NY FANAMBARAN'I PAOLY · nahafatesany, na dia fanatra ihany aza izany ao amin’ny fomba fanoratra (style), sy ny voambolana izay ampiasaina ary koa ny votoatin’ny zavatra izay

sur 35

NY FANAMBARAN'I PAOLY

Fampidirana

Manaraka ny fanambarana ny ministeran'i Jesosy, dia ny fanazavana ny teolojia misionan’i

Paoly izay anisan'ny ivon'ny teolojia biblikan'ny TV. Misy telo ny anton’izany :

1. Raha lazaina aran-tantara dia tsy misy vavolombelona ny amin'ny finoana teo amin'ny

Kristiana voalohany izay fantantsika mazava toa an'i Paoly. Fantatra ihany ny amin’i Jesosy

noho ny amin'ny lovantsofina avy amin'ireo mpanaraka Azy, fa ao amin'i Paoly no ananantsika

soratra azo antoka izay maneho ny zotra fototra eo amin'ny fisainana ara-teolojikany. Manampy

izany ireo taratasy nivoaka avy tamin'ny sekoliny sy ny tantara momba ireo Apostoly ao

amin'ny Bokin'ny Asan'ny Apostoly, ka ny teolojia misionan'i Paoly dia azo faritana mazava

ankoatr'izany rehetra izany eo amin'ny fijoroana vavolombelon'ny Testamenta Vaovao.

2. Efa hitantsika ny fivelarana lehibe izay nahitana mazava ny "reflection theologique"

sy ny fanazavan'ny Soratra Masina ny amin'i Mesia izay nanamarika ny fampianaran'i Jesosy

sy ny lovan-tsofina ara-panekem-pinoana sy fampianaram-pinoana teo amin'ny Fiangonana

talohan'i Paoly. Ny teolojia amin'ny maha-"reflecton"-n"ny finoana azy araka ny Testamenta

Vaovao dia tsy mba nanomboka teo amin'i Paoly, fa efa talohany. Na dia izany aza anefa, dia

Paoly no mitana laharana lehibe teo amin'i Fiangonana Voalohany. Amin'ny maha-Fariseo

ampielezana avy any Tarsosy any Kilikia azy, dia efa nobeazina ara-teolojia Jiosy tao amin'ny

Sekolin'i Raby Gamaliela I talohan'ny naha-voahantso azy ho Apostolin'i Jesosy Kristy izy.

Ankoatr'izany, hatramin'ny naha-voahantso azy ho amin'ny fanopoana Apostolika, dia efa

nanaraka ankaiky ny lovan-tsofina momba ny tradision'ny finoana Kristiana izay efa nisy izy

(izay ninoany fa natolotra azy), ary novelariny ho mahaleo-tena ho teolojian'ny misiona amin'ny

fotony izany. Paoly dia manomboka izany amin'ny fahatsapana fototra fa Andriamanitra Izay

nanangana an'i Jesosy tamin'ny maty dia tsy hafa fa Ilay Andriamanitra izay maneho ny

fahasoavany sy ny famindrampony anamarinana ny tsy marina amin'ny alalan'i Jesosy irery

ihany sy amin'ny alalan'ny finoana Azy. Miseho ho zava-dehibe tokoa ny fanehoan'i Paoly ny

teolojiany izay mivelatra avy amin'ny foto-pisainana avy amin'ny fomba fijery taorian'ny Paska.

Izany no antony ho fanalahidy tokana eo amin'ny fandinihana ny teolojian'ny TV.

3) Izany maha-fanalahidy an'i Paoly dia hamafisin'ny "influence" ara-teolojikany izay

efa hita sahady ao amin'ny Testamenta Vaovao tenany. Paoly dia mametraka an'izany ho

misiona mankany any amin'ny Jentilisa, kanefa tsy ho misolo ny misiona manknay amin'ny

Jiosy izany. Ny teolojiany mantsy dia mifototra amin'ny "principe" teolojika fa

Andriamanitra iray Izay namorona izao tontolo izao sy nifidy ny vahoaka Isiraely manokana

sur 35

ho olony, dia mbola Izy koa no naniraka an'i Jesosy eo amin'ny Isiraely sy ny firenena rehetra,

ary ireo rehetra izay voavonjy na Jiosy na Jentilisa dia ao amin'i Kristy. Asehony amin'ny

alalan'izany koa ny antom-pisinan'ny Fiangonana ara-teolojia. Ireo taratasin'i Paoly ireo dia

efa nangonina sy efa nohazavaina tamin'ny fotoan'ny Testamenta Vaovao (II Pet: 3:15-16).

Raha tsy nisy an'ireo Soratra ireo, dia azo heverina ho nanary ny iray amin'ireo lova sarobidy

indrindra ara-teolojikany teo aminy ny TV. Ny teolojia misionan'i Paoly ary noho izany dia

tena lehibe indrindra eo amin'ny teolojia Biblika izay mandray ny "sujet" manokana ao

amin'ny Testamenta Vaovao tenany. Mitambatra amin'ny fanambaran'i Jesosy, izany

teolojian'i Paoly izany dia mi-"former" "axe" (angle) izay ironan'ny teolojian'ny Testamenta

Vaovao manotolo.

Ny lanja ara-teolojiakan'i Paoly dia tsy mba hiadian-kevitra eo amin'ny fikarohana

ankehitriny. Izay hiadian-kevitra kosa dia ny foto-kevitra tsirairay ao amin'ny teoloja Paolinika

ary ny fiahaviany sy ny fizotrany. Izany koa dia tsy azo sarahina amin'ny Toritenin'ny Apostoly

momba ny finoana izay tsy maintsy dinihina eo amin'ny famotopotorana ny teolojian'ny

Testamenta Vaovao. Kanefa koa dia mila ny fiheverana ankaiky momba ny "appoach" sy ny

foto-kevitra tsirairay amin'ireo "Kerygma Paolinika" ireo.

CHAPTER 16

LOHARANO, KRONOLOJIA, ARY NY TOETRAN'NY KARIERAN'I

PAOLY

Ny teolojia misionan'i Paoly dia tsy mba azo sarahina amin'ny fiainany sy ny anjara

fanompoany. Ny teolojiany dia ohatra maneho fa ny Filazantsara dia hazavaina amin'ny

alalan'ny fianan'ny vavolombelona iray izay voafidy, ka ny fanahiny sy ny fiainany dia mitana

toerana lehibe teo amin'ny fandrafetana an'ilay "Kerygma". Ny fahazoana ny teolojia Paolinika

dia miankina betsaka amin’ny loharano izay raisina ho fototra amin'ny fanehoana azy sy ny

"cadre" ara-tantara izay hijerena ny tantaram-piainan'ny Apostoly. Eny fa na dia ny

fisafidianana ireo loharano sy fandrafetana indray mandeha ny asan'i Paoly tenany aza dia efa

maneho ny foto-kevitra teolojika tena mafonja.

Ireto avy ireo loharano izay azo raisina amin’izany: Ireo taratasy kanonikan'i Paoly 13,

ny Asan'ny Apostoly, ary tokony hoheverina ihany koa ny fahafatesan'ireo Apostoly ho

maritiora ao amin'ny Clement 5; 5-6.1. Tsy misy amin'izy ireo anefa no azo ampasaina ho

amin'ny fandrafetana iray mahaleo-tena. Izay mbola mitoetra ho fanorenana fototra ny

fanehoana ny teolojian'i Paoly anefa dia ireto taratasy manaraka ireto: 1 Tesaloniana; 1-2

Korintiana, Filipiana, Filemona, Galatiana, ary ny Romana, azo anampiana azy ireo koa anefa

ny Kolosiana sy ny 2 Tesaloniana. Ireo Soratra rehetra ireo dia voasoratra tamin'ny fotoan'ny

sur 35

ministeran'i Paoly taorian'ny fivoarian'ny Apostoly tany Jerosalema tamin'ny 48 AD. Izy ireo

dia voasoratra nifanarakaraka tao anatin'ny 6 hatramin'ny 8 taona eo ho eo. Ireo taratasy

Paolinika ireo dia voasoratra kely nifanelanelanana, ary hita fa mora mifandray be izy ireo sady

mifazava koa ny hevitra ao anatiny. Ireo taratasy ireo dia tsy mba afaka ampiasaina avy hatrany,

satria tsy ny soratr'i Paoly ihany mantsy no raketiny fa ny an'ireo mpianany koa (izay antsoina

ho Soratra "Deteuro-Pauline". Ny Bokin'ny Asan'ny Apostoly koa dia tsy mba azo ampiasaina

avy hatrany satria ny fanehoana teolojika ara-tantara dia voasoratra avy amin'ny fomba fijery,

izay tsy avy amin'i Paoly irery ihany fa mivelatra avy aminy indrindra. Ary farany, ny

fanamarihana momba ny fahafatesan'i Paoly ao amin'ny Clement dia voasoratra taorian'ny

nanangonana ireo taratasin'i Paoly ireo, ary tsy dia miresaka zavatra maro afa-tsy ny Fiangonana

Kristiana tany Roma. Ny Fiangonana tamin'ny taona 95-96 dia nahafantatra fa ny Apostoly

Petera sy Paoly dia maty maritiora noho ny finoana tamin'ny andron'i Nero Kaisara tany Roma.

Ireo taratasy 13 mitondra ny anaran'i Paoly ireo izay voatahiry hoantsika ankehitriny ao

amin'ny Testamenta Vaovao dia ahafahantsika mahafantatra betsaka tokoa momba an'i Paoly

sy izay nanodidina azy. Noho izany, ireo taratasin'i Paoly izay voatahiry dia ahafahantsika

mamantatra izay rehetra nanodidina azy sy ny fisainany teo anatrehan’izany rehetra izany. Azo

antoka mantsy fa Paoly dia niteny sy nampianatra betsaka ankoatr'izay hitantsika ao amin'ireo

taratsiny mitondra ny anarany ireo. Ankoatr'izany, amin'ireo taratasy Paolinika ireo, dia tsy

miavaka tsara izay nosoratan'i Apostoly tenany sy ireo izay nosoratan'ireo mpianany taorian'ny

nahafatesany, na dia fanatra ihany aza izany ao amin’ny fomba fanoratra (style), sy ny

voambolana izay ampiasaina ary koa ny votoatin’ny zavatra izay voasoratra.

Ny Bokin'ny Asan'ny Apostoly dia mitana toerana lehibe eo amin'ny fanehoana ny

fiainan'i Paoly sy ny asany. Lioka no nanoratra azy, ary ny tanjona di any mba ho fanehoana ny

maha-zava-dehibe an'i Paoly teo amin'ny tantaran'ny Fiangonana voalohany. Hita indrindra eo

amin'ny tapan'ny faharoa manotolo amin'ilay boky izay maneho an'i Paoly sy ny misionany

izany, izay azo tarafina amin'ny Isaiah 42:7, 16 and 49:6 (cf. Acts 13:47; 26:16-18). Araka ny

Asa 26:16-18, Paoly dia Mpanompo sy vavolombelon'Ilay Kristy nitsangana, izay ho vonjen'i

Tompo avy amin'ny fanenjehan'ny vahoaka Jiosy sy ny Jentilisa ary hirahina hankany amin'ny

Jentilisa "mba hanokatra ny masony hialany avy amin'ny fahamaizinana ho amin'ny fiainana,

avy amin'ny herin'ny Satana ho amin'Andriamanitra, mba handraisan'izy ireo famelan-keloka

mba ho isan’ireo izay efa nohamasinina amin'ny finoana" (Acts 26:18; cf. Jer. 1:8, 19; Isa.

42:7, 16; Gal. 1:15-16). Raha jerena ny fiavian'i Paoly avy izay avy amin'ny kolotsaina

metropolis any Tarsosy any Kilikia, ny fanabeazana azony tany Jerosalema, ireo "voayage"

misionera izay nataony, ary ny fiafaran'ny fiainana tamin'ireo asa fanompoana ireo, ny bokin'ny

sur 35

Asan'ny Apostoly dia te-hilaza fa tsy misy mpanao tantara teo amin'ny Kristiana voalohany

izay afaka nanao asa lehibe toy izany.

Raha araka ny fijery azy tokoa, dia mitazona ny teny fampanantenana nataony ao

amin'ny Lioka 1:1-4 Lioka mpanoratra amin'ireo taratasy roa izay nosoratany hanehoany ny

lovantsofina marina sady azo antoka. Tokony vakiana tsara mihitsy anefa ny Bokin'ny Asan'ny

Apostoly satria Lioka dia mitantara ny amin'i Paoly kanefa tsy amin'ny maha-Paolinista azy fa

amin'ny maha-"historiographer" azy kosa. Tsy miresaka loatra ny amin'ireo taratasin'i Paoly izy

na koa na koa manondro azy ho Apostoly, izay zavatra tena niadin'i Paoly teo amin'ny fiainany

manotolo araka ny Galatiana 1 sy 2, Romana ary ny Korintiana. Ny fitantaran'i Lioka ny

fiovam-pon'i Paoly ao amin'ny Asa 9:1-22; 22:4-16; 26:9-18 izay tena zava-dehbe indrindra teo

amin'ny fiainany dia samihafa tanteraka amin'ny fanambaran'i Paoly tenany ao amin'ireo

taratasiny ireo. Lioka dia maneho araka izany ny hafatry ny Apostoly. Ankoatr'izany, talohan'ny

nanoratan’I Lioka ny Bokin'ny Asan'ny Apostoly (ho tohin'ny Filazantsarany), Jerosalema dia

efa noravan'ny Romana (Luke 21:20, 24), ary Paoly dia efa maty maritiora tamin'ny Kaisara

Nero talohan'izany. Noho izany, ny tantaran'i Lioka ao amin'ny Asa dia tsy maintsy vakiana

am-pitandremana izay miresaka ny amin'ny fiavian'i Paoly miaraka amin'ireo tantara mitovy

iazy hita ao amin'ny Asan'ny Apostoly ihany koa. Eo anatrehan'izany dia zava-dehibe ny tokony

hamakiana miaraka ny tantaran'i Lioka momba an'i Paoly sy ny fanambaran'i Paoly tenany

manokana ny amin'izany.

Noho izany rehetra izany, ny kronolojian'ny fiainan'i Paoly sy ny asany dia tsy arafitra

indray mandeha amin'ny famakiana miaraka ireo taratasy "authentique" izay nosoratan'i Paoly,

sy ireo taratasy "Deutero-Pauline", ary ny tantaran'i Lioka ao amin'ny Asan'ny Apostoly. Paoly

dia teraka tany Tarsosy, zanakin'i fianakaviana Jiosy tena mpivavaka izy, ary "citoyen" Romana

koa avy amin'ny rainy. Toa nentina tany Jerosalema izy fony mbola kely ka nobeazina teo

amin'ny sekoly Jiosy tao amin'ny akademian'ilay Raby malaza tamin'izay nantsoina hoe

Gamaliela I (Acts 22:3). Ao amin'ny Asa 7:58, Paoly dia nantsoina ho “νεανια”, izay midika

hoe “tanora” eo anelanelan'ny taona 26 sy 40. Raha heverina ho tamin'ny 30 CE ary no

nahafatesan'i Jesosy, Paoly kosa dia tokony ho voantso ho Apostoly taoriana kelin'izay, tokony

ho tamin'ny 32 CE, raha teny an-dalana handeha hanenjika ireo Kristiana tany Damaskosy iny

izy. Niasa voalohany indrindra izy amin'ny maha-misionera azy tany Arabia sy tany Damaskosy

tao anatin'ny roa taona. Taorian'ny famangiana fohy izay nataony tany Jerosalema tamin'ny 34

CE, dia nandany 14 andro kosa tany Tarsosy, Syria, ary Kilikia (Gal. 1:21-2:1; Acts 9:30).

Taorian’izany dia nentin'i Barnabasy tany Antiokia Paoly, ary tany izy no nanomboka ny asany

voalohany dia ny misiona amin'ny Jentilisa (cf. Acts 11:22-26). Rehefa nanao misiona anefa

Paoly sy Barnabasy dia tsy mba nanery ireo Kristiana ireo izay efa niova fo tamin'ny asa

sur 35

misiona nataony tamin'ny “voyage” misionera voalohany izay nataony tany Antiokia sy

Kiprosy ary ny faritany Romana tany Galatia (13:1-14:28) ho forana izy ireo, ary izany no

nahatonga ny fivoarian'ny Apostoly tany Jerosalema tamin'ny 48 CE.

Barnasy sy Paoly anefa dia nanao ny misiona tamin'ny Jentilisa izay tsy nifototra

tamin'ny lalana na tamin'ny famorana. Tamin'ny fivorian'ny Apostoly tany Jerosalema dia

nanambara i Jakoba rahalahin'i Tompo ny amin'ireo zavatra izay nifanarahan'ny Apostoly ho

tsy maintsy ho tandremana (cf. Acts 15:20, 29). Nisy ihany na dia izany aza ny tsy fifanarahana

teo amin'i Paoly teo ankilany, Petera, Barnabasy ary ireo Kristiana Jiosy tany Antiokia teo

andaniny (Gal. 2:11-21; Acts 15:36-41). Paoly anefa hatramin'ny 49 sy 50 no mankaty dia

nandray an-tanana tanteraka ny asa misiona tamin'ny Jentilisa izay nankinina taminy, ary mbola

nananteraka “voyage” misionera roa lehibe tany Asia Minora sy Akaia, Atena ary Korinto.

Tamin'ireo “voyage” izay nataony ireo dia niezaka izy nanagona fanampiana avy tamin'ireo

Kristiana avy tamin'ny Jentilisa ho an’ireo mahantran'ny Fiangonana tany Jerosalema (Rom.

15:26) izay efa nifanekena tamin'ny fivorian'ny Apostoly tany Jerosalema. Talohan'ny

nitondrany ireo fanampiana ireo hoan'ny Jerosalema anefa, tamin'ny 56-57 CE talohan'ny diany

hoany Roma, dia nisy herisetra nihantra taminy avy tamin'ireo Jiosy mpanohitra azy tao amin'ny

Tempoly. Tsy afaka namono azy anefa izy ireo satria nampidirin'ny mpiaro Romana tamponja

izy ho fiarovana azy. Nitoetra tao am-ponja tao anatin'ny roa taona tany Kaisaria Filipo izy

tamin'ny 59-60 CE, ary taorian'izany dia nentina nankany Roma. Tany no nahafatesany ho

maritiora tokony ho tamin'ny 60-62 CE teo eo tamin'ny andron'i Neron Kaisara.

Ireo "donnés" rehetra momba an'i Paoly ireo dia mampandroso hevitra teolojika lehibe.

Voalohany dia avy amin'ny fiainan'i Paoly no ahazoantsika ny tenin'i Karl barth manao hoe:

"ao amin'izy ireo, ao amin'ny fiainany sy ny asany no ahafantaran'ny Fiangonana ny maha-

fikambanan’ny olom-boafidy azy. Ao amin'izy ireo no ahafantaran'ny mambran'ny Fiangonana

tsirairay ny hevitra sy ny tanjon'Andriamanitra tamin'ny nifidianana azy tsirairay" (Church

Dogmatics). Ny fototra eo amin'izay maha-Apostolin'i Jesosy Kristy an'i Paoly dia ny

fanamarinana ny tsy marina (Rom. 4:5; 5:6) izay efa niainany tany Damaskosy (he has already

experienced it on the Road to Damascus). Tsy araka ny nahazatra loatra izany hoe olona ratsy

izay nanohitra ny sitrapon'Andriamanitra tao amin'i Jesosy Kristy ka tokony hatolotra teo

amin'ny fitsarana, dia voavela heloka ary voafidy ho amin'ny fanompoana Apostolika ao

amin'ny finoana an'i Kristy (1 Cor. 9:16; 15:8-10; 2 Cor. 2:14-17). Eo amin'ny fahitana fa ny

Torah sy ny Filazantsaran'i Kristy izay hery roa ara-pivavahana ka namaritra ny fiainan'i Paoly

hatramin'ny voalohany ka hatramin'ny farany no maha-zava-dehibe indrindra an'i Paoly. Ny

fahafantarana ny fifandraisan'ny lalana sy ny Filazantsara no tena hevitra lehibe izay ao an-

damosin'ny teolojiany. Ireo taratasy izay voalaza tery ambony fa tena nosoratan'i Paoly (1

sur 35

Tesaloniana, Galatiana, 1 sy 2 Korintiana, Romana, Filipiana, Filemona) dia ampoizina ho

voasoratra tamin'ny “voyage” misionerany faharoa sy fahatelo ary koa tamin'ny figandrany tany

Kaisaria Filipo na Roma. Ny teolojian'i Paoly voarakitra amin'ireo taratasy ireo dia tsy

systematika ka mifototra amin'ny foto-kevitra iray, fa karazana teolojian'ny misiona izay mijery

ny "horizon" universelle mifototra amin'ny filan'ny Fiangonana izay nanoratana. Ireo taratasy

izay heverina ho “authentique” nosoratan'i Paoly ireo dia manambara fa nandritran'ireo

fanompoana Apostolika nataony ireo, izy dia teolojiana goavana ary ny fampianarany dia

nekena eran'ny Fiangonana rehetra. Nijoro vavolombelona tokoa ny amin'ny Filazantsara izay

nankinina taminy izy tamin'ny alalan'ny fajaliana izay nihantra taminy, fandavana azy,

famonoana. Noho izany, ny fampianaran'i Paoly dia raisina amin'ny heviny ara-teolojika

amin'ny alalan'ny fiheverana ankaiky ireo olana sy ireo "circonstance" samihafa izay natrehiny,

fa tsy ny fanekena an'izany ho zavatra natolotra fotsiny.

CHAPTER 17

NY FIAVIANA SY NY FIANDOHAN'NY TEOLOJIAN'I PAOLY

Mampiady hevitra ihany ny amin'ny fiaviana sy ny fiandohan'ny teolojian'i Paoly, noho

ireto antony roa ireto: Voalohany, ireo taratasin'i Paoly ireo dia "Documents" momba ny

misiona, ka tsy maintsy avy amin'ireo anefa no handinihana ny foto-keviny. Ankoatr'izany, izy

ireo dia mifandray amin'ny toe-javatra maro samihafa teo amin'ny misiona tao amin'ny

piangonana ka noraisina nandrafetana ny tradisionam-pampianarana teo amin'ny Fiangonana

izay naoriny. Matetika dia sarotra be ny fahazoana azy ireo noho ny amin'ireo fomba fisainana

sy fiteny maro izay mifandray ao anatiny. Na dia eo amin'ny fomba fijery ara-tantara aza, dia

be dia be ny fomba izay anatonana ny foto-kevitr'i Paoly. Faharoa, nanomboka tamin'i Augustin

ka hatramin'ny Reformasiona, eny mandraka ankehitriny, Paoly dia mitoetra ho "influent"

hatrany eo amin'ny fampianaran'ny Fiangonana, indrindra fa ny Fiangonana Tandrefana. Ireo

foto-kevi-dehibe tsirairay eo amin'ny Teolojian'i Paoly ireo ary dia tsy maintsy heverina

ankaiky sy hadihadina ary tsikeraina eo amin'ny tontolon'ny fisainana teolojika ankehitriny eo

amin'ny piangonana. Misy dingana telo lehibe eo amin'ny fiheverana ny fihandohana sy ny

fiavian'ny teolojian'i Paoly. Tsy maintsy jerena indrindra aloha ny fijery an'i Paoly ankehitriny,

ka hadihadina sy "evaluena", ary farany dia ho jerena ny vokatr'izany eo amin'ny fijery an'i azy

izay an-dalana amin'izao fotoana izao (ny New Perspective).

Ao amin'ny fikarohana Paolinika any Germania, dia misy hevitra anakiroa izay

mifaninana: dia ny programmatika Soteriolojika-Antropolojikan'i R.Bultmann sy ny fomba

fijery Apokalyptika-Kristolojikan'i E. Käsemann. Ny fanazavan'ireo teolojiana Germana ireo

an'i Paoly anefa, indrindra fa eo amin'ny fanindrian'izy ireo betsaka momba ny fanamarinana,

sur 35

dia efa nandalo tsikera lehibe tamin'ireo teolojiana Amerikana sy Anglisy, ary efa tsy azo

hodian-tsihita intsony izany tsikera izany amin’izao fotoana izao.

R. Bultmann dia namelatra ny fahazoany an'i Paoly eo amin'ny fomba fikarohana

"Systematika-Hermenetika". Aran-tantara dia nanomboka tamin'ny zava-baovao tao amin'ny

antropolijian'i Paoly izy. Fantany tsara ireo "Termes Anthrpologique" izay tena hita mazava ao

amin'i Paoly noho ny amin'ireo sisan'ny Boky ao amin'ny Testamenta Vaovao, toy ny "tena”

(σωμα), “nofo” (σαρκ), “saina” (νους), “fo” (καρδία), ary“fieritreretana” (συνειδεσις). Amin'ny

heviny voalohany indrindra, dia manondro ny tenan'ny olona iray manotolo tsy mivaky izy ireo,

tena, nofo, saina, fo, ary fieritreretana, sns.. eo anatrehan'Andriamanitra na koa eo anatrehan'ny

olombelona. Ao andamosin'izany "Anthropologie Theologique" izany, Bultmann no mahita ny

programa teolojikan'i Paoly. Noheverin'i Apostoly ho fiviliana anthropolojika ny

fieritreretan'ny tena manokana noho ny fiezahany hampifandray an'izany amin'ny olombelona

tsirairay. Avy amin'izany no nandraisan'i Bultmann fehin-kevitra fa ny Teolojia Paolinika dia

tsara indrindra raha adika ho karazana "Anthropologie Theologique". Araka an'i Bultmann, ny

fanamarinana ny mpanota tsirairay dia mbola mitoetra ho ivon'ny teolojia Paolinika. Ny

fanamarinana mantsy dia midika indrindra fa ny mpanota tsirairay dia afaka amin'ny fahotany

noho ny fahasoavan'Andriamanitra maimaimpoana izay mialohan'ny asan'olombelona. Ny teny

hoe : "fanamarianan'Andriamanitra" (δικαοσυνη Θεοῦ) izay miseho matetika ao amin'ny

taratasin'i Paoly (cf. Rom. 1:17; 3:5, 21-26 ; 10:3; 2 Cor. 5 :21 ; Phil. 3:9), araka ny hevitr'i

Bultmann, dia "fanomezan'Andriamanitra, fahamarinana izay atolotr'Andriamanitra ny mino

tsirairay noho ny fanapahan-keviny samirery ao amin’i Kristy.

Hafa noho izany anefa ny hevitr'i E. Käsemann, izay mpianatr'i Bultmann ihany,

mandroso foto-kevitra telo lehibe izy ho fanoherana izany hevitr’I Bultmann izany ao amin'ny

asa exegetikaly sy teolojika izany nataony, izay samy momba an'i Paoly: Ny antropolojian'i

Paoly dia tsy momba ny tsirairay tsy akory araka ny fiheveran'I Kasemann, fa momba ny

olombelona amin'ny fahitany ny tenany ho efa manana sahady ny fifandraisana

amin'Andriamanitra sy amin'ny hafa, ary koa amin'ny hery hafa. Ny fampianarana momba ny

fanamarinana dia marina tokoa fa ivon'ny teolojian'i Paoly, kanefa tsy miresaka ny amin'ny

fahafahan'ny mpanota eo anatrehan'Andriamanitra ihany, fa momba voalohany indrindra ihany

koa ny zon'Andriamanitra ara-dalana izay hita sy tanteraka ao amin'i Kristy ao amin'ny maha-

olombelona feno sy maha-Andriamanitra feno Azy. Ny teny fahamarinan'Andriamanitra dia

milaza indrindra ny hery sy ny fanomezan'Andriamanitra. Noho izany, dia azo adika ho

zon'Andriamanitra manokana na koa fahatokiam-panekena, na koa fanomezana fahamarinana

hoan'ny mpanota tsy marina izany fanamarinana izany. Bultmann dia tsy mijery loatra an'i

Paoly eo amin'ny eskatolojia, fa araka an’i Kasemann kosa dia tsy maintsy jerena ankaiky ara-

sur 35

tantara sady heverina ara-teolojia ny amin'ny fiheveran'i Paoly ny fahakekezan'ny

fahatongavan'ny Fanjakan'Andriamanitra eto amin'izao tontolo izao sy ny fanavaozana ny

zavatra rehetra.

Eo amin'ny fanoherany an'i Bultmann ireo, dia mihevitra i Kasemann fa ny fahazoana

an'i Paoly dia tokony ho avy amin'ny "Anthropologie Theologique" fa tokony ho avy amin'ny

fanantenana Kristolojika sy Eskatolojika. Izy roa ireo dia samy mikendry ny fanavaozana ny

Fanjakan'Andriamanitra eto amin'izao tontolo izao. Amin'i Kasemann, dia tsy mivelatra avy

amin'ny Antropolojia sy soteriolojia ny fisainan'i Paoly, fa ireo zavatra roa ireo kosa dia maneho

ny halalin'ny teolojiany. Ireto mpianatr'i Bultmann roa ireto, dia i Hans Conzelmann sy G.

Bornkamm, dia manohitra an'i Kasemann fa manamafy kosa ny hevitr'i Bultmann sady

mamelatra izany. I Hans Conzelmann dia manindry kokoa ny fiankinan'i Paoly amin'ny lovan-

tsofina izay efa nisy teo amin'ny Fiangonana Voalohany, ary milaza izy fa i paoly dia nandray

ny fampianaram-pinoana avy tamin'ireo 'Formules Credal pre-Pauline" (pre-Pauline credal

formulations) ireo. Manindry arak'izany ny amin'ny, toy an'i Bultmann, lovan-tsofina aran-

tantara eo amin'ny fanazavana ny amin'ny teolojian'i Paoly izy amin”izany. G. Borkmann

indray dia manohy ny hevitr'i Bultmann ny amin'ny fahazoana an'i paoly ao amin'ny tontolo

aran-tantara teo amin'ny fiainany sy ny asany. Mifandray amin'ny fisainan'i Paoly momba ny

misiona izany ka mahafaoka izao tontolo izao manontolo. Amin'izany dia manamafy ny hevitr'i

Kasemann ihany izy, dia ny fomba fijery apokalyptika ny amin'ny eskatolojian'i Paoly.

Georg Eichholz and Otto Kuss dia milaza fa nanamafy orina ny teolojian'i Paoly ireo

lovan-tsofina izay efa noraisiny teo amin'ny Fiangonana talohany ireo. Araka izy roa lahy ireto

dia ny Kristolojia no ivon'ireo lovan-tsofina izay noraisiny ireo, ary amin'ny alalan'izany ihany

no ahazoana ny fampianaran'i Paoly ny amin'ny fanamarinana. Ny finoana sy ny famonjena ny

mpino tsirairay araka izany dia tena fomba fiteny soteriolojika mazava tokoa ao amin'ny

Kristolojikan'i Paoly. Mivelatra avy amin'izany Kristolojia izany ihany koa ny misionany.

Manakaiky ny hevitr'i Kasemann ny hevitr'izy roa lahy ireto, kanefa somary lasa lavitra ihany.

W. G. Kümmel and L. Goppelt dia nanamafy sy nanova ny hevitr'i Kasemann. Izy ireo dia

manindry fa ao amin'ny Kristolojiany sy ny fampianarany momba ny fanamarinana, i Paoly dia

manohy ny tradisiona izay mifototra amin'ny fahazoan'ny Fiangonana tany Jerosalema an'i

Kristy. Nampitaha ihany koa izy ireo ny amin'ny toritenin'ny Apostoly sy ny hafatr'Ilay Jesosy

aran-tantara, ka nilaza fa ny toritenin'i Jesosy momba ny Fanjakan'Andriamanitra dia tanteraka

ara-teolojia taty aorian'ny Paska ao amin'ny toritenin'i Paoly. Ankoatr'ireo voalaza ireo dia

mbola maro ireo teolojiana izay nandinika ny teolojia taorian'izany. I Kümmel dia nanadihady

manokana ny amin'ny toritenin'i Jesosy sy ny tantaran'ny Kristiana voalohany sy ny

fahazoan'izy ireo ny amin'ny lovan-tsofina. Goppelt indray dia nijery manokana ny hevitr'i

sur 35

Schlatter ny amin'i Jesosy sy Paoly. Goppelt dia manakaiky ny hevitr'i Kasemann satria i

Schlatter dia mitovy hevitra amin'i Kasemann ny amin'ny maha-ivon-javatra ny famoronana sy

i Kristy eo amin'ny fahamarinan'Andriamanitra ao amin'i Paoly. Raha fehezina dia izao :

Amin’ny fotony arak'izany dia tsy tena hita loatra ny fironan'ny mpikaroka ny amin'ny hevitr'i

Bultmann sy Kasemann, ny kendren'ireo mpikaroka taty aoriana indrindra dia ny hahalalana ny

teolojian'i Paoly izay mifototra amin'ny tantaran'ny Kristiana voalohany sy ny tantaran'ny

lovan-tsofina izay efa nahazo toerana tao amin'ny sekolin'i Bultmann.

Heverina ho zava-dehibe araka izany ny fandraisana ny fampianarana momba ny

fanamarinana ho ivon'ny teolojian'i Paoly. K. Stendahl anefa tsy manaiky an'izany ary milaza

fa fahadisoana ny manazava an'i Paoly avy amin'ny fomba fijerin'i Lotera ka mandray ny

fanamarinana ho ivon'ny fisainany. Ny mampiavaka an'i Paoly sy i Lotera mantsy dia noho i

Paoly nihevitra ny tenany ho tsy nanantsiny teo anatrehan'ny lalana. E.P Sanders indray ao

amin'ireo boky izay nosoratany dia manambara fa zava-dehibe eo amin'ny fandinihana an'i

Paoly ny fiheverana ny maha-Jodaista azy sy ny fahazoany ny lalana. Aminy dia tsy

fampianarana momba ny fanamarinana ny ivon'ny fisainan'i Paoly fa ny mpino tsirairay amin'ny

maha-ao amin’i Kristy azy.

CHAPTER 18:

PAOLY SY NY LALANA

Anisan'ny mampiady hevitra ny mpikaroka ny amin'ny fampianaran'i Paoly ny amin'ny

lalana. Paoly anefa dia nandray ireo lovan-tsofina momba ny lalana avy amin'ny Testamenta

Taloha sy ny Jodaisma ary Jesosy. Eo amin'ny fanazavana an'izany dia zava-dehibe ny

ahafantarana ny lalana ao amin'ny Testamenta Taloha sy ny “Judaisme Primitive” satria Paoly

amin'ny maha-Fariseo azy dia nahafantatra tsara ny tradisiona araka ny TT sy ny “Judaisme

Primitive”. Zava-dehibe ihany koa ny hahafantarana izay nolazain'i Jesosy ny amin'ny lalana

(Torah). Ary ankoatr'izany dia tsara koa ny hanindriana ny fampianaran'i Paoly manokana ny

amin'izany lalana (Torah) izany sy izay tena fototra iavian'izany. Ny TT sy ny “Judaisme

Primitive” dia mandray ny lalana ho fanomezan'Andriamanitra ka dia feno fisaorana noho

izany. Izany fifaliana izany dia mifototra amin'ny fiheveran'isiraely ny tenany ho vahoaka

voafidin'Andriamanitra manokana, navotana avy tamin'ny fahandevozana tany Egypta, ary

nomena ny lalana tany Sinay. Ka amin'ny maha-olom-boafidin'Andriamanitra azy ireo dia feno

fisaorana izy, ary mianatra ny lalan'Andriamanitra mba hiaina maharitra am-piadanana noho

izany miaraka amin'Andriamanitra. Amin'izany fijery izany dia hita fa ny lalana dia nahazo ny

toerany indrindra teo amin'ny tantaran'Isiraely. Ao amin'ny Didy folo no ahitana voalohany

indrindra ny fahazoan'ny Testamenta Taloha ny amin'ny Lalana, ao amin'izany no

sur 35

anoritsoritana ny fiaim-piainan'ny zanak'Isiraely eo anatrehan'Andriamanitra. Teo

anatrehan'ireo toe-javatra sarotra izay natrehin'Isiraely teo amin'ny tantara tamin'ny taon-jato

faha-9 sy 8 anefa dia nanambara ireo mpaminany (toa andr'i Amosa, Mika, Isaia) fa vokatry ny

fitsaran'Andriamanitra izany noho ny fivadihana tamin'ny lalana. Nivoatra araka izany ny

fiheverana ny amin'ny lalana, ary tamin'ny taon-jato faha-7 dia hita indray ny Boky ny Lalana

tamin'ny endrika Deteronomika. Ka ireo Didy folo ireo dia noheverina ho toy ny

Tenin'Andriamanitra nivantana tamin'Isiraely. Ary izany Boky ny lalana izany (Deoteronomia)

dia manambara amin'ny zanak'Isiraely izay tokony ho fomba fiainany eo

anatrehan'Andriamanitra sady hanavahany ny tenany amin'ny firenen-kafa.

Rehefa lasa babo indray ny zanak'Isiraely tamin'ny taon-jato faha-6, dia noheverina

nodihina indray ny hevitry ny lalana ao amin'ny Deoteronomy. Teo amin'ireo mpisorona, ny

lalana dia natao mba hahamora ny fifandraisan'ny vahoaka amin'Andriamanitra ao amin'ny

fotoam-pivavahana ka hahatonga ny fiainana ho masina eo anatrehan'Andriamanitra (Lev. 17-

26). Kanefa tsy tanteraky ny Zanak'Isiraely izany, ka dia nambaran'i Ezekiela mpaminany fa

Andriamanitra mihitsy no haniraka ny Fanahiny Masina Izay hampandeha ny olony araka ny

lalany (Ezek: 36: 24-28). Taty aorian'ny fahababoana dia lasa lavitra mihoatr'izay ahitana azy

ao amin'ny Pentateoka ny fanambaran'ny Torah. Voalaza ao amin'ireo tradisiona "deutero-

Jeremiaique" araka ny Jer: 31:31-34, Isa: 2.2-5, Micah 4.1-5, Salm 50 ireo, fa avy any Ziona no

ivoahan'ny lalana izay fiadanana eran'ny tany rehetra. Avy amin'izany indrindra no nanavahan'i

H. Gese ny "Sinaitique Torah" sy ny "Zionique Torah". Izany fomba fijery vaovao momba ny

Zionique Torah izany dia mirakitra zavatra efatra : 1) Voalohany dia tafiditra ao anatin'izany

ny Jer : 31:31-34, Ezek 36 : 24-28, Sal 50-51 izay manambara ny amin'ny famoronana vaovao

izay ataon'Andriamanitra amin'ny alalan'ny Fanahiny Masina ka ahatonga ny olony handeha

marina tokoa araka ny lalany. 2) Ny faharoa izay mifandray amin'izany, dia ny fanantenana fa

ho avy ny andro izay handehan'ny zanak'Isiraely amin'ny fiadanana sy handehanany amin'ny

fahamarinana araka ny sitrapon'Andriamanitra. 3) Misy ny fanantenana fa ny Torah izay

nambara tany Sinay dia hahazo heviny vaovao. Tsy ho lalana voasoratra intsony ka ho ezahina

ho tratrarina mantsy izany, fa ho soratan'Andriamanitra ao anatin'ny fon'izy ireo, ka hahaleo

tena izy ireo amin'izany fahalalana an'Andriamanitra ka hanaraka tanteraka ny lalany. 4) Ny

farany dia ny fanantenan'Isiraely ny fiainany feno fiadanana amin'ny hoavy eo ambany

fitondran'ny Mesia, ary ao Jerosalema no ho foiben'izany, ka ny fanambaran'ny Torah dia

mifamatotra indrindra amin'ny tendrombohitra Ziona any Jerosalema. Araka ny Salamo 50 dia

manambara ny sitrapony Andriamanitra, tsy avy amin'ny tendrombohitra Sinay intsony anefa

fa avy any an-tendrombohitra Ziona kosa. Mifamatotra ihany koa amin'ny fanambarana ny

sur 35

fanekena vaovao izany araka ny Jer 31:31-34, ary amin'izany dia hivoaka avy ao Ziona ny lalana

ka hahatonga ny Isiraely sy ny olombelona rehetra hiaina amin'ny fiadanana.

Tamin'ny taon-jato faharoa sy voalohany BCE anefa dia naneho ny

Toran'Andriamanitra vaovao ho fanazavana bebe kokoa ny Deteronomy ny Fikambanana tany

Qumran sy ny Boky ny Jobily, ka ny tanjona tamin’izany dia ny hahatonga ny vahoaka Isiraely

ho masina bebekoa hatrany sy hahatonga azy ireo ho ankaiky kokoa hatrany an'Andriamanitra.

Avy amin'izany koa ny niainan'i Paoly ny lalana tamin'ny naha-Fariseo azy. Ny Torah ary dia

mitoetra ho ilay sitrapon'Andriamanitra masina izay nambara tany Sinay, ary ny fananana azy

dia mampiavaka an'ny vahoaka Isiraely amin'ny firenena rehetra. Eo amin'ny fiheverana an'i

Paoly ho avy amin'izany foto-pisainan'ny TT sy Jiosy momba ny lalana izany, dia azo lazaina

fa tsy maintsy nandinika indray mandeha ny fampianaran'ny lalana izy teo anatrehan'ny

fiantsoan'i Jesosy Azy ho apostoly. Tsy maintsy nandinka i Paoly, tsy ny fahazoan'ny Jiosy ny

lalana ihany fa ny fampianaran'i Jesosy momba ny lalana ihany koa. Paoly dia efa nanatrika ny

vokatry ny fampianaran'i Jesosy teo anatrehan'ny lalana teo amin'ny fanenjehana an'i Stefana,

ary rehefa tonga Apostoly izy dia nahafantatra an'izany fampianaran'i Jesosy tany Damaskosy

sy Jerosalema ary tany Antiokia.

Amin'ny fandinihana marina ny fisainan'i Paoly momba ny lalana, dia tsy maintsy jerena

ireo "Terminologie Paulinique" momba izany lalana izany. Mitovitovy ihany raha ny fisainana

Paolinka sy ny fomba fampiasana lingistika Jiosy ny amin'ny lalana. Ny mampiavaka an’i Paoly

fotsiny dia ny fanaovany ny Torah ho ny lalan'i Kristy, ary koa ny fanaovany ny lalana ho ara-

panahy. Ireo fanazavana ny lalana teo amin'ny Jiosy ary dia hita avokoa ao amin'ireo soratr'i

Paoly ireo. Paoly araka izany dia tsy maintsy nieritreritra indray ny amin'ny lova araka ny

lalana izay nolovany amin'ny Jiosy teo anatrehan'ny fahazavan'ny fanambarana izay natolotra

azy teny an-dalana mankany Damaskosy. Amin'izany fandinihan'i Paoly indray mandeha ny

lalana izany koa no nametrahany ny amin'ny fanantenana momba ny fahatongavan'i Kristy izay

efa ankaiky sy ny fitsarana izao rehetra izao e.g. 1 Thess. 4:13-5 :11 ; Rom. 8:31-39; 13:11-

14). Hijoro eo anatrehan'ny seza fitsaran'Andriamanitra ny olona rehetra, na Jiosy na Jentilisa

ka samy ho tsaraina (cf. 1 Cor. 3 :11-15 ; 2 Cor. 5 :6-10 ; Rom. 14:10-12). Eto ary dia mipetraka

ho “horizon apocalyptique forensic” ny olana izay apetraky ny lalana.

Ao amin'ny fampianarany momba ny lalana ary, dia mitazona ny fanambarana izay

azony teo anatrehan'ny fiantsoan'i Kristy azy i Paoly. Izany fanambarana izany dia tsy maintsy

nahatonga azy tonga mpanda ny finoana Jiosy izay nitokiany teo amin'ny Torah teo aloha. Paoly

araka izany dia manazava ny Torah eo anatrehan'ny fahalalana fa ny voninahitr'Andriamanitra

dia niseho indrindra teo amin'ny tavan'i Kristy nitsangana (2 Cor. 4:6). Izany Kristy izany dia

sur 35

ny Tompo Izay nomen'Andriamanitra manokana ny anarany, ka Izy no andohalehan'ny zava-

boahary rehetra any an-danitra sy ety an-tany, ary koa hatrany ambanin'ny tany rehetra (Phil.

2:9-11). Eo anatrehan'ny fanambaran'Andriamanitra ao amin'i Kristy ary dia tsy dikany intsony

ny fanambarana tany Sinay.

Hatramin'ny fahalavoan'i Adama, ny lalan'Andriamanitra izay tsara sy marina dia tonga

herim-panozonana sy fanamelohana, ary izy no manambara miharihary ny fahotana. Ny

lalan'Andriamanitra izay tsy maharakotra intsony ny ota sady miampanga ny mpanota dia tsy

mahajanona intsony eo anatrehan'ny fahasoavan'Andriamanitra ao amin'i Kristy, fa manompo

ny fahasoavany kosa. Ny lalana dia eo amin'Andrioamanitra mandrakariva, manambara

amin'ny mpanota ny fahotany sy izay mendrika ho azy noho izany fahotany izany, dia ny

fahafatesana. Satria ny mpanota dia afaka mandositra ny fanamelohan’ny lalana noho ny

fanekeny an'i Kristy. Ny lalana dia mitondra ny mpanota ho amin'i Kristy, ka manompo ny

sitrapo masin’Andriamanitra Izay te-haneho famindram-po mandrakariva hoan'ny mpanota ao

sy amin'ny alalan'i Kristy. Amin'ny Jiosy Azy, Jesosy Zanak'Andriamanitra dia teo ambanin'ny

lalana, fa izay nampiavaka Azy tamin'i Adama dia Izy nahatanteraka tsara ny lalana. Nahatoky

koa Izy tamin'ny iraka izay nampanaovin'Andriamanitra Azy, na dia nanameloka Azy aza ireo

mpitarika Jiosy tamin'ny alalan'ny fanombohana Azy tamin'ny hazo fijaliana izay nataon'ny

miaramila Romana. Niaritra fahafatesana teo ambon'ny hazo fijaliana Izy kanefa dia tsy nanana

ota, noho izany dia nahatanteraka ny sitrapon'Andriamanitra hamonjy izao tontolo izao Izy.

Nahavonjy ny mpanota tamin'ny ozon'ny lalana tokoa Izy, ary naharava ny fanjakazakan'ny ota

izay nandray ny tombony hatramin'ny fahalavoana mba hanjaka amin'ny mpanota sy hitondra

azy ho amin'ny fahafatesana. Ny sitrapon'Andriamanitra masina izay nambara tao amin'ny

lalana dia tsy noravan'i Kristy, fa notanterahany kosa, ka ao amin'ny lalan'i Kristy, ilay

didn'Andriamanitra masina, marina ary ara-panahy dia mahazo ny tena endriny farany izay

voambara mazava. Amin’ny alalan’ny herin'ny Fanahy Masina, ny Torah dia miditra ao

ampon'ny mpino an'i Kristy ka mahatonga azy ireo mahataneraka ny didim-pitiavana, izay

fahatanterahan’izany lalana izany.

Ambran'izany fa hafa tanteraka mihitsy ny fahazoan'i Paoly ny lalana amin'izao izy

apostoly izao raha oharina tamin'izy mbola fariseo. Araka ny 2 Korintiana 3:4-18, Paoly dia

mahatsapa ny tenany ho "antitype"-n'i Mosesy izay nametrahana ny fitokisana amin'ny

fanompoan'ny fahamarinana, na fanompoan'ny fanamrinana izay ao amin'ny fanekena vaovao

naorin'Andriamanitra tamin'ny alalan'i Kristy. Ireo “formules Paulinique” momba ny

Fanasan'ny Tompo ireo, dia ny fanekena vaovao no fototra, araka izay voalaza ao amin'ny

Jeremia 31:31-34. Mifono havi-dalina ihany koa izay ambaran'i Paoly Galatiana 6:2, 1

sur 35

Korintiana 9:21, Rom 7:7-8:11, toy izany koa ny Romana 9:31 izay milaza ny Jiosy izay

niezaka nanatratra ny lalan'ny fahamarinana nefa dia tsy nahatratra izany noho ny amin'ny

ezaky ny tenany samirery. Paoly dia mahafantatra ny fampanantenana ao amin'ny Jeremia

31:31-34 sy ny fampianaran'i Jesosy momba ny sitrapon'Andriamanitra. Mino koa izy fa efa

tonga ao amin'ny Fiangonan'i Jesosy Kristy ny fotoana sy ny fahatanterahan'ny fanekena

vaovao, izay ahitana ireo Kristiana mpino ao amin'ny fanambarana vaovaon'ny Torah izay

voafaritry ny Fanahin'i Kristy araka ny nampanantenain'i Jeremia mpaminany. Zavatra mbola

tsy tanteraka teo amin'ny vahoaka Isiraely izany noho ny tsy finoany. Ny

sitrapon'Andriamanitra izay voambara ao amin'ny lalan'i Kristy dia tsy hafa fa izay nambara

tany Sinay ihany, fa saingy nomena lanja kokoa izay tena ivon'izany, dia ny fitiavana. Noho ny

amin'ny fahafatesan'i Jesosy ho fanavotana, ny finoana ary ny batisa, dia tonga miraikitra ao

am-pon'ny mpino ny sitrapon'Andriamanitra ary tonga manana ny fanomezan'ny Fanahy izy

ireo. Tahaka an'i Paoly koa, dia olona eo ambany lalan'i Kristy izy ireo, ary manatanteraka ny

lalan’Andriamanitra masina amin'ny alalan’ny herin'ny Fanahin'i Kristy Izay mitoetra ao

aminy. Amin'i Paoly, ny sitrapon'Andriamanitra ara-panahy dia ambara amin'ny endriny feno

ao amin'i Kristy. Tsy azo jerena amin'ny fomba dialektika anefa ny lalan'i Mosesy ao amin'i

Paoly, fa tsy maintsy jerena amin'ny fomba Biblika-teolojika kosa momba izay hita eo amin'ny

fahasamihafan'ny fanambarana ny sitrapon'Andriamanitra izay hita ho mifandray amin'ny

fomba dialektika ihany. Mbola mitoetra mandrakariva izany sitrapon'Andriamanitra izany, tao

amin'ny saha Edena fahizay, tany an-tehimbohitra Sinay, ary koa ao amin'i Kristy, ka mandray

ny fahatanterahany amin'ny fahafenoany ao amin'ny lalan'i Kristy (Torah of Christ).

CHAPTER 19:

IZAO TONTOLO IZAO, NY OLOMBELONA, NY FAHOTANA

Mifamatotra amin'ny teolojian'i Paoly momba ny lalana voalaza ery ambony ny fijeriny

izao tontolo izao manotolo. Ny lalana sy ny Filazantsara mantsy no itarafany izao tontolo izao

sy ny olombelona eo aminy ary ny fahotana. Ao amin'ny finoana an'i Kristy araka izany no

mampisy lanja ny "cosmologie" sy ny "anthropologie" ao amin'i Paoly. Izao tontolo izao sy

izay rehetra eo aminy dia lazain'i Paoly amin'ireto voambolana manaraka ireto hoe: ny zava-

boahary, izao tontolo izao, ny zavatra rehetra (ny tontolo sy ny olona eo aminy) ary ny fotoana

amin'izao (the present age). Araka an'i Paoly dia samy mila ny famonjen'Andriamanitra izy

rehetra ireo.

Manaraka ny hevitry ny TT sy ny “Judaisme Primitif” ihany koa Paoly ka milaza fa

Andriamanitra no Mpahary, ka mijery amin'ny alalan'izany izao rehetra izao ho zava-

boaharin'Andriamanitra. Noho ny fahalavoan'i Adama anefa, dia tonga teo ambanin'ny herin'ny

sur 35

fahotana sy ny fahafatesana ary ny fahalovana izao tontolo izao, ary dia tonga lavitra

an'Andriamanitra sy teo ambany fitsarany. Raisin'i Paoly ao amin'ny fanazavany avokoa ireo

foto-kevitra Jiosy milaza ny amin'ny fahalavoana vokatry ny fahotan'i Adama. Araka an'i

Paoly, ny fanantenana ny famonjena hoan'ny mpanota sy ny zava-boahary dia ao amin'i Kristy

irery ihany. Teo amin'ny fanarahany ny sitrapon'ny Ray no nandravany ny fahefan'ny ota ka

nanorenany ny fanjakam-pahasoavana. Amin'ny maha-Zanak'Andriamanitra amin-kery sy

Lahimatoa tamin'ny maty Azy, dia hitondra famonjena hoan'ny olona rehetra sy ny zava-

boahary tsy ankanavaka Jesosy, ao anatin'izany Fiangonana. Paoly ary dia mijery izany

fisehoan'ny olom-boavonjy izany amin'ny voninahitra izay hidera ny Mpamorona eo amin'ny

zava-boahary vaovao.

Amin'i Paoly, izao tontolo izao dia anjakan'ny faharatsiana. na ny Jentilisa na ny Jiosy dia samy

eo ambany fahatezeran'Andriamanitra, satria na dia nahafantatra ny lalana aza ny Jiosy dia tsy

mba nahatanteraka an'izany noho ny fahalemeny. Ny mpino an'i Kristy anefa dia hafa noho

izany, efa nandray ny fanomezan'ny Fanahy Masina izy ireo, noho izany dia afaka mahafantatra

an'i Kristy sy Ilay Andriamanitra Mpahary ary ny sitrapony izay tsara sady ankasitrahana no

marina. Araka an'i Paoly dia tsy mandositra izao tontolo izao ny mpino an'i Kristy, fa miaina

eo anivon'izao tontolo izao kosa, dia izao tontolo izao izay ratsy sy feno fahotana sady

anjakan'ny Satana ka voatendry hoan'ny fitsaran'ny fahatezeran'Andriamanitra amin'ny andro

farany, kanefa ireo mpino an’i Kristy ireo dia midera an'Andriamanitra Mpahary sy Kristy Izay

Mpanalalana sy Mpanavotra. Zavatra roa arak'izany no neken'ny Fiangonan'i Paoly teo amin'ny

fotoam-pivavahana: 1) Ny sitrapon'Andriamanitra Mpahary Izay mamonjy no mamaritra ny

toeran'izao tontolo rehetra izao ao amin'i Kristy sy amin'ny alalan'i Kristy hatramin'ny

voalohany indrindra, 2) Ao amin'i Kristy, Izay nandrava ny fanjakan'ny ota tamin'ny

nahafatesany, no ahitana ilay tena endrik'Andriamanitra marina sy izay toetrany marina tokoa

amin'ny maha-lahimatoa tamin'ny maty Azy. Ny endrik'izao tontolo izao izay hita amin'izao

fotoana izao dia tsy ho hita intsony tsy ho ela, satria teo amin'ny asa fanelanelanany teo amin'ny

famoronana, Jesosy dia efa nanendry izao tontolo izao ho amin'ny fahafahana avy amin'ny

fahafatesana sy homem-boninahitra; ary ny Kristiana no hanambara izany amin'izao tontolo

izao, dia ny amin'ilay famonjena ho avy izay efa miposaka sahady.

Ny antropolojia dia tafiditra ao anatin'ny fampianaran’i Paoly momba ny famoronana.

Araka ny heviny dia zava-dehibe amin'Andriamanitra ny olombelona ka antony nanolorany ny

Zanany ho azy, ary noho ny amin'i Kristy dia hamarinin'Andriamanitra sy homeny voninahitra

izy. Amin'i Paoly dia mizara roa ny olombelona, dia ny Jiosy sy ny Jentilisa. Mihazona an'izany

fomba fijerin'ny TT sy ny Jiosy izany izy na dia Apostolin'i Kristy aza. Ny fahasamihafana eo

amin'ny Jiosy sy ny Jentilisa izay nifototra teo amin'ny fifidianan'Andriamanitra manokana ny

sur 35

Jiosy dia tsy midika fa tsy nisy vokany teo amin'izy roa tonta ny fahalavoan'i Adama sy ny

herin'ny fahotana, fa samy mijija ny vokatr'izany izy roa ary samy hahafahana ao amin'Ilay

Zanak'Andriamanitra irery ihany Izay nijaly sy maty hanavotra mba hanao ny olona ho olom-

baovao. Paoly araka izany dia mampifandray ny Genesisy 1:26-27; 2:7 and Mark 10:45 ka

milaza an’i Kristy amin'ny alalan'izany ho Ilay Adama farany. Na dia miteny momba izao

tontolo izao sy ny famoronana aza i Paoly amin'ny ankapobeny, ny famelabelarany momba ny

olombelona (anthropologie) dia ao anatin'ny famelabelarany momba ny famonjena indrindra

(Soteriolojia). Azo ambara araka izany (miaraka amin'i Kasemann) fa ny anthrolojia no tena

fototra izay mitondra ny teolojian'i Paoly manotolo.

Amin'ireo mpanoratra rehetra ao amin'ny TV, dia i Paoly indrindra no tena maneho ny

olombelona ho zava-boahary lavo ao amin'ny fahotana sy ho olom-baovao ao amin'i Kristy, ao

amin'ireo terms antropolojika ireo no ahitana an'izany. Ny voambolana izay ampiasain'i Paoly

betsaka indrindra izay hilazany ny olombelona dia ny “το σωμα” (ny tena), ary raha jerena ny

fampiasan'i Paoly izany dia azo lazaina, araka ny hevitr'i Bultmann, fa ny olombelona dia tsy

manana “σωμα” fa izy mihitsy no “σωμα”. Ao anatin'ny “σωμα” ny “μελη”, izay samy

ampiasain'i Paoly ilazana ny tena. Ao amin'ny konteksta telo lehibe no ampiasain'I Paoly ny

hoe “το σωμα”: ny olombelona ivelan'ny maha-mpino azy, ny olombelona amin'ny mpino azy

(hoan'izay mino izany), ny olombelona mpino ao amin'ny fanantenany ny fitsanganan'ny tena

amin'ny maty. Araka an'i Bultmann, ny olombelona dia antsoina hoe: “σωμα” noho ny amin'ny

maha-tompona'andraikitra azy amin'izay rehetra ataony sy noho ny fifandraisany amin'ny

tenany manokana. Mitovy hevitra amin'izany koa Kasemann. Araka an'i Paoly, napetraka teto

amin'izao tontolo izao ho “σωματά” ny olombelona hatramin'ny fahalavoan'i Adama. Kanefa

dia ahafahana avy amin'izany ota izany sy ny ziogan'ny fahafatesana izy ireo, ary i Kristy no

hanafaka azy ireo amin'izany ka hamindra azy ireo ho amin'ny fanompoan'ny fahamarinana,

dia ny sitrapon'Andriamanitra.

Miaraka amin'ny noun “σωμα” ny hoe “σαρκ” ao amin'i Paoly, izay samy ilazany ny

tena avokoa. Fa izay tsy mampitovy azy roa dia izao: ny “σαρκ” dia ampiasaina hilazana ny

"tena" sy ny “toetran'olombelona amin'ny ankapobeny” ary ny “toetrany amin'ny maha-

mpanota azy”, raha lazaina eo amin'ny kontekstan'ny etika. Amin'ny teny Hebreo dia ny teny

hoe: “רׁשב” no nadikana izany, ary ao amin'ny TT dia hilazana ny nofon'ny olombelona sy an'ny

biby izany, dia eo amin'izay mampiavaka azy amin'Andriamanitra indrindra (Deut. 5:26; Pss.

56:4 [MT 56:5]; 78:38-39; Job 34:14-15). Ampiasain'i Paoly ihany koa izany teny izany,

hilazany ny olombelona amin'ny maha-mpanota azy eo anatrehan'Andriamanitra Mpahary. Hita

indrindra izany eo amin'ny fampiasan'i Paoly ny foma fiteny hoe: “κατα σαρκα” (araka ny nofo)

izay hanondroany ny fomba fiainan'ny olona tsy mifanaraka amin'ny sitrapon'Andriamanitra.

sur 35

Mitovy amin'izany koa ny hoe: “εν σαρκα” (ao amin'ny nofo). Ny terma atnhropolojika hafa

izay setry ny “σαρκ” dia ny “πνευμα” (miverimna in-146 ao amin'ny Pauline Corpus). Ny

“πνευμα” dia milaza ilay fiainana izay atolotr'Andriamanitra ny olombelona (cf. 1 Thess. 5:23;

1 Cor. 7:34; 2 Cor. 7:1; Rom. 1:9; 8:15). Mifandray ankaiky amin'ilay term hoe: “ψυχή” izany,

izay midika hoe: “fanahy” (soul). Ny “πνευμά” koa anefa dia milaza ny amin'ilay

herin'Andriamanitra masina izay mihazona ny olombelona ao amin'i Kristy (Gal. 4:6; 1 Cor.

2:12; 3:16; 12:4-11; 2 Cor. 1:22; Rom. 8:15-16, etc.). Miseho ho setry ny “σαρκ” ny “πνευμα”

amin'izay, ka ny fiainana “κατὰ πνευμα” (araka ny Fanahy) dia mifanohitra amin'ny fiainana

“κατα σαρκα” (araka ny nofo). Izany fiaianana araka ny Fanahy izany dia tsy hafa fa ilay

fiainana araka ny hery sy ny sitrapon'Andriamanitra sy Kristy, ka izany no hilazan'i Paoly azy

indraindray ho ilay fiainana araka an'i Kristy, “κατὰ Κυριον” (2 Cor. 11:17).

Ankoatr'izany dia milaza ny amin'ny fieritreretana koa Paoly, dia ny “συνειδεσις”. Tsy

mba hita ao amin'ny LXX izany terma izany, afa-tsy ao amin'ny Boky ny Fahendrena ihany

Eccl. 10:20; Sir. 42:18, ary tsy misy terma mitovitovy amin'izany ao amin'ny Hebreon'ny T.T.

Io terma io anefa dia miseho sy hita teo amin'ny literatiora grika efa hatrany amin'ny

fiandohan'ny taon-jato fahadimy, eo amin'ny fampiasany an'izany voambolana izany ary dia

asehon'i Paoly fa Jiosy helenistika ny tenany ary koa kristiana. Ity terma ity aminy dia milaza

ny amin'ny olombelona izay mahalala tsara sy afaka manavaka ny tsara sy ny ratsy (1 Cor. 8:7-

12; 10:25-29; Rom. 2:15; 9:1; 13:5).

Ireto manaraka ireto dia mbola anisan'ireo term antrolojika izay ampiasain'i Paoly: 1.

Ψυχή (fanahy), izay mifandray amin'ilay teny hebreo hoe “nephesh”. Ao amin'i Paoly dia

manambara ny olombelona amin'ny maha-zava-boahary azy, izay manana toe-po sy aina avy

tamin’Andriamanitra izany vomabolana izany (cf. 1 Thess. 2:8; 2 Cor. 1:23; 12:15; Rom. 2:9;

13:1; 16:4). 2. Ankoatr'izany dia ao koa ny “νους” sy ny “νουμα” (ny saina), izay manambara

ny amin'ny fahaizan'ny olombelona sy ny fahalalany izay mivoatra hatrany na koa ny “raison

de l'homme”. Araka an'i Paoly dia afaka hajambaina ity (2 Cor. 4:4; Rom. 1:28), na koa tena

malemy ka tsy afaka manao ny sitrapon'Andriamanitra (Rom. 7:23, 25), kanefa na dia izany

aza, dia afaka ho toerana izay hiasan'i Kristy izy, ary amin'izany dia hahalala ny tsara sy afaka

hivelona araka izany (Rom. 12:2; 1 Cor. 14:14-19). 3. Ny fahatelo dia ny ή καρδια (ny fo), ao

amin'i Paoly, ny heviny dia toy ny heviny ao amin'ny TT ihany ka milaza indrindra ny foiben'ny

maha-olona manotolo. Ny καρδια no ilay toerana ao amin'ny olona izay ahafahany

hifaneraserany amin'Andriamanitra izay mahita ny ao am-po rehetra (1 Thess. 2:4; 1 Cor. 4:5;

Rom. 8:27). Izy ihany koa no toeran'ny sitrapo (1 Cor. 4:5; 2 Cor. 8:16) sy ny fihetseham-po (2

Cor. 2:4; 6:11; Phil. 1:7; Rom. 9:2). Raha ny olona no mivelona amin'ny tsy finoana, dia ny

fony no maizina sady feno izao filana rehetra izao (Rom. 1:21, 24), mafy sady koa tsy mibebaka

sur 35

(Rom. 2:5). Fa hoan'ny mino kosa, ny fony dia feno ny Fanahy Masina sy ny fitiavana

an'Andriamanitra ary toerana hoan'ny finoana (Gal. 4:6; 2 Cor. 1:22; Rom. 5:5) (Rom. 6:17;

10:9-10).

Amin'ny alalan'ny fampiasany ireo terma atnthropolojika ireo, dia asehon'i Paoly fa ny

olombelona no zava-boahary miavaka indrindra amin'ireo zava-boaharin'Andriamanitra izay

afaka ho tonga tokoa amin'ny tanjona marina tamin'ny nahariana azy amin'ny alalan'izay

anafahana azy avy amin'ny herin'ny fahotana. Ao amin'ireo mpanoratra ny TV rehetra, dia i

Paoly no miavaka indrindra amin'izany fanehoana izany. Anisan'ny fototra lehibe ahazoana ny

teolojian'i Paoly ny fisainany momba ny fahotana, ary misy fototra telo lehibe izany fomba

fiheverany momba ny fahotana izany: 1. Paoly dia efa nahafantatra ny tantara ao amin'ny

Baiboly, dia ao amin'ny Genesisy 3:1-24 izay milaza ny amin'ny fahalavoan'i Adama sy ireo

teksta izay milaza momba ny fahotana izay efa nohazavaina teo amin'ny Jodaisma (ohatra

Salamo 51). 2. Teo amin'ny Jodaisma izay niavian'i Paoly dia ny Torah no hitsarana ny olona

ka hanamelohana azy ho mpandika lalana sy mpanota, ary araka ny Romana 5: 13,20 dia izany

torah izany no mampiharihary ny fahotana sy ny maha-mpandika ny sitrapon'Andriamanitra ny

olombelona ka mendrika ho eo ambany fitsaran'Andriamanitra. 3. Ankoatr'izany, Paoly tenany

dia efa nahita fa na dia ny fahazotoana masina momba ny lalana, izay nampiavaka azy sy ireo

Jiosy namany (Gal. 1:14; Rom. 10:2), dia manohitra ny asam-pamonen'Andriamanitra ao amin'i

Kristy. Paoly dia efa nahita teo amin'ny tenany sy teo amin'ny teksta biblika fa ny ota dia hery

manokana izay ivelany sy ambon'ny olombelona, ary azo fehezina toy izao izany: Ny fahotana

araka ny soratr'i paoly dia tafiditra teto amin'izao tontolo izao tamin'ny alalan'i Adama ary

nolovan'ny taranaka rehetra antsitra-po noho ny amin'ny Adama izay nandika ny

sitrapon'Andriamanitra nandositra an'Andriamanitra ka niezaka nivelona irery tamin'ny

herin'ny tenany.

Terma samihafa no ampiasain'i Paoly handroana ny fahotana: “αι αμαρτιαι” (sins) (1

Thess. 2:16; Gal. 1:4; 1 Cor. 15:3), “τα ἀμαρθεματα” (sins) (Rom. 3:25), “τά παραπτωματα”

(trespasses) (2 Cor. 5:19; Rom. 4:25), “αι παραβασισ” (transgressions) (Gal. 3:19; Rom. 2:23;

4:15). Amin'ireo rehetra ireo dia ny ἀμαρτια no ampiasain'i Paoly izay hanondroany ny

"personofication"-n'ny fahotana, ka hilazana azy ho hery manokana ivelan'ny tenan'ny

olombelona (cf. Gal. 3:22 and throughout Rom. 5:12-8:10). Mazava izay lazain'i Paoly ao

amin'ny Romana 5:21 fa ny ota dia nanjaka tamin'ny olona rehetra ary dia nahatratra ny olona

rehetra koa ny fahafatesana, ary ao amin'ny Galatiana 3:22, 4:5 sy ny Romans 6:16, 20; 7:14

dia ambarany fa ny ota dia hery manandevo. Hatramin'ny naha-Apostoly an'i Paoly teny an-

dalana mankany Damaskosy, dia tsy nitovy fijery tamin'ny Jiosy namany taloha intsony izy

izay nilaza fa ny olona hatramin'ny fahalavoan'i Adama dia mbola afaka manana sitrapo afaka

sur 35

sy manana hery mandositra ny fahotana amin'ny fanarahana sy ny fanatanterahana ny Torah.

Fa amin'i Paoly dia i Kristy irery ihany no afaka manafaka ny olona avy amin'ny herin'ny

ota satria Izy irery no afaka nandresy ny fanjakan'ny ota (Rom. 5:15-21; 8:3-4). Ny fisehoan'ny

fahalavoana amin'ny fahotana araka an'i Paoly dia ny fahalovana sy ny fahafatesana izay

nahatratra ny voahary manotolo hatramin'ny fahalavoan'i Adama (cf. 1 Cor. 15:26, 56; Rom.

5:12-21; 8:20). Izao rehetra izao ary dia eo ambany fitsaran'ny fahatezeran'Andriamanitra izay

efa hitan'ny Apostoly fa ho tonga tsy ela (cf. 2 Cor.5:10; Rom. 2:16; 14:10 with Dan. 7:26-27;

12:2-3; 1 En. 91:11-14). Ny mpanota dia hijoro eo anatrehan'Ilay Andriamanitra Mpitsara

amin'ny maha-fahavalony azy (ekthroi) (cf. Rom. 5:10 with Pss. 37:20; 68:22; 74:18; 92:10,

etc.), satria ny nofo izay anjakan'ny ota dia fahavalon’Andriamanitra (Rom. 8:7). Ny fahotana

dia tsy mitondra ny mpanota ho amin'ny fitsarana ihany, fa mahatonga azy ho mpanohitra

an'Andriamanitra indrndra koa; ary raha tsy i Kristy no manafoana ny sazin'ny fitsaraa izay ho

entin'izany ota izany, dia fijaliana sy fahafatesana mandrakizay no miandry mpanota (cf. Rev.

20:14-15; 2 Thess. 1:9). Izany no tambin'ny ota, araka ny Romana 6:23.

Araka ny 1 Corinthians 5:1-13; 6:1-8; 11:27-31, Paoly koa dia miresaka ny amin'ny

olan'ny fahotana eo amin'ny Kristiana. Ambarany ao amin'ny Romana 7:7-25 sy 8:1-17 fa tsy

afaka tanteraka amin'ny ota ny Kristiana hatramin'ny fahafatesana. Na izany anefa, dia mazava

araka ny Galatiana 3:26-28; 4:4-6; 1 Corinthians 6:11; 12:13; 2 Corinthians 5:17; Romans 8:3-

4, fa ny Kristiana izay efa natao Batisa ka nandray an'i Kristy amin'ny finoana dia tsy mba

mitovy amin'ny tsy mpino. Mbola mivelona eo amin'ny nofo izy ireo ka noho izany dia mbola

iharan'ny fakampanahy samihafa, sady mbola malemy. Na izany anefa dia tsy manan-kery

aminy intsony sy ny fahafatesana (Rom. 6:9, 14), ary tsy tahaka ireo tsy mpino izy ireo any

amin'ny fitsarana farany satria manana an'i Kristy ho Mpanelanelana izy ireo (cf. 1 Cor. 3:15;

5:5; Rom. 8:31-39). Hazavain'i Paoly koa fa ao amin'i Kristy ny Kristiana dia olom-baovao, ary

noho izany dia afaka manohitra tsara fakampanahy ho amin'ny fahotana amin'ny alalan'ny

herin'ny Fanahy Masina (Rom. 8:9-13; Phil. 2:12-13).

CHAPTER 20

KRISTY, FARAN’NY LALANA

Ny Kristolojia, dia azo lazaina fa ivon’ny teolojian’I Paoly. Zavatra roa no tokony ho

ao an-tsaina rehefa miresaka anizany ivon’ny teolojia Paolinika izany. Ny voalohany dia ny

zavatra izay nampahitan’i Kristy azy teny an-dalana ho any Damaskosy, izay nahazoany

fahalalana ny Kristolojia izay efa nivelatra tao amin’ny Fiangonana tany Damaskosy,

Jerosalema, ary Antiokia. Ny faharoa izay vokatr’izany dia ny tsy maintsy hanavahana tsara ny

lovan-tsofina sy ny fanazavan’ny tenany manokana ny amin’izany Kristolojia izany. Rehefa teo

sur 35

an-dalana andeha hanenjika ny Fiangonana Kristiana ilay Paoly fariseo, dia niseho taminy

tamin’ny voninahitr’Andriamanitra Ilay Kristy nasandratra (Gal. 1:11-17). Ilay Jesosy avy any

Nazareta Izay voahombo tamin’ny hazo fijaliana, ary notompoin’ireo Kristiana ho Tompo sy

Mesia nasandratr’Andriamanitra, Izy ihany koa no fototra sy anton’ny fanakianan’I Stefana sy

ny ekipany ny Tempoly sy ny Torah (cf. Acts 6:11-14), no niseho tamin’i Paoly ilay mpanenjika

teny an-dalana mankany Damaskosy ho Ilay Zanak’Andriamanitra amin-kery (Rom 1:4).

Fantatr’i Paoly tamin’ny alalan’izany fa eo anatrehan’ny voninahitr’Andriamanitra eo

tavan’Ilay Kristy nisandratra dia tsy misy dikany intsony ny voninahitry ny Torah izay

notompoiny teo aloha (cf. 2 Cor. 3:7-18; 4:5-6). Tsapan’i Paoly tamin’izany koa fa tsy

mitondra famonjena ny fiarovana ny Torah, fa ny finoan’ireo Kristiana an’Ilay Κύριος Ἰησοῦς

Χριστός ihany. Hatramin’izany fanambarana vaovao taminy izany dia nitory an’I Kristy ho

Ilay faran’ny lalana I Paoly (τέλος νόμου) mba ho fahamarinana hoan’izay rehetra mino

(Romana 10: 4). Ny fomba izay itoriana an’i Kristy ho Ilay hany ahazoana ny

fahasoavan’Andriamanitra, ho Ilay Tompo nisandratra, ary ho Ilay faran’ny lalana no

nanamarika indray ny fomba fijerin’ny Apostoly Paoly an’i Kristy hatramin’izany raharaha tao

Damaskosy izany, ary ny misionan’ny Fiangonana izay nejehiny teo aloha dia tohanany

ankehitriny. Izany Fiangonana izany dia efa nanana ny fanekem-pinoana Kristolojika izay

mihazona ny fampianaran’Ilay Jesosy aran-tantara. Izany fanekem-pinoana Kristolojika teo

amin’ny Fiangonana talohany izany dia voarain’i Paoly, ary izany dia narafiny indray mandeha

tao amin’ny toriteniny sy tao amin’ny fampianarany.

Ilay “Tradition Christologique” izay noraisin’ny Apostoly dia natolony koa tamin’ny

fomba mnokana tamin’ny alalan’ireo “citations” izay tena manan-karena tokoa ao amin’ny

fotony. Noraisin’I Paoly avy tamin’ireo Fiangonana Helenistika izany izay Fiangonana

talohan’I Paoly nanana ireo “Formule” Kristolojika ireo izay efa hita ihany koa tao amin’ny TT

milaza an’I Kristy ho Ilay Mesia, Mpanompo mijaly, ary Ilay Κύριος nasandratra ho eo an-

tanana ankavanan’Andriamanitra ary hanorina ny Fanjakan’Andriamanitra. Ao amin’ny

Kristolojiany anefa dia tsy miankina amin’izany lovan-tsofina Kristolojika izany izany ihany

Paoly, fa izy tenany koa dia tonga tompon’andraikitra tamin’izany (proponent).

Eo amin’ny fijerena feno ny lovan-tsofina Kristolojika ao amin’I Paoly, dia tsy maintsy

jerena ankapobeny ny amin’ny teolojia izany. Tamin’ny fihaonany tamin’i Kristy nisandratra

teny an-dalana mankany Damaskosy dia nahatsapa voalohany indrindra ny

fahasoavan’Andriamanitra Izay namonjy azy Paoly (Roma 15:7), ary nahatsapa ihany koa fa

voahantso ho Apostoly (cf. 1 Cor. 15:10; 2 Cor. 2:14; Rom. 1:5). Talohan’ny nitoriany ny

sur 35

amin’ny Filazantsara momba ny “Teny Fampihavanana” anefa (λογός τῆς καταλλαγῆς, 2 Kor

5:19), dia izy tenany mihitsy no efa nahatsapa tamin’ny tenany fa Andriamanitra tao amin’i

Kristy sy tamin’ny alalan’i Kristy no nampiahavana ny mpanota Taminy sy nanamarina azy

izay mpanota. Izany fahatsapana izany no nanomana azy teo amin’ny toriteny ampahibemaso

izay nataony sy ny fampianarany momba an’I Kristy. Nakambany tamin’ny lovan-tsofina

momba an’i Kristy izay noraisiny tamin’ny Fiangonana talohany, (araka izay voalaza tery

ambony), ary dia tonga fanalahidy fototra teo amin’ny Kristolojiany sy ny Kristolojia tao

amin’ireo Fiangonana rehetra izay naoriny izany. Toy izao no fizotr’izany Kristolojia izany:

Andriamanitra dia nanambara ny tenany tamin’ny voahariny hatramin’ny voalohany, tamin’ny

alalan’Ilay Mpanelanelana tamin’izany fahariana izany, dia I Kristy (1 Kor 8:6). Rehefa tonga

ny fotoan’andro, izany Andriamanitra izany dia naniraka ny Zanany teto amin’izao tontolo izao

hamonjy izao tontolo izao tamin’ny nahafatesany (Gal 4:4). Ny fampihavanana sy ny

fanamarinana amin’ny alalan’ny fahafatesam-panavotan’i Jesosy Kristy dia

asan’Andriamanitra irery ihany satria: “Izy ao amin’I Kristy no nampihavana izao tontolo izao

Taminy (2 Cor. 5:19; cf. 18-21); Izy no nanolotra an’i Kristy noho ny fahadisoantsika sy

nanangana Azy indray ho fanamarinana antsika (Rom4:25); Izy koa no nanadratra Azy sy

nanome Azy ny Anarana Ambony indrindra, hoe: “Tompo” (Filipiana 2: 9-11); Izany

Andriamanitra izany ihany no nanambara an’i Kristy nisandratra tamin’I Paoly teny an-dalana

hoany Damaskosy ary niantso azy ho Apostoly (Gal. 1:15-16; 2 Cor. 2:14-16; 4:5-6). Noho

izany ny Filazantsaran’ny famonjena izay napetraka tamin’i Paoly dia ny

Filazantsaran’Andriamanitra momba an’i Jesosy Kristy (Rom 1: 1-6). Amin’ny alalan’Ilay

Kristy nisandratra, no hanorenana ny Fanjakan’Andriamanitra (1 Kor 15:23-28), amin’ny

fiavian’I Kristy no hanorenana izany izany Fanjakana izany, ary ny fananetam-pamonjena

tamin’ny vahoaka Isiraley dia ho tanteraka (1 Kor. 15: 23-28; Rom. 11: 25-32); any amin’ny

fitsarana farany, Kristy dia hanelanelana ny mpino (Rom. 8:33-34) araka ny

sitrapon’Andriamanitra Izay manamarina ny mpanota (Rom.4:5;5:6). Amin’ny farany dia I

Kristy no hitondra ny fianakaviamben’ny mpino ho amin’ny fiderana an’Andraiamanitra feno

sy tanteraka ao amin’i Kristy sy amin’ny alalan’i Kristy (Rom.11:32; 1 Kor. 15:28). Hita araka

izany rehetra izany fa ny Kristolojian’I Paoly dia mahafaoka ny asam-pamonjen’Andriamanitra

rehetra, izay voarafitra amin’ny fomba “Theocentrique” sy “Soterilogique”.

Azo zaraina telo izany rafitra izany: Ny voalohany dia ny fisian’i Kristy talohan’izao

rehetra izao (preexistence of Christ) sy ny asa fanelanelanany teo amin’ny famoronana. Eto no

manomboka ny “movement” voalohany, dia ny fanirahan’Andriamanitra ny Zanany teto

amin’izao tontolo izao. Ny “movement” faharoa dia ny fanatanterahana ny asa fampihavanana

sur 35

sy fanamarinana tamin’ny alalan’ny fahafatesan’i Kristy teo Ambony hazo Fijaliana sy ny

fitsanganany. Ary ny “movement” fahatelo dia ny fanandratana an’i Jesosy Kristy sy ny asany

izay mitondra ho any amin’ny fahatanterahana feno sy tanteraka. Ny tanjona sy ny hiafara’ny

misionan’i Kristy sy asan’i Kristy ary dia ny hanompoana an’Andriamanitra ao amin’ilay

Fanjakan’Andriamanitra tanteraka. Raha aravona izany rehetra izany dia izao: Paoly dia

mampianatra antsika fa Jesosy Kristy dia Ilay Mesia Zanak’Andriamanitra sy Mpampihavana

Izay manorina ny fahamarinan’Andriamanitra ka mitondra famonjena sy fahatanterahana

hoan’ny Isiraely sy ny Jentilisa ary ny voahary manotolo.

CHAPTER 21

NY FILAZANTSARA, FANAMARINANA, ARY NY FINOANA

Ireto foto-kevitra telo ireto: Ny Filazantsara, ny Fanamarinana, ary ny Finoana

(εὐαγγέλιον, δικαίωσις, πίστις) dia manondro ny fon’ny teolojia misionan’i Paoly. Ireo mantsy

no mandrafitra ny hafatry ny famonjena izay toriany. Raha fehezina kely aloha izay voalaza

tery amin’ny chapitre teo aloha, dia izao: raha mbola nanenjika ny Fiangonana i Paoly teny an-

dalana hoany Damaskosy, dia nihaona tamin’Ilay Kristy nisandratra Ilay faran’ny lalana

(Rom.4:10), ary voahantso ho Apostoly sady nametrahana fitokisana amin’ny fitoriana ny

Filazantsara (Rom.1:5), ka hatramin’izany dia nitory ny Filazantsara izy (1 Kor. 9:16). Ao

amin’izany no hametrahan’i Paoly ny “accent” fototra eo amin’ny Filazantsara izay toriany izay

mifototra amin’ny fanazavana Kristolojka ny fahafatesan’i Jesosy teo ambony hazo fijaliana sy

ny fitsanganany. Izy dia matetika mampifandray an’izany amin’ny fanekem-pinoana sy ireo

“Formule Christologique” izay efa nivelatra teo amin’ny Fiangonana talohany. Kanefa na dia

izany aza, dia namolavola azy ihany koa ny fahatsapana manokana teo amin’ny fiainany ka

nitoriany an’i Kristy amin’ny fomba mitsikera hatrany ny Torah.

Araka ny Galatiana 1: 11-23, 2 Korintiana 4:1-6, ary ny Romana 1:1-5, Paoly dia

manambara fa ny Filazantsarany dia avy amin’ny fisaintsainan’ny olona fa

fanambaran’Andriamanitra taminy tamin’ny alalan’ny fisehoan’i Jeosy Kristy. Ary noho izany

dia tsy maintsy manompo sy mitory Ilay Filazantsara Izay nambara taminy izy (Rom.15:16).

Ny Filazantsaran’Andriamanitra (εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ) (Rom.1:1) izay torian’ny Paoly

Apostoly dia miasa ho Tenin’Andriamanitra velona (1 Thess. 2:13; 2 Cor. 4:4-6; 5:20). Paoly

tenany dia mitory tokoa an’izany Filazantsara izany. Ao amin’izany no ahitany koa ireo

Apostoly sandoka izay mitory Filazantsara hafa izay tsy avy amin’Andriamanitra (cf. Gal. 1:6-

9; 2 Cor. 11:2-4.13-15). Na dia nisy teo amin’ny “Culte Imperiale” tamin’izany fotoana izany

aza ny atao hoe: “filazana na fanambarana vaovao mahafaly”, ny Filazantsara na ny Vaovao

Mahafaly Izay torian’I Paoly kosa dia hafa tanteraka, satria Filazantsaran’Andriamanitra

sur 35

momba an’i Jesosy Kristy no niantsoana azy ho toriana tamin’ny nisehoan’i Kristy Ilay

nisandratra taminy (1 Cor. 15:1-11).

Raha akambana ny “declaration programatique” ao amin’ny Romana 1:16-17 sy ny

fanazavan’i Paoly ao amin’ny Romana 3:21-26, dia hita fa ny Filazantsara dia hafatra momba

ny fanamarinana ny tsy marina (Rom. 4:5; 5:6). Izany fahazoana ny fanamarinana izany dia

mifandray amin’ny fahatsapana manokana teo amin’ny fiainany tamin’ny fiantsoana azy ho

Apostoly ary indrindra ny toetran’ny teolojia misionany. Ny fanamarinana ihany koa dia

manana fototra aran-tantara sy tradisiona teo amin’ny Finagonana talohan’i Paoly izay nivelatra

avy tamin’ny toritenin’i Jesosy fony mbola tety an-tany sy ny fanambaran’ny Soratra Masina.

Ny terminolojia ao amin’i Paoly izay nilazana ny fanamarinana dia mifototra ao amin’ny TT

sy ny fanantenana eskatolojika teo amin’ny Jodaisma. Araka ny 2 Korintiana 5:10 sy Romana

14:10, izy dia mahita ny fitsarana farany ho efa ankaiky, ary ny fampianarany momba ny

fanamarinana dia jerena ao anatin’izany fanantenana ny hiavian’ny andro farany izany. Manana

hevitra lehibe ao amin’izany ny fanamarinana satria ao amin’izay no ahitana ny Jiosy sy ny

Jentilisa hijoro eo anatrehan’ny seza fiandrianan’Adriamanitra amin’ny fitsarana farany, ary

hiditra ao amin’ny Fanjakan’Andriamanitra, rehefa afaka ny fitsarana.

Raha ny amin’ny finoana kosa no lazaina, dia azo ambara fa i Paoly no manindry

indrindra ny amin’izany raha oharina amin’ireo mpanoratra hafa ao amin’ny TV. Ary izany dia

tsy hafa fa ny finoana an’i Kristy izay miseho ho setry ny fiainana teo ambanin’ny lalana na

koa ny fiainana teo amin’ny faha-jentilisana. Amin’ireo terms izay ampiasainy momba ny

finoana ireo, dia hita fa mampifandray izany hatrany amin’ny foto-kevitra izay nivelatra teo

amin’ny Fiangonana talohany izy, ary matetika dia miverina mankany amin’ny TT. Raha

maneho ny finoana (πιστεύειν) i Paoly ary ny asa (ἐργάζεσθαι) ho setr’izany, sady koa milaza

ny amin’ny finoan’ Abrahama izay ahitana an’Andriamanitra manamarina ny tsy marina, dia

hita mazava izay mampiavaka azy ny amin’ny foto-kevitra momba izany finoana izany raha

oharina tamin’ny hevitra izay nanjaka teo amin’ny Jodaisma. Amin’i Paoly, ny finoana dia tsy

zavatra ananan’ny olona noho ny fahamendrehana na koa fahatokiana (faithfulness), fa zavatra

tonga teto amin’izao tontolo izao niaraka tamin’ny fahatongavan’i Jesosy Kristy (Gal. 3:23-

25). Misokatra hoan’ny Jiosy sy ny Jentilisa amin’ny alalan’ny Filazantsara izany (Gal. 3:2;

Rom. 10:17), ary izy (ny finoana) no maha-izy azy ilay fiainana vaovao miaraka amin’i Kristy

izay iainan’ny Kristiana rehetra. Nanomboka teo amin’ny fahatsapana teny an-dalana mankany

Damaskosy sy ny amin’ny fanambarana, i Paoly dia nahazo fahalalana vaovao ny amin’ny

πίστις sy πιστεύειν izay tohanany mafy eo anatrehan’ireo Jodaista sy ireo Kristiana Jiosy izay

nanohitra mandrakariva ny Filazantsarany ny amin’ny fanamarinana. Talohan’ny naha-

sur 35

Apostoly azy, dia niezaka tokoa Paoly ny nanazava ny finoana izay nataony ho ny fatahorana

an’Andriamanitra amin’ny alalan’ny fitandremana ny didn’ny Torah sy mivelona araka izany

amin’ny maha-Fariseo. Teo anatrehan’ny fihaonana tamin’i Krsisty teny an-dalana hoany

Damaskosy anefa, dia nisy ny “reevaluation”-n’izany foto-kevitra izany, ary ny fanampian’i

Jesosy Kristy sy ny “language”-n’ny Fiangonana Voalohany ny amin’ny finoana, dia mandroso

foto-kevitra vaovao ny amin’izany Paoly.

Ny πίστις amin’i Paoly dia tonga (comes) sy mivelatra (grows) avy amin’ny

fandrenesana (hearing) ny teny amin’ny finoana izay torian’ny Apostoly (Rom.10:17).

Fanomezan’Andriamanitra izany izay manafaka ny olona amin’ny fanjakan’ny ota ho amin’ny

fiainana vaovao eo ambany fanjakan’i Kristy. Tamin’ny nanirahana ny Zanany teto amin’izao

tontolo izao, Andriamanitra dia nanambara ny amin’ny finoana ihany koa izay misokatra ho

an’ny Jiosy sy ny Jentilisa, dia ny fanamarinana noho ny finoana irery ihany. Ny πίστις dia

ambara amin’ny olombelona amin’ny alalan’ny fitoriana ny Filazantsara izay efa naorin’i

Kristy tenany; izany koa dia valin-teny izay eo ambany fitarihan’ny Fanahy manoloana ny

antson’ny Filazantsara ho amin’ny fibebahana marina (Gal.3:2). Ao amin’ny herin’izany

Fanahy izany, ny mino dia manaiky an’i Kristy Izay nasandratr’Andriamanitra (1 Kor. 12:3).

Ny finoana ary ao amin’ny Paoly dia ilay fiainana vaovao ao amin’ny Fanahy izay

sokafan’Andriamanitra hoan’ny olona rehetra ao amin’i Kristy amin’ny alalan’ny Filazantsara,

miaraka amin’ny fanantenana sy ny fitiavana izay mitoetra ho mandrakizay (1 Kor.13:13).

Ao amin’ny finoana izay azo avy amin’ny toriteny, ny mpino (πιστεύοντες) dia manaiky

ny asam-pamonjen’Andriamanitra ao amin’i Kristy izay efa vita ho azy ireo, ary iainana ilay

fanamarinana amin’ny finoana irery ihany fa tsy amin’ny asan’ny lalana. Izany fanekena an’I

Kristy izany, araka ny voalaza ao amin’ny Romana 10:9, dia amin’ny alalan’ny fanekem-

pinoana (confession) (ὁμολογία, ὁμολογέω) izay hanoloran’ny mpino tsirairay avy ny tenany

hoan’Andriamanitra sy hoan’i Kristy. Ao amin’izany fanekem-pinoana izany dia manaiky ny

maha-mpanota azy sy ny tsy mahatanteraka azy eo anatrehan’Andriamanitra ny mpino, kanefa

koa dia manana ny famonjen’Andriamanitra izy ireo izay tsy avy amin’ny herin’ny tenany fa

noho ny fahasoavan’Andriamanitra sy noho ny fanampian’ny Fanahy Masina (cf. Gal. 2:16; 1

Cor. 1:26-30). Araka an’i paoly ary dia samy mandray fanamariana noho ny finoana irery ihany

fa tsy avy amin’ny asan’ny lalana na ny Jiosy na koa ny Jentilisa (Rom.3:28). Andriamanitra

no manolotra finoana ho azy ireo amin’ny tenin’ny Filazantsara, ary manolotra ho azy ireo koa

famelan-keloka sy fiainam-baoo ao amin’i Kristy. Izy ireo ary dia olona nohamarinina, tsy noho

ny fahamendrehany anefa fa noho ny fahasoavana irery ihany noho ny amin’i Kristy.

sur 35

CHAPTER 22

NY SAKRAMENTA, NY FANAHY, ARY NY FIANGONANA

Satria Paoly dia Apostoly misionera, dia tsy maintsy nihevitra hatrany izy ny amin’izay

nety ho vokatry ny toriteniny teo amin’ny Fiangonana. Noho izany no ahitana ao amin’ny

Epistiliny ireo adi-havitra maro momba ny endriky ny Fiangonan’i Jesosy Kristy sy ny

fahazoana marina ny Batisa sy ny Fanasan’ny Tompo, ary indrindra ireo fanambarany momba

ny Fanahy Masina. Araka ny Galatians 2:7-10; Romans 1:5; 11:13-14 and 15:15-24, Paoly sy

Barnabasy dia nanana andraikitra eran’izao tontolo izao ny amin’ny misiona tamin’ny Jentilisa.

Taorian’ny “voyage” misionera niarahana tamin’i Barnabasy, dia nanatanteraka ny asa

samirery i Paoly, ary ny tanjony tamin’izany dia ny mba ahafahana mitondra ny famonjena

hatrany ho amin’Isiraely amin’ny alalan’i Kristy.

Avy tamin’ny Fiangonana tany Damaskosy sy Jerosalema, ary Antiokia no nandraisan’i

Paoly ny foto-kevitra momba ny batisa sy ny lovan-tsofina momba izany batisa izany. Tao

amin’ireo Fiangonana ireo, ny batisa dia nifamatotra hatrany tamin’ny toriteny momba izany

batisa izany, izay notanterahana tamin’ny Anaran’i Jesosy Kristy. Ny batisa dia nahazoana

famelan-keloka, ary koa mahatonga ho mambran’ny Fiangonana, ary izay vita batisa dia

miombona amin’ny raharahan’ny Fanahy Izay mampandeha ny raharahan’ny Fiangonana

rehetra. Ireo rehetra ireo dia hita avokoa ao amin’i Paoly. Ny batisa koa anefa aminy dia tsy

maintsy ialohavan’ny fitoriana ny Filazantsara hatrany izay mamelona ny finoana (1 Thess.

1:9-10; Gal. 3:2; Rom. 10:17; Eph. 1:13-14); ary nanao fananarana momba ny batisa sady nanao

batisa tamin’ny Anaran’i Jesosy Kristy koa i Paoly (cf. 1 Cor. 15:1-5 with Rom. 6:17; 1 Cor.

1:13-15; 6:11). Nihevitra ny batisa ho manadio amin’ny ota rehetra koa izy, ary nilaza ny

amin’ny fanomezana ny Fanahy Masina izay mifamatotra amin’izany (1 Kor. 6:11; 12:13). Tsy

mbola nanoratra momba ny batisan-jaza anefa i paoly1, fa izay lazainy kosa dia ny amin’izany

batisa izany amin’ny maha-fampidirana ny olona ho isan’ny mambran’ny Fiangonana azy. Ka

amin’izany no hanazavan’i Paoly ny batisa ho karazana kion-dalan’ny olona iray avy amin’ny

tontolon’ny faha-jentilisana na avy amin’ny fiainana Jiosy ho amin’ny fisiana vaovao ao

amin’ny finoana amin’ny fiarahana amin’ireo mpino izay manaiky an’i Kristy ho Tompo sy

Mpamonjy. Tamin’ireo Kristiana izay nanoratan’i Paoly ireo ary, dia nomarihiny mandrakariva

ny batisa izay kion-dalana eo amin’ny fiainana izay hanombohan’ny olona iray ny fiainana

amin’ny maha-Kristiana (cf. Gal. 3:25-28; 1 Cor. 6:11). Araka an’i Paoly dia tsy maintsy misy

fiovana eo amin’izay tompoina no miseho eo amin’ny batisa. Ny vita batisa rehetra dia afaka

1 Sahala amin’izany miseho ankehitriny, azo heverina ho tsy mbola adi-hevitry ny Fiangonana tamin’ny andron’I Paoly mantsy izany.

sur 35

amin’ny herin’ny ota ho eo ambany fanapahan’ny Jesosy Kristy Tompo. Niaraka nohomboana

tamin’i Kristy izy ireo, maty ho amin’ny ota, ary nalevina niaraka tamin’i Kristy tao amin’ny

fahafatesany, ary miombona amin’ny fitsanganany (cf. Rom. 6:4 with Col. 2:12; 3:1), ary farany

dia manolo-tena Aminy amin’ny maha-Tompo velona Azy ka tsy manompo ny ota intsony fa

manompo ny fahamarinana kosa, izay sitrapon’Andriamanitra.

Miaraka amin’ny Fiangonana talohany, Paoly dia mahita fa ny fiainan’ny Kristiana

tsirairay sy ny fiainan’ny Fiangonan’i Jesosy Kristy dia voafaritry ny Fanahy Masina, Izay

miasa amin’ny alalan’ny Filazantsara sy ao amin’ny batisa. Raha oharina amin’ny Fiangonana

talohany anefa, dia hita ho somary amin’ny hevitra Kristolojika kokoa ny ahazoan’i Paoly ny

Fanahy Masina. Ao amin’izany Fanahy izany mantsy no ahitany an’Ilay Kristy voahombo sy

nitsangana miaraka amin’ny Fiangonany sy ireo mpino tsirairay. Hita izany rehetra izany ao

amin’ny fanazavana ny hevitry ny Eks. 34:34 ao amin’ny 2 Korintiana 3:17-18 sy ny 1

Korintiana 15:45 and Romana 8:9-10. Azo fehezina amin’ireto teboka efatra manaraka ireto

ary ny fahazoan’i Paoly ny Fanahy Masina. 1) Ny Fanahy dia ny herin’i Kristy izay raisina

amin’ny alalan’ny fanekena ny Filazantsara izay norenesina sy ny fanekena ny batisa (Gal. 3:2-

3; 1 Cor. 6:11; 12:13). Paoly dia mampitovy ny πνεῦμα Χριστοῦ Izay nomena ny mpino sy ny

Fanahin’ny fananganan’anaka (υἱοθεσία) Izay iantsoan’ny mpino an’Andriamanitra (tahaka

an’i Jesosy koa) ho Ray hoe: “Aba Ray o” (Rom. 8:15-16; cf. Gal. 4:5-6). 2) Ny Fanahy Masina

dia mitondra sy mamaritra ny fiainana ara-panahin’ny Kristiana. Izy no hery sy fahafahana ho

amin’ny finoana (Gal. 2:19-20), ho amin’ny fanekena an’i Kristy (1 Kor.12:3; Rom.10:9), ho

amin’ny fahalalana an’Andriamanitra sy ny Soratra Masina (1 Kor. 2:7-16; 2 Kor. 3:12-18), ho

amin’ny vavaka (Gal.4:6; Rom.8:15), ary ho amin’ny fanompoam-pivavahana, ka dia hita

amin’izany fa mamaritra ny fiainana manotolon’ny olom-boavonjy ny Fanahy ao amin’i Paoly

(Kol. 3:16-17). 3) Ny Fanahy Masina dia hery sy “norme” eo amin’ny fiainana vaovao izay

iainan’ireo Kristiana ao amin’ny Tompo ka amin’izany no iezahan’izy ireo amin’ny fanoloran-

tenany isan’andro amin’ny fanompoana izay ataony eto amin’izao tontolo izao (Gal. 5:15-26;

Rom. 8:2, 4-14; 12:1-2). Izany no mahatonga an’I Paoly mananatra ireo Kristiana tao Galatia

fa raha velon’ny Fanahy dia tokony handeha araka ny Fanahy (Gal. 5:25), ary miteny tamin’ny

Kristiana tany Roma ny tokony handehanana araka ny Fanahy (κατὰ πνεῦμα) (Rom.8:4-5). Ny

“standard”-n’izany fiainana vaovao izany dia ny lalan’i Kristy (Gal.6:2). 4) Ny Fanahy Masina

no mampandeha (manetsika) ny Fiangonana. Ny Apostoly Paoly no miresaka voalohany

indrindra ao amin’ny TV ny amin’ireo fanomezana samihafan’ny Fanahy na ireo fanomezam-

pahasoavana (πνευματικά sy χαρίσματα) izay an’asa mndrakariva ao anatin’ny Fiangonana

amin’ny maha-hery sy mpampanolotra ny fahasoavan’Andriamanitra azy. Ireo fanomezan’ny

Fanahy samihafa ireo no mandrafitra ny fiainam-piangonana, dia ny olom-boavonjy sy

sur 35

vavolombelona izay manome ny mambra tsirairay ao amin’ny tenan’i Kristy ny toerana izay

tsy mba azo soloina, araka izay hita ao amin’ny 1 Korintiana 12:4-11. Ny hevitra

ekleziastikalin’ny fampianaran’i Paoly momba ireo fanomezan’ny Fanahy na fanomezam-

pahasoavana ireo dia zava-dehibe. Izany mantsy no mahatonga ny fiainam-piangonana ho

voarafitra tsara ao amin’ny Filazantsara. Ao amin’ny tenan’i Kristy, ny fanomezam-

pahasoavana rehetra dia samy ampiasaina eo amin’ny toerany manokana avy, kanefa dia

mifamatotra ao amin’ny fahasoavan’Andriamanitra ao sy amin’ny alalan’i Kristy (in and

through Christ) avokoa izy rehetra. Tsy misy mahaleo tena koa anefa izy rehetra, fa raha izany

dia mety ho voarahona ny fiombonam-piainan’ny Fiangonana. Ny fanomezam-pahasoavana

ambony indrindra anefa izay mipetraka ho filamatra hoan’ny hafa rehetra, dia araka lazain’i

Paoly ao amin’ny 1 Korintiana 13 hoe: ἀγάπη (fitiavana). Miombona ao amin’izany ny

fanomezam-pahasoavana hafa rehetra, ary izany koa no hanorenana ny Fiangonana

(οἰκοδομέω, οἰκοδομή) 1 Cor. 14:4-5, 12, 26), ka ao amin’izany fitiavana irery ihany no

mampahazo antoka ny firaisan’ny Fiangonana amin’i Kristy sy amin’izy samy izy (κοινωνία)

(1 Kor. 14: 4-5, 12, 26).

Amin’ny fampianarany momba ny fanamarinana, Paoly dia mandray ny Fiangonan’i

Kristy ho ilay Fiangonana avy amin’ny Filazantsara. Izany no fahazoany manokana ny

Fiangonana, ary na dia ny Fiangonana eo an-toerana (local Church) aza no tena ao an-tsainy

amin’izany, dia hita ihany koa ny fisehoan’ny Fiangonana oniversaly (Église Universelle). Hita

ao anatin’izany ny fanavahan’i Paoly ny Fiangonana hita maso sy ny Fiangonana tsy hita maso

(the visible Church and the invisible Church). Hita iha ny koa ao amin’ireo termes

ampisain’I Paoly momba ny Fiangonana “locale” sy ny fiangonana “universelle” ireo fa

mihazona hatrany fitohizana sy ny firaisan’ny Fiangonana izy, miraka amin’ny Fiangonana

voalohany tany Jerosalema an’izany ihany, kanefa ao amin’I Paoly dia hita ho voatsindry kokoa

ny maha-Kristolojika ny Fiangonana sy ny organizasionany. Tahaka ny Fiangonana voalohany,

Paoly dia manondro ny Fiangonana ho ny “Fiangonan”Andriamanitra” (ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ) (1

Cor. 1:2; 11:16; 12:28; Gal. 1:13, etc.), kanefa dia antsoiny ho olon’Andriamanitra ihany koa

izany (λαὸς Θεοῦ) (2 Cor. 6:16; Rom. 9:25-26), na koa “tempolin’Andriamanitra” (ναος Θεοῦ)

1 Cor. 3:16 -17; 2 Cor. 6:16), ary koa “Isiraelin’Andriamanitra” (Gal.6:16). Amin’ireo filazana

rehetra ireo, dia asehony fa olom-boafidin’Andriamanitra ny Fiangonana, tsindriany koa anefa

fa izy ireo dia olom-boavonjy izay nirahina ho iraka hitory ny Filazantsara, ka amin’ny andro

farany dia i Jesosy Kristy Tompo no hanangona ny mpino rehetra na Jiosy na Jentilisa ho any

Ziona (Rom. 11:13-32). Ireo terminolojia ekkleziastika izay ampiasain’i Paoly sy ny fomba

fijeriny momba ny asa misiona izay manomboka avy ao Jerosalema (Rom. 15:19) ary manana

tondrozotra mankany Ziona ho toerana izay hanangonana ny olom-boanvonjy amin’ny andro

sur 35

farany ireo (Rom. 11:26-27) dia maneho ny fifandraisana ankaiky eo amin’ny foto-keviny

momba ny Fiangonana sy ny foto-keviny momba ny fanamarinana izay voarafitra ara-tantaram-

pamonjena.

Ao amin’i Paoly koa ny Fiangonana dia antsoina ho τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ (tenan’I

Kristy) (cf. 1 Cor. 12:12-31; Rom. 12:4-8; Col. 1:18.24; 2:16-19; 3:15; Eph. 1:23; 4:4-16; 5:23).

Filazana vaovao izay mampiavaka an’i Paoly izany satria tsy mba hita tao amin’ny Fiangonana

voalohany. Izany anefa dia mivelatra avy amin’ny fahazoan’ny Apostoly ny foto-kevitra

momba ny tena. Azo heverina ho ireto hevitra telo manaraka ireto no niavian’izany fomba

fiteny izany: ny lovan-tsofina momba ny Fanasan’ny Tompo, ny typolojia Adama-Kristy, ary

ny foto-kevitra izay noraisin’i Paoly avy tamin’i Jesosy aran-tantara momba ny maha-

Zanak’Olona sy Mesia Azy Izay natolotr’Andriamanitra tamin’ny fahafatesana sy natsangany

hoantsika. Tsaroana ihany koa ho fanampin’izany, ny terma σῶμα tao amin’ny anthropolojiany,

ka eo amin’ny fiheverana an’izany dia asehony ny Fiangonana ho ny “personification”

(embodiment) –n’i Kristy eto amin’izao tontolo izao. Miseho amin’ny endrika “pneumatique”

(ara-panahy) ny Fiangonana amin’ny maha-Fiangonan’i Kristy azy. Ao amin’ny batisa no

ampidirana ny olona rehetra ho ao anatiny, ary eo amin’ny Fanasan’ny Tompo no hamafisina

ny maha-mambra ny tsirairay ao amin’izany “tenan’i Kristy” izany (1 Kor.10:14-17). Ny

Fiangonana dia mivelona ao amin’i Kristy eto amin’izao tontolo izao, dia Kristy Izay maty ho

azy sy nitsangana ho azy. Feno ny Fanahy izy, ary ny fanarahany dia miseho amin’ny endrika

roa: ao amin’ny fiainana anatiny, dia olona afaka izay miombom-piainana am-pitiavana izy, ary

amin’ny maha-mpitondra ny Fanahy azy dia mijery hatrany izay mahasoa ny tena amin’ny

alalan’ireo fanomezam-pahasoavana samihafa ao anatiny (1 Cor12:12-31; Rom. 8:3-8; Col.

3:5-11). Eo amin’ny fiainana ivelany kosa dia manaraka ny ohatry ny Kristy sy ny didiny izy,

sady koa mivavaka hoan’izay manenjika azy, ka mivelona am-piadanana amin’ny zavatra

rehetra miaraka amin’i Kristy (Rom. 12:14, 18; cf. with Luke 6:27-36 par.).

Ankoatr’izany, raha jerena koa any amin’ireo taratasy izay tsy iadian-kevitra fa nosoratan’i

Paoly, dia tsy mbola ahitana loatra rafi-pandaminana momba ny fitondrana “hierarchique” teo

amin’y ny tenan’i Kristy. Izay resahany ao Epistily sasany dia ny fisian’ny olona izay mitarika

ny Fandraisana ihany sy ny Diakona izay mikarakara ny latabatra (1 Tes. 5:12; 1 Kor.12:28).

Lazainy ihany koa ireo karazam-panompoana samihafa ao amin’ny 1 Kor. 12:28 snm,

manomboka amin’ny Apostoly, mpaminany, mpampianatra, izay faranany amin’ireo

fanomezam-pahasoavana samihafa.

Ao amin’ireo soratr’i Paoly koa dia matetika hita ilay “formule” hoe: “ao amin’I Kristy”

(ἐν Χριστῷ) (in Christ) (for :see ἐν Χριστῷ 1 Thess. 2:14; 5:18; Gal. 1: 22; 2:17; 3:26; 5:6; 1

Cor. 1:4; 15:22; 2 Cor. 3:14; 5:21; Rom. 6:11, 23; 12:5, etc.; for ἐν κυρίῳ: see 1 Thess. 5:12;

sur 35

Gal. 5:10; 1 Cor. 7:22, 39; 11:11; 15:58; 2 Cor. 2:12; Rom. 14:14; 16:11, etc.). Satria Kristy no

Mpanalalana amin’ny famonjena sy Tompon’ny Fiangonana izay tenany, ilay formule ἐν

Χριστῷ dia manana hevitra anakiroa, dia Kristolojika sy Eklesiolojika. Ilay preposition grika

ἐν mantsy dia milaza fa ao amin’ny herin’i Kristy ire