Upload
dangduong
View
233
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
””Multipl SklerozMultipl Skleroz””
Dr. Dr. AAkselksel SivaSivaNNööroloji Anabilim Dalroloji Anabilim Dalıı
İİ..ÜÜ. . CerrahpaCerrahpaşşaa TTııp Fakp Faküültesiltesi
MS tarihMS tarihççesiesi““Augustus d'Este” *
(1794 – 1848)
12/1822 – Optik nörit01/1826 – Diplopi10/1827 – Paraparezi
RR + sekelli düzelen ataklar;
1843 → 2o Progresif dönemSp.paraparezi, enkontinans,ellerde güç & beceri kaybı...
1848 → EDSS 10
* McDonald, Multiple Sclerosis, 2002
MS tarihMS tarihççesi esi -- histopatolojihistopatoloji
Carswell, 1838 Adı konmamış ilk MS’li hastanınpatolojik bulgularının yayınlanması
Cruveilhier,Patoloji fasikülleri, 1838 – 45, ParisMS’le uyumlu ilk fasikül 1841Optik atrofi, progresif parapleji,tremor, fleksör spazmlar...
MS tarihMS tarihççesiesi““CharcotCharcot””
• MS’in, miyelinin önceliklitutulduğu, aksonun görecelikorunduğu,
• “inflamatuar-demiyelinizan”özellikte bir hastalık olduğukavramı
• 14 Mart 1868
MS tarihMS tarihççesiesi““CharcotCharcot””
Klinik• Ataklarla seyretme özelliği,• Intansiyonel tremor, ON, ataksi,..
manik-depresif semptomlar,patolojik gülme ve ağlama...
• Serebral, spinal, ve karışıkformlar…
• Klinik (hafif) ve patolojik (ağır) bulgular arasında tutarsızlık !!!
MS tarihMS tarihççesiesi““CharcotCharcot””
Fizyoloji• Miyelinin hasara uğradığı
sinirlerde iletininolabileceği anlayışı
Patolojimakroskopiden →mikroskopik patolojiye• perivasküler hücre infiltr.• plaklar, aktif demiyelinz.
lezyonlarda makrofajlar,...
MS Epidemiyolojisi
“Multipl Skleroz”
Kim ?Ne zaman ?
Nerede?Niçin ?Nasıl?
MS Epidemiyolojisi
Kim ?
Beyaz ırkKadınGençAilesinde MS’li (+)Ilıman & soğuk iklim kuşağındaSosyo-kültürel düzeyi iyi
MS Epidemiyolojisi
Ne zaman ?
>> 20-40 yaş arası(2-70 arası her yaş !!!)
Ort. Başlangıç yaş aralığı: 27-33(kadınlarda biraz daha erken!)
MS Epidemiyolojisi
Risk Kurtzke Pyrse-Phillips Lauer (prevalans) 1975 1993 1994
Düşük 0 - 4 <50 0 - 10
Orta 5 - 29 50 - 100 11- 50
Yüksek > 30 > 100 51 - 100
Çok yüksek -- -- > 100
MS Epidemiyolojisi- MS ile yerel karşılaşma riski -
“
insidans prevelans
İngiltere B.K. 2-5 / 105 115 (-219) / 105 115
İskandinav ülkeleri 2-5 / 105 54-130 / 105 100
Almanya (Almanlar) 2.7-3.8 / 105 68-85 / 105 80
İtalya 3.3 / 105 39-65 / 105 60
Bulgaristan 39.3/ 105 40
Yunanistan 1.7-2.2 / 105 29-39 / 105 35
Türkiye 3.48 / 105 34 / 105 34
*Bauer,1987; Sadovnick,1993; Lauer;1994 ; Rothwell,1998; Çelik, 2003
MS Epidemiyolojisi - Avrupa
<15 yaş→ 30 / 105
>15 yaş→ 30 - 60 / 105
60 / 105
MS & GÖÇ
MS & GÖÇ
MS EPİDEMİYOLOJİSİGenetik mi? Çevre mi?
Kuzey ABD: 100-200 x 10-5
Güney ABD: 22-42 x 10-5Sicilya: 53 x 10-5
Malta: 4 x 10-54 - 8 x 10-5
45o
35o
30o
• 1., 2. ve 3. derece akrabaları arasında MS’li biri bulunan bir kişide
‘MS gelişme riski’ → X 5 - 50 ↑(ör: prev. 100/105 olsa bile, max.risk: %5)
• Ailesel MS en çok aynı kuşak içinde, ( >kardeşler >> sonra anne – kız > baba - kız)
Sadownick, 1994; Robertson, 1996
MS EPİDEMİYOLOJİSİ- Genetik Etki -
İkizlerde MS birlikteliğiMonozigot Dizigot ikiz olmayan
kardeşler
Ebers et al, 1986 7/27 (%25.9) 1/43 (%2.3) %1.9Sadovnick et al, 1993 8/26 (%30.8) 2/43 (%4.7) %5.1Mumford et al, 1994 11/44 (%25) 2/61 (%3.3) Kinnunen et al, 1988 2/7 (%28.6) 0/6 Heltberg & Holm, 1982 4/19 (%21.1) 1/28 (%3.6) French Res.Group, 1992 1/17 (%5.9) 1/37 (%2.7)
MS EPİDEMİYOLOJİSİ- Genetik Etki -
MS’ li ikizin asemptomatik kardeşinde MRG *
21 MZ 4/21 MR (+) %1932 çift
11 DZ 1/11 MR (+) % 9
* Sadovnick et al, 1993
MS EPİDEMİYOLOJİSİ- ikiz Çalışmaları-
Subklinik /Asemptomatik (nonfazik) - MS
MS’lilerin asemptomatik aile fertlerinde;
• MRG’ de MS’ le uyumlu görüntü• BOS’ ta OCB (+)• EP’ de ileti uzaması
Non-MS 2540 nekropsinin 5’ indeMS’ le uyumlu değişikler (Gilbert & Sadler, 1983)
Tanısı konmuş her bir MS’li için tanısıkonmamış bir veya iki MS’li var !
MS’te Tanı Kriterleri
• Schumacher et al, 1965“değişik zamanlarda, MSS’nin değişik yerlerinde ortayaçıkan lezyonların yol açtığı hastalık”
• Poser et al, 1983 “+ paraklinik ve laboratuar kanıtların varlığı(BT, EP, & BOS-OCB/IgG↑)”
• McDonald et al, 2001; Gözden geçirilmişMcDonald, Polman et al, 2005“zaman ve uzay içinde (MSS’nin değişik yerlerinde) dağılımın MRG ile gösterilmesi / desteklenmesi...”
MS’te MRG
MRG• Tanıya katkı - Görüntüleme ile ilişkili kriterler
Kontrast (Gd) tutulumu• Hastalık aktivitesi - BBB yıkımı
Seri MRG incelemeleri• Hastalık aktivitesi klinik gözlenenden daha sık
Klinik sessiz olan hastalığın “morfolojik” olarak & üçlü Gdenj. ile “aktif” olduğunun gösterilmesi • MS süreklilik gösteren bir hastalık; multifazik/progressif
MS’te MRG
Klinik izole MSS sendromlarında, MSS’de yaygınetkilenmenin & Gd tutulumunun gösterilmesi• monofazik-monosemptomatik hastalıkta
morfolojik olarak multifazik / multifokal davranış...
MR Spektroskopi & MTR & DW-MRG• Lezyonların histopatolojisi ile ilişki - aksonal etkilenme• Normal görünümlü beyaz cevherin patolojisi, vd
Hastalığın farklı formlarında farklı görünümler• PPMS’te daha az lezyon, daha az Gd tutulumu /
Balo’s Konsantrik sklerozu / tm-benzeri görünümler / vd.farklı etyopatogenez?
Subklinik MSI.A. 1957 K - 10 02 2000
Subklinik MS ?I.A. 1957 K - 23 09 2004
“MS Spektrumu”Klinik izole MSS sendromları - ON
“MS Spektrumu”Klinik izole MSS sendromları - Miyelit
Neuromiyelitis Optica – klinik tanı kriterleri*Mutlak – hepsinin varlığı koşul:• Optik nörit• Akut miyelit• Optik sinir ve medulla sp. dışında demyelinizan hastalık ∅Destekleyici (bir major veya iki minor kriter)Major
• Başlangıçta (-) / MS’le uyumlu olmayan MRG• Spinal-MRG’de lezyon ≥ üç vertebral segment• BOS pleiositozu > 50x106 lökosit/L veya > 5x106 nötrofil/L
Minor• Bilateral optik nörit• Ağır optik nörit, en az bir gözde kalıcı GK < 20/200 • Bir ekstremitede güç kaybı
* Wingerchuk et al. The clinical course of neuromyelitis optica. Neurology 1999
Neuromiyelitis Optica
NMO – Devic hastalığı: Ağır klinik defisit; Uzun spinal lezyon; Beyinde lezyon az/yok; BOS → OCB (-)!
Klinik tipleri:• Monofazik → 5 yıllık yaşam beklentisi → % 90
spinal tutulumu izleyen ilk ay içinde bilateral ON gelişimi
• Relapsing → 5 yıllık yaşam beklentisi → % 68ON ile spinal tutulum arasında daha uzun zaman; kadın; geç yaşta başlangıç; başka oto-immün hastalık birlikteliği
“MS Spektrumu”Devic’s Neuromiyelitis Optica
Optiko-spinal MS!
A serum autoantibody marker of neuromyelitis optica:distinction from multiple sclerosis
Vanda A Lennon, Dean M Wingerchuk, Thomas J Kryzer, Sean J Pittock, Claudia F Lucchinetti, Kazuo Fujihara, Ichiro
Nakashima, Brian G WeinshenkerLancet 2004; 364: 2106–12
Neuromyelitis Optica
MS Spektrumu ve NMO – otoantikorlar * / **
• NMO klinik tanı (+) & NMO IgG otoant (+) → % 73
• NMO olasılığı (+) & NMO IgG otoant (+) → % 46
• MS klinik tanı (+) & NMO IgG otoant (+) → % 0
• Japon OSMS & NMO IgG otoant (+) → % 58
*Vanda A. Lennon et al, 2004
Neuromyelitis Optica
IgG marker of optic-spinal multiple sclerosisbinds to the aquaporin-4 water channel
Vanda A. Lennon,Thomas J.Kryzer,Sean J. Pittock, A.S. Verkman, Shannon R. HinsonDepartment of Immunology, Department of Neurology, and Department of Laboratory Medicine and
Pathology, Mayo Clinic College of Medicine, Rochester, MN 55905, Cardiovascular Research Institute, University of California, San Francisco, CA 94143
Neuromyelitis optica (NMO) is an inflammatory demyelinating disease that selectively affects optic nerves and spinal cord. It is considered a severe
variant of multiple sclerosis (MS), and frequently is misdiagnosed as MS, but prognosis and optimal treatments differ. A serum immunoglobulin G
autoantibody (NMO-IgG) serves as a specific marker for NMO. Here weshow that NMO-IgG binds selectively to the aquaporin-4 water channel, a component of the dystroglycan protein complex located in astrocytic foot
processes at the blood-brain barrier. NMO may represent the first example of a novel class of autoimmune channelopathy.
JEM. 2005, 202: 473–477
“MS Spektrumu”Devic’s Neuromiyelitis Optica
Optiko – (hipotalamik?) - spinal MS!
Poppe et al. Neuromyelitis optica with hypothalamicinvolvement; Multiple Sclerosis 2005; 11: 617
Weinshenker et al, AAN 2005
“MS Spektrumu”Ataklarla seyreden MS
PB, 18, K ; Başdönmesi – ilk olay; 7 ay sonra ON / + yeni MR lezyonları
“MS Spektrumu”Balo’nun Konsantrik Sklerozu
* Karaaslan, et al Am J Neuroradiol 2001
“ MS Spektrumu ”
Monosemptomatik / izole MSS sendromlarıADEMAtaklarla seyreden MSPrimer progressif MSSekonder progressif MSDevic’s nöromiyelitis optika / optiko-spinal MS Balo’nun konsantrik sklerozu Marburg Hastalığı
MS Spektrumu – zaman özelliği
Nonfazik MS!Monofazik sendrom./hast.İzole MSS sendromları• Optik nörit• Beyinsapı sendromları• Miyelopati’ler
• Parsiyel miyelit• Akut transvers miyelit
• Diğer izole sendromlar
ADEM
Multifazik / Progressifbozukluklar• RRMS• PPMS• SPMS• Devic’s-optiko-spinal
MS• Balo’s• Marburg’s
“MS Spektrumu”
Bunların tümü aynı hastalık mı?yoksa
farklı hastalıklar mı ???
“MS Spektrumu!” *MSS’nin nöro-inflamatuar & nöro-dejeneratif hastalıklarıZaman özelliği Yerleşim özelliği
Mono-semptomatik Poli-semptomatik
ONBSsMiyelit
Rec. ONRec. Miyelit
Progr. ONProgr. MiyelitProgr. Cblr Sendr &
Non-fazik Fokal Multifokal / Diffüz
(ON)(BSs)(Miyelit)
(Rec. ON)(Rec. Miyelit)
(Progr. ON)(Progr. Miyelit)
Progr. OBS
ADEM
RR-MSDevic’s / OpSpMS
Fulm. MS (Marburg)Progr. MS
Mono-fazik
Multi-fazik
Progresif
* Siva A. The spectrum of multiple sclerosis and treatment decisions. Clin Neurol Neurosurg.2006
“MS Spektrumu”
İzole MSS Sendromları atak tekrarı yok
Ataklı (RR) MS Benign MS
Tranzisyonel RRMS
Devic’s “NO” / OS-MS
Sekonder progresif
Primer progresif / Ataklı primer progresif/ Marburg’s
MS Lezyonlarında Patolojik Heterojenite *
• Tip I & II: T-hücre bağımlı veya T-hücresi ile birlikte antikor ilişkili inflam / otoimmun yanıt
• Tip III & IV: primer oligodendrosit distrofisi ile uyumlu yanıt – otoimmun yanıttan ziyade viralveya toksik kökenli demiyelinizasyon
* Lucchinetti, Brück, Parisi, et al. Ann Neurol 2000; 47:707
MS te gözlenenhistopatolojik değişiklikler
İnflamasyonDemiyelinizasyon
Aksonal dejenerasyonOligodendrosit apoptozu *
“Patolojide heterojenite”
*Barnett & Prineas, Ann Neurol, 2004
“MS Spektrumu”
“MS”
Miyelin/OG kompleksinin çeşitli immun ve toksik maddelere yönelik
özel duyarlılığı sonucu ortaya çıkan farklı patolojik tablolara verilen ortak bir isim mi?*
* * LucchinettiLucchinetti et al, 2000 et al, 2000
MULTİPL SKLEROZ
KLİNİK DAVRANIŞbelirti & bulgular
MORFOLOJİK DAVRANIŞgörüntüleme (MRG) & histopatoloji
BİYOLOJİK DAVRANIŞserum / BOS immun yanıtlarFİZYOLOJİK DAVRANIŞ
nöro-fizyoloji (EP vd)
“MS SPEKTRUMU !”
Multipl SklerozBirden çok hastalık?
Farklı klinik davranışFarklı morfolojik (görüntüleme / histopatoloji) davranış
Farklı biyolojik davranışFarklı nöro-fizyolojik davranış
Farklı genetik davranış?
MS’te genetik çalışmalar
YatkınlıkHastalık tipi
Hastalık seyriHastalık şiddeti / ağırlığı
Farklı çalışmalarda, farklı toplumlardafarklı sonuçlar
“genetik heterojenite”
* Weinshenker & Kantarcı, AAN 2004;** Eraksoy, EFNS 2004
MultiplMultipl SklerozSkleroz
MS tek bir hastalık mı???…yoksa bir hastalıklar grubu mu???“hastalık yoktur, hasta vardır”• Genel bilgiler ışığında her hastayı
bireysel değerlendirme…• MS’i her MS’li için bireyselleştirme!• Birey ağırlıklı bilim…
Multipl Skleroz’daİnflamatuar Özelliklerve Nörodejenerasyon
Miller et al. Continuum: Multiple Sclerosis (Part A). 1999;5:7; Martino et al. J Neuroimmunol. 2000;109:3.
MS’te inflamatuar mekanizmalar
• T-hücre ağırlıklı inflammatuar bozukluk
• MSS inflamasyonu– Miyelin antijenlerine yönelik T hücrelerinin aktivasyonu ve MSS’ne
geçişleri
– Kan-beyin seddi yıkımı
– Demiyelinizasyon
– Aksonal hasar
– Beyinde atrofi
Katz et al. Ann Neurol. 1993;34:661.
Inflamatuar MS Lezyonu
Trapp et al. N Engl J Med. 1998;338:278.
MS lezyonlarında aksonaldemiyelinizasyon ve transeksiyon
MS Lezyonlarında aksonal değişiklikler
Trapp et al. N Engl J Med. 1998;338:278.
MS lezyonlarında aksonal değişiklikler
Servikal medulla spinaliste patolojik aksonlarB.Doinikow; Z. ges Neurol Psych 1915; 27:151-178
(Kornek & Lassmann, Brain Pathology, 1999; 9:651-656)
Miller et al. Continuum: Multiple Sclerosis (Part A). 1999;5:7.
MS lezyonlarının Karakteristikleri• Akut aktif
– İnflamasyon alanlarında perivasküler lemfositik infiltratlar– Miyelinle ilişkili yıkım ürünleri ile dolu makrofajlar
• Kronik sessiz– Demiyelinize ve kesiye uğramış aksonlar– Gliosis– Az sayıda lemfosit ve makrofajlar
• Kronik aktif– Kronik sessiz lezyonlarda görülene benzer santral alanlar– Periferde, akut aktif lezyonlara benzer aktif alanlar
RR-MS=relapsing–remitting MS; SP-MS=secondary progressive MS.Adapted from Trapp. Curr Opin Neurol. 1999;12:295.
MS’te Aksonal Kesi• MS’te klinik seyir, aksonal kayıp ve nörolojik özürlülük
arasındaki ilişki (!)
MS’te nörolojik defisitin gelişimi *
* Poser, 1993 & 1998• Safety factor in the
progression of MS• As long as the required
minimum number of nervefibers remains intact, thepatient is asymptomatic. When this margin is surpassed permanentneurologic deficits occur.
MS – Klinik Özellikler
MS’te başlangıç semptomları
20.40%
43.40%40.40%
29.70%
4.10%7.30%
0.00%
10.00%
20.00%
30.00%
40.00%
50.00%optic neuritissensorymotorbrainstem&cerebellarsphincterlhermitte
MS - klinik tipleri
58.50%
12.90%
28.60%
0.00%
10.00%
20.00%
30.00%
40.00%
50.00%
60.00%
70.00%
relapsing remitting: primary progressive: secondary progressive:
MS klinik seyir tipleri *
1. Ataklarla seyreden
2. Sekonder progresif
3. Primer progresif
4. Progresif-relapsing
* Lublin & Reingold, Neurology, 1996
MS klinik seyir tipleri
1. 1. İİzole MSS sendromlarzole MSS sendromlarıı2. Ataklarla seyreden MS
- Benign- Aktif ( sekel ± )- “Transitional?”
3. Sekonder progresif MS- Aktif- Stabilize (durağan)
4. Primer progresif MS- Aktif- Stabilize
5. Progresif-relapsing MS6. Diğerleri...
Gd=gadolinium.Data on file, Biogen, Inc.
MS’in doğal seyri....
MultiplMultipl Skleroz Skleroz –– klinik seyirklinik seyir
Klinik seyir hastalığa ne kadar özgül?MS için tanımlanan klinik seyir tipleri:• Tek atak / monofazik hastalık• Ataklarla seyir / polifazik hastalık• Progressif (1o & 2o) seyirBenzer seyir gösteren başka hastalıklar?• AIDP, CIDP; NBNS / vaskülitik sendromlar, vd...Ortak (otoimmun?) yanıt patterni ???
Poser Tanı Kriterleri
Category Attacks Clinical Evidence
ParaclinicalEvidence
CSFOB/IgG
A. Clinically definiteCDMS A1 2 2CDMS A2 2 1 and 1B. Laboratory-supported definite LSDMS B1 2 1 or 1 +LSDMS B2 1 2 +LSDMS B3 1 1 and 1 +C. Clinically probableCPMS C1 2 1CPMS C2 1 2CPMS C3 1 1 and 1D. Laboratory-supported probableLSPMS D1 2 +
Poser CM et al. Ann Neurol 1983;13:227–31
MS Tanı Kriterleri; McDonald et al. 2001/5*
Klinik Muayene MS tanısı için gerekli ek kanıtlar(Atak) bulgusu
≥ 2 ≥ 2 (-) / MS ile uyumlu paraklinik kanıtlar tercih **
≥ 2 1 MR’da değişik yerleşimli lezyonlar veyaBOS (+) & ≥ 2 MS ile uyumlu MR lezyonu veyayeni farklı atak;
1 ≥ 2 MR’da değişik zamanlı lezyonlar veya ikinci atak
1 1 MR’da değişik yerleşimli lezyonlar veyaBOS (+) & ≥ 2 MS ile uyumlu MR lezyonu VEMR’da değişik zamanlı lezyonlar veya ikinci atak
* Kriterlere uyumlu MS tanısının konulabilmesi için tüm diğer olasılıklar dışlanmış olmalı** Poser Kriterleri, 1983
MS Tanı Kriterleri; McDonald et al. 2001/5
Klinik Muayene MS tanısı için gerekli ek kanıtlar(Atak) bulgusuBaştan 1 BOS (+) VE MR’da değişik yerleşimli lezyonlar progressif (MR kanıtı: ≥ 9 T2 beyin lezyonu; seyir veya ≥ 2 spinal lezyon;
veya 4-8 beyin ve 1 spinal lezyon);veya (+) VEP & 4-8 MR’da beyin lezyonu;veya (+) VEP & < 4 beyin + 1 spinal lezyon;
VE MR’da değişik zamanlı lezyonlar veya bir yıl boyunca klinik ilerlemenin sürmesi
MS Tanı Kriterleri; McDonald et al. 2001/5
MS tanısında paraklinik kanıtlarMRG Kriterleri I* – Aşağıdaki 4 kriterin 3’ü:• 1 Gd+ lezyon veya Gd+ lezyon yoksa 9xT2 hiperintens lezyon
• ≥ 1 infratentoriyal lezyon
• ≥ 1 jukstakortikal lezyon
• ≥ 3 periventriküler lezyon
Not: 1 spinal lezyon, beyin lezyonlarından birinin yerine geçer(sp.lezyon: > 3mm; < 2 vertbr. segment; enine kısmi spinal tutulum)
* Barkhof et al.1997; Tintore et al 2000.
MS Tanı Kriterleri; McDonald et al. 2001
MS tanısında paraklinik kanıtlarMRG Kriterleri II – zaman içinde dağılım:
• İlk klinik ataktan en az 3 (2005’te 1) ay sonra yapılan MR’da- atakla ilişkisiz yerleşimli → Gd (+) lezyon;
• Bu MR’da Gd (+) lezyon yoksa, en az 3 (1) ay sonra yinelenenyeni MR’da Gd (+) lezyon / yeni T2 lezyon;
• MR ilk atağı izleyen 3 ay içinde yapılmışsa, ikincisi en az 3 (1) ay sonra yapılmak üzere yukarıdaki MR kriterlerine uyum
MS Tanı Kriterleri; McDonald et al. 2001
MS tanısında paraklinik kanıtlarBOS:• BOS’ta OCB IgG bandları (serumda “–” ),
veya ↑ IgG indeksi;
VEP:• Uzamış latans, ancak iyi korunmuş dalga
formu (ipsilateral optik sinir tutulumu Ø ).
MS Tanı Kriterleri; McDonald et al. 2001
“Yeni MS Tanı Kriterleri’nde” yeni olan ne ?• Klinik → yönlendirici & tanı koydurucu!• MRI → tanı koydurucu!• BOS → destekleyici• VEP → destekleyici• “Klinik kesin; Lab. Destekli...” gibi subgruplar yok;• “MS Spektrum’u” göz önüne alınmamış;• “user friendly” değil! / Kullanım kolaylığı tartışılabilir!..........• Hekime (daha erken) “MS” tanısını koyma yönünde zorlayıcı
MS Tanı Kriterleri; McDonald et al. 2001
“Yeni MS Tanı Kriterleri’nde” yeni olan ne ?• Hekime (daha erken) “MS” tanısını koyma yönünde
zorlayıcı.......• Daha erken tanı, “DMD” ile daha erken tedavi mi
demek ?
DMD: disease modifying drugs = hastalık seyrini değiştiren ilaçlar !?
Klinik izole “MSS” Sendromları
“Klinik kesin MS’e dönüşme oranı” *
Normal MRG Patolojik MRG
• 5. yılda * % 3 % 65
• 10. yılda ** % 11 (+7cp) % 83 (+4cp)
• 14. yılda *** % 19 % (+5cp) % 88 % (+8cp%)
* Morrisey, et al.Brain, 1993; ** O’Riordan, et al, Brain, 1998; *** Brex, et al. NEJM, 2002cp klinik olosı MS - Poser
MS düşünürten klinik izole “MSS” Sendromlu hastalara McDonald Kriterlerinin uyarlanması
McDonald Kriterlerine Poser Kriterlerinegöre MS göre MS
3 ayda % 21 % 7
1. yılda % 48 % 20
3. yılda % 58 % 38
* Dalton, et al. Ann Neurol, 2002
MS’te prognostik faktörlerGörüntüleme
Erken dönem MRG bulgularının,“Klinik MSS izole sendromlarının”
“klasik MS”e dönüşme olasılığını belirlemedeki etkileriGadolinium tutulumu (++)Lezyon sayısı (++)Lezyon hacmı/yükü (+)Atrofi / Ventriküler genişleme (+)Lezyonların lokalizasyonları (+ PF)
Normal görünümlü ak-maddenin durumu ?
MS’te prognostik faktörlerGörüntüleme
Kısa (ve uzun??) süreli özürlülüğü belirlemedeMRG bulgularının rolü
Lezyon sayısı (++)Lezyon hacmı/yükü (++)Gadolinium tutulumu (+±)Normal görünümlü ak-maddenin durumu ?T1WI – kara delikler (+)Atrofi (++)Lezyonların lokalizasyonları ???
“Klinik izole MSS Sendromları”Prognostik Faktörler
Serum antikor düzeylerine göre KKMS’e dönüşüm*
Anti-MOG (-) Anti-MOG (+) Anti-MOG (+)Anti-MBP (-) Anti-MBP (-) Anti-MBP (+)
Atak geçiren hasta (%) % 23 % 83 % 95İlk atak ort. Zamanı-ay (%) 45.1 ± 13.7 14.6 ± 9.6 7.5 ± 4.4
IgG indeks 0.4±0.4 1.1±0.6 1.0±0.6
T2W-MR lezyon ort sayısı 4.5±2.4 5.6±2.4 6.0±2.6
*Berger et al, NEJM 2003
APOE polimorfizmi - MS ilişkisi
MS ortaya çıkışında, seyrinde ve prognozunda• APOE4*ε4 allelinin etkisi → (+) MS’lilerde olumsuz prognoz ! *
• APOE4*ε4 allelinin etkisi → (+) MS’lilerde prognozu etkilemiyor ! **
• APOE4*ε2 allelinin etkisi → (+) MS’lilerde olumlu prognoz !
...ve bu “etki” kadınlar üzerinde ***
(*) Sylantiev C. Neurology 1998; Hogh P, Mult Scler 2000; Evangelou N, J Neurol Neurosurg Psychiatry 1999;
Chapman J, Arch Neurol 1999; Fazekas F, J Neurol Neurosurg Psychiatry 2000; Masterman T. Mult Scler 2002; Chapman J, Neurology 2001; Fazekas F, Neurology 2001; Enzinger C, Arch Neurol 2003;
(**) Ferri C, Neurology 1999; Schmidt S, Am J Hum Genet 2002; Weatherby SJM, Mult Scler 2000;
Schreiber K, Mult Scler 2002; Santos et al, Mult Scler 2004
(***) Kantarci et al. Neurology, 2004
10 -
9 -
8 -
7 -
6 -
5 -
4 -
3 -
2 -
1 -
0 -
Ölüm
Yatağa bağımlıiıik
Bilateral yürüme desteğine gereksinim
Tek taraflı yürüme desteği
500 m desteksiz yürüme
Hafif özürlülük
Normal
EDSS
* Kurtzke. Neurology. 1983;33:1444.
Fiziksel Özürlülüğün Ölçümü“Kurtzke Expanded Disability Status Scale (EDSS)”
EDSS
10
0
3.54.0
6.0
7.58.09.09.5
Fonksiyonel sistemlerle belirlenen özürlülük düzeyi
Yürüyüşbozukluğu
Yürüme kaybı tam Yürüyüş için desteğe gereksinim düzeyi
Üst ekstr. işlev bozukluğuBulbar tutulum
MS’e bağlı ölüm
Wingerchuk et al. Mayo Clin Proc 1997;72:1070-1079
“MS” te klinik prognostik faktörler
Olumlu faktörler• Kadın cinsiyet
• Erken yaşta başlangıç
• “ON” veya sensoryel, mono-semptomatik başlangıç
• EDSS 3 düzeyine ulaşmak için geçen sürenin uzunluğu• Ataklarla seyir ve seyrek atak• Düşük sosyoekonomik düzey!
“MS” te klinik prognostik faktörler
Olumsuz faktörler• Erkek cinsiyet
• Geç yaşta başlangıç
• Başlangıçta piramidal, serebellar, spinal ve/veya sfinkter Sx
• Erken dönemde sık atak / ilk iki atak arasında kısa süre
• İlk 5 yılda orta derecede özürlülüğe ulaşılması
• Progresif seyir
• Yüksek sosyoekonomik düzey!
Türkiyede MS’in doğal gelişimi - Özürlülük -
00,10,20,30,40,50,60,70,80,9
1
10 25 40
time (years)
prop
ortio
n of
pat
ient
s
EDSS 10 EDSS 8 EDSS 6 EDSS 3
Kantarcı, Siva, Eraksoy, et al. Neurology. 1998;51:765-772.
Türkiyede MS’in doğal gelişimi - Yaşam süresine etki -
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1
10 25 40time (years)
prop
ortio
n of
pat
ient
SI + 1.96SE - 1.96SE
Kantarci, Siva, Eraksoy, et al. Neurology. 1998;51:765-772
MS’te ayırıcı tanı
MS’te Ayırıcı Tanı *
• Vasküler hastalıklar• Oto-immun hastalıklar• Metabolik Bozukluklar• Neoplastik hastalıklar• İnfeksiyonlar• Genetik sendromlar• Kraniyo-servikal lokomotor sistem hast.• Psikiyatrik bozukluklar
* Noseworthy JH, et al. NEJM, 2000;343:938
MS’te Ayırıcı Tanı - MRG
MS MRG bulguları ile karışabilecek durumlar• UBOs / NOB’ler !• Geniş Wirchow-Robin (perivasküler) aralıkları• (Komplike) migren• Vaskülitik (primer/sekonder) sendromlar• Antifosfolipid sendromu• FMF !• İleri yaş – iskemik dejeneratif değişiklikler• Binswanger’s!• CADASIL
MS’te Ayırıcı Tanı - İncelemelerLaboratuar;Serum:
TKS, ESR, Standart biyokimyaB12; TSH;Antikardiyolipin oto-antikorları IgG&M;CRP, ANA, ANCA; ACE, Ca++
Mikrobiyoloji - Lyme IgG&M, HIV1+2 , Brucella!Çok uzun zincirli yağ asitleri; arylsulfatase; lactate/pyruvate;DNA analizi!
MS’te Ayırıcı Tanı - İncelemeler
Laboratuar;BOS:
Rutin inceleme – Hücre, protein, glukozIgG; IgG indeksi; OCB (doğru yöntemle!!!)Sitolojik inceleme!;MBP ?Mikrobiyolojik / serolojik inceleme!.
MS’te Ayırıcı Tanı - İncelemeler
Nörofizyolojik incelemeler;EP
Vizüel, BAEP, SEPMEP
EMG!!!
MS - Tedavi
MS Tedavisi
1. Destekleyici tedavi2. Atak tedavisi3. Semptomatik tedavi / rehabilitasyon4. Koruyucu –hastalık aktivitesini
baskılamaya yönelik- tedavi5. Nöro-protektif tedavi
Atak / Akut alevlenme - Tedavi
Sadece günlük yaşam aktivitelerini (ADL) engelleyecek derecede orta şiddetli ve,
Hastaneye yatırılmayı gerektirecek ağırlıktaki ataklar tedavi edilmeli
Tedavi ⇒ i.v. methylprednisolone veya ACTH
IVMP tedavisine yanıtsız ağır ataklarda ya daDevic/Devic-benzeri tablolarda⇒ Plasmaferez
Atak / Akut alevlenme - Tedavi
Tedavi uygulamasıMethylprednisolone 1000 mg/gün i.v. 3 – 10 gün
Ambulatuar tedavide 1 g IVMP - 100 ml % 5 Dx suda– serumda 1-2 saat içinde iv perfüzyonla verilmekte
IVMP sonrası oral steroid kullanımı koşul değil “İ.Ü.Cerrahpaşa MS Kliniğinde uygulanmıyor”
+ Proton pompası blokerleri; tatsız-tutsuz diet!
ACTH uygulaması: 28 günde total 12 mg i.m.
Semptomatik Tedavi
• Spastisite - baclofen, tizanidine, fizyoterapi
• Fatigue – SSRI’lar, amantadine, modafinil, aspirin
• Ağrı – valproate, gabapentin, baclofen, fizyoterapi
• Ür. sfinkter kusuru - farmakolojik, botox, TAK
• Tremor – DBS; cerrahi!
Semptomatik Tedavi
• Cinsel sorunlar – sildenafil, papaverine, lubrikanlar
• Vertigo – ondansetron, vd
• Depresyon – antidepresanlar (SSRI’lar / SNRI’lar)
• Patolojik ağlama /gülme – SSRI’lar
• Epileptik nöbet – anti-konvülzif ilaçlar (VA, GB, TPX, Levetiracetam)
MS’te uzun süreli tedaviler
Uzun süreli MS tedavilerinekarar verilmesini etkileyen etkenler:
- hastalık özellikleri; - hasta;- hasta uyumu;- hasta ailesi;- ilaç yan etkileri;- Diğer...
- hekim ;- diğer hekimler!;- medya etkisi!;- ekonomik boyut /
sosyal güvence varlığı;- ilaç firmalarının
etkisi!- Diğer ?
MS’te uzun süreli tedavilerİmmunmodulatuar tedaviler
Interferonlar- Interferon β-1a (Rebif®, Avonex™)- Interferon β-1b (Betaferon®)Glatiramer-acetate (Copaxone®)Natalizumab (Tysabri®)
İmmunsupressif tedavilerMitoxantroneCyclophosphamideAzathioprineMethotrexate
Microdemet teknikleri ve MS!
Hastalıkların - “MS” in,
• Ortaya çıkması
• Seyri / ağırlığı / prognozu
• Tedavilere alınacak yanıtın belirlenmesi
Microdemet teknikleri ve MS!
“MS”te,tedavilere alınacak yanıtın
belirlenmesi!
Microdemet teknikleri ve MS!
INF β-1b kullanan RR MS’lilerde mikrodemet tekniği ile gen expresyonprofilinin araştırılması
Amaç: tedaviye yanıt +/- hastaların fenotiplerinin belirlenmesi• Rp Yanıt: - MR aktivitesi: ↓ / ↑
- Klinik: ↔ / ↑- NAb -/+
INF β-1b ile regüle olan gen sayısı: 112 (exvivo: 25; invitro: 87)• Bazı genler tedaviye yanıtsız olanlarda tedavi öncesi de eksprese
olmazken, bazıları NAb geliştikten sonra eksprese ∅
Sonuç: Erken dönemde tedavi yanıtını belirleyebilme!
* Sturzebecher et al, Brain 2003
Hastalıklara yönelik moleküler özellikler:• Bazı ”aynı kabul edilen” hastalıkların farklı
moleküler subtipleri olabilir -> moleküler tanı
Hastalığa özgün “genetics/genomics”
Tedavi-ilaçlara yönelik moleküler özellikler:• ilaç-metabolizması, ilaç-transportu, etki
mekanizması vb değişkenlerle ilişkili tedavi yanıtının belirlenmesi
“Pharmacogenetics/genomics”
Bireye indirgenmiş kanıta dayalı tıp
Bireye indirgenmiş kanıta dayalı tıp
GeneChip - Technologygene expression
profile
Bireye indirgenmiş kanıta dayalı tıp
Kaynak: Nature ReviewsDrug Discovery, 1, 308, April 2002 / J Reischl’den
Hastalıkların tanınması ve anlaşılmasında yeni teknolojilerin kullanımı
Genomics Proteomics
Metabolomics
Data Analysis