Morfologie en OT

Jack Hoeksema

morfemen

Meestal betekenisvolle stukjes woord: Paard-e-bloem Har-ig Suf-ig Reiz-ig-er Neutr-aal Geni-aal Pro-duct, Aqua-duct, In-duct-ie, Con-duct-eur

Soorten morfologie

Item-and-arrangement Item-and-process Word-and-paradigm

Item and Arrangement

Morfologie is het aaneenbreien van morfemen

Nadruk ligt op combinatoriek

Vb: V[past]

V Aff[past]

leev de

Item-and-process

Nadruk ligt op het afleiden van woorden van andere woorden

Door gebruik te maken van regels (transformaties), is dit een veel krachtiger model

Vb: loop → liep (regel 1: klinkerwijziging)

hoop → hoopte (regel 2: toevoeging /tə/)

Word-and-paradigm

Nadruk op paradigmatische relaties Analogie heeft een natuurlijke plaats in dit

model

Vb: hoop hoop-en

hoop-te hoop-te-en

Voordelen item-and-process

Met regels kun je tal van typen morfologie beschrijven, niet alleen nette concatenatie (aaneenrijging), maar ook

Interne verandering (ablaut, geminatie, umlaut, etc.)

Subtractie (buuv < buurvrouw, bus < omnibus, fanaat < fanatiek/fanaticus,

prof < professor/professional) Infixatie

Infixatie

Vereist meer dan morfologische constituenten

Bijv

Yurok (Indianentaal, Californië)

ho.k’wc ‘gokken’ hegok’wc ‘vaak gokken’

cwinkep ‘praten’ cweginkep ‘vaak praten’

trahk ‘water halen’ tregahk ‘vaak water halen’

lkyorkw ‘kijken’ lkyegorkw ‘vaak kijken’

Infixatieregel

[CnVX] → [CnegVX] (directe insertie)

of

[eg[CnVX]] → [CnegVX] (prefixatie +

metathesis)

Nadelen item-and-process

Met regels kun je veel beschrijven Eigenlijk te veel (kracht vs restrictiviteit) En regels bieden vaak geen verklaring

OT Morfologie

Hybride model, met elementen van de drie benaderingen:

item-and-arrangement: inputitem-and-process: GENword-and-paradigm: via constraints als

correspondence en sympathy

Infixatie in OT

Plaatsing: constraint Edgemost

(2 varianten: Leftmost; Rightmost)

Normaal levert dit prefixen, resp. suffixen op Bij infixen wordt Edgemost gedomineerd door

fonologische constraints, zoals Onset en No Coda

Nogmaals Yurok

Kandidaten No Coda Onset Leftmost

egho.k’wc **! *

hego.k’wc * *

ho.egk’wc * *! **

ho.k’wegc * ***!

Allomorfie

Engelse meervoudsuitgangen:

cats [s] dogs [z] bushes [əz]

Deel van de allomorfie is zuiver fonologisch van aard, vgl.

catsKatz

Look at those dogsThe dog’s owner is angryThe dog’s been barking all nightThat dog’s mine.

deel is morfologisch, vgl.

Tom Jones’ friends

(genitief –s: geen epenthetische vocaal – resultaat: versmelting door degeminatie)

the Joneses (meervouds –s: wel epenthetische vocaal)

Verleden-tijdsuitgangen (Engels)

worked [t] jogged [d] patted [əd]

fonologie

worked: d → t /[-voice] __ jogged: d blijft d

Vergelijk ook:

He’d been here

It’d better be good. [spreek uit: it better be good]

en morfologie

he hit me he put it there

he begged me twolegged monster

buš+z *Sib-Sib Pl-After-N Left-Anchor(PL)

(of: Faith-V)

buš+z *!

buš *!

buš+əz *

The Bushes

Tom Jones’ friends

jo.ns+z *Sib-Sib Align-Poss

Left-Anchor Poss (of Faith-V)

jo.nsz *!

jo.nsəz *!

jo.ns

I worked and worked

work-d Cluster-Voicing Past-after-V

Left-anchor-Past

workd *!

workt

workəd *

work *! *

I patted her on the head

pat+d cluster voicing

no geminate

past-after-V

left-anchor past

patd *!

patt *!

patəd *

pat *!

He put her on the team

put+d cluster voicing

no geminat

e

left anchor

past

past after v

putd *!

putt *!

putəd *!

put *

-er/-aar/-der

Fonotactische conditie:

*rVr: rir, ror, rur, rar, rer, rər

OK: rVVr: roer

roor (het vroor, Roorda)

raar

reer (pareer, opereer)

reur (terreur)

rier (Trier)

morfologisch belang

comparatief -ər agentief -ər -erij -erig

*rarer, *ongurer; *horer, *aanvoerer

Het Duits heeft de conditie niet:

Führer, Maurer, Lehrer, schwerer

comparatieven: d-epenthese

raar+ər *rVr Faith-C

raarər *!

raardər *

agentieven:aar-allomorfie en d-epenthese

huur+ər *rVr Pref-ər Faith-C

huurər *!

huurdər *

huuraar *!

Nog een conditie

weigeraar twijfelaar bikkelaar hakkelaar woekeraar versnipperaar beoefenaar tekenaar

De constraints tot dusver voorspellen:

*twijfeler

*woekerder

*tekener

als agentieven

Geen agentief –er na sjwa + sonorant

Opeenvolgingen van sjwa’s worden vaak vermeden:

*gebereid, *geverwerkt het eige (*eigene) huis) Duits: betteln, atmen, Bettler, Wagner

Echter niet altijd: verwerp+lijk → verwerpelijk helderder, zuiverder

Geen ər na sjwa+sonorant

bedel+ər *rVr *sjwa na sjwa

Pref-ər Faith-C

bedelər *!

bedeldər *! *

bedelaar *

Geen ər na sjwa

woeker+ər *rVr *sjwa na sjwa

Pref-ər Faith-C

woekerər *! *

woekerdər *! *

woekeraar *

Plaatsnamen

Amsterdam – Amsterdammer Haarlem - Haarlemmer Groningen – Groninger (*Groningener,

*Groningenaar) Assen – Assenaar (maar de Asser TT) Kampen – Kampenaar Brussel - Brusselaar Breda – Bredanaar (metanalyse, analogie) Zwolle – Zwollenaar Den Bosch - Bosschenaar

De plaats van morfologie

relatie tot syntaxis relatie tot fonologie split morphology? strata?