Obyczaje chłopskie i rycerskie:

Wjazd wojenny rycerza.

Zarzucenie nałęczki na głowę skazańca w celu wybawienia go od śmierci, ale musiał się on ożenić z tą, która go uratowała.

Handel relikwiami i sprzedawanie odpustów.

Zwycięzca pojedynku musiał pozostać na miejscu przez całą dobę.

Ślubowanie rycerskie.

Możliwość wykupienia się z niewoli.

Ściśnięcie ręki oznaczało gotowość do pojedynku.

Służenie w czasie mszy kobiecie, z którą przybyło się do kościoła.

Nietykalność posła.

Glejt lub list żelazny zapewniał bezpieczeństwa na terenie wroga.

Prawo rycerskie zabraniało nierównej walki oraz zabijania jeńców.

Wyzwanie na pojedynek.

Pojedynek- Sąd Boży, zgodnie z którym zwyciężał ten, który mówił prawdę.

Każdy ród rycerski miał swój herb i zawołanie w czasie bitwy, np. rycerze z Bogdańca herb - Tępa Podkowa, zawołanie - Grady.

Pasowanie na rycerza.

Karmienie duchów nieczystych.

Słowo rycerskie - rycerz, który trafił do niewoli przyrzekał, że przybędzie na określone miejsce jako symbol swego stanu składał obietnicę.

Rycerze przekraczając bramy miasta, ubrani byli w pełny rynsztunek bojowy,

by podnieść swoje znaczenie. Po wkroczeniu do miasta zdejmowano go jednak, gdyż uważano taki ubiór za wrogie nastawienie,

gdy się w nim przemieszczano.

Nakrycie nałęczką skazanego było staropolskim zwyczajem, nieco już zapomnianym na przełomie XIV i XV wieku. Panna, ubrana w białą sukienkę i ruciany wianuszek,

zarzucała na głowę skazańcowi białą nałęczkę (welon), wykrzykując słowa: „Mój ci on!”. W ten sposób potwierdzała,

że mężczyzna jest jej przeznaczony i chce wyjść za niego za mąż. Zazwyczaj po ocaleniu skazańca odbywały się zrękowiny

(zaręczyny) młodych.

Zwyczajem rozpowszechnionym w średniowieczu był handel relikwiami i odpustami, ścigany listami papieskimi.

Relikwie świętych chroniły przed niebezpieczeństwami, a grzesznik mógł za odpowiednią kwotę wykupić sobie

odpuszczenie win nawet na kilka lat.

Pojedynkować mogli się wyłącznie rycerze pasowani. Pojedynki odbywały się na śmierć i życie, a w czasach pokoju stanowiły rodzaj rozrywki podczas turniejów, kiedy rycerze wykazywali się siłą, walecznością i umiejętnością władania bronią. Obyczaj ten służył do nie tylko do obrony honoru rycerza, ale i ojczyzny, przyjaciół oraz rodziny. W takich okolicznościach toczyła się walka na śmierć i życie, a zwycięzca zabierał własność pokonanego – jego konie, zbroję, łupy wojenne. Wyzwaniem do pojedynku było rzucenie rękawicy, a jej nie podniesienie godziło w dobre imię rycerza. Gotowość do stanięcia w szranki rycerze poświadczali uściśnięciem dłoni. Po walce zwycięzca zostawał przez dobę na placu boju, ponieważ krewni pokonanego w ramach rewanżu mieli prawo do wyzwania go na pojedynek.

Ślubowanie damie było obyczajem zachodnim, mniej popularnym w Polsce. Rycerz obierał sobie damę serca, której przysięgał dozgonną wierność i obronę godności. Zbyszko obiecał Danusi, że stanie do pojedynku z każdym, kto zaprzeczy, iż najpiękniejszą i najcnotliwszą panną na świecie jest Jurandówna, oraz że złoży u jej stóp pawie czuby z hełmów krzyżackich, aby w ten sposób pomścić zamordowaną przez Krzyżaków matkę dziewczyny. Wybranka nie musiała być panną. Rycerze często przysięgali kobietom zamężnym, o czym świadczą śluby Fulka de Lorche,który za damę serca obrał Ulrykę, panią czterdziestoletnią, zamężną i otoczoną gromadką dzieci. Śluby rycerskie nie musiały również kończyć się małżeństwem. Dama serca, aby zakończyć ceremoniał, podawała rycerzowi swoje rękawiczki lubwstążkę. Rycerz nosił je przy sobie, walcząc w ten sposób w barwach swojej pani.

Obyczaj wykupienia z niewoli również został przedstawiony w powieści. Polegał on na odebraniu niewolnika przez okup.

W „Krzyżakach” Tolima jedzie z okupem za Maćka do Malborka.

Innym zwyczajem było służenie damie. Podczas uczt młodzieniec stawał przy stole za swoją panią i podawał jej potrawy oraz nalewał

napoje. Wybierał ukochanej najsmakowitsze kąski i słodycze. Przed wejściem do kościoła podawał jej na swoich palcach wodę

święconą.

W średniowieczu gwarancja bezpieczeństwa udzielana przez władcę, w XX w. pismo wydawane przez organa sprawiedliwości oskarżonemu

przebywającemu za granicą, gwarantujące mu wolność do czasu stawienia się przed sądem w jego kraju.

Herb- znak rodowy, będący oznaką przynależności do stanu szlacheckiego; znak rozpoznawczy rodów.

Zawołanie- okrzyk bojowy wspólny szlachcie mającej ten sam herb.

Pochodzący z zamożnego rodu mężczyzna odznaczający się szlachetnością, prawością i honorem za szczególną odwagę był pasowany na rycerza.

Pasowania mógł dokonać król lub książę, a insygniami rycerskimi były ostrogi i pas. Zbyszko został rycerzem w niecodziennych okolicznościach, podczas choroby.

W rzeczywistości rycerz musiał przyklęknąć przed władcą, który dotykał mieczem jego ramion, dopełniając ceremonii.

Bardzo ważne dla rycerzy było słynne ,,verbum nobile”, czyli rycerskie słowo, które starczało za przysięgę,

i które sprzeniewierzyć można było tylko kosztem honoru. Rycerz musiał być zatem wierny ideałom i zobowiązaniom

podjętym szczególnie w stosunku do równych sobie.

Jagienka podczas rozmowy ze Zbyszkiem opowiada o zwyczaju panującym

w Zgorzelicach. Mówi, że od lat wystawiają przed dom różne potrawy,

aby zaspokoić głód i wściekłość nieczystych mocy grasujących w tamtych okolicach.

Uważa, że są po tym milsze i nie przeszkadzają mieszkańcom Zgorzelic.

Medycyna była oparta na praktykowanych latami sposobach.

Ludzie wykorzystywali do leczenia dary natury. Jak widać na przykładzie Maćka kurującego się sadłem

niedźwiedzim i bobrzym były to leki skuteczne i nie mające skutków ubocznych.

Stosowano również najnowsze odkrycie medycyny, czyli aromaterapię- leczenie zapachami.

Niektóre choroby były w tamtych czasach nieuleczalne i ludność masowo umierała.

Strój kobiecy Strój męski Elementy wspólne

Np. Długie, wąskie spódnice Szeroki kaptur Pelison - szata

wierzchnia podbita futrem

Siatka na włosy Spódnice z fałdami

podkreślającymi brzuch Hennin - stożkowe

nakrycie głowy z welonem

Np. Długie tuniki wycięte w

ząbki Luźne rękawy Doublet - suknie

wierzchnie bez rękawów Pończochy i krótkie

spodnie Skórzane kubraki

podróżne Spodnie w kolorowe pasy

Np. Trzewiki z długimi

noskami Złote klamry u pasa

Henryk Sienkiewicz w swojej powieści bardzo barwnie opisał obyczaje panujące w okresie średniowiecza. Opisy wyglądu

bohaterów, ich zachowań, obyczajów wykonał dość skrupulatnie, by można było „przenieść się” w tamte czasy.

Podczas czytania tej książki znajdziecie się w zupełnie innym miejscu- dawnym, odległym lecz równie ciekawym. Czasem wydarzenia powodują napięcie, które nie pozwala przestać

czytać. Dlatego zachęcamy was do przeczytania „Krzyżaków”.

Dziękuję za uwagę !!!

Prezentację przygotował

Dawid Wiśniewski