NEURO-MI[INE KARAKTERISTIKE MAKSIMALNE …pada brzine, reda veli i ne 0.5 do 1.5 m.s-1 Deceleracija je posljedica centralnog i perifernog umora sprintera. Centralni umor se manifestira

Čoh, M. i Bo{njak, G.: NEURO-MI[IĆNE KARAKTERISTIKE MAKSIMALNE... SportLogia 6 (2010) 1:28-35

28

NEURO-MI[IĆNE KARAKTERISTIKE MAKSIMALNESPRINTERSKE BRZINE

Milan Čoh1 i Goran Bo{njak2

1Fakulteta za {port, Ljubljana, Slovenija2Fakultet fizičkog vaspitanja i sporta, Banja Luka, BiH

Pregledni naučni članakDOI: 10.5550/sgia.1001028 COBISS.BH-ID 1843992 UDK: 796.1/.616.8

SUMMARY

Locomotor speed sprint-type is one of the most important skills, which generates the success ofathletes in many sports situations. The maximum speed that a person can manifest in any kind ofmovement depends on a number of different factors. These factors are related to morphologicaland physiological characteristics, the mechanisms of power, sex, age, motility skills, inter-intramuscular coordination and optimal biomechanics of movement techniques. The developmentof maximum sprint speed has certain laws that relate to the level of motility abilities, morphologicalcharacteristics, the degree of biomechanical efficiency and rationality of movement, and requiresvery subtle inter-muscular coordination of muscle groups of the lower extremities. The primary aimof speed training is to create an optimal model of movement, which is based on the conformity ofaction of muscle groups. Precise control of movement is controlled by the cerebellum and theinformation that they arrive there, mostly through proprioreceptors which are located in thecapsule and connective elements of the muscle. Since the optimum neuro-muscular coordinationof the main is limiting factor for maximum speed, and that could explain the dynamics and changesin frequency and length of steps in the realization of maximum speed, it is necessary to explain thefunction of the central nervous system that generate muscle force. The development of maximumsprint speed is long-term process, which is related to the optimal control agonistic and antagonisticmuscle groups in the structure of the sprint steps. The establishment of proper dynamic stereotypeis a long process, which must have clearly defined methods and must start at an early age of youngathletes.

Key words: sprint, maximum speed, neuro-muscular coordination, central nervous system

UVOD

Pokreti ostvareni u radu, sportu, kao i usvakodnevnom životu, zahtijevaju visok stepenefikasnosti. Ti procesi teže {to većoj sinhroni-zaciji, automatizaciji i visokoj racionalizaciji.Čovjek upravlja tim pokretima uz njihovespecifične biomehaničke uvjete izvođenja, naosnovu interakcije upravljačkog sistema (centra-lni nervni sistem) i sistema kojim se upravlja(lokomotorni aparat). Interakcija između ovadva sustava je moguća na osnovu motornekontrole. Problem koordinacije i optimizacije

pokreta, njihove efikasnosti i motornog učenjasu glavni zadaci motorne kontrole.

Maksimalna brzina koju čovjek može ispoljitiu bilo kakvom pokretu, zavisi od niza različitihfaktora. Ti faktori su vezani na morfolo{ke ifiziolo{ke karakteristike, energetske mehanizme,spol, starost, biomotoričke sposobnosti, inter iintra mi{ićnu koordinaciju i optimalnu biome-haniku tehnike kretanja. Lokomotorna brzinatipa sprinta je jedna od najvažnijih sposobnosti,koja generira uspje{nost sporta{a u mnogimtakmičarskim situacijama. Posmatrano sa aspe-kta urođenog genetskog motoričkog programabrzinu možemo svrstati u primarna filogenetska


29

kretanja čovjeka. U konkretnim sportskim situa-cijama, brzina se pojavljuje u obliku „trokompo-nentnog modela“. Model sačinjavaju brzina,snaga i koordinacija. Ponderiranje pojedinihkomponenti tog modela je ovisno od specifikekonkretne sportske discipline.

DINAMIKA RAZVOJA SPRINTERSKEBRZINE

Razvoj maksimalne sprinterske brzine imaodređene zakonitosti, koje se odnose na nivobiomotoričkih sposobnosti, morfolo{kih karakte-ristika, stepen biomehaničke efikasnosti i racio-nalnosti kretanja. U razvoju lokomotorne brzineimamo tri osnovne faze: fazu startnog ubrzanja– startna akceleracija, fazu maksimalne brzine ifazu smanjenja brzine - faza deceleracije. Duži-na koraka i frekvencija su parametri koji unajvećoj mjeri generiraju promjene brzine. Uprvoj fazi atletičar razvije 80-90% svoje maks-imalne brzine. U principu, sprinteri svojumaksimalnu brzinu postižu između 50–80metra. Nakom 80–90 metra brzina započinjepadati (Slika 1).

SLIKA 1.Dinamika sprinterske brzine

U startnom ubrzanju, kako se povećavafrekvencija tako se povećava i dužina koraka.Vrijeme kontakta sprinterskog koraka se skraću-je, a vrijeme leta se produžuje. Sa skraćenjemvremena kontakta promijeni se tip snage. Ustartnoj akceleraciji, gde postoji relativno dugokontaktno vrijeme, najvažnija biomotorička spo-sobnost je eksplozivna snaga koncentričnemodalitete. U narednim fazama sprinterskogtrčanja vrijeme kontakta se skraćuje, {to rezultiraznatnim povećanjem značaja elastične energije(Slika 2).

SLIKA 2.Diferencijacija tipologije snage u sprinterskom trčanju

U fazi maksimalne sprinterske brzine frekven-cija i dužina koraka se relativno stabiliziraju, atakođe se stabilizira odnos kontaktnih i letnihfaza sprinterskog koraka. Zona u kojoj sprinter

postiže svoju stvarno najveću brzinu je veomaograničena. U principu, najbolji sprinteri mogurealizirati tu sposobnost na distanci najvi{e 10do 20 metara. Zona maksimalne brzine je loci-


30

rana između 60 i 80 metra. Kod vrhunskihsprinterki je ta zona između 50 i 70 metra.Maksimalna sprinterska brzina je uvijek produktoptimalne dužine i frekvencije koraka. AutoriDonatti (1996), Mackala (2007) navode, dameđu elitnim i subelitnim sprinterima nemarazlike u dužini koraka, razlika postoji ufrekvenciji koraka. Frekvencija koraka je jedannajvažnijih parametara maksimalne brzinekoraka (Mero, Komi i Gregor, 1992; Delecluse isur, 1995; Donatti, 1996). U zadnjoj fazi sprin-terskog trčanja od 80 do 100 metra dolazi dopada brzine, reda veličine 0.5 do 1.5 m.s-1

Deceleracija je posljedica centralnog i perifernogumora sprintera. Centralni umor se manifestirakao smetnja u aktivaciji mi{ića, a to znači, da sesmanji broj aktivnih motornih jedinica i frekven-

cija neuro-mi{ićnih impulsa. Rezultat toga je nižistepen intra i inter-mi{ićne koordinacije, koja seu krajnoj mjeri manifestira padom frekvencijekoraka, pogotovo u zadnjih 10 metara sprintana 100 metara. Centralni umor je povezanmanjom aktivno{ću kortikalnih i subkortikalnihcentara (Semmler, Enoka, 2000). Povećani umorna kraju sprinterskog trčanja na 100 metara jetakođe posljedica perifernih živaca imetaboličkih procesa u mi{ićima. U zadnjih 10metara sprinterskog trčanja vrijeme kontaktnihfaza i dužina koraka se produže. Kontrolakretanja u toj fazi brzine je na najnižoj granici, ato ovisi u velikoj mjeri od kvaliteta sprintera.Kod najboljih je poremećaj tih parametara manjinego kod subelitnih sprintera.

SLIKA 3.Ekscentrično - koncentrična mi{ićna kontrakcija u fazi sprinterskog koraka (prema: Komi, 2000)

NEURO – MI[IĆNI ASPEKTISPRINTERSKE BRZINE

Odrazna akcija sprinterskog koraka je ključnigenerator razvoja maksimalne brzine. Kretanjesprintera vrednujemo po horizontalnoj brzini.Glavna kočnica tom kretanju je sila gravitacije,zato sprinter primarno mora razviti dovoljnoveliku vertikalnu silu reakcije podloge u odra-znoj akciji, koja ima tri faze. Prva faza jepostavljanje stopala na podlogu, slijedi fazaamortizacije i na kraju faza ekstenzije. Odraznaakcija sprinterskog koraka je najbolji primjer

mi{ićnog ciklusa izduženja i skraćenja (eng.strech-shortening cycle). U ekscentričnoj fazi seu mi{ićno-tetivnom kompleksu akumulira odre-đena količina elastične energije, koja se možeutilizirati u drugoj fazi. Sa aspekta produkcije silereakcije podloge, u ekscentričkoj fazi mi{ić morarazviti {to veću silu u {to kraćem vremenu. Naefikasnost ekscentrično – koncentrične kontrak-cije veliki utjecaj ima vrijeme tranzicije, kojemora biti {to kraće. Tetive i ligamenti, koji seodupiru istezanju, mogu pohraniti 100% vi{eelastične energije nego mi{ići (Luhtanen, Komi,1980; Mero, Komi, Gregor, 1992). Za mehanikuodraza je izuzetno važna predaktivacija m.


31

gastrocnemiusa, koji se aktivira 80 milisekundiprije kontakta stopala sa tlom (Slika 3a). Preda-ktivacija stvara krutost mi{ića (eng. stifness)plantarnih fleksora u trenutku dodira prednjegdijela stopala sa podlogom. Povećana krutostmi{ića, uz {to manju amplitudu kretanja uskočnom zglobu, omogućava bolji prenoselastične energije iz ekscentričke u koncentričkukontrakciju (Kyrolainen i sur, 2001; Mero i sur,2006). Kod opterećenja u sprintu, tetiva seproduži 3-4%. Istezanje tetive preko te granicepredstavlja opasnost za frakturu, jer se tetive iligamenti koje pohranjuju elastičnu energijupona{aju kao opruge. Preveliko istezanje tetivaima za posljedicu pretvaranje elastične energijeu toplotno-kemijsku energiju. Visokatemperatura ćelija - fibroplasta i kolagenskihmolekula, koje grade tetive, može utjecati namogućnost povre-da tog dijela lokomotornogaparata (Huiling, 1999).

U drugoj fazi kontakta dolazi do rastezanjami{ićno-tetivnog kompleksa (Slika 3b), pri čemuse pohranjena elastična energija utilizira u obli-ku efikasne propulzije trkačkog koraka. Glavniamortizer u toj fazi je m. quadriceps. Povećanakoaktivacija agonista i antagonista (m. vastuslateralis, m. biceps femnoris, m gastrocnemius im. tibialis) povećava krutost koljena i skočnogzgloba. Na taj način noga se u cijelini pripremiza kontakt sa podlogom. Povećana krutost skoč-nog zgloba kod sprinta umanjuje potro{njukemijske energije u mi{ićima m. gastrocnemius –lateralis – medialis i m. soleus (Kuitunen, Komi iKyrolainen, 2002). Mi{ićna aktivacija plantarnihfleksora i ekstenzora koljena se poveća u fazipredaktivacije u skladu sa povećanjem brzine.Pored toga, u fazi ekstenzije odrazne faze, pre-daktivacija m. triceps surae zajedno sa refleksomza istezanje, omogućuje visoku krutost mi{ića.

Istezanjem mi{ićnoga i tetivnoga kompleksaupravljaju – koordiniraju dva motorička refleksa:miotatički refleks istezanja i Golgijev tetivniorgan. Ova dva sustava formiraju povratne spre-ge za održavanje mi{ića blizu optimalne dužine(odgovor na istezanje) i reagiranje na prevelikoistezanje tetiva. Receptori miotatičkog refleksa –mi{ićna vretena su postavljena paralelno s mi{ić-nim vlaknima. Kad se mi{ić zbog spolja{ne sileizdužuje, izdužuju se i mi{ićna vretena. Usljedizduživanja mi{ičnog vretena aktiviraju se alfamotorni neuroni, koji kao odgovor na iztezanje

aktiviraju refleksnu kontrakciju izduženih mi{ića.Golgijevi tetivni organi postavljeni su serijski sami{ićnim vlaknima. Ti receptori reagiraju na silekoje se razvijaju u mi{ićima. Oni reagiraju isklju-čivo na promjenu sile, ne na promjenu dužine.Ako se mi{ićno naprezanje brzo poveća,Golgijev tetivni kompleks sprečava mi{ićnukontrakciju. Posljedično smanjenje mi{ićnognaprezanja spre-čava o{tećenje mi{ića i tetiva(Jacobs, Ingen Schenau, 1992; Zatsiorsky,Kraemer 2009). U fazi postavljanja stopala napodlogu i u fazi amortizacije (retropulzivna fazasprinterskog koraka) opružači se izdužuju i naosnovu miota-tičkog refleksa proizvedukontrakciju u istom mi{iću. Istovremeno, velikomi{ićno naprezanje aktivira Golgijev tetivniorgan, koji sprečava njegovu aktivnost. Kaorezultat specifičnog treninga, sprečava sedjelovanje Golgijevog sustava i atletičar izdržavavelike sile doskoka ne smanjujući ispoljenu silumi{ića. Obzirom na to, da reverzibilnakontrakcija predstavlja integralni dio mnogihsportskih pokreta, ona se mora posebno učiti itrenirati. Trening skokova s reverzibilnomkontrakcijom (dubinski skokovi) postao je danassastavi dio treninga brzine spor-ta{a. Skokovi udubinu ili, kako ga nazivamo, pliometričnitrening, daje izuzetno kvalitetne rezultate upodručju razvoja odrazne snage. Da bi takavtrening bio uspje{an potrebna je vi{egodi{njasvestrana priprema sa drugim sred-stvima imetodama treninga snage. U suprot-nom,dubinski skokovi mogu biti uzrok ozbiljnihpovreda sporta{a.

Kod sprinterskog koraka vrijeme od posta-vljanja stopala na podlogu do kraja odrazaiznosi 80-100 milisekundi. Totalno kontaktnovrijeme je kraće kod boljih sprinterta, a dužekod lo{ijih. [to je vrijeme kraće moguća je većafrekvencija i veća sila reakcije podloge. Odnosizmeđu faze kontakta i faze leta sprinterskogkoraka je 20%:80%. Najveća sila reakcijepodloge javlja se 30 do 40 milisekundi nakonprvog kontakta sa podlogom (Mann, Spraque,1980). Prema Meru, Komiju i Gregoru (1992)vertikalna sila reakcije podloge kod sprinteraiznosi 200% do 300% njihove tjelesne težine.Najveću silu reakcije podloge razvije sprinter usrednjoj fazi kontakata – fazi maksimalneamortizacije (Slika 4). Za razvoj maksimalnelokomotorne brzine potre-bno je razviti {to veću


32

silu u {to kraćem kontaktnom vremenu.Savladavanje optimalne mehanike (tehnike)sprinterskog trčanja je predu-slov za utilizacijusile koju generira nervno mi{ićni sustav.

INTRA - INTER MUSKULARNAKOORDINACIJA U RAZVOJUSPRINTERSKE BRZINE

Da bi se mogla objasniti dinamika i promjenafrekvencije i dužine koraka kod realizacije maks-imalne brzine, potrebno je objasniti funkcijucentralnog nervnog sistema. Mi{ićnu silu neodređuje samo količina uključene mi{ićne maseveć i stepen uključivanja pojedinačnih mi{ićnihvlakni. Za ispoljavanje mi{ićne sile mi{ići morajubiti aktivirani na odgovarajući način. Koordinira-no pokretanje vi{e mi{ićnih grupa povezano jesa intermuskularnom koordinacijom. Osnovnakarakteristka vrhunskih sprintera je bolje usklađi-vanje aktiviranih vlakana u pojedinim mi{ićima imi{ićnim grupama. Oni imaju bolju intra i inter-muskularnu koordinaciju. Nervni sustav generirami{ićnu silu na tri načina: aktiviranjem i deakti-viranjem pojedinih motornih jedinica, frekve-ncijom pražnjenja motornih jedinica i sinhro-nizacijom motornih jedinica. Sve tri mogućnostise zasnivaju na postojanju motornih jedinica,koje predstavljaju osnovne elemente rada neuro– mi{ićnog sustava. Svaki motorni neuron sesastoji iz moto-neurona koji se nalazi u kičmenojmoždini i mi{ićnim vlaknima koje ona inervira.Motorne jedinice se, sa aspekta kontraktilnihosobina, dijele na brze i spore. Spore motornejedinice specializirane su za produženo kori{te-nje pri relativno niskim brzinama. One se sastojeiz malih moto-neurona niskog praga sa niskomfrekvencijom pražnjenja i adaptirane su na aero-bne aktivnosti. Brze mi{ićne jedinice ili motornejedinice specijalizirane su za relativno kratkeaktivnosti, koje zahtijevaju ispoljavanje velikebrzine i visok stepen razvoja sile. One se sastojeiz velikih moto-neurona visokog praga frekven-cije pražnjenja, aksona sa velikom brzinomprovođenja i mi{ićnih vlakna koja su adaptiranana eksplozivne anaerobne aktivnosti. Motornejedinice funkcioniraju po zakonu „sve ili ni{ta“.U bilo kom trenutku motorna jedinica je aktivnaili neaktivna. Najveća brzina skraćivanja brzihmi{ićnih vlakana za četiri puta je veća od sporihmi{ićnih vlakana (Zatsiorsky, Kraemer, 2009). U

principu, ljudski mi{ići sadrže motorne jedinicebrze i spore akcije. Sprinteri i oni sporta{i kojimoraju razviti veliku brzinu ili silu u jedinicivremena, dominantano imaju motorne jedinicebrzog djelovanja.

SLIKA 4.Razvoj sile reakcije podloge (z, y, x) u kontaktnojfazi sprinerskog koraka (prema: Payne, 1993)

U voljnim kontrakcijama, aktivacija mi{ićnihvlakana zavisi od veličine moto – neurona. Tuvaži „princip veličine“ (Slika 5). Prvo se aktivirajumali motoneuroni - oni koji imaju nizak pragokidanja. [to su veće potrebe za razvijanjemvelike sile, aktiviraju se veći moto-neuroni, kojiimaju najbrže kontrakcije trzaja, najvi{i pragrazdraženja i posljednje se rekrutuju. Mje{ovititipa mi{ića sadrži motorne jedinice sporog ibrzog djelovanja bez obzira na stepen mi{ićnognaprezanja i brzinu koja se razvija. Samo visokotrenirani sporta{i mogu aktivirati motorne jedini-ce brzog djelovanja.

Realizacija maksimalne lokomotorne brzineje vezana za visoku koordinaciju pokreta. Uciklusu sprinterskog koraka aktivno je vi{e od 60mi{ića donjih ekstremiteta, koji moraju raditisinhro-nizirano i koordinirano. Za izvođenjepreciznih pokreta motorne jedinice obično nedjeluju istovremeno. Za proizvodnju maksimalnesile, koja je jedna od ključnih faktoramaksimalne brzine, potrebno je regrutovanjenajvećeg broja sporih i brzih motoričnihjedinica, maksimalna frekvencija pražnjenja iistovremeno djelovanje motornih jedinica uperiodu maksimalno voljnog napora. Primarnicilj treninga brzine je stvaranje optimalnogmodela kretanja, koji temelji na usklađenostidjelovanja mi{ićnih grupa.


33

SLIKA 5.Princip regrutiranja motornih jedinica u brzim pokretima (prima: Zatsiorsky & Kraemer, 2009)

KONTROLA MAKSIMALNESPRINTERSKE BRZINE

Sprinterska brzina je visoko rigidna sposob-nost s jako fiksiranim programom u centralnomnervnom sustavu. Nedostatak neuro-mi{ićnekoordinacije jedan je od limitirajućih faktorabrzine, zbog toga {to je veća brzina kretanjapraćena smanjenom mogućno{ću optimalnekontrole kretanja. [to je brzina veća, to je većeodstupanje od idealne {eme kretanja. Kontrolakretanja je na najnižoj razini upravo u uslovimamaksimalne brzine. Maksimalna sprinterska brzi-na spada u kategoriju takozvanih terminalnihkretanja, koja ima imaju točno određenu struk-turu, definiranu početkom i zavr{etkom pokreta(Latash, 1994). Terminalni pokreti se razlikujupo svojim dinamičkim i kinematičkimveličinama. Svaki terminalni pokret zahtijevaodgovarajući motorni program. Pod motornimprogramom se podrazumijeva grupa simultanih isukcesivnih komandi mi{ićima da započnu azatim zavr{e željeni pokret. Na nivou centralnognervnog sistema i kičmene moždine motorniprogram predstavlja grupu eferentnih signala,koji duž motornih nerava kreću ka mi{ićima.Poznato je da je veliki broj različitih brzihpokreta kontro-lisan procesom „otvorene petlje“sa centralno uskladi{tenim programom bezuče{ća povratnih informacija (Schmidt, 1990).Najvažniju funkciju kod tih kretanja imaju malimozak i kičmena moždina. Velika brzinakretanja ne dozvoljava analizu i korekcijekretanja. Precizna kontrola kretanja je tako uingerenciji malog mozga i informacija koje tamodospijevaju većinom preko proprioreceptora,

koji se nalaze u zglob-nim čahurama i vezivnimelementima mi{ića. Važnu funkciju u kontrolikretanja imaju takođe spinalni refleksi mi{ićno-tetivnog izvora u podru-čju kičmene moždine.Svaka promjena dužine i napetosti mi{ićaprenosi se po miotatičnom refleksnom luku.Refleks na istezanje djeluje kao servo-mehanizam koji ojača ekscitatorni utjecaj na alfamotoričke neurone. S time se poveća preciznostkontrole djelovanja mi{ićnih grupa.

Jedan od glavnih problema u motornoj kon-troli je uloga mi{ića agonista i antagonista injihov neposredni utjecaj na kinematiku i dina-miku pokreta preko odgovarajućeg oblika, inten-ziteta i vremenskog redosljeda dejstva mi{ićnesile. U brzim terminalnim pokretima tipa sprintarazvijanje sile je ključni faktor efikasnosti kreta-nja. Varijable motornog programa su maksimal-na sila agonista, maksimalna sila antagonista,vrijeme ka{njenja antagonista, vrijeme postizanjamaksimalne sile antagonističkih mi{ića, koakti-vacioni odnos mi{ića u funkciji položaja kine-tičkog lanca, dužina pokreta, terminalni položaj,početni položaj, vrijeme trajanja pokreta i brzinapokreta (Ilić, 1999).

Razvijanje maksimalne brzine zahtijeva veo-ma suptilnu međumi{ićnu koordinaciju mi{ićnihgrupa donjih ekstremiteta. Najvažniju uloguimaju sljedeći mi{ići: m. gluteus maximus, m.tibialis anterior, m. soleus, m. gastrocnemius, m.rectus femoris, m. biceps femoris, m. vastuslateralis (Slika 6). Definiranje strate{kih mi{ića,koji generiraju silu odraza veoma je bitno saaspekta sportskog treninga, optimalizacije teh-nike i prevecije povreda. U fazi odraza mi{ićirazvijaju silu reakcije veličine 280 do 350kiloponda (kp) u vremenskom intervalu 85–95


34

milisekundi (Čoh et. al, 2002). Neka istraživnajasa područja elektromiografije i izokinetike spri-nterskog koraka su pokazala da je jedan odnavažnijih mi{ića kod razvijanja maksimalnebrzine m. biceps femoris (Mero, Komi & Gregor

1992; Komi, 2000; Čoh et al, 2002; Mackala,2007). Taj mi{ić se kod sprinterskog treningamnogo puta povrijedi, pa je njegova preventivavažna u smislu adekvatnog treninga.

SLIKA 6.EMG aktivacija mi{ića donjih ekstremiteta u fazi maksimalne brzine (prema: Dolenec i Čoh, 2002)

Sa aspekta kondicijske pripreme sportista,tre-ning maksimalne sprinterske brzine jepovezan sa tehnikom trčanja, a tehniku trčanjaje upravo najteže kontrolirati u uslovimamaksimalne brzi-ne. Optimalna neuro-muskularna koordinacija je glavni limitirajućifaktor maksimalne brzine. Zato je formiranjepravilnog dinamičkog stereotipa dugogodi{njiproces, koji mora imati precizno definiranometodiku i mora započeti u rano doba mladihsportista.

ZAKLJUČAK

Sprinterska brzina je kompleksna i veomasuptilna biomotorička sposobnost koja se javljau različitim sportskim situacijama. Jedna odnajvažnijih komponenti brzinskog potencijalasporta{a je maksimalna brzina. Sa biomehani-čkog aspekta je maksimalna brzina definirana safrekvencijom i dužinom koraka. Cilj trenažnogprocesa je pobolj{anje jedne i druge kompo-

nente, koje su relativno visoko genetsko ponde-rirane i ovisne o neuro-muskularnim faktorima.Nedostatak neuro-mi{ićne koordinacije je jedanod limitirajućih faktora brzine. [to je veća brzinakretanja, to je manja mogućnost optimalne kon-trole kretanja, tj. veće je odstupanje od idealne{eme kretanja. Kontrola kretanja je na najnižojrazini upravo u uslovima maksimalne brzine.Maksimalna sprinterska brzina spada ukategoriju takozvanih terminalnih kretanja, kojaimaju točno određenu strukturu definiranupočetkom i zavr{etkom pokreta. Najvažnijufunkciju kod tih kretanja imaju mali mozak ikičmena moždina. Precizna kontrola kretanja jeu ingerenciji malog mozga i informacija kojetamo stignu većinom preko proprioreceptora,koji se nalaze u sklopnim čahurama i vezivnimelementima mi{ića. Razvoj maksimalne sprinter-ske brzine je dogotrajan proces, koji je vezan naoptimalnu kontrolu agonističkih i antagonističkihmi{ićnih grupa u strukturi sprinterskog koraka.


35

LITERATURA:

Š1¹ Čoh, M. (2008). Biomechanical Diagnostic Methods in Athletic Training. Ljubljana: Faculty of Sport,Institute of Kinesiology.

Š2¹ Čoh, M. (2002). Application of biomechanics in track and field. Ljubljana: Faculty of Sport, Instituteof Kinesiology.

Š3¹ Delecluse, C., Van Coppenolle, H., Willems, E., Van Leemputte, M., Diels, R. & Goris, M. (1995).Influence of high resistance and high velocity training on sprint performance. Medicine and Sciencein Sports and Exercise, 27(8), 1203-1209.

Š4¹ Donati, A. (1996). Development of stride length and stride frequency in sprint performances. NewStudies in Athletics, 34(1), 3-8.

Š5¹ Hay, J. (1993). The biomechanics of sports techniques (4 ed.). Prentice Hall.Š6¹ Huiling, P. (1999). Elastic potential of muscle. V: Strenght and power in sport. Ured.: Komi, P.1999.

The encyclopaedia of sport medicine. Blackwell science.Š7¹ Ilić, D. ( 1999). Motorna kontrola i učenje brzih pokreta. Beograd: Zadužbina Andrejević.Š8¹ Jacobs, R. & Ingen Schenau, G. (1992). Intermuscular Coordination in a Sprint Push-Off. Journal of

Biomechanics, 25 (9), 953-965.Š9¹ Komi, P. (2000). Stretch-shortening cycle: a powerful model to study normal and fatigue muscle.

Journal of Biomechanics, 33 (10), 1197-2006.Š10¹ Kuitunen, S., Komi, P. & Kyrolainen, H. (2002). Knee and ankle joint stiffness in sprint running.

Medicine & Science in sport & exercise, 34 (1), 166 - 173.Š11¹ Kyrolainen, H., Belli, A. & Komi, P. (2001). Biomechanical factors affecting running economy.

Medicine & Science in sport & exercise, 8, 1330-1337.Š12¹ Latash, M. (1994). Control of Human movement. Human Kinetics. Publishers. Champaign, IlinoisŠ13¹ Luhtanen, P. & Komi, P (1980). Force, power – and elasticity relationship in walking, running and

jumping. European Journal of Applied Physiology 44 (3): 279-289.Š14¹ Mackala, K. (2007). Optimisation of performance through kinematic analysis of the different phases

of the 100 meters. IAAF, 22 (2), 7-16Š15¹ Mann, R. & Spraque, P.(1980). A kinetic analysis of ground leg during sprint running. Research

Quarterly for Exercise and Sport, 51, 334-348.Š16¹ Mero, A., Komi, P. & Gregor, R. (1992). Biomechanics of sprinting running. Sport medicine 13 (6):

376-392.Š17¹ Mero, A., Luhtanen, P. & Komi, P. (1986). Segmental contribution to velocity of centre of gravity

during contact at different speeds in male and fernale sprinters. Journal of Human MovernentStudies, 12, pp. 215-235.

Š18¹ Schmidt, R. (1990). Motor control and learning. Human Kinetics Publishers. Champaign, Ilinois.Š19¹ Semmler, J. & Enoka, R. (2000). Neural contributions to the changes in muscle strenght. U V.

Zaitorsky (Ur.), Biomechanics in sport: The scientific basis of performance, (3-20), Oxford: BlackwellScience.

Š20¹ Zatsiorsky V. M. (1995). Science and practice of strenght training. Human Kinetics, Champaign.Š21¹ Zatsiorsky, V. (ur.). (2000). Biomechanics in sport: performance enhancement and injury prevention.

Oxford: Blackwell Scientific.Š22¹ Zatsiorsky, V. i Kraemer, W. (2009). Nauka i praksa u treningu snage. Beograd: Data status.

Rad primljen: 12.07.2010. godineRad odobren: 19.07.2010. godine

Adresa za korespodenciju:Prof. dr Milan Čoh

Fakultet za {portGordanova 28

1000 Ljubljana, SloveniaTel: +386 41 72 93 56

E.mail: milan.cohªfsp.uni-lj.si

Documents

NEURO-MI[INE KARAKTERISTIKE MAKSIMALNE …pada brzine, reda veli i ne 0.5 do 1.5 m.s-1 Deceleracija je posljedica centralnog i perifernog umora sprintera. Centralni umor se manifestira