .
jyefac: cJh&w,f/ rif;&JausmfpGm[m tif;0rSm NrdKUapmifhwyf avmufom csefxm;NyD; [Hom0wDjyefum tdrfa&SUrif; t½dkuft&m qufcHygw,f/
rif;&JausmfpGm[m rGefwdkYudk r,HkMunfwJh twGuf tjyif;txef ESdyfuGyf cJhygw,f/ rGefwdkY [Hom0wD uae tvHk;t&if; xGufajy;MuowJh/ tJh'Daemuf rkwårpm; Anm;'vu ,dk;',m;eJY aygif;NyD; [Hom0wDudk ykefuefygw,f/
[Hom0wD tiftm;enf;vmawmh awmifilwdkY Zif;r,fwdkYuae qifjrif; eJY om;awmfawG awmif;w,f/ xdkpOfu awmifilbk&if oD[ol &JU om;awmf tdrfa&SUrif; uawmh jrefrmwdkY&JU &wkbk&if ewf&SifaemifyJ jzpfygw,f/
awmifilrSm <uufawG aomif;usef;vdkY qefa&pyg; &Sm;yg;aewJh tcsdef? [Hom0wDudk quf&wJh tcGefu 0efxkyf0efydk; jzpfvmw,f/ om;awG awmif;vmwJh tcgrawmh aemufqHk; awmifilwifru? Zif;r,fuyg [Hom0wDudk ykefuefjcm;em; cJhMuw,f/
'ghtjyif rif;MuD;&JU om;ti,f jynfpm; owdk;"r®&mZm[m ,dk;',m; udk ppfcsDzdkYvm&if; vrf;rSm awmifiludk 0ifwdkufw,f/ awmifiludk r&awmh jynfudkjyefNyD; [Hom0wDudk jcm;em;um wpfpif axmifygawmhw,f/
[Hom0wDrSm tdrfa&SUrif; jzpfvmwJh rif;&JausmfpGm uvnf; tvGef qdk;owJh/ jynfolawG rSL;rwfawG 0rf;enf;&w,f qdkw,f/ aemufqHk; awmifilbk&ifu [Hom0wDudk ESdrfESif;zdkY&m &cdkifwdkYxH tultnD awmif;cHygw,f/
&cdkifeJY awmifil aygif;NyD; wdkuf&mrSm [Hom0wDtdrfa&SU rif;&JausmfpGm tnHhcHw,f/ awmifiludk ydkYvdkufawmh ewf&Sifaemif vkyfBuHwm cH&ygowJh/
aemufawmh [Hom0wDrSm &cdkifwdkY wyfpGJNyD; [Hom0wD rif;MuD;vnf; awmifiludk opömcH cJh&um 1599 rSm bk&ifhaemif&JU [Hom0wD ysufokOf; cJh& ygawmhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 113
icy rSefeef;&mZ0if. . .
awmifilbk&if aejynfawmf jyefawmh ,dk;',m;wdkY csDvmNyD; xD;eef; jyefwifzdkY qdkum [Hom0wDrif;udk awmif;ygw,f/ awmifiluray;/ ,dk;',m;u wdkufayr,fh rEdkifvdkY jyefqkwf oGm;cJh&w,f/ [Hom0wDrSm wyfpGJxm;wJh &cdkifwyfawGvnf; ,dk;',m;wdkY vmwm Mum;wmeJY eef;awmfudk rD;½IdUzsufqD;NyD; bk&m;qif;wk yd#uwfeJY oHxnfawG o,fum &cdkif jyefMuw,f/
[Hom0wDrif;udk awmifila&mufrif; vdkYvnf; &mZ0ifrSm ac:w,f/ olvnf; olUom; rif;&JausmfpGm vrf;udk vdkufoGm;&wm ygyJ/ ewf&Sifaemif u wdwfwqdwf vkyfBuHcJhw,fvdkY rSefeef;u qdkygw,f/
'D [Hom0wDbk&if[m jynfolawG rSL;rwfawGudk 0rf;enf;apw,f? ppfrufudk aumif;aumif; rBuD;MuyfEkdif? jynfaxmifawG udkvnf; roifhrjrwf jzpfapw,f&,fvdkY &mZ0ifrSm rSwfwrf; twifcH cJh&ygw,f/
auwkrwDeJY "n0wD Mum;cH iZifum
awmifileJY &cdkif yl;aygif; rdMuw,f/ vrf;c&D;a0; ordkY oHydkY&wm tqifrajy/ 'gaMumifh &cdkifbk&ifu olUuRef b&if*sDukvm; iZifumudk oabFm 3 pif;? vl 2000 eJY oHvsifrSm wyfpGJ apcJhw,f/ iZifum uvnf; oHvsifrSm aeNyD; &cdkifeJY wpfvrf;? awmifileJY wpfvrf;? rkwår rGefwdkYeJY wpfvrf; a&Tvrf;aiGvrf; azmufEdkifcJhygw,f/ iZifum orD; eJY rGefAnm;'v om;awmfwdkY vufqufNyD; trsdK;pyfcJh ygao;w,f/
ewf&Sifaemifudk uG,fvGefol Oy&mZmi,f&JU rdzk&m; &mZ"mwkuvsm eJY vufquf ay;w,f/
1603 ckESpfrSm iZifum[m rkwåreJY aygif;NyD; &cdkifeJY awmifiludk jcm;em; ygw,f/ 'geJY &cdkifeJY awmifilaygif;NyD; oHvsifudk wdkufw,f/ r&/ &ckdif bk&ifhom;awmf tzrf;cH&w,f/ iZifumu om;awmfudk jyefvdkcsif&if olUudk uReftjzpf rrSwfbJ bk&iftjzpf todtrSwfjyKzdkY? aemifudk oHvsif
jrefrmusL;ypfzdk&rf 114
icy rSefeef;&mZ0if. . .
udk rwdkufzdkY? urf;vSrf;vmw,f/ &cdkifeJY awmifilvnf; iZifumpum;udk vdkufavsm cJh&oaygh/
'DrSmyJ &ckdifeJY awmifiltMum;u a&Tvrf;aiGvrf; jywfawmufoGm; cJh&w,f/ &cdkifeJY awmifil aygif;rdjcif;[m tiftm;MuD; wpf&yfvdkY jrifygw,f/ &cdkifu odyfrodomayr,fh awmifiluawmh oHvsiftjyif? '*Hk? ykodrf wdkYudkyg vufvTwf vdkuf&ordkY tawmfhudk tiftm; ,kwfavsmh oGm;cJh&w,f qdk&r,f/
1609 ckESpfrSm awmifilbk&if ewf&GmpHawmh tdrfa&SUrif; ewf&Sifaemif eef;wufw,f/
touf 31 ESpfrSm bk&ifjzpfNyD; &mZ"mwkuvsmxuf touf 19 ESpf i,fygw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 115
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 17
anmif&rf;rif;quf
[Hom0wDudk &ckdifeJY awmifil yl;aygif; wdkufMupOfrSm bk&ifhaemif om;awmf anmif&rf;rif;MuD; uvnf; olYNrdKUudk tcdkiftcHh jyKvkyfw,f/ NyD; &rnf;oif;udk pwif odrf;,lcJhygw,f/
tJh'Daemuf tif;0? yk*H wdkYudk qufvuf odrf;,l&m uae txuf jrefrmjynf wpfckvHk; pk½Hk;rdvmw,f/
jynfrif; rif;BuD;aESmif;u awmifileJY aygif;NyD; tif;0udk wdkufzdkY BuHpnfw,f/ azmifay: twuf rGefwdkY vkyfBuHvdkY a&xJ ckefcs? tedpö a&mufcJhw,f/
ouú&mZf 1597 rSm 4 ESpf wdkifwdkif vloluif;rJh cJhwJh tif;0 aejynfawmf rSm anmif&rf;rif;w&m; eef;wuf cJhygw,f/ 'kwd,tif;0 acwfvdkY ac:Mu&JU/
(&mZ0if zwf&wmvnf; ppfwdkufvdkuf? xD;wif ukodkvf,lvdkuf eJY oHo&mvnf aewmygyJ/ wu,f wdkufolrsm;awmh b,fodkY&Sdr,frod? zwfolrawmh rsufpdeJY tm½HkrSm tawmfyJ ppfyef;vSygNyD/)
rdk;aumif; rdk;n§if;udk odrf;/ &rnf;oif;udk awmifilu odrf;vdkY jyefwdkuf? anmifa&Tudkwdkuf? Aef;armfudkcsD/ apmfbGm;w½kwfqD xGufajy;/ anmif&rf;wyf vdkufawmif;/ apmfbGm;udk tao&/ aumif;rIawmf r[m jrwfrked ajrzdkY/ rdk;eJudkcsD/ &Srf;jynf tvHk;udk&/ jynfudkwdkufzdkY jyifwkef; rdk;aumif;u jcm;em;vdkY jyefwdkuf/ aumif;rIawmf r[mjrwfrked Xmyem awmfrl/ odEéDudkcsD/ 'DvkdeJY oDaygta&mufrSm wpfvrf;vHk; rrmrusef; jzpfvmwJh anmif&rf;rif;w&m;BuD; ewf&GmpHygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 116
icy rSefeef;&mZ0if. . .
bk&ifhtavmif;udk bk&ifaorSef; b,folrS r&dyfrdatmif jy'g;oGwfvdkY jyefv,f o,faqmifum tif;0a&mufrS oN*ØØK[f cJhygw,f/
taemufbufvGefrif;
([Hom0wD taemufbufrSm vkyfBuHcH&NyD; uG,fvGefvdkY taemuf bufvGefrif;vdkY ac:ygw,f/)
tdrfa&SUrif; jzpfwJh taemufbufvGefrif; 1606 ckESpfrSm eef;wuf cJhw,f/ 1608 ckESpfrSm jynfudkodrf;cJh/ eef;NrdKUukd NzdKcsNyD; bk&m;?ykxdk;? apwDaqmufzdkY vSLygw,f/
&cdkif? awmifil? Zif;r,f ponfwdkYu trsdK;rjym; jzpfcsif ygw,fvdkY ajymvmayr,fh omuD0ifjzpfvdkY "avhtwdkif; ESrawmfudkom rdzk&m;ajr§muf cJhowJh/ trsdK;rjym;qdkwm aqGrsdK; awmfpyfMuzdkY urf;vSrf; wmvdkY ,lqygw,f/
tJh'Daemuf awmifiludk csDw,f/ wdkufMucdkufMueJY aemufqHk; awmifil ta&;edrfh/ rif; 2 yg; n§dEIdif;NyD; awmifilu opömcH/ awmifiludk ewf&Sifaemiftm; jyefpm;apcJhw,f/
awmifileJY tif;0aygif;NyD; tiftm;BuD;vmwJh oHvsif iZifumudk wdkufzdkY jyifygw,f/
tJh'D tcsdefrSmyJ iZifumeJY Anm;'v aygif;NyD; awmifiludk csDvmw,f/ ewf&Sifaemif &JU nD usqHk;w,f/ ewf&Sifaemif udkvnf; iZifumwdkY oHvsifudk zrf;ac: oGm;owJh/
taemufbufvGefrif;vnf; awmifilysufaMumif; odwJhtcg oHvsifudk ppfcsDNyD; tjyif;txef wdkufygw,f/ vufeufrsdK;pHk? enf;rsdK;pH kwdkufayr,fh oHvsifudk rodrf;Edkif jzpfcJhw,f/ aemufqHk;rSm OrifvIdifacgif; wl;NyD; NrdKU&dk;udk NzdKzsufrS oHvsifudk &ygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 117
icy rSefeef;&mZ0if. . .
iZifumudk ppfar;wJhtcg ewf&Sifaemif ac:vdkY awmifiludk csD& aMumif; qdkw,f/
ewf&Sifaemifu jiif;owJh/ pm b,folydkYovJ qdkawmh iZifumu Muufqdk;yifpm; vdkYqdk/ Muufqdk;yifpm;udk ppfwJhtcg pmydkY&wm rSefw,f? 'gayr,fh pmxJ bmygw,f olrod wJh/
tJh'Daemuf taemufbufvGefrif;u ewf&Sifaemifudk NrdKUv,faumif rSm uGyfrsufygw,f/ iZifumudkvnf; bk&m;ykxdk;awG zsufqD;wJhtwGuf olUtdrfa&SU vljrifuGif;rSm wHusifwif uGyfrsufcJhygw,f/ ptdkuae wkwfoGif; owfw,fvdkY em;vnfrdygw,f/
&wkbk&if ewf&Sifaemif[m touf 35 ESpfrSm uG,fvGefcJhw,f/ udk,fvkyfawmf 5 a,muf a&wGuf &&Sdygw,f/ &mZ"mwkuvsm eJY uav; r&/ r&qdk "mwkuvsmu touf tawmfBuD; aeNyD/
olU &wk awG[m &mZ"mwkuvsmudk nTef;wm r[kwfbl;vdkY q&marmifomEdk;wdkY jiif;wmvnf; rSwfom;zl;w,f/ jzpfEdkifaumif;yg&JU/ ewf&Sifaemif[m ysdKrspfwJh rif;i,fqdkawmh "mwkuvsmudkom wpGJrufruf qdk&if udk,fvkyf awmfawGeJY tcsdef odyfay;cJhrSm r[kwfvdkY ,lqygw,f/
'gayod udk,fvkyfawmfu 5 a,muf &SdcJhovdk olwdkYawGeJY om;orD; 9 a,muf awmif xGef;um; cJhygw,f/ pmuAsm xJrSmyJ vGrf;aevdkYaum bmjzpfovJ qdkNyD; jiif;r,fqdkvnf; jiif;Edkifaumif;r,f xif&JU/
ewf&Sifaemifudk rSefeef;u wdkwdkwkwfwkwf uav; rSwfwrf;wif xm;w,f/ rl&if;twkdif; azmfjyvdkufygw,f/
]]xdkrif;um; &wkqdkjcif;ü odrfarGU\/ *rÇD&ÓPfESifh jynfhpHk\/ tusifh ESvHk; aomfum; aumufuspf qef;jym;\}} ygwJh/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 118
icy rSefeef;&mZ0if. . .
bmyJajymajym &Sm;yg;wJhyg&rD&Sif &wkbk&if wpfa,muf apmapmpD;pD; tedpö a&mufwmawmh 0rf;enf; ESajrmrdwm trSefyg/
oHvsif usoGm;wJhtcg rkwårbk&if Anm;'vvnf; taemufbuf vGefrif;xH opömawmfcH cJhygawmhw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 119
ewf½Sifaemif*lbk&m;Photo by flappingwings (flickr.com)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 18
anmif&rf;rif;quf
b0&Sifrif;w&m;BuD; (taemufbufvGef) [m [Hom0wDwJawmfrSmyJ pHaeawmf rlw,f/ tJh'Duae rkwår? a&;? xm;0,fudk qufcsDygw,f/ weoFm&Dudk odrf;zdkY&mrSm a&aMumif;vrf; romwmeJY rodrf;EdkifcJhbl;/ rkwår a&mufaecsdefrSm Zif;r,frSm eef;a&; t&IyftaxG; jzpfyGm;w,f/
Zif;r,f bk&if taemf&xmrif;apm (bk&ifhaemifom;) uG,fvGefawmh ,dk;',m; eJY aqGrsdK;pyfNyD; ,dk;',m; a&mufaewJh olUom;awmf wkavmif udk bk&ifvkyfzdkY ac:w,f/ a&mufrvmcifrSm aemufom;awmf wpfyg; rif;&J'dAÁudk eef;wifw,f/ wkavmifvmawmh wdkuf&/ wkavmif uG,fvGef/ aemuf rif;&J'dAÁudk eef;cs/ olUnD owdk;ausmfudk eef;wifcJh owJh/
weoFm&DrSm wyfpGJxm;wJh jrefrmwyfawGudk ,dk;',m;wdkY vmwdkuf &mrSm ta&;edrfhNyD; xGufajy;&w,f/ 'geJY rif;MuD;vnf; Zif;r,fudk ppfcsDcJh ygw,f/ Zif;r,f bufuae vif;Zif;u ppful 0ifwdkufowJh/
Zif;r,f bk&if owdk;ausmf uG,fvGefNyD; Zif;r,fwdkY uRefcH vmw,f/ vif;Zif; &Jruf awGvnf; &vdkuf w,f/ Zif;r,fbk&if &JU udk,fvkyfawmf awG? ayguf zGm;vmwJh om;orD; awG vnf; tm;vHk; odrf;aygh/ awmifilrif; &JoD[ol udk Zif;r,f udk pm;apcJhygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 120
Zif;r,fNrdKUa[mif;(www.lasplash.com.jpg)
icy rSefeef;&mZ0if. . .
'DtcsdefrSmyJ &cdkifbk&ifu uGrf;eJY tkef;oD; qufozdkY awmif;qdkvmwJh twGuf rif;BuD; trsufxGufNyD; &cdkifudk ppfcsDygw,f/ oHwGJudk odrf;,l cJhjyefw,f/
taemufbufvGefrif;[m usdKufuvdkY bk&m;udk xD;wifcJhygw,f/ wcsdefwnf; vdkvdkrSm ykefuefNyD; xGufajy;wJh rdk;eJapmfbGm;udk zrf;zdkY nDawmf rif;&JausmfpGmeJY rif;&JausmfxifwdkYudk apvTwfw,f/
rdk;eJudk &NyD;aemuf usdKif;½Hk;udk qufcsDapw,f/ aemufuae nDDawmf owdk;"r®&mZmudk ppfulvTwfcJh/
[Hom0wDrSm aA'ifudef;cef; raumif;qdkum ,m,Deef;awmf udk a&TUcJh&w,f/ tif;0u rdzk&m;? udk,fvkyfawmfawGudk [Hom0wDudk ac:aqmifw,f/ 1628 ckESpf rSmawmh om;awmf rif;&J'dAÁ vkyfBuHvdkY taemufbufvGefrif; uG,fvGef cJhygw,f/ vkyfBuH&wJh taMumif;&if;u rdef;r udpöyg/ bk&ifhudk qufovmwJh usdKif;wHkapmfbGm; orD; ESif;cef;ayg uG,f0ef&Sdawmh olUudk,f0ef[m bk&ifeJY &wmr[kwf? om;awmf rif;&J'dAÁeJY &wmvdkY 0efcHw,f/ bk&ifu om;udkac:NyD; oHtdk;uif;eJY aMumfypfr,fvdkY jcdrf;ajcmufowJh? 'geJYyJ tazvkyfoludk vkyfBuHcJh ygawmhw,f/
taemufbufvGefrSm rdzk&m;u arG;wJh om;orD;r&Sd/ udk,fvkyfawmf awGu arG;wmyJ &Sdygw,f/ bk&ifh nDawmf 2 yg; jzpfwJh rif;&JausmfpGm eJY owdk;"r®&mZmwdkY uvnf; usdKif;½Hk;buf ppfcsDum c&D;vGefaeawmh om;awmf rif;&J'dAÁudkyJ eef;wif cJh&w,f/
rif;&J'dAÁu owdk;"r®&mZmeJY rif;&JausmfpGmwdkY tcsif;csif; jyefwkduf atmif BuHpnfcJh ygao;w,f/ 'gayr,fh ratmifjrif/ wyfESpfck aygif;rdNyD; tpfudkjzpfol owdk;"r®&mZm[m omvGefrif; jzpfvmw,f/ 'gayr,fh bdodwf rcHao;/ tif;0udk odrf;,lygw,f/ zcif anmif&rf;rif; &JU eef;awmfudk zsufNyD; topfaqmufw,f/ qufvufNyD; [Hom0wDudk odrf;? Zif;r,fudkvnf; 1632 ck rSm odrf;,lEdkifcJhw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 121
icy rSefeef;&mZ0if. . .
bk&if jzpfNyD; ppfyGJawG 4 ESpfavmuf wdkufNyD;wJh tcgusrS [Hom0wD rSm r*Fvm eef;awmfaqmufNyD; bdodwfcH cJhygw,f/ &cdkifeJY cspfMunfa&; wnfaqmuf EdkifcJhNyD; oH tquftoG,f jyKw,f/ ,dk;',m;eJYvnf; oH qufoG,fcJh ygw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 122
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 19
omvGefrif;
taemufbufvGefrif; uG,fvGefawmh nDawmf omvGefrif; eef;wuf cJhw,f/
&cdkifu oHwref awGa&muf/ yxr [Hom0wDrSm 4 ESpf avmuf trI awmfpD&if NyD;rS tif;0udk jyef? eef;awmf topf wnfcJhowJh/
eef;opfaqmufyGJ eJY eef;wufyGJudk tawmf tus,fw0ifh a&;om; xm;ygw,f/
(twGJ 19 wpf0ufavmufu 'Dtcrf;tem;eJYyJ NyD;oGm;cJhw,f/
aemufxHk;pH twdkif; bk&m;wnfwmawG? aqGawmfrsdK;awmf awG ay;pm;wmawG? e,fy,fawG bGJUawG csD;jr§ifhwmawG wcrf;wem;ygyJ/ jrefrmbk&ifawG[m bGJUtrnf csD;jr§ifh&wm tifrwef 0goemxHkyHk &w,f/ tm;tm;&Sd eHrnfawG ay;aeawmhwmygyJ/)
omvGefrif; vufxufrSm tkwf<uyf trdk;eJY taqmuftODawG pNyD; ay:vmcJhNyD jzpfygw,f/ olUvufxufrSm ivsifvnf; tBuD;tus,f vIyfcJhyHk&w,f/ ykcef;tjrifh wvkyf tv,fuRef;rSm ajruGJNyD; a&xGuf vmowJh/
'DtcsdefrSmyJ tdrfa&SUrif; rif;&JausmfpGm qifudk uRJcwfvdkY rif;om; crsm tdrfawmfa&mufatmif vefYajy; ajy;cJh&w,f/ aemufydkif; 0ufouf aygufvdkY uG,fvGef&Sm owJh/
tdrfa&SUrif; aowJhtcg 'gudk tcGifhaumif; ,lNyD; omvGefrif;&JU om;awmf tjrifhrif; &SifwvkyfeJY aemufvdkufawG eef;awmfudk odrf;zdkY BudK;pm;w,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 123
icy rSefeef;&mZ0if. . .
omvGefrif;vnf; eef;awmf taemufwHcg; uae xGufajy;NyD; tjyifrSm vlol pk&ygw,f/ tJh'Daemuf eef;awmfudk jyefwdkufwJh tcg tjrifhrif; aoewfrSefNyD; aoyGJ0ifw,f/
1648 Mo*kwfv 17 &ufaeY rSm omvGefrif; ewf&GmpH ygw,f/ om;awmf orD;awmf pkpkaygif; tyg; 20 usef&pfcJhw,f/
omvGefrif; vGefawmh om;awmf rif;&J&EÅrdwf eef;wufw,f/ olUnD rif;&JoD[oludk tdrfa&SUt&m ay;ygw,f/ crnf;awmf wnfxm;cJhwJh aumif;rIawmf &mZrPDplVmbk&m;udkvnf; xD;awmfwifcJhowJh/
rif;&J&EÅrdwf vufxufrSm w½kwfwdkYu jrefrmjynf ta&SUbufu NrdKUawGudk tcGefawmf awmif;cH vmcJhw,f/ 'geJYyJ w½kwfwdkYqD csDwuf wdkufcdkufygw,f/ olEdkifvdkuf? udk,fEdkifvdkufeJY ppfyGJu jywfjywfom;om; rjzpfbJ ESpfOD;ESpfbuf txdemcJhMuw,f/
aemufqHk;awmh vufatmuf i,fom;awG&JU aoG;xdk;rIaMumifh ppfjzpf aeqJrSmyJ nDawmfjynfrif;u tif;0eef;awmfudk wdkufcdkuf odrf;ydkuf ygw,f/ yxrawmh tpfudkbk&ifudk zrf;½Hk zrf;xm;cJhwm/ aemufawmh aeESpfpif; xGufvdkY roifhawmfaMumif; i,fom;awG avQmufwJhtcg tpfudk rif;&J&EÅrdwfeJY olU om;awmf oHk;yg; (5 ESpfom;uav; tygt0if) udk a&cs cJhw,f/ rif; 4 yg; udk a&ESpfowf cJhw,fvdkY qdkvdk&if;jzpfygw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 124
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 20
anmif&rf;rif;quf
jynfrif;? e&m0&? rif;&Jausmfxif eJY paerif;
jynfrif; rif;&Jausmfacgifu tpfudkeJY olUrsdK;qufudk a&ESpfowfNyD; tif;0bk&if jzpfvmcJhw,f/
trIxrf; t&mxrf; awGudk xHk;pHtwdkif; bGJUtrnfawG ay;oem; cJh ygw,f/
tJh'Daemuf Zif;r,fudk ,dk;',m;wdkY csDvmw,f Mum;wmeJY rkwåruae Zif;r,ftxd ppfcsDw,f/
Zif;r,fjynf ,dk;',m;vufatmuf uscJhw,f/ rkwårudk qufwdkufwJh ,dk;',m;wdkY rGefwyfudk rausmfEdkif/ xm;0,fudk qufwdkufjyef awmhvnf; r&/ armfvNrdKif rSmvnf; ,dk;',m;wdkY t½IH;eJY &ifqkdif&jyefw,f/
om;awmf e&m0&udk tdrfa&SUt&m tyfESif;w,f/
Zif;r,fu xGufajy; MuolawGu NrdKUjyifuae ,dk;',m;wdkYudk enf; rsdK;pHkeJY vkyfBuH MuwJhtcg aemufqHk; ,dk;',m;wdkY rcHEdkifbJ xGufajy; &w,f/ Zif;r,fudk jrefrmwdkY jyef&cJhowJh/
jynfrif; rif;&Jausmfacgif oufawmf 53 ESpf rSm uG,fvGefawmh om;awmf e&m0& eef;wufcJhw,f/ e&m0&bk&ifu eef;ouf wpfESpf awmif rpHvdkuf&/ oufawmf 23 ESpfrSm uG,fvGefawmh rdzk&m;vnf; r&Sd? om;awmf orD;awmfvnf; ew¦dyg/
e&m0&NyD; bk&if jzpfvmolu nDawmf tdrfa&SUrif; &rnf;oif;pm; rif;&Jausmfxif jzpfygw,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 125
icy rSefeef;&mZ0if. . .
rif;&Jausmfxif bk&if jzpfvmwJhtcg omvGefrif;&JU om;awmf oD&d "r®maomu eJY taygif;ygawGu eef;wGif;udk vkyfBuHMuw,f/ eef;wGif; xJrSm tavmif;awG tpkvdkuf tNyHKvdkuf jzpfcJhowJh/ aemufqHk; olykefawG bufu ta&;edrfhcJhw,f/
omvGefrif; om;awmfudk t&Sif zrf;rdayrifh rif;&Jausmfxifu ruGyfrsuf cJhbl;/ aooGm;wJh olykefawG? rif;nDrif;om; awG tpdrf;o&J jzpfNyD; eef;awmfudk tawmf ajcmufvSefYcJY wmudkvnf; rSefeef;u rSwfwrf;wif xm;cJhygw,f/
rif;&Jausmfxif vufxuf rSmvnf; ,dk;',m;wdkY rkwårudk xdyg; vmwJhtwGuf ppfcsDcJh& ygao;w,f/
om;awmf 'Dy,if; rif;BuD;udk tdrfa&SU t&may;w,f/
xl;jcm;jzpfpOf wpfcku rD;avmifuRrf;rI wpfck 0rf;bJtif; eef;awmf em; eD;vmvdkY bk&ifeJY rdzk&m;wdkY eef;awmfxJu xGufajy;cJh&wJh jzpfpOfyg/
1691 rSm uonf; uvmwJh oH prJcef;udk bmtqifrajy jzpfw,frod? uGyfrsufcJhw,f/ uGyfrsufawmh prJcef; rdef;reJY olU uRefawGu w½kwfjynfudk xGufajy; MuowJh/ 'gudk &atmif vdkufzrf;NyD; tukefvHk;udk uGyfrsuf ypfcJhygw,f/
rif;&Jausmfxif oufawmf 48 ESpfrSm uG,fvGefawmh om;awmf paerif; eef;wufw,f/
paerif; vufxufrSmvnf; ,dk;',m;eJY ppfjzpfcJh ygao;w,f/
usdKif;wHk apmfbGm;orD;udk rdzk;&m;ajr§mufzdkY awmif;&m ray;vdkY usdKif;wHkudk csDwuf wdkufcdkufygw,f/ usdKif;wHkpm; w½kwf xGufajy;/ jrefrmwdkY vdkufawmif;/ aemufqHk; w½kwfu a&S;uwnf;u tjyeftvSef uRefzvS,fwJh "avh &SdwmaMumifh usdKif;wHkpm;udk zrf;NyD; jrefrmwdkYvuf jyeftyf ygw,f/ orD;ray;wJh usdKif;wHkpm;eJY olUuRefawGudk raumif;aom
jrefrmusL;ypfzdk&rf 126
icy rSefeef;&mZ0if. . .
uGyfrsufjcif;jzifh uGyfrsufw,fvdkY rSefeef;uqdkw,f/ b,fvdk uGyfrsuf ovJawmh twdtus rod&/
paerif; ruG,fvGefcifrSm ig;vavmuf tdyf&mxJ vJaecJhw,f/ uG,fvGef cgeD;rSm nDawmf yk*Hrif;xH ]]ig aoawmhr,f}} qdkwJh owif; ta&mufyg; EdkifcJhygw,f/
paerif; uG,fvGefawmh om;awmf tdrfa&SUrif; wk&ifeef;ol eef;wuf cJhw,f/ we*FaEGrif;vdkY &mZ0ifrSm qdkygw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 127
icy rSefeef;&mZ0if. . .
twGJ - 21
anmif&rf;rif;quf
we*FaEGrif; ESifh [Hom0wDygrif;
paerif; uG,fvGefawmh om;awmf we*FaEGrif; eef;wufw,f/odkYayrifh Zmwfu ½Iyfcsifawmh paerif;u olraocif nDawmfyk*Hrif;udk aor,fhtaMumif; trSmyg; xm;cJhacsw,f/
'Dawmh tif;0u opömwdkufzdkY vm&mrSm yk*Hrif;u vufrcHbJ oluom opöm&nf jyefwdkuf cJhowJh/ vlolvufeuf pkaqmif;NyD; tif;0udk ykefukef ygawmhw,f/
yk*Hu ykefuefwJh tcg jynf? awmifil? [Hom0wDwdkYuvnf; tif;0udk jcm;em;Muw,f/
tif;0wyfawG yk*Hudk csDwuf acsrIef; MuwJhtcg tiftm;rrQawmh rdzk&m;awG? uRefawG xm;&pfNyD; yk*Hrif; udk,fvGwf½kef; xGufajy;&owJh/
ppful vmwJh jynf? awmifil? [Hom0wDwyf awGvnf; yk*Hta&;edrfh aMumif; Mum;wJhtcg tif;0eJY jyefaygif;rd oGm;Mujyefw,f/
1720 ckESpfrSm taemufbuf udk,fvkyfawmf taqmifuae rD;pwif avmifuRrf;&mrSm we*FaEGrif;wdkY eef;awmfu pGefYajy;cJh&w,f/ rD;ayghqwJh taqmifydkif&Sif refusnf;uef uawmfudk e,fESif'PfeJY uomudkydkYNyD; tjypfay; cJhowJh/
tJh'Daemuf e,fpyfrSm xdyg;vmwJh uonf;wdkYxH ppfcsDcJhjyefw,f/
uonf;wdkY&JU y&d,m,f axmufacsmufxJ jrefrmwdkY 0ifa&mufrdvdkY &GHnTefwGif;xJ a&mufukefum jrefrmwdkY twHk;t½Hk; ta&;edrfhcJh&w,f/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 128
icy rSefeef;&mZ0if. . .
'ghtjyif Zif;r,fudk jyefodrf;zdkY csDoGm;wJh jrefrmwyfawGvnf; ta&;rvS jzpfcJh&jyefaygh/
Zif;r,frSm ppf½HI;wJh jrefrmwyfawGudk aiG&nfusdKoGif; ypfr,fvdkY bk&ifh trdefY &SdvmwJhtcg ppfuJawG tukef aq;aomufNyD; udk,fhudk,fudk owfao ukefMuowJh/
uonf; eJY Zif;r,f wdkufyGJ 2 yGJ qufwdkuf ta&;edrfhcJhvdkY jrefrmwdkY tiftm; ododomomeJY tawmfcsdeJY oGm;cJh&ygw,f/
we*FaEGrif; uG,fvGefawmh om;awmf tdrfa&SUrif;jzpfwJh pOfYul;rif; eef;wufcJhw,f/ 'Drif;udk [Hom0wDygrif;vdkY &mZ0ifawGu qdkygw,f/
'Drif; vufxufrSm ukef;acsm pum;awGaMumifh uGyfrsufcJhwJh rSL;rwf awGvnf; renf;/
'DtcsdefrSmyJ ,cifu ykefuefcJhwJh yk*Hrif;[m [Hom0wDbuf xGufajy;&if; udk,fvkyfawmf okyyÜmueJY taMumif;ygum om;awmf wpfyg; arG;zGm;w,f/ trnfu omvS/ olUudk auGUrif; ordefaxmvdkY bGJUay;NyD; rif;avmif;qdkum rGefawG MunfndK MuowJh/ ordefaxm[m tif;0 [Hom0wDygrif; eJYqdk wl0&D; awmfpyfygw,f/ 'gayr,fh ordefaxm[m [Hom0wDbk&if tjzpfudk jiif;cJhwJh twGuf qifonfawmf rsdK;½dk; Anm;'v[m [Hom0wDbk&if jzpfvmcJhw,f/
jrefrmwdkY tiftm;csdeJY aeNyD jzpfwJhtwGuf uonf;? w½kwfeJY rGefwdkY wjznf;jznf; aoG;wdk;prf; vmMuoaygh/ 'DvdkeJY 1752 ckESpfrSm tif;0udk [Hom0wDwyfwdkY odrf;ydkuf atmifEdkifcJhygw,f/
[Hom0wD a&mufoGm;wJh [Hom0wDygrif; eJY wuG om;awmf orD;awmfawG udkawmh 1754 ckESpf rSm a&rSm azsmufygw,f/ 'DvdkeJY 'kwd, tif;0acwf ed*Hk;csKyf cJh&ygaMumif; rSefeef;&JU twGJ 21 wGJudk oHcdyfjyK wifquf vdkuf&ygw,f/
Ä Ä Ä Ä Ä
jrefrmusL;ypfzdk&rf 129
icy rSefeef;&mZ0if. . .
ed*kH;
rSefeef;u rxifrSwfbJ pjzpfoGm;wmyg/
tpuawmh udk,fhbmomudk,f rSwfpkav;awG xkwfxm;wm/ rSwfpk xkwfwJh tusifhuvnf; ausmif;om;b0 uwnf;u ygcJhwmqdkawmh/ 'Dpmtkyf txlBuD; o,f&jyK& rvG,feJY? aemufwpfcg jyefzwf&if cuf& csnf&JU qdkNyD; xkwfcJhwm/
rSwfpk xkwf&mrSmvnf; pmar;yGJajzzdkY r[kwfwJhtcg tm;wJhtcsdef tjcm; okw^&oawG zwf& twef ysif;oGm;wJh tcsdef rsdK;rSmom ordkif;buf vSnfhjzpfwmyg/ uRefawmf ordkif;udk rt ½HkavmufbJ odcsifwm? pdwf0ifpm;wm 0efcHygw,f/ ordkif;orm; tppfvnf; r[kwf aybJudk;/
uRefawmfu pma&;ayr,fh pnf;urf;u odyfr&Sdbl;/ awGUwJhpm&Guf awGUwJh ae&mrSm wdkYvdkufwmygyJ/ taysmuft&SawGvnf; rsm;oaygh/ rSefeef;u usL;ypfr0ifcif uwnf;u pcJhwJh rSwfpkuav;yg/
aemuf wjznf;jznf; rSwfpkawG xlvmwJhtcsdef/ usL;ypfrSmvnf; xJxJ0if0if jzpfvmcJhNyD/ 'DtcsdefrSm ordkif;eJY ywfoufvdkY enf;enf; ajymcsif vmwmeJY rSefeef; udk prdw,f/
tpuawmh tqHk;xd a&mufr,f rrSef;yg/ vlawG pdwf0ifpm;&if qufa&; r,faygh/ 4-5 a,mufyJ &Sd&ifawmh uRefawmfvnf; tqHk;xd qufa&; jzpfzdkY rvG,f/ a&;jzpf&ifawmif wpfESpfavmuf Mumr,f xif &w,f/
'DvdkeJY zwfwJhol yQrf;rQ ta,muf 30 avmuf &SdwJhtcg uRefawmf r&yf&Jawmh ygbl;/ wm0efBuD; wpfckvdkvnf; cH,lvmrdw,f/ 'DaeYawmh rSefeef;oHcdyfav; NyD;ajrmuf oGm;cJhygNyD/
jrefrmusL;ypfzdk&rf 130
icy rSefeef;&mZ0if. . .
wu,fawmh 'DoHcdyfav;[m jynfhpHkwJh usrf;wpfapmifawmh r[kwf ygbl;/ rSefeef;xJu vdkorQav; aumufEIwfvdkY uaeYacwf pum;trsm;pk Mum;n§yfvdkY yHkjyifwpfyk'fudk jyefajymjywJh yHkpHrsdK; a&;xm;wmyg/
aqmif;yg;qefygw,f/ wu,fvdkY jynfhjynfhpHkpHk odcsif&ifawmh rSefeef; udkyJ jyefudk;um; &rSm jzpfygw,f/
bmyJajymajym tckvdk 3 vausmf tcsdefay;cJh&wJh 'Daqmif;yg;awGudk tm;ay;ol? 0ifa&muf aqG;aEG;ol taygif;tm; aus;Zl; txl;wif &Sdygw,f/ usefaeao;wJh ukef;abmif &mZ0ifudkawmh jzpfEdkif&if a&;om;csifygw,f/ rSefeef;avmuf pmtkyfrxl ayrifh ukef;abmif taMumif;u vlawG ydkpdwf0ifpm;w,f? vuf&SdacwfeJYvnf; teD;pyfqHk; jzpfaew,f? ajymp&mawG rsm;ygw,f/
uaeYawmh wm0efwpfck ayghoGm;ordkY aemuf&ufawGawmh &obuf cP vSnfhvdkufOD;r,fAsm/
aus;Zl;
icy
(20-Oct-08)
(q&mBuD; OD;azarmifwif &JU jrefrmpmayordkif;xJu jrefrmrif;quf pm&if;udk tudk;tum; taeeJY wifjyvdkygw,f/
'Dpm&if;xJrSm wyifa&TxD;? 'kwd,jrefrmEdkifiH xlaxmifcJhwJh bk&ifhaemif eJY bk&ifhaemif&JU om;awmf? bk&if 3 yg;awmh rygygbl;/ tJh'D bk&if 3 yg;[m [Hom0wDrSm eef;pdkufcJhMuygw,f/)
jrefrmusL;ypfzdk&rf 131
icy rSefeef;&mZ0if. . .
jrefrmusL;ypfzdk&rf 132
icy rSefeef;&mZ0if. . .
25/ jrif;auR;rif; 78-88 1026/ xGefjcif;rif;\ajr;-odcF 88-96 827/ om;-odef;cGef 96-106 1028/ a&Tavmif; 106-115 929/ xGefwGif; 115-124 930/ a&TarSmuf 124-147 2331/ nD-xGefvwf 147-164 1732/ om;apmrGefepf 164-191 2733/ cJvl; 191-208 17
pwkw¦yk*H ouú&mZf eef;ouf (ESpf)34/ nD-ysOfjym; 208-240 3235/ om;-wefeuf 240-268 2836/ paviacG; 268-277 937/ om;-odef;cdk 277-293 1638/ awmifolMuD; 293-326 33
anmifOD;apm&[ef;39/ wefeufom;-uGrf;aqmf 326-348 2240/ om;-MuD;pdk; 348-354 641/ nD-pkuúaw; 354-379 2542/ om;-aemf&xm 406-439 3343/ om;-apmvl; 439-446 744/ nD-usefppfom; 446-474 2845/ ajr;-tavmif;pnfol 474-529 5546/ om;-e&ol 529-533 447/ rif;,Ofe&odcF 533-536 348/ nD-e&ywdpnfol 536-573 3749/ om;-xD;vdkrif;vdk 573-596 2350/ uspGm 596-612 1651/ OZem 612-617 552/ e&oD[yawh 617-648 51
(w½kwfajy;rif;) (rif;vyf 2ESpfygonf)53/ ausmfpGm 648-660 1254/ apmepf 660-687 2755/ apmrGefepf 687-730 43
jrefrmusL;ypfzdk&rf 133
icy rSefeef;&mZ0if. . .
jrefrmusL;ypfzdk&rf 134
icy rSefeef;&mZ0if. . .
jrefrmusL;ypfzdk&rf 135
icy rSefeef;&mZ0if. . .
jrefrmusL;ypfzdk&rf 136