2018.11.30, Баасан ~ №233 (1032) YнЭ: 1000₮~ соёлт хүний өглөө сонин уншихаас ЭхЭлдЭг ~

ЗГМ

Монгол ардын зүйр үг

Микро автобус 500 төгрөгөөр үйлчлэх ёстой

Ноён Ши Трамптай уулзахын өмнө бодлогоо тодотгов

Арын суудлаас мэндчилж байна

Ноён Ши Аргентинд Их 20-ийн уулзалтын үеэр Ерөнхийлөгч Трамптай уулзахаар товлосон.

Audi 8-тай илүү дотно танилцахыг хүсвэл арын суудалд тавтай морил!

оНцлох

улс төрх.Баттулга Европын холбоо болон тус бүсийн 21 улсын Элчин сайдтай уулзлаа. Нийслэлийн төсвийн анхны хэлэлцүүлгийг хийж эхлэв. АТГ: л.оюун-Эрдэнэ гишүүний хамаарал бүхий иргэнийг ЖДҮХС-тай холбон шалгаж байна. УИх-ын 27 гишүүн МАН-ын гишүүд, дэмжигчдэд ил захидал илгээжээ.

эдийн засагМахны экспортын орлого арваннэгдүгээр сард 104 сая ам.долларт хүрчээ. “Гэрэгэ” бондын ханш сүүлийн хагас сарын хугацаанд 2.5 хувиар уналаа.хөрөнгийн зах зээлийн арилжаа таван жилийн дээд цэгт хүрчээ. Tоп 20 индекс 0.12 хувиар өсөж, 19,436.44 нэгж болов.

Топ 20 индекс(нэгжээр)

19,436.4410,000

15,000

20,000

25,000

30,000

нийгэмНийслэлийн бага ангийн сурагчдыг ирэх сарын 22-ноос II сарын 10-ныг дуустал амраана. Монгол Улсад тамхидалтаас шалтгаалсан нас баралт хоёр дахин нэмэгджээ. Ирэх сараас цаг агаар цочир хүйтрэхийг ЦУОШГ-аас анхааруулж байна. охУ-ын дэд станцаас хүчдэл авч, баруун аймгуудын эрчим хүчийг хэвийн болголоо.

дэлхийхойд Солонгосын тал Вьетнамд хандаж эдийн засгийн турш-лагаас нь хуваалцахыг хүсчээ.Румыний Сангийн сайд Европт чөлөөтэй зорчих эрхийг хязгаарлахыг уриалжээ. Европын холбоо хуурамч мэдээг эрт илрүүлэх систем бүтээхээр төлөвлөж байна. орос, Япон хоёр Курилын арлуудын тухай маргааны шийдвэрлэх асуудлыг хэлэлцэв.

22 байцаагчтай учир хяналт тавихад хүн хүч хүрэлцдэггүй.

Могой мөрөө танихгүй, хүн гэмээ мэдэхгүй

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 1 0 3 2

FULL ENGLISH PAGE INSIDE > 7> 9> 6> 5

ubinfo.mnбүрэлдэхүүнкомпани

The official gazeTTe

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,618.94 377.14 39.32

АЛТ ЗЭС 10-ЧИНГИС БОНД ХУРАЛДАй БОНД

108.600.04%

95.4300.00%6200

1.0%

ГЭРЭГЭ БОНД

97.1100.46%

12250.1%

улаанБаатар2018.11.30

ҮҮлШинэ

-3° -16°

ЦАГ АГААР

Монголын олон мянган хүүхэд зөвхөн томчуудын асуудал гэж ойлгосоор ирсэн хорт хавдартай нүүр тулах боллоо. ЭХЭМҮТ-өөс гаргасан статистикаар сүүлийн гурван жилд хавдрын улмаас тус төвд хэвтэн эмчлүүлсэн хүүхдүүдийн 67 хувь буюу 2880 нь хорт хавдар хэмээн оношлуулсан байна. 3

С.Батсайхан / ЗГМ©

ЭДИйН ЗАСАГ

12

Валютын ханшийн өсөлт үндэсний үйлдвэрлэлд дэмтэй

үнийн өсөлтийг бид нүдэнд үл үзэгдэгч дайсан мэт үздэг. гурил, будаа, шатахууны үнэ өсөх нь иргэдийн халаасыг нимгэлдэг учраас жагсаал хийх хүртлээ уурсан бухимддаг. үүний гол буруутан нь ихэнхдээ нөгөө л “ноён” ам.доллар болчихдог. ам.долларыг тогтоон барьж л байвал эдийн засаг тогтвортой байна гэдэг ойлголт олон нийтийн дунд түгээмэл. Эрх баригчид ч энэ валютын ханшийг тун их анхаарч, макро эдийн засгийн бусад

хэмжүүрүүдээс илүүтэй бөөцийлж ирсэн. гэвч ам.долларын ханшийг ямагт тогтоон барих боломжгүй. Ялангуяа, манайх шиг гадаад зах зээлээс маш мэдрэг, эмзэг, импортын хамаарал их, үйлд­вэрлэгч бус хэрэглэгч эдийн засагтай улсад.

ам.долларын ханш өсөх нь эдийн засагт өгөөжтэй гэвэл гайхах хүн гарах вий. Заримдаа “ноён” ам.долларыг уургалж, хазаарлаад байлгүй зах зээлийн зарчмаар нь сул тавих нь эдийн засгийн эрүүл өсөлтийг дэмждэг талтай.

ЦаГ аГаарЫн дэлГэрэнГYЙ мэдээллиЙГ 8 дУГаар нүүрээС УнШина УУ.

2

төрийн эрхийг үнэмлэхүй олонхоор барьж буй Ман­ын дотоод зөрчил даамжран төрийн хагарал болж, саарал ордонд орсон бүхэн шалзарч мэдэхээр шатаж байна, энэ улс төр.

уих­ын дарга М.Энхболд болон Ерөнхий сайд у.хүрэл­сүхийн тал болж хүч тэнцүү хоёр хуваагдсан Ман­ынхны “зодоон”­д хэн ч ялсан жинхэнэ хохирогч нь ард түмэн болох нь харамсалтай.

Засгийн газрыг огцруулах

УЛС ТөР

Төрийн ордны “түймэр” ойртсон бүхнийг шатааж мэдэх нь Б.Энхжаргал@enkhjrglZGM

бичгийг өргөн барьснаас хойш уих 14 хоногийн дотор хэлэлцэн шийдвэрлэх ёстой. тэрхүү хуулийн хугацаа нь өнөөдөр дуусч байна. төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар Засгийн газрыг огцруулахыг дэмжсэн. харин уг томъёоллоор санал хураах чуулганыг өчигдөр товлосон ч хуралдаан болсонгүй.

Засгийн газрыг огцруулах эсэх санал хураалтад Ждүхс­гаас зээл авсан гишүүд оролцох ёсгүй гэж М.Энхболдын талынхан зүтгэв.

ХүүХДүүД ХОРТ ХАВДАРТ НЭРВЭГДЭж ЭХЭЛЛЭЭ

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

Улс төр

2 2018.11.30, Баасан ~ №233 (1032)

Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх ч зүгээр суусангүй. Тэрбээр Үндсэн хуулийн цэцэд хандан УИХ-ын дарга М.Энхболдыг төрийн албыг зарж, мөнгө босгох төлөвлөгөө боловсруулсан тул огцруулах дүгнэлт гаргаж өгөхийг хүсэв.

Европын орны Элчин сайдуудтай уулзлаа

ЕРөНХИйЛөГЧ

Ерөнхийлөгч х.Баттулга Европын холбоо, түүний гишүүн орнуудаас Монгол улсад суурин болон хавсран суугаа онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд нарыг хүлээн авч уулзав.

Энэхүү уулзалт нь жил бүр болдог бөгөөд энэ жилийн уулзалтад Европын холбоо, холбооны Бүгд найрамдах герман улс, Бүгд найрамдах итали улс, Бүгд найрамдах австри улс, нидерландын хаант улс зэрэг 21 улсаас Монгол улсад суугаа онц бөгөөд Бүрэн Эрхт Элчин сайд нар, мөн Европын холбооны бусад орнуудын Элчин сайдын яамны төлөөлөл оролцсон юм.

Европын холбооны орнуудын Элчин сайд нарыг төлөөлөн Европын холбооноос Монгол улсад суугаа Элчин сайд траян лауренцю христеа үг хэлж, Европын холбооны зүгээс хоёр талын харилцаа, хамтын ажиллагаанд анхаарал хандуулан ажиллаж буйг онцоллоо. Европын холбооны орнуудын Элчин сайд нар хоёр талын худалдаа, хөрөнгө оруулалтын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, Монгол улсын эдийн засгийг төрөлжүүлэх чиглэлээр болон Европын холбоо, Монгол улс хоорондын түншлэл, хамтын ажиллагааны хэлэлцээрийн хүрээнд хичээл зүтгэл гарган ажиллахыг Элчин сайд траян уламжлав. Мөн Монгол улсын Засгийн газрын зүгээс хөрөнгө оруулалтын ил тод байдал, орчныг сайжруулах чиглэлээр үргэлжлүүлэн ажиллах хэрэгтэйг онцлоод, хоёр талын яриа хэлэлцээ, хамтын ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд тууштай ажил­лахыг хүслээ.

Өнөөдөр Засгийн газрын хувь заяаг шийдэх сүүлчийн өдөр

1үнэндээ Засгийн газрыг

огцруулахыг дэмжих ард­чилсан намын есөн кнопын

хоёр нь буюу Ж.Батзандан, л.Болд нар парламентын сөрөг хүчнийхээ эсрэг чиглэсэн “сөрөх хүчин” болчихоод байгаа нь засгийг унагах операцыг эцсийн мөчид нураах шинжтэй болгосон тул ийн арга хэмжээ авахад хүргэсэн.

ийнхүү спикер М.Энхболд ямар ч байсан өөрт байгаа эрх мэдлийнхээ хүрээнд уих­ын бүтцийн байгууллагыг

хөдөлгөж, ёс зүйн дэд хороогоор Ж д үхс­тай холбоотой гишүүдийн кнопыг “хураах” гээд ирц нь хүрсэнгүй.

Ерөнхий сайд у.хүрэлсүх ч зүгээр суусангүй. тэрбээр үндсэн хуулийн цэцэд хандан уих­ын дарга М.Энхболдыг төрийн албыг зарж, мөнгө босгох төлөвлөгөө боловсруулсан тул огцруулах дүгнэлт гаргаж өгөхийг

хүсчихлээ. Бас намын хяналтын

ерөнхий хороог хуралдуулсан. Энэ хур лаараа намын анхан шатны гишүүдээс ирсэн гомдлыг хэ лэлцсэн гэж байгаа ч, үнэндээ М.Энхболд, д . х а я н х я р в а а н а р ы н хүмүүсийг тухайлан ярьж улмаар М.Энхболд тэргүүтэй таван хүнийг намаас хөөх шийдвэр гаргуулаад буцсан

гэдгийг эх сурвалжууд баталж байна.

үйл явдал үүгээр дуусаагүй. л.оюун­Эрдэнэ, Ж.Батзандан, г.Занданшатар, о.Баасанхүү, с.Бямбацогт, Ж.Мөнхбат, л.Болд, д.хаянхярваа нарын ээлж дараалан бие бие рүүгээ дайрсан мэдэгдлийг монголчууд өчигдөржин харсан тул энд нуршилгүй орхиё.

Төрийн ордны “түймэр” ойртсон бүхнийг шатааж мэдэх нь

хөрөнгө оруулалт хийхээр төсөвт тусгажээ.

Хангарьд ордныг Хувьчилна

н и й с л эл и й н ө м ч ө ө с 2019 онд зургаан барилгыг хувьчлахаар болов. Мөн энэ онд хувьчлах жагсаалтад орсон ч хувьчлагдаагүй нэг аж ахуйн нэгж, дөрвөн барилга байгууламжийг мөн оруулж тооцжээ. Энэ бүгдээс нийт 90.1 тэрбум төгрөг олно хэмээн харж байгаа аж.

Яармагт барьж буй хотын захиргааны шинэ байрыг ирэх зун ашиглалтад оруулах аж. ингэснээр нитх, нийслэлийн Здтг, улаанбаатар хотын захирагчийн ажлын алба харьяа байгууллагуудыг шилжүүлж, хангарьд ордон нийслэлийн төр захиргааны дөрөвдүгээр байрыг чөлөөлөх юм. тиймээс энэ хоёр байрыг хувьчлах жагсаалтад оруулж, нээлттэй дуудлага худалдаагаар зарах аж.

хангарьд ордныг нээлттэйгээр дуудаж, багадаа 39.8 тэрбум төгрөг олно гэж тооцож байгаа бол дөрөвдүгээр байр буюу нийслэлчүүдийн хэлж заншсанаар шилэн улаанбаатар банкны байрыг 19.2 тэрбум төгрөгөөс эхэлж дуудна.

утаатай тэмцэХ мөнгө урсгал зардлынХ нь нэмэгдлийн таван Хувьд ч ХүрэХгүй

хотын аз жаргалыг иргэдийнх нь амьдралын сэтгэл ханам жаар илэрхийлэхээс бус цаасан дээр баталсан хөтөлбөрөөр дүгнэхгүй. иргэдээ аз жаргал тай амьдруулах зорилтынх нь тайллыг төсвийн төслөөс хайлаа.

өнөөдөр улаанбаатарчуудыг хамгийн ихээр аз жаргалгүй болгож буй зүйл нь агаарын бохирдол гэдэгтэй хэн ч мар­гахгүй. тэгвэл ирэх жил улаан­баатар хот утаатай тэм цэхэд ердөө 3.4 тэрбум төгрөг төсөвлөжээ. Энэ мөн гөөр агаарын бохирдлыг бууруулах мастер төлөвлөгөөг

Б.Энхжаргал@enkhjrglZGM

Нийслэл ирэх жил 990 тэрбум 325 сая төгрөгийн орлоготой байхаар төсөвлөв

ТөСөВ

уих­ын баталсан төсөвт Ерөнхийлөгч бүхэлд нь хориг тавьснаас болж нийслэл төсвийн төслөө өргөн барилгүй нэлээн азнасан. харин Ерөнхийлөгчийн хоригийг уих хүлээж авалгүй, эцсийн найруулгыг нь сонс­соны дараа сая нэг хотын дарга с.Батболд “нийслэлийн парламент”­д төсвийн төслөө өргөн барьсан юм.

нитх дарга с.амарсайхан “асуудлыг шуурхай хэлэлцэнэ” хэмээн хэлсэнчлэн төсвийн анхны хэлэлцүүлгийг өчигдөр эхлүүллээ.

Эхлээд нийслэл хэмээх их айл ирэх жил хэдийг олж, хэдийг зарлагадах талаарх ерөнхий мэдээллийг өгье.

2019 онд нийслэлийн төсөвт 990 тэрбум 325.5 сая төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээр тооцжээ. Энэ нь 2018 оныхоос 161.8 тэрбум төгрөгөөр илүү байгаа юм. үүнээс 773 тэрбум төгрөгийг хот олно. харин үлдэж буй 217.3 тэрбумыг нь дүүргүүдээс дайчлах юм.

төсвийн орлогыг бүрдүүлэгч байгууллагаар нь задалбал, нийслэлийн татварын газар 601.4 тэрбум, өмчийн харилцааны газар 92.7 тэрбум, газрын алба 53.5 тэрбум, авто замын хөгжлийн газар 12.7 тэрбумыг тус тус олох үүрэгтэй.

олох орлогын хэмжээ ийм байгаа бол гарах урсгал зарлагын хэмжээ 470 тэрбум төгрөг. Энэ нь өнгөрсөн жилийнхээс 130 гаруй тэрбум төгрөгөөр илүү гэсэн үг. харин нийслэл ирэх жил 284.3 тэрбум төгрөгийн

Хангарьд ордныг 39.8 тэрбумаар хувьчилна

Б.Хасуй / ЗГМ©

төгрөгийг энэ хөтөлбөрт зориулж байсан бөгөөд үр дүн ямар байгааг өнөөдөр нийс лэлийн иргэд бид эрүүл мэндээ рээ мэдэрч байгаа билээ.

Б.Хасуй / ЗГМ©

хэрэгжүүлж, зорилтот бүлгийн айл өрхүүдэд байгаль орчинд ээлтэй технологи нэвтрүүлнэ. Мөн агаар бохирдуулагч эх үүсвэр, сөрөг үр дагаврын талаар

иргэдэд сурталчлан таниулж, сайжруулсан түлш борлуулах цэг байгуулна хэмээн бичсэн байв. урсгал зардал 130 гаруй тэрбум төгрөгөөр өсчихөөд байхад

утаатай тэмцэх мөнгө түүнийх нь таван хувьд ч хүрэхгүй байна гэдэг даанч чамлалттай харагдаж байна.

өнгөрсөн жил гурван тэрбум

www.zgm.mn GO

“Засгийн газрын мэдээ” сонины албан ёсны веб сайт www.zgm.mn Шинэлэг дизайн, шилдэг технологиор бүтээсэн манай сайтаас:

» Эдийн засаг » Уул уурхай» Технологи » Улс төр» Нийгмийн мэдээ, мэдээлэл» Financial times сониныг уншаарай.

нар үгүйсгэхгүй байна. гэхдээ хүүхдүүдийн хоололт, амьдралын хэв маяг ч нөлөөлж байхыг мөн үгүйсгэх аргагүй юм. 2017 онд үндэсний хэмжээнд явуулсан хоол тэжээлийн V судалгаагаар “сургуулийн хүүхдүүдэд эрүүл бус (junk) хоол хүнсний олдоц элбэг, нарийн боов, амтлаг хүнснээс гадна чипс, шаржигнуур гэх мэт шарж бэлдсэн зуу шийг маш их хэрэглэдэг” нь тогтоогдсон. тиймээс ч ходоодны хорт хавдраар өвчлөх эрсдэл болдог таргалалт, илүүдэл жинтэй хүүхдийн тоо жилээс жилд нэмэгдэж байгаа юм. түүх сөхвөл 1930­аад оноос өмнө барууны нийгэмд ходоодны хорт хавдрын өвчлөл, нас баралт өндөр хувьтай байжээ. харин бууруулж чадсан шалтгаан нь яг таг байдаггүй ч даршилсан ногоо, шарж, утсан хүнсний хэрэглээ багасахын хэрээр ходоодны хорт хавдар буурсан хамаарал байдаг аж. ходоодонд халтай хүнсний хэрэглээ буурахад хөргөгч бий болж, хүнсийг удаан хугацаагаар шинээр нь хадгалах нөхцөл бүрдсэн нь нөлөөлсөн гэж үздэг. харин өөр нэг шалтгаан нь антибиотик гарч хеликобактерийг устгаж чаддаг болсонтой холбоотой гэх эмч нар ч байдаг аж. ходоодны хорт хавдар дэлхий дахинд буурч байхад манайд харин эсрэгээрээ улам газар авч байна.

Монгол улс хүүхдийн эрүүл мэндийн бүх зардлыг татвар тө­лөгч дийн мөнгөнөөс даадаг. гэтэл жилийн жилд хавдрын онош той хүүхдийн тоо нэмэгдэж бай гаа нь яваандаа санхүүжилт бо лоод тусгайлсан бодлого хэрэгжүүлэх шаардлагатайг харуулж байна.

хүүхдийн хорт хавдар ихсээд байгаа учрыг тайлбарлах сэжүүр олон байна. одоогоор нийгмийн хүчин зүйл нөлөөлдөг гэдгийг батлах ямар нэг судалгаа байхгүй. хсүт­ийн нийгмийн ажилтан “Миний ажигласнаар хорт хавдар яг л санамсаргүй тархаасан мэт анзаарагддаг. үүн дээр хүний бодол гэхээс илүү статистик хамаарал маш чухал. гэвч манайд ийм судалгаа байхгүй” гэв.

Хорт хавдраар өвчилсөн гурван хүүхэд тутмын нэг нь ходоодны хорт хавдартай

2018.11.30, Баасан ~ №233 (1032) 3Засгийн гаЗрын МЭдЭЭ сонин

ЗГМ: Сэдэв

Хүүхдүүд хорт хавдарт нэрвэгдэж эхэллээ

тоглож наадах, сурч хөгжих насан дээрээ эмнэлгийн ор сахиж, нэг л өдөр эдгэрч, хөл дээрээ босно гэдэгтээ итгэж, мөрөөдөж, хүнд өвчинтэйгээ тэмцэж буй хүүхдүүдийн тоо жилээс жилд нэмэгдэж байна. өнөөдөр Монголын бүхий л насны, олон мянган хүүхэд зөвхөн томчуудын асуудал гэж ойлгосоор ирсэн хорт хавдартай нүүр тулах боллоо. Эх, хүүхдийн эрүүл мэндийн үндэсний төв (ЭхЭМүт)­ийн тандан судалгааны албанаас гаргасан статистикаар сүүлийн гурван жилд хавдрын улмаас тус төвд хэвтэн эмчлүүлсэн хүүхдүүдийн 67 хувь буюу 2880 нь хорт хавдар хэмээн оношлуулсан байх юм. тус тайланд “Монгол улсад хүүхдүүдийн дунд хорт хавдрын өвчлөл 8.5 хувьтай байгаа бөгөөд цаашид өсөх хандлагатай байна” хэмээн онцолжээ.

гэтэл үүнээс хамгийн их анхаарал татаж байгаа нь сүүлийн гурван жилд хорт хавдартай гэж оношлуулсан нийт хүүхдийн бараг гуравны нэг нь ходоодны хорт хавдартай байна. 2016, 2017 онд ЭхЭМүт­д ши нээр бүртгэгдсэн 314 хавдрын 30.7 хувь буюу 99 хүүхэд хо доодны хорт хавдартай хэмээн оношлогджээ. дэлхий дахинд зөвхөн 50­60­аас дээш насныханд тохиолддог, амьдралын буруу хэвшил, эрүүл бус хооллолттой холбоотой гэгддэг тус өвчинд өнөөдөр Монголын өсвөр үеийнхэн нэрвэгдээд эхэлсэн байна.

улсын хэмжээнд ходоодны хорт хавдар насанд хүрэгчдийн нас баралтын шалтгааны хоёрдугаарт ордог, далайцтай бодлого хэрэгжүүлэх цаг ирснийг бид мэднэ. гэхдээ хүүхдүүдийг нэрвэж, гамшгийн хэмжээнд хүрснийг магадгүй одоо л мэдэж байгаа байх. ийм мэдээ дуулгаж байгаа нь өөрт минь ч гэсэн харамсалтай байгааг онцолъё. хавдар судлалын үндэсний төв (хсүт)­ийн туяа эмчилгээний тасгийн их эмч, хавдрын тэргүүлэх зэрэгтэй эмч н.Бямбасүрэн ч энэ мэдээг сонсоод гайхаж дуу алдсан юм. тэрбээр “Би анх удаа л сонсож байна. Бидний хэн нь ч ходоодны хорт хавдар ийм хэмжээнд хүрсэн гэдгийг мэдээгүй” хэмээсэн. үнэнийг хэлэхэд н.Бямбасүрэн эмчтэй уулзахаас өмнө бусад улс оронд хүүхдийн ходоодны хорт

байгааг ЭхЭМүт­ийн захирал ш.Энхтөр онцоллоо. хүүхдийн хавдар бол том хүнийхээс эрс ялгаатай. том хүнд тохиолдож буй хавдрууд ихэвчлэн амьдралын туршид хуримтлуулсан ямар нэг буруу дадал зуршилтай холбоотой байдаг. өнөөдөр дэлхийн хэм­жээнд ходоодны хорт хавдрын нийт тохиолдлын 60 хувь хеликобактериас үүдэлтэй бол Монголд энэ үзүүлэлт 80 хувьтай байгааг мэргэжилтнүүд хэлдэг. харин хүүхдийн өвчлөл ихэвчлэн төрөлхийн шалтгаантай гэж үздэг. өөрөөр хэлбэл, хүүхдийг эхийн хэвлийд байхад нь генийн мутац үүссэнээс хавдар тусах урьдач нөхцөл үүсдэг гэж шинжлэх ухаан нэгэнт үздэг болсныг ш.Энхтөр захирал тайлбарлалаа. хавдрын

урьдач нөхцөл болсон генийн мутациас гадна орчны бохирдол, амьдралын хэв маяг болон бусад хүчин зүйл нөлөөлдөг аж. тиймээс хавдрын илрэх хугацаа янз бүр. харамсалтай нь, анагаах ухаан хавдрын эс хэдэн цаг, хэдэн минутад, хаана, яаж үүсч байгааг тогтоох хэмжээнд хөгжөөгүй. Зөвхөн тухайн хавдрын явц тэдэн жил байна гэсэн таамаглал дэвшүүлэх хэмжээнд л байна. тиймээс ч өнөөдөр Монголын өсвөр үеийнхэн яагаад ходоодны хорт хавдраар өвчлөөд байгааг олж тогтоох шаардлага бий боллоо. Манай улсад элэг, ходоодны хорт хавдрын өвчлөл хамгийн өндөр. Элэгний хорт хавдар удамшиж байгаа шиг ходоодны хорт хавдар ч удамшиж болохыг эмч

-Хүний их эмч, анагаах ухааны магистр

с.энхтайван­Юуны өмнө хүн амын эрүүл

мэн дийн боловсрол муу байна. өөрий гөө, хүүхдээ, гэр бүлээ эрүүл байлгахын тулд эцэг, эхчүүд эрүүл мэндийн боловсро­лтой байх ёстой. гэтэл эмийг замбараагүй их хэрэглэж байна. Эмэгтэйчүүд жирэмсэн үедээ ч, жирэмслэхээсээ өмнө ч төрөл бүрийн өвчин намдаах эм аль болох хэрэглэхгүй байх хэрэгтэй. Ямар ч эм хүний тархи болон элэг, бөөр гээд дотор эрхтнийг ямар нэг

байдлаар хордуулдаг.үүнээс гадна хүнсний хэрэглээ

дэндүү замбараагүй байна. Би гадаадад явахдаа эцэг, эхчүүд хүүхдэдээ ямар хүнс авч өгч байгааг их ажигладаг. олон нийтийн газар хүүхдээ усаар л угжиж байгаа харагддаг. Манайхан

шиг ийм айхтар чихэртэй, хүчил ихтэй, химийн бодистой ундаа өгдөггүй. Мөн удаан хадгалдаг хүнс өгдөггүй. Манайд бол хүүхдүүд нь томчуудтай зэрэгцээд л яг ижил хүнс хэрэглэж байна. хиамны нитрит гэхэд л биед оронгуутаа хорт хавдар үүсгэгч нэгдэл болж задардгийг амьтан дээр хийсэн туршилтаар нотолсон байдаг. Бас архи, тамхиа боль гэж эцэг, эхчүүдэд хэлмээр байна. Эрүүл эхээс эрүүл хүүхэд л төрдөг. өөрийнхөө эд эрхтэн бүрээс хүүхдэдээ тасалж өгч байгаагаа мартаж болохгүй.

хавдар ямар түвшинд байдгийг мэдэхээр гадаад эх сурвалж нэлээд ухсан ч тусыг эс олсон учраас би эмчийн тийн уулга алдсаныг гайхаагүй. Яагаад гэвэл, хүүхдэд тохиолддог хорт хавдрын жагсаалтад ходоодны хорт хавдар байдаггүй, бүртгэгдэж байсан гэсэн мэдээлэл ч олдоогүй юм. Монголд ч гэсэн энэ талаарх мэдээлэл албаны хэрэгцээнд л тараагддаг учраас олон нийтэд төдий л ил байдаггүй юм байна. Мэдээлэл ийм хомс байгаагаас хүүхдүүд хорт хавдраар өвчилж байгааг олон нийт анзаарахгүй, шийдвэр гаргах түвшинд ч огт хайхрахгүй байгааг хэлэх хэрэгтэй. гэтэл хүүхдийн эмчээр олон жил ажилласан эмч нар хавдар ихсээд байгааг хэлээд байна. их эмч с.Энхтайван “40 жилийн өмнө би аудс­ийн төгсөх курст сурч байхдаа хүүхдийн хавдар гэж

ярихаар гайхдаг байлаа. тэр үед цусны хорт хавдрын ганц нэг тохиолдол л байдаг байсан. гэтэл хүүхдийн хорт хавдар нэмэгдэж хсүт хүүхдэд зориулсан плат нээж, яваандаа тасагтай болсон. одоо бол бүхэл бүтэн төв ажиллаж байна. над дээр хүүхдийнхээ уушгийг эмчлүүлэх гэсэн юм гээд ирдэг эцэг эхчүүд бий. хүүхдүүд хавдрын эмчилгээ хийлгэхэд уушги нь заавал эрүүл байх ёстой. харамсалтай нь ийм хүүхдүүдийн дархлаа муу байдаг тул уушгины эмчилгээ хийх боломжгүй байдаг. Би үнэнээ хэлээд явуулахаас аргагүйд хүрдэг” гэв.

тиймээс ходоодны хорт хавд­раар хэд орчим насны хүүхдүүд, яагаад өвчлөөд байгааг, ингэж их газар авч, нийтийн шинжтэй болж буйд хариулт олохыг зорив.

ходоодны хорт хавдар гэсэн оноштой хүүхдүүд 10­19 насныхан

ЗГМ: НЭГ АСУУЛТ

ХСҮТ-ийн Туяа эмчилгээний тасгийн их эмч, анагаах ухааны

магистр, хавдрын тэргүүлэх зэрэгтэй эмч

н.Бямбасүрэн­Манай эмнэлгийн статис тикаас

харахад жилээс жилд хүүхдийн хавдар нэмэгдэж байна. Энэ нь нэг талаар оношилгоо сайжирч, эцэг, эхчүүд хүүхдээ эрт авчирч оношлуулж байгаа тай холбоотой

байж магадгүй. Мөн төрөлт ихсэж байгаа нь нийт тоон үзүүлэлтэд нөлөөлж байна. хүүхдүүдийн дунд ходоодны хорт хавдар ийм өндөр хэмжээнд хүрсэн бол анхаарахаас өөр аргагүй байна. Манай эмнэлэг 2019 оныг ходоодны хавдрыг эрт илрүүлэх жил болгон зарласан. Энэ хүрээнд хүүхдүүдийн дунд ч гэсэн эрт илрүүлэг явуулах шаард лагатай юм байна.

хэдийгээр хүүхдийн хорт хавдар удамшлын гаралтай байх магадлалтай ч 19 насны хүүхдүүдийн хувьд зарим нэг шалтгаан нөлөөлж байж болох юм. гэхдээ хавдрын шалтгааныг яг таг хэлж чадахгүй байна. хүүхдэд хамгийн их тохиолдож

байгаа цусны хорт хавдар гэхэд нярай үедээ оношлогдож байгаа тул удамшлын гаралтай гэж үздэг. төрөхөөсөө өмнө л хавдар үүсгэх ген аль хэдийнэ үүссэн байна гэсэн үг.

Эх нь жирэмсэн байх явцдаа соронзон орны долгион, цацраг идэвхийн үйлчлэлд орж бай сан бол генийн мутац үүсч, хавдар үүсэх өндөр эрсдэлтэй. ургийн аль нэг эрхтэн бүрэлдэх үед цацраг идэвхт туяагаар үйлчилсэн бол шууд хромосомын гажиг үүсгэдэг. Мөн жирэмсэн үедээ штс, будаг, лактай ойр ажилладаг хүмүүсийн хүүхэд нь хавдраар өвдөх магадлал маш өндөр. үүнээс гадна хүнсээр дамжиж хавдар үүсгэдэг вирусүүд биед ордог тохиолдол ч маш олон.

Бид мэргэжлийн эмч нараас хүүхдийн хорт хавдар ихсэж байгаа шалтгааныг тодрууллаа.

С.Батсайхан / ЗГМ©

хүүхдИйН хоРТ хАВдАР

ЭхЭМүТ©

0-19 насны

2880 ньхорт хавдар13

10000 4298

320

хүүхэд тутмын

нь хадврын улмаас хэвтэн эмчлүүлсэн

Сүүлийн 3 жилд хавдартайтохиолдол байгаагийн

2014-2016онд хорт хавдрын

тохиолдол бүртгэгдсэний

67% буюу

30.7%ходоодныхорт хавдар

З.Цэлмэг@tselmegZGM

Сурталчилгаа

4 Засгийн гаЗрын МЭдЭЭ сонин 2018.11.30, Баасан ~ №233 (1032)

Г.Чинзориг: Ухаалаг утасны хэрэглээ шинэ төрлийн үйлчилгээ нэвтрүүлэх суурь дэд бүтэц болж байна

“телефон утсыг зохион бүтээснээс хойш 50 сая хэрэглэгчтэй болохын тулд 75 жилийн хугацааг зарцуулсан бол телевиз 38 жилийг зарцуулсан байдаг. харин интернэтийн үйлчилгээ үүсээд дөрвөн жилийн дотор 50 сая хэрэглэгчтэй болсон. тэгвэл “Angry Bird” хэмээх тоглоомыг 35 хоногт 50 сая хэрэглэгчтэй болжээ” хэмээн ххЗх­ны дэд

дарга д.сэрээдорж “дижитал Монгол” хэлэлцүүлэгт тавьсан илтгэлдээ дурдлаа.

хоёр дахь жилдээ болж энэхүү хэлэлцүүлэгт мэдээллийн технологийн салбарынхан харилцан туршлага солилцож, тулгамдаж буй асуудлаа хэлэлцэж, шийдлийг эрэлхийлж буй юм. Энэ жилийн тухайд дата дэд бүтэц, дижитал үйлчилгээний хүртээмж, апп

эдийн засаг болон дижитал орчин дахь хэрэглэгчийн хөгжил гэсэн дөрвөн хэсэгт хэлэлцүүлэг өрнүүлж байна.

ххЗх­ны дарга г.Чинзориг “ д и ж и т а л М о н г о л ” хэлэлцүүлгийг нээн хэлсэн үгэнд ээ “Мэд ээллийн технологийн салбар нь маш хурдацтай хөгжиж байна. орчин үед мэдлэг оюуны үнэ цэнэ нэмэгдэн, дижитал

үйлчилгээний давуу талууд, үйлдвэрлэлийн давуу талыг зайлшгүй дэмжих шаардлагатай болоод байна. Манай улсад үүрэн телефоны үйлчилгээний хүрээ нэмэгдэж, ухаалаг утас хэрэглээний өсөлт нь шинэ төрлийн үйлчилгээг нэвтрүүлэх суурь дэд бүтэц болж байгаа нь бусад салбарт үйлчилгээ эрхлэгч, хэрэглэгч нарт олон боломжийг нээж байна” гэлээ.

хэлэлцүүлгийн үеэр ххМтг­ын Мэдээллийн технологийн бодлого зохицуулалтын хэлтсийн дарга Б.Билэгдэмбэрэл дата шилжилт хийхэд эн тэргүүнд төрийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагууд өөрчлөгдөх ёстойг онцолж байв. тэрбээр “дижитал шилжилт бол зөвхөн технологийн шилжилт биш. Энэ бол байгууллагын түвшний өөрчлөлт, түүн дээр нэмээд хууль эрх зүйн өөрчлөлт гэж харж

байгаа. “Цахим засаг” үндэсний хөтөлбөр гэж бий. үүний үндсэн чиглэл нь төрийн байгууллага өөрчлөгдөх.

төр өөрөө үйлчилгээ үзүүлэгч үйлчилгээний байгууллага юм бол шилжилтийн үед аль болох иргэн төвтэй болох ёстой. үйлчилгээ үзүүлэх сувгуудыг ч нэмэгдүүлэх ёстой. Жишээлбэл, мобайл, үйлчилгээний нэгдсэн төв хэлбэрээр явуулах хэрэгтэй” гэлээ.

Б.БилэгдэмБэрэл: диЖитал ШилЖилтийн үЕд төрийн Байгууллагууд иргэн төвтэй БолоХ

Ёстой

харин дижитал үйлчилгээний хүртээмжийн тухайд нээлттэй мэдлэг боловсролын сангийн туЗ­ийн дарга д.Энхбат “Монгол улс сүүлийн 20 жилд мэдээллийн технологи, харилцаа холбоог хүмүүст хүргэх тал дээр ихээхэн амжилтад хүрсэн. одоо дараагийн үед шилжиж байна. Энэ нь зөвхөн гар утас, харилцаа холбооны үйлчилгээг хүмүүст хүргэхээр хязгаарлагдахгүй харин тэр хүмүүсийн эрхэлж буй ажил, боловсрол, амьдрал, бизнес гэх зэргээр эдийн засаг, нийгмийн бүх салбарт мэдээллийн технологи хүмүүсийн аж амьдралыг өөрчилж

байгаагийн тухай асуудал болж байна.

хүртээмж бол нэг талаас өгч чадаж байна уу, нөгөө талаас авч, өөртөө ашигтайгаар шингээж чадаж байна уу гэдгийн хос нийлбэр дээр тодорхойлогддог. өнөөдөр олон салбарт мэдээллийн технологи хүрсэн. гэтэл түүнийг авч чадахгүй байна. Жишээлбэл, оюутнууд интернэтийг хичээлийн бус цагаар хангалттай ашигладаг ч, хичээл дээрээ ашигладаггүй. тэгэхээр мэдээллийн техно логийг гурван сая хүн өөр өөрийн талбарт яаж ашиглах тухай асуудал юм” гэв.

д.энХБат: өнөөдөр олон салБарт мэдээллийн тЕХнологи Хүрсэн. гэтэл түүнийг авч чадаХгүй Байна

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАВААДОРж

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901621

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн алба

Утас: 99903581 99903578 99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 7010606

zgm.mn

ubinfo.mnДугаарын удирдагч

Г.Баярсайхан

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕдАКц

ЗАР СУРТАлчИлГАА

хАЯГ

цАхИМ хУВИлБАР

0 0 1 0 3 2

хэлэлцүүлгийн нэгдүгээр хэсэг буюу дата дэд бүтэц сэдвээр ххЗх­ын дэд дарга д.сэрээдорж илтгэл тавилаа. тэрбээр, “Монгол улсын хэмжээнд нийгмийн сүлжээ ашиглаж буй хэрэглэгчдийн тоо 2.3 саяд хүрсэн. гар утас хэрэглэгчдийн тоо дөрвөн сая байгаагаас 2.8 сая нь үүрэн телефоны интернэтийг хэрэглэж байна” гэсэн юм. Мөн дата шилжилтэд тулгамдаж буй асуудлыг ххЗх­ны дэд д.сэрээдорж ийнхүү томъёолж байна.

● Өгөгдөл хоорондын уялдаа холбоог сайжруулах. өгөгдлүүд хоорондоо холбогддог, машины хэлээр ярьдаг болох нь чухал. тиймээс өгөгдлүүдийг нэг

стандарттай болох ёстой. ● Нээлттэй болгох. Төрд их

хэмжээний дата бий. үүнийг нээлттэй болгох, ашиглуулах шаардлагатай байна.

● Нууцлал. Хувь хүний датад яаж хандах, алийг нь нууцлах, сангуудыг яаж холбох талаар ярилцах, шаардлагатай.

● Өрсөлдөөн. Гар утасны аппликейшн их гарч байна. Зах зээл үүсээд, борлуулалт явагдаж байна. гэтэл үүний зах зээл, өрсөлдөөнийг тодорхой буй байгаа тул зах зээлийг тодорхойлж, дэмжлэг, өрсөлдөөн ямар байх болон эрэмбэ цэгцийг тогтоох шаардлага зүй ёсоор урган гарч байна.

д.сэрээдорЖ: гар утас Хэрэглэгчдийн тоо дөрвөн саЯд Хүрсэн

СпОРТ

35 настай Брэндон Майкл Басс энэ өдөр тун баясгалантай байлаа. олон жил дэмжиж ирсэн “Кливленд Кавальерс” баг нь өөрийн талбайдаа “шарлотт хорнетс”­ийг 20 гаруй оноогоор хожсон болохоор баярлахаас ч аргагүй. “үнэхээр их сэтгэл хөдөлж байна. Би багтаа итгэсээр байгаа” хэмээн тэр bleacher­report­ийн сэтгүүлчид өгсөн ярилцлагадаа өгүүлэв. гэхдээ энэ бол “Кливленд”­ийн шинэ улиралд байгуулсан ердөө хоёр дахь ялалт байв. 13 тоглолтын дараах байдлаар шүү дээ.

уг нь таван сарын өмнө байдал огт өөр байлаа. “Кавальерс” аваргын төлөө өрсөлдөж, тоглолттой өдөр бүр ордон битүү дүүрч, Кливленд хот аз жаргалаар бялхаж байв. гэвч леброн өнгөрсөн зун багаа орхин лос­анжелесийг зорьсноос хойш “Кавальерс”­ийн амжилт огцом уруудаж, лигийн хомоол хамагчдын нэг болжээ. Мөн леброныг дагаад хотын эдийн засагт эргэлддэг мөнгө ч хаа нэг тийш алга болжээ. “леброныг явснаас хойш бүх л бизнес хумигдсан. Манай орлого гэхэд 25 орчим хувиар багасаад байна” хэмээн ордны хажууханд байрладаг нэгэн баарны менежер дэйв ховес ярьжээ. үнэхээр түүний хэлсэнчлэн Кливленд хот дахь үзвэр үйлчилгээ, баар ресторан, уушийн газруудын орлого 25­35 орчим хувиар багасаад байгаа гэнэ. өмнө нь тоглолттой өдөр Кливленд хотын амьдрал ёстой л буцалдаг байлаа. 20 мянган үзэгчийн багтаамжтай Quicken Loans Arena битүү

Леброны дараах Кливленд хотын бүүдгэр төрхзарим тоглолтын тасалбар хоёр доллараар зарагдах хүртлээ шалдаа буужээ.

леброн Жеймс нэг хэсэг “Майами хит”­д тоглож байгаад 2014 онд төрөлх Кливленд хотдоо эргэн ирсэн. тухайн үед эдийн засгийн шинжээчид тус хотод шууд болон шууд бусаар 500 сая ам.долларын орлого орж ирлээ хэмээн тооцоолж байв. 300 мянган хүн амтай жижиг хотын хувьд хагас тэрбум гэдэг их тоо. тэгвэл леброн Кливлендийг орхихдоо энэ мөнгөө аваад явжээ гэж дүгнэх нэгэн ч байна. нарийн тоог яг таг тодорхойлж гаргахад хэцүү ч үнэнд нэлээд дөхөж очих болов уу.

“тэр бидэнд удаан хүлээсэн аваргын цомыг авчирсан. леброныг байх үед хотод маш их мөнгө орж ирсэн. өмсгөлийн борлуулалт маш сайн байлаа. гэвч одоо лебронгүй Кливленд хот бүүдгэр, дүнсгэр, уйтгартай газар болжээ” хэмээн нэгэн фэн ярьсан юм.

ганц тамирчин зөвхөн баг гэлтгүй бүхэл бүтэн хотын хувь заяанд ийм чухал нөлөөтэй аж. Кливленд хотын иргэд дараагийн леброн төрөн гарч, хот эргээд амь орох мөчийг хүсэн хүлээсээр байна.

Леброн Кливлендийг орхиж, Майамид ирэв

Кливленд болон Майами хотын сагсны ордны дэргэдэх баар, рестораны тоо240

220

200

180

160

2006 2008 2010 2012 2014

Леброн Кливлендэд буцаж ирэв

Майами хотын баар, ресторан

Кливленд хотын баар, ресторан

Б.ЭнхжинЗГМ

дүүрэхээс гадна энд тэндхийн, уушийн газруудад сагсны фанатууд зэрэгцэн сууж тоглолтоо үзнэ. тэд

мэдээж зүгээр л зурагт ширтээд гөлий гөөд суухгүй, жижиг сажиг идэх зүйлээс авахуу лаад шар айраг,

дарс худалдан авах зэргээр багагүй орлого оруулах нь тодорхой. Мөн багийн өмсгөл болон жижиг сувинерийн борлуулалт хотын эдийн засгийг тодорхой хэм­жээгээр дэмждэг байв. гэтэл одоо энэ бүгд алга болжээ.

одоо “Кливленд”­ийн тог­лол тыг тоож үздэг хүн алга. тэр хэрээр тасалбарын үнэ навс унав. Жон Пеззенте хэмээх эр онооны самбарын ар талын хос суудлын тасалбар 45 ам.доллараар авснаа ярьжээ. гэтэл жилийн өмнө ийм мөн гөөр хамгийн дээд давхрын тасалбар арайхийн авч хүрэх байв. гурав дахь эгнээний суудлын тасалбар өмнө нь 450 ам.доллар байсан бол одоо 175 болжээ. харин хойд эгнээний тасалбарын үнэ 40 байснаа 10 болсон гэнэ. тэр ч байтугай ач холбогдол багатай

cnbc.com©

Уушийн газруудын орлого

25-35 орчим хувиар багасаад

байна

Нийслэлийн Тээврийн газартай гэрээтэй 24 микро автобус байдаг

Г.СанжаахандЗГМ

22 байцаагчтай учир хяналт

тавихад хүн хүч хүрэлцдэггүй

ЗГМ ТОВЧХОН» ЗөВлөГөөХүйтний улирал эхэлж, ханиад томуу ихсэж байгаагаас дүүргүүдийн эмнэлгийн хүүхдийн кабинет уртасгасан цагаар ажиллаж эхэллээ. Ажлын өдрүүдэд 17.00-22.00 цаг хүртэл, амралтын өдрүүдэд 11.00-18.00 цаг хүртэл ажиллах ба хүүхдийн мэргэжлийн эмч нар иргэдэд утсаар зөвлөгөө өгнө.

» СЭРЭМжлүүлЭГ Ирэх арванхоёрдугаар сарын 2-ны өдрөөс эхлэн хүйтэрч, баруун аймгуудын нутгийн зүүн, төв болон зүүн аймгуудын нутгаар салхи секундэд 18-20 метр, зарим үед 24 метр хүртэл ширүүсэж, хүчтэй салхи, цасан болон шороон шуурга шуурна.

» АЯНӨнгөрсөн онд бага насны хүүхдийн түлэгдэлт 2652 байсан бол 2018 оны аравдугаар сарын байдлаар 2844 болтлоо өссөн байна. Тиймээс “Хүүхдийн түлэгдэл-Эцэг эхийн хариуцлага-2” аяныг эхлүүллээ.

» БолоВСРолБоловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын сайдын тушаалаар хөдөө орон нутгийн бүх ангийн сурагчид арванхоёрдугаар сарын 22-ноос нэгдүгээр сарын 20-ныг дуустал амрахаар боллоо. Харин нийслэлийн I-V дүгээр ангийн сурагчид арванхоёрдугаар сарын 22-ноос хоёрдугаар сарын 10-ныг дуустал, VI-XII ангийн сурагчид арванхоёрдугаар сарын 29-нөөс хоёрдугаар сарын 10-ныг дуустал амарна.

Микро автобус 500 төгрөгөөр үйлчлэх ёстой

нийслэлийн хэмжээнд 950 орчим том оврын автобус иргэдэд өдөр тутам үйлчилж байна. Мянга шахам автобус гэж сонсоход их мэт боловч иргэдэд хүрэлцдэггүй юм. ажил тараад гэртээ харих гэж хамгийн багадаа 20­30 минут автобус хүлээх нь энүүхэнд. гэтэл ирсэн автобус нь битүү хүнтэй учир багтахгүй үлдэх энгийн үзэгдэл болжээ. Мөн 21.00 цагаас хойш автобусны тоо улам цөөрдөг. харин энэ үед микро автобус иргэдийн аминд орж, бээрсэн олныг гэрт нь хүргэх үүрэг хүлээнэ. такси барьж харих боломжгүй үед микрог сонгохоос өөр аргагүй л дээ. гэхдээ микро автобусыг тойрсон асуудал,

гомдол санал хэзээ ч тасардаггүй. Ялангуяа орой болох тусам үнээ хэтэрхий нэмдэг нь иргэдийг бухимдуулсаар байна. 500 төгрөгөөр үйлчлэх ёстой микронууд эхэндээ 100, 200 төгрөг нэмдэг байсан бол сүүлийн үед шатахууны үнэ нэмэгдсэнээр шалтаглан 1000 төгрөг нэхэх болжээ. иргэд дургүйцдэг ч такси барихаас хямд тусч байгаа учир хэлсэн мөнгийг нь өгөөд явахаас өөр аргагүй.

Ер нь микро автобус хэдэн төгрөгөөр иргэдэд үйлчлэх ёстой вэ. үүнд нь хяналт тавьдаг, шаардлага хүргүүлдэг газар гэж байна уу.

хууль, дүрмээрээ бол нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явдаг том, бага оврын автобуснуудад нийслэлийн тээврийн газар

хяналт тавьдаг. тиймээс дур зоргоороо авирладаг микро автобуснуудыг хэрхэн хянадаг талаар тодруулахаар нийслэлийн тээврийн газрыг зорилоо. одоогоор нийслэлийн тээврийн газартай гэрээ байгуулсан таван аж ахуйн нэгжийн ердөө 24 микро автобус байдаг аж. туслах чиглэлд дөрөв, буухиа чиглэлд нэг аж ахуйн нэгж байдаг гэнэ. тодруулбал, буухиа чиглэлд нарантуул захын чиглэлүүд хамаардаг бөгөөд дундын зогсоолын бүх зогсоолд зогсдоггүй. харин туслах чиглэл нь хархорин­Жаргалант буюу Партизан, Цагаан даваа­гандан чиглэл. “аманд орсон үнээ дураараа хэлдэг нөхдүүд бол стандартын шаардлага хангахаа байгаад манай бүртгэлийн сангаас хасагдсан хууль бус үйлчилгээ эрхлэгчид гэсэн үг” хэмээн нийслэлийн тээврийн газрын тээврийн хяналтын хэлтсийн дарга З.Цэвээндорж ярилаа.

түүний хэлснээс үзвэл нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явж байгаа 24 микро автобуснаас бусад нь хууль бус үйлчилгээ үзүүлэгч юм байна. харин нийт хэчнээн микро автобус хууль

бусаар иргэдэд үйлчилж байгаа талаарх тоон мэдээлэл алга. Эдгээр бага оврын автобуснуудад нийслэлийн тээврийн газрын авто тээврийн хяналтын улсын байцаагч нар хариуцлага тооцож байгаа аж. гэвч ердөө 22 байцаагчтай учир хяналт тавихад хүн хүч хүрэлцдэггүй хэмээн мэргэжилтнүүд учирлаж байв. Мөн микро автобуснууд байцаагчийг харахаараа зугтаад алга болдог гэдгийг ч хэлж

байсан юм. уг нь стандартын шаардлага

хангаагүй тээврийн хэрэгсэл нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явж байгаа бол үйл ажиллагааг нь шууд зогсоох ёстой. Мөн Зөрчлийн тухай хуулийн 14.6.12 дахь зүйл заалтаар тээвэрлэлтийн гэрээгүйгээр ажил үйлчилгээ эрхэлсэн зөрчил тутамд 100 мянган төгрөгөөр торгох арга хэмжээ авах ёстой аж.

Микронууд үнээ дур зоргоороо нэмж буй асуудлыг З.Цэвээндоржоос тодруулахад “Микро автобус 500 төгрөгөөр явах ёстой. 2015 оны үнэ тарифт өөрчлөлт ороогүй” гэв. Микроны жолооч нараас үнээ яагаад нэмдэг талаар асуухад “Бид 500 төгрөгөөр л үйлчилдэг. үнээ огт нэмдэггүй” хэмээн гүрийв. гэхдээ иргэд өөрийг хэлж байлаа. сүхбаатар дүүргийн иргэн Б “Микро автобуснууд бензиний үнэ нэмэгдсэн гээд 1000 төгрөгөөр явж байгаа. Ялангуяа орой болохоор үнээ хэдэн төгрөгөөр ч хамаагүй нэмдэг. гэртээ харихын тулд өдөр болгон такси барина гэж юу байхав дээ. өөр аргагүй болоод микро автобусаар харьдаг” хэмээн ярилаа.

хяналт тавих байгууллагатай, тогтсон үнэ тарифтай атал аманд багтсан мөнгөө нэхэж, иргэдийг дарамталж байгаа микрочдыг яах ёстой вэ. даарч, бээрсэн иргэдийг гэрт нь дөхүүлж байгаа тусыг нь үгүйсгэх гэсэнгүй. гэхдээ тогтсон үнэ тарифаараа үйлч­лэхгүй бол зохих арга хэмжээг нь авбал яасан юм бэ.

МЭДЭЭ

Нийлэг уутыг худалдаанд гаргахыг хориглоно

Байгаль орчин аялал жуулч­лалын сайд тушаал гаргаж, 2019 оны гуравдугаар сарын 1­нээс өргөн хэрэглээний нийлэг уутыг

худалдаанд гаргах, хэрэглэхийг хоригложээ. Энэ талаар тус яамны хэвлэлийн ажилтантай холбогдож тодруулахад “Энэ шийдвэрийн хүрээнд бүх төрлийн гялгар уутыг худалдаалахыг хориглож байгаа. Бидний хэлж заншсанаар 10, 100­н төгрөгийн уутнууд, жижиг

том хэмжээтэй гээд бүгдийнх нь хэрэглээг хязгаарлана” гэлээ. уг шийдвэрийн хэрэгжилтэд гаалийн ерөнхий газар, Мэргэж­лийн хяналтын ерөнхий газар болон бусад холбогдох байгуул­лагууд хяналт тавьж ажиллах юм байна.

Томуу өвчнөөс сэргийлэх зөвлөмж хүргүүллээамьсгалын замын цочмог

халдвар буюу томуугаас хэрхэн сэргийлэх талаар нийслэлийн Эрүүл мэндийн газар зөвлөмж гаргажээ. уг зөвлөмжид тус­гаснаар өвчлөхөөс сэргийлэх хамгийн сайн хамгаалалт нь биеийн эсэргүүцэл, дархлааг сайн байлгах явдал аж. тиймээс

аминдэмээр баялаг, чанартай хоол хүнс болон жимс, жимсгэний шүүсийг тогтмол хэрэглэх, идэвхтэй дасгал хөдөлгөөн хийх, ажил амралтаа зөв зохицуулах, хангалттай амрах шаардлагатай гэдгийг зөвлөжээ. амьсгалын замын цочмог халдвар буюу томуу,

томуу төст өвчнөөс сэргийлэх гол арга бол томуугийн эсрэг сайн дурын дархлаажуулалтад хамрах явдал юм байна. Ялангуяа 2­15 хүртэлх насны хүүхэд, жирэмсэн эмэгтэйчүүд, өндөр настан, уушгины архаг суурь өвчтэй хүмүүс хамрагдвал илүү ач холбогдолтой аж.

С.Батсайхан / ЗГМ©

Г.ХандЗГМ

5Засгийн гаЗрын МЭдЭЭ сонин

Нийгэм

2018.11.30, Баасан ~ №233 (1032)

ЭМЯ, дЭМБ хамтран солонгосын эрүүл мэндийн сан болон солонгос иргэдийн сангийн санхүүжилтээр “Эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээнд болон олон нийтийн түвшинд мобайл технологийг нэвтрүүлэх нь” төслийг 2016 онд өмнөговь аймгийн гурван сум, сонгинохайрхан дүүргийн хоёр хороонд амжилттай хэрэгжүүлжээ. тус төсөл 2018 онд 15 аймгийн 30 сум, найман дүүргийн 11 хороонд үргэлжлэн хэрэгжлээ. төсөл хэрэгжиж буй Завхан аймгийн нэгдсэн эмнэлэг,

Баянгол дүүргийн Эрүүл мэндийн төвд Жена эксперт аппаратыг өчигдөр гардуулав. ингэснээр орон нутагт сүрьеэгийн төгс

оношилгоо, орон нутагт с вирусийн идэвхжил тодорхойлох шинжилгээ хийх боломж бүрдэж байна.

Орон нутагт сүрьеэгийн төгс оношилгоо хийнэ

Адраа өвлийг ажрахгүй давах аргууд

6 Засгийн гаЗрын МЭдЭЭ сонин 2018.11.30, Баасан ~ №233 (1032)

Авто

хААлГАНыжИйРГЭВч

БАГААжНыБАГАж

ЭРГЭлТЭЭР ТооРМоСлоххЭРЭГГүй

ШИл АРчИГчИйН РЕЗИНШАлГАх

хөлддөГГүйТүРхлЭГ

ГЭРЭл дЭЭР хЭМНЭххЭРЭГГүй 43

6

2

5

1

Өвөл зөвхөн туслах гэрлээ асааж явах нь тас харанхуйд гимнастикийн дамнуурга

дээр бэлтгэл хийхтэй адил гээд л ойлгочих. Онолын хувьд манангийн гэрэлтэй явж болох ч энэ гэрэл хэт доор байрладаг

учраас амархан шавар шавхай болж, танд болон өөдөөс ирэх жолоочид тээр болно.

Аккумулятор суусан байвалтүлхүүрдэж орохоос өөр аргагүй.Харин хаалга, багаажны цоожийгхөлдөхөөс сэргийлдэг түрхлэгтэй

байхад алзахгүй.

Цонхон дээр мөс тогтож, цантаадбайвал хөдөлгөөнөө эхлүүлээд

хэрэггүй. Ямар ч жолооч зориуд осолхийе гэж хөдөлгөөнд оролцдоггүйхэрнээ иймхэн зүйлээс болж аваар

гаргадгийг сана.

Цас, мөстэй үедэргэхдээ тоормослох нь шулуун зам

дээр огцом тоормослохоос ч илүүаюултай байдаг. Бөгсөө хаялаад,

чиглэлээсээ хазайвал яана? Аюулгүйхурдыг эргэлт рүү орохоос өмнө

тохируулж, рулиэ дарсан чигээрээхөдөлгөөнөө үргэлжлүүлнэ. Яваандаа

эргэлтийн радиус, хаазаа тохируулдагболчихно.

Багаажинд зайлшгүй байх ёстойбагажны тоонд холбогч, трос, жижиг

хүрз, цас мөс цэвэрлэх сойз орно. Холын замд танд хэрэг болохгүй юмаа гэхэд

замд таарах жолоочийн аминд орохыг үгүйсгэхгүй.

Захаараа хөлдсөн хаалга хэд ч татаад онгойхгүй, чанга татах гэхээр

хаалганы резин эсвэл бариул мултарч,гэмтэх аюултай. Иймд тосон силиконийг

түрхэж байвал хаалга төвөггүй нээгдэх болно.

Хасах хэм, халуун паар, богино өдөр, урт шөнө, замын хажууд цас, харин зам дээр мөс... Яадаг ч байсан өвөл бол жолооч нарын тэсвэр тэвчээр, ур чадварыг шалгасанхахир хатуу улирал гэдэг нь үнэн. Тиймээс жолооч та адраа өвлийг ажрахгүй давахыг хүсвэл эдгээр зөвлөгөөнд анхаарлаа хандуулаарай.

Борчуул бидний байдаг л нэ­гэн седан байсан бол ч яахав, хөдөлгүүр, хурдны хайрцаг, хийн өргөгчөөс яриагаа эхлүүлэх байж. гэтэл люкс ангиллын танилцуулгыг арай ч ингэж хийхгүй байх аа. Audi 8­тай илүү дотно танилцахыг хүсвэл арын суудалд тавтай морил!

ХовстоХ урлагЭрхий хуруу тархины үйл

ажиллагаатай уялдаа холбоотой байдаг. харин чигчий болон долоо­вор хуруунууд сонсох эрхтнийг хариуцна. Бөөр, цөс өвдвөл улны дотор талыг илж, хөлийн хуруун дээр сайн дарвал даралт ч буурдаг гэх. Энэ бол цэгэн бариа засал буюу рефлексологийн анхан шатны мэдлэг. үнэнийг өчихөд би хувьдаа уламжлалт анагаах ухааны улаан фэн нь биш л дээ. Ямар сайндаа л зүү эмчилгээ, энерги эмчилгээ гэхээр инээд хүрэх шиг.

гэтэл шинэ Audi A8­ын арын эгнээнд суутал юу болох нь тэр вэ? Audi A8 чинь хөл массажилдаг анхны автомашин юм байна шүү дээ. нэмээд нуруу массажлах долоон горимтой, халаагч хөргүүртэй. ёстой л ротшильдийн гэр бүлийнхэнд зориулж урласан юм бишүү? гэснээс, та нар намайг хаана байна гэж бодно? A8­ыг унаж үзэхээр алдарт архитектур, амтат хоол, сайн дарс, сайхан хөгжмөөрөө нэртэй испани улсын Валенсид ирээд байна. Жолооч хаазалтал эхний эргэлтээр гар утас маань гараас унаж орхив. Би тийм салга юм байхдаа гээд урагшаа суугаад ухас хийтэл үгүй ээ... хориод минутын дараа хойно суусан хүний дотор ялгаагүй муухайрч эхлэв. гэхдээ үнэн хэрэгтээ тэгж давхих хэрэг байгаа ч юм уу? хэзээ байтал хамаг том даргаа хамгийн хойно нь суулгачихаад хар хурдаараа давхидаг байлаа даа.

Шинэ ЕртөнцМиний эрхэнд гурван литрийн V6 бензин (340 м.х.) болон дизель (286 м.х.) байлаа. Эхнийх нь 100 км/ц хүрэхэд 5.7 секунд, нөгөөх нь 5.9 секунд зарцуулна. Хангалттай хурдтай, догшин. Харин автомат жолоодлогыг бүр 2019 оны дундуур нэвтрүүлэх бололтой. Уг нь систем нь бэлэн л дээ, замын хөдөлгөөний хууль зүйн өөрчлөлтийг л хүлээж буй. Одоогоор бол гараа авсан ч эргэлтээр эгнээндээ явж, замын тэмдэглэгээнээс хамаараад хурд хүчээ өөрөө тохируулна.

Дээд дэлгэц нь 10.1 инч. Өндөр нягтаршилтай,

түргэн үйлдэлтэй. Нэг үгээр-тансаг

дээШ дооШVIP зорчигч хөлөө массажлуулдаг бол жолоочийн суудалд суусан хэн бүхэн онц гойд тэнхлэгийн ажиллагааг амталж таална. 60 км/цаг хурдтай яваа үед урд салхины шилэн дээрх арав гаруй стереокамер (лазер сканер) нь замын овон товон, хурд сааруулагчийг мэдэрч, дөхөөд ирэхээрээ автоматаар 50 мм дээшилж, донсолгоогоор хөвөөд гарна. Тэр ч бүү хэл хажуугаасаа мөргүүллээ гэж бодоход цохилтонд өртөх хэсгийг тэр даруй 80 мм өндөрсгөж цохих эрчийг бууруулдаг шидтэй.Одоогоор хэдэн төгрөгийн үнэтэй байхыг хэлж мэдэхгүй нь. Гэхдээ 326 м.х. BMW 740Li xDrive-ийн үнэ 270 сая төгрөг, харин 367 м.х. Mercedes-Benz S 450 4Matic 275 сая орчим бол бензин Audi A8 L TFSI quattro-ийн үнэлгээ энэ хавь руу л дөхөх аж.

Засгийн газрын тохируулагч агентлаг Стан дарт, хэмжил зүйн газар нь улс орны хөгж лийн тулгуур болсон Монгол Улсын ууган байгууллагуудын нэг билээ. Гэвч сүүлийн үед агент лагийн үйл ажиллагаа болон албан хаагч дын нэр хүндийг гутаасан гүтгэлэгийн шинж тэй мэдээллүүд олон нийтийн мэдээллийн хэрэгс лүүдээр зохион байгуулалттай цацагдаж байгаа тул Стандарт, хэмжил зүйн газрын зүгээс албан ёсны мэдэгдэл гаргаж байна.

Монгол Улсын Засгийн газрын сахилга дэг журмыг бэхжүүлэх албан даалгаврын дагуу Стан дарт, хэмжил зүйн газар ээлж дараатай олон арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэн ажиллаж байгаа. Энэ хү рээнд төрийн албаны тухай хууль, ёс зүйн хэм жээг зөрчсөн Хэмжих хэрэгслийн шалгалт, батал гаа жуу лалтын газрын даргаар ажиллаж байсан Б.Ариунааг төрийн албанд нэг жилийн хугацаанд эргэж орох эрхгүйгээр халсан. Гэтэл тэрээр халагдсан даруйдаа газрын үйл ажиллагаа болон албан хаагчдын нэр хүндийг гутаасан мэ-дээл лүүдийг олон нийтийн сүлжээгээр дам жуу лан цацаж эхэлсэн юм. Түүний зохион байгуу лалт-тай гаргаж буй уг худал мэдээллүүдийг хууль

хяналтын байгууллагаас шалган гүтгэлэг болохыг нотолсон.

Гэтэл саяханаас хуурамч фэйсбүүк хуудсууд Стандарт, хэмжил зүйн газрын үйл ажиллагаа болон албан хаагчдын нэр хүндийг гутаасан, бодит байдалд үл нийцэх мэдээллүүдийг олон нийтэд түгээж байгаад харамсаж байна.

Стандарт, хэмжил зүйн газар нь Монгол Улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй хууль тог-тоомжийн хүрээнд үйл ажиллагаагаа явуулдаг бөгөөд дээрх гүтгэлэгүүд холбогдох хууль хя нал-тын байгууллагаар шалгагдаад ямарваа нэ гэн зөрчил дутагдал гаргаагүй хэмээн дүгнэс нийг хариуцлагатайгаар мэдэгдэж байна.

Тиймээс Стандарт, хэмжил зүйн газар “Fake news” буюу “Хуурамч мэдээлэл”, түүнтэй хол-богдон гарч буй сөрөг үр дагаваруудын эсрэг зогсож буй “Цахим орчинг зөв болгоё” хэмээх уриалгад нэгдэж байгаа бөгөөд фэйсбүүкийн хуурамч мэдээлэл үйлдэгчдийн хамсаатан (хуваалцан тараагч), хохирогч болохгүйн тулд иргэд, олон нийт та бүхэн аливаа мэдээлэлд цензур тавьж, түүнд итгэх хувь хүний “стан дарт”-аа тогтооно уу хэмээн сэрэмжлүүлж байна.

МЭдЭГдЭл

СТАНдАРТ, хЭМжИл ЗүйН ГАЗАР

Арын суудлаас мэндчилж байна

2018.11.30, fridAY ~ №233 (1032)

ZGM DAILY7The officiAL gAzeTTe

Commercial bank balance sheet data of October shows MNT 200 billion in losses

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

Tugs.BZGM

Amount of non- performing

loans reached MNT 1.9 trillion,

which is 11.9 percent of total

gross loans.

ZGM: HIGHLIGHTS

Digital Mongolia national forum takes place

BoM releases October balance sheet data of commercial banks

Participants requested legal support on digital transformation.

Balance sheet totalled MNT 200 bilion in defi-cit due to IMF demand on raising assets.

Citizens’ Representative Khural discusses 2019 Capital Budget

Mongolian sovereign bonds fall: yields to investors on rise

Municipality estimated the budget revenue at MNT 990.3 billion.

Political turmoil causes the price drop for sovereign bonds.

PoliticsPresident Battulga Khaltmaa receives resident and non-resident ambassadors of the European Union and its member states to Mongolia. Ambassador Traian Laurentiu Hristea suggests Mongolia to focus on improving investment transparency and environment.

Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary and Permanent Representative of Mongolia to the United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific Tugsbilguun Tumurkhuleg participates in the Midterm Review of the Asian and Pacific Ministerial Declaration on Population and Development in Bangkok. In his statement, Ambassador Tugsbilguun introduced achievements and challenges faced by Mongolia in implementing the Programme of Action of International Conference on Population and Development and the Asian and Pacific Ministerial Declaration on Population and Development.

Mongolia and Romania sign an intergovernmental protocol on the effect of bilateral agreements. With the protocol, sides agreed to continue six agreements, which regulate the service of bilateral agreements established by the countries at government level in 1965-2010, and invalidate four agreements.

At the order of Foreign Minister Tsogtbaatar Damdin, Mr. Rudolf Wagner, a citizen of the Federal Republic of Germany, becomes a Cultural Envoy of Mongolia. Mr. Rudolf Wagner has been cooperating with Mongolian folk bands and artists from about 20 years ago, rendering them with all-round supports.

EconomyMongolia and Belarus initiate an agreement on freight and passenger transportation during the Mongolia-Hungary intergovernmental commission meeting in Budapest, Hungary. Within the agreement, road transporters of the two countries will be allowed to provide freight and passenger transport services under a permission. In addition, the agreement will enable Mongolian people and entities to carry out third-country transport operations through Hungary, creating a favorable environment for them to travel and conduct businesses.

Top 20 Index grows 0.12 percent, to 19,436.44 points. MSE A Index increases 0.08 percent, to 9,199.97 points. MSE B Index rises 1.4 percent, to 8,467.26 points. Market cap stands at MNT 2.29 trillion.

sociEtyChief of Staff of the President’s Office Enkhbold Zandaakhuu receives representatives of the Ural Federal University. Representatives expressed their request to officially start a scholarship project.

Mongolian Football Federation was awarded with Aspiring Association of the Year during the AFC Annual Awards-2018, held in Muscat, the Sultanate of Oman.

citizens’ representative Khural (closer meaning: council) of the capital city (crKcc) discussed the 2019 capital city Budget yes­terday. The Municipality estimated the budget revenue at MNT 990.3 billion and expenditure ­ MNT 470 billion.

due to President Battulga Khalt­maa’s veto on 2019 State Budget, the capital budget was put on hold for a while. Last week, the Parlia­ment rejected the President’s veto, allowing Mayor Batbold Sundui to submit the draft bill on 2019 capital city Budget.

According to Amarsaikhan Sain­buyan, chairman of the crKcc, the Municipality has estimated the 2019 budget revenue at MNT 990.3 billion, which is MNT 161.8 billion higher than this year’s budget. out of this amount, the Municipality will finance MNT

773 billion and the rest will be collected from districts.

Breaking down the constituents, Taxation department will allocate MNT 601.4 billion to the capital city Budget, Property relations department ­ MNT 92.7 billion, Land department ­ MNT 53.5

billion and road development department ­ MNT 12.7 billion.

As for expenditure, the Munic­ipality planned MNT 470 billion, which is MNT 130 billion higher than 2018 budget. however, the Municipality is planning to allo­cate MNT 284.3 billion for devel­

opment projects and MNT 3.4 bil­lion for “Smokeless Ulaanbaatar” program. The program includes six actions, such as measures on reducing indoor air pollution, reserving enhanced fuel, deliv­ery and establishing distribution points.

Bank of Mongolia (BoM) recently reported the results of commercial bank balance sheet data for october 2018. Key highlight from the report was that the balance sheet resulted MNT 200 billion in loss in the first 10 months of this year.

Under the auspices of Prime Min­ister Khurelsukh Ukhnaa, the second annual digital Mongolia national forum was held under the theme “Sharing Knowledge and devel­oping Together” yesterday, during which participants requested legal support on digital transformation.

organized by the communica­tions regulatory commission of Mongolia (crc), the forum gath­ered information and technology (iT) representatives to touch upon four key panel discussions of data infrastructure, Accessibility of dig­ital Services, App economy and consumer development in digital environment.

Signifying rapid development of iT sector, the ceo and chairman of crc chinzorig gonchig addressed, “The expansion of telecommunica­tion services and smartphone usage has become the base infrastructure to new services, creating opportunity to services in other sectors.”

“The number of social media users has reached 2.3 million and smartphone users ­ 2.8 million in Mongolia,” informed Sereedorj dashzeveg, Vice chairman of crc, and highlighted the rising challenges in the sector as:• data interconnection ­ data

growth in recent year is demand­ing interconnection and a certain set of standards for data;

• Transparency ­ The State has a massive amount of data. These need to be made transparent and available for public use;

• Privacy ­ data on personal infor­mation need to be classified and have different levels of accessi­bility to funds.

• competition ­ rising number of smartphone applications have al­ready created a market. Mongolia is lacking studies that identifies this market, competition and nec­essary support.recognizing the challenges in

the sector, participants requested the government to focus on the above­mentioned issues and provide legal support.

The Parliament to decide the ousting of Prime Minister Khu­relsukh Ukhnaa today. Standing committee on State Structure con­vened on Tuesday and supported the proposal of dissolving the cab­inet and assigning deputy Premier enkhtuvshin Ulziisaikhan as an act­ing Prime Minister. if the cabinet is dissolved, Mr. Khurelsukh will be the fifth ousted Prime Minis­ter since 2010. 15 different Prime Ministers were appointed between 1997­2017 and this makes the av­erage period operating of cabinet 1.9 year.

Amid the political turmoil, Mon­golian sovereign bond fell this week and yields to investors is increasing. More precisely, within two weeks since November 13, gerege bond price, which will mature in May 2023 continuously fell, reaching record low on Wednesday. gerege bond price dropped by 2.5 percent in two weeks. Simultaneously, gerege bond yields jumped by 10 percent to 7.266 percent within this period.

during this two weeks, chair­man of the ruling party caucus Khayankhyarvaa damdin was

Non-performing loans grow 45 percent in one month

Although the indicator was MNT 42 billion in surplus in September, the surplus shifted into a loss of MNT 240 billion within a month. As for the same period of last year, the balance sheet of domestic commer­cial banks was at MNT 220 billion in surplus.

Also, the amount of non­perform­ing loans (NPL) reached MNT 1.9 trillion which is 11.9 percent of total gross loans. Total amount of NPL jumped by MNT 600 billion or 45 percent month over month.

Mongolian Bankers Associa­tion, in its february 2018 report, explained that the loss is related to the measures under the Asset Quality review, which was organized within the frames of the international Mon­etary fund (iMf) program.

At the completion of the sixth re­view under the extended fund facil­ity program, the iMf team warned, “The undercapitalized have until end­december to raise the neces­sary new capital and failure to do so will face central Bank intervention or be resolved as per the Banking Law.” The BoM informed that the undercapitalized banks increased their assets by MNT 140 billion as of yesterday. furthermore, a BoM spokesperson noted that 2­3 banks are currently in systematic risk.

Analysts highlighted the fact that the percentage of NPL to total gross loans entering double­digits means is an alarming signal for the financial system. due to inflation reaching 7 percent in Ulaanbaatar city, NPL to total gross loans totalling 12 percent

and rapid depreciation of MNT rate, the BoM raised the interest rate to 11 percent from 10.

on the contrary, the Parliament approved the 2019 State Budget with MNT 11.6 trillion expenditure and

MNT 2 trillion in deficit. Local me­dia outlets are pointing out that this will further increase debt pressure starting from 2021 when sovereign bond repayments are due.

Total non-performing loans by months(MNT trillion)

1.18 1.25 1.24 1.19 1.207 1.304 1.31 1.351.34

1.9

I II III IV V VI VII VIII IX X

2

1.8

1.6

1.4

1.2

1

0

-1

poliTics

securiTies markeT TechNology

2019 capital Budget expenditure 27 percent higher than this year

iT representatives request legal support on digital transformation

gerege bond price falls 2.5 percent in two weeks

ousted and a bill on dismissing Prime Minister was submitted to Parliament. historically, interna­tional agencies lowered the credit rating of Mongolia in each year with high budget deficit and when political situations were unstable.

This month, the S&P upgraded Mongolia’s crating rating from B­ and B with stable outlook. even so, the international Monetary fund (iMf), at the completion of the sixth stage review, warned the authorities to commit to strength­ening the business and investment climate. The iMf team also high­lighted that the economy remains

vulnerable to domestic and foreign shocks.

recently, Moody’s warned of potential credit risks for emerging markets due to trade dispute be­tween the U.S and china, stagnant global economic growth and insta­bility of financial market. especially in Mongolia, Vietnam, indonesia and india, preliminary estimates show that the number of companies in risk of default could increase. Moreover, the Bank of Mongolia warned that developing countries are at risk of significant foreign ex­change outflow in connection to the policy of U.S federal reserve.

102.000

100.000

98.000

96.000

94.000

2018

Gerege Bond price(by units)

I II III IV V VI VII VIII IX X XI

Batsaikhan. S / ZGM©

Bank of Mongolia©

өдрийн хэмнэл

8 Засгийн гаЗрын МЭдЭЭ сонин 2018.11.30, Баасан ~ №232 (1031)

“Авьяаслаг монголчууд” шоу хэзээ: 2018.12.02-ны 16.00 цагт хаана: АСА цирк Тасалбарын үнэ: ^10-30 мянга

“Игорь ван” дуурьхэзээ: 2018.12.01-ний 17.00 цагтхаана: УДБЭТТасалбарын үнэ: ^20 мянга

“чингис хаан” рок дуурьхэзээ: 2018.12.01-ний 17.00 цагтхаана: ЦДБЭЧТасалбарын үнэ: ^20 мянга

“хувьсахуй” бүжгийн тоглолт хэзээ: 2018.12.06-ны 17.00 цагтхаана: Corporate Convention CentreТасалбарын үнэ: ^30-80 мянга

“Номын жор” чуулганхэзээ: 2018.12.01-ний 11.00 цагт хаана: Танан төв Тасалбарын үнэ: ^30 мянга

Designer’s special fashion showхэзээ: 2018.12.1-ний 14.00 цагтхаана: Мишээл экспо төвТасалбарын үнэ: ^50 мянга

ОНЦЛОХ үЗВЭР

Германы жижигхэн хотод Зул сарын баяраа тэмдэглэж буй Маша хэмээх бяцхан охины адал явдлын талаар тус жүжигт өгүүлдэг. Энэхүү баярын үдэш мастер Дросселмейер өөрийн хийсэн Цөмөөхэй буюу “Щелкунчик”-ийг Маша охинд өгнө. Охин Цөмөөхэйгөөр шөнөжин тоглож байгаад зүүрмэглэнэ. Яг энэ мөчид Машагийн зүүдэнд Цөмөөхэй амилан түүнийг үлгэрийн гэмээр хачирхалтай ертөнцөөр үүр цайтал аялуулна. Тус бүжгэн жүжиг анх 1892 оны арванхоёрдугаар сарын 18-нд Петербургийн Марийнский театрт тоглогдсон бол Монголын тайзнаа 1982 онд анхлан амилжээ. Дэлхийд алдартай энэхүү бүтээлийг УДБЭТ-ын хамт олон арванхоёрдугаар сарын 15, 16-ны өдрүүдэд тоглох гэж байна. 90 минут үргэлжлэх балетын үнэ суудлаасаа хамаараад 10-40 мянган төгрөг байх юм.

“Цөмөөхэй” амилах үдэш

ЗУРХАй

Билгийн тооллын 23Өвлийн тэргүүн харагчин гахай сарын таван шар мэнгэтэй улаан бар өдөр

үс засуулбал: Эд эдлэл, идээ ундаа олдоноНаран ургах, шингэх: 08.17-17.07 Барилдлага: ТүлэхШүтэн барилдлага: Төрөн түгэхүйСуудал: Мод

Аргын тооллын арваннэгдүгээр сарын 30, Сугар гараг. Билгийн тооллын 23, Бага морь одтой, улаан бар өдөр. Өдрийн наран 08.17 цагт мандан, 17.07 цагт жаргана. Тухайн өдөр морь, нохой жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бар, туулай жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр гэмтнийг шийтгэх, сүм дуганыг сэргээх, амилуулах, өглөгийн түллэг хийх, хишиг дуудуулах, хот балгадын үйл, цэрэг, цагдаагийн үйл, гэр, байшингийн суурь тавихад сайн. Золиг гаргах, бомбын үйл, гөлөг тэжээхэд муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, луу, могой, хонь, нохой болой. Хол газар яваар одогсод хойш мөрөө гаргавал зохистой.

ТВ ХөТөЛБөР

07:00 “Өглөө” хөтөлбөр

10:00 “Эргэх дөрвөн цаг” Өвөрхангай аймгаас бэлтгэв

17:40 “Сайн байна уу, Өвөр Монгол?” 4-р хэсэг

20:00 “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

/шууд/

21:10 Монголын бүргэд /Монголын сүмо бөхийн 25 жилийн ойд/

22:55 “Гэрэлтэй цонх” үдшийн хөтөлбөр

07:00 “Суутнуудын намтар” нэвтрүүлэг

09:00 “Бизнесийн хэмнэл” хөтөлбөр

11:30 “Эврика” нэвтрүүлэг

14:30 “Байршил” нэвтрүүлэг

17:00 “Bloomberg Surveillance”

21:00 “Мөнгөний урсгал” давталт

07:05 “Бяцхан оцон шувуу Пороро” хүүхэлдэйн кино 4-9-16-р анги

10:10 “Дурсамж 1994” ОАК 1-р анги

13:00 “Монголчууд ХХ зууны эхэнд” нэвтрүүлэг

15:45 “Аугаа уран зургууд” нэвтрүүлэг

19:00 “Дурсамж 1994” ОАК 2-р анги

23:15 “Көсем” ОАК 2.70-р анги

06:30 “Тог тог тог” /season-7/ 30-9-р хэсэг

10:30 “Хуульгүй хуульч” СОАК 4-р анги

13:30 “Ан амьтдын ертөнцөөр” /season-8/ 26-р хэсэг

16:00 “Тахианы өд” ХОАК 6-р анги

18:00 “Хүүхдийн ертөнц” хүүхэлдэйн кино 15-р анги

20:00 “Гранд зочид буудал” Испанийн ОАК 55-р анги

ЦАГ АГААР

фОТО АГШИН

УВС-6o

-15o

ХОВД 0o

-11o

ЗАВХАН-2o

-18o

БАЯНХОНГОР 1o

-13o

ГОВЬ-АЛТАЙ 1o

-12o

ӨВӨРХАНГАЙ 3o

-11o

АРХАНГАЙ 3o -12o

ХӨВСГӨЛ -1o

-17o

БУЛГАН 2o

-18o

ТӨВ -3o

-16o

ДУНДГОВЬ -1o -14o

ӨМНӨГОВЬ 2o

-12o

ГОВЬ-СҮМБЭР -2o

-15o

ДОРНОГОВЬ 1o

-13o

СҮХБААТАР -4o -17o

ХЭНТИЙ -4o

-20o

СЭЛЭНГЭ 0o

-17o

ОРХОН 2o

-15o

ДАРХАН-УУЛ 0o

-16o

ДОРНОД -4o

-16o

БАЯН-ӨЛГИЙ 3o

-10o

УЛААНБААТАР Xii.04 -20o

-29o7 м/с

6 м/с

Үүлшинэ

С.Батсайхан / ЗГМ©

Xii.01 2o

-12o8 м/с

6 м/с

Үүлшинэ

Xi.30 -3o

-16o8 м/с

5 м/с

Үүлшинэ Бага зэргийн цас

Xii.02 -14o

-15o 9 м/с

4 м/с

7 м/с

6 м/с

Ялимгүй цас

Xii.03 -19o

-27o

“Зам тээврийн ослоор хохирсон иргэд, ар гэрийн дуу хоолойг олон нийтэд хүргэх өдөр”-ийг тав дахь жилдээ зохион байгууллаа.

УБ-БЭЭЖИН 17.15 19.30БЭЭЖИН-УБ 20.30 23.00УБ-ХОНКОНГ 07.50 12.25ХОНКОНГ-УБ 13.25 18.05УБ-СӨҮЛ 07.45 12.05СӨҮЛ-УБ 13.20 16.05УБ-ТОКИО 08.55 14.30ТОКИО-УБ 15.30 20.25УБ-ХӨХ ХОТ 10.30 12.00ХӨХ ХОТ-УБ 13.00 14.40УБ-ЭрХҮҮ 06.20 07.20ЭрХҮҮ-УБ 08.20 09.20

754219683

168974532

639548217

425836791

973125846

347681925

281367459

892753164

516492378

(өмнөх дугаарын хариу)

ЗГМ: СүДОКү

1

4

57

4

3

4

7

68

4

7

89

18

2

7

18

56

5

892

ЗГМ: үГИйН СүЛжЭЭ

БоСооГооР:1. Японы мэргэжлийн сүмогийн хоёр сар тутамд болдог гол барилдааны нэр3. Цанидын гол

судрыг судалж нэвтэрхий мэдсэн санваартны цол4. Францын алдарт автомашин6. Дугуйт тэшүүр7. Завхан аймгийн

сум10. Төл мал11. 1980-аад оны үед ид мандаж байсан Узбекистаны хамтлаг 12. Дэлхийн II

өмнөх дугаарын хариу / 11.29

НТ

ДОБУ

ХӨвСГӨЛ

АЗ

Т

Е

О

А

А

Ч

р

ТИ

Л

рЕ

НИГЕрИ

АТАМАН

Г

АГ

Э

НЕ

Н

р

Н

И

ОА

Л

Ф

рЭ

ЯПОН

Ц

У

А

А

ПЛАТОН

МЯНГАТ

А

К

О

У

дайны төгсгөл үед холбоотон гурван гүрний төрийн тэргүүнүүд уузлаж хэлэлцсэн хот (Крым)

хөНдлөНГөөР:2. Дөрвөн жил

амьдраад түрсээ шахаж гаргаад үхдэг загас5. Олон улсын их мастер шатарчин (Монгол)8. Төлөөлөгч 9. Шог, хошин үг хэллэг, зохиол

13. Алдарт Коби Брайнттай гар нийлэн тоглож асан алдарт төвийн тоглогч (Лейкерс)14. Дэлхийн залуучууд, Оюутны анхдугаар их наадам болсон хот

1

5

10 1211

13

14

8 9

6 7

2 3 4

2018.11.30, Баасан ~ №233 (1032)

Эдийн ЗасаГ

ДЭЛХИй

9Засгийн гаЗрын МЭдЭЭ сонин

Анирбан Нагдэлхийд өсөлтөөр тэргүүлж буй

Энэтхэгийн эдийн засагт баярын улирлын үеэр хэрэглээний барааны эрэлт нэмэгдсэн хэдий ч банкны төлбөрийн хямрал нүүрлэж, бизнесийн төлөв сайнгүй байна. Британийн эдийн засагч Мейнард Кейнсийн зохиосон эдийн засгийн ерөнхий идэвхжлийг харуулдаг animal spirits хэмээх үзүүлэлт аравдугаар сард өөрчлөгдөөгүй. тухайлбал, хоёр дугуйт тээврийн хэрэгслийн борлуулалтаас эхлээд хэрэглэгчийн эрэлтийн өгөгдлөөс үзэхэд өмнөх сараас сайжирчээ. гэвч Bloomberg News­ийн гаргасан хэмжээсээр дүгнэхэд хөрвөх чадварын индикатор огцом унаж, дэд бүтцийн салбарт өсөлт удааширсан байна.

Nikkei india­гийн худалдан авагч менежерийн индекс аравдугаар сард 53.0 хүрсэн нь өмнөх сарынхаас 1.4 нэгжээр дээшилсэн үзүүлэлт. Энэ нь зургадугаар сараас хойш хувийн салбарын өсөлт сайжирч, үнийн дарамт суларсныг харууллаа. үйлчилгээний ком паниудын итгэл сүүлийн 20 сарын доод түвшинд ирсэн явдал бизнесийн төлөв сайнгүй байгааг илэрхийлнэ гэж hiS Markits фирм мэдээлэв. түүнчлэн үйлдвэрлэгчдийн итгэл

2017 оны хоёрдугаар сараас хойш хамгийн доод түвшин рүү унасан нь сонгуулийн өмнөх улс төрийн тодорхойгүй байдлаар тайлбарлажээ.

Энэтхэгийн таван муж улсад сонгууль явагдаж байгаа нь ирэх онд болох бүх нийтийн сонгуулийн өмнө Ерөнхий сайд нарендра Модид сонгогчид хэрхэн хандаж буйг харуулах болно гэж ажиглагчид тэмдэглэв. тус улсын экспорт аравдугаар сард өмнөх оны мөн үеэс 17.9 хувиар өссөн байна. рупийн ханш унаснаар Энэтхэгийн экспортыг хямдруулсан явдал дээрх өсөлтөд түлхэц болсон. үүний зэрэгцээ хятадын зүгээс эрэлт нэмэгдсэн явдал экспортыг өсгөх таатай нөхцөл болсныг icrA Ltd фирмийн эдийн засагч адити наяар онцоллоо. хинду үндэсний шашны баярын улиралд бараа, үйлчилгээний эрэлт сэргэсэн боловч цаашдаа удаашрах байх гэж шинжээчид таамаглажээ. түүнчлэн хөдөөд цалин хөлс нэмэгдэхгүй байгаа үед хүнсний үнэ нэмэгдсэн нь фермерүүдэд цохилт болж магадгүй юм. Энэтхэгт машины борлуулалт өсөж байгааг скүүтер, мотортой дугуйн худалдаа тэргүүлэв. түүнчлэн арилжааны автомашины борлуулалт өмнөх оны мөн үеэс 25 хувь дээшилжээ.

Чарльз пентихятадын Ерөнхийлөгч ши

Жиньпин энэ долоо хоногт ану­ын Ерөнхийлөгч дональд трамптай уулзахын өмнөхөн дэлхийн эдийн засаг эргэлтийн цэг дээр ирээд байна гэж мэдэгдлээ. тэрбээр лхагва гарагт испанийн парламентын гишүүдийн өмнө хэлсэн үгэндээ дэлхий ертөнц олон улсын худалдааны өнөөгийн тогтолцоог дэмжих эсэхээ шийдэх цаг тулаад байгааг онцлов. үгүй бол улс хоорондын худалдаанд шинэ хориг хаалт үүсэхийг

анхааруулжээ.ноён ши “Бид эдийн засгийн

хувьд салаа замын эхэнд байна. Эндээс бид эдийн засгийн даяарчлал ба чөлөөт худалдааг дэмжих, эсвэл нэг талыг барьсан протекционизм руу гулсана. олон улсын хамтын нийгэмлэг илүү зөвшилцөлд хүрэхийн тулд хамтын ажиллагаа, эв нэгдлийг эрхэмлэх ёстой. Энэ дэлхийг зөв чиглэлд хөгжүүлэхэд туслахын тулд эерэг санаа бодлоо хандивлах хэрэгтэй байна” хэмээн мэдэгдэв. ноён ши ирэх амралтын өдрүүдэд

аргентинд их 20­ийн уулзалтын үеэр Ерөнхийлөгч трамптай уулзахаар товлосон.

ану­ын Ерөнхийлөгч энэ уулзалтаар худалдааны тохирол­цоонд хүрч чадахгүй бол хятадаас ирэх 200 тэрбум ам.долларын импортод тариф ногдуулна хэмээн сүрдүүлсэн. хятадын удирдагч айлчлалынхаа явцад тус улсын испанитай тогтоосон харилцааг өндрөөр үнэллээ. тэрээр испанийн Ерөнхий сайд Педро санчестэй уулзаж, хоёр талын харилцааны 18 баримт

бичигт гарын үсэг зурсан байна.хоёр талын хамтарсан мэдэг­

дэлд хоёр улс “дэлхийн нээлттэй, тэнцвэртэй” эдийн засгийн төлөө байгааг тэмдэглэв. ноён ши парламентад хэлсэн үгэндээ хятад улс өөрийгөө гадаад ертөнц рүү нээж, хөрөнгө оруулалт, өмчлөлийн эрх зэрэг салбарт гаднынхан орохыг дэмжинэ гэжээ. тэрээр Мадрид хотын захирагч Мануэла Карменагаас дурсгалын түлхүүр гардан аваад “Би хятад, испанийн харилцааг асар чухал гэж үздэг. ийм учраас

энэ айлчлал хоёр талын улс төрийн итгэлцлийг бэхжүүлнэ гэж найдаж байна” хэмээв.

испани улс Европын холбоо­ны азид хэрэгжүүлэх төслүү­дийг идэвхтэй дэмждэг боловч хятадын Бүс ба зам төсөлд шууд оролцоогүйг Мадридын албаныхан ярьсан юм. хоёр талын гарын үсэг зурсан гэрээнүүд татвар, соёлын солилцоо, испа­нийн тахиа болон усан үзмийн бүтээгдэхүүнд хятадын зах зээлийг нээх гэх мэт асуудлыг хамарчээ.

Ноён Ши Трамптай уулзахын өмнө бодлогоо тодотгов

АНУ-ыН Шүүх ЭНЭТхЭГИйН КоМпАНИйГ цАГААТГАВ

Картикай МехротраКалифорни муж улсын

шүүх Энэтхэгийн Тата ком-пани Америкийн ажилт нуу-дыг гадуурхаж, АНУ дахь оффистоо энэтхэгчүүдийг ажиллууллаа гэсэн гомдлыг хэлэлцээд хэрэгсэхгүй бол-гов. АНУ руу мэргэжлийн ин же нерүүдийг илгээх биз нес эрхэлдэг Tata Con-sul tancy Services ком па-нийн хувьд шүүхийн энэ шийдвэр томоохон ялалт юм. Оклендийн холбооны шүүх TCS-ын ажилтан асан дөрвөн хүний халагдсан тухай гомдлыг авч хэлэл-цээд компанийн талд шийд -вэрлэв.

Энэтхэгийн тех но ло гийн компаниудын эсрэг ийм хэд хэдэн зарга мэ дүүлс нээс анх удаа шүү хээр хэлэлцсэн нь энэ то хиолдол боллоо. Үүний сацуу Америкт ирэх аж лын визний асуудлыг энэ-хүү шүүх хурал нэлээд тод-руулав. Ерөнхийлөгч Трамп америкчуудын оронд га-даадын иргэдийг ажилд авдаг практикийг удаа дараа шүүмжилсэн юм.

хойд СолоНГоС РУУАНх УдАА ГАлТ ТЭРЭГ ИлГЭЭНЭ

Екүн ЛиЕсдүгээр сард Хойд Со-

лон госын удирдагч Ким Жон Ун Өмнөд Солон госын Ерөнхийлөгч И Мун Жэд анч нохойн хоёр гөлөг бэ-лэг лэсэн нь одоо үр дүн гээ өгч эхлэв бололтой. Лхагва гарагт Сөүлийн мэ дэгд-сэнээр хил давуулан галт тэрэг илгээснээр Со лон госын дайнаас хойш тасарсан төмөр замыг ха рил цааг сэргээх асуудлыг судлах зорилготой гэнэ. Үүнээс үзэхэд Өмнөдийн Ерөн хий лөгч 2018 оны төгсгөлд Со лон гос хоорондын ха рил цаанд буцааж болш гүй дэвшил гаргана гэж амласнаа хэрэгжүүлж бай гаа аж. Энэ сарын эхээр Ерөн хийлөгчийн алба Хойд Солонгосоос бэлэгт ирсэн нэг нохой зургаан гөлөг тө рүүлсэн гэрэл зургийг ний тэлсэн. Гэвч АНУ-ын тал Пхеньяныг цөмийн зэвсгээ бүрэн хураалгах хүртэл хо-ригийг цуцлахгүй гэсэн байр суурьтай байгаа нь хоёр Солонгосын нааштай харил-цаанд саад хийж болзошгүй.

СИНГАпУРТ САНхүүГИйН лУйВРыГ МөРдөх ШИНжЭЭч хЭРЭГТЭй

Чаняпорн ЧанжаронМөнгө угаах болон алан

хядлагыг санхүүжүүлэх гэмт хэрэгтэй тэмцэхэд тех-нологийг идэвхтэй ашиг лаж буй Сингапур улсад өгөг дөлд шинжилгээ хийх, хууль бус мөнгөний урс галыг мөрдөх мэргэжилтэн дутагдаж байгаа гэнэ. Энэ байдлыг арилгахын тулд өөрийн иргэдийг сургах, гадаадаас мэргэжилтэн урихаар төлөвлөж байгааг пүрэв гарагт болсон сан-хүү гийн зохицуулагч бо лон банк, цагдаагийн хам тар-сан уулзалтаас мэдээлэв. Одоогийн систем хуурамч түгшүүр зарлах нь олон, гар ажиллагаанд хүний алдаа гарах нь их учир өгөгд лийн сайн шинжээчид шаард лагатай байгааг банк-ны төлөөлөгчид ярь жээ. Сингапур улс Азид тэр гүүлэх санхүүгийн төвийн хувьд цагаан захтны гэмт хэрэгтэй тэмцэхэд ихээхэн анхаа рал хандуулж байгаа юм.

холбооны нөөцийн банкны захирал бодлогын хүүг өсгөхөө завсарлах талаар дохио өгсний дараа ану­ын хувьцааны үнэ найман сарын дээд түвшинд хүртлээ дээшилж, долларын ханш буурав. ноён Жером Пауэлл бодлогын хүү дунд түвшнээс арай доогуур байна гэж мэдэгдсэн явдал зургаан долоо хоногийн турш буурсан америкийн хувьцааны үнэд учирсан байсан дарамтыг зайлуулсан байна. Богино хугацааны өгөөж нь доошилсон бондын зах зээлээс гадна цөөн хэдэн үндсэн нэгжээс бусад хөрөнгийн ангиллын хувьцааны үнэ дээшиллээ.

холбооны нөөцийн захирал хэлэхдээ эдийн засгийн төлөв сайн байгаа нь ирэх сард бодлогын хүүг өсгөх шийдвэрийг дэмжинэ гэсэн боловч өндөр хүүгийн бодлого эдийн засгийн үзүүлэлтэд нөлөөлөхөд цаг хугацаа шаардлагатай хэмээв. хөрөнгө оруулагчид холбооны нөөц бодлогын хүүгээ өсгөх тоог цөөрүүлэх буюу ирэх онд зогсоож болзошгүй хэмээн таамаглаж эхэлсэн. invesco Ltd фирмийн дэлхийн зах зээлийн

стратегич Кристина хупер бидэнд мэйлээр ирүүлсэн ярилцлагадаа “ноён Пауэл сарын өмнө хүү дунд түвшинд хүртэл хол зай байна гэж хэлж байснаасаа хавьгүй илүү аядуу байр суурь илэрхийлсэн нь хувьцааг огцом өсөхөд хүргэлээ” хэмээн тайлбарлажээ.

тэрээр цааш нь “Бодлогын энэ шугам холбооны нөөцийн дэд захирал ричард Кларидагийн саяхан хийсэн мэдэгдлээс зөөлөн сонсогдлоо. гэхдээ уг дохио ноён Пауэллээс өөрөөс нь ирээгүй тул зах зээл үл итгэсэн байдалтай байсан. харин одоо хөрөнгө оруулагчид бүрэн итгэсэн учир алхам хийж эхэллээ” гэсэн байна. үүний зэрэгцээ Ерөнхийлөгч трамп хятадад шинээр тариф тогтоохоор сүрдүүлж, general Motors­ыг ану­д үйлдвэрүүдээ хаасныг эрс шүүмжилсэн зэрэг нь авто үйлдвэрлэгчдийн хувьцаанд дарамт үүсгээд байв.

Баасан гарагт ноён трамп аргентинд болж буй их 20­ийн уулзалтад ирж, амралтын өдрүүдэд хятадын Ерөнхийлөгч ши Жиньпинтэй уулзах үедээ худалдааны тохиролцоонд хүрэх эсэхийг хөрөнгө оруулагчид

анхааран ажиглаж байна. Эдийн засагчид арванхоёрдугаар сараас хойш америкийн төв банк ямар арга хэмжээ авах ёстой талаар санал хуваагдаад буй. тухайлбал, goldman Sacks, JP­Morgan chase­ын эдийн засагчид ирэх онд бодлогын хүүг дөрвөн удаа өсгөнө гэж үзэж байгаа бол Morgan Stanley, citigroup­ийнхэн хоёр удаа гэж таамагласан. харин Bloomberg economics­ын шинжээчид гурван удаа өсгөнө гэж үзэж байгаа.

Бодлого боловсруулагчдын хувьд сүүлийн үед болгоомжтой хандлага илэрхийлэх боллоо. Bloomberg economics үүнийг төлөвлөгөөт өсөлтийн тоог цөөрүүлэх гэсэн дохио бус харин бодлогоо уян хатан болгож, дундыг баримтлах мессеж гэж дүгнэсэн. сүүлийн тайлбаруудаас үзэхэд холбооны нөөцийн албаныхан дундыг баримтална гэснийг холбооны нээлттэй зах зээлийн хорооны гишүүд бодлогын хүүг 2.9­3.0 хувь орчимд барих байх хэмээн тайлбарлажээ. улмаар эдийн засгийн байдалд дүгнэлт хийгээд бодлогоо зохицуулах болов уу гэж дүгнэсэн байна.

Түргэн өсөлттэй эдийн засгийн төлөв сайнгүй байна

Холбооны нөөцийн аядуу дохио хувьцааг өсгөлөө

ввМ©

Энэтхэгийн экспорт саарчээ(тэрбум ам.доллар)

30

25

20

15

10

5

0X.312017

XI.30 XII.30 I.312018

II.28 III.31 IV.30 V.31 VI.30 VII.31 VIII.31 IX.30 X.31

Энэ онд 1.2 их наяд төгрөгийн орлого олно.

д.Сэрээдорж: цахим худалдаанд хязгаарлалт тавихгүй, дэмжинэ

Чип үйлдвэрлэлийн салбар хувьсан өөрчлөгдөжбайна.

Ам.доллар 30 гаруй хувиар өсөхөд дотоодын үйлдвэрлэл90 гаруй хувиар өссөн дүр зураг харагдаж байна.

Intel-ийг шахах хүчирхэг өрсөлдөгч гарч ирлээ

Валютын ханшийн өсөлт үндэсний үйлдвэрлэлд дэмтэй

> 10 > 11 > 12

Индонезийн төв банкны бодлогын хүү, хэрэглээний зээлийн дундаж хүү

АНУ-ын газрын тосны бенчмарк үнэ оргилдоо тулсан 10 дугаар сарын 3-ны үнээсээ бараг 34 хувиар унаад байна.

Эдийн засаг

10 Засгийн гаЗрын МЭдЭЭ сонин 2018.11.30, Баасан ~ №233 (1032)

ДЭЛХИй

АНУ-ын занар олборлогчид зардлаа танана

Занар олборлогчид өсөлтийн төлөвлөгөөндөө өөрчлөлт оруулж эхэллээ

Кевин Кроулигазрын тосны үнэ уруудах

чиглэлд орсноос шалтгаалж занар олборлогчид сүүлийн үнийн хямралаас хойш, ирэх жил анх удаа зардлаа танах төлөвтэйг шинжээчид анхааруулав.

ану­ын газрын тосны бенч­марк үнэ оргилдоо тулсан арав­дугаар сарын 3­ны үнээсээ бараг 34 хувиар унаад байна. Эдүгээ West Texas intermediate­ын (WTi) үнэ баррель нь 50 гаруй ам.доллар хүртлээ буурав. Энэ оны ес­дүгээр сар хүртэлх хуга цаанд WTi­ын дундаж үнэ баррель нь 67 ам.долларт хэлбэлзэж

байсан үеэр орлогоо тооцсон занарын голлох олборлогчид өсөлтийн төлөвлөгөөгөө буу­руулж засах шаардлагатай боллоо. Wood Mackenzie Ltd, rS energy group­ын статистикаас үзвэл занарын ком паниуд өсөн нэмэгд сэн олборлолтынхоо тодор хой хэсгийг зардлаа нөхө­хөд зориулах ёстой болж байна.

“Буулт хийхээс аргагүй нь. ирэх онд төсөв багахан өснө гэж анх тооцоолж байлаа. гэтэл эдүгээ байдал уруудах төлөвтэй болсон тул төсөв одоогийнхоороо, эсвэл бүр буурч ч болзошгүй” хэмээн Wood Mackenzie­гийн хьюстон

дахь салбарын шинжээч Энди МакКон тайлбарлав.

өсөлтийн төлөө олон жил нүсэр зардалтай ажиллаж, хөрөн­гө оруулагчдаа гонсойлгосон занарын тос олборлогчид энэ удаагийн үнийн уналтаас өмнөхөн 2019 оныг итгэл найдварын жил болно хэмээн найдаж байсан юм. гэтэл зардлаа танахаас аргагүй ноцтой нөхцөл хэдийн үүсчихлээ. ирэх онд зардлаа гурван хувиар бууруулахаар төлөвлөж буйгаа Anadarko Petroleum corp. саяхан зарласан юм.

дэлхийн бусад олборлогчид ч төлөвлөгөөгөө эргэн харж

эхэллээ. Британийн гол олборлогч одоогийн үнийн уналтын улмаас үйл ажиллагаандаа өөрчлөлт оруулах гэж байгааг BP­ын гүйцэтгэх захирал Боб дадли лхагва гарагт мэдэгдэв. Калгарид төвтэй Whitecap resources inc. зах зээлийн ороо бусгаа нөхцөлд нийцүүлэн 2019 оны төсвөө танахаар боллоо.

хэмнэх, зардлаа танах бодлого газрын тосны салбарыг нийтэд нь хамарсан нөхцөл урьд нь 2016 онд WTi баррель нь 27 ам.доллараас доош унах үед тохиолдож байсан юм. олборлогч компаниудын ихэнх нь 2019 оны

төсвөө дөрөвдүгээр улирлын тайлангийн хамт ирэх нэгдүгээр сарын эцэс, хоёрдугаар сарын эхээр зарлана. харин chevron төсвөө ихэвчлэн арванхоёрдугаар сарын эхээр зарладаг.

одоогийн баргар нөхцөл нь гуравдугаар улирлын ашиг орлогын тайлангийн өөдрөг дүнтэй эрс зөрчилдөж бай на. continental resources inc., Pio­neer Natural resources co., devon energy corp. зэрэг олон компани гурав дугаар улиралд орлого сайтай ажилласан төдийгүй олбор лолтын өсөлтийн хувь хэмжээ нь хоёр оронтой тоонд

эргэлдсэн хэвээр. eog resourc­es inc. мөн улиралд нэг тэрбум гаруй ам.долларын орлоготой ажиллаж, италийн eni SpA, conocoPhillips зэрэг хуучин аваргуудтай мөр зэрэгцэв.

“үнэ 65­70 ам.доллар байж чадвал хангалттай их орлого орно гэж бид тооцоолсон. тэгвэл ийм доогуур үнэ тэр их орлогыг алга

болгочихно” хэмээн rS energy group­ын дэд ерөнхийлөгч дэйн грегорис тайлбарлаж байлаа.

Энэ жил devon, occidental, Anadаrko зэрэг компани хувь­цаагаа эргүүлэн худалдаж авахад илүүц орлогоо зориулсан. харин eog зэрэг бусад олбор логч орло­гоо ноогдол ашиг хуваарилахад зарцууллаа.

intel-ийг шахах хүчирхэг өрсөлдөгч гарч ирлээЧип үйлдвэрлэлийн салбар хувьсан өөрчлөгдөж байна

Иэн Кинг, Дебби ВуЦахим чип үйлдвэрлэлийн

салбарт intel corp. 30 гаруй жил ноёрхож, компьютерийн хамгийн чухал бүрдлийг үйлдвэрлэж ирлээ. Энэхүү ноёрхогч байр суу­рийг америкчуудын олонх нь сон­сож ч байгаагүй нэгэн ком пани ганхуулах аюул нүүрлээд байна.

анх 1987 онд сууриа тавьсан тaiwan Semiconductor Manufac­turing co. (TSMc) нь өөрийн гэсэн үйлдвэр байгуулах мөнгөгүй компаниудад захиалгаар чип үйлдвэрлэж өгдөг юм.

TSMc­ийн үйлдвэрүүд 400 тэрбум ам.долларын үйлдвэр­лэлийн салбарт intel­тэй өрсөл­дөгч болж хувираад байна. Зардлыг нь дийлж хүчрэхээ байс­наас олон жилийн өмнө үйлд­вэрүүдээ зарсан AMd компани саяхан хамгийн дэвшилтэт технологитой процессоруудаа TSMc­гээр хийлгэхээр сонголоо.

intel компанид TSMc ноцтой занал учруулагч болсон нь чип үйлдвэрлэлийн салбар хувьсан өөрчлөгдөж буйн илрэл. Ком­паниуд тус тусдаа бүтээж хөг­жүүл сэн чипээ TSMc­ээр хийлгэхээр дугаарладаг болоод байна. тайванийн шинжу хотод төвтэй TSMc­ээр үйлчлүүлэгч­дийн цар хүрээ өргөн. Apple inc, Qualcomm inc зэрэг технологийн аваргууд, AMd зэрэг хоёрдугаар зэрэглэлийн тоглогч нар, Am­pere computing зэрэг жижиг үйлдвэрлэгчид хүртэл тус компанид захиалга өгдөг.

Захиалгат үйлдвэрлэл нь TSMc­д хамгийн жижиг, хамгаас үр дүнтэй хүчирхэг чипийг их хэмжээгээр үйлдвэрлэхэд шаардлагатай технологийн ноу­хау эзэмших түлхүүр болж байна.

“50 жилд ганц тохиолдох үзэгдэл” хэмээн урьд нь intel­д хоёрдугаар хүн байсан, эдүгээ Ampere старт­апыг тэргүүлж буй рене Жэймс тайлбарлав. хоёрхон жил болж буй Ampere компани нь intel ноёрхдог сервер чипний бизнест нэвтрэхээр зорьж байгаа юм.

хүчирхэг өрсөлдөгчтэй тулгараад 10­аад жилийн нүүр үзэж буй intel­ийн орлогын 90 хувийг компьютер тооцооллын чип бүрдүүлдэг. тус компанийн орлого энэ онд дахиад л шинэ дээд амжилт тогтоосон юм. гэхдээ л TSMc компани intel­ийг шахаж, салбартаа шилдэг чип үйлдвэрлэгч болох бүх нөхцөл бүрдээд байгааг уолл стритийн зарим шинжээч анхааруулсаар.

тайванийн компанийн зах зээлийн үнэлгээ 2017 онд америк өрсөлдөгчөөсөө давж, интер нэтийн аварга компаниуд

өөрийн чип үйлдвэрлэж эхэл сэн нь intel­ийн хөрөнгө оруулагчдыг сандаргаж эхэллээ. үүлэн тооцооллын тэргүүлэх компани Amazon inc. сервер процессор бүтээснээ энэ долоо хоногт зарлалаа. TSMc­д захиалж хийлгэсэн, Amazon­ы үүлэн үйлчилгээний шинэ хувилбар дэмждэг graviton чип нь intel­ийн ижил төрлийн процессороос 40 хувь хямд байгаа юм.

TSMc­ийн туслалцаа байгаа­гүй бол Amazon ганцаараа ийм процессор бүтээж чадахгүйг Amazon Web Services­ийн дэд ерөнхийлөгч Мэтт гарман өгүүлж байлаа. Чип үйлдвэрлэлийн бизнест одоогоор intel тэргүүлэх байр суурьтай хэвээр. гэхдээ TSMc­ийн шинэ үйлдвэр, тоног төхөөрөмжид зарцуулах зардал дээр Qualcomm, Apple, NVidia corp. huawei Technologies co. зэрэг үйлчлүүлэгчдийнх нь судалгааны төсвийг нэмэх аваас жингийн таваг эрс өөрчлөгдөнө.

TSMc­ээр үйлчлүүлэгчдийн шинжилгээ судалгааны нийт зардал intel­ийнхээс их төдийгүй зааг ялгаа ихэссээр байгааг gold­man Sachs анхааруулав. хоёрхон жилийн дараа буюу 2020 он гэхэд хамтрагчдын зардал intel­ийнхээс дор хаяж дөрвөн тэрбумаар илүү буюу 20 тэрбум ам.доллар хүрэх тооцоог goldman Sachs гаргаад байна.

aваргуудаас эхлээд жижиг

үйлдвэрлэгчид бүгд Tsmc-ийн

үйлчлүүлэгч

Индонезид хүү өссөн ч хэрэглээний зээл нэмэгдсээрКарлис Сална, Тассиа Сипахутар

индонезийн төв банк энэ онд бодлогын хүүгээ зургаан удаа өсгөсөн боловч Зүүн өмнөд азийн гол эдийн засагт зээлийн хүү унасаар байна.

Энэ оны таваас есдүгээр сард индонезийн төв банк бодлогын хүүгээ нийт 1.5 хувиар өсгөсөн юм. Мөн хугацаанд хэрэглэгчийн зээлийн хүү 0.4 хувиар буурч, 11.9 хувьтай болсныг тус улсын санхүүгийн үйлчилгээний албанаас (financial Services Authority) саяхан гаргасан статистикт дурджээ. хөрөнгө оруулалтын зээл мөн хугацаанд дөнгөж 0.25 хувиар өссөн байна.

төв банк хүүгээ есдүгээр сараас хойш дахиад 0.25 хувиар өсгөсөн юм. хөгжиж буй зах зээлд дарамт ихэссээр байх аваас шинэ онд ч хүүгээ өсгөхөөр индонезийн төв банкны захирагч Перри Вархио анхааруулав. Бодлогын хүүг эс хайхарч буй зээлдүүлэгчдийн хэрэглээний зээлийг ихэсгэх хүчин чармайлт чанаргүй зээл ихсэхэд хүргэлээ.

“он дуустал зээлийн хүүг өсгөх шаардлага алга” хэмээн индо­незид зах зээлийн үнэлгээгээрээ тэргүүлдэг гол зээлдүүлэгч – PT Bank central Asia­гийн захирал Жахья сетьятмаджа өгүүлэв. депозит, зээлийн хүүгийн зө­рүүг илэрхийлдэг net interest

margin буюу хүүгийн цэвэр марж “хангалттай их” байгааг захирал тайлбарласан юм. нэг сарын хугацаатай хэрэглээний зээлийн хүү таваас есдүгээр сард 0.6 хувиар сайжирч, 6.28 хувьтай болжээ.

төв банк индонезийн ак­тивыг гадаадын хөрөнгө оруу­лагч дын сонирхол татахуйц байлгахын тулд ану­ын холбооны нөөцийн Банкны хүүтэй уялдуулахыг хичээдэг. санхүүгийн үйлчилгээний албаны статистикаас үзвэл есдүгээр сард зээлийн хэмжээ жилийн өмнөх үеэс 13 хувиар, оны эхэн үетэй харьцуулахад 7.6 хувиар өсчээ.

“Эдийн засаг сайжрах хэрээр зээлийн эрэлт ихсэх төлөвтэй”­г Bank indonesia­гийн дэд тэргүүн доди Бүди Валуёо тайлбарлав.

индонезид инфляц буурч, цахим хэрэгсэл, гэрийн тавилга зэрэг бүтээгдэхүүний худалдаа цэцэглэн, хэрэглэгчийн зардал ихэссэн үетэй давхцан зээлийн эрэлт нэмэгдсээр. хэрэглэгчийн болон компаниудын зардал тус улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хагастай тэнцэж байна.

“хэрэглээний зээл яг ихсэх үедээ яваа”­г Жакарта дахь PT Bank danamon­ы эдийн засагч дян аюу Юстина тайлбарлав. “Банкууд хэрэглэгчийн зээлийн хүүг өсгөхдөө болгоомжтой хандах ёстой” хэмээн тэрбээр анхааруулж байв. “санхүүгийн технологи хүчээ авч буйн улмаас зээлийн зах зээлд өрсөлдөөн ширүүс сэн”­ийг хатагтай Юстина нэмж дурдсан юм.

Индонезид инфляц буурч,

хэрэглэгчийн зардал

өссөнтэй давхцан

зээлийн эрэлт ихэссээр.

100

2016 2017 2018

80

60

40

20

0

Умард Америкийн олборлогчдын жил тутмын зардал(Тэрбум ам.доллараар)

Intel, TSMC-ын зах зээлийн үнэлгээ(Тэрбум ам.доллараар)

250

200

150

100

50

02010 2014 2018

Thomson Reuters©

Intel

TSMC

5.805.605.405.205.004.804.604.404.20

14.5014.0013.5013.0012.5012.0011.5011.0010.50

201820172016III III IIIIV IV IVIX IX IXXII XII

Хэрэглээний зээлийн дундаж хүүИндонезийн төв банкны бодлогын хүү

сансрын, радио телевизийн сүлжээ болон бусад тусгай хэрэглээний сүлжээ хамрагддаг. Монголд хамгийн сүүлд радио телевизийн сүлжээ 2016 оны нэгдүгээр сарын 1­ний өдрөөс тоон системд шилжиж, бүтэн дижитал орчинд ажиллах болсон. үүнд үндэслээд төрийн үйлчилгээний “хур”, нийт иргэдэд зориулсан таниулах үйлчилгээний “дан” системүүдийг нэвтрүүллээ. Эдгээрээс гадна маш олон төрлийн дата үүсгэсэн. Эдгээрийг бизнесийн болон төрийн, хувийн гэх зэргээр ангилдаг. хамгийн сүүлд бие даасан хөрөнгө оруулалтаар “айтүүлс” хК дата баазтай болсон.

өнөөдрийн байдлаар төрийн болон хувийн датад мэдээллийн аюулгүй байдлын асуудал дэлхий нийтийн өмнө тулгарч байна. Манай орны хувьд “үндэсний дата төв” гэж төрийн байгууллага болон хувийн бусад компаниудын дата хамгаалалт, хадгалалтыг аюулгүй түвшинд хариуцдаг. Энэхүү дата үйлчилгээг төрийн болон бизнесийн чиглэлээр ашиглахад бүрэн боломжтой.

-дижитал зах зээлийн орлого хэдий хэмжээнд хүрсэн бэ?

­харилцаа холбооны салбарын орлого өнгөрсөн жил нэг их наяд

төгрөг давсан. үүний 40 хувь нь үүрэн холбооны үйлчилгээнийх. суурин холбоо, iPTV, телевизийн олон суваг болон уламжлалт домэйн вэб үйлчилгээн дээр нэмээд дата санг хадгалах хамгаалах үйлчилгээ үзүүлж байна. Энэ онд хүлээгдэж байгаа орлого 1.2 их наяд төгрөг. Энэ нь днБ­ий гурав орчим хувийг эзэлж байгаа юм. өмнөх жилүүдэд манай салбарын орлого днБ­ий 10 гаруй хувийг бүрдүүлдэг байсан бол уул уурхайн орлого нэмэгдсэнтэй холбоотой энэ үзүүлэлт буурч гарсан.

-аппликейшн ашиглаж үйлчилгээ үзүүлэхэд танай байгуул лага анхаарч байна уу?

­сүүлийн жилүүдэд олон улсын түвшинд дижитал шилжилттэй холбоотойгоор аппликейшнд суурилсан эдийн

2018.11.30, Баасан ~ №233 (1032) 11

ЗГМ ТОВЧХОН» БоНд

2.5 Хувь. Монгол Улсын Засгийн газрын “Гэрэгэ” бондын ханш сүүлийн хагас сарын хугацаанд 2.5 хувиар уналаа.

» ТүүхИй Эд

0.1 Хувь. Нью-Йоркийн Comex биржид алтны ханш 0.1 хувиар өсөж, 1231 ам.доллартай тэнцсэн бол олон улсын зах зээлд энэ түүхий эдийн спот ханш 1225 ам.долларт хүрлээ.

» ТАВААР

1 Хувь. Лондоны металлын биржид зэсийн ханш нэг хувиар өсөж, тонн нь 6200 ам.долларт хүрсэн бол цайрын үнэ 0.7 хувиар өсөж, 2454 ам.доллар болов.

50 Ам.доллар. Олон улсын зах зээлд WTI төрлийн газрын тосны ханш 0.2 хувиар өсөж, 50 ам.долларт хүрсэн бол Brent-ийн ханш 0.05 хувиар буурч, 58 ам.доллартай тэнцлээ.

» үйлдВЭРлЭл

1.1 Их наяд вон. БНСУ-ын аж үйлдвэрийн салбарын зээл өнгөрсөн улиралд сүүлийн арван жилийн дээд цэгт хүрлээ. Энэ салбарын нийт зээлийн хэмжээ 1.1 их наяд вонд хүрсэн байна.

» хУдАлдАА

6.7 Хувь. БНСУ-ын жижиглэн худалдааны нийт орлого энэ оны аравдугаар сард 6.7 хувиар өсчээ. Үүнээс онлайн худалдааны орлого 23 хувиар нэмэгдсэн байна.

» хөРөНГИйН ЗАх ЗЭЭл

1.4 Хувь. Монголын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй “ремикон” компанийн нийт хувьцааны 1.4 хувь буюу нэг сая үнэт цаасыг лхагва гарагт арилжлаа.

» УУл УУРхАй

45.7 Хувь. Хөшөөтийн ордод олборлолт явуулж буй Mongolia Energy Corporation энэ оны 3-9 дүгээр сард 360 сая хонконг долларын борлуулалтын орлоготой ажиллажээ. Энэ нь жилийн өмнөхтэй харьцуулахад 45.7 хувиар өссөн дүн аж.

» ЭКСпоРТ Манай улсын махны экспортын орлого энэ оны арваннэгдүгээр сарын байдлаар 104 сая ам.долларт хүрчээ.

Засгийн гаЗрын МЭдЭЭ сонин

АНУ-ын доллар 2,618.94

Евро 2,982.84

Японы иен 23.13

ОХУ-ын рубль 39.32

БНХАУ-ын юань 377.14

БНСУ-ын вон 2.34

ВАЛЮТыН ХАНШ

Д.Сэрээдорж: Цахим худалдаанд хязгаарлалт тавихгүй, дэмжинэ

Эдийн засаг

Энэ онд 1.2 их наяд төгрөгийн орлого олно

Э.БатцэцэгЗГМ

ввМ©

“ Д и ж и т а л Мо н г ол ” хэлэлцүүлэг энэ сарын 29-нд боллоо. Дижитал эдийн засаг бүхий л салбарт өргөн нэвтэрч хэрэглээний шинэ чиг хандлагыг бий болгосон өнөө үед хариуцсан салбарынхан хууль эрх зүйн орчинд шинэ нэр томъёоноос эхлээд өөрчлөлт хийх шаардлага тулгараад байна. Цахим шилжилтэд оролцогч талуудын эрх ашгийг хамгаалж, мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах чиг үүрэг хурцаар тавигдаж байгаа энэ үед цагаа олсон чухал хэлэлцүүлэг байлаа. Энэ талаар Харилцаа холбооны зохицуулах хороо /ХХЗХ/-ны дэд дарга Д.Сэрээдоржтой ярилцлаа.

-Бүхий л салбар дижитал инновацад нэгдэж байна. “дижитал монгол” хэлэл-цүүлгээр яригдсан гол сэдвүүдийн талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?

­ххЗх жил бүр хэлэлцүүлэг зохион байгуулдаг. Энэ удаад “дижитал Монгол” сэдвийг сонгосон юм. дэлхийн эдийн засгийн форумаас аж үйлдвэрийн 4.0 хувьсгал болох гэж байгааг зарласан. Энэ нь бүхий л төрлийн үйлчилгээ цахим орчинд шилжилж буйг хэлж байна л даа. Бизнесийн болон төрийн үйлчилгээнд хэрхэн, хамгийн хурдан дижитал шилжилт хийх талаар хэлэлцүүлэг өрнөлөө.

-дата дэд бүтцийн талаар нэлээд сонирхож байна. энэ тодор хойлолтод юу хамрагдах вэ. гадна орчноос монголд үзүүлэх нөлөө юу байдаг вэ?

­дата дэд бүтэц гэж дижитал шилжилт өрнөхөөс өмнө цугларсан маш олон төрлийн дата баазуудыг хэлж байгаа юм. үүн дээр суурилж төрийн болон бизнесийн үйл ажиллагааг явуулдаг. Цахим гарын үсэг, дата төв, мэдээллийн аюулгүй байдал гэх мэт олон асуудлыг үүнд хамруулдаг л даа. Энэ талаар манай донор орнууд судалгаа хийж, үйлчилгээ үзүүлсээр ирсэн. дэлхийн банк, нүБ­ын Цахилгаан холбооны байгууллага, facebook компанийн зүгээс цахим шилжилтийн явцад үүсэх хүндрэл бэрхшээл, нэвтрүүлэх технологийн дэвшлийн туршлага хуваалцдаг.

-цахим шилжилтэд монгол улс хэр бэлэн байгаа вэ. Хэдий хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийв?

­харилцаа холбооны хэрэг­лээнд үүрэн болон суурин,

“Үндэсний дата төв” болон бусад компаниудын дата хамгаалалт, хадгалалтыг аюулгүй түвшинд хамгаалж, хариуцдаг.

засаг гэх ойлголт бий болсон. Монголд санхүүгийн чиглэлийн үйлчилгээ үзүүлж байгаа байгууллагуудын аппликейшныг хамгийн их хэрэглэж байна. Энэ салбарынханд тулгарч байгаа асуудлууд, давуу болон сул тал, ххЗх­ны зүгээс шийдэх асуудлуудыг ярилцах нь хэлэлцүүлгийн нэг чухал хэсэг байлаа.

-монголд аппликейшны хөгжил хэр байна вэ. энэ талаар судалгаа бий юу?

­интернэт хэрэглээний талаар манай байгууллага судалгаа гаргасан. хамгийн их хэрэглээтэй нь сошиал сүлжээ, дараа нь тоглоом орж байна. харин эдгээрийн дараа Монгол дотроо хэрэглэж байгаа цахим хэрэглээтэй аппликейшнууд орж байна. тиймээс бид цахим хэрэглээтэй аппликейшнуудыг эдийн засгийн суурь болгон авч үзэх гэж байгаа.

-сошиал хэрэглээний аппликейш нуудтай QPay гэх мэт төлбөр тооцооны аппли-кейшнууд холбогддог. энэ талаар сонирхуулах судалгаа, тоо баримт байдаг уу?

­олон хэрэглэгчтэй сошиал үйлчилгээ бизнесийн цахим үйлчилгээтэй хамтрах чиглэл ажиглагдаж байна. Цаашид

интернэт төлбөр тооцоо, худалдаа зэрэг нь бусад цахим үйлчилгээний суурь болох хандлагатай байна.

-үүнд ямар зохицуулалт байдаг вэ?

­Энд одоогоор ямар нэгэн хатуу зохицуулалт байхгүй. ххЗх интернэт үйлчилгээ болон хэрэглээнд хязгаарлалт тавьдаггүй. одоогийн байгаа бааз суурь дээр тулгуурлаад дэлхийн хэмжээнд хөгжиж байгаа олон төрлийн үйлчилгээ үзүүлэхийг дэмждэг. хууль зөрчөөгүй л бол иргэдийн цахим үйлчилгээг хязгаарлах ёсгүй гэж үздэг.

-Хэлэлцүүлгээс ямар бодит үр дүн хүлээж байна вэ?

­хэлэлцүүлгээс гаргасан зөвлөмжийг Засгийн газарт танилцуулж, бодлого шийд­вэрийг нь зохих мэдээллээр хангана. Бизнесийн болон үйлчилгээний байгууллагууд ч орчин үеийн дэвшлийг мэдэрч, цахим шилжилт хурдан хийх шаардлагатай тулгарсан. үүнд зориулсан онол, арга зам бүхий зөвлөмжүүд гаргаж өгөх юм. түүнчлэн хэрэглэгчид рүү ч хандана. хэлэлцүүлгээс гаргасан зөвлөмжийг ирэх жилийн төлөвлөгөөнд нэвтрүүлж, дэлхий нийттэй хөл нийлүүлэн хөгжинө гэдэгт найдаж байна.

Хууль зөрчөөгүй л бол иргэдийн

цахим үйлчилгээг хязгаарлах ёсгүй

гэж үздэг

уул уурхайн салбарын тэргүүлэгчдийн нэг rio Tinto групп австралийн баруун хэсэгт орших Koodaideri төмрийн хүдрийн уурхайд 2.6 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийх төлөвлөгөө баталлаа. уг санхүүжилтээр үйлдвэрлэлийн

шинэ төв, боловсруулах үйлдвэр барихаас гадна 166 төмөр зам зэрэг дэд бүтцэд зарцуулах аж.

төслийн барилгын ажлыг ирэх онд эхлүүлж, 2021 оны эцсээс олборлолт хийхээр төлөвлөж байна. “Жилд 43 сая тонн төмрийн хүдэр олборлох хүчин чадалтай

Koodaideri уурхай rio Tinto­ийн хувьд тоглоомын дүрмийг өөрчлөх болно” гэж тус группийн гүйцэтгэх захирал Жан­себастьян Жак мэдэгдсэн. Энэ орд нь орчин үеийн хамгийн дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлсэн уурхай болох аж.

Металлургийн нүүрсний эрэлт Япон, Бнсу­аас гадна Энэтхэгийн зах зээлээс хамаарна гэж Aspire Mining компани үзэж байна. тус компани манай улсад нүүрсний овоотын уурхайд үйл ажиллагаа явуулж буй. одоогоор “овоот” төслийн урьдчилсан тЭЗү­ийг боловсруулсан бөгөөд нийт нөөцийг 247 сая тонн гэж дүгнэжээ. Энэ уурхайгаас жилд төмөр замаар 10 сая тонн нүүрс зах зээлд нийлүүлэх боломжтой

гэж Aspire Mining компаниас мэдээлсэн.

Монголын нүүрсний ханш Бнхау­ын боомтуудад харилцан адилгүй байна. тухайлбал, сэхэ боомтод гуравны нэг нь коксжих чанартай нүүрсний ханш 650­700 юань байна. харин ганцмод боомтод угаасан, өндөр чанарын коскжих нүүрсний ханш 1100 юаньд хүрээд байгаа аж. Бнхау­ын таньшаны боомтод Монголын

өндөр чанартай, угаасан коксжих нүүрсний ханш 1515 юань бол австралийнх 1388 юаньд хүрснийг Aspire Mining компани танилцууллаа. оху­ын нутаг дэвсгэрээр дамжин өнгөрөх тээврийн тарифын хөнгөлөлт эдлэн нүүрс тээвэрлэх боломжтой болсон нь Монголын коксжих нүүрсэнд шинэ зах зээл бий болгож байна гэж As­pire Mining компани мэдэгдсэн байна.

Монголын хөрөнгийн зах зээлд энэ оны эхний 10 сард 83 орчим тэрбум төгрөгийн арилжаа хийжээ. Энэ нь сүүлийн таван жилийн дээд үзүүлэлт бөгөөд 2017 оноос зургаан хувиар өссөн дүн аж. Мөн үнэт цаасны арилжаанд гадаад, дотоодын 13 мянга орчим иргэн, аж ахуйн нэгж оролцжээ. үүнийг 2014 онтой харьцуулахад дөрөв,

2017 оныхоос хоёр дахин өсчээ. ингэснээр манай улсын үнэт цаасны данстай харилцагчдын 1.2 орчим хувь нь арилжаанд оролцсон байна. одоогоор манай үнэт цаасны данстай нийт харилцагчид нэг саяд хүрснийг Marketinfo цахим хуудас мэдээлж байсан юм. арилжаанд оролцогчдын 90 гаруй хувь нь дотоодын иргэд байгаа аж.

УУЛ УУРХАй ХөРөНГИйН ЗАХ ЗЭЭЛ

rio Tinto хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөгөө батлав

Нүүрсний эрэлт Энэтхэгээс хамаарна

Арилжааны дүн таван жилийн дээд цэгт хүрэв

105

600.0

700.0

100

500.095

400.090

300.085

200.0

80 100.0

75 0.0

0 2014

2411

49

78 83

2015 2016 2017 2018/10

102030405060708090

2014.06.30 2014.06.30

97.4

422.094.5

732.2

99.8

476.2

84.6

511.1

86.2

580.0

2015.06.30 2015.06.302016.06.30 2016.06.302017.06.30 2017.06.302018.06.30 2018.06.30

Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын нийт хөрөнгө оруулалт Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын нийт орлого(тэрбум төгрөг) (тэрбум төгрөг)

хувьцааны арилжааны үзүүлэлт(тэрбум төгрөг)

12 Засгийн гаЗрын МЭдЭЭ сонин 2018.11.30, Баасан ~ №233 (1032)

Эдийн засаг

shaNghai composiTe

haNg seNg kospis&p 500 TopiXDow JoNes FTse 100 Nikkei 225

1.32% 0.87%0.28%0.35%0.39%0.81%2.50% 2.30%

Ам.долларыг хазаарлах хатуу бодлого сөрөг нөлөөтэй

хувийг уул уурхайн орлого эзэлж, цөөн хэдэн түүхий эдийн ханш төсвийн, ашиг орлогыг залдаг оронд гэнэтийн савлагаанаас хамгаалах бодлого зайлшгүй чухал.

тухайлбал, Бнхау нүүрсний импортоо хязгаарлах гэнэтийн шийдвэр гаргаснаар ам.доллар өсөж, тэр нь валютын ханшийг хөөрөгдсөн бол интервенц хийх нь зохистой байж мэднэ. интервенц бол эдийн засгийг

голоос гадна Венесуэл, Зимбабве, нигер зэрэг орныг нэрлэдэг. уул уурхайн салбар давамгайлсан эдийн засагтай орнууд валютын урсгалыг хэрхэн удирдаж буйгаас эдийн засаг нь өсөх үү, унах уу гэдэг нь тодорхойлогддог аж.

ЗАХ ЗЭЭЛИйН ГОЛ үЗүүЛЭЛТ:

Өдөр 0.55% Сар Жил

АпУ ХК

570580590600

ХI/01 ХI/11 XI/29

ТАВАН ТОЛГОй ХК

Өдөр 1.33% Сар Жил

ГОВЬ ХК

Өдөр 0.12% Сар Жил

ХI/01 ХI/01 ХI/01ХI/11 ХI/11 ХI/11XI/29 XI/29 XI/29

7.4k

7.8k34k33k32k

7.2k

7.6k

7k31k

Сүү ХК

Өдөр 0.39% Сар Жил

220210

200

хувийг эзэлдэг. уул уурхайн бус салбарт ажлын байр бий болгож байж л монголчууд нийтээрээ ажилтай, орлоготой байх нөхцөл бүрдэнэ. тиймээс төгрөгийн ханш сулрахад сайн тал бий” гэж азийн хөгжлийн банкны суурин төлөөлөгчийн газрын эдийн засагч л.амар хэллээ. ингээд ам.доллар хазаар, хяналтгүй өсөөд байг гэж үү. Мэдээж, үгүй.

Манайх шиг экспортын 86.3

1учир нь валютын ханш

өссөнөөр импортын барааны үнэ нэмэгддэг. Энэ “цонх” үе үндэсний үйлдвэрлэгчдэд багагүй боломж нээж, дотоодын бараа, бүтээгдэхүүний гадаад, дотоод зах зээлд өрсөлдөх чадвар нь өсдөг аж. үүнийг тоон үзүүлэлт ч батална. 2016 онд ам.долларын ханш огцом өсөж, тухайн үед 1950 төгрөг байсан нь өнөөдөр 2600 төгрөгт хүрч 33 хувиар дээшилсэн. харин яг энэ хугацаанд дотоодын боловсруулах үйлдвэрлэлийн хэмжээ 162.1 тэрбум төгрөгөөс 309.5 тэрбум төгрөг болж ахижээ. өөрөөр хэлбэл, ам.доллар 30 гаруй хувиар өсөхөд дотоодын үйлдвэрлэл 90 гаруй хувиар өссөн дүр зураг харагдаж байна.

Ер нь үндэсний мөнгөн тэмдэгт сулрах нь үндэсний үйлдвэрлэлийн өрсөлдөх чадварыг ахиулж, дотоодын бизнесийг хамгаалдгийг олон улсын экспертүүд олон судалгаагаар баталсан байдаг. “Манай улсад уул уурхайн салбар экспортын 90 орчим хувийг бүрдүүлж буй атлаа хөдөлмөрийн зах зээлийн дөнгөж дөрөвхөн

• Импортын барааны үнэ өссөн “цонх” үе үндэсний үйлдвэрлэгчдэд багагүй боломж нээж, гадаад, дотоод зах зээлд өрсөлдөх чадвар нь өсдөг.

• Ам.доллар 30 гаруй хувиар өсөхөд дотоодын үйлдвэрлэл 90 гаруй хувиар өссөн дүр зураг харагдаж байна.

• Байгалийн баялгаас хараат байх тусам эдийн засгийн өсөлт доогуур байдаг урвуу хамааралтай гэсэн дэлхийн банкны дүгнэлт бий.

түүнээс биш зах зээлээ дагасан ам.долларын өсөлтийг ямагт үзэн ядах нь зохистой бодлого биш гэдгийг эдийн засагчид хэлдэг. хэрэв хүчээр бариад байвал эцэс сүүлдээ ханшийг тогтоож чадахаа ч болино. Ер нь Монгол шиг байгалийн баялаг ихтэй, дэлхийн зах зээл дээрх түүхий эдийн үнээс шууд хамааралтай эдийн засагтай орнууд валютын урсгалаа хэрхэн удирддаг юм бол?

Байгалийн баялаг ихтэй атлаа валютын урсгалыг эдийн засгийн өсөлт болгосон сайн жишээ бол норвеги. тус улс баялгийн сандаа гаднаас орж ирэх валютаа хадгалж, үүнийхээ 96 хувийг бонд болгон гадаад зах зээлд санхүүгийн бүтээгдэхүүн болгож үлдээдэг. үлдсэн валютын дөнгөж дөрвөн хувийг л зах зээлдээ оруулдаг нь валютын огцом, том урсгалаас эдийн засгаа хамгаалдаг байна. уг нь манайд тогтворжуулалтын болон ирээдүйн өв сан гэсэн хоёр том сан бий. тогтворжуулалтын сан нь таваарын үнэ өндөр үед гаднаас орж ирсэн валютыг нөөцлөөд, үнэ буурсан үед дотоодын зах зээлд нийлүүлэх үүрэгтэй. гэвч улстөрчдийн нөлөөгөөр энэ сан өнөө хүртэл үндсэн үүргээ биелүүлдэггүй, нэр төдий байсаар удлаа. Монголд 2016 онд ам.долларын өсөлтийг хазаарлаж хүчрэхгүй болсноос уг валютын ханшийн огцом өсөлтөд эдийн засаг цочирч, днБ­ий өсөлт хасах руу унасан бодит жишээ бий.

Валютын ханшийн өсөлт үндэсний үйлдвэрлэлд дэмтэй

С.Батсайхан / ЗГМ©

гэнэтийн шокноос хамгаалах хэрэгсэл болохоос биш валютын ханшийг тогтвортой барихад чиглэсэн арга хэрэгсэл биш. Ямартай ч энэ оны байд­лаар Монголбанк 979.2 сая ам.долларын интервенц хийгээд байна.

Монголд гадаад зах зээлд таваарын үнэ унавал эдийн засаг нь савлаж, үнэ өсмөгц их хэмжээний валют орж ирдэг. гэтэл энэ байдал гэнэт их идэх гэдсэнд халтай гэдэг шиг улсын эдийн засагт шим тэжээл болох нь бүү хэл хор уршиг тарьсаар. үүнийг шатахууны үнийн бодлоготой жишиж болох юм. шатахууны үнийг тогтвортой байлгахын тулд Засгийн газраас олон жил онцгой албан татварыг нь тэглэж ирсэн. гэвч дэлхийн зах зээлд газрын тосны үнэ өссөөр байсан тул сүүлдээ импортлогчдын алдагдлыг дийлэхээ байж, үнийг нь үе шаттайгаар чөлөөлөхөөр болсон нь иргэдийн амьдралд хүндээр тусаж буй. үүн шиг ам.долларын ханшийг хүчээр хүлээд байвал нэг л өдөр дийлэхээ болино гэдгийг эдийн засагчид анхааруулсаар байна. тиймээс ам.долларын өсөлт зах зээлээ дагаж байна уу, үгүй юу гэдгийг л ялгаж, салгаж байж жагсах хэрэгтэй аж.

Байгалийн баялгаас хараат байх тусам эдийн засгийн өсөлт доогуур байдаг урвуу хамааралтай гэсэн дэлхийн банкны статистик байдаг. үүний тод жишээгээр Мон­

Улсын инфляц(сая ам.доллараар)

210

10

6.9 6.5 6.4 6.9 6.9 6.66.0 6.1

7.2 7.7

6.0 5.76.3

11 12 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

3456789

Валютын нийт албан нөөц(сая ам.доллараар)

10009 10 11 12 01 02 03 04 05 06 07 08 09

600

11001600

210026003100

Манайх шиг экспортын 86.3 хувийг уул уурхайн орлого эзэлж, цөөн хэдэн түүхий эдийн ханш төсвийн, ашиг орлогыг залдаг оронд гэнэтийн савлагаанаас хамгаалах бодлого зайлшгүй чухал.

erdene resource Development Торонто

Өдөр 2.22% Сар Жил

0.300.280.27

aspire mining Австрали

Өдөр 0.00% Сар Жил

0.02

0.020.03

rio Tinto Австрали

Өдөр 1.74% Сар Жил

79.3778.3477.30

XI/30XI/30 XI/30 XI/30XI/14XI/14 XI/14 XI/14XI/29XI/29 XI/29 XI/29

Өдөр 5.06% Сар Жил

Turquoise hill resources ltd Торонто

2.772.652.52

Монголбанк©

Монголбанк©