ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ САЛБАР, ТОГТВОРТОЙ …...5 2014 Нэгж Үйлдвэрлэл Импорт Эксдорт Дотоодын хангамж Нүүрс Million

ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ САЛБАР, ТОГТВОРТОЙ ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГО

Улаанбаатар 2016-05-23

Б.Ерэн-ӨлзийСтратегийн бодлого төлөвлөлтийн газрын

ахлах мэргэжилтэн

22

АГУУЛГА

• Салбарын өнөөгийн байдал

• Тулгамдаж буй асуудлууд

• Хууль, эрх зүйн орчин

• Төрөөс эрчим хүчний талаар баримтлах бодлого 2015-2030

• Бүс нутгийн эрчим хүчний хөгжлийн чиг хандлага, Монголулсын оролцоо

3

ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ХЭРЭГЛЭЭ ХАНГАМЖИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ

Анхдагч эрчим хүчний хангамж, төрлөөр (Нэгж : 1,000 TГТЭ, %)

1990 1995 2000 2005 2010 2012

Нүүрс2,365 1,695 1,798 1,895 2,324 6,884

63.1% 73.1% 70.2% 67.7% 65.6% 80.7%

Газрын тос1,206 345 472 584 879 1,284

32.2% 14.9% 18.4% 20.9% 24.8% 15.1%

Ус0.00 0.00 0.25 0.28 4.73 8.96

0.00% 0.00% 0.01% 0.01% 0.13% 0.11%

Уламжлалт түлш болон бусап175 277 293 321 337 348

4.7% 12.0% 11.4% 11.5% 9.5% 4.1%

Нийт3,746 2,317 2,564 2,800 3,545 8,526

100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%

Чиг хандлага(200020052010 2012, %)

• Нүүрс : 70.2 67.7 65.6 80.7

• Г/тос : 18.4 20.9 24.8 15.1

•Ус : 0.010.01 0.13 0.11

•У/түлш болон бусад: 11.4 11.5 9.5 4.1

4

Эцсын хэрэглээ, энергийн төрлөөр

1990 1995 2000 2005 2010 2012

Нүүрс826 201 217 148 326 482

25.8% 12.8% 12.3% 7.5% 12.5% 13.7%

Газрын тос1,092 273 443 570 876 1,281

34.1% 17.4% 25.0% 28.9% 33.5% 36.5%

Цахилгаан228 161 154 216 290 531

7.1% 10.3% 8.7% 10.9% 11.1% 15.1%

Дулаан 884 658 663 718 782 86927.6% 41.9% 37.4% 36.4% 29.9% 24.8%

Уламжлалт түлш болон бусад 174 277 293 321 337 3485.4% 17.7% 16.5% 16.3% 12.9% 9.9%

Нийт3,204 1,571 1,770 1,973 2,611 3,511

100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%

4

Чиг хандлага(200020052010 2012, %)

•Нүүрс : 12.3 7.512.513.7

• Г/тос: 25.028.9 33.5 36.5

• Цахилгаан : 8.710.9 11.1 15.1

• Дулаан: 37.436.4 29.9 24.8

• У/түлш болон бусад : 16.516.3 12.9 9.9

(Нэгж : 1,000 TГТЭ, %)


5

2014 Нэгж Үйлдвэрлэл Импорт Эксдорт Дотоодын хангамж

Нүүрс Million ton 25.2 0.0 14.3

БНХАУ-руу 60 %

8.3

Газрын тос Million bbl 5.84 0.0 5.64

БНХАУ-руу 100%

0.0

Г/тосныбүтээгдэхүүн Million ton 0.0

1.60ОХУ-с 90%

орчим0.0 1.60

Цахилгаан billion kWh 5.371.35

ОХУ болон БНХАУ-с -20%

0.0 6.72

Эрчим хүчний дотоодын үйлдвэрлэл, экспорт, импорт /энергийн төрлөөр/


ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ САЛБАРЫН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ

6

Баруун бүсийн НС, 32 MВт

Зүүн бүсийн НС, 63 MВт

Ulaanbaatar

Алтай-Улиастайн НС, 15 MВт

Төвийн ЭХС, 1115 MВт

Эрчим хүчний системийн өнөөгийн байдал

ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ САЛБАРЫН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ

538 576729 782 863 910 969 965

2001 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015

ТБНС-ний Оргил ачаалал, МВт /Оюутолгойн ачаалал ороогүй/

ДЦС/Нүүрс/

87%

УЦС

2%Салхин парк

4%Дизель

6%

Бага оврын

СЭХ-ний эх

үүсвэр,

0.62%

Суурилагдсан хүчин чадал эх үүсвэрийн

төрлөөр

ДЦС/Нүүрс/

77.7%

УЦС

0.6%Салхин парк

0.8%

Дизель

0.6%

Импорт

20.3%

Цахилгаан үйлдвэрлэлийн эх үүсвэрийн

бүтэц+импорт

88

Тулгамдаж буй асуудлууд:

• Эх үүсвэрийн дутагдал

ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ САЛБАРТ ТУЛГАМДАЖ БУЙ АСУУДЛУУД

79 73

98 98 97 9296

7483

98 9383

ДЦС-2 ДЦС-3 ДЦС-4 ДарДЦС ЭрдДЦС ТБНС

ДЦС-уудын СХЧ ашиглалт, хувиар /Өвлийн их ачаалал/

2014.12.2 2015.12.24

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

ЦЭХ-ний дотоодын үйлдвэрлэл,импорт, ГВтц

Дотоодын үйлдвэрлэл Импорт

99


• Тоног төхөөрөмжийн насжилт

5548

33

51

30

47

16

0

10

20

30

40

50

60

ДЦС-2 ДЦС-3 ДЦС-4 ДДЦС ЭДЦС ДоДЦС ДзДЦС

жил

Эх үүсвэрийн насжилт

3340


0

100

200

300

400

500

600

700

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

5-10 жил 15-30 жил 35-50 жил 55-аас дээш

урт

км

Улаанбаатарын цахилгаан түгээх сүлжээний насжилт

35, 10, 6 кВ-ын ЦДАШ 6, 10 кВ-ын ЦДКШ35/10-6, 6-10кВ-ын трансформатор

Тран

сфор

мат

оры

н то

о

1010


• Үр ашиг

34 4

56

78

10

14

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Солонгос Япон Герман Австрали Хятад Канад Казакстан Орос Монгол

Дамжуулах түгээх сүлжээний алдагдал, %


11

САЛБАРЫН ХУУЛЬ ЭРХ ЗҮЙН ОРЧИН, СҮҮЛИЙН НЭМЭЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ

11

ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ТУХАЙ ХУУЛЬ– Батлагдсан он - 2001.02.01,– Хамгийн сүүлийн нэмэлт өөрчлөлт - 2015.06.19

• Эрчим хүчний салбарыг зах зээлийн зарчмаар ажиллуулах арилжааны үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэдинституц хоорондын харилцан уялдаа сайжруулах

• Эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулагчдын эрх зүйн зохицуулалтыг сайжруулах• Метан хийн ашиглалтын эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгох

СЭРГЭЭГДЭХ ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ТУХАЙ ХУУЛЬ– Батлагдсан он - 2007.01.11,– Хамгийн сүүлийн нэмэлт өөрчлөлт - 2015.06.19

• Сэргээгдэх эрчим хүчний үнэ тарифаас эрчим хүчний салбарт тулгарч буй үндсэн хүндрэлийгшийдвэрлэх

• Сэргээгдэх эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулагчдын эрх зүйн зохицуулалтыг сайжруулах

ТӨРӨӨС ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ТАЛААР БАРИМТЛАХ БОДЛОГО‒ УИХ-ын 2015.06.19-ны 63 дугаар тогтоолоор батлагдсан.– Тогтоолын төслийн зорилго:

• Эрчим хүчний салбарт төрөөс баримтлах бодлого, чиглэл, хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийг тодорхойболгох

• Бодлогын хүрэх үр дүнг үе шаттайгаар тодорхойлох, салбарын хөгжлийн хэмжүүр үзүүлэлтүүдийг бийболгох

ЭРЧИМ ХҮЧ ХЭМНЭЛТИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬ– Батлагдсан он - 2015.12.26,

• эрчим хүчийг хэмнэх, үр ашигтай хэрэглэхтэй холбогдон үүссэн харилцааг зохицуулах

12

ТӨРӨӨС ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ТАЛААР БАРИМТЛАХ БОДЛОГО2015 - 2030

12

Бодлогын баримт бичгийн бүтэц зохион байгуулалт, хамрах хүрээ, цаг хугацааны төлөвлөлт

БҮТЭЦ

• Эрчим хүчнийсалбарын өнөөгийнбайдал, тулгамдсанасуудал

• Алсын хараа,тэргүүлэх чиглэл,баримтлах тулгуурзарчим

• Стратегийн зорилго-6,зорилт-27

• Хэрэгжүүлэх 2 үе шат,шалгуур үзүүлэлт,хүрэх үр дүн

ХАМРАХ ХҮРЭЭ

• Анхдагч эрчим хүчнийхангамж

• Эрчим хүчний салбар• Үйлдвэрлэл• Дамжуулах

түгээх үйлажиллагаа

• Хангамж

• Бүтцийн өөрчлөлт,хувьчлал

• Хүний нөөц

• Үнэ тариф

ХУГАЦАА

• Суурь он- 2014• Алсын хараа,

зорилго, зорилтууд -15 жил /2015-2030/

• Хэрэгжүүлэх үе шат -2015-2030

• Нэгдүгээр үе шат:2015-2023

• Хоёрдугаар үе шат:2024-2030

• Дунд хугацааныэрчим хүчнийүндэсний хөтөлбөр –5 жил

1313

ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ

БОДЛОГО

АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛ

ҮР АШИГ БАЙГАЛЬ ОРЧИН

Бодлогын Тэргүүлэх чиглэл, Стратегийн зорилго

• Эрчим хүчний найдвартай хангамж, аюулгүй байдлыг хангах;

• Бүс нутгийн орнуудтай эрчим хүчний харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх;

• Эрчим хүчний салбарын хүний нөөцийг хөгжүүлэх, чадавхыг сайжруулах.

• Эрчим хүчний салбарыг хувийн хэвшилд суурилсан, зохицуулалттай, өрсөлдөөнт зах зээлийн тогтолцоонд шилжүүлэх;

• Эрчим хүчний салбарт инноваци, дэвшилтэт техник, технологийг нэвтрүүлэх, үр ашиг, хэмнэлтийн бодлогыг хэрэгжүүлэх.

• Сэргээгдэх эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, уламжлалт эрчим хүчний байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөлөл, хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах.


1414

Төрөөс эрчим хүчний талаар баримтлахбодлогод үр ашиг, сэргээгдэх эрчим хүчнийчиглэлээр дараах зорилтуудыг дэвшүүлж байна:


1515

ЗорилтуудСтратегийн тавдугаар зорилго буюу эрчим хүчний

салбарт инноваци, дэвшилтэт техник, технологинэвтрүүлэх, үр ашгийг дээшлүүлэх, хэмнэлтийнбодлогыг хэрэгжүүлэх хүрээнд:• Эрчим хүч үйлдвэрлэх, дамжуулах, түгээх, хангах үйл

ажиллагааны удирдлага, хяналт, мэдээллийн системийгтоон системд бүрэн шилжүүлж нэгдсэн ухаалаг сүлжээгбий болгох;

• Эрчим хүчний салбарт инноваци, дэвшилтэт техник,технологи нэвтрүүлэх;

• Эрчим хүч үйлдвэрлэх, дамжуулах, түгээх сүлжээн дэхалдагдлыг бууруулах;


1616

ЗорилтуудСтратегийн тавдугаар зорилго буюу эрчим хүчний

салбарт инноваци, дэвшилтэт техник, технологинэвтрүүлэх, үр ашгийг дээшлүүлэх, хэмнэлтийнбодлогыг хэрэгжүүлэх хүрээнд:• Үндэсний хэмжээнд эрчим хүчний хэмнэлтийн үйл

ажиллагааг зохицуулах эрх зүйн орчныг бүрдүүлж,хэрэглэгч талын менежментийг хөгжүүлэх;

• Эрчим хүчний хэрэглээ тооцох механизмыг бүрэнхэмжүүржүүлэх.


1717

ЗорилтуудСтратегийн зургадугаар зорилго буюу сэргээгдэх

эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, уламжлалтэрчим хүчний байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөлөл,хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах хүрээнд:• Монгол орны сэргээгдэх эрчим хүч /нар, салхи, ус, газрын

гүний дулаан, биомасс зэрэг/-ний нөөцийг нарийвчлантогтоох, мэдээллийн санг бүрдүүлэх, шинэ техник,технологийн судалгаа, шинжилгээ хийх байгууллагыгхөгжүүлэх;

• Эрчим хүчний суурилагдсан хүчин чадалд сэргээгдэхэрчим хүчний эзлэх хувь хэмжээг 2020 онд 20 хувь, 2030онд 30 хувь хүртэл нэмэгдүүлэх;


1818


эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, уламжлалтэрчим хүчний байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөлөл,хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах хүрээнд:• Сэргээгдэх эрчим хүчний чиглэлээр хөрөнгө оруулалтыг

нэмэгдүүлэх эрх зүй, татварын таатай орчныг бүрдүүлэх,сэргээгдэх эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг дэмжихсанхүүжилтийн механизмыг бий болгох;

• Айл өрх, аж ахуйн нэгж, алслагдсан суурин, баг, биедаасан хэрэглэгчийн эрчим хүчний хангамжид нар, салхи,биомасс, шингэн болон хийн түлш, газрын гүний дулаан,түлшний элемент, бусад шинэ эх үүсвэрийг ашиглах,илүүдэл эрчим хүчээ сүлжээнд нийлүүлэхийг дэмжих;


1919


эрчим хүчний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, уламжлалтэрчим хүчний байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөлөл,хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах хүрээнд:• Эрчим хүч үйлдвэрлэх, дамжуулах, түгээх үйл

ажиллагааны байгаль орчин, экологид үзүүлэх сөрөгнөлөөг бууруулах;


ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ҮЕ ШАТ, ХҮРЭХ ҮР ДҮН

Нэгдүгээр үе шат /2015-2023 он/: түлш, эрчим хүчний эх үүсвэрийнчадлын нөөцийг бүрдүүлж, сэргээгдэх эрчим хүчийг хөгжүүлэхсуурийг бий болгох, эрчим хүчний нормативын баримт бичгийнтогтолцоог төгөлдөржүүлж, олон улсын стандартыг нутагшуулах, эрхзүйн орчныг сайжруулах үе.

• Хүрэх үр дүн: Монгол Улсын эрчим хүчний эх үүсвэрийнсуурилагдсан чадлыг хоёр дахин нэмэгдүүлж,

• үр ашиг өндөртэй өндөр параметрийн тоноглолыг ашиглаж эхлэхбөгөөд

• нийт суурилагдсан чадлын 10-аас доошгүй хувийг усны эхүүсвэрээр бүрдүүлж, нөөц чадлыг 10 хувьд хүргэн,

• сэргээгдэх эрчим хүчийг эрчимтэй хөгжүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлнэ.• Бодит үнэ тарифын тогтолцоог бий болгож, эрчим хүчний салбарыг

эдийн засгийн хувьд бие даан хөгжих нөхцөлийг бүрдүүлнэ.


Хоёрдугаар үе шат /2024-2030 он/: Цахилгаан эрчим хүчэкспортлох, сэргээгдэх эрчим хүчийг тогтвортой хөгжүүлэх үе.

• Хүрэх үр дүн: Монгол Улсын эрчим хүчний эх үүсвэрийн аюулгүйннөөцийг 20-оос доошгүй хувьд хүргэж, нийт суурилагдсан чадалдсэргээгдэх эрчим хүчний эзлэх хэмжээ 30 хувьд хүрнэ.

• Бүсүүдийг өндөр хүчин чадалтай цахилгаан дамжуулах шугамаархолбож, мэдээллийн хяналт удирдлагыг цогц систем бүхий эрчимхүчний нэгдсэн ухаалаг системийг бий болгоно.

• Түгээх, хангах сүлжээг бүрэн хувьчилж, эрчим хүчний салбарыгзохицуулалттай, өрсөлдөөний зарчмаар ажиллуулна.

• Хөрш орнуудтай их чадлын тогтмол гүйдлийн цахилгаандамжуулах шугамаар холбогдож цахилгаан эрчим хүч экспортлохүе.

ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ҮЕ ШАТ, ХҮРЭХ ҮР ДҮН


ТӨЛӨВЛӨЖ БУЙ ЭХ ҮҮСВЭР, ДАМЖУУЛАХ ШУГАМЫН ТОМООХОН ТӨСЛҮҮД


ШАЛГУУР ҮЗҮҮЛЭЛТ 2014 он/Суурь он/

Нэгдүгээр үе шат

/2023 оны төвшинд /

Хоёрдугаар үе шат

/2030 оны төвшинд/

Цахилгаан үйлдвэрлэх суурилагдсан хүчин чадлын нөөц -10% 10 % ≤ 20% ≤

Томоохон хотуудын дулааны эх үүсвэрийн чадлын нөөц 3% 10 %≤ 15 % ≤

Төвийн бүсийн цахилгааны үнийн бүтцэд ногдох ашгийн хэмжээ -16.22 % 0% 5%

Дулааны цахилгаан станцуудын дотоод хэрэгцээ 14.4 % 11.2% 9.14 %

Цахилгаан дамжуулалт, түгээлтийн алдагдал /Оюутолгойн импорт ороогүй/ 13.7% 10.8% 7.8%

Дотоодын хэрэгцээний нийт суурилагдсан хүчин чадалд сэргээгдэх эрчим хүчний эзлэх хэмжээ 7.62% 20% 30%

1 Гкал эрчим хүч үйлдвэрлэхэд ялгаруулах хүлэмжийн хийн хэмжээ

0.52 тонн СО2эквивалент



Барилгын дулааны алдагдлыг бууруулах хэмжээ 0% 20% 40%

Эрчим хүчний үйлдвэрлэлд нэвтэрсэн байх технологийн дэвшил

Өндөр даралтат технологи

Саб критикал даралтат технологи,

Байгалийн хийг ашиглах,

Их чадлын цэнэг хураагуурын систем, ус хуримтлуурын станц

Супер критикал, хэт супер критикал

даралтат технологи, Устөрөгч ашиглах,

Нарны илчийг ашиглах технологи23

ХҮРЭХ ҮР ДҮН


24

БҮС НУТГИЙН ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ХӨГЖЛИЙН ЧИГ ХАНДЛАГА,

МОНГОЛ УЛСЫН ОРОЛЦОО

25

Ази, номхон далайн бүсийн орнуудын хүрээнд эрчим хүчний нэгдсэн систем байгуулах санаачлагууд

БҮС НУТГИЙН ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ХӨГЖЛИЙН ЧИГ ХАНДЛАГА

26

Ази, номхон далайн бүсийн орнуудын хүрээнд эрчим хүчний нэгдсэн систем байгуулах санаачлагууд

2015 2030

126 159257 310

406506

69 103

ОХУ

2015 2035

1708

2240

500

787

164

552400

754

БНХАУ

2015 2035

111 129185

152101

12986 92

Япон

2015 2035

67 7694 9343 3940 49

БНСУ

2010

66 45

БНАСУ

2015 2035

3 91 30 01 2

монгол

Нүүрс Газрын тос Байгалын хий ЦахилгаанНэгж: MTOE/Сая.ТГЭ (Сая Тонн Газрын тосны Эквивалент)Эх сурвалж: АХБ 2013

ЗҮҮН ХОЙД АЗИЙН ОРНУУДЫН ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ХЭРЭГЦЭЭНИЙ ХЭТИЙН ТӨЛӨВ

Зүүнхойд Азид Дэлхийннийт эрчим хүчнийхэрэглээний 1/5 төвлөрчбайна.

Нүүрс Давхрагын метан хий Газрын тос Шатдаг

занар УранСЭРГЭЭГДЭХ ЭРЧИМ ХҮЧ

УС НАР САЛХИ

Урьдчилан судлагдсан н-

өөц

172Тэрбун.тн

5-10 их наяд м3

332 сая тонн

788 тэрбумтонн 75000 тонн 6200 МВт 4.5-6.0

кВт/метр2 1100 ГВт

Нөөц ашиглалт 2015 онд 24 сая тонн - 1 сая тонн - - 62.2

сая кВт.цаг0.96

сая кВт.цаг152.6

сая кВт.цаг

ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ САЛБАРЫН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ АНХДАГЧ ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ НӨӨЦ

НҮҮРС УРАН

УС САЛХИ НАР

БҮС НУТГИЙН ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ХӨГЖЛИЙН ЧИГ ХАНДЛАГА, ОЛОН УЛСЫН САНААЧЛАГУУД

28

Нөөцөд тулгуурласан эрчим хүчний худалдаа

Сэргээгдэх эрчим хүчний нөөцөд тулгуурлан

• Говийн бүсийн Нар, Сархины арвин нөөц /МУ-ын

өмнөд хэсэг БНХАУ-н хойд хэсэг/

• Ногоон, тогтвортой эрчим хүчний эх үүсвэр

– ГобиТек Азийн сүпер сүлжээ санаачлага

28Resource: “GOBITEC AND ASIAN SUPER GRID FOR RENEWABLE ENERGIES IN NORTHEAST ASIA” Report 2014

БҮС НУТГИЙН ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ХӨГЖЛИЙН ЧИГ ХАНДЛАГА, ОЛОН УЛСЫН САНААЧЛАГУУД

29

– ГобиТек Азийн сүпер сүлжээ санаачлага

29Resource: “GOBITEC AND ASIAN SUPER GRID FOR RENEWABLE ENERGIES IN NORTHEAST ASIA” Report 2014

БАЯРЛАЛАА

Documents

ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ САЛБАР, ТОГТВОРТОЙ …...5 2014 Нэгж Үйлдвэрлэл Импорт Эксдорт Дотоодын хангамж Нүүрс Million