?YUMANIY HAOY} MIYUtOAN ERGLEZvOAN AMSACIR

DARI 62tIv 7-8 (1979-8(ƒ HYULIS - _CYSDYS 2(11

Հայ երիտաՍարդության

ամառնային ՀավաՔը

Սուչավա

11-15 օգոՍտոՍ 2011

2 7-8/2011

ŠNYR GOANQ‹IN AN"NAGAZM:

MIQAOEL SDEWAN-CAZAZOAN Π,mpacr^ ;nxh^

qardyukar

MADLEN DER-KYUGASOAN Π,mpacir

VARXAN MARTAOAN Π,mpacir

MIHAOIL GEYRGIYU Œ lyusangari¿[

MARIAM BYSTAN)OAN Πmeqenacryuhi

COLECTIVUL «NOR GHIANK»

MIHAI STEPAN-CAZAZIAN – secretar-general de redacție

MADLEN TER-GHUKASIAN; VARTAN MARTAIAN – redactori

MIHAI GHEORGHIU – fotoreporter

MARIAM BOSTANGIAN – dactilografă-operatoare

REDAC|IA: Bucure=ti, Bd. Carol I, nr. 43, sector 2,

tel./ fax. 314.67.83redactia@araratonline.com

TEHNOREDACTARE COMPUTERIZATÅ: HźUlEsCU MIHAI

TIPARUl: s.C. ARARAT srl. I.S.S.N. 1221-9169

Amen dari Hyulis amsin* Syurp

Cricyr Lyusavyr[i dyni a/ -

tiv grgin ghavaqvinq Ge/ -

la$ Ge/lan# na,gin Armenybylis;

gam Haoaqakaq;# a.,arhin me`

ezagi haoapnag qakaq m;n =r$

Sagaon ver`in 2( darva ;nta]qin

Ge/laoi iraraha`yrx qakaqa be -

der; & dekagan i.,anyutoyun ner;

[hasg]an qakaqi ezagiyutoyun;$

Anynq yvqer aos@r gvaren qaka -

qaoin cyr\er; bardavyr en bah -

banel qakaq; himna\ haoeryu sdek -

\a\ arjeqner; & i ]yuo] a.,arhin

nergaoa]nel haoeryu 'ca\ hsgaoa -

gan ja/ancyutoyun;$ I mi`i aoly]#

haoeryun .nyrhiv# ir 0ardara be -

dyu toamp Ge/lan ghanxisana

tran silvanoan baryqqy y0i amenen

me\ gexryna]yum;$ Ete cyoyutoyun

yunenar ,ela]i myde]yum m;# aba

ver`in 2( darva ;nta]qin Ge/lan

grnar xa/nal zpysa.r`igyutoan

gar&yr gexryn m;# in[bes @rinag*

mi`naxaroan Sigi.yara perxaqa -

kaq;$ <ela]i gerbyv m.agva\ ha -

dyug \racri m; .nyrhiv Ge/lan grna

vera\nyunx abril# in[; grna me\

badiv & .ah perel dekagan i. ,a -

nyutoyunneryun & miajamanag wrgel

qakaqi haogagan armadneryu ma -

sin havaqagan hi.ykyutoyun;$ Ir

ha dyug 0ardarabedyutoamp# pna -

geli .enqeryv yu egeke]ineryv# Ge/ -

lan hrabyuri[ vaor m;n =# yur ao -

]elyuner; grnan cidnal qakaq;

himna\ haoy] badmyutoan masin

‚aos a/yumyv# dekagan sagavativ

hao hamaonqi kegavar baryn Iyan

+stegar; cerazan] badmyk &

yuke]you] m;n =ƒ$ Avelin# qakaqi

m.agyutaoin zarca]man hamar ga -

reli = sdanal na& evrybagan fi -

nansavyryum$ Ev aosbes haoa qa kaq

Ge/lan grna veracdnel ir anhe -

da]a\ haogaganyutoan pyurmyunq;$

Na,gin Armenybylsi zartynq;

[bedq = d&e amen dari miaon meg

@r* Syurp Cricyr Lyusavyr[i dynin

a/tiv$ Menq bedq a.,adinq mer

harazad Haoaqakaqi d&agan ve -

ra\nyunxin hasnelyu hamar* yrbes

harcanqi dyurq mer na,nineryu hi -

.adagin$

PYVANXAGYUTOYUN

Սուչավա 11-15 օգոՍտոՍ 2011Հայ երիտաՍարդության ամառնային ՀավաՔը

=` 4

Dyumbr;ven SYURP MARIAMI DYN:*

BADMAGAN BAH M: =` 6

ՔրիՍտոնյա Հայերու ԿազմաԿերպության

ՀամաՇխարՀային երԿրորդ ՀամաժոՂովը =` 7

AO}ELE}INQ HAOASDAN =` 8

Հարցազրույց «ես ծնված օրվընես կերգեմ. իսկապես

երաժշտությունը իմ արյանս մեջ է...» =` 9

յուրաՔանչյուր տարի Հինավուրց

արմենոպոԼիՍը Կարթննա մեԿ օրվա Համար =` 1(

Էրմոնե զապել մարթայան. «իմ աշխատանքներուս

կատարման համար գործածած եմ ապակյա տակդիր՝

համակցելով ապակիի վրա սրբապատկերներու թեքնիքը,

հայկական մանրանկարչության գունային և իրական

կոմպոզիցիայի հետ:» =` 12

manga-badanegan = ̀21

անիաԿան ՓայԼի մՇտաՇոՂ մի ՃաՃանչը = ̀22

HAOERYU GYDYRA|NER: GARELI {+

MY?A}YUtOAN MADNEL = ̀34

Tabăra de vară a tineretului armean Suceava 11-15august 2011 p. 16

Masacrele armenilor nu pot fi uitate p. 18A doua Adunare Mondială a Armenian Church

Youth Organization p. 20

Supliment limba rom`n[

<M

PA

CR

AG

AN

37-8/2011

երկրի ուխտագնացները և մանա -

վանդ հայերը հանդիպեցան կիրակի Հաճ -

կատարի վանքին մեջ, որ կգտնվի Սու -

չավա քաղաքին մոտակայքը Հայ եկեղեցվո

ամենեն կարևոր պահուն՝ մայր աստ վա -

ծածնի վերափոխման տոնին և Սուրբ

մարիամի օրվա կապակցությամբ:Հավատացյալներու միջև կգտնը -

վեին մարզային խորհուրդի նախագահ

Կեորկե Ֆլութուրը, որ եկած էր մարզային

վարչակազմի փոխնախագահ վասիլե

իլիեի և քաղաքապետ իոան Լունկուի

ուղեկցությամբ:Հազարե ավելի հավատացյալներ,

անոնց մեջ և ռումանիո և սփյուռքի մեծ

թիվ կազմող հայեր, կիրակի Սուչավայի

Հաճկատարի վանքին մեջ մասնակցեցան

Սուրբ աստվածամոր վերափոխման օրվա

առիթով մատուցված Սուրբ պատարագին,ձեռամբ մատուցված ռումանիո Հայոց թեմի

առաջնորդ տաթև վարդապետ Հակոբյանի:ավանդույթի համաձայն բազմաթիվ

հավատացյալներ ծնկաչոք բարձրացան

բլուրն ի վեր, ուր կգտնվի Հաճկատարի

եկեղեցին, որմե ետք մասնակցեցան Սուրբ

պատարագին մատուցված ձեռամբ տաթև

վարդապետ Հակոբյանի, խումբ մը հայ

քահանաներու, անոնց կարգին Սուչավայի

հայ եկեղեցվո ծխական քահանա ազատ

մանտալյանի:Հավատացյալները ծնկաչոք երեք

անգամ դարձան եկեղեցիի շուրջ* իրենց

ցանկություններու իրագործման համար:այս ծիսակարգի մասնակիցներու մեջ կային

և բազում երիտասարդներ, որ կաղոթեին

առողջության և աշխատատեղ մը գտնելու

համար:արարողության մասնակցեցան ռու -

մանիո Հայոց միության նախագահ,ծերակուտական վարուժան ոսկանյան,հայ համայնքի երեսփոխան վարուժան

Փամպուքչյան, պուքրեշի մեջ Հայաստանի

Հանրապետության դեսպան Համլետ գաս -

պարյան, Սուչավայի մարզային խորհուրդի

նախագահ Կեորկե Ֆլութուր, Սուչավայի

քաղաքապետ իոան Լունկու:արարողութենե հետո հավատաց -

յալներուն օրհնեց և հայերեն լեզվով

ներկաներուն առողջություն ու բարեմաղ -

թանքի խոսքեր ըսավ տաթև վարդապետ

Հակոբյան, այնուհետև քահանաները

բաժնեցին օրհնված խաղող:ռումանիո Հայոց միության նա -

խա գահ վարուժան ոսկանյան հայտարա -

րեց, որ Սուչավան արտակարգ ունա կու -

թյուն, կարողություն ունի դեպի իրեն

ձգելու բոլոր չորս ծագերե ուխտագ նաց -

ներ, ըլլալով տեղ մը, ուր հավատքը կը

միահյուսվի հույսին հետ և ոչ միայն

հայերու համար, այլև բոլոր ուխտագ նաց -

ներու համար: ամուսիններ մարիա և

անտրեյ ավետիք Կեորկիու, երկուքն ալ

90 տարեկան ռումանացիներ հաստատված

ամն: անոնք ամեն տարի կուգան վանքի

մեծ տոնին և կաղոթեն: «ես սուչավացի

եմ: 42 տարի է մեկնած եմ ամերիկա, սա -

կայն 1989-են հետո ամեն տարի այստեղ

կու գամ, բայց ատենին, երբ ուժերս

կներեին կուգայի տարին 4-5 անգամ:այստեղ կվերադառնանք մեծ սիրով և

մանավանդ ամեն անգամ կնոջս հետ միա -

սին և ան ալ ուղղափառ ըլլալով մշտապես

քովս եղած է: 66 տարվա համատեղ ամուս -

նություն մը լրացուցած ենք: Կաղոթենք

Սուրբ մարիամ աստվածամորը, որ ողջ

ըլլանք և թեթև ծերություն մը ունենանք:այս բլուրին վրա գտնվող եկեղեցին կրնամ

ըսել, որ մեզ մեծցուցած է», մեզ ըսավ

անտրեյ ավետիք Կեորկիու՝ նստած իր

կնոջ և թոռներեն մեկու՝ չեչիլիայի քով:ուխտագնացներու միջև կգտնվեր

և ծագումով հայ 70 երեխաներու խումբ

մը, որ այս ընթացքին մասնակցեցան

Սուչավայի զամքա բերդի հայ երիտա -

սարդ ներու ամառնային հավաքին:այս ծեսի յուրահատկությունը այն

է, որ տոնը ամեն ատեն կիրակի կկա -

տարվի, անկախ անկե թե որ օրը կիննա 15օգոստոսը (Սուրբ մարիամի օր): Սուրբ

մարիամի տոնը այս տարի 15 օգոստոսը

երկուշաբթի էր և տոնը օր մը ավելի շուտ

կատարվեցավ:տոնին յուրահատուկ ուտեստեղենը

հայկական ավանդական կերակրատեսակ -

ներն են: ամենեն կարևոր տեսակը

սակայն «ականջապուր»-ն է, փոքրիկ

խմո րագնդիկ մը լցոնված տավարի միսով:ըստ ավանդույթի, յուրաքանչյուր պատ -

րաստված «ականջ» իր մեջ կպարփակե

ամեն մեկ շինողի ցանկությունը: երկրորդ

տեսակը, մշտապես տավարի միսով փի -

լավն է: այս տարի ուխտագնացները ըն -

դունեցին փաթեթավորված ուտելիք, քանի

որ Հաճկատարի վանքը և սեղանատունը

նորոգության մեջ են:

1000-են ավելի ուխտագնացներ

Հաճկատարի վանքի տոնին

4 7-8/2011

Հայ երիտաՍարդության

ամառնային ՀավաՔը

Սուչավա

11-15 օգոՍտոՍ 2011

օգոստոս 11-15-ը, Սուչավա –

զամքայի մեջ տեղի ունեցավ

15-35 տարե կան հայ երիտա -

սարդներու համար ամառ նային հա -

վաք, բնաբանը ըլլալով «դուք պիտի

կերտեք ռումանահայության ապա -

գան»:

Ձեռնարկը կազմակերպված էր

ռումանիո Հայ եկեղեցվո արքեպիս -

կոպո սության և ռումանիո Հայոց

միության կողմե:

յուրաքանչյուր մասնակից ժա -

մա նելու պահուն ընդունեց թղթա -

պանակ մը, որը կպարունակեր հա -

վաքի ծրագիրը, ուղերձներ եկեղեցվո,

միության և Հա յաստանի դեսպանու -

թյան կողմե, կարգ մը հարցեր իրենց

պատասխաններով, եկե ղեց վո և հայ

հավատքի, ինչպես նաև Հայ Քրիս -

տոնյա երիտասարդներու կազ մա կեր -

պության կարգավիճակի նախագիծը:

յուրաքանչյուր մասնակիցի տրվեցավ

57-8/2011

նույնպես մասնավոր շապիկ մը, որ

երի տասարդները կրեցին մինչև հա -

վաքի օրերու ավարտը: 70 երիտա -

սարդներ ժա մանած երկրի բոլոր

կողմերեն մասնակ ցեցան հա վաքի

ծրագրին, որ կընդգրկեր Հայ եկեղեց -

վո, Հայաստանի պատմության, հայ

մշակույթի, ռումանիո հայ համայնքի

անցյալի և ապագայի վերաբերյալ,

մարդ կության ապագան ժամանակակից

տնտե սական շրջանակեն ներս: Ծրա -

գիրը կընդգրկեր նույնպես հայկական

շարժանկար ներու ցուցադրումներ, հայ

լեզվի դա սընթացքներ, հայ լեզվով

աղոթքներ, հայ կական երգեր և պարեր,

այցելություն զամքա վանք, մասնակ -

ցություն Հաճկատար վանքի տոնական

հոգևոր արարողության:

Կայացած նիստերուն ելույթներ

ունեցան տաթև Ծ.գույն վարդապետ

Հա կոբյան, պոկտան քահանա եզրաս,

ծերա կուտական վարուժան ոսկան -

յան, երես փոխան վարուժան Փամ -

պուքչ յան, ռՀմ փոխնախագահ Սիրուն

թերզյան, գրող պետրոս խորա -

սանճյան, Համալսարանա կան փրոֆ.

տոքթոր Քըթըլին թուրլիաք, ռու մա -

նիո ակադեմիայի, յաշի ա. տ. Քսե -

նոփոլի պատմության ինսթիտուտեն,

ռումանիո մոտ Հայաստանի Հան րա -

պե տության դեսպան Համլետ գաս -

պարյան, յաշի ռոմանո-Կաթոլիկ

թեմի Փեթրու եպիսկոպոս Կերկել և

մոլտովայի և պու կովինայի միթրո -

փոլի երիտասար դության ընկերակ -

ցության բաժանմունքի շրջա նա կեն

ներս երեց քահանա նիքոտիմ Փեթրե:

Կիրակի, կեսօրեն հետո տեղի

ունեցավ Քրիստոնյա հայ երիտա սար -

դու թյուն կազմակերպության ստեղծ -

ման առա ջին հանդիպումը, ուր խոս -

վեցավ կարգա վիճակի շուրջ և ընտրը -

վեցավ ամբողջ երկրեն 6 անձերե

կազմված խորհուրդը:

վերջավորության երիտա սարդ -

նե րը հանդիպեցան հավաքի խարույ կին

շուրջ, համտեսեցին համեղ ուտե -

լիքներ և լսեցին հայկական երաժըշ -

տություն:

6 7-8/2011

Giragi _cysdys 15-in#

Transilvaniy haoyutoan ergryrx

gar&yracyuon gexryn Dyumbr; -

veni me` me\ .yuqyv n.ve]av

Syurp Mariami dyn;$ Dyn;# yr;

xar'a\ = hamaqakaqaoin dyn#

haogagan maor da0ari me`

gha vaqe an,dir qakaqi pylyr

azcyutoyunneryu haroyuravyr

ner gaoa]yu]oi[ner$

Aos a/ityv# dekagan sa -

gavativ hao hamaonq; lra]av

badaracin nerga cdnvelyu ha -

mar ega\ pazmativ /yumana hao

hoyureryv$ In[bes mi.d# nerga

cdnve]an na& Byuqre.i hao ha -

maonqi nergaoa]yu]i[ner;# ?yu -

ma niy Haoy] Miyutoan na,a -

cah Varyujan Ysganoani cl,a -

vyryutoamp$ Dynagadaryutoyun;

ir nergaoyutoamp badve] na&

?yumaniy me` Haoasdani Han -

rabedyutoan ardagarc & lia -

zyr xesban* baryn Hamled

Cas baroan;$

Miajamang# Dyumbr;veni

me` n.vyk Syurp Mariami dynin

nerga cdnve]av na& ?yumaniy

Haoy] Temi a/a`nyrx* Dat&

varxabed Hagypoan;# in[; bad -

magan n.anagyutoyun yune]yk

bah m;n = mer hamaonqin hamar$

A/a`in ancamn =# yr ?yu ma niy

Hao A/aqelagan Egeke ]ii

A/a`nyrx m; gmasnag]i

Transilvaniy hao-gatylig dy -

nin# in[; me\ ,yrhrxan.agan

n.anagyutoyun yuni /yumana -

haoyu toan miasnyutoan desang -

oyunen$ Mer A/a`nyrxi nergaoyu -

toyun; Dyumbr;veni me` gar&yr &

hyusaxri[ qaol m; ghanxisana*

dariner .aryunag mer hamaonqen

ners cyoyutoyun yune]a\ gryna gan

an`rbed; haktaharelyu yukkyu -

toamp$

Dyumbr;ven

SYURP MARIAMI DYN:*

BADMAGAN BAH M:

77-8/2011

Հուլիս 7-11-ը ամենայն Հայոց

Կաթողիկոս Սրբազնագույն

գարեգին Բ-ի օրհնությամբ

Ծաղկաձորի մեջ (Հայաստան) տեղի

ունեցավ Քրիստոնյա

երիտասարդներու Կազմակերպության

(Քրիստոնյա Հայերու

Կազմակերպություն, ACYO) երկրորդ

Համաժողովը:Համաժողովին մասնակցեցան

ավելի քան 30 երկիրներե

մոտավորապես 150 երիտասարդ

պատվիրակներ. անոնք խոսեցան

կազմակերպության ուղղություններու

և նպատակներու մասին: տեղի

ունեցավ նույնպես ղեկավարության

խորհուրդի պաշտոնական ժողովը:ռումանիո հայ համայնքի կողմե

մասնակցեցան նարինե պոկտան-Քըուշ և Հրանտ Ջաղինյան: մեր երկու

երիտասարդներու հետ կարճ զրույցե

ետք, երբ վերադարձան համաժողովեն,տեղեկացա, որ 7 երիտասարդներ

ժողովեն հետո ժողվված են երևանի

Սբ. գրիգոր Լուսավորիչ տաճարին

մեջ, ուր մասնակցած են պատարագին

և ապա Հույս, Հավատք և Սեր

անվանվող 3 հանրակառքերով մեկնած

են Ծաղկաձոր: մասնակիցներեն 50-ը

եկած են Հայաստանեն, իսկ մնացյալ

հարյուր երիտասարդները Սփյուռքեն:այստեղ տեղի ունեցած են ժողովներ,բանավեճեր, իսկ ժողովին

վարձատրությունը եղած է քրիստոնյա

երիտասարդներու

միասնականությունը, անոնց

վերադարձը դեպի եկեղեցի:ռումանիո երիտասարդությունը

իր կարգին պետք է իր սեփական

կազմակերպությունը ունենա: այլ

խոսքով զամքայի ամառնային հավաքը

օգոստոս ամսուն, լավ առիթ մը պետք է

ըլլա երիտասարդներու

կազմակերպություն մը ստեղծելու

համար: նարինեն և Հրանտը

համաժողովի շրջանակին մեջ

ներկայացուցած են ռումանիո հայ

համայնքի եկեղեցվո պատմությունը և

առաջարկած են, որպեսզի

համաժողովին բոլոր փաստաթուղթերը

թարգմանվին անգլերեն լեզվով և պետք

է Սփյուռքի յուրաքանչյուր

կազմակերպության կանոնակարգը

ունենալ: նույնպես մեր

երիտասարդները առաջարկված են

կազմակերպության շրջանակեն ներս

ստեղծել մեկ բաժին մը, որ կզբաղվի

համայնքներու մեջեն այն

երիտասարդներու հայտնաբերումով,որ կարծես կորսված, կամ շատ քիչ

ծանոթ եղած են համայնքին:եզրահանգումը այն է, որ մեր

եկեղեցին, հավատքը երիտասարդներուն

իրար կապող օղակ ըլլա: Համաժողովի

մասնակիցները մասնակցեցան մայր

աթոռ Սուրբ Էջմիածնի պատարագին,ուր և հիշատակված է վազգեն ա.Կաթողիկոսը:

մ. Ս.

ՔրիՍտոնյա Հայերու ԿազմաԿերպության

ՀամաՇխարՀային երԿրորդ ՀամաժոՂովը

8 7-8/2011

ŠAri Dyun‹ \racri .nyrhiv Haoasdan ao]e -

la\ /yumanahao eridasarxneryu ,yump; vera -

xar'av ?yumania$ Lyusangarner desnelyu & man -

ramasnyutoyunner cidnalyu hamar ao]ele]eq

Clubul Armenilor din Romania Facebook-i =`;$

?adyu Kazaroan^ ŠCeke]ig ao]elyutoyun

m;n =r# yr hi.ykyutoans me` xry.mva\ bidi mna$

Adiga im me` haorenasiryutoyun; artn]yu]# qani

yr mi.d [=# yr a/it yunis desnelyu Maor Haoreniqx

& \anytanalyu anyr m.agyutaoin arjeqneryun#

desarjan vaoreryun# & miajamanag ;ngeryutoyun

;nel hasagagi] eridasarxneryun hed$ Xrvadeli

na,a'e/nyutoyun m;n =r & miajamanag* hao

;llalyu hbardyutoyun zcalyu a/it m;$‹

Ani & Alis^ ŠMenq .ad ha0eli jamanag

an]yu]inq Haoasdani me`# ao]ele]inq pazmativ

desarjan vaorer# \anyta]anq haoy] lezvin yu

m.agyuotin# in[bes na& paregamagan gaber has -

dade]inq iraryu hed$ Ari Dyun \racir; ha oas -

dan]i mer haorenagi]neryun hed harape ryutoyun -

ner hasdadelyu & paregamanalyu hianali a/it

m;n =r$‹

AO}ELE}INQ

HAOASDAN

97-8/2011

ռազմիկ ձեր ընտանիքըկճանչնամ դեռևս երևանեն ևպետք է ըսեմ, որ երաժշտա սեր -ներու կենսուրախ ընտանիք մընէ, իսկ մենք ալ այստեղ հաճելիառիթը ունեցանք թե՛քեզ և թե՛

կատարումներդ դիտելու և ուն -կ ընդ րելու համացանցի միջոցով:

Կխնդրեմ քանի մը խոսքով ներ -կայացիր և պատմե ինչպե՞ս հա -ջողեցար մասնակցիլ եվրո տե -սիլի մանկական նախընտրականփուլին:

ես ծնված օրվընես կերգեմ: իս -

կապես երաժշտությունը իմ արյանս մեջ

է: իմ մեծ հայրերս և մեծ մայրերս

բոլորն ալ ընդհանրապես կսիրեին

երաժշտությունը: 10-11 տարեկան էի,

երբ սկսեցի երգ գրել՝ թե՛ բառերը և թե՛

երաժշտությունը ես կգրեի: ինծի

կըսեին, թե գրածներս հասուն, խոր

փիլիսոփայական երգեր են և պետք է

կայտառ ու ուրախ երգեր գրել: եվ

իսկապես ալ մեկ օրվա մեջ ուրախ ու

կայտառ երգ մը գրեցի և այն անվանեցի

«երջանկություն»: երբ եվրոտեսիլի

հայկական նախընտրական փուլը մոտե -

ցավ որոշեցի «երջանկություն»-ը ներ -

կայացնել եվրոտեսիլի մրցույթին: պետք

էր և երգին գործիքավորումը կատարել

և մեզ ծանոթացուցին փրոֆեսիոնալ

գործիքավորող միքայել մարգարյանին

հետ: Լսելով երգս ան հավանություն

տվավ և որոշեց, որ ինքը կզբաղի երգով

ու գործիքավորումով և կըլլա իմ

ղեկավարս եվրոտեսիլի նախընտրական

փուլին: 8 օրվա մեջ երգը գործիքա վոր -

վեցավ և հայտ ներկայացուցինք, անցավ

քանի մը փուլ և շատ մեծ դրվատանքի

արժանացավ: ուղղակի ինչ-ինչ պատ -

ճառ ներով այդ տարի երգը չանցավ:չնայած այդ ամենին, ես ինձի պարտված

չեմ համարեր:

ի՞նչ փոփոխություններ,

նորություններ եղան քու փայլունհաջողություններեն հետո, հա -կառակ որ չհասար եվրոտեսիլ:

այս հաջողություններե ետք ինձ

շատերը նկատեցին և շուտով սկսեցա

ելույթներ ունենալ Հայաստանի ռադիոյի

և հեռուստատեսության «արևիկ» հա -

մույթին հետ, ուր նույնպես մեծ գնա հա -

տանքի արժանացա: Ղեկավարս որոշեց,որ այս անգամ պետք է մասնակցիմ «նոր

ալիք» երգի միջազգային մրցույթին, որ

տեղի կունենա Լատվիայի յուրմալա

քաղաքին մեջ: անցյալ տարվընե մա -

նուկ ներու մրցույթը կկայանա արտեկի

(Ղրիմ) մեջ: երկու երգ պետք է կա -

տարվեր՝ մեկը պետք է ըլլար համաշ -

խարհային հիթ, իսկ մյուսը իր երկիրը

ներկայացնող որևէ երգ: եվ հնարավոր

էր նաև սեփական ստեղծագործություն:երևանի մեջ կրկին տեղի ունեցավ

նախընտրական փուլը (քառորդ եզրա -

փակիչ), մոսկվայի մեջ պետք էր ըլլար

կիսաեզրափակիչը, իսկ արտեկի մեջ

եզրափակիչը: Բայց ռուսաստանեն եկած

ժյուրին այնքան հավնեցավ կատարումս,որ մեր խումբը մեկեն ղրկվեցավ

եզրափակիչ՝ արտեկ, այդ անցյալ տարի

էր: միջազգային մրցույթին 2-րդ երգը

պատրաստեցի, նոր ստեղծագործություն

մը գրեցի: երգը հայերեն անվանեցի

«արձակուրդ», բայց արտեկ մեկնելու

համար որոշեցի թարգմանել երգը

ռուսերեն լեզվով, և քանի որ բոլորիս ալ

շատ հոգեհարազատ էր այս թեման,որոշեցինք այդ երգը հիթ դարձնել և

ճանապարհին երգել կիթառով: Շատ

կայտառ ուրախ երգ էր: այնտեղ միջազ -

գային մակարդակի ռեժիսոր մը կար որ

շատ խստապահանջ, բծախնդիր մասնա -

գետ մըն էր, լսելով երգը ըսավ որ այն չի

շահիր, քանի որ բեմը հսկայական ստա -

դիոն մըն է գրեթե և գիտե ինչ երգ կա -

րելի է հոն լսել: Հակառակ որ լսած և

հավանություն տված էր նախապես,սակայն երգը փոխեց:

ինչպե՞ս կրցար այդքանկարճ ժամանակի ընթացքին նորերգ մը սորվիլ և ներկայանալհանդիսատեսներու առջև:

Քանի մը երգ փոխելե հետո նոր

երգ մը սորվեցա Քուին խումբի Ֆրետի

«ես ծնված օրվընես կերգեմ. իսկապես

երաժշտությունը իմ արյանս մեջ է...»

Հարց

ազր

ույց

‚.aryunagyutoyun 14 =`ƒ

Հուլիս ամսույն անձնական այցելությամբ պուքրեշ գտնվեցավ

ռումանահայ ճանչցված երաժշտագետ, արվեստագիտության տոքթոր (այսօր

ավաղ հանգուցյալ) մանուկ մանուկյանի դուստրը՝ զարուհի մանուկյանը իր

աղջկան և որդու՝ 14-ամյա ռազմիկ աղաջանյանին հետ, որ այսօր երևանի մեջ

մեծ անուն հանած է որպես «նոր ալիք» մանկական երգի միջազգային մրցույթի

հաղթող և ամենայն հավանականությամբ կյանքին մեջ պիտի ընթանա բոլորի

կողմե շատ սիրված ու հարգված իր մեծ հոր ուղիով:պուքրեշ գտնվելու օրերուն ռազմիկը իր մոր և քրոջ հետ այցելեց և մեր

խմբագրատուն, ուր և հետաքրքիր զրույց մը ունեցանք իր հետ:

10 7-8/2011

Սուրբ գրիգոր Լուսավորիչի

տոնին, Կեռլայի հայ թաղականության

բակը լեցուն է բազմությամբ:

Հայ կեռլացիները կընդունին

արտեալեն, Քարփաթներեն անդին,

եվրոպայեն և օվկիանոսեն այն կողմ

իրենց հայրենակիցները, հոգեկան հան -

դիպում մը ըլլալով նվիրված հայ ազգի

սուրբ Քրիստոնյային, առաջին քրիստոնյա

պետության հիմնադրին:

Հուլիս 9-ին շաբաթ, հանդիպեցա

կարմիր թիկնոցավոր ասպետներուն՝

ժամանած ճիշդ Կեորկիենեն, որպեսզի

մասնակցին աշխարհի մեջ ամենեն մեծ

պարոքքո ոճով կառուցված հայ եկեղեց -

վո կամարներու տակ՝ ըստ հայ-կաթոլիկ

ծեսի մատուցված պատարագին: Կեորկիե -

նի հայ եկեղեցվո վերակացու Կյուլա

պասով, ինձ պատմեց, որ ժամանակին

կարմիր թիկնոցավոր ասպետներու

միաբանությունը կազմված էր 21 տա -

րեհկան չամուսնացած երիտասարդներե,

ովքեր կկատարեին տարբեր պարտակա -

նություններ համայնքի օգտին (նմանա -

տիպ միաբանոլւթյուններ XVIII-XIX

դարերը գոյություն ունեին և Կեռլայի

մեջ, որոնցմե մեկը կկրեր ճիշդ Սուրբ

գրիգոր Լուսավորիչին անունը): ներ -

կայիս ասպետներու մեծամասնությունը

ամուսնացած են և կյանքի աշնան հա -

սած տարիք մը ունին, բայց չեն վարա նիր

կարմիր թիկնոցներ կրել նոր տարվան,

զատիկին, Սուրբ Ծնունդին և իհարկե

Սուրբ գրիգոր Լուսավորիչին օրը: մնա -

ցած ժամանակ թիկնոցները սրբությամբ

կպահվին Կեորկիենի հայ-կաթոլիկ եկե -

ղեցվո մեջ:

եկեղեցվո երգչախումբի աղջիկ -

ները և կիները հայ տարազներ հագված,

կարված ըստ մայր հայրենիքի նորաձևու -

թյան՝ հեռավոր ու արևավառ Հայա ստա նի,

որ իրենց նախնիները ձգած են XVIII

դարուն՝ փախելով հեթանոս նվաճողնե րու

աղետեն: անոնց պապերը և նախապա -

պերը ըլլալով արտեալ հաստատված և

կաթոլիկություն ընդունած հայերու սե -

րունդները և պարոքքո ոճի քաղաքի հիմ -

նադիրները, որ մեկ ու կես դար շարու -

նակ եղավ հայկական մայրաքաղաք, կհագ -

վեին ոսկե և արծաթե թելերով ասեղնա -

գործված վայելչագեղ զգեստներ, պճնը -

ված թանկարժեք մուշտակե թիկնոց նե -

րով: այն ժամանակները պարտադիր չէր

հագվեիր հայկական ազգային տարազ,

որպեսզի ինքնությունդ ցուցադրեիր, որով -

հետև ընտանիքի մեջ հայերեն կխոսվեր,

գիմնազիայի մեջ (միջնակարգ դպրոց)

կգրեին և կկարդային հայերեն, կերգ -

վեին հայկական երգեր, կըսվեին հայկա կան

պատմություններ, կապրեին հայկական

սովորույթնեհրով և ավանդույթներով:

երկու Համաշխարհային պատե -

րազմները և համայնավարական կարգերը

հիմքեն քանդեցին հայրապետական, ճար -

տար արհեստագործներու և հմուտ առևտ -

րականնեհրու կյանքը: Համայնավար

պետությունը բռնագրավեց ունեցվածքը,

դպրոցները, որբանոցները և ծերատու -

ները: Կեռլայի հայերը ցրվեցան աշխար -

հին մեջ բախտ փնտրելու, ետև ձգելով

գեղեցիկ պարոքքո քաղաքը, որուն մեջ -

տեղը վեր կխոյանա վեհաշուք եկեղեցին,

որուն աշտարակը դեռ հեռուեն կնկատ վի

և ժամանակի ճամբորդ կեռլացիներուն

լուր կու տար, որ տուն հասած են:

նույնը կզգան և կեռլացի արմատ

ունեցող ուխտագնացները, որ կվերա -

յուրաՔանչյուր տարի

Հինավուրց արմենոպոԼիՍը

Կարթննա մեԿ օրվա Համար

117-8/2011

դառնան Սուրբ գրիգոր Լուսավորիչ հրա -

շագեղ եկեղեցվո մեջ լսելու պատարագը

լեցուն թանկարժեք նկարներով և մար -

մարե մոխրագույն խորաններով՝ զարդար -

ված վարդերով: անոնց կամարներուն

տակ երգերը կանդրադարձվին ինչպես

հսկա կատարյալ երաժշտական տուփի

մը մեջ, որ կվեհացնե մարդոց հոգիները,

կլեցնե աչքերը արտասուքով:

Քլուժի Հունգարական օփերայի

մեներգչուհի ժուլիա Կիրկոսա, կերգե

վարպետությամբ և նվիրումով հոգևոր

երգերը օրգի նվագակցությամբ, ուր

կնվագե իր տղան: Հինավուրց ընտանիքի

մը սերունդ ըլլալով, ծագումով լեգեն -

դար հայկական մայրաքաղաք անիեն,

մանկությունը անցուցած է արմենո պոլսի

(Հայաքաղաք) մեջ և կվերադառնա տուն

սիրով և կարոտով: եվ այժմ, պատա րա գեն

մեկ ժամ առաջ, կմտնե թաղականության

բակը խմորեղեններով լի մատու ցարա -

նով՝ ուխտագնացությանը մասնակից

երեխաներու համար:

աստվածային արարողութենե հետո

հավատացյալներու բազմությունը կրկին

կուղղվի հայ կաթոլիկ թաղականության

տուն, ուր կհյուրասիրին տանտերերու

կողմե պատրաստված բարիքները: իր

պատվավոր տեղը ունի հայկական ան -

վանի «ականջապուրը» թթվեցված

«հուռութ»-ով, որուն գաղտնիքը խստո -

րեն պահած են հայուհիները սերունդե-

սերունդ: որքան ալ լավ բացատրեն և

որքան ալ ջանաս գողնալ բաղադ րա -

տոմսը, բան մը կվրիպե և ուրիշ տեղ եփված

ապուրը երբեք չի ունենար նույն համը,

ինչ որ կհամտեսվի թաղականության

նկուղի զով կամարներու տակ, երկայն

սեղաններու վրա՝ մատուցված աղջիկ -

ներու և տիկիններու կողմե:

այս տարի Կեռլացի հայ տանտի -

կինները շաբաթ մը առաջ պատրաստած

էին 15.000 «ականջներ» խմորագնդիկ -

ներե և միսով միջուկե ու պահած էին

սառցարանի մեջ: 300 ուխտագնացներե

յուրաքանչյուրը տեղ ուներ սեղանի

շուրջ, մատուցվեցավ թունդ խմիչք երեք

տեսակի ուտելիքներու հետ՝ ուղեկցված

տանտերերու ժպիտով և ջերմ խոսքերով:

Կեռլայի Հայոց միության նա խա -

գահ իոան Էսթեկարը անկեղծությամբ

կըսե. «այս ուխտագնացությանը մենք

կպատրաստվինք, ինչպես հարսնիքի,

ամեն ինչ կընենք համայնքի անդամ ներս,

մեր տիկինները, որդիներն ու դուստրերը»:

այսօր քիչ հայեր կապրին Կեռ -

լայի մեջ: ցավոք, շատ քիչերը ժա -

մանակի կեռլացիներեն, հակառակ որ

օրական կանցնին վեհաշուք տաճարի

առջևեն պարոքքո ոճի տուներեն, որ

որմնախորշերու մեջ կկրեն արձանները,

իսկ ճակատային մասը հայկական զիկ -

նանշանը կամ կկտրեն կանցնին հազ -

վագյուտ գեղեցկություն ունեցող հան -

րային պարտեզի մեջեն:

ոչ ալ ներկայիս կենցաղային

սպասարկման պաշտոնյաները (տա -

կավին ասկե մեկ ու կես դար առաջ

տեղական խորհուրդի տնտեսվարներեն

արդյունավետ աշխատելու սորվելիք

շատ բ ան ունեին) չեն փորձեր արժե -

վորել հայ մայրաքաղաքի եզակի ժառան -

գությունը եվրոպական նախագիծի մը

մեջ (ըստ Սիգիշոարայի կամ արմուտքեն

հանքագործական քաղաք ռիմեթիայի

օրինակի): Կխորհիմ, որ այսպիսի նա -

խագիծի մը կաջակցեր և ռՀմ նա -

խագահ, ծերակուտական վարուժան

ոսկանյանը, որ ամեն տարի ներկա է

Սբ. գրիգոր Լուսավորիչի տոնին, հայ

մայրաքաղաքին մեջ, որուն փառավոր

անցյալը կճանչնա և կգնահատե

գովասանքի խոսքերով:

անտրեա Կիցը

12 7-8/2011

— Սիրելի Էրմոնե առաջինհերթին կխնդրեմ ներկայանաս մերընթերցողներուն, ե՞րբ հայտնաբերեցիրնկարելու հաճույքը. հատկապես ե՞րբսկսեցար նկարել սրբապատկերներ:

— ցեղասպանության հետևան -

քով ռումանիա փախած հայ ընտանիքի

մը հետնորդ եմ և ծնած եմ միեր քուր -

յաչուք 1973 փետրվար 27-ին: չորս

տարեկան հասակիս ծնողներուս հետ

փոխադրված ենք Կեռլա՝ հորս ծննդա -

վայրը: այստեղ, հետևեցի ընդհանուր

դպրոցի և լիցեի դաընթացքներուն, իսկ

1998-ին ավարտեցի Քլուժ-նափոքայի

պապես-պոլյայ համալսարանի տնտե -

սական գիտություններու ֆաքուլթետը:ներկայիս կապրիմ պուտափեշթ և

կաշխատիմ ինչպես Հայ մշակութային

Կեդրոնի, այնպես ալ Հունգարիո Հայ

միության շրջանակի մեջ: արվեստի

համար զբաղումը, կարելի է ընտանեկան

ավանդույթ մըն է (մեծ հայրս ըլլալով

գորգագործ վարպետ) որ դեռևս դպրո -

ցական շրջանին ի հայտ եկավ, քաջա -

լերված ըլլալով այն ատենվա նկար չու -

թյան ուսուցչիս կողմե, սկսա աշխատիլ

ջրաներկով և թեմպերայով: ապրելով

հոգևոր հարուստ միջավայրի մեջ, քա -

ջալերված ըլլալով սրբանկարիչ արվես -

տագետ բարեկամներու կողմե և որպես

դիտակտիկ նյութ ունենալով նիքուլա

դպրոցի հիասքանչ սրբապատկերները,սկսա աստիճանաբար որքան կարելի է

ավելի շատ տարվիլ ապակիի վրա սրբա -

պատկերներ կատարելու թեքնիքով: այս -

պիսով, լիցեի տարիներու շրջանը կներ -

կայացնեն իմ առաջին քայլերս ապակիի

«իմ աշխատանքներուս կատարման համար գործածած

եմ ապակյա տակդիր՝ համակցելով ապակիի վրա

սրբապատկերներու թեքնիքը, հայկական

մանրանկարչության գունային և իրական

կոմպոզիցիայի հետ:»

Էրմոնե զապել մարթայան.

137-8/2011

վրա սրբապատկերներ նկարելու գործու -

նեությանս մեջ: իբրև սիրող նկարիչ,ընդունեցի թե՛ քննադատություններ և

թե՛ գովեստներ արվեստագետ գործըն -

կեր ներուս կողմէ, բայց որն ինձ ուղեկ -

ցեց երկընտրանքի մը մեջ, որովհետև

ոմանք խորհուրդ կուտային ավելի պար -

զեցնել ոճը, մյուսները այն ավելի ճո -

խաց նել: Փաստորեն ես ալ կփափագեի

ուրիշ բան մը, իսկ լուծումը եկավ իմ մեկ

լավ բարեկամի մը՝ միրչա թիվատարին

կողմե, որ ինձ առաջարկեց ուշադրու -

թյունս ուղղել դեպի հայկական մանրանը -

կարչության գիրքը: նկատի ունենալով,որ իմ ստեղծագործություններուս կա -

տար ման համար գործածած եմ ապակյա

տակդիր, դարձա ճամբաներ բացող մը՝

համակցելով ապակիի վրա սրբա պատ -

կերներու թեքնիքը հայկական մանրա ն կար -

չության գունային և իրական կոմպոզի -

ցիայի հետ:

— ունի՞ս հայ նկարիչ մը(մանրանկարիչներեն), որուն կգնա հա -տես մասնավոր ձևով:

— ավելի քան հազար հինգ

հարյուր մանրանկարչության դպրոց -

ներեն հազարամյակներու ընթացքին որ

գործած են, զգացի, որ իմ հոգվույս

ամենեն մոտը թորոս տարոնացիի աշ -

խատանքներն են, ասոնք նկատի առնված

ըլլալով որպես ամենեն արժեքավոր

ներմուծումը հայ միջնադարի արվեստի

ժառանգության մեջ:

— ո՞ւր ցուցադրված են քուաշխատանքներդ և ի՞նչ ծրագրեր ունիսմոտակա շրջանի համար (իհարկեկիրառական արվեստի բնագավառինմէջ):

— մեկ ու կես տասնամյակեն

ավել գործունեությանս ընթացքին,բազում ընդհանուր ցուցահանդեսներու

մաս կազմեցի ինչպես երկրի այնպես ալ

արտասահմանի մեջ, անոնց մեջ

հիշատակեմ Քլուժ-նափոքայի պաս -

թիոն պատկերասրահի ձմեռային Սրահի

մեջ, Կեռլայի պատմության թանգա -

րանի, Կեռլայի մշակույթի տան, ռումեն

մշակութային Կեդրոնի (պուտափեշթ),Հայ մշակույթի Կեդրոնի (պուտափեշթ)մեջ, ինչպէս նաև անձնական ցուցա -

հան դեսներ ույփեսթ պատկերասրահի

(պուտափեշթ), տորոգի մշակութային

տան (Հունգարիա), Սեկեթի փոքրամաս -

նություններու տան (Հունգարիա), պապի

մշակութային տան (Հունգարիա), տում -

պրըվենի Հայ թանգարանի մեջ: նմա -

նապես, իմ գործերս կարելի է գտնել

ինչպէս երկրի այնպես ալ արտասահ -

մանի (զվիցերիա, գերմանիա, իտալիա,ուքրաինա, Ֆրանսա, Հունգարիա,ամն) մասնավոր հավաքածոներու մեջ:

ամենեն մոտ, անմիջապես հիմա

ընելիք ծրագրերես, նկատի ունիմ պու -

տափեշթի հայ համայնքի երեխաներու

համար ապակիի վրա նկարչության դասըն -

թացներու սկսիլը՝ Հայ մշակութային

Կեդրոնի օժանդակությամբ, ուրիշ ցու -

ցահանդեսներ մասնավոր և միաս նա -

կան, այլ աշխատանքներու իրագոր ծում,ուրիշ քան սրբապատկերները՝ ման րանը -

կարչական գիրքերուն հատուկ զարդա -

նախշերու մոթիվներով:Har]azryuo]; vare]

մ. Ս. գազազյան

14 7-8/2011

մերքուրիի գրած երգերեն, ‘We WillRock You’ երգը կատարեցի առաջին

օրը, հետո երգեցի նաև մայքլ Ջեկսոնի

երգը և ժյուրիի բոլոր անդամները

միանշանակ ամենեն բարձր՝ 11 միավոր

տվին: Սակայն մրցույթի 2-րդ օրը,ղեկավարը նոր մշակումներ ըրավ, այդ

նույն երգին մեջ հայկական որոշ գիծեր

փորձեց մտցնել, բայց խստապահանջ

ռեժիսորը այս ալ արգելեց երգել, ան

գիտեր արդեն որ երգը չի շահիր և միշտ

երգողի, կատարողի օգտին՝ ի շահ

մասնակիցներու կդատեր: Բեմ ելած էի

արդեն, բայց չէի գիտեր հայկա կանաց -

ված ֆոնոգրամը պիտի հնչե թե օրի -

գինալը: ինչևէ, կարևորը որ հաղ թեցի:այդ ինձ համար մեծ հաղթանակ մըն էր:

երաժշտության ո՞ր ոճն է,

ուղղությունն է հոգեհարազատքեզ և երգիչներեն որո՞ւն կու -զեիր նմանվիլ:

ես ընդհանրապես փոփ-ռոք ոճը

կնախընտրեմ թե՛ գործիքավորումը և թե՛

կատարումը: այն ինձ ավելի հոգե հա -

րազատ է: ռոքը ունի տարբեր ուղղու -

թյուններ, ես կուզեմ ստեղծել իմ սե -

փական ոճը, իմ ուղղությունը:

ռազմիկ, ի՞նչով կզբաղվիսդուն հիմա երաժշտութենեն զատ,

լսեցի որ հեռուստահաղորդում -ներու կմասնակցիս:

– այս տարի ես ճանչցվեցա և

ATV հեռուստաընկերության «տանը

մենակ» հեռուստանախագիծի մեջ

ընդգրկվելով, որպես հաղորդավար:Հաղորդման ընթացքին հյուրեր կունե -

նանք, հարցազրույցներ կվարենք: ման -

կական հաղորդաշար մըն է, որ ունի

տարբեր էջեր՝ բժշկական, կենդանի -

ներու, ճիշտ վարվելաձևի և իհարկե

երաժշտական, որը ինձ շատ կոգևորե:

մոտ ապագայի ի՞նչ պլան -ներ ունիս:

եսմիշտկստեղծագործեմ, նորերգեր

կգրեմ, կփափագիմ տեսահոլովակ մը նկա -

րահանել, ձայնասկավառակ թո ղարկել,բավականին գրած երգեր ունիմ: Շատ կու -

զեմ ավելի լավ կիթառ նվագել սորվիլ:

ռազմիկ գիտեմ նաև, որայստեղեն անմիջապես հետոպիտի մեկնիս յուրմալա, հուսովենք կրկին նոր առաջարկներ կու -նենաս այնտեղ և կվայելես յուր -

մալայի հյուրընկալ անկյունը:

այո, այստեղեն երևան մեկնելե ան -

միջապես հետո որպես հյուր, որպես անց -

յալ տարվա հաղթող պիտի մեկնիմ Լատ -

վիա՝յուրմալա, իսկ օգոստոս 15-ին որպես

մանկական «նոր ալիք»-ի հյուր պիտի մեկ -

նիմ արտեկ, կարելի է, այնտեղ նոր առա -

ջարկներ ըլլան ինչպես եղավ մանկական

«նոր ալիք»-ը: այս տարի մտադիր եմ

մասնակցիլ ման կական եվրո տեսիլին,որը պիտի կայանա Հայաստանի մեջ:

մեր զրույցի ավարտին կուզեիընթերցողներուն տեղեկացնել, որ դունընդունված ես երևանի չայքովսկիի ան -վան երաժշտական ուսումնարանի ջութակիբաժինը և ձայնային հիանալի տվյալնե -րու հետ մեկտեղ սիրով և հմտությամբնաև ջութակ կնվագես և առանձնակիձիրքեր և սեր ունիս այս գործիքի հան -դեպ: եվ ինչպես ըսավ նաև մայրիկդ,

հաջորդ տարի մայիս ամսին պուքրեշի մեջպիտի կայանա ճազ-ռոք միջազգայինմրցույթ և քանի որ արդեն ստացած եքհայտարարությունը կխորհիք մասնակցիլայդ միջազգային մրցույթին, որը կընդգրկեև դասական երաժշտու թյուն, ուրեմնկրնաս մասնակցիլ թե ջու թակով և թե քուխումբովդ, եթե միայն երկու մրցույթներնալ նույն օրը տեղի չունենան:

Սիրելի ռազմիկ, մեզ կմնա քեզմաղթել մեծ հաջողություններ և արդենայսօրվընե քու կյանքիդ ուղին դարձածերաժշտության մեջ փայլուն հաղթա նակ -ներ և երազանքներիդ իրականացում:

Հույսով ենք, որ 2012-ի մայիսինկրկին պիտի հանդիպինք պուքրեշի մեջ:

Հարցազրույցը վարեց՝

մատԼեն տեր-ՂուԿաՍյան

‚.aryunagyutoyun 9 =`enƒ

Între 23 şi 31 iulie Bucureştiul a fost gazdaCampionatului Mondial de Lupte pentru Junioridesfăşurat la Sala Polivalentă.

Avînd tradiţie în Armenia, luptele (ca şi halterele,şahul ori boxul) practicate de valoroşii sportiviarmeni au adus nenumărate medalii ţării. Renumiţila nivel mondial pentru combativitatea şi tenacitatealor, luptătorii armeni sosiţila Bucureştipentru aparticipa la această ediţie a Campionatului Mondialpentru Juniori, nu şi-au dezminţit renumele. Încleştă -rile dure, meciurile frumoase la care au participataproximativ 600 de luptători, dominate de fair-playau adus armenilor 3 victorii şi medalii. Astfel, lacategoria 50 kg Rudik Mkrtchyan a obţinut medalia

de bronz. Campioni en-titre au fost la categoria 66kg– Narek Khachatryan şi Rafik Manukyan (la cate -goria 74 kg), care au cucerit medalia de aur, învin -gân du-i în finală pe iranianul Abdouli şi respectiv pegruzinul Datunashvili, urcînd pe cea mai înaltătreaptă a podiumului.

Felicitări sportivilor armeni pentru frumosul lorpalmares şi pentru efortul depus la răspîndireaprestigiului Armeniei în lume!

157-8/2011

pUbLIcA ÞIe bILInGvà A UnIUnII ArmenILor dIn românIA IU

L

-

AU

G

20

11

Senatorul Varujan Vosganian, preşedintele Uniunii Armenilor din România, prezent şi anul acesta la Gherla, de Sărbătoarea Sf. Grigore Iluminatorul.

Peste o mie de credincioşi, printre care numeroşiarmeni din România şi din diaspora, auparticipat, duminică, la Mănăstirea Hagigadar,din Suceava, la Sfânta Liturghie prilejuită deAdormirea Maicii Domnului, oficiată dearhimandrit Datev Hagopian, arhiepiscopulBisericii Armene din România.

16 7-8/2011

177-8/2011

18 7-8/2011

197-8/2011

20 7-8/2011

Între 7 şi 11 iulie, cu binecuvîntarea SanctităţiiSale Karekin al II-lea, Catolicos al Tuturor Armenilor, aavut loc a doua Adunare a organizaţiei tineretului creştinACYO (Armenian Church Youth Organization) în lo -calitatea Tsakhadzor, Armenia.

La reuniunea au parti ci -pat aproximativ 150 de delegaţiai tinerilor din peste 30 de ţăricare au discutat direcţiile şiobiectivele organizaţiei. A avutloc şi o reuniune oficială aconsiliului de conducere.

Din partea comunităţiiarmene din România a parti -cipat Narine Bogdan Căuş şiHrant Jaghinyan. Dintr-o scurtădiscuţie avută cu cei doi, dupăce au revenit de la reuniune, amaflat că în ziua de 7 tineriiparticipanţi la reuniunea s-aureunitla Catedrala Surp Lusa -vorici din Erevan unde au par -ticipat la slujbă după care cu trei

autobuze intitulate Speranţă, Iubire şi Credinţă am plecatspre Tsakhadzor. Dintre participanţi cca 50 de tineri eraudin Armenia iar o sută din Diaspora. Aici au avut locconferinţe, discuţii, Marele cîştig al conferinţei a fost să-i unească pe tinerii creştini şi să-i readucă în biserică.

Tinerii din România trebuie la rîndul lor să rea -lizeze o organizaţie proprie. De altfel Tabăra de vară delaZamca, din luna august, va fi un moment prielnic pentrua crea o organizaţie a tinerilor. Narine şi Hrant auprezentat în cadrul conferinţei istoria bisericii şi comu -nităţii armene din România şi au propus ca toate docu -mentele conferinţei să fie traduse şi în engleză şi re -gulamentul să fie preluat de fiecare organizaţie dinDiaspora. De asemenea tinerii noştri au propus crearea,în cadrul organizaţiei, a unei secţii care să se ocupe cugăsirea tinerilor din comunităţile, să spunem, pierdute,comunităţi puţin cunoscute. Concluzia este că Bisericanoastră, credinţa, trebuie să fie un liant între tineri.

Participanţiila Conferinţă au asistat şi la o slujbă laSfîntul Scaun de la Ecimiadzin unde a fost pomenitPatriarhul Catolicos Vasken I.

A doua Adunare Mondială a Armenian Church Youth Organization

217-8/2011

manga-badanegan

մայր այծեամը

խիտ կանաչով պատած լերան

լանջով առաջ կþերթայի: Հասնելով

ժայռին գագաթը վար նայեցայ: վարը

խոտին մէջ նստած կþորոճային վեց-եօթ

այծեամ: անոնք այնքան հանգիստ էին,որ չէի ուզեր կրակել:

Բայց ամբողջ օրը կը շրջեի

լեռները, կը հոգնեի ու սխալ գործած

կþըլլայի, եթէ այդքան յաջող որսը

ձեռքէս բաց ձգեի:Կրակեցի խմբէն հեռու նստած

մեծ այծեամին վրայ: Կրակոցէն

սարսափած այծեամները վեր թռան ու

փախան: իսկ այն այծեամը, որուն վրայ

կրակած էի փոխանակ իր ընկերներու

ետեւէն վազելու, իջաւ ու կանգ առաւ

ժայռին ստորոտը: անոր աչքերը

սարսափով լի էին, բայց կանգնած

հրացանին դիմաց կը փնտռեր մէկուն...երբ նշան բռնեցի կուրծքին, այն

մէկը որուն կը փնտռեր, դուրս թռաւ

քարերու արանքէն հասաւ այծեամին եւ

մտաւ անոր վիզին տակ: ուլիկն էր:երբ մայր ու իր փոքրիկը կը

սլանային փախած հոտի ետեւէն, ես

հրացանս ճոճելով ճանապարհ կը դնեի

անոնց: ուրախ էի, որ այն սիրունիկ

ուլիկին չորբացուցի:

ով ինչպէս կը խնամէ

իր ձագերը

ոզնինոզնին շատ հոգատար մայր է: ան

իր ձագերու համար բոյն կը շինէ խոտէ

եւ չոր տերեւներէ: Քանի ձագերը

պզտիկ են, մայրիկը անոնց իր կաթովը

կը կերակրէ: իսկ երբ կը մեծնան, անոնց

հետ որսի կþերթայ, կը որսայ բզեզներ,որդեր, գորտեր: Ձագերը, մօրը նայելով,իրենք ալ կը սկսին որսալ:

աղուէսը

աղուէսը խոր անտառին մէջ

խորունկ փոս մը կը փորէ, քանի մը

անցքերով: աղուէսիկները կը ծնուին

կոյր, ինչպէս շնիկները: աղուէսը կը

պառկի մէկ կողմի վրայ, ձագերը կը

մօտենան եւ կը սկսին կաթ ծծել: Կը

կշտանան ու կը քնանան: իսկ երբ կը

քնանան, մայրը կþերթայ որսի: երբ

ձագերը կը մեծնան, մայրիկը անոնց

համար կենդանի որս կը բերէ: Կը բերէ

մուկ, բայց կը ձգէ ու կը նայի, թէ

ինչպէս իր ձագուկները որս ընել կը

սորվին:

նապաստակը

մայր նապաստակը իր ձագերուն

խնամելու մասին այնքան ալ չի մտածեր:Ձագերը կը ծնուին որեւէ թուփի տակ:անոնք ժիր կþըլլան, փափլիկ, աչքերը

բաց: մայրը կը կերակրէ անոնց ու կը

փախի: Կը պատահի, որ ալ չի գար

ձագերուն քով: Բայց ատկէ վնաս չկայ,ձագերը իրենց համար կերակուր կը

ճարեն:

մայր նապաստակները այսպիսի

սովորութիւն ունին, ինչ ձագերու մօտէն

ալ անցնին՝ իրենց, թէ ուրիշներու, կը

կերակրեն անոնց:

մեղուպզզան, պզզան, պզպզան

Փոքրիկ մեղու տզտզան,դաշտ ու հովիտ կը շրջես

Բարձր սարեր կը թռչես

ու ոտքերով թաւամազ

մեղր առած տուն կու գաս:

անիաԿան

ՓայԼի

մՇտաՇոՂ

մի ՃաՃանչըվարդան դեվրիԿյան

Lyusangarner;* Wayul Agypoani

(Fotografii de Paul Agopian)

«ռումինահայության անին`

Սուչավայի հայ գաղութը» - այսպես է

խորագրել Սուչավային նվիրված իր

ուսումնասիրությունը հայագետ Սուրեն

Քոլանջյանը:

ռումինահայ նշանավոր պատ -

մաբան Հակոբ Սիրունու պատկերավոր

բնորոշմամբ էլ անիականությունը եւ

անեցիները տարածվելով արեւելյան

եվրոպայով, Լեհաստանից եւ ուկրաի -

նայից մոլդավիա ու ռումինիա մուտք

գործեցին Սուչավայով:

14-րդ դարի երկրորդ կեսին Լվովը

թեմական կենտրոնն էր արեւելյան

եվրոպայի մի շարք երկրների հա -

մայնքներ ընդգրկող մի մեծ թեմի, որի

կազմում 1388թ. հիշվում է նաեւ

Սուչավան Սեչով անվամբ` թեոդորոս Բ

Կիլիկեցի կաթողիկոսի մի կոնդակում:

1401թ. երբ հիմնվում է ռու -

մինահայոց թեմը, Սուչավան է դառնում

նորահաստատ թեմի կենտրոնը:

Սուչավան ողջ եվրոպայում միակ

քաղաքն է, որ ունեցել է երեք հայկական

եկեղեցիներ եւ երկու վանքեր:

Սուչավայի հայ համայնքի այս

բացառիկությունը պայմանավորված է

եղել նաեւ առեւտրային ճանապարհ նե -

րին Սուչավայի գտնված դիրքով: այս -

տեղով էին անցնում մերձվոլգյան շրջան -

ներից դանուբի ընթացքով շարժվող հայ

վաճառականների քարավանները, որոնք

պատմության մեջ հայտնի են Կարելեարմենեշտա` հայկական կառքեր կամ

սայլեր անվանմամբ:

մեծանուն հայագետ, մատե նա -

դարանի բարեհիշատակ տնօրեն Լեւոն

խաչիկյանի «Հայերը հին մոսկվայում

եւ մոսկվա տանող ճանապարհների

վրա» մեծարժեք ուսումնասիրությունը

տեսական վերլուծությունից կենդանի մի

իրականություն է դառնում, երբ անցնում

ես Բուխարեստից մինչեւ մոլդավիայի

սահմանը ձգվող բնակավայրերով, տես -

նելով այդ քաղաքների հայկական հիշա -

տակները:

զամկայի վանքը

24 7-8/2011

Շրջապատված լինելով ընդար -

ձակ մարգագետիններով, Սուչավան նաեւ

անասնապահական խոշոր կենտրոն է

եղել եւ հայերը մինչեւ վիեննա վա ճա ռե -

լու են տարել մեծ թվով ընտանի կեն -

դանիներ, ինչպես նաեւ զբաղվել կաշվի

մշակմամբ:

զամկա` Սուրբ օգսենտի Հայոց

վանքը - այս վանքը Սուչավայի հնա -

գույն հայկական հիշատակն է: Կաթողի -

կոսական կոնդակներում այստեղ 1415

եւ 1445 թվականներին որպես առաջ -

նորդ հիշվում է ավետիք եպիսկոպոսը:

1551թ. Շտեֆան ռադեչ իշխա -

նիՙ հայերի դեմ ծավալած հալածանք -

ների ժամանակ քանդվել է նաեւ այս

վանքը, որն այնուհետեւ հաջորդ տաս -

նամյակներին նորոգել է ամիրա անու -

նով մի հայ:

զամկան նշանավոր է ոչ միայն

իր հնությամբ, այլեւ որպես վանական

համալիր ամենամեծն է ռումինա հա յու -

թյան եկեղեցական համալիրների շարքում:

ռումինացի նշանավոր ճարտարապետ-

պատմաբան Լ.Շիմանսկին զամկայի

մասին գրում է. «զամկան, անկասկած,

հանդիսանում է Սուչավայի հայերի

կառուցած ամենակարեւոր հոգեւոր հու -

շարձանը` գերազանցելով մնացյալ բո -

լորին, ինչպես իր մեծությամբ, այնպես

էլ իր արվեստով: գտնվելով Սուչավայի

արեւմտյան ծայրամասի` արենի կոչված

բարձրավանդակում, նա ստացավ լեհա -

կան զամեք կամ հոգնակի` զամքի անու -

նը, որ լեհերեն նշանակում է բերդ, ամ -

րություն կամ ամրոց»:

1663թ. գրված մի ձեռագրի

հիշա տակարանում զամկան անվանվում

է «բարձրահայաց հռչակավոր տաճար»:

զամկան այսօր եւս քաղաքի վրա

ունի նույն իշխող դիրքը եւ մինչեւ վանք

մտնելը ամրացված մի ամրոց մտնելու

զգացողությունն ես ունենում, որին վանքի

դարպասից ներս մտնելուն գումարվում

է նաեւ հոգեւոր խորունկ մի զգացում եւ

կարծես դարերը ետ են գնում: այս

զգացողությանը նպաստում է նաեւ դեպ

զամկա տանող ճանապարհը, որը Սու -

չավայի եզրով անցնում է իրապես

զմրու խտյա մարգագետինների միջով

բացված մի հին ճանապարհով, որով

ժամանակին անցել են հայկական ան -

վանված քարավանները եւ միջնադարից

եկող մետաղե-փայտյա ճռինչով է

բացվում վանքի դուռը եւ քեզ տանում մի

այլ աշխարհ: մտքիս մեջ սկսում են

հնչել Ստեփանոս Լեհացու նշանավոր

«ուղեգրության» 1608թ. գրված հե -

257-8/2011

տեւյալ տողերը. «Սուրբ օգսենտն է

վանք գեղեցկադիր քաղաքի հարավային

ծայրում, որի մոտով անցնում է գետա -

կը: ունի ընդարձակ պարսպապատ բակ,

որի կենտրոնում կառուցված է քարաշեն

եկեղեցին, որի մոտ է եւ մի մեծ ջրհոր»:

Սկզբնապես զամկայում է եղել

ռումինիայի հայոց թեմի առաջնոր դա -

նիստ կենտրոնը: ներքին երկյուղա ծու -

թյամբ մտնում ենք 15-րդ դարի այս

շինությունը:

վանքի բերդապարսպի մուտք

աշտարակի բացվող կամարի մի կողմում

առաջնորդարանի սենյակ-կացարանն է,

իսկ մյուս կողմում գտնվող մուտքից

ոլորաձեւ աստիճանները տանում են

վերեւ, ուր իրար կից երկու սենյակ նե -

րից մեկը Ս.աստվածածնին նվիրված

մատուռ-խորանն է, իսկ մյուսը` զինվո -

րական դիտանոց աշտարակ, ինչպես որ

անիի պարիսպների բուրգերում էին

իրար կողք զինվորական դիտակետերը

եւ մատուռ-խորանը:

վեր տանող քարե աստիճանները

հարյուրամյակների ընթացքում գոգաձեւ

փոս են ընկել թե՛ ուխտավորների ջեր -

մեռանդ եւ թե՛ զինվորների հատու

քայլերից:

վանքի պարիսպների արեւելյան

անկյունային մասում դեռ նշմարվում են

միաբանական կացարանների ավերակ -

ները, որոնք բարեբախտաբար խնամքով

պահպանվում են: անհրաժեշտ է նշել,

որ զամկան եւս նախորդ տասնամյակ -

ներին նորոգվել է ռումինական իշխա -

նությունների կողմից, այնպես, որ

հստա կորեն երեւում է, թե պարսպի

շարվածքի որ մասն է պատմականը եւ

որ մասը` նորոգությամբ ավելացվածը:

միանգամայն սարքին վիճակում

է եւ վանքի պատմական ջրհորը, որը

քսան մետր խորություն ունի:

ուղղափառ, այդ թվում եւ ռումին

եկեղեցական ավանդույթում բավակա -

նին մեծ տեղ է հատկացվում ջրօրհնեքին

եւ ջրի օրհնության արարողություն նե -

րին, որի համար վանքերի ջրհորները

ինչ որ տեղ նաեւ պաշտամունքային

նշանակություն ունեին, որի արտահա -

յա տությունն են այդ ջրհորների վրա

կառուցված զանգակատուն հիշեցնող

աշ տարակները, որոնց զանգը ասես լինի

վար իջնող դույլը:

որպես պատմական հին եւ Սու -

չավայի հռչակված ջրհորը, զամկայի

ջրհորը այժմ պատված է մետաղյա

ցանկապատով ու ջրհորի մետաղական

բարդ մեխանիզմը չի աշխատեցվում:

վանքի պահակը սիրով բացեց այս

ցանկապատի դուռը, եւ ներս նայելովՙ

ջրի վճիտ արծաթագույն ծփանքն ես

տեսնում ջրհորի խորունկ հայելիում:

այս ջրհորից ջուր չխմելուն որպես ի

մխիթարություն, վանքի պահակը մի

բաժակ ջուր տվեց հոսող կից աղբյու -

րից, որի զրնգուն եւ սառնորակ համը

վեր ստին հիշեցրեց այս ջրհորի մասին

նախորդ դարերից եկած գրավոր վկա -

յությունները:

պատմությունը հոգեւոր մնայուն

մի ակնթարթի է վերածվում, երբ մտնում

ես եկեղեցուց ներս: այս վանքը դրսից

որքան ռումինական եւ ուղղափառ ավան -

դույթով է, ներսից այնքան հայկական է

եւ համահունչ հայ եկեղեցաշինական

ավանդներին: Սա բնորոշ մի օրինա չա -

փություն է ռումինիայի հայկական

բոլոր եկեղեցիների համար: պայմանա -

վորված միջնադարյան դավանաբա նա կան

վեճերով, ինչպես նաեւ ռումինական

միջավայրում ընկալելի լինելու համար,

այստեղի հայկական միջնադարյան եկե -

ղեցական համալիրները դրսից լիովին

կառուցված լինելով ռումինական ոճով,

ներսից արդեն ամբողջապես հայկական

են թե՛ ներքին հարդարանքով եւ թե՛ ճա ր -

տարապետական հորինվածքով, սկսած

è

26 7-8/2011

խորանի բարձրությունից եւ բեմի արեւադ -

րությունից: ասվածը վերաբերվում է

նաեւ եկեղեցիների անվանակոչությանը:

ռումինիայի հայկական եկեղեցիների

մեծագույն մասը կրում է տիրամոր

անունը, իսկ մյուսները նվիրված են այն

սրբերին ու ընդհանուր քրիստոնեական

հասկացություններին, որոնք առավել

տարածված են ուղղափառ աշխարհում:

Համանման ձեւով արդեն այս եկեղե -

ցիների ներսում առանձին մատուռներ

ու խորաններ են նվիրված մեր ազգային-

եկեղեցական սրբերին եւ հատկապես

Ս.գրիգոր Լուսավորչին: նույն ձեւով

զամկայի Ս.օգսենտ անվանվող հայոց

վանքի գլխավոր աշտարակի, որը հսկում

է ողջ Սուչավայի վրա, որ միջնադարում

եղել է քաղաքի համար առաջին դիտա -

կետը, ներսում մի մատուռ ունի նվիր -

ված Լուսավորչին:

ասվածը վերաբերվում է եւ եկե -

ղեցական որմնանկարչությանը: թեմա -

տիկ շարքերը դարձյալ ներկայացվում

են ըստ ուղղափառ ավանդույթի, սակայն,

ոճական առումով շարունակությունն են

հայ մանրանկարչական ավանդույթի,

ինչը լավագույնս երեւում է զամկայի

ներսի որմնանկարների թեմատիկ շարքում,

որն ընդգրկում է ողջ տերունական

պատկերաշարը: այս որմնանկարների

կատարման տեխնիկան ռումինացի մաս -

նագետները բնորոշ են համարում

15-17-րդ դարերի ռումինական արվես -

տին, որն ունեցել է կավճյա սվաղ, որի

վրա գույները միաժամանակ թե՛ խամ -

րած են թվում եւ թե՛ ներքին մի վառ

պայծառություն ունեն: որմնանկարների

այս շարքից ցավոք առանձին բեկորներ

են պահպանվել, որոնք սակայն հիաց -

նում են վառ արտահայտչականությամբ:

Հաճկատար` եվրոպայի հայու -

թյան մուրազատու Սուրբ Կարապետը

Սուրբ Հաճկատար մայր ողորմած

ողորմության դուռն մեզ բաց,

առողջություն տուր հիվանդաց

եվ օգնություն ուխտավորաց:

(Հաճկատարի ուխտավորական երգերից)

Հաճկատարին ավանդաբար տըր -

ված այս բնորոշումը կարող է չափա -

զանցություն թվալ, սակայն կարող ենք

ասել ավելին, որ նա խնդրակատար սըր -

բա վայրն է ոչ միայն ռումինահայերի,

277-8/2011

այլեւ ռումինացիների եւ տարվա մեջ մի

քանի տոների բազմահազար ռումինա -

ցիներ այստեղ ուխտի են գալիս ոչ

միայն Սուչավայի շրջակա բնակա վայ -

րերից, այլեւ երկրի տարբեր կողմերից:

այս վանքի հռչակը խտացված է

հենց նրա Հաճկատար անվանման մեջ,

որը նշանակում է «հաճոյից կատա րող»,

այսինքն ուխտավորների խնդրանքները

կատարող, որի համար հայ մատենա -

գ րությունում անվանվել է նաեւ խնդրա -

կա տար:

այս անվանման հնագույն արտա -

հայտություններից մեկը գտնում ենք հայ

մատենագրության եւ ձեռագրային շքեղ

կենտրոններից մեկին` Կիլիկյան Հա -

յաստանի արքակաղնի վանքին տրված

Հաճկատար բնորոշումում: ինչպես նշում

է Ղեւոնդ ալիշանը, Հաճկատար կամ

խնդրակատար էին անվանվում Ս.աստ -

վածածնի անունը կրող ուխտավայրերը,

որովհետեւ տիրամայրը լինելով եկե -

ղեցու գլխավոր բարեխոսը իր միածին

որդու առջեւ, ուխտավորները իրենց

խնդրանքներով ապավինում էին տի րա -

մորը, որ ամենասրբուհի Կույսը բարե -

խոսի եւ իրենց խնդրանքը կատարվի:

Հաճկատարը անվանվել է նաեւ

խաչկատար, քանի որ աղոթքներում

խնդրանքի կատարմամբ ուխտավորները

դիմել են նաեւ Ս. խաչի զորությանը,

ասելով. «օգնեա Սուրբ խաչ» (օգնիր

Սուրբ խաչ): պատահական չէ, որ Կիլի -

կիայի արքակաղնի վանքը Հաճկատարից

բացի անվանվել է նաեւ «խճկտոր», որը

ժողովրդային ձեւն է խաչկատար բառի:

Հաճկատարի կառուցման մասին

պատմվում է հետեւյալ ավանդությունը

երկու տարբերակներով: Համաձայն այս

ավանդության առաջին տարբերակի,

տոնավագ անունով մի հայ վաճառական`

ռումինական տառադարձությամբ դըր -

գան դոնովակի, ով եզների իր նախիրը

տանում է վիեննա վաճառելու, մի

գիշեր քնում է այն բլրի վրա, ուր հիմա

Հաճկատարի վանքն էր եւ գիշերը

երազում տեսնում է հրեշտակներին եւ

լսում նրանց օրհներգությունը, որից

արթնանալով` հոգեւոր զմայլման մեջ

ուխտում է, որ գործերը եթե հաջող

ընթանան, վիեննայից ետ վերա դառ նա -

լիս այստեղ մի վանք կկառուցի: այնու -

հետեւ ասվում է, որ վիեննայում նա

անսովոր հաջող մի գործարք է կա տա -

րում եւ վերադառնալով այստեղ, կառու -

ցում է այս վանքը, որով Հաճկատարը

ինքը կատարված ուխտի ծնունդն է,

որով էլ կատարում է ուխտավորների

խնդրանքները: ինչպես ուխտավորական

երգում է ասվում.

Սուրբ Հաճկատար աստվածածին

Սուրբ անունդ է մեզ անգին,

զի որք ուխտ գան առ դրան քոյին

առնեն քեզնից խնդրելին:

այս ավանդության երկրորդ տար -

բերակով ասվում է, որ Հաճկատար հաս -

նելու ճանապարհին դաշտային արա -

հետի այն կետում, որտեղից սկսում է

երեւալ բլրի վրա գտնվող Հաճկատարի

խաչը, եզնավաճառ եղող տոնավագ

անվանումը կրող երկու եղբայրները`

աստվածատուր (Բոգդան) եւ տրական

գիշերում են այստեղ եւ գիշերը երկուսն

էլ երազում տեսնում են, որ իրենց

գործերը հաջող են ընթացել եւ իրենք մի

եկեղեցի են կառուցել: արթնանալով

նրանք բարձրանում են բլուրը եւ

տեսնում են, որ եկեղեցու հիմքերը

գցված են եւ նրանք նույն տարում

կառուցում են այս վանքը:

այն տեղը, ուր ավանդությամբ

ցույց է տրվում, թե եղբայրները տեսել

են այս երազը, մի խաչ է կանգնեցված

եւ ուխտավորական արարողությունները

սկսվում են այստեղից, որտեղից ինչպես

ասացինք առաջին անգամ երեւում է

Հաճկատարի գմբեթի խաչը: Համանման

ձեւով մշո Սուրբ Կարապետի ուխտագ նա -

ցությունների արարողությունները

սկսվում էին դեպ վանք տանող ճանա -

պարհի այն ոլորանից, որտեղից առա -

ջին անգամ երեւում էր Ս. Կարապետի

կարմիր գմբեթի խաչը:

նաեւ ինչպես որ Ս.Կարապետի

գլխավոր ուխտագնացությունը եւ տոնը

վարդավառին էր լինում, այնպես էլ

դեպ Հաճկատար ռումինացիների, հնում

նաեւ հայերի, գլխավոր տոնը դարձյալ

վարդավառին էր լինում, որը ռումին

եկեղեցում համընկնում է Ս.եղիայի

տոնին, որը պատահական չէ: մշո

Ս.Կարապետը նվիրված է Հովհաննես

մկրտչին, ում համարժեքը Հին

Կտակարանում եղիան է, եւ Հովհաննես

մկրտիչը ինքը ավետարանում

համեմատվում է եղիայի հետ:

վարդավառի նման, որը նաեւ

անձրեւաբեր եւ անձրեւ հայցելու տոն

է, Ս.եղիայի տոնը եւս կատարվում է

ամռանը ու Ս.եղիան համարվում է

անձրեւաբեր այն սուրբը, որին դիմում

են երաշտի ժամանակ:

ռումինիայի հայոց թեմի առաջ -

նորդ տ. տաթեւ վարդապետ Հակոբյանի

եւ Բուխարեստի Հայոց Սրբոց Հրեշ տա -

կապետաց եկեղեցու քահանա տեր

եզրասի հետ Սուչավայում լինելու

բախտը ունեցա այս տարվա հուլիսի

ութին` Հաճկատարի ռումի նա կան

ուխտագ նացության օրը: եկեղե ցական

նշանավոր տոները նախորդ օրը

ունենում են իրենց նախատոնակը, որով

երեկոյան ժամեր գու թյունից հետո

ազդարարվում է հա ջորդ օրվա սկսվող

տոնը: Ս. եղիայի տոնը եւս ունի իր

նախատոնակը եւ այդ օրը ռումինա -

ցիները գալիս են Հաճ կա տար, իսկ

հաջորդ օրը գնում են Ս.եղիայի

ռումինական եկեղեցիները: Ս.եղիան

Սուչավայի պահապան սուրբն է եւ Ս.

եղիայի տոնը նաեւ ռումինական այս

մեծ քաղաքի տոնի օրն է:

Հաճկատարի բարձունքից երբ նա -

յում ես շուրջդ տարածվող անծայրածիր

թավշյա կանաչին, նոր ես զգում, թե ինչ

կենսական նշանակություն է ունեցել

անձրեւը այս կողմերի ժողովրդի համար,

որով եւ անձրեւաբեր սուրբը դարձել է

այս քաղաքի ու երկրամասի պահապան

սուրբը:

è

Հաճկատարի վանքը

Բուխարեստից առավոտյան ել -

նելով եւ մոտ 500 կիլոմետր անց նելով

եւ մոտենալով Սուչավային, մինչ Հաճ -

կատարի ուխտագնացության ավանդա -

կան ճանապարհին հասնելը եւ տոնա -

վագ եղբայրների տեսած երազի տեղում

կանգնեցված խաչքարի մոտից գմբեթի

խաչը տեսնելը, նախ տեսնում ենք

Հաճկատար գնացող ուխտավորներին, ապա

խաչքարի մոտ ասես վերակերտվում է

եղբայրների տեսած երազը ու երեւում է

Հաճկատարի վանքի գմբեթի նաեւ խաչը,

ապա գմբեթը եւ հետո ինչպես ռումինա -

ցիներն են ասում` միտոկուլ արմե -

նեսկը` հայոց վանքը կամ մենաստանը:

ուխտավորական ընթացքով հաս -

նում ենք բուն ուխտագնացության սկըզբ -

նակետին` ստորոտին այն բլրի, որի վրա

գտնվում է ուխտակատար Հաճկատարը:

վանքը երկու մուտք ունի` մեկը

ընդհանուր դարպասը, որից ներս գտնը -

վում է նաեւ ուխտավորների կացարանը,

իսկ երկրորդ մուտքը տանում է ուխտա -

վորական բլուրն ի վեր, որը ելնում են

ծնկաչոք:

ուխտավորական այս ճանապա -

րհը խնդրակատար եւ հաճկատար ճա -

նապարհն է, որը բարձրանալը խորհր -

դանշում է դեպ բարձունքը վեր ելնելը:

այստեղ ես զգում, թե վերելքը իրապես

ինչպես է վեհացնում մարդուն:

այս ճանապարհի սկզբին մի սալ

քար է դրված եւ այնտեղից ճանապարհը

կանաչ մի արահետով տանում է դեպ

վեր, եւ այս ճանապարհին խռնված են

ռումինացի գյուղացիներ, ովքեր ուղղա -

փառության կենդանի ավանդույթի կրող -

ներն են, կրողները հոգեւոր-բարոյական

այն ներուժի, առանց որի երկրները եւ

պետությունները վերածվում են Սոդոմ-

գոմորների:

ուխտավորական այս սկզբի մոտ

գալիս են ժամանակակից մեքենաները,

որտեղից ելնողները մնալով իրենք իրենց

հետ, պարզ ուխտավորների են վերած -

վում, մեքենա վարողներից դառնալով

ծնկների վրա քայլողներ:

Ճանապարհի այս սկզբնակետին

գետնին դրված է Հաճկատարի եկեղեցու

թիթեղյա մանրակերտը, որի ներսում

ուխտավորները վառում են իրենց մո -

մերը, որոնք որպես բարեխոսություն են

վառվում նրանց վեր ելած ճանա -

պարհին:

մինչ վանք հասնելը եկեղեցին

խոհրդանշական ձեւով սկսվում է այս -

տեղից: դեպ վանքի պարիսպը տանող

ճանապարհին կան մի քանի փոքր թմբեր,

որտեղ դարձյալ մոմեր են վառվում: այս

ճանապարհին ես զգում հավատքի կեն -

սատու ուժը. ծնկների վրա հավատով

ելնողները ավելի քիչ են հոգնում, քան

թե քայլելով որպես զբոսաշրջիկ ելնող -

ները:

ուխտավորները ծնկաչոք այսպես

ելնում են եւ երկու անգամ պտտվում

վանքի շուրջը եւ ներս մտնում եկեղեցի:

այս ուխտագնացությունում կենդա -

նիորեն արտահայտվել է մայր բնության

կենսափիլիսոփայության վրա հիմնված

ժողովրդական քրիստոնեությունը, որը

հոգեւոր մի նոր վերիմաստավորման է

ենթարկել նախաքրիստոնեական ծեսերն

ու հավատալիքները: è

30 7-8/2011

ինչպես ամեն ուխտագնացություն,

այստեղ եւս ներկա են մուրացիկները,

թե՛ իրապես կարոտյալները եւ թե՛

գնչուները, որոնց համար դրամ խնդրելը

կեցության ու ազգագրական մշակույթի

յուրօրինակ մի արտահայտություն է:

պարսպից ներս, մուտքի մոտ հայ -

կական ոճավորմամբ մի խաչքար է, որի մոտ

եւս ուխտավորները մոմեր են վառում:

եկեղեցու ավանդատան կողմից

բացված դռներից մեկը, որն այժմ փակ է

հին մետաղյա նիգով, իր վրա կրում է

ուխտավորների տարբեր տարիներին

կատարած մակագրությունները բարե -

խոսա կան տարբեր հայցվածներով:

ռումինիայում ականատեսը եղա

աղոթքի եւ առ աստված ուղղված խընդ -

րանք ների արտահայտման մի ձեւի, որի

մասին անկեղծ ասած մինչ այդ չէի լսել:

այստեղ իրենց աղոթք- խնդրանքը գրում

են, դրամը մեջը դնում եւ այդպես գցում

են եկեղեցու գանձանակը:

ուղղափառ աշխարհի խորհրդա -

բա նական մտածողության բարձրագույն

ձեւերից մեկն է սա, որ անգամ մարդ կային

աղոթքը պետք է փոխանցել քահանայի

միջոցով: Քահանան հետո մեկ առ մեկ

կարդում է դրանք խորանի առջեւ:

Հաջորդ օրերին պարզվեց, որ

ընդհանրապես բոլոր եկեղեցիներում են

այսպես վարվում եւ պարզապես դրամ

չեն նետում գանձանակը, այդ դրամի

հետ նաեւ իրենց խնդրանքն են գրում:

ռումին եկեղեցու պատրիարքանիստ տա -

ճարում անգամ, ուր առիթ ունեցա լինելու

պողոս եւ պետրոս առաքյալների տոնին,

եւ ուր Ս.պատարագը մատուցում էր

դանիել պատրիարքը, եկեղեցու մուտքի

մոտ մի անկյունում սեղան էր դրված,

վրան բարձրանում էին կտրված թղթերի

շարքերը եւ եկեղեցի մտնողները վերց -

նում էին այդ թղթերից, իրենց խնդրանքը

գրում եւ դրամի հետ նետում գանձա -

նակը:

Հաճկատարում թղթի վրա գրված

խնդրանքներով պատել էին հիշյալ դռան

եւ պատի միջեւ, ինչպես նաեւ մետաղյա

նիգերի ու դռան փայտերի միջեւ եղած

բոլոր ճեղքերն ու ազատ տարածու -

թյուն ները:

Հաճկատարը ժամանակին եղել է

կուսանաց անապատ, իսկ զամկան`

տղամարդկանց մենաստան, եւ Հաճկա -

տարի բակում գտնվում են շիրիմները մի

քանի միանձնուհիների, որոնց շուրջը

եւս ուխագնացությունների այս օրերին

մոմեր են վառվում, իսկ տապանա քա -

րերը պատում են մետաղադրամներով:

ուխտավորները ծնկաչոք դիմում

են այս շիրիմներին եւ այս վանքում

սպասավորած կրոնավորուհիների բարե -

խոսությունը եւս հայցում: վանքի ներսի

սալահատակը նույնպես պատված է

տարբեր գրություններով եւ մետաղադը -

րամներով, որոնք գծում են ուխտավոր -

ների երթուղու ընթացքը դեպի վանք եւ

վանքում էլ` դեպի եկեղեցի:

եկեղեցու մուտքի դռանը ռումի -

ներեն գրված է Hajigadar, որը ռու մի -

ներեն տառադարձմամբ ներկայացնում

է վանքի անվանման հոգեւոր խորհուր -

դը` հաճոյից (խնդրանքների) կատարումը:

եկեղեցու ներսում գտնվում են

մի շարք սրբանկարներ, որոնք 18-19-րդ

դարերից են եւ ներկայացնում են Բա -

րեխոսության ու տիրամայրը մանկան

հետ թեմաները: այս սրբանկարների

շրջա նակները դարձյալ պատված են

մետաղադրամներով եւ շրջանակին

զուգահեռ մի շրջանակ են գծում:

մտքով դասակարգում եմ պատ -

կերագրական տարբեր ձեւերն ու նրբե -

րանգները: այս դասակարգումը սակայն

շարունակ ընդհատվում է ուխտա վոր -

317-8/2011

ների տիրամորը դիմելով եւ հասկանում

ես, որ այստեղ գլխավորը արվեստը եւ

պատմությունը չէ, այլ կենդանի ժո -

ղովրդական հավատքը եւ գոնե այդ օրը

արվեստագիտական քննություն պետք չէ

կատարել:

եկեղեցու գավիթը ավելի ուշ է

կառուցվել եւ գավթից ներս մտնելով

եկեղեցու հին դռնով անցնելիս այն զգա -

ցողությունն ես ունենում, թե վիմափոր

մի այր ես մտնում, ինչպես գեղարդում

եւ կամ անգամ Բեթղեհեմում:

անհրաժեշտ է նշել, որ նման

զգացողությունը իրապես խաբուսիկ չէ,

քանի որ եկեղեցին կառուցված է բլրի

գագաթին, որտեղից որոշակիորեն փոր -

ված է դեպ բլրի խորքը:

Բեթղեհեմյան այս զգացողու թյու -

նը ավելի է ուժգնանում, երբ տեսնում

ենք վանքի հրաշագործ հռչակ ունեցող

«տիրամայրը մանկան հետ» սրբանը -

կարը տիրամոր գլխանոցի Բեթղեհեմյան

աստղի նման փայլող վառ աստղով:

եկեղեցին ունի միջնադարյան

շնչով լեցուն պարզ եւ վեհաշուք մի բեմ,

որի առջեւ հավաքված ռումին հավա -

տաց յալներին օրհնում եւ օրհնված ջուր

է տալիս Սուչավայի հայոց հոգեւոր

հովիվ տեր թորգոմը:

Հայկական ընդունված ավանդույ -

թով, որն առավել ցայտուն է արտահա -

յտվել հատկապես Ս.Էջմիածնում, բեմի

դիմաց աջ եւ ձախ կողմերում Հայոց

աշխարհի առաջին երկու լուսավորիչ -

ներն են` Ս. թադեոս եւ Ս. Բարդուղի -

մեոս առաքյալները:

եկեղեցու բեմի դիմաց գտնվող

երկու գլխավոր հիմնասյուներն իրար

կապող կամարի որմնանկարին էլ պատ -

կերված է տրդատի մկրտությունը:

Կաթոլիկ, ուղղափառ եւ հին

հայկական ավանդույթների միախառ -

նումը ներկայացնող այսպիսի նկարներ

բախտ եմ ունեցել տեսնելու երուսա -

ղեմի Սրբոց Հակոբյանց վանքում, Հա -

լեպում` խաչակիրների շրջանից մնա -

ցած եկեղեցիներում, վիեննայում` ար -

դեն 17-18-րդ դարերի եվրոպական

մեկնաբանությամբ, նույնը եւ վենետի -

կում, որտեղ այն առանձնակի խորհուրդ

է ստանում Սուրբ մարկոսի հրապա րա -

կի դիմաց գտնվող դոժերի պալատում:

Սուչավայում եւս այս պատկերը

ներկայացնում է կաթոլիկ, ուղղափառ եւ

հայկական ավանդույթների միախառ -

նումը, ուր պատկերված է հայոց հսկա -

յազոր տրդատ արքան միջնադարյան

ասպետների ու խաչակիրների հանդերձ -

ներով: նրա սաղավարտը պահել են հին

հռոմեացի լեգեոներներին հիշեցնող

զինվորները: տրդատը պատկերված է

արքայական ընտանիքի եւ հայոց ավա -

գանու հետ միասին: Քիչ հեռվում ար -

քայական նժույգներն են կենդանիորեն

ծառս եղած:

Կամարի աջ եւ ձախ կողմերում

Քրիստոսի անձեռակերտ պատկերն է

փշե պսակով: այն թեեւ ուղղափառ

աշխարհի եկեղեցական պատկերների

մասն է, այս համատեքստում սակայն

ստուգաբանվում է նաեւ ազգային շրջա -

նակում, կազմելով թեմատիկ մի երրոր -

դություն թադեոս ու Բարդուղիմեոս

առաքյալների եւ տրդատի մկրտության

պատկերների հետ` ներկայացնելով հա -

յոց աշխարհի առաջին լուսավորիչ նե -

րին, աբգարի հավատալը եւ տրդատի

դարձըՙ Հայաստանում քրիստոնեության

առաքելական քարոզությունից մինչեւ

պետականորեն ընդունումը:

ազգային առումով էլ վանքի

նշանակալից սրբություններից է 1244

թվականով թվագրվող եւ տաթեւում

պատրաստված զանգը, որը կախված է

վանքի բակում:

եվ Հաճկատարը կատարեց նրա

ուխտը - վանքի հայկական ուխտագը -

նացությունն էլ ինչպես ասացինք, կա -

տարվում է օգոստոսին` տիրամոր վերա -

փոխման տոնին, երբ պատրաստվում է

անիական հիշատակ համարվող նշանա -

վոր ականջապուրը խմորագնդիկներով

եւ ասվում էր, որ ով մինչ կիրակի օրվա

è

32 7-8/2011

սեղանը գցելը քառասուն նման գնդիկ -

ներ պատրաստեր, նրա ուխտը կկատար -

վեր: ինչպես հայոց մյուս եկեղեցի -

ներում, այստեղ եւս մատաղ է տրվում

տաղավար այս տոնին:

նաեւ տաղավար մյուս տոների

ժողովրդական ուխտագնացությունների

նման, Հաճկատարի ուխտագնացությունը

եւս սկսվում է վերափոխման կիրակիին

նախորդող շաբաթ օրը, առավոտյան

ժամը ութին Սուչավայի Հայոց Ս. խաչ

եկեղեցուց: այստեղից ժողովուրդը թա -

փոր կազմած, քահանայի առաջնորդու -

թյամբ խաչով եւ խաչվառով ու հոգեւոր

երգեցողությամբ շարժվում էր դեպի

Հաճկատարՙ կատարելով այս ճանա -

պարհի տարբեր փուլերի ուխտավորա -

կան արարողությունները:

Հաջորդ օրը հավարտ Ս.պատա -

րագի ընդունված կարգով կատարվում

էր խաղողօրհնեքի արարողությունը եւ

ապա տրվում էր մատաղը, որպես սիրո

ճաշ, առաջին դարերի քրիստոնեական

սիրո արտահայտությունը եղող ագա -

պեն, շարքով ձգված սեղանների շուրջ

հավաքելով ռումինահայության ներկա -

յացուցիչներին: այս սեղաններին ամեն

տարի խոնարհաբար սպասավորում էր

տվյալ տարվա մատաղի եւ հյուրասիրու -

թյան կազմակերպիչը, որպես քրիստո -

նեական խոնարհության օրինակ:

վերափոխման տոնին հաջորդող

մեռելոցն էլ երկուշաբթի օրը արդեն

կատարվում էր զամկայում, որով ավար տ -

վում էր Սուչավայի ուխտագ նացու -

թյունը:

Սուչավային մեծ առաքելություն

էր վիճակված նաեւ 20-րդ դարում`

երկրորդ աշխարհամարտի աշխարհասա -

սան օրերին: ռումինիայի Հայոց թեմի

առաջնորդ տ. Հուսիկ արքեպիսկոպոս

զոհրապյանի վախճա նումից հետո առաջ -

նորդական աթոռը թափուր էր մնացել,

այստեղ կուսակրոն հոգեւորական

չլինելու պատճառով եւ վտանգ կար, որ

թեմական կառույցը կա րող էր

վերացվել: եվ ահա այս պայ ման ներում

ռումինահայ համայնքը որոշում է

առաջնորդական աթոռի համար ձեռ նադ -

րել Բուխարեստի հայկական վարժա -

րանի երիտասարդ, բայց արդեն սիրված

եւ ճանաչման արժանացած ուսուցիչ

Կարապետ պալճյանին: մի ընտրու -

թյուն, որը նշանավորվեց ոչ միայն ռու -

մինահայության, այլեւ այնուհետեւ ողջ

հայոց եկեղեցու համար:

ապագա ամենայն հայոց կաթողի -

կոսը ենթարկվելով տեղի հայության

կամքին, պատերազմական վտանգների

միջով անցնելով հասնում է աթենք, ուր

սեպտեմբերի 30-ին կուսակրոն հոգեւո -

րական է ձեռնադրվում Հունաստանի

հայոց թեմի առաջնորդ տ. Կարապետ

արքեպիսկոպոս մազլումյանից եւ վերա -

դառնալով ետ, ձեռնադրության քառա -

սունքը նույն թվականի հոկտեմբերի 16-ից

անցկացնում է Հաճկատարի վանքում,

ուր պատերազմական այդ օրերին իրենց

հարազատների պատերազմից անփորձանք

վերադառնալու խնդրանքով դիմում էին

ռումինացի ուխտավորները: ինչպես գրում

է ռումինահայ գաղութի ականատես պատ -

մաբաններից ա. ասլանյանը. «երկրորդ

Համաշխարհային պատերազմի շրջանին

եւ անոր յաջորդող տարիներուն, մեծ

թիւով օտար քրիստոնեայ հաւատացեալ -

ներ կու գային ու ծնրադիր բլուրը կը

բարձրանային, եւ յետոյ երեք անգամ

դար ձեալ ծնրադիր, եկեղեցիին շրջանը

ընելէ վերջ կ,աղօթէին որպէսզի «Սուրբ

Հաճկատար մայր ողորմածն զողորմու -

թեան դուռն» բոլորին բանայ, գերիներն ու

բանտարկեալները արձակուին` «զմեզ

ազատես սուրբ Հաճկատար, ամէնեցուն

337-8/2011

դու տաս մեզ ճար»: անոնք իրենց ար -

տա սուալից աչքերը կը յառէին Ս. խո -

րանին վրայ հանգչած Ս.աստուա ծամօր

հրաշագործ պատկերին, եւ կը հետեւէին

ծնրադիր քահանայի «տէր ողորմեա»-յին»:

1943թ. նոյեմբերի 26-ին ավար տ -

վում է նորընծա աբեղայի քառա սունքը,

եւ Հաճկատարի մատյանում ապագա Հայ -

րապետը գրում է. «ասյօրուընէ, ինծի

համար կը սկսի նոր կեանք մը, կեանք

մը, որ նուիրուած պիտի ըլլայ մեր եկե-

ղեցւոյ ու մեր համայնքին: աստուած

հետս ըլլայ»:

եվ Հաճկատարը կատարեց նրա

խնդրանքը:

խորհրդանշական է նաեւ այն

հանգամանքը, որ 1700-ամյակի հան -

դիսությունների շրջագծում կազմա -

կերպ ված ուխտագնացությունների շարքը

1997թ. օգոստոսին սկսվեց Սուչավայի

Հաճկատարից:

խորհրդանշական է նաեւ այն, որ

այս վանքը արեւելյան եվրոպայում

հիմնվել է նույն այն տարում, երբ

արեւմ տյան եվրոպայում վենետիկի

ափերին Հակոբ մեղապարտը հրատա -

րակեց հայերեն առաջին տպագիր գիրքը

եւ եկող տարի հայկական տպագրության

500-ամյակի հանդիսություններին միա -

խառնվելու է նաեւ հայ հոգեւոր կյանքի

նշանակալից այս հոբելյանը:

ռումինահայոց թեմը ամենայն

խնամքով է պատրաստվում այս հոբելյա -

նին: Հայր տաթեւը կազմել է հանդիսու -

թյունների մի հայտագիր, իսկ վանքում

այժմ ընթանում են նորոգության աշխա -

տանքներ բարերարությամբ ամերիկաբը -

նակ Հակոբ գույումճյանի տրամադրած

միջոցների եւ հաջորդ տարվա օգոստո -

սին` տիրամոր վերափոխման տոնին

Հաճկատարը վստահաբար ընդունելու է

եթե ոչ բազմահազար, ապա գոնե բազ -

մահարյուր ուխտավորների:

Հայկական հիշատակները Սուչա -

վայում սակայն, Հաճկատարով ու զամ -

կայով ոչ թե ավարտվում, այլ սկսվում

ենՙ երկնային վեհացնող բարձունքներից

շարունակվելով քաղաքային կյանքի դա -

րեր ձգված ու մինչեւ մեր օրերը հասած

առօրյայով:varxan X&rigoan

Azc tiv 12

‚.aryunagyutoyun; ha`yrx tivin me`ƒ

34 7-8/2011

Te& sagavativ en# pao]

gan na& haoer yvqer

aon gar\iqin en# te

aveli lav = menq* haoers# my/ -

nanq _smanoan gaosryutoan me`

deki yune]a\ haoeryu gydyra\ -

ner; & gexrynananq mer azcin

hamar aveli parcava0 aba -

ca m; gerdelyu cyr\in vra$

Im gar\iqyv aox myde]yum;

s,al =$ Badmyutoyun; oyuraqan [ -

oyur jykyvyurxi ŠAsdva\a -

.yun[n‹ = & a/an] adyr ima -

]yutoan & ;mp/nman y[ meg azc

grna gerdel yukik & 0i.d 0a -

nabarh m; xebi abacan$

Mezi* haoeryus hamar#

a/a ̀ in a.,arhamardi aden

deki yune]a\ `arxer; ghan -

xisanan mer azci badmyutoan

=` m; & anhnar = my/a]yutoan

madnel aon# te mer haorena -

gi]neren 1#5 miliyn; cazanapar

gydyrve]an# te Ar&mdoan Ha -

oasdani hyker; p/nazavtva\

en# te hazaravyr egeke]iner &

xbry]ner gragi 0arag xar'an yu

qanxve]an# te haogagan mda -

vyraganyutoan seryu]q; pna -

`n`ve ]av# te zancva\aoin

sbanx; y[n[a]yu]a\ = haoeryu

3-4 seryunx# te badmyutoan aol

;nta]qi baracaoin Haoas da -

n; aos@r 3( miliynny] haoyu toyun

gyunenar# & y‰[ te 11 miliyn* in[ -

qan gcnahadvi hamaon a. -

,arhi haoyutoyun; aos@r$

)i.d =# yr menq haoers

bedq = gexrynananq azci

abacaoin vra$ Sagaon ad

bedq = deki yunena a/an]

my/nalyu gydyra\ner;# a/an]

my/nalyu# te Tyurqian bedq =

0an[na crete haroyur dari

a/a` badaha\;# a/an] my/ -

nalyu# te Haoasdan; & hao jy -

kyvyurx; wy,hadyu]yum sda -

nalyu & iren] egeke]ineryun &

xbry]neryun versdin diranalyu

iravyunq yunin ‚amerigoan Cyn g -

res; qnnarge] aox har]; & syuon

darva Hyulisin 0an[]av aox

iravyunq; y[ miaon haoeryu# aol&

hyuoneryu & asyrineryu ha marƒ$

Haodni =# yr Ar&mdoan

Haoasdanen servyk oyuraqan [ -

oyur hao ;ndaniq `arxeryun

jamanag gyrsn]yu]a\ = hara -

zadner & aox xa/n hyu.er;

gareli [= `n`el$

Aos@rva Haoasdan; [i

grnar `arxer; my/a]yutoan

mad nel hao-tyurqagan sah -

mani pa]man xima]# qani yr

sahmani pa]yum; Haoasdani

mi`azcaonyren 0an[]va\ ira -

vyunqn =$ Haoasdan; [i grnar

mer'enal Tyurqiy* miajamanag

bk\elyv gydyra\neryu zyh xar -

'a\ 1#5 miliyn haoeryu hi.ykyu -

toyun; & my/nalyv y[n[a]va\

seryunxner;$

Im ezraga]yutoyuns aon =#

te oyuraqan[oyur hao bardavyr

= ;nel amen hnaravyr;# yrbeszi

abacan [tyul]ne gydyra\ neryu

masin mer hi.ykyutoyun; &

Tyurqian sdibva\ ;lla 0an[ -

nal badmagan 0.mardyu toyun;

& wy,hadyu]e hao jykyvyurxin$

Haoeryu gydyra\ner; my/ -

nal; gam [0an[nal; hance]yu]

nyr gydyra\neryu* ergryrx a. -

,arhamardi jamanag hrea -

neryu hylyqystin & nyuonisg mer

@reryun deki yune]yk zanc va -

\aoin sbanxeryun$

Y[ miaon haoer;# aol& ha -

maon qakaqagirt a.,arh; bar -

davyr = [my/nal an]oali gydy -

ra\ner; & [tyuoladrel zancva -

\aoin nyr y0irner$

LANIS >AHAZIZOAN

HAOERYU GYDYRA|NER: GARELI {+

MY?A}YUtOAN MADNEL

357-8/2011

ŠZamqa‹ hrada rag[yu toyu n; hed&ykaganyren g.aryu -

nage /yumanahaoyutoan m.agyu taoin# badmagan & gryna -

gan inqnyutoan; veraperyk pnac reryu & wasdatyukteryu

‚veraƒ hradaragman cyr\;$ Lyuos ;n \aova\ ver`in ha -

dyrnern en Grigyre Gyolavi hekinaga\ ŠHa oer; yrbes Ar&el -

oan Evrybaoin me` qakaqner himnaxrykner‹ ‚Armenii caîntemeietori de oraşe în partea de răsărit a Europeiƒ & Minas

Tyqate]ii ŠYkp i verao @la,a] ergri haoeryun‹ ‚Cînt de jălireasupra armenilor din ţara valahăƒ ‚haoerenen /yumanaren

tarcmanyutoyun; & na,apan;* Grigyre M^ Byuiqliyuiƒ$

I .ars aoly]# B^W^ Ha. deyui & N^ Oyrgaoi yry. heda -

zykyu toyunner lyusapanyk Gri gyre Gyo lavi yusyumnasiryutoyun;

a/a ̀ in ancam lyuos desav 19(9 tvin$ Ad gpyvanxage =`er

Ar&eloan Evrybaoi# pao] na& Wyqr Asiaoi & Mi`in Ar&elqi

me` cdnvyk hao qakaqaoin cakyutneryun masin$ Menacryu -

toan '&yv gazmva\ yusyumnasi ryutoyun; hedaqrqir dekegyu -

toyun ner gnergaoa]ne aox da ra\ qa.r`anin me` cdnvyk hao -

gagan xbry]neryu & egeke]i neryu# haogagan dekanyunneryu#

haogagan gazmagerbyu toyun neryu masin$ Qani m; ancam

hkyum ggadarvi na& Minas Tyqate]ii ykpin$

NYR CIRQER :NtER}YKI SEKANIN

V e r ` e r s

RAO hradarag [yutoyun;

lyuos ;n\aoe] h/[a gavyr ameri -

gahao cryk Viliam Saryoani hekina ga\

Š<entyutoyun ;ndaniqin me`‹ ‚Nebunie înfamilieƒ cirq;$ Tarcmani[ner Mihao Miryoyu &

Mihao Qristian Miryoyu gsdyracren na& ha -

dyri nera\agan ,ysq;# yr gbaryunage ame -

rigahao cryki a/ag; nergaoa]nyk pa]a/ig

yusyumnasiryutoyun m;$ Zyuoc Miryoyuner; nyurp

verlyu\yutoyun m; g;nen & anhraje.d .e.dax -

ryum ner; g;nen* Viliam Saryoani sdek\acyr -

\yutoan liarjeq cnahadman hamar$

ŠAri Dyun‹

‘’’’’\racryv

Haoasdan

ao]ela\

eridasarxner$