O problemach związanych z wprowadzaniem p ą y pram kwalifikacji w obszar kształcenia artystycznego i humanistycznegoartystycznego i humanistycznego

Maria PróchnickaMaria Próchnicka

Seminarium BolońskieSeminarium BolońskieZapewnienie jakości kształcenia w obszarze sztuki i humanistyki

Warszawa, 23 maja 2013

Problemy z rozwinięciem efektówProblemy z rozwinięciem efektów kształcenia obszarowych poprzez y p p

kierunkowe, po efekty kształcenia dla d łó k t ł imodułów kształcenia 

Formułowanie kierunkowych efektów k ł ikształcenia

Rozwinięcie jednegow kilka efektów kierunkowych poprzez uszczegółowienie i Rozwinięcie jednego 

efektu obszarowegouwypuklenie w efektach kierunkowych różnych 

aspektów efektu obszarowego 

Formułowanie kierunkowych efektów k ł ikształcenia

Sformułowanie efektu

poprzez doprecyzowanie deskryptora obszarowego polegające na wprowadzeniu do niego elementów takich, jak nazwa/nazwy konkretnej/konkretnych 

dyscypliny/dyscyplin naukowej/ych, do Sformułowanie efektu kierunkowego

dyscyp y/dyscyp au o ej/yc , doktórej/których odnoszą się efekty kształcenia dla kierunku oraz nazwa/nazwy dziedzin potencjalnej aktywności zawodowej absolwentów kierunku, do których odnoszą się efekty związane głównie z 

śumiejętnościami

Problemy z językiem opisu efektów y ję y pkształcenia

Z t b t i j f li ji i bi k t ji j k iZarzut zbytniej formalizacji i biurokratyzacji języka opisu efektów kształceniaSzczególnie trudne do zaakceptowania były zalecenia, by:Szczególnie trudne do zaakceptowania były zalecenia, by: rozpoczynać opis każdego efektu kształcenia od czasownika w 

stronie czynnej  używać tylko jednego czasownika przy formułowaniu jednego używać tylko jednego czasownika przy formułowaniu jednego 

efektu uczenia się np. identyfikuje uczestników procesów komunikacyjnych 

k ć kó b ól d h unikać czasowników o znaczeniu zbyt ogólnym, niejednoznacznych np. wiedzieć, rozumieć, uczyć się, zaznajamiać się z, być świadomym

formułować efekty kształcenia jednoznacznie oraz w sposób umożliwiający weryfikację i ocenę stopnia ich osiągnięcia przez studentów wedle jednoznacznych kryteriówj y y

formułować efekty kształcenia możliwe do osiągnięcia w zakładanym czasie i przy określonym nakładzie pracy studenta 

Problemy z prawidłowym oszacowaniem nakładu pracy 

st denta i pr por ądko aniemstudenta i przyporządkowaniem właściwej liczby punktów ECTS do j y pmodułów kształcenia/przedmiotów 

Punkty ECTS

Punkty ECTS odzwierciedlają nakład pracy studenta potrzebny do osiągnięcia założonych w programie efektów kształcenia/uczenia się. Efekty kształcenia/uczenia się określają, co student powinien wiedzieć, rozumieć i potrafić zrobić po pomyślnym zakończeniu procesu kształcenia. Odnoszą się one do deskryptorów poziomów w krajowych i Europejskich Ramach Kwalifikacji.

Nakład pracy określa czas, jakiego przeciętny student potrzebuje, aby zaliczyć wszystkie zajęcia ujęte w planie i programie studiów (takie jak wykłady, seminaria, projekty, zajęcia praktyczne, samodzielna nauka i egzaminy) i uzyskać założone dla tego programu efekty k t ł i / i ikształcenia/uczenia się.

60 punktów ECTS odpowiada rocznemu nakładowi pracy przeciętnego studenta studiów stacjonarnych i osiągniętym (w roku akademickim) efektom kształcenia/uczenia sięstacjonarnych i osiągniętym (w roku akademickim) efektom kształcenia/uczenia się. Przeważnie nakład pracy studenta wynosi od 1500 do 1800 godzin w roku akademickim, co oznacza, że jeden punkt odpowiada 25‐30 godzinom pracy.

Europejski System Transferu i Akumulacji Punktów. Przewodnik dla użytkowników. Warszawa: FRSE, 2009 , s. 12 http://ekspercibolonscy.org.pl/sites/ekspercibolonscy.org.pl/files/przewodnik_ECTS_2009_pol.pdf

Efekty  Punkty ECTSykształcenia Punkty ECTS

OszacowanieSformułowanie efektów 

kształcenia dla przedmiotu /modułu 

Oszacowanie nakładu pracy 

studenta niezbędnego do 

Przyporządkowanie przedmiotowi / 

modułowi punktów ECTS/ ę g

ich osiągnięciaECTS

M it i idł ś i d kMonitorowanie prawidłowości dokonanego oszacowania nakładu pracy studenta

Szacowanie nakładu pracy nie może opierać się jedynie na godzinach kontaktowych (tj na zajęciach nie może opierać się jedynie na godzinach kontaktowych (tj. na zajęciach 

realizowanych przez studentów z udziałem nauczycieli) 

powinno uwzględniać wszystkie formy kształcenia wymagane do osiągnięcia określonych efektów kształcenia/uczenia się, z uwzględnieniem czasu poświęconego na samodzielną pracę, obowiązkowe

praktyki przygotowanie do oceny i czasu wymaganego do przeprowadzenia praktyki, przygotowanie do oceny i czasu wymaganego do przeprowadzenia oceny 

taka sama liczba godzin kontaktowych może być przewidziana dla przeprowadzenia seminarium i wykładu, lecz jedne zajęcia mogą wymagać dużo większego nakładu pracy niż drugie ze względu na różny zakres samodzielnej pracy wykonanej przez studentów w ramach przygotowań do zajęć zorganizowanych

ocena nakładu pracy powinna regularnie podlegać weryfikacji na podstawie wyników monitorowania i informacji zwrotnych od studentówwyników monitorowania i informacji zwrotnych od studentów

Europejski System Transferu i Akumulacji Punktów. Przewodnik dla użytkowników. Warszawa: FRSE, 2009 , s. 19 http://ekspercibolonscy.org.pl/sites/ekspercibolonscy.org.pl/files/przewodnik_ECTS_2009_pol.pdf

Czynniki brane pod uwagę przy szacowaniu średniego nakładu pracy studenta niezbędnego do osiągnięcia zakładanych efektówstudenta niezbędnego do osiągnięcia zakładanych efektów 

kształcenia liczba godzin kontaktowych dla danego dla danego modułu/przedmiotu 

(liczba godzin kontaktowych

na tydzień x liczba tygodni)

czas poświęcony na pracę indywidualną i grupową potrzebnego do czas poświęcony na pracę indywidualną i grupową potrzebnego do pomyślnego zaliczenia modułu/przedmiotu (tj. wcześniejsze przygotowanie i uzupełnianie notatek po uczestnictwie w wykładzie, seminarium lub l b t i b i i bó d i d i h t i łólaboratorium; zebranie i wybór odpowiednich materiałów; wymagane powtórzenie materiału, przestudiowanie materiałów dydaktycznych; pisanie prac/projektów/prac dyplomowych; zajęcia praktyczne, np. w laboratorium)

czas wymagany do przygotowania się do i uczestniczenia w procesie oceniania (np. egzaminach);

czas wymaganego do odbycia obowiązkowej( ych) praktyki(praktyk) czas wymaganego do odbycia obowiązkowej(‐ych) praktyki(praktyk) 

Europejski System Transferu i Akumulacji Punktów. Przewodnik dla użytkowników. Warszawa: FRSE, 2009 , s. 23 http://ekspercibolonscy.org.pl/sites/ekspercibolonscy.org.pl/files/przewodnik_ECTS_2009_pol.pdf

Przykładowe oszacowanie nakładu pracy studenta

Udziałw zajęciach 30 godzinUdział w zajęciach 30 godzinPrzygotowanie haseł słownikowych 50 godzin:Dobór literatury przedmiotu oraz stron WWW 10 godzinZapoznanie się z literaturą przedmiotu 20 godzinZapoznanie się z literaturą przedmiotu 20 godzinRedagowanie haseł 20 godzinPrzygotowanie prezentacji 50 godzin: Praca w grupie: podział zadań, ustalenie harmonogramu, dyskusje, zredagowanie i g p p , g , y j , gzaprojektowanie i wykonanie kompletnej prezentacji 15 godzin Wykonanie zadań związanych z doborem literatury przedmiotu 10 godzinWykonanie zadań związanych z zapoznaniem się z literaturą przedmiotu 10 godzinWykonanie zadań związanych z opracowaniem części merytorycznej prezentacji 10 godzinWykonanie zadań związanych z zaprojektowaniem i sporządzeniem prezentacji 5 godzin

Łącznie 130 godzin nakładu pracy studenta co odpowiada 5 punktom ECTS.

Problemy z doborem metod weryfikowania i oceniania efektów 

ks tałcenia osiągan ch pr ekształcenia osiąganych przez studentów/doktorantów/słuchaczy / / y

studiów podyplomowych

Określenie metody oceny w sensie formalnym np egzamin egzamin Określenie metody oceny w sensie formalnym np. egzamin, egzamin pisemny, egzamin pisemny dwuetapowy, test, praca pisemna, referat, prezentacja ustna itp.), bez uściślania, co i w jakim zakresie będzie tą metodą weryfikowane i oceniane

Nieadekwatność metody weryfikacji i  oceny do zakładanych efektów kształcenia np. dla przedmiotu, dla którego zakładane są jako efektykształcenia np. dla przedmiotu, dla którego zakładane są jako efekty umiejętności praktyczne, opanowanie czynności (np. wyszukiwania informacji) za metodę weryfikacji efektów kształcenia obiera się test

Uł ść t d (b k t d fik i i dl tki h Ułomność  metod oceny (brak metod weryfikowania i oceny dla wszystkich zakładanych efektów kształcenia) 

Unikanie sformułowania precyzyjnych wymagań związanych z p y yj y y g ą yposzczególnymi metodami weryfikacji i oceny

Ograniczanie się do jednej metody oceny (najczęściej podsumowującej), niemającej charakteru kompleksowego (np test) co prowadzi wniemającej charakteru kompleksowego (np. test), co prowadzi w konsekwencji do niemożności weryfikacji wszystkich zakładanych efektów kształcenia

Problem ogólneProblemy ogólne

T d ś i k śl i k j l i Trudności z określeniem zakresu przyznanej uczelniom  autonomii i wynikająca stąd obawa przed jej nieuprawnionym wykorzystaniemp y y y

Tempo wprowadzania KRK dla Szkolnictwa Wyższego, które przyczyniło się do położenia nacisku na biurokratyczne 

k d ż i faspekty wdrażania reformy

Brak utrwalonych tradycji współpracy z różnymi grupami interesariuszy w tworzeniu i doskonaleniu programówinteresariuszy w tworzeniu i doskonaleniu programów kształcenia (w tym przede wszystkim ze studentami, pracodawcami, absolwentami) oraz brak sprawdzonych praktyk w tym zakresie

Dysproporcje w wiedzy na temat KRK, posiadanej przez różne grupy uczestników procesu kształceniaróżne grupy uczestników procesu kształcenia

… 

Co dalej?Co dalej?

Monitorowanie i okresowe przeglądy programów k ł l h k lkształcenia mające na celu ich doskonalenie

Bieżąca/rutynowa ocenaBieżąca/rutynowa ocena efektów kształcenia i realizacji programu studiów, identyfikowanie

Kompleksowa ocena wszystkich aspektów programu kształcenia i osiąganych efektów  

d i d iidentyfikowanie błędów/trudności oraz niezwłoczne podejmowanie działań korygujących / 

przeprowadzana periodycznie (w dłuższych niż roczne odstępach czasu), mająca na celu potwierdzenie ważności

yg ją y /naprawczych / doskonalących

(określone w § 11 ust. 2 rozporządzenia w sprawie warunków prowadzenia studiów:

celu potwierdzenie ważności, aktualności programu kształcenia, trafności zdefiniowanych efektówsprawie warunków prowadzenia studiów: 

„Kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni, po zasięgnięciu opinii zespołu nauczycieli akademickich zaliczanych do minimum kadrowego określonego kierunku 

dió dkł d k i k

zdefiniowanych efektów kształcenia oraz skuteczności programu studiów

studiów, przedkłada na koniec roku akademickiego radzie tej jednostki ocenę efektów kształcenia, która stanowi podstawę doskonalenia programu kształcenia”).

Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagęmaria.prochnicka@uj.edu.pl

W prezentacji zostały wykorzystane fragmenty opracowań przygotowanych przez członków Zespołu Ekspertów Bolońskich: Ewę Kraskowską, Dorotę Piotrowską, 

Tomasza Saryusza‐Wolskiego, Marię Ziółek