رناتیو آلت»پژاك« د كوردستانت آزارگان حزب حيا اجتماعی و فرهنگیسی، ا سیاهی نشری39 | شماره | دوره دوم سال هفتم2014 ژانويه- 1392 ديماه39 گو باي در گفتوق شهروند منشور حقولي بر تحليYJRK اسيون عضو كوردينن اوين زي،راتيك ملت دموك جهت برساخت مبارزه تداوم ايران در اعدام وان زن نسلكشيه گفتن به نستەمۆری دەبە یا رێوەی خۆجێیبەری رێوە و کۆمهڵگاروهرده پهراتيك آزاد در ملت دموكـ شهروند فرد آشوریها، ارمنی وک كوردها، آذریهاميه، سرزمين مشتر اور خاورميانهنوي دومي آزادیرای كسبارزه ب، صحنهی مبدان زن

ویتانرتلآ - pjak.eupjak.eu/govar/alternativ/Alternativ-39.pdf)اراد لاڤهه( ينمساي حيصف ديهش يهلافطل ميهاربا ديهش ينامــسرُپ

  • Upload
    others

  • View
    24

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

آلترناتیوارگان حزب حيات آزاد كوردستان »پژاك«نشریه ی سیاسی، اجتماعی و فرهنگیسال هفتم | دوره دوم | شماره 39ديماه 1392 - ژانويه 2014

39

تحليلي بر منشور حقوق شهروندي در گفت وگو با

YJRK اوين زيالن عضو كورديناسيون

تداوم مبارزه جهت بر ساخت ملت دموكراتيك، نه گفتن به نسل كشي زنان و اعدام در ايران

رێوەبەری خۆجێیی یا رێوەبەری دەستەمۆ

په روه رده و کۆمه ڵگا

فرد ـ شهروند آزاد در ملت دموكراتيك

اورميه، سرزمين مشترک كوردها، آذری ها، ارمنی و آشوری ها

دومينوي خاورميانه

زندان، صحنه ی مبارزه برای كسب آزادی

شهيد فصيح ياسمني )هه ڤال دارا (

شهيد ابراهيم لطف الهي

ــه پديــده ي ُكــرد و حالــت پُرســماني پايبنــدي بمعنــاي در اخالقــي طريــق از تنهــا آن اتيك)فلســفه ي اخــالق(، ممكــن بــود. وضعيــت بردگــي مطلــق ُكردهــا، مانــع از ايــن خيالــم شــد ــه ــت«. ب ــر اس ــم امكان پذي ــات آزاد ه ــه »حي كــدارم كــه در ــي ن ــن متقاعــد شــدم: مــن جهان ايــم! در اينجــا مقايســه ي ــه زندگــي كن آن آزادانبســياري بيــن زنــدان داخل و خــارج انجــام دادم. نتيجتــاً متوجــه شــدم كــه اســارتي كــه در خــارج

فــرد بــراي دارد، وجــود زنــدان[ ]از ــِي بزرگــي اســت ــر اســت. خودفريب خطرناك تــرد، خــودش را در خــارج]از ــرد ُك ــك ف كــه يزنــدان[ آزاد تصــور نمــوده و زندگــي كنــد. حياتــي كــه تحــت ســلطه ي خودفريبي هــا و ــت ــت رفته اس ــي از دس ــذرد، حيات ــا بگ دروغ هــه اســت. ــت صــورت گرفت ــش خيان كــه در حّقــود ــن ب ــم اي ــه گرفت ــن نكت ــه از اي ــه اي ك نتيجــه يــك شــرط ــدان[ تنهــا ب كــه در خــارج]از زنمي تــوان زيســت: طــي بيســت وچهار ســاعت شــبانه روز در حالــت نبــرد و مبــارزه جهــت موجوديــت و آزادي ُكردهــا به ســر ببــري. بــراي زندگــي شــرافتمند، و بااخــالق ُكــرد يــك قطعــاً بــا »رزمندگــِي بيســت وچهار ســاعته در اســت. امكان پذيــر راه موجوديــت و آزادي«

»رهبر آپو«

آلترناتیو

نظر، انتقاد و پیشنهادهای خویش را با ما در ميان بگذاريد.

facebook.com/[email protected]

www.pjak.eu

5914161821232629

4

39ارگان حزب حيات آزاد كوردستان »پژاك«

نشریه سیاسی، اجتماعی و فرهنگیسال هفتم | دوره دوم | شماره 39

ديماه 1392 - ژانويه 2014

تحریریهمادورا آسو

فرهاد عبداهلل زادگان آرگش كارزان

فرهاد آزادآرگش روژ

سخن سردبير

فرد ـ شهروند آزاد در ملت دموكراتيك

YJRK تحليلي بر منشور حقوق شهروندي در گفت وگو با اوين زيالن عضو كورديناسيون

دومينوي خاورميانه

اورميه، سرزمين مشترك كوردها، آذری ها، ارمنی و آشوری ها

تداوم مبارزه جهت بر ساخت ملت دموكراتيك، نه گفتن به نسل كشي زنان و اعدام در ايران

اخالق مندی جامعه، پيش شرط ارتقای شعور سياسی و آزادي

زندان، صحنه ی مبارزه برای كسب آزادی

رێوەبەری خۆجێیی یا رێوەبەری دەستەمۆ

په روه رده و کۆمه ڵگا

زنان نامدار

هونــه ر و وێــژه ی گه ریال

Bi Çavê Jin Dîrok

313235

...اپژاك مرکز مطبوعات حزب حیات آزاد کوردستان

عكس روي جلد: زمستان قنديل

مطالعــه ي بــرده داري مــدرن درنظام هــاي هژمونيــك و قدرت محــور و آشكارســازي اهــداف سيســتم هاي ــيدن ــراي رس ــش روي ب ــع پي ــتن موان ــت برداش ــدرن، راه را درجه ــرده ي م ــكل گيري ب ــرا در ش قدرت گــته ــد. در گذش ــوار مي نماي ــك هم ــه اي آزاد و دموكراتي ــوب جامع ــهروندي آزاد در چارچ ــرد ـ ش ــه ف بــه بردگــي كشــيده شــده بــود در جامعــه آشــكار بودنــد ولــي در بــرده داري انســان هايي كــه جسم شــان بمــدرن تحــت عناوينــي چــون آزادي فــردي و ليبراليســم، جســم، ذهــن و انديشــه ي انســان ها بــه شــيوه اي

نامحســوس بــه بردگــي گرفتــه شــده اســت.

برده هــاي مــدرن قابليــت انديشــيدن و طــرح پرســش در جهــت رســيدن بــه حقيقــت و فــرد ـ شــهروندي آزاد در جامعــه اي آزاد و دموكراتيــك را از دســت داده انــد. جامعــه اي كــه ذهــن و انديشــه اش بــه بردگــي ــان ــد. انس ــر مي انديش ــز كمت ــتين( ني ــه ورز نخس ــان انديش ــان هموساپينس)انس ــي از انس ــده، حت ــه ش گرفتهموســاپينس بــا طــرح ســواالتي از قبيــل؛ آيــا در ايــن شــرايط مي توانــم زندگــي كنــم؟ آيــا ايــن مــكان بــراي زندگــي مناســب اســت؟ در جســتجوي يافتــن بهتريــن پاســخ بــراي فراهــم كــردن بهتريــن شــرايط ــن ــاخت بهتري ــال برس ــه دنب ــه ب ــروزه چنانچ ــان، ام ــل زم ــش ها از تون ــن پرس ــور اي ــا عب ــود. ب ــي ب زندگشــرايط زندگــي در جوامــع انســاني باشــيم بايــد از خــود بپرســيم، آيــا در شــرايطي كــه انديشــه و جســم انســان ها بــه تســخير كشــيده شــده، مي توانيــم در غفلــت زندگــي كنيــم؟ آيــا ايــن جامعــه بــراي زندگــي

ــه دســت حاكمــان قدرت گــرا بســپاريم؟ ــد سرنوشــت خــود را ب مناســب اســت و باي

جامعــه اي كــه قابليــت طــرح چنيــن پرســش هايي را از دســت داده، بردگــي را پذيرفتــه و سرنوشــت خــود ــرار داده اســت. در ايــن حالــت ايــن حاكمــان قــدرت هســتند كــه حقــوق فــرد ــار دولت هــا ق را در اختيــط ــي كــه رواب ــد. هنگام ــف مي كنن ــع تعري ــگ جوام ــن اخــالق و فرهن ــدون در نظــر گرفت ــه را ب و جامعبيــن »فــرد و جامعــه« و »فــرد و طبيعــت« توســط دولت هــا تعريــف شــوند جوامــع از اخــالق و فرهنــگ كــه اندوختــه ي تاريخــي جوامــع اســت فاصلــه مي گيرنــد و در نتيجــه روابــط انســان ها در جامعــه و همچنيــن

ــرد. ــتثمار شــكل مي گي ــه ي اس ــت برپاي ــط انســان ها و طبيع رواب

در نتيجــه ي بــرده داري مــدرن انســان ها تــا حــدي از زندگــي اجتماعــي و اراده ي اجتماعــي فاصلــه ــد. ــا مي كنن ــهروندان اعط ــه ش ــات را ب ــق حي ــه ح ــتند ك ــا هس ــن دولت ه ــرن 21 اي ــه در ق ــد ك گرفته انــت ــن مل ــت تكوي ــد در جه ــش هاي هدفمن ــاره ي پرس ــرح دوب ــي و ط ــي از بردگ ــا رهاي ــه ب ــه اي ك جامعدموكراتيــك گام برمــي دارد بــا طــرح پرسشــي چــون: اگــر دولت هــا حــق حيــات را بــه انســان ها ــد؟! دولت هــا ــات خــود را از كــدام سرچشــمه مي گيرن مي بخشــند در ايــن صــورت دولت هــا مجــوز حي

ــد. ــش مي كش ــه چال ــد ب ــريت مي كنن ــه بش ــه ب ــي ك ــال حقارت را در قب

بنابرايــن در جهــت رســيدن بــه فــرد ـ شــهروندي آزاد در چارچــوب جامعــه اي آزاد و دموكراتيــك الزم اســت بــه دنبــال راه حلــي ريشــه اي باشــيم و در ايــن راســتا طــرح پرســش و يافتــن راه حل هايــي كــه اراده ي

ــه هــدف همــوار مي كنــد. خلق هــا، اخــالق و فرهنــگ جوامــع را در برمي گيــرد راه را در رســيدن ب

سخن سردبير

فرد -شهروند آزاد

در ملت دموکراتیك

ــل ــورد تحلي ــي م ــه خوب ــد ب ــه باي ــت ك ــي اس ــهروندي، مفهوم شــرده ـ ســرف و ــان ب ــن رابطــه ي مي ــع جايگزي ــرد. در واق ــرار گي قدولــت در اعصــار اوليــه و قــرون وســطي شــده اســت. بــه نوعــي بــه روابــط حاكــم در بــرده داري بــورژوازي ـ دولــت تبديــل شــده اســت. شــهروندي دولــت، در حكــم بردگــي مــدرن بــراي نظــام اســت. ايــن فــرد، فــردي اســت كــه در خدمــت طبقــه بــورژوازي

ــرد. ــرار مي گي قدســت يازي كاپيتاليســم بــه علــم و هنــر نتايــج وخيمــي بــه دنبــال ــت ــزاري در دس ــوان اب ــر به عن ــم و هن ــي، عل ــت كل دارد. در حالــدار ـ ــر اقت ــم، هن ــا كاپيتاليس ــراه ب ــت. هم ــه اس ــرار گرفت ــت ق دولدانــش توســط نيــروي انقــالب علمــي بــه ســطح غيــر قابــل ــه انحصــار درآوردن علــم و هنــر ــه اســت. ب تصــوري ارتقــاء يافتموجــب پيدايــش قــدرت عظيــم حاكميــت اســتعمار شــده اســت. ايــن امــكان را فراهــم مــي آورد كــه فــرد را بــه دلخــواه شــكل داده ــر و تبديــل ســاختار ــه تغيي و مــورد بهره كشــي قــرار دهــد. تنهــا بذهنيتــي و پارادايم هــاي اساســي انســان ها بــر طبــق معيارهــاي دنيــاي ويــژه ي خويــش بســنده نمي كنــد بلكــه آنهــا را يكســو نگر ــان ها ــن دل، انس ــا اي ــم و ب ــن چش ــا اي ــد. ب ــاس مي نماي و بي احستبديــل بــه ســطحي ترين، منفعت طلب تريــن، خودپرســت ترين، و انتزاعي تريــن بي عاطفه تريــن، ظالم تريــن، بي قيد تريــن، بانشــاط، جهان بينــي مي شــوند. موجــودات ربوت گونه تريــن ســرزنده و مقــدس رنســانس و شــيوه نگــرش آن بــه انســان جــاي ــد ــي روح، فاق ــك، ب ــي تاري ــه و جهان ــن جامع ــه چني ــود را ب خقداســت و عــاري از هرگونــه شــور و هيجــان مي دهــد. ايــن طــور ــير كردن ــراي س ــان ب ــو ـ انس ــوع اك ــه ن ــوند ك ــم داده مي ش تعليشــكم خــود، دســت بــه هــر كاري مي زنــد. وخيم تــر از آن، ــكاري ــن ســطح بي ــي نظــام در ايجــاد بزرگ تري اســتعداد و توانايــه در ــر ارزان هميش ــه كارگ ــراي آنك ــت. ب ــخ اس ــول تاري در طبزرگ تــر كــرده و را بيكفارانــش ارتــش باشــد، دسترســش ــار ــورژوا دچ ــر ـ ب ــه كارگ ــي دارد. رابط ــه م ــاده نگ ــر و آم حاضچنــان وضعيتــي مي شــود كــه كارگــري كــه در ابتــدا بــه عصيــان برخاســته بــود، اين بــار بــه ماننــد بــره حتــي بيشــتر از ســرف قــرون ــران ــت. كارگ ــده اس ــته ش ــود وابس ــاي خ ــم به كارفرم ــطي ه وس

برگرفته از كتاب پنجم مانيفست تمدن دموكراتيك: مسئله ي ُكرد و رهيافت ملت دموكراتيك

)دفاع از ُكردها، خلقي در چنگال نسل كشي فرهنگي(

6

ان تيوآ ر.لت

ــه ــه راه انداخت ــالب ب ــام او انق ــت ن ــه تح ــه اي ك ــت طبق از حالــكاري و دســتمزد ــرس از بي ــل ت ــد؛ بدلي شــود، خــارج مي گردنكــم اجبــارا بــه شــخصيتي وابســته به كارفرمــا، همچــون بــردگان ــي ــه تنهاي ــر ب ــت كارگ ــن حال ــردد. در اي ــل مي گ ــع، تبدي مطيارزش نــدارد، بلكــه ضميمــه ي كارفرمــا و نهــادي اســت كــه در

ــت. ــان اس ــند، او نيزهم ــه باش ــا چ ــد. آنه آن كار مي كنبــه هنــگام بيــان ابعــاد حيــات ملــي دموكراتيــك، جهــت درنيفتــادن بــه يــك اشــتباه بايــد از قبــل يك هشــدار داد؛ هشــدار مزبــور در اين بــاره اســت: در حيــات ملــت دموكراتيــك يــا هــر ــادي ــي و نه ــدي ذهن ــه كليت من ــت، هميش ــري از مل ــوع ديگ نــع دموكراتيــك ــع و خصوصــا جوام ــا جوام وجــود دارد. عمومملــي، جهــت تســهيل در آناليزهــا و تحليــالت بــه حوزه هــا و ابعاد مختلفــي تقســيم مي شــوند. امــا هيــچ كــدام از ايــن تقســيمات، ــود ــد وج ــت« نمي توانن ــته از كليّ ــكل »گسس ــه ش ــي و ب به تنهايــك ــاي دموكراتي ــژه ملت ه ــع و به وي ــر جوام ــند. اگ ــته باش داشعصــر مــا را بــه يــك اُرگانيســم يــا موجــود زنــده تشــبيه نماييــم، ــوم مي شــود كــه حوزه هــا و ابعــاد آن هــا به شــكلي همبســته معلــده اي ــود زن ــا موج ــم ي ــدي اُرگانيس ــوب كليّت من و در چارچكــه اعضايــش بــه هــم وابســته هســتند، مي زينــد. بنابرايــن ــي ــز بررس ــه ني ــورت جداگان ــاد به ص ــك از ابع ــر ي ــه ه اگرچشــوند، امــا بايــد هميشــه در نظــر داشــت كــه آن هــا بخش هايــي

ــند. ــت مي باش ــك كليّ از يفــرد ـ شــهرونِد ملــت دموكراتيــك، بــه انــدازه اي كــه آزاد ــي و ــرد آزاد« تقلب ــد. »ف ــز باش ــال ني ــت كمون ــار اس ــت، ناچ اسپوشــاليِن فردگرايــي كاپيتاليســتي كــه در برابــر جامعــه شــورانده ــا ــت. ام ــي اس ــوع بردگ ــن ن ــار ژرفايافته تري ــا دچ ــده، ماهيت شــد، ــرال ترســيم مي نماي ــوژي ليب ــري كــه ايدئول ــا تصوي ــاژ ي ايمــاي ــه داراي آزادي ه ــرد در جامع ــگار ف ــه ان ــت ك ــوري اس طبي پايــان اســت. ليكــن واقعيــت ايــن اســت: فــردي كــه بــرده ي كارهــاي دســتمزددار اســت و تمايــل بــه بيشــينه ســود را تحقــق ــه ــم ب ــدل مي نمايد)آن ه ــك مب ــي هژموني ــه نظام ــيده و ب بخشگونــه اي كــه در هيــچ يــك از ادوار تاريــخ تحقــق نيافتــه(، چنيــن اســت. بردگــي شــكل توســعه يافته ترين نماينــده ي بي رحمانــه ي آمــوزش و زندگــي پراكتيــك در فــردي، »دولــت ـ ملت« گرايــي ايجــاد مي گــردد. چــون زندگــي اش ــتم ــه سيس ــن ب ــده، ت ــده ش ــته گردان ــول وابس ــت پ ــه حاكمي بــردن ــه گ ــده ب ــالده ي بسته ش ــد ق ــه همانن ــتمزدي اي داده ك دسيــك ســگ، او را بســته و بــه هــر طــرف جهت دهــي مي نمايــد. زيــرا بــراي زندگي كــردن چــاره ي ديگــري نــدارد. اگــر بگريــزد ــاي آن اســت ــه معن ــز ب يعنــي بيــكاري را ترجيــح دهــد، ايــن نيكــه همان طــور ايســتاده و روي پــا جانــش را بســتانند. همچنيــن ــاكله بندي ــه ش ــي جامع ــاي نف ــر مبن ــتي، ب ــي كاپيتاليس فردگرايشــده اســت. معتقــد اســت كــه بــه تناســب رد هــر نــوع فرهنگ و ســنت جامعــه ي تاريخــي، خــود را تحقــق خواهــد بخشــيد. ايــن

ــورت ــرال ص ــوژي ليب ــه ايدئول ــت ك ــي اس ــن تحريف بزرگ تريمي دهــد. شــعار اساســي بديــن شــكل اســت: »جامعــه اي در كار نيســت، تنهــا فــرد وجــود دارد«! كاپيتاليســم، اساســا نظامــي

ــكا دارد. ــه ات ــتهلك نمودن جامع ــر مس ــه ب ــت ك ــار اس بيمعلم گرايي هــاي نــام بــه شــارالتاني ها از انواعــي شــايد پيشــبرديافته در راســتاي منافــع كاپيتاليســم صــورت گيرنــد، امــا مــورد مســلّم ايــن اســت كــه حيــات انســاني قبــل از هرچيــز حياتــي اجتماعــي اســت. جامعــه، پيــش از وجــود دولــت و كاپيتاليســم نيــز وجــود داشــت. انســان، بــا جامعــه انســان گشــت. اگــر آن جامعــه ي ِكالنــِي »ناِدلپســند«مان)!( كــه ميليو ن هــا ســال ــود ــود، وج ــبيه ب ــاده ش ــواده ي س ــك خان ــه ي ــته و ب ــه داش ادامــه تمــدن ــه دولــت و ن ــه طبقــه، ن ــه شــهر، ن ــگاه ن نمي داشــت آنــعه ــه را توس ــه جامع ــزي ك ــد. چي ــود نمي آم ــدام به وج هيچكمي دهــد »شــهر، طبقــه، دولــت و تمــدن« نيســت بلكــه بالعكــس، ــيده ــق بخش ــا را تحق ــن پديده ه ــي اي ــه تمام ــت ك ــه اس جامعاســت. هيــچ چيــزي نمي توانــد جــاي جامعــه را در حيــات و خارج شــدن جامعــه از كنــد. دست برداشــتن پُــر انســاني از حالــت جامعــه، بــه معنــاي دست برداشــتن از انســانيت و خارج شــدن از حالــت انســان اســت. ملــت دموكراتيــك، پيــش از هرچيــز مُصــّر اســت كــه به صــورت »جامعــه« باقــي بمانــد؛ بــا ــه ي كاپيتاليســتي ــل مدرنيت ــچ« در مقاب ــا هي ــا جامعــه، ي شــعار »يچرخ هــاي بيــن كــه جامعــه اي مانــدگارِي بــر مي ايســتد. ــك ــوان ي ــات آن به عن ــداوم حي ــي رود و ت ــل م ــه تحلي مدرنيتــبب ــه س ــد ب ــت. هرچن ــّر اس ــي مُص ــي ـ اجتماع ــت تاريخ واقعيــه ــازم ك ــان مي س ــد، خاطرنش ــواده دارن ــه زن و خان ــي ك اهميتــورد ــزرگ م ــواده اي ب ــون خان ــاً همچ ــه را اساس ــتي جامع بايســان را در ــه انس ــت ك ــواده اس ــن خان ــم. همي ــرار دهي ــي ق بررسطــول تاريــخ به صــورت انســان درآورده اســت. پــول، قــدرت، ســكس، فوتبــال و ســاير اديــان مدرنيتــه كــه در روزگار مــا همه چيــز بــه آن هــا تقليل دهــي شــده اســت، بســيار بعدهــا پــا بــه ــدآوردِن ــه پدي ــادر ب ــچ وجــه ق ــه هي ــا ب ــد؛ اين ه عرصــه نهاده انــد. ــود مي نماين ــتهلك و ناب ــس، آن را مس ــتند، بالعك ــرد نيس ف

در برابــر ايــن، فــرد متعلــق بــه ملــت دموكراتيــك، آزادي خــود را در كموناليتــه ي جامعــه يعنــي در زندگــي به شــكل اجتماعــاِت كوچــِك كاراتــر مي يابــد. كمــون يــا اجتمــاع »آزاد و دموكراتيــك«، مدرســه ي اساســي اســت كــه در آن فــرِد متعلــق بــه ملــت دموكراتيــك ايجــاد مي گــردد. كســي كــه كمــون نــدارد و به صــورت كمونــال زندگــي نمي كنــد، فرديــت ــتند و ــوع هس ــت متن ــا به غاي ــردد. كمون ه ــاد نمي گ ــز ايج او نيدر هــر حــوزه ي حيــات اجتماعــي مصــداق دارنــد. فــرد مي تواند ــا تفاوت مندي هــا، حياتــش را در بيــش از ــه اي متناســب ب به گونيــك كمــون و اجتمــاع به ســر بـَـَرد. مــورد مهــم ايــن اســت كــه ــا ــتعدادها، تفاوت مندي ه ــا اس ــي ب ــد در همخوان ــادر باش ــرد ق فو كار و تالشــي كــه بــه خــرج مي دهــد، در اجتمــاع كمونــال بــه

ان تيوآ ر.لت سال هفتم، دوره دوم، ديماه 92، شماره 39

7

ــون ــر كم ــئوليت پذيري در براب ــرد، مس ــد. ف ــه ده ــش ادام حياتــل ــق دارد را اص ــا تعل ــه بدان ه ــي اي ك ــاي اجتماع ــا واحده يــرام و ــاي احت ــه معن ــودن مي شــمارد. اخــالق ب بنياديــن اخالقي بپايبنــدي بــه اجتمــاع و حيــات كمونــال اســت. كمــون يــا اجتماع نيــز بــا صيانــت كامــل از افــرادش، از آن هــا حفاظــت مي نمايــد و بــه آن هــا حيــات مي بخشــد. اصــل بنياديــن تأســيس جامعــه ي انســاني نيــز هميــن اصــل مســئوليت پذيري اخالقــي اســت. خصلــت دموكراتيــِك كمــون يــا اجتماعــات، »آزادي كلكتيــو« ــق ــي« را تحق ــاع سياس ــا اجتم ــون ي ــر »كم ــي ديگ ــه عبارت و بمي بخشــد. كمــون يــا اجتماعــي نادموكـــراتيك، نمي توانــد

سياســي باشــد. اجتمــاع يــا كمون ــد آزاد ــز نمي توان ــي ني غيرسياســن ــي بي ــاني تنگاتنگ ــد. همس باشسياســي بودن »دموكرات بــودن،

ــود دارد. ــون وج و آزادي« كمبُعــد اوليــن بنابرايــن پــس دموكراتيــك، ملــت اساســي كمــون چارچــوب در بايــد و فــردي كــه مبنــا قــرار داده، بدين گونــه تعريــف شــود: اوليــن ملــت بــه مبدل شــدن شــرط كــه اســت ايــن دموكراتيــك فــرد آزاد باشــد و ايــن آزادي را بــه همــراه كمــون يــا اجتماعاتــي بــر دارد، تعلــق بدان هــا كــه دموكراتيــك سياســت مبنــاي هنگامــي بخشــد. تحقــق ملــت شــهرونِد فــرد ـ كــه ــا »دولــت ـ ملــت« دموكراتيــك بدر زيــر يــك ســقف سياســي تعريــف اش نمايــد، زندگــي وســعت ديگــر اندكــي وضعيــت ايــن در مي يابــد. »شــهروندي چارچــوب در و

ــهرونِد ــرد ـ ش ــه ف ــدازه اي ك ــه ان ــي«، ب ــون اساس ــر قان ــي ب مبتنملــت دموكراتيــِك خويــش اســت، فــردـ شــهروند دولــت ـ ــد ــت مي ياب ــا اهمي ــه در اينج ــوردي ك ــد. م ــز مي باش ــت ني ملــه ــك ب ــت دموكراتي ــتاتوي مل ــا[ اس ــت ي ــت كه]موقعي ــن اس ايــي دموكراتيــك، در ــي خودگردان رســميت شــناخته شــود؛ يعنــن ــي تعيي ــك اســتاتوي حقوق ــوان ي ــي به عن ــي اساســي مل قانونگــردد و گنجانــده شــود. اســتاتوِي دموكراتيــك ملــي دو جنبــه ــون اساســي ــا قان ــون و ي دارد: اولــي، بيانگــر تحقــق اســتاتو، قاندر درون خودگردانــي دموكراتيــك اســت. دومــي عبــارت اســت از، تنظيــم اســتاتوي خودگرداني]يــا اتونومــي[ به صــورت يــك زيرمجموعــه ي اســتاتوي ملــِي قانوني]يــا مبتنــي بــر قانــون

ــه ي ــون اساســي بســياري از كشــورهاي اتحادي اساســي[. در قاناســتاتو« هايي »تنظيــم جهــان، كشــورهاي حتــي و اروپــا

دارنــد. وجــود اينچنينــي ــم ــه كنفدراليس ــت ك ــتوار اس ــن اس ــر اي ــاي كار ب ــد مبن هرچندموكراتيــك، ملــت دموكراتيــِك متكــي بــر »توأمان بــودنِ كمــون و فــرد ـ شــهروند آزاد« را به طــور يكطرفــه برســازد، ــت ـ ملت هــاي ــا دول ــد ب ــا كنفدراليســم دموكراتيــك مي توان امحاكــم، در چارچــوب اســتاتوي ملــي متكــي بــر قانــون اساســي را دموكراتيــك خودگردانــي اســتاتوي كــه دموكراتيكــي مي پذيــرد نيــز بــه راه حلي دســت يابــد. ســاختاربندي كنفداليســم كــه به گونه ايســت دموكراتيــك، دروازه اش بــه روي هــر دو حالــت »حيــات اجتمــاع و فــرد ـ شــهروند ــيوه ي ــن ش ــت دادن اي آزاد« و »پيوسحيــات بــه اســتاتوي قانونــي يــا مبتنــي

ــت. ــوده اس ــي« گش ــون اساس ــر قان بــم ــت در كنفدراليس ــوان عضوي مي تفــرد ـ به عنــوان را دموكراتيــك دموكراتيــك ملــت آزاِد شــهروند نبايــد امــا نمــود. تعريــف نيــز ايــن عضويــت و شــهروندي را بــا شــهروندي دولــت ـ ملــت همســان ــت، ــت ـ مل ــهروندي دول ــت. ش دانسبردگــي اســتاتوي[ موقعيت]يــا ــن ــم را تعيي ــر كاپيتاليس ــدرن مدنظ مكاپيتاليســتي فردگرايــي مي نمايــد. بيانگــر بندگــي مطلــق جهــت خــداي دولــت ـ ملــت اســت؛ ولي شــهروندي ــيدن ــر رس ــك بيانگ ــت دموكراتي ملــرد آزاد« اســت آن هــم ــت »ف ــه حال ببــه معنــاي واقعــي كلمــه. شــهروندي ــت ــا، تح ــِك ُكرده ــت دموكراتي ملــك اســتاتوي كنفدراليســم دموكراتيبنابرايــن اســت. تحقــق قابــل بــه دموكراتيــك ملــت شــهروندي هويــت عطف نمــودن عضويــت كنفدراليســم دموكراتيــك، يــك تعريــف مناســب تر خواهــد بــود. شــهروندبودِن ُكردهــا در ملــت دموكراتيــِك خودشــان، هــم حــق و هــم وظيفــه ي اغماض ناپذيــر آن هاســت. نوعــي بيانگــر خويــش، ملــت شــهروند بــه مبدل نشــدن بــزرگ اســت و از طريــق هيــچ توجيهــي ازخودبيگانگــي نمي تــوان از آن دفــاع نمــود. مســئله اي كــه در اينجا بــا آن مواجه شــويم، در رابطــه بــا ايــن اســت: پــس شــهروندي دولــت ـ ملــت حاكــم چــه خواهــد شــد؟ در واقــع مي تــوان هــر دو شــهروندي را به صــورت مختلــط و درهم تنيــده نمايندگي]يــا بازنمايــي[

هر عضو ـ شهروند

كنفدراليسم دموكراتيك،

بايد از شخصيت فردي كه

كاپيتاليسم او را از طريق

فردگرايي به سطح »هيچ و

پوچ« تنزل داده، گذار كند

و به مثابه ي عضو كمون

زندگي نمايد. بايد به عنوان

يك اصل بنيادين اخالقي

بدانيم و ملكه ي ذهن

گردانيم كه فرد فاقد زندگي

كمونال، ممكن نيست

بتواند داراي فرديت نيز باشد.

8

ان تيوآ ر.لت

ــوب ــط در چارچ ــور ذي رب ــرد در كش ــئله ي ُك ــر مس ــرد. اگ كــك ــي دموكراتي ــون اساس ــر قان ــي ب ــهروندِي مبتن ــت ش موقعيحــل شــود، برخــورداري از هــر دو نــوع شــهروندي آن هــم به طــور همزمــان، بــا واقعيــت اجتماعــي همخوان تــر اســت. ــف ــود، تعري ــا مي ب ــه ي اروپ ــو اتحادي ــه عض ــر تركي ــي اگ حتــه ــه ك ــت. همانگون ــن مي گش ــز ممك ــهروندي ني ــه گانه ي ش ســا« ــه ي اروپ ــپانيايي ـ اتحادي ــون ـ اس ــهروندي »كاتال ــپانيا ش در اسداراي معنايــي ســه گانه اســت، شــهروندي »كوردســتان ـ تركيــه ـ ــز ــر ني ــوده و ميس ــا ب ــان معن ــز داراي هم ــا« ني ــه ي اروپ اتحاديــت ـ ــر دول ــك در ه ــم دموكراتي ــع كنفدراليس ــود. در مقط مي بملــت ذي ربــط، هــر فــرد كــورد بايــد اهتمــام بــه خــرج دهــد تــا خويــش را در چارچــوب دو شــهروندي تعريــف نمايــد؛ حتــي فراتــر از اهتمــام بــه خــرج دادن، بايســتي دو هويــت شــهروندي دموكراتيــك كنفدراليســم برســاند. ظهــور منصــه ي بــه را ــت ــراد مل ــه اف ــص ب ــي مخت ــهروندِي دووجه ــت ش ــد هوي بايدموكراتيــك خــود را تحقــق بخشــد، يــا اگــر به واســطه ي عــدم توافــق و ســازش ايــن امــر تحقــق نيابــد، بايــد هويــت شــهروندِي تك وجهــي خــاص آنــان را ايجــاد نمايــد. بــه هميــن جهــت بــا ــاي ــت ـ ملت ه ــركوبگري دول ــان آور و س ــو خفق ــه ج ــه ب توجــاد ــا ابع ــد شناســنامه اي ب حاكــم، كنفدراليســم دموكراتيــك بايمناســب، مكتــوب و نشــان دار را بــه هــر شــهروندش اعطــا نمايــد.

از بايــد دموكراتيــك، كنفدراليســم شــهروند عضــو ـ هــر شــخصيت فــردي كــه كاپيتاليســم او را از طريــق فردگرايــي ــه ي ــد و به مثاب ــذار كن ــزل داده، گ ــوچ« تن ــچ و پ ــطح »هي ــه س بعضــو كمــون زندگــي نمايــد. بايــد به عنــوان يــك اصــل ــرد ــه ف ــم ك ــن گرداني ــه ي ذه ــم و ملك ــي بداني ــن اخالق بنياديــت ــد داراي فردي ــت بتوان ــن نيس ــال، ممك ــي كمون ــد زندگ فاقنيــز باشــد. بايــد هميشــه مدنظــر داشــت كــه عضويــت در كمــون يــا اجتماعــات، در عيــن حــال داراي جنبــه اي دموكراتيــك اســت. كمــون يــا اجتمــاع تنهــا از طريــق ســازوكار و ضابطــه ي ــن ــد. بدي ــن آزاد باش ــي و بنابراي ــد سياس ــك مي توان دموكراتيترتيــب درك مي گــردد كــه هــر كمــون يــا اجتماعــي، در ــت. ــي اس ــي و سياس ــه ي اخالق ــد جامع ــك واح ــال ي ــن ح عيهــر كمــون و اجتمــاع كنفدراليســم دموكراتيــك در عيــن حــال ــهرونداِن آن ــرد ـ ش ــت. ف ــي اس ــي و سياس ــد اخالق ــك واح يــي و سياســي مي باشــند. مقصــود از ــرد ـ شــهرونداِن اخالق ــز ف نيــر ــه در ه ــت ك ــاني اس ــي انس ــات، گروه هاي ــا اجتماع ــون ي كمحــوزه ي جامعــه داراي نقش ويــژه و كارايــي هســتند. مثــاًل يــك روســتا كــه دربردارنــده ي شــرايط كمــون باشــد عبــارت از يــك كمــون يــا اجتمــاع اســت؛ بــه همــان نحــو مي تــوان ايــن تعريــف را تــا ســطح محلــه و شــهر نيــز تعميــم بخشــيد و چنيــن تعريفــي ــي[، ــا تعاون ــاره ي آن هــا به عمــل آورد. يــك كئوپراتيو]ي را دربكارخانــه، وقف]يــا بنيــاد خيريــه[، انجمــن و ســازمان مدنــي نيــز مي توانــد كمــون باشــد. در عيــن حــال چــون دموكراتيــك بودن شــان الزامــي اســت، مي تــوان اين هــا را نظــام كمونــال

ــات ــوان حي ــه مي ت ــود. همچنانك ــوان نم ــز عن ــك ني دموكراتيــي، ــي، فرهنگ ــاي آموزش ــي عرصه ه ــه تمام ــور را ب كمون مححيــات مي تــوان داد، تعميــم و انتقــال علمــي و هنــري ــي درآورد و هــم ــت كمون ــه حال اجتماعــي و سياســي را هــم بدموكراتيــك گردانيــد. فــرد ـ شــهروند آزاد تنهــا در بطــن ايــن ــاً ــد ايجــاد گــردد. عموم ــال دموكراتيــك مي توان ــات كمون حيــهروندِي ــرد ـ ش ــاً ف ــك و خصوص ــهروندِي دموكراتي ــرد ـ ش فمحسوس گشــته ي كنفدراليســم دموكراتيــك ضرورتــي جهــت حيــات مســئوالنه، اخالقــي و سياســي اســت. ايــن ضــرورت در عيــن حــال مي توانــد به عنــوان حــق و وظيفــه ي اساســي مــا ــق و ــن ح ــا اي ــت ـ ملت ه ــه دول ــي ك ــردد. هنگام ــز درك گ نيوظيفــه ي اساســي مــا را بپذيرنــد، ُكردهــا نيــز مي تواننــد حــق و

ــد. ــا را بپذيرن ــهروندي آن دولت ه ــي ش ــه ي اساس وظيفــه در آن ــت ك ــوي اس ــه ي آلترناتي ــك، مدرنيت ــت دموكراتي ملفــرد ـ شــهرونِد آزاد ايجــاد مي گــردد. ملــت دموكراتيــك، هيچ وپوچ ســازِي برابــر در اســت آلترناتيــو جامعــه ي ــت ــك اس ــه ي دموكراتي ــك، جامع ــت دموكراتي ــي. مل اجتماعــر ــت. در براب ــا بي جامعه گــِي« قــدرت و دول ــر »جامعــه ي در برابــري و ــكال نابراب ــواع اَش ــق ان اســتهالك اجتماعــي ـ كــه از طريــك،[ ــت دموكراتي ــده ـ ]مل ــي ش ــته و درون ــرا گش ــي اج بردگجامعــه اي اســت كــه آزادانــه و مســاوات طلبانه هســتي مي يابــد. ــي ــات اجتماع ــر حي ــك را از نظ ــت دموكراتي ــه مل ــي ك هنگامارزيابــي مي نماييــم، بــه راحتــي مي توانيــم بــه تعاريــف مذكــور دســت يابيــم. مبدل شــدن بــه جامعــه ي ملــت دموكراتيــك، ــه اي ســالم ــت جامع ــه حال ــه اســت جهــت آنكــه ب شــرطي اوليزيســته شــود. ]ايــن،[ جامعــه اي كــه توســط دولــت ـ ملــت ــد. ــاز مي گردان ــل آن ب ــه اص ــدداً ب ــده را مج ــتهلك گردي مســه ــردي كــه ب ــد. ف ــرورش مي ده ــرِد ســالم پ ــه ي ســالم، ف جامعســالمت ذهنــي و روحــي اش رســيده باشــد، مقاومتــش در برابــر ــز ــا ني ــته و بيماري ه ــتر گش ــه بيش ــماني هرچ ــاي جس بيماري هكاهــش مي يابنــد. وقتــي نگــرش آموزشــِي ملــت دموكراتيــك در راســتاي »اجتماعي بــودن و فــرد ـ شــهرونِد آزاد« هدفمنــد و جامعــه طريــق از فــرد »پيشــرفت ديالكتيــِك مي گــردد، برقــرار مي گــردد. نــو از فــرد« از طريــق پيشــرفت جامعــه ــاره ــوم، دوب ــاز« عل ــده و برابرس ــاز، آزادكنن ــش »اجتماعي س نقــا ــك، ملي بودن]ي ــت دموكراتي ــان و آشــكار مي گــردد. مل نمايــش ــتي خوي ــورد هس ــه در م ــت ك ــه اي اس ــوناليته ي[ جامع ناس

ــت. ــوده اس ــب نم ــي كس ــي صحيح آگاه

ان تيوآ ر.لت سال هفتم، دوره دوم، ديماه 92، شماره 39

9

آلترناتیو: تعريف شما از اصطالح شهروندی چيست؟بايســتی قبــل از تعريــف ايــن اصطــالح مشــخص ســازيم كــه بــا كــدام ديــدگاه و نظــر، شــهروند را تحليــل می كنيــم. چــون اگــر بــر اســاس ديدگاه هــای بــورژوازی و دولــت ـ ملــت شــهروند را تعريــف نماييــم، نوعــی ارتبــاط خــاص مابيــن فــرد و دولــت بــه ــه معنــای عضويــت در دولــت اســت ميــان می آيــد. شــهروند، بــت. ــه دانس ــت جامع ــوان در خدم ــی را نمی ت ــن نگرش ــه چني كذهنيــت دولــت ـ ملــت، شــهروند بــودن را تنهــا در صــورت ــد. تك تيپ ســازی و ــد می كن ــول داشــته و تايي همانندســازی قبــا اصــل تفاوت منــدی ــر ب ــراد جامعــه، مغاي هم رنــگ ســاختن افــتانه ــی نژادپرس ــی، از ذهنيت ــن نگرش ــود. چني ــد ب ــه خواه جامعو نــدادن گوناگونــی قــرار نظــر مــد می گيــرد. سرچشــمه تفاوت منــدی جامعــه، از ميــان بــردن هرگونــه انديشــه و اراده ی ــهروندان ــی ش ــورت تمام ــع بدين ص ــد. در واق ــاوت می باش متفجامعــه را بــه صــورت بــرده ای فاقــد احســاس و انديشــه درآورده و آينــده ی قــدرت و ســلطه ی خويــش را تحــت ضمانــت قــرار می دهنــد. بــه هميــن ســبب شــهروندی بايســتی بازتعريــف گردد؛ بــدون اينكــه حــق مشــروع و طبيعی هــر فــردی در جامعــه پايمال گــردد و يــا مابيــن فــرد و جامعــه شــكافی تاريخــی ايجــاد شــود. از طرفــی ديگــر اگــر بــر اســاس اصــول دموكراســی و حقــوق ــدن در ــدود مان ــای مح ــه معن ــود، ب ــته ش ــهروند آزاد نگريس شمرزهــای جغرافيايــي يــك كشــور نيســت. هــر فــردی همزمــان ــدون اينكــه ــت شــهروندی داشــته باشــد، ب ــد هوي ــد چن می توانهويــت ديگــری را متضــرر ســازد. يــك شــهروند آزاد همزمــان بــا احتــرام بــرای تفاوت مندی هــا بــر حفــظ موجوديــت خويــش اصــرار می نمايــد. همچنــان كــه تفاوت هــا نــه تنهــا عليــه اتحــاد و برابــری نيســت بلكــه آن را تقويــت می بخشــد، شــهروند ــهروند را ــا ش ــرد ي ــك ف ــد ي ــم نمی توان ــودن ه ــور ب ــك كش يــازدارد. شــهروند آزاد، ــه جامعــه و ملــت اش ب از متعلــق بــودن ببرخــوردار از سياســت آزاد و دموكراتيــك می باشــد. چــون در ــا ــام ره ــی نظ ــش را از بردگ ــد خوي ــورت نمی توان ــر اين ص غيســازد. يعنــی ســازش يــك شــهروند آزاد بــا حقــوق شــهروندی ــه ــد، البت ــته باش ــود داش ــد وج ــت می توان ــور و دول ــك كش ي

بــا رعايــت معيارهــای دموكراســی و احتــرام بــرای تمامــی بــه فــرد، بــه اتــكای صــرف دموكراســي تفاوت مندی هــا. ــر دولــت حــاوي اشــتباهات مهمــي اســت. ــدازه ي اتكايــش ب انــات ــرد آزاد و متفــاوت در جامعــه از ضروري وجــود گــروه و فــاي ــاد اتحاد يه ه ــت. ايج ــر اس ــرا و فراگي ــي كثرت گ دموكراســه ای ــزات و شــاخصه های پاي ــا از تماي ــظ تفاوت ه ــا حف ــن ب نوي

يــك دموكراســی راســتين اســت. به عنــوان ايــران اســالمی جمهــوری در زنــان آلترناتیــو: ــوند، ــناخته می ش ــس دوم ش ــا جن ــه ی دوم ي ــهروندان درج ششــما قوانيــن و يــا نگــرش نظــام حاكــم را نســبت بــه ايــن مقولــه

ارزيابــی می كنيــد؟ چگونــه قوانيــن حاكــم در جمهــوری اســالمی، مردســاالرانه بــوده و ــش از 5000 ســال ــان در آن لحــاظ نگشــته اســت. بي آزادی زنــوی، ــادی، معن ــب م ــی تمامــی جوان ــن ذهنيت اســت كــه اين چنيــت زن را ــيده و هوي ــتثمار كش ــه اس ــان را ب ــی زن ــی و روح ذهنــران، ــالمی اي ــوری اس ــام جمه ــژه در نظ ــد. به وي ــكار می كن انمردســاالری كامــال مشــهود و محســوس اســت. از ديــد نظامــی ــهروندی ــق ش ــی ح ــت و حت ــا شرارت هاس ــاالر، زن منش مردسنــدارد. چــون در نظــام قانونــی و شــريعتی ايــران زن نصــف مــرد بــه شــمار می آيــد. اگــر چــه از فراهــم نمــودن امــكان اقتصــادی، سياســی، اجتماعــی، فرهنگــی و... بــرای پيشــرفت و رشــد زنــان ــم، ــدان برمی خوري ــل ب ــه در عم ــه ك ــا آنچ ــوده، ام ــث نم بحــه تنهــا ــا دموكراســی هســتند. ن دقيقــا مــواردی ضــد و نقيــص بــر ــان ب ــه نشــده، بلكــه همچن ــان در نظــر گرفت ــرای زن حقوقــی بعــدم نيــاز چنيــن حــق و حقوقــی اصــرار می ورزنــد. حتــی ــل ــت در اص ــه ی سياس ــان از عرص ــاختن زن ــروم س ــاهد مح ش115 قانــون اساســی هســتيم كــه در آن شــخص منتخــب رياســت ــد. ــی باش ــی و سياس ــال مذهب ــان رج ــتی از مي ــوری بايس جمهافــرادی عاطفــی به قــول خودشــان می گوينــد زنــان چــون هســتند و نمی تواننــد در امــور سياســی تصميم گيــری كننــد. ــيدگی ــور رس ــور كش ــه ام ــد ب ــده نمی توانن ــه ش ــی حامل ــا وقت يكننــد. در واقــع چنيــن ذهنيتــی نمی توانــد بــه زن همچــون يــك انســان كامــل بنگــرد. نكتــه ی مضحــك ايــن اســت كــه ذهنيــت

ايراني دموكراتيك با مشاركت تمامي نيروهاي دموكراتيك

»YJRK گفت وگو با اوين زيالن عضو كورديناسيون«

10

ان تيوآ ر.لت

مردســاالر بــر آن اســت هــر چيــز را بــه اقتضــای منافــع خويــش ــه ــت ك ــن راستاس ــد. در اي ــع بقبوالن ــه جوام ــرده و ب ــل ك تحليجامعــه را نيــز منحــرف ســاخته و از اصــل و جوهــره ی خويــش دور ســاخته اند. بــه كــودك می قبوالننــد كــه دو زن برابــر اســت بــا يــك مــرد. او يــاد می گيــرد كــه زن اگــر خيلــی قابــل احتــرام ــوان يــك شــهروند بلكــه نصــف شــهروند ــه به عن هــم باشــد، نــر يعنــی جنــس دوم خواهــد بــود. مســلما اگــر چنيــن ذهنيتــی بجامعــه حاكــم باشــد، قانــون آن نظــام نيــز قانونــی مردســاالرانه خواهــد شــد. چنيــن قانونــی نمی توانــد هيــچ خدمتــی بــه رفــاه، ــا ــه ب ــس هميش ــد. بالعك ــان نماي ــرفت زن ــد و پيش ــايش، رش آســورد ــتر م ــان را بيش ــی زن ــون اساس ــل قان ــاده و اص ــتفاده از م اسســركوب قــرار داده و در واقــع چنيــن قانــون اساســی ای مانعــی

ــد. ــان می باش ــد زن ــرفت و رش ــر پيش ــی در براب اساســه قوانيــن مدنــی، جزايــی و ــو: هنگامــی كــه نگاهــی ب آلترناتیــه ــم ب ــران می اندازي ــون اساســی جمهــوری اســالمی اي حتــی قانتبعيــض آشــكار اعمــال شــده در ارتبــاط بــا زنــان برمی خوريــم. آيــا منشــور دولــت روحانــی قــادر می شــود تغييــری اساســی در ايــن قوانيــن ايجــاد كنــد. اگــر نــه، ضمانــت اجرايــی ايــن منشــور

چــه خواهــد بــود؟ــران ــه ی اي ــرای جامع ــه ب ــن مرحل ــوری در اي ــن منش ــرح چني طــی ــرح برخ ــوص ط ــود. به خص ــی می ش ــت ارزياب ــوردی مثب مــت اســت. ــی دارای اهمي ــرای شــهروندان ايران حــق و حقــوق بامــا اگــر در ايــن منشــور ازحــق تمامــی شــهروندان بحــث نشــود، نيســت آن را همچــون يــك منشــور دموكراتيــك ممكــن ــی ــون اساس ــاس قان ــر اس ــور ب ــن منش ــون اوال؛ اي ــناخت. چ شايــران نوشــته شــده و نمی توانــد فراتــر از قانــون اساســی خدمتــی بــه جامعــه و افــرادش بنمايــد. در هــر مــاده ای از منشــور بــر ايــن نكتــه تاكيــد شــده كــه طبــق قانــون اساســی بايــد عملــی گــردد. پــس در اين صــورت منشــور و قانــون اساســی، نمی تواننــد هيــچ ــادی ــتی مف ــا بايس ــس، ي ــند؛ پ ــته باش ــر داش ــا همديگ ــي ب تفاوتاز قانــون اساســی تغييــر كنــد و منشــوری دموكراتيــك بــا ــا اينكــه ــاده گــردد، ي ــه آم ــراد جامع ــه ی اف مشــاركت همه جانبــدان ــی چن ــون اساس ــن قان ــا اي ــق ب ــوری مطاب ــن منش ــرح چني طــود ــد ب ــی خواه ــی سياس ــا روپوش ــود و تنه ــد ب ــی نخواه عملــر ــود. اگ ــت های تبعيض آل ــر سياس ــتن ب ــرپوش گذاش ــرای س بــن ــرح چني ــه ط ــی ب ــد، لزوم ــی باش ــون اساس ــق قان ــور طب منشمنشــوری نيســت، چــون تمامــی مــوارد منشــور حتــی بيشــتر در ــر ــز تغيي ــل از هــر چي ــون اساســی موجــود می باشــد. پــس قب قانــا ــه ی حساســی تنه ــن مرحل ــون اساســی الزامی ســت. در چني قانقانــون اساســی ای دموكراتيــك خواهــد توانســت آينــده ی ــد. ــرار ده ــت ق ــت ضمان ــهروندانش را تح ــران و ش ــت اي دولــه ــيدن ب ــير رس ــن مس ــك مهمتري ــوري دموكراتي ــاكان منش كم

ــت. ــر اس ــه اي آزاد و براب ــرايط جامع شــه از طــرف ديگــر؛ طــرح منشــور شــهروندی طرحــی تك طرفاســت كــه بــا نگــرش مهندســی جامعــه از بــاال و بدون مشــاركت

دادن اراده ی هيــچ يــك از اقشــار جامعــه به خصــوص زنــان ــران، امــا ــرای اي تدويــن گشــته اســت. به رغــم مثبــت بودنــش ببــا چشم پوشــی كــردن از موجوديــت اقشــار پيشــاهنگ جامعــه، چنيــن منشــوری نخواهــد توانســت در راســتای اهدافــی نيــك بــه جامعــه خدمــت نمايــد. تاثيــرات ذهنيــت مردســاالری بــه شــكلی بــارز در ايــن منشــور قابــل مشــاهده ا ســت و بــدون درنظرگرفتــن ــه ــوان ب ــلما نمی ت ــان مس ــان و جوان ــته های زن ــات و خواس مطالبــدون ــت. ب ــران گام برداش ــك در اي ــده ای دموكراتي ــوی آين سآزادی زن، آزادی جامعــه و دموكراتيك نمــودن آن ممكــن نخواهــد بــود. دولــت حســن روحانــی نمی توانــد بــدون در نظــر گرفتــن حــق و حقــوق شــهروندی زنــان به ســادگی از ــار آن گذشــته و بحــث از حقــوق شــهروندی دموكراتيــك كننمايــد. حتــی در منشــور مذكــور، ضــرورت پرداختــن بــه حقــوق ــك ــان ي ــا بي ــا ب ــد. تنه ــاس نكرده ان ــز احس ــهروندی زن را ني شجملــه بــرای زنــان آنهــم در فــرم و قالــب »مــادر و زن متأهــل«،

ــمارند. ــوار می ش ــزل داده و خ ــگاه زن را تن ــت و جاي منزلــه مطــرح كــردن حقــوق شــهروندی ــو: چــه لزومــی ب آلترناتی

زنــان می بينيــد؟ــود، ــف آن می ش ــار مختل ــث از اقش ــی بح ــه وقت ــك جامع در ينمی تــوان حقــوق و جايــگاه ويــژه ی شــهروندی بــرای كــودكان، كهنســاالن، جوانــان و زنــان را ناديــده گرفــت. نمی تــوان آن هــا ــان قشــری هســتند كــه در ــرا زن ــد نگريســت. زي ــا يــك دي را بنمی تــوان دارا هســتند. را ويــژه ای نقــش پيشــرفت جامعــه ــرار ــه ق ــار جامع ــر اقش ــا ديگ ــان ب ــا را همس ــوق آنه ــق و حق حداد. قــرار دادن جايــگاه خودويــژه بــرای زنــان البتــه كــه مهــم و ضروريســت؛ چــون مســاله ی زن هــم مســاله ای ويــژه ا ســت. تــا زمانيكــه از موقعيــت موجــود كــه زنــان در آن قرار دارنــد، گذار ــودن ــزه نم ــوان از دموكراتي ــت بت ــن نيس ــرد، ممك ــورت نگي صــگاه و موقعيــت ــه جاي ــا توجــه ب جامعــه بحــث نمــود. بايســتی بويــژه ی زنــان، اقــدام بــه چاره يابــی مشــكالت و موانــع موجــود ــی ــروژه ی چاره ياب ــودن از پ ــث نم ــتا بح ــن راس ــود و در اي نمــه ــا هنگامی ك ــت. ت ــی اس ــر زن آزادی خواه ــق ه ــژه ح خودوينــگاه تبعيض آميزانــه ی خويــش را در ذهنيــت مردســاالرانه ــان ــر و يكس ــه ی براب ــد، جامع ــر نده ــان تغيي ــه ی زن ــر جامع براب

ــد. تنهــا در صفحــه و ســطرهای منشــور باقــی خواهــد مانبــرای طــرح منشــوری دموكراتيــك بايســتی زنــان دارای نقــش بــوده و بتواننــد مطالبــات و نيازهــای خــود را در همــه ی ســطوح مشــخص ســاخته و مطــرح كننــد و منتظــر مــردان نباشــند. البتــه نبايــد تنهــا بــه مطــرح نمــودن مطالبــات نيــز بســنده كــرد. زيــرا الزامــی اســت در راســتای تحقــق آنهــا گام هــای عملــی و ــان برداشــته شــود. ذهنيتــی مردســاالر اجرايــی توســط خــود زنــان را ــته ها ی زن ــاز و خواس ــت ني ــد توانس ــودمحور نخواه و ستشــخيص داده و آن هــا را بــرآورده ســازد. مشــاركت دادن ــی و ــرطی اساس ــك ش ــوری دموكراتي ــتن منش ــرای نوش ــان ب زنضروريســت. تصميــم گرفتــن برای قشــر پيشــاهنگ جامعــه يعنی

ان تيوآ ر.لت سال هفتم، دوره دوم، ديماه 92، شماره 39

11

ــك ــی نادموكراتي ــان، تحميل ــود آن ــاركت خ ــدون مش ــان ب زنا ســت. انتظــار و توقــع از دولــت بــدون اينكــه زنــان، خويــش را ســامان مند و اراده منــد نماينــد لطمــات جــدی را بــه اراده ی آزاد و مســتقل زنــان وارد می ســازد. نبايــد از خاطرمــان بــرود كــه در ــت و اشــكال ــه از ســوی دول ــروز روزان ــه ام ــا ب ــخ ت طــول تاريــته ــان گش ــع پايم ــان و جوام ــن زن ــوق بنيادي ــه آن حق ــته ب وابســان ــك، زن ــهروندی دموكراتي ــوق ش ــن حق ــرای گرفت ــت. ب اســالش و ــدون ت ــند. ب ــوردار باش ــه برخ ــارزه ای بی وقف ــد از مب بايمبــارزه زمينــه و امكانــی نيــز اگــر فراهــم شــود، براحتــی پايمــال

ــی نخواهــد داشــت. ــی اجراي ــچ ضمانت گشــته و هيمــورد منشــور آلترناتیــو: ــه مــوارد اساســی چــون بحــث بوضعيــت سياســی، اجتماعــی، و... ديپلماســی فرهنگــی، ــت. ــرده اس ــاره ای نك ــان اش زنبيشــتر بــه نحــوه ی خانــه داری ــكيل دادن ــواده تش ــردن، خان كو برطــرف نمــودن مشــكالت اســت. اشــاره شــده خانــواده گويــی همــه ی زندگــی زنــان ــواده ــه و خان ــوب خان در چارچنظــر بــه می شــود. خالصــه ناديده گرفتن هــا ايــن شــما زنــان حقــوق آشــكار انــكار

نمی بـــاشد؟جزئی تريــن مذكــور، منشــور ــرده، ــكار ك ــان را ان ــوق زن حقــی، ــوق سياس ــه حق ــد ب ــه رس چچــون اجتماعــی. و فرهنگــی ــران ــاالر اي ــام مردس ــال نظ تابحنخواســته كــه همچــون يــك بنگــرد زن بــه كامــل انســان افزايــش كارخانــه ی نقــش و بــرای ابــزاری و جمعيــت را جنســی غريــزه ی ارضــای

بــرای زن در نظــر گرفته انــد. مســلما بــا چنيــن ديدگاهــی بحــث ــری اســت ننمــودن از وضــع سياســی، اجتماعــی و فرهنگــی امــه ــا تقــدس بخشــيدن ب ــن سياســت هايی ب ــار چني عــادی. در كننهــاد خانــواده و زن خانــه دار، هميشــه ســعی بــر آن داشــته اند كــه ــی ـ ــای سياس ــر عرصه ه ــه ديگ ــردن ب ــر ك ــی از فك ــان را حت زناجتماعــی بازدارنــد. تبليغــات روزانــه كــه در تمامــی رســانه های ــرد، ــام می گي ــواده و ازدواج انج ــت خان ــورد قداس ــران در م ايسياســت آشــكار نظــام را در برابــر مشــاركت سياســی ـ اجتماعــی ــت ــد. موفقي ــان می ده ــوح نش ــی به وض ــطح اجتماع ــان در س زنكــه و... اقتصــادی فرهنگــی، سياســی، عرصه هــای در زن

هميشــه در انحصــار مــرد قــرار داشــته، يعنــی شكســت ذهنيــت مردســاالر و بــه تبــع آن تضعيــف ســلطه ی نظــام. از ايــن رو، ايــن ــی ــواده، از چگونگ ــاد خان ــر از نه ــده به غي ــازی ندي ــور ني منشــان آورد. ــه مي ــث ب ــر بح ــای ديگ ــان در عرصه ه ــاركت زن مشــهروندی ــون ش ــان فعال)كان ــی از زن ــط برخ ــو: توس آلترناتی

ــر پيش نويــس منشــور حقــوق شــهروندی ــه ای ب ــان( اصالحي زنــن موضــوع چــه نظــری ــا اي ــاط ب ــد. شــما در ارتب منتشــر گردي

ــد؟ داريبعــد از طــرح منشــور حقــوق شــهروندی گروهــی از زنــان در ســطح ايــران در رابطــه بــا ايــن طــرح اظهارنظــر كــرده محافــل در بحث هايــی چنيــن كــه مــورد حقــوق زنــان، گوناگــون در مســلما می باشــد. مثبــت اقدامــی ــان را ــياری زن ــی و هوش ــطح آگاه سدر برابــر حــق و حقــوق خويــش نشــان می دهــد. ايــن جلســات نشــان از آن ــی سياســت های دارد كــه به رغــم تمامانــكار و ســركوب كــه بــر زنــان اعمــال ــارزه ی ــم زن از مب ــوز ه ــردد هن می گآزاديخواهــی خويــش دســت نكشــيده و زنــان معتقدنــد كــه بــدون درنظــر گرفتــن حــق و حقــوق زنــان، جامعه ای ــا آن سياســتی آزاد و موفــق و همــراه بــا ــود. ام ــد ب ــر نخواه ــق امكان پذي موفپاســخ بــه ايــن پرســش كــه تجمــع ــان ــان و نشســت و گفت گوهــای آن زنــه ای ــه نتيج ــوده و ب ــطحی ب ــه س در چاهميــت دارای رســيد، خواهــد می باشــد. در ايــن راســتا پيشــنهادات و ــورد منشــور داده شــده ــی در م انتقاداتو منشــور مــورد انتقــاد قــرار گرفتــه مشــكالت انتظــار حــل امــا اســت. ــان و تعبيــه ی حقــوق دموكراتيــك زنپذيرفتنــی امــری دولــت، ســوی از كــه همان گونــه نيســت. صحيــح و ــد ــه بتوان ــرای اينك ــت ب ــرا سال هاس ــت دولت گ ــم، ذهني گفتيموجوديــت خــود را حفــظ كنــد، سياســت انــكار و ســركوب را ــرده ــه كار ب ــد ب ــه شــيوه ای نظام من ــان ب ــه زن ــر علي به خصــوص باســت؛ پــس چگونــه می تــوان از چنيــن ذهنيتــی انتظار بــه ارمغان ــرای كســب آزادی، آوردن دموكراســی و آزادی را داشــت؟ بــارزه نماينــد. در ــان بايســتی مب ــری و دموكراســی، خــود زن برابچنيــن وضعيتــی ذهنيــت مردســاالر نيــز مجبــور بــه قبــول حقــوق ــون ــت »كان ــاده ی 8 نشس ــه م ــرای نمون ــود. ب ــد ب ــان خواه زنــی و ــه ی سياس ــان در عرص ــاركت زن ــان« از مش ــهروندی زن ششــيوه ی مشــاركتی كــه دولــت بايــد امــكان اش را فراهــم آورد

سياست و اخالق دو موضوع

تفكيك ناپذير از همديگر

هستند. سياست يعنی

مديريت جامعه و رفع

نيازهای آن كه پيشاهنگی

عادل توامان با اخالق

اجتماعی می طلبد. زن

چون دارای چنين جوهره ای

است، با گذار از موقعيت

كنونی خويش و با علم

بر فلسفه ی حياتی آزاد و

اراده مند می تواند جامعه

را به زندگی ای صحيح و زيبا

رهنمون سازد.

12

ان تيوآ ر.لت

بحــث می كنــد. ايــن مــاده خــود دال بــر ضعيــف شــمردن زن و ــور ــان در ام ــرای مشــاركت دادن زن ــت ب انتظــار داشــتن از دولسياســی اســت. بحــث نمــودن از حــق چنــد درصــدی يــا اقليــت و اكثريــت بحثــی بجــا نبــوده و ســخن گفتــن از آن بازگشــت بــه قــرون وســطی می باشــد. در قرنــی قــرار داريــم كــه به خصــوص بــا ارتقــای مبــارزات زنــان نمی تــوان از حقــوق حداقلــی ســخن ــی ــی ليبرال ــت از ديدگاه ــض مثب ــن از تبعي ــخن گفت ــت. س گفآن ســوتر نخواهــد رفــت. تبعيــض مثبــت يــا منفــی هيــچ تفاوتــی بــا همديگــر نداشــته و نمی توانــد در راســتای كســب آزادی در ــای ــه معن ــض ب ــه تبعي ــد. هرگون ــع افت ــر واق ــان موث ــارزات زن مبــان ــد زن ــان اســت. پــس نباي ــكار برخــی از حقــوق حياتــی زن اندر ايــن مــوارد بــه حداقــل حقــوق خويــش بســنده نماينــد. آنچــه ــود. ــب نم ــارزه كس ــا مب ــتی ب ــوده، بايس ــه زن ب ــق ب ــه متعل را كــان ــوق زن ــاق حق ــورد احق ــكار در م ــاالر و فريب ــت مردس ذهنياظهــار دلســوزی كــرده و بــا ديدگاهــی مردســاالرانه بــه حقــوق ــد حقوق شــان ــد تشــخيص بدهن ــی كــه باي ــان می نگــرد. آنان زندر چــه چارچوبــی قــرار دارد و در چــه ســطحی حــق مشــاركت و تعييــن سرنوشــت دارنــد، خــود زنــان هســتند. پــس بايــد زنــان ــای ــی عرصه ه ــاركت در تمام ــر مش ــا حداكث ــتا ب ــن راس در ايــت ــش را تح ــده ی آزاد خوي ــد آين ــی بتوانن ــی و سياس اجتماعضمانــت درآورنــد. البتــه كــه در ايــن راه بديــل گرانبهايــی وظيفــه ای سياســی در عرصــه ی موفقيــت امــا اســت، الزم اساســی ا ســت كــه بــر دوش زنــان قــرار دارد. چــون موفقيــت در عرصــه ی سياســت، مســير موفقيــت در ديگــر عرصه هــا را همــوار خواهــد ســاخت. عرصــه ی سياســی يكــی از عرصه هايــی اســت كــه بــا ذهنيــت مردســاالری بــه انحصــار درآمــده و اداره می شــود. گــذار از ديــدگاه قدرت محــور و دولت مــدار بــه ــت و كســب آزادی شــرطی ــه موفقي ــرای رســيدن ب سياســت، ببنياديــن اســت. چــون متاســفانه خيلــی از زنــان بــا چنيــن ديــدی ــد ــدك مشــاركتی بســنده می كنن ــه ان ــه سياســت نگريســته و ب بكــه در كنــار مــردان گويــا سياســتی انجــام می گيــرد. عرصــه ی ــوده ــف ب ــش و تضاد هــای مختل ــر از چال سياســت، عرصــه ای پــا حصــار كشــيدن اطــراف خويــش ــق آن و ب ــرد از طري كــه ماجــازه ی حضــور زنــان را منــع می كنــد. در حاليكــه آنچــه را كــه ــه ــت بلك ــه سياس ــد، ن ــام می دهن ــت انج ــام سياس ــت ن ــان تح آنتاكتيــك و اســتراتژی هايی اســت بــرای حاكميــت و تــداوم ســلطه ي خويــش. سياســت و اخــالق دو موضــوع تفكيك ناپذير ــع ــه و رف ــت جامع ــی مديري ــت يعن ــتند. سياس ــر هس از همديگنيازهــای آن كــه پيشــاهنگی عــادل توامــان بــا اخــالق اجتماعــی ــذار ــا گ ــت، ب ــره ای اس ــن جوه ــون دارای چني ــد. زن چ می طلباز موقعيــت كنونــی خويــش و بــا علــم بــر فلســفه ی حياتــی آزاد ــا ــح و زيب ــی ای صحي ــه زندگ ــه را ب ــد جامع ــد می توان و اراده منــت ــرط مل ــن ش ــك، اولي ــت دموكراتي ــازد. سياس ــون س رهنمدموكراتيــك اســت كــه در آن هــم فــرد آزاد باشــد و هــم فــرد آزاد بتوانــد بــه كمــون و اجتماعــات خويــش تعلــق داشــته باشــد. پــس ايجــاد كمــون و مجالــس و نقــش پيشــاهنگی نمــودن زنــان

ــن ــد در چني ــان می توان ــی اســت. حضــور زن ــری الزام در آن امــم آورد. ــان فراه ــرای آن ــی آزاد را ب ــكان حيات ــی ام اماكن

ــنهاد ــاده ی 5 پيش ــای م ــی از بنده ــه در يك ــری ك ــه ی ديگ نمونزنــان آمــده ايــن اســت كــه: »حكــم قضايــی حبــس و اعــدام در زمــان حضانــت مــادر بايــد بــه حالــت تعليــق درآيــد«. همزمــان در منشــور كلــی نيــز آمــده كــه كســی حــق ســلب حيــات را از هيــچ شــهروندی نــدارد. تمامــی ايــن مــوارد در حالــی اســت كــه در ديــن اســالم و قــرآن نيــز آمــده كــه تنهــا خداســت كــه جــان می بخشــد و تنهــا اوســت كــه می توانــد ســلب كنــد. پــس چنيــن اصلــی بــرای حقــوق شــهروندی، اشــتباه و مغايــر بــا ديــن اســالم اســت. دولت مــردان نظــام بــا دادن چنيــن طــرح و نظراتــی ــه ــم ب ــته و تصمي ــن دانس ــر روی زمي ــدا ب ــده ی خ ــود را نماين خــا دادن ــر روز ب ــد. ه ــان ها می گيرن ــان انس ــا دادن ج ــلب و ي سحكم هــای چنــد دقيقــه ای در دادگاه هــای غيررســمی و بــا ــف، جــان انســان ها را ــن مختل ــدام تحــت عناوي دادن حكــم اعگرفتــه و محكــوم بــه مــرگ می ســازند. هنــوز هــم ايــن اعمــال ــای ــه ج ــد. ب ــه دارن ــتناك ادام ــيوه ای وحش ــه ش ــانی ب غيرانسچنيــن پيشــنهاداتی بايســتی در مقابــل ايــن ذهنيــت جامعه ســتيز و زن ســتيز ايســتاد و در برابــر آن بــه شــدت بــه مقاومــت و مبــارزه پرداخــت. بــه تعليــق درآمــدن چنيــن احكامــی در هــر شــرايطی ــد كــرد؛ بلكــه ــی نداشــته و مشــكلی را حــل نخواه ــچ لزوم هيبايــد بــه كلــی از ميــان برداشــته و از قانــون اساســی ايــران حــذف

شــوند. ــای ــيس خانه ه ــاده ی 7 از تاس ــای م ــی از بنده ــن در يك همچنيــه كمــك نهادهــای مدنــی ــان قربانــی خشــونت ب ــرای زن امــن بزنــان و بــا كمــك حمايــت مالــی دولــت بحــث نموده انــد. ــی ــم، مســلما هيــچ زن ــان در جامعــه بنگري ــه وضعيــت زن اگــر باز خشــونت بی بهــره نمانــده اســت. حــال ايــن خشــونت چــه بــه شــيوه ای نــرم باشــد يــا فيزيكــی. امــا مطمئنــا به صــورت روزانــه ــه ــی چ ــای اجتماع ــی عرصه ه ــون و در تمام ــواع گوناگ ــا ان و بخصوصــی و چــه عمومــی زنــان مــورد آزار، اذيــت و خشــونت ــی ــن ادعاي ــد چني ــی نمی توان ــچ زن ــس هي ــد. پ ــرار می گيرن قداشــته باشــد كــه از ايــن ذهنيــت مصــون مانــده اســت. محصــور مانــدن در برخــی از عرصه هــا و بــا ديــدی تنگ نظرانــه بــه ــم ــون زن نتواني ــه همچ ــود ك ــث می ش ــتن باع ــونت نگريس خشدرد همديگــر را احســاس نمــوده، در راســتای چاره يابــی آن ــارزه ای مشــترك را آغــاز ــه خــرج دهيــم و مب اهتمــام الزم را بنماييــم. درســت كــردن خانه هــای امــن شــايد تــا حــدودی راه حــل باشــد، امــا جوابگــو نيســت. مــا زنــان بــا تــالش و ســعی خــود خواهيــم توانســت كــه پشــتيبان و حامــی همديگــر ــه ــيم ك ــته باش ــار آن را داش ــت انتظ ــه از دول ــه اينك ــيم، ن باشــيس ــر از تاس ــم آورد. فرات ــان فراه ــرای زن ــی ب ــن مكان هاي چنيخانه هــای امــن ايــن اماكــن می توانــد بــه شــكل مراكــز و ــر ــه ه ــد ك ــان باش ــه ی زن ــا خان ــان و ي ــاوره ی زن ــای مش نهادهزنــی در هــر ســطحی از جامعــه كــه قــرار دارد، بتوانــد آنجــا را

ان تيوآ ر.لت سال هفتم، دوره دوم، ديماه 92، شماره 39

13

ــروز ــد. در صــورت ب ــرای خويــش ببين ــن ب ــی ام همچــون مكانهرگونــه مشــكلی بتوانــد بــه آنجــا مراجعــه كــرده و مجبــور بــه خودكشــی، فــرار از خانــه و افتــادن در دام مــردان حيله گــر و شــكارچی زنــان نيفتــد. همچنيــن می توانــد مكانــی بــرای همدلــی، همبســتگی و همگرايــی تمامــی زنــان باشــد. مشــورت در مــورد خيلــی از مشــكالت زنــان در چنيــن مراكــزی می توانــد بــه ارتقــای ســطح آگاهــی زنــان از نظــر سياســی و اجتماعــی نيــز ــرای ــی ب ــد مكان ــال می توان ــن درعين ح ــاند. همچني ــاری برس ي

ــد. ــان باش ــتعدادهای زن ــرورش اس ــوزش و پ آمــم مراحــل ســخت و ــان بتواني ــون زن ــد همچ ــی باي ــه طــور كل بــه و مشــترك ــا مشــاركتی همه جانب ــان را ب دشــوار پيــش روی مبــا مردســاالر ذهنيــت كــه شــكافی بايــد نماييــم. ســپری حيله گــری هــزاران ســاله مابيــن زنــان به وجــود آورده را بــا همبســتگی و ســازماندهی زنــان از ميــان برداريــم. چــون مشــكل ــر ــان در ه ــی زن ــه تمام ــق ب ــترك و متعل ــكلی مش آزادی، مش

می باشــد. جامعــه ای آلترناتیــو: همــان طــور كــه مطلعيــد منشــور بــرای نظرخواهــی عمــوم مــردم، در ســايت رياســت جمهــوری منتشــر شــده اســت. ــان ــه نظرت ــد. ب ــاط داري ــن ارتب ــادی در اي ــا انتق ــر و ي ــما نظ شــن منشــور مســتلزم اصــالح می باشــند؟ ــاد اي ــك از مف كــدام ي

قبل از هر چيز:1ـ بايســتی ايــن منشــور از نــو مــورد بازبينــی قــرار گيــرد. چــون همچنــان كــه در بــاال بدان اشــاره نمــودم، بــا ذهنيتی مردســاالرانه و مشــاركت بــا برنمی گيــرد. در را زنــان و شــده نوشــته نظرخواهــی از زنــان در ســطح جامعــه در بازنويســی، ايــن

منشــور می توانــد مفيــد و تاثيرگــذار باشــد.ــرطی ــون ش ــودن قان ــزه نم ــی و دموكراتي ــون اساس ــر قان 2ـ تغيياساســی اســت بــرای گام برداشــتن در راســتای ايجــاد جامعــه ای دموكراتيــك. به گونــه ای كــه هــر ملتــی بــدون برتــری بــر ملــت ــران دارای حــق و حقــوق شــهروندی باشــد. يــك ديگــر در ايشــهروند آزاد در صورتــی می توانــد شــهروند يــك كشــور شــود كــه بــا هويــت ملــی اش در تضــاد نباشــد. چنيــن راه چــاره ای نــه در چارچــوب دولتــی جداگانــه يــا آنچنــان كــه خــود نظــام اســم تجزيه طلبــی را بــر آن می نهــد، نــه انــكار و نــه راهكارهــای نظامــی اســت، بلكــه برخــورداری از حقوقــی مســاوی در همــه ی عرصه هــای جمهــوری دموكراتيــك و ســازماندهی شــهروندان

آزادش ميســر خواهــد بــود. 3ـ مشــاركت آزاد زنــان در تمامــی عرصه هــای اجتماعــی، ــدون ــی ب ــای سياس ــوص عرصه ه ــادی و به خص ــی، اقتص فرهنگدر نظــر گرفتــن هيــچ تبعيــض و بــدون درنظــر داشــتن جنســيت، آن هــم بــه شــيوه ای مســاوی و برابــر موضــوع ديگــري اســت كــه بايــد در آن لحــاظ گــردد. نــه تنهــا حــق انتخــاب كــردن، بلكــه همزمــان حــق انتخــاب شــدن را در تمامــی نهادهــای حكومتــی ــع ــز موان ــی ني ــای فرهنگ ــن در عرصه ه ــند. همچني ــته باش داش

پيــش روي رشــد جوانــب فرهنگــی زنــان بايــد از ميــان برداشــته شــود. چنان چــه كــه در قــرآن نيــز آمــده كــه: »تمامــی انســان ها اعــم از زن و مــرد بــا هــم برابرنــد« پــس نظــام جمهوری اســالمی به دليــل منافــع قدرت طلبانــه ی خويــش نمی توانــد ايــن حــق

برابــری و يكســانی را از زنــان بگيــرد. 4ـ برداشــتن تمامــی موانــع پيــش روی زنــان كــه روزانــه باعــث اذيــت و آزار زنــان در ســطح اجتمــاع شــده و زنــان را بــا

خشــونت روبــرو می ســازد. ــر آمــوزش و پــرورش در نظــام آموزشــی 5ـ فرهنــگ حاكــم بايــران مردســاالرانه اســت. بايســتی تمامــی كتــب درســی مــورد بررســی قــرار گيرنــد و در محتــواي آنهــا تغييراتــي اساســي ــی ــد يك ــادری باي ــان م ــا زب ــوزش ب ــن آم ــود. همچني ــاد ش ايجاز اصــول آموزشــی باشــد و در ايــن راســتا هيــچ مانعــی وجــود ــش ــق از فرهنگ ــك خل ــاختن ي ــدا س ــون ج ــد. چ ــته باش نداشبــه معنــای نابــودی شــكل، ظاهــر و روح آن خلــق اســت. پــس ــرطی ــران ش ــی در اي ــر ملت ــگ ه ــرای فرهن ــتن ب ــرام گذاش احتاساســی اســت بــرای دموكراتيــزه نمــودن ايــران. عملــی ســاختن چنيــن چيــزی بالعكــس آن كــه دولــت آن را همچــون تجزيــه و خطــر بــرای منافــع حكومتــی خويــش ديــده، بــه غنــای فرهنگــی

ــران كمــك بيشــتری خواهــد رســاند. اي5ـ حــذف لوايــح صيغــه، سنگســار، اليحــه ی ازدواج پدرخوانده و مطبوعاتــی و رســانه ای سانســورهای دختــر خوانــده، بــا به خصــوص اعــدام شــرطی اساســی و ضروريســت. بايســتی هرچــه زودتــر در راســتای از ميــان برداشــتن چنيــن قوانيــن

ــرد. ــورت گي ــدام ص ــانی ای اق غيرانس6ـ آزاد نمــودن زندانيــان سياســی و در طــول مــدت زمانــی كــه در زنــدان به ســر می برنــد، مشــخص نمــودن حــق و حقــوق سياســی بــرای ايــن زندانيــان. چــون طبــق مــاده ی 11ـ 12 و 52 در منشــور كــه در قانــون اساســی نيــز بــر صحــت آن تاكيــد دارد، هــر شــهروندی از آزادی بيــان برخــوردار بــوده، تفتيــش عقايــد ــزاب ــاركت در اح ــق مش ــهروندی ح ــر ش ــت و ه ــوع اس ممنسياســی، نهادهــای مدنــی و ... بــا افــكار متنــوع را دارنــد.

ــت. ــروری اس ــی الزم و ض ــان سياس ــن آزادی زنداني بنابرايبه ســر ايــران زندان هــای در كــه زن زندانيــان تمامــی 7ـ می برنــد، بايــد از هرگونــه برخــورد غيرانســانی و نامشــروع همچــون شــكنجه، تهديــد، تعــرض و تجــاوز، آلــوده ســاختن بــه

ــند. ــون باش ــان و مص ــدر و... در ام ــواد مخ منيروهــای تمامــی مشــاركت بــا راديــكال دموكراســي دموكراتيــك جامعــه، تنهــا راه چــاره ای اســت كــه در باالتريــن ســطح ممكــن منافــع و حقــوق گروه هــا و تمامــی اقشــار و افــراد ــا مشــاركت ــك ب ــی دموكراتي ــد. ايران ــن مي نماي ــه را تامي جامع

ــد. ــد ش ــر خواه ــك ميس ــای دموكراتي ــی نيروه آزاد تمام

14

ان تيوآ ر.لت

دومینوی خاورمیانه فرهاد‌عبداهلل‌زادگان

از آن هنــگام كــه انســان حيــات اجتماعــی را آغــاز كــرد، ــی او ــی از زندگ ــه بخش ــذار ب ــل گ ــی و مراح ــای بحران دوره هــا ــد ام ــيار دارن ــل بس ــه در عوام ــا ريش ــتند. بحران ه ــدل گش مبــازمان يافته ترين ــدرت در س ــور ق ــی و تبل ــاز قدرت گراي ــا آغ بــه ــه ك ــتر از آنچ ــا بيش ــت، بحران ه ــی دول ــش يعن ــكل خوي ش

تصــور می گــردد، بعــد اجتماعــی يافتنــد. مشــكل اساســي هنگامــي رخ مي نمايانــد كــه ايــن بحران هــا ــد ــه خويــش بگيرن ــر ب ــي فراگي حالتميان دوره هــاي نوعــي بــه و ــد. ــر گردن ــي منج ــك طوالن كائوتيــي و ــي انتزاع ــه بحث ــي ب ــاز چندان نيــراي ــت. ب ــاره نيس ــن ب ــرد در اي مجدر و خاورميانه اي انــد كــه آنانــي بطــن و متــن مســايل حداقــل يكصــد كرده انــد زندگــي اخيــر ســاله ي ــران ــن بح ــه روزه ي اي ــاس هم احســي ــود، حالت ــي وج ــا تمام ــم ب آن هگرفتــه خويــش بــه نرماليزه شــده ــه ــت ك ــت اس ــن حال ــت؛ و همي اسجــاي بســي تاســف دارد آنچنــان كــه گويــي تقديــر از ازل تــا بــه ابــد بــود. خواهــد و بــوده اين گونــه ــه در دوران ــي ك ــان غرب ــراي انس بــخ منحصــر ــان تاري ــه اصطــالح پاي بــد، ــي مي كن ــش زندگ ــرد خوي ــه ف بــليميت ــز تس ــاره اي ج ــه چ خاورميانكــه گوناگونــي نســخه هاي بــه ــرال ـ ــدل ليب ــا همگي شــان در م نهايت

دموكراســي خالصــه مي شــوند، نــدارد و نخواهــد داشــت. ــوت، ــات مبه ــه حي ــا ب ــت و ي ــليم گش ــد تس ــا باي ــر او ي از نظدامن گســتر و ژرف بحرانــي بــا تــوام متحيــر و سرگشــته خاورميانــه تــن در داد. رهيافــت ديگــري وجــود نــدارد و نبايــد ــي را ــد بحران آفرين ــر باي ــن نظ ــد. از اي ــته باش ــود داش ــم وج هيكــي از خصلت هــاي كاراكترســتيك تمــدن غــرب و در راس آن آمريــكا عنــوان كــرد. هــر وقــت غــرب جايــش تنــگ شــده ــه خويــش را احســاس كــرده باشــد، ــي ب ــه تكان ــاز ب باشــد و نيبزرگتريــن ســهم از بحــران بــه خاورميانــه اختصــاص يافته اســت. اگــر روزگاري منطقــه ي حياتــي ايــن كــره ي خاكي بــراي غرب ــروز ديگــر ــود ام ــا ب ــاز و بالكان ه ــه، قف ــكا، آســياي ميان و امري

بركســي پوشــيد نيســت كــه ايــن منطقــه ي حياتــي بــه خاورميانــه انتقــال داده شــده اســت. حاكميــت بــر ايــن قلــب حياتــي زميــن ــواه ــن و هژموني خ ــان خودمحوربي ــي انس ــه ي اساس ــه دغدغ بغربــي مبــدل گشــته اســت. بــه هميــن دليــل آنانــي كــه در انتظــار رهيافتــي از جانــب ايــن انســانند، مصــداق هموينــد كــه آب در

هــاون مي كوبــد. مشــكل ريشــه در همين جــا دارد و ناگزيــر بايســتي در هميــن جغرافيــا چيــزي بــود. رهيافــت پــي در و راســتين دموكراســي نــام بــه در سياســي و اخالقــي حيــات ــت ــده اس ــم ش ــا گ ــن جغرافي همينيــز بايــد در هميــن جغرافيــا و بنابرايــن بــود. آن دنبــال بــه دموكراســي ليبــرال ـ نســخه هاي ــم ــه رغ ــه ب ــچ وج ــه هي ــي ب غربــه ــي، در خاورميان ــتيال و هژمون استحميــل بــود. نخواهنــد موفــق ــت ــن نسخه هاس ــه ي همي يك جانبــه اي را وارد ــان خاورميان ــه انس كنمــوده عظيــم بــس بن بســتي جنبــه اي بدهيــد اجــازه اســت. بدهــم مقالــه ايــن بــه ابژكتيــو واكافــي بــه عيني تــر كمــي و

بپــردازم. موجــود وضعيــت تــا گرفتــه افريقــا شــمال از ــراق، ــا ع فلســطين، از افغانســتان تاز لبنــان تــا ســوريه، نقطــه اي را از بــدور كــه يافــت نمي تــوان بحــران باشــد. حتــي اگــر نقطــه اي هــم وجــود داشــته باشــد بــه هيــج وجــه قــادر بــه مقاومــت در برابــر طوفــان ســهمناك ايــن ــره ي ــر جزي ــن اواخ ــا همي ــه ت ــه ك ــود. تركي ــد ب ــران نخواه بحــه تدريــج وارد بحــران ــز ب ثبــات و آرامــش پنداشــته مي شــد نيخواهــد شــد. بــادي را كــه ايــن كشــور در فراســوي مرزهايــش ــه اش ــر خوش ــه از ه ــته ك ــار گش ــان پرب ــروز چن ــت ام مي كاشــازع ــد. 12 ســال حكومــت بالمن ــان خواهــد باري دانه هــاي طوفحــزب عدالــت و توســعه و شــخص رجــب طيــب اردوغــان بــه چنــان تكبــر و غــروري در ايــن حــزب و نخســت وزيرش مبــدل ــش ــه ي خوي ــان انگاري متكبران ــه همس ــان ب ــا اردوغ ــت ت گشگفتمانــش هــر در و بپــردازد تركيــه خلق هــاي همــه ي و

شاهراه چاره يابي

مسايل عمده ي ايران نه

از ژنو، بلكه از آذربايجان،

كوردستان، خوزستان و

بلوچستان مي گذرد. اگر

قرار باشد توافقي صورت

پذيرد پيش از هرچيز

بايستي با خلق هاي

اين جغرافيا به توافقي

اصولي دست يافت.

ان تيوآ ر.لت سال هفتم، دوره دوم، ديماه 92، شماره 39

15

ــي ــد. گوي ــوان كن ــه عن ــي تركي ــي تمام ــور عين ــش را تبل خويــه ازاي ــو ب ــن س ــه ي 60 بدي ــه از ده ــود ك ــرده ب ــوش ك او فراممتوســط هــر ده ســال يكبــار كودتايــي در كشــورش رخ داده كه ــد. ــي بوده ان ــاز جهان ــاي تصميم س ــرپيچي از نهاده ــه ي س نتيجتزريق هــاي پياپــي ســرمايه ي مالــي از ســوي ايــن نهادهــاي تصميم ســاز اقتصــادي، بادكنكــي از ايــن كشــور اوراســيايي ــاي ــش در جغرافي ــان و حزب ــراي اردوغ ــا ب ــا ج ــاخت و نهايت ســن ــه دكتري ــد ك ــيري نهن ــا گام در مس ــت ت ــگ گش ــه تن تركيــش ــه مبناي ــي ك ــود. دكترين ــود آن ب ــو رهنم ــد داوداوغل احمتنــش صفــر بــا همســايگان و گســترش عمــق اســتراتژي تركيــه از قفقــاز و بالــكان تــا شــمال افريقــا بــود نتايجــي تمامــا عكــس داد تــا مصــداق عينــي همــان ضرب المثــل تركــي »حســاب خانــه بــا حســاب بــازار جــور درنمی آيــد« باشــد. بــر مبنــاي دســتورالعملي ــته و راه را ــه گش ــكا ارائ ــژه آمري ــه وي ــرب و ب ــوي غ ــه از س كبــراي بــر ســركار آمــدن اســالم اباحی گــرای حــزب عدالــت و توســعه همــوار ســاخته بــود، ايــن حــزب تنهــا مي بايســتي نقــش ــس! ــرد و ب ــا مي ك ــه ايف ــه را در خاورميان ــزاري مدل گون نرم افو از يــاد نبريــم كــه ايــن اســالم نمي توانســت چيــزي بيشــتر و يــا كمتــر از نســخه ي بزك كــرده ي ليبــرال ـ دموكراســي باشــد كــه رهبرانــش گهگاهــي در مراســم گشايشــي بســم اللهي را هــم بــر ــد. تكــرر افســانه ي اســب تــروا در قالــب حــزب ــان مي راندن زبعدالــت و توســعه نكتــه اي نبــود كــه آشــنايان بــا تاريــخ اســاطير يونانــي بــا اغمــاض بــدان بنگرنــد. جالــب آنكــه ايــن افســانه نيــز

ــود! ــروزي روي داده ب ــه ي ام ــن تركي ــي همي ــوب غرب در جن

اردوغــان گمــان مي كــرد كــه بــراي خويــش كســي شــده ــت. ــدل گش ــطين مب ــي فلس ــك حام ــماره ي ــرد ش ــه م ــت؛ ب اســدل ــي خواه مب ــه اي دموكراس ــه دوآتش ــوريه ب ــا س ــه ب در رابطقمــر مصنوعــي بــه هم پيمــان اقليــم كردســتان گشــت. در ــه ــخن ب ــورد س ــاله ي ك ــي مس ــد. از چاره ياب ــل ش ــي تبدي بارزانميــان آورد امــا چنــد گام آن ســوتر خاطــرات ديــوار برليــن را زنــده ســاخت. او در بســياري از سياســت هاي يــك ســال ــا ــرار گرفــت. ب ــكا و غــرب ق ــا آمري ــل ب ــر خويــش در تقاب اخيــرد بيمــار ــده كــردن م ــي زن ــام جبهــه ي اخوان المســلمين در پ ناواخــر ســده ي نوزدهــم برآمــد و همــه ي دلخوشــي اش آن بــود كــه گويــا بــه دوران ارتش ســاالري و كودتــا پايــان داده اســت. ــت ــه دس ــا ب ــا صرف ــر كودتاه ــا ديگ ــن روزه ــه اي ــل از آنك غافارتشــيان صــورت نمي گيــرد! او شمشــير دموكلــس فتــح اهلل گولــن را كــه ريشــه در پنســيلوانيا داردگويــي تمامــا بــه بوتــه ي

ــود. ــپرده ب ــي س فراموش

ــن ــوريه اي ــراق و س ــه و ع ــي تركي ــت بحران ــرودار وضعي در گيــر ــياري ب ــت. بس ــرده اس ــران رو ك ــه اي ــت ب ــي بخ ــا گوي روزهــه ــات خاورميان ــره ي ثب ــه جزي ــران ب ــن بعــد اي ــد از اي ــن باورن ايمبــدل خواهــد شــد. غافــل از آنكــه در دومينــوي خاورميانه نقاط ــي ــرزش كوچك ــد. ل ــر متصل ان ــه يكديگ ــال ب ــر كام اول و آخ

ــه ســونامي اي دهشــتاك مبــدل گشــت در تونــس، در ســوريه بكــه تاكنــون بيــش از هــزاران كشــته و ميليون هــا آواره برجــاي ــدار ــي پاي ــه ثبات ــد ب ــوري نمي توان ــچ كش ــت. هي ــته اس گذاشــه آســايش ــي ب ــه تمام ــا ب ــن جغرافي ــد مگــر آنكــه اي دســت يابــا دســت ديگــران ــز ب ــن آرامــش ني ــد. اي و آرامــش دســت ياببرســاخته نخواهــد شــد. همــه ي مــا مي دانيــم و اذعــان داريــم كــه تنهــا رهيافتــي كــه گــذار از ايــن ميــان دوره ي بحرانــي را ميســر ــن ــگ اي ــا فرهن ــد كــرد، دموكراســي و آزادي اســت. ام خواهجغرافيــا بــه هيــچ وجــه ليبــرال ـ دموكراســي و ليبراليســم غربــي ــات ــف، توافق ــن توصي ــا اي ــد. ب ــد تابي ــد و برنخواه را برنمي تابــي ــد مســكني مقطع ــا مي توان ــران و غــرب تنه ــر اي سياســي اخيــايل ــي مس ــاهراه چاره ياب ــد. ش ــور باش ــن كش ــن اي ــر درد مزم بــتان، ــان، كوردس ــه از آذربايج ــو، بلك ــه از ژن ــران ن ــده ي اي عمــي ــد توافق ــرار باش ــر ق ــذرد. اگ ــتان مي گ ــتان و بلوچس خوزســن ــاي اي ــا خلق ه ــتي ب ــز بايس ــش از هرچي ــرد پي ــورت پذي ص

ــي دســت يافــت. ــه توافقــي اصول ــا ب جغرافي

ــن ــي در اي ــتن گام هاي ــدد برداش ــد درص ــت جدي ــه دول اگرچــم. ــي نبوده اي ــل توجه ــه ي قاب ــاهد نكت ــال ش ــا عم ــت ام راستاسقوانيــن مربــوط بــه فعاليــت احــزاب و ارائــه ي پيش نويــس ــوه ي ــد و نح ــد محافظه كارانه ان ــش از ح ــهروندي بي ــوق ش حقــه ــي ب ــه توجه ــدون هرگون ــه و ب ــال يك طرف ــا كام ــه ي آنه ارائــان ــان و جوان ــا و در راس آن زن ــات خلق ه ــت ها و مطالب خواسمي باشــد. دســتيار ويــژه ي رياســت جمهــوري در امــور اقــوام و ــن ــرادي از اي ــاركت اف ــايل را در مش ــه ي مس ــز هم ــا ني اقليت هاقــوام و خلق هــا در مديريت هــاي كالن كشــوري خالصــه كــرده اســت. غافــل از آنكــه مســاله بــراي كوردهــا، آذري هــا، عرب هــا، بلوچ هــا و ديگــر خلق هــاي ايــران تســهيم قــدرت و مجــرد تفــردي بــه صورتــي كامــال هــم و ســرمايه، آن نيســت. مســاله بــراي ايــن خلق هــا دموكراســي و آزادي در چهارچــوب ايرانــي دموكراتيــك اســت كــه صيانــت از هويــت و فرهنگ شــان را تضميــن كنــد. هميــن و بــس. ايــن امــر ــال ــردي كام ــوردار از رويك ــد برخ ــت جدي ــه دول ــد ك مي طلبرويكردهــاي اتخــاذ باشــد. خلق هــا قبــال در اســتراتژيك تاكتيكــي و مقطعــي نه تنهــا دردي را درمــان نخواهــد كــرد بلكــه در درازمــدت مي توانــد فوق العــاده خطرنــاك و هزينه بــردار نيــز باشــد. يــك ايــران دموكراتيــك قدرتمنــد كــه از پشــتوانه ي خلق هــا برخــوردار باشــد ديگــر نيــازي بــه امتيازدهــي بــه دنيــاي ــدون ــز ب ــك ني ــران دموكراتي ــا اي ــت. ام ــد داش ــرب نخواه غلحــاظ نمــودن مطالبــات خلق هــا و تحميــل يك جانبــه ي برخــي ــت ــه ای اس ــان نكت ــن هم ــد. اي ــد آم ــود نخواه ــه وج ــا ب طرح هكــه بايســتی مســئوالن حكومتــی ايــران و در راس همــه دولــت ــر، ــی ترين تدبي ــد. اساس ــرار دهن ــر ق ــد آن را مدنظ ــر و امي تدبيدموكراتيزاســيون و ماندگارتريــن اميــد، اميــد بــه آزادی اســت.

16

ان تيوآ ر.لت

اورمیه، سرزمین مشترک کوردها، آذری ها، ارمنی و آشوری ها

‌‌‌‌‌‌‌‌‌آرگش‌كارزان

روحانــی در شــرايطی بــر ســر كار آمــد كــه شــرايط جهانــی، منطقــه ای و داخلــی بــا ســرعتی باورنكردنــی وارد تغييــر شــده ــادالت ــه دارد و مع ــز ادام ــر ني ــال حاض ــرات در ح ــن تغيي ــود. اي بنيروهــای از يكــی اســت. تغييــر حــال در روزانــه منطقــه ای ــا ــند. كورده ــا می باش ــه ای، كورده ــادالت منطق ــذار در مع تاثيرگــی در ــوان كارت ــات به عن ــتر اوق ــل بيش ــال قب ــن س ــا چندي ــه ت كمعــادالت سياســی در دســتان قدرت هــای منطقــه ای و فرامنطقــه ای بودنــد، در حــال حاضــر در هــر چهــار بخــش كوردســتان بــا رهبــری جنبــش آزادی خواهــی خلــق كــورد بــه ســطحی از آگاهی ــود ــی خ ــروی ذات ــا ني ــد ب ــه می توانن ــيده اند ك ــازماندهی رس و سدر معــادالت تاثيرگــذار باشــند. ديگــر، كســی قــادر نخواهــد بــود كوردهــا را بــه عنــوان كارت بــازی بــه كار ببــرد. كوردهــا ديگــر در معــادالت خاورميانــه خــود بازيگــر بــوده و بــا توجــه بــه موقعيت ــادالت ــد مع ــل قدرتمن ــوان عام ــه عن ــش، ب ــتراتژيك خوي ژئواس

ــد. ــور دارن ــدان حض ــه در مي خاورميانكوردهــا در طــول ســاليان گذشــته و يــا بــه عبارتــی در طــول ــت ــه موقعي ــد ب ــی نتوانســته بودن ــل مختلف ســده های گذشــته، به علــت ــا شكس ــا ب ــام آنه ــار قي ــر ب ــد و ه ــت يابن ــی دس ــی مطلوب سياسمواجــه می شــد. يعنــی بــه علــت خوانشــی ضعيــف از نيــروی از موقعيت هــای بودنــد نتواســته پيرامــون، خويــش و شــرايط پيش آمــده بــرای رســيدن بــه آزادی اســتفاده نماينــد. يــا حتــی در صــورت خوانشــی صحيــح، گام هــای الزم را بــرای حضــور عملــی برنداشــته اند. امــا خلــق كــورد، ايــن بــار از طريــق عبرت آمــوزی از مبــارزات گذشــته، بــه صــورت مســتقل و بــدون وابســتگی بــه هيــچ ــه حضــور ــادالت سياســی منطق ــك از نيروهــای خارجــی در مع يــه جــای اينكــه تماشــاگر معــادالت ــدا كــرده اســت. كوردهــا ب پيباشــند، خودشــان بــر مبنــای خط مشــی ســوم بــه وزنه ی ســنگينی در معــادالت مبــدل شــده اند. كــورد نويــن خاورميانــه در مبارزاتــش، ــرد ــرار می گي ــه ای ق ــار حكومت هــای محافظــه كار منطق ــه در كن نــه خواســته های نيروهــای مداخله گــر ــه تــن دادن ب ــه محكــوم ب و نخارجــی اســت. موفقيــت كوردهــا در غــرب كوردســتان، ماحصــل رويكــردی سياســی اســت كــه بــر خــط مشــی دموكراســی و آزادی

ــی ورزد. ــا اصــرار م ــع و خلق ه ــی جوام ــروی ذات ــر ني متكــی ببه گونــه ای خاورميانــه ملت هــای تمامــی سرنوشــت بی گمــان ــورد در ــت ك ــت مل ــژه سرنوش ــد؛ به وي ــاط می باش ــم در ارتب ــا ه بهــر بخــش كوردســتان بــر روی بخش هــای ديگــر تاثيرگــذار خواهــد بــود. موفقيــت خلــق كــورد در غــرب و شــمال كوردســتان و همچنيــن موقعيــت كوردهــا در جنــوب كوردســتان بــر روی ــرق ــت.كوردها در ش ــوده اس ــزار ب ــز تاثيرگ ــتان ني ــرق كوردس شجنبش مــان ســاله ی چنديــن فعاليت هــای بــا نيــز كوردســتان ــيده اند ــی رس ــازماندهی و آگاه ــی از س ــطح مطلوب ــه س ــژاك، ب پدر دموكراســی پيش برنــده ی موتــور عنــوان بــه می تواننــد و

ايــران فرهنگــی و اقتصــادی اجتماعــی، عرصه هــای سياســی، ــد. ــور يابن حض

جمهــوری اســالمی كــه در بيــش از ســه د هــه ی گذشــته بــا سياســت انــكار، آسيميالســيون و ســركوب ســعی در ادغــام خلق هــای ايران ــود ــت خ ــن سياس ــت در اي ــت، نتوانس ــت داش ــتم حاكمي در سيسچنــدان موفــق باشــد و بــا مقاومــت هميشــگی خلق هــای ايــران در برابــر ايــن سياســت خــود مواجــه شــد. جمهــوری اســالمی كــه در ســی ســال گذشــته بــا بحــران مشــروعيت در بيــن خلق هــای ايــران ــر ســعی نمــود ــات رياســت جمهــوری اخي ــود، در انتخاب مواجــه بكــه تــا حــدی از ايــن بحــران مشــروعيت خــود بكاهــد. بــه هميــن دليــل نيــز، مباحــث مربــوط بــه حــل مســئله ي خلق هــای ايــران بــه يكــی از اساســی ترين شــعارهای كانديداهــای رياســت جمهــوری

تبديــل شــد. و اقتصــادی سياســی، خواســته های دارای ايــران خلق هــای ــن سرنوشــت ــان تعيي ــی خواه فرهنگــی خــاص خــود هســتند. يعنخــود، مشــاركت آزاد و داوطلبانــه ی سياســی و از بيــن رفتــن تمــام كــه گفــت می تــوان می باشــند. موجــود تبعيضــات ــه ــا ب ــند ام ــترك می باش ــته های مش ــران دارای خواس ــای اي خلق هــی و سياســی ــد كــه دولــت و تعــدادی از فعــاالن مدن نظــر می آيدر شــرق كوردســتان خواســته يــا ناخواســته درصــدد تقليــل ــادی ــته های اقتص ــه خواس ــران ب ــون اي ــای گوناگ ــات خلق ه مطالب

ــتند. ــی هس و اقليتبعــد از روی كار آمــدن روحانــی و بــا توجــه بــه لــزوم حــل مســئله ی اصلی تريــن عنــوان بــه ايــران خلق هــای مســئله ی ــه ــورت گرفت ــتا ص ــن راس ــی در اي ــث فراوان ــران، مباح ــی اي داخلــور ــار منش ــن و انتش ــت. تدوي ــده اس ــه ش ــز ارائ ــی ني و راهكارهايــردن ــی ك ــا ايالت ــزاب و ي ــون اح ــار قان ــهروندی، انتش ــوق ش حقــر از ــه غي ــند. ب ــوارد می باش ــن م ــه ی اي ــران، ازجمل ــق در اي مناطايــن طرح هــا، در ميــان خلق هــا و فعــاالن سياســی و مدنــی ايــران، پيشــنهاداتی نيــز مطــرح شــده اســت. يكــی از آخريــن طرح هايــی كــه مباحــث زيــادی را بــا خــود بــه همــراه داشــت موضــوع تشــكيل ــه ــود. البت ــی ب ــان غرب ــی از آذربايج ــمالی در مناطق ــتان ش كوردسايــن طــرح مدتــی قبــل نيــز از طــرف فعــاالن سياســی آذری مطــرح شــده و آنهــا نيــز خواســتار تشــكيل اســتان آذربايجــان در مناطــق بــه قــول خودشــان آذری نشــين اســتان كوردســتان و تشــكيل اســتانی كوردنشــين از مناطــق كوردنشــين اســتان آذربايجــان غربــی بودنــد. ــتجوی ــان از جس ــوع نش ــن موض ــاره ی اي ــده درب ــث پيش آم مباحــدم ــا ع ــران دارد ام ــا در اي ــئله ی خلق ه ــل مس ــرای ح ــی ب همگاناتخــاذ روش و رويــه ای صحيــح می توانــد نتايــج كامــال معكوســی بــه همــراه داشــته باشــد. يعنــی بايــد بــه جــای ايجــاد تفرقــه ســعی در چاره يابــی مســايل داشــت. در صــورت برگزيــدن مســيری ــل ــرای ح ــی ب ــج خوب ــه نتاي ــد ب ــی می توانن ــن مباحث ــح، چني صحي

ان تيوآ ر.لت سال هفتم، دوره دوم، ديماه 92، شماره 39

17

ــوان ــا می ت ــه در اينج ــوالی ك ــد. س ــران بينجامن ــی اي ــائل داخل مســه ــی ب ــن طرح هاي ــك چني ــوال ي ــه اص ــت ك ــن اس ــرد اي ــرح ك مط

ــد؟ ــايل برخوردارن ــی مس ــت چاره ياب ــزان از قابلي ــه مي چــه طــور مســالمت آميز ــران هــزاران ســال اســت كــه ب خلق هــای ايدر كنــار يكديگــر زندگــی كرده انــد. شــايد كمتــر ســرزمينی را يافــت كــه در آن بــا وجــود ايــن همــه تنــوع، فرهنگ هــای مختلــف در صلــح بــا همديگــر زندگــی كــرده باشــند. البتــه تفرقه افكنانــه ي سياســت های علــت بــه اخيــر ســده ی دو در ــنفكر، ــالح روش ــه اص ــراد ب ــا و اف ــي از حكومت ه ــرا برخ ملي گتنوعــات فرهنگــی، ملــی و بيــن خلق هــا و كدورت هايــی در دينــی ـ مذهبــی ايــران پديــد آمــد. امــا به رغــم تمامــی ايــن مــوارد، ــران در كمــال آرامــش و دوســتی ــع در اي تنوعــات همجــوار واقزندگــی نموده انــد. حالــت امــروزی ايــن همزيســتی مســالمت آميز را می تــوان در اســتان آذربايجــان غربــی مشــاهده نمــود. ايــن اســتان كــه از خلق هــای كــورد، آذری، آشــوری و ارمنــی تشــكيل شــده ــی ــم زندگ ــا ه ــود ب ــای خ ــظ فرهنگ ه ــا حف ــه ای ب ــت، به گون اســق ــا روســتا برحســب اينكــه متعل ــدن يــك شــهر ي كــرده كــه ناميــا دشــوار اســت. فرهنگ هــای ــی باشــد، واقع ــه كــدام هويــت مل بمتفــاوت در ايــن اســتان را می تــوان نمــود »وحــدت ضمــن حفــظ تفاوت منديهــا« عنــوان كــرد. فرهنگ هــای متنــوع ايــن اســتان، عــالوه بــر حفــظ هويــت فرهنگــی خــود از هــر لحــاظ، ارتباطــات ــردن ــدا ك ــه ج ــت ك ــوان گف ــد و می ت ــم دارن ــا ه ــز ب ــی ني نزديكــا در ــن خلق ه ــد. اي ــن می باش ــم غيرممك ــا از ه ــگ ه ــن فرهن ايطــول تاريــخ بــا هــم تبــادل فرهنگــی طبيعــی داشــته اند كــه منجــر بــه حاكميــت و تســلط هيــچ كــدام از ايــن فرهنگ هــا بــر ديگــری

نشــده اســت.مســئله ی خلق هــای ايــران بــا اســتانی شــدن و افزايــش تعــداد ــتان ــدن اس ــتان ش ــه اس ــا س ــا ب ــال آي ــود. مث ــل نمی ش ــتان ها ح اسو شــمالی رضــوی، خراســان اســتان های تشــكيل و خراســان جنوبــی، مشــكل مــردم ايــن مناطــق حــل شــد؟ آيــا وجــود اســــتان هايي بــه نــام كوردســتان و يــا كرماشــان و يــا ايــالم ، مشــكل خلــق كــورد و خلق هــا و فرهنگ هــای ديگــر موجــود در ــا مشــكل ــن طرح ه ــم كــه اي ــی بيني ــن مناطــق را حــل نمــود؟ م ايخلق هــا را حــل نمی كنــد. بلكــه مــردم در اســتان های كوردســتان، كرماشــان و ايــالم طبــق آمارهــای رســمی ســازمان های جمهــوری اســالمی، در بدتريــن اوضــاع اقتصــادی بــه ســر بــرده و شــديدترين

تبعيض هــا بــه مــردم ايــن اســتان ها روا داشــته می شــود.چنيــن تجزيه شــدن هايی فقــط می توانــد اختالفــات را افزايــش ــت ــمالی، سرنوش ــتان ش ــاد كوردس ــورت ايج ــال در ص ــد. مث دهــد ــه خواه ــد چ ــی می كنن ــتان زندگ ــن اس ــه در اي ــی ك آذری هايــوان ــران را می ت ــوع در اي ــای متن ــا و فرهنگ ه ــا خلق ه ــد؟ آي شدر چهارچــوب ترســيم مرزهــای اســتانی قاطــع از هــم جــدا نمــود؟ بــه طــور قطــع در حــال حاضــر ديگــر قــادر نخواهيــم بــود خلق هــا ــا مــرز از هــم جــدا نمــود. و فرهنگ هــا را در چارچــوب اســتان يــه ــراد ب ــدودی از اف ــر مح ــن قش ــط در بي ــا فق ــدا كردن ه ــن ج ايــا ــه الق ــه جامع ــت ب ــرف دول ــی و از ط ــنفكر، سياس ــالح روش اصــات ــت، تنوع ــه ی دول ــدم مداخل ــورت ع ــه در ص ــود وگرن می شصــورت بــه مشــخص، جغرافيايــی چهارچــوب در موجــود

ــا هــم يــك ــد و ب ــا هــم زندگــی می كنن ــه و خودخواســته ب آزادانــه ــی آزادان ــن زندگ ــه اي ــد. ب ــكيل می دهن ــی را تش ــت فرهنگ كليو داوطلبانــه در يــك محــدوده ی جغرافيايــی و احســاس تعلــق همگانــی بــه ايــن محــدوده ی جغرافيايــی، عنوان ســرزمين مشــترك را می تــوان نهــاد. ســرزمين مشــترك، متعلــق بــه خلــق يــا فرهنــگ ــامل ــی را ش ــای متنوع ــا و خلق ه ــه فرهنگ ه ــوده بلك ــی نب خاصمی شــود. مثــال ســرزمينی كــه تحــت عنــوان آذربايجــان از آن يــاد می شــود را می تــوان وطــن مشــترك آذری هــا، كوردهــا، ــتان ــورت كوردس ــان ص ــه هم ــا ب ــد. ي ــا نامي ــوری ها و ارمنی ه آشامــروزی را می تــوان وطــن مشــترك خلق هــای كــورد وآذری ناميــد كــه شــامل مذاهــب شــيعه و ســنی و يارســان و ديگــر عقايــد می باشــد. در وطــن مشــترك، همــه ی تنوعــات ملــی، دينــی ـ مذهبــی و فرهنگــی موجــود، خــود را متعلــق بــه آن ســرزمين می داننــد. هيــچ فرهنــگ و خلقــی انــكار نمی شــود و همــگان می تواننــد بــا زبــان، ديــن، مذهــب و فرهنــگ خــود در آن زندگــی ــود ــه خودی خ ــز ب ــان ني ــود و تفاوت هايش ــات موج ــد. تنوع نمايننشــان از برتــری يــا ضعــف يكــی از آنهــا نيســت. ناميــدن و متعلــق دانســتن وطــن بــه يــك خلــق يــا فرهنــگ خــاص، در صورتی كــه ــه ــا شــود ب ــا و فرهنگ ه ــض ديگــر خلق ه ــكار و تبعي ــه ان منجــر بغيــر از افزايــش درگيــری و اختــالف نتيجــه ی ديگــری دربرنــدارد. ــاس ــر اس ــی ب ــام وطن ــه ن ــر ب ــرن اخي ــياری در دو ق ــای بس جنگ ههويتــی تك پايــه ای انجــام شــده و در ايــن جنگ هــا ميليون هــا ــی ــل رســيده اند. يــك ســرزمين و محــدوده ی جغرافياي ــه قت نفــر برا بايســتی صرفــا متعلــق بــه يــك خلــق، فرهنــگ، مذهــب، ديــن و يــا زبــان خــاص ندانســت. زيــرا چنيــن نگرشــی ســبب می شــود كــه ــا در يــك خلــق و فرهنــگ ادغــام ديگــر خلق هــا و فرهنگ هــا، ي

ــه تــرك آن ســرزمين شــوند. ــور ب ــا مجب شــده و يــران و ــالمی اي ــوری اس ــر جمه ــه از عم ــه ده ــش از س ــول بي در طحتــی قبــل از آن نيــز بــدون توجــه بــه فرهنگ هــای متنــوع موجــود ــده و ــتان بندی هايی انجــام ش ــی، اس ــدوده ی جغرافياي ــك مح در يــی ــا فرهنگ ــق ي ــه خل ــی ب ــدوده ی جغرافياي ــك مح ــدن ي ــا نامي بــت. ــرار می گرف ــكار ق ــورد ان خــاص، ديگــر تنوعــات فرهنگــی مــته و ــال گذش ــی س ــول س ــا در ط ــيم بندی ه ــن تقس ــی اي ــا حت امــت. ــته اس ــا نگش ــتی خلق ه ــف همزيس ــه تضعي ــادر ب ــل از آن ق قبگرچــه نظــام بــا چنيــن سياســت هايی در راســتای منافــع خــود ــق، ــك خل ــت از ي ــام حماي ــه ن ــا، ب ــر خلق ه ــتر ب ــت بيش و حاكميــه ــه ب ــدون توج ــا ب ــا خلق ه ــوده ، ام ــكار نم ــر را ان ــای ديگ خلق هايــن سياســت ها، زندگــی مســالميت آميز بــر حســب احتــرام و قبــول يكديگــر را اســاس گرفته انــد. نمونــه ی بــارز چنيــن زندگــی ــه مشــاهده نمــود. ســرزمينی ــوان در اورمي مســالمت آميزی را می تكــه در آن بــا وجــود فرهنگ هــای متنــوع موجــود در آن، همــه بــا حفــظ هويــت فرهنگــي خــود، بــا فرهنگ هــای موجــود ديگــر در ــود ــا وج ــه ب ــا ك ــن خلق ه ــد. اي ــی می كنن ــش زندگ ــح و آرام صلــار ــی در كن ــال زندگ ــزاران س ــی ه ــی، در ط ــای فرهنگ تفاوت هــای ــا مرزه ــد ب ــب نموده ان ــادی كس ــی زي ــتراكات فرهنگ ــم، اش ه

ــد شــد. ســاختگی از هــم جــدا نخواهن

18

ان تيوآ ر.لت

قتل عــام افزايــش خشــونت، دنيــا شــاهد امــروزه در سراســر و نابرابــری عليــه زنــان هســتيم كــه توســط دولــت و ذهنيــت از نشــات گرفته مســئله ايــن می گيــرد. انجــام مردســاالرانه ــت ـ حاكميــت ذهنيــت مردســاالر و نظــام نهادينه شــده ی آن، دولــت ــت ـ مل ــج نظــام دول ــا تروي ــت مذكــور ب ــت می باشــد. ذهني ملموجــب تعميــق مســائلی از ايــن دســت شــده و در ايــن ميــان ــوم ــورد هج ــار م ــركوب و فش ــای س ــا راهكاره ــه ب ــان روزان زنشــديد نظــام قــرار گرفتــه و بيشــترين آســيب و خســارت را ــن ــل و خوگرفت ــه تحم ــوم ب ــان را محك ــد. زن ــل می گردن متحمبــه زندگــی ای فاقــد آزادی و دموكراســی می كننــد. بــا ايــن ــه ــی، بی وقف ــی ـ اجتماع ــان تاريخ ــن جري ــز در اي ــان ني ــود زن وجــه آزادی ــل ب ــتای ني ــد و در راس ــارزه پرداخته ان ــت و مب ــه مقاوم بــورگ، ــد. روزا لوكزامب ــمندی داده ان ــای ارزش ــی بديل ه و رهايــن، ــوری دومينيكــن، كالرا زتكي ــال اهــل جمه ــر ميراب ســه خواهــان، ــدان دوغ ــز، في ــكينه جانس ــی، س ــيرين علم هول ــم، ش ــال قاس ليليــال شــايلمز و هــزاران زن ديگــری كــه عليــه حاكميــت مردســاالر ــد، ــارزه نمــوده و در ايــن راه جانشــان را فــدا كرده ان ــه مب قهرمانانــه ــی ك ــيارند زنان ــم بس ــوز ه ــد. هن ــن مبارزه ان ــارز اي ــای ب نمونه هايــن ميــراث حماســه و مقاومــت را زنــده نگــه داشــته و بــا صيانــت ذهنيتــی نهادينه كــردن جهــت مبــارزه گســترش بــه آنهــا از ــش ــازماندهی خوي ــبرد س ــعه و پيش ــه توس ــك و آزاد، ب دموكراتي

در تمامــي مناطــق جهــان می پردازنــد.و نظام منــد خشــونتی بــا خاورميانــه در لحــاظ هــر از زنــان هميشــگي مواجه انــد. نيروهــای هژموني خــواه جهانــی و نيروهــای ارزش هــای تســخير جهــت منطقــه ای تماميت خــواه مســتبد ـ امتنــاع خشــونت زايی روش هيچ گونــه اعمــال از خاورميانــه نمی ورزنــد. منطقــه بــه خــاك و خــون كشــيده شــده اســت. خســارت و ضررهــای ايــن جنــگ بيشــتر از هــر كســی بــه زنــان و ــا تحريــك و سواســتفاده از كــودكان منطقــه آســيب می رســاند. بحــس ملی گرايــی برخــی از نيروهــای افراطــی درصددنــد خلق هــا ــا ســاختن محيطــی را بــه جنگــی خونيــن ســوق دهنــد. چنانكــه بــی، ــاوز، خودكش ــر، تج ــكاری، فق ــش بي ــب افزاي ــش موج پرتنــده اند. ــی ش ــی ـ روان ــای روح ــی و بيماری ه ــی و مال ــاد اخالق فســه ی ــی كــه ســودای مداخل نيروهــای اســتعمارگر خارجــی هنگامــتر ــد پيش ــر می پروراندن ــه را در س ــه ی خاورميان ــه منطق ــی ب نظامدســت بــه مداخلــه ی ايدئولوژيــك، فرهنگــی ، روانــی خــود

ــر ــری ب ــيار مخرب ت ــر بس ــه تاثي ــوم و مداخل ــن هج ــد. اي زده بودنســاختار ذهنيتــی خلق هــا و به ويــژه زنــان در منطقــه بــر جــای گذاشــت. تحــت نــام آزادی و دموكراســی بــه عملكردهــای ــش ــتثمارگر خوي ــره ی اس ــر چه ــيده و ب ــروعيت بخش ــود مش خــدرت ــه ق ــز ب ــام ني ــن ن ــت اي ــه تح ــی ك ــد. رژيم هاي ــاب زدن نقــه ــا ب ــرای خلق ه ــری ب ــز ديگ ــون چي ــك و خ ــراز اش ــيدند غي رسارمغــان نياوردنــد. ايــن واقعيــت بــر هركســی آشــكار گشــت كــه ــی، ــای خارج ــه قدرت ه ــه و ن ــراي منطق ــای قدرت گ ــه نيروه نمی خواهنــد منطقــه بــه آرامــش و امنيــت الزم دســت يابــد. برنامــه ــد. ــه ندارن ــق دموكراســی و آزادی جامع ــروژه ای جهــت تحق و پــه ی ــا مداخــالت مغرضان ــه خيــزش و انقالبــی را ب چنانكــه هرگونــج اســفبار ــوس و ضدانقــالب مبــدل می ســازند. نتاي ــه كائ خــود بمداخــالت آنهــا در انقــالب كشــورهای عربــی گويــای ايــن ــدرت و ــی كســب ق ــز در پ ــرو ني ــر دو ني ــرا ه ــت اســت. زي واقعياعمــال اســتعمار بيشــتر هســتند نــه فراهــم ســاختن محيطــی سرشــار

از صلــح و آزادی.ــه از قدمــت ــز يكــی از آن كشورهای ســت كــه در منطق ــران ني ايــد. ــوردار می باش ــادی برخ ــيار زي ــی بس ــای فرهنگ ــی و غن تاريخاعمــال بــا روز بــه روز حاكــم مردســاالرانه ي ذهنيــت امــا سياســت های غيــر اجتماعــی خــود موجــب تخريــب و خدشــه دار شــدن آن می گــردد و بــا تشــديد سياســت فشــار و ســركوب

هرگونــه حركــت مخالــف را در نطفــه ســركوب مي كنــد. غــم، اشــك، زنــدان، ســرزمين بــه را ايــران دولت مــردان، ــز ــيده ني ــالب به ثمررس ــد. انق ــدل كرده ان ــرگ مب ــونت و م خشبــه جــز درد و رنــج و خفقــان چيــز ديگــری بــه بــار نيــاورد. ــتعمار ــركوب و اس ــاهد س ــری ش ــز ديگ ــر چي ــش از ه ــروزه بي امــرد ــتای ط ــام در راس ــه نظ ــتيم. چنانك ــان هس ــر زن ــده ب تحميل شــی و ــادی، فرهنگ ــی، اقتص ــی ـ اجتماع ــای سياس ــان از عرصه ه زنديپلماســی از به كارگيــری هيــچ ترفنــدی امتنــاع نمــی ورزد. حتــی ــه، ــتی آزادان ــل، همزيس ــوزش و تحصي ــح، آم ــفر و تفري ــق س حــان ــز از زن ــی را ني ــادی و عاطف ــتقالل اقتص ــه اس ــن ب ــت يافت دســته، ــی وابس ــپ زن ــی تي ــه تمام ــت ب ــدد اس ــد. درص ــلب می كن ســد بينشــی ــی، تنگ نظــر، فاق ــی فكــری ـ عمل ــد تواناي ــی اراده، فاق بــی كــه ــه روش هاي ــا توســل ب ــه و مســتقل را شــكل دهــد. ب آزاداندر عصــر تاريكی)قــرون وســطي( هــم بــه كار گرفتــه نمی شــدند،

تداوم مبارزه جهت برساخت ملت دموکراتیك، نه گفتن به نسل ُکشی زنان و اعدام در ایران

‌‌‌‌‌‌‌‌اويندار‌آرارات

ان تيوآ ر.لت سال هفتم، دوره دوم، ديماه 92، شماره 39

19

خواهــان ايجــاد فضايــی ماالمــال از رعــب و وحشــت بــرای زنــان ــت ــت خدم ــدود و جه ــه مح ــوب خان ــان را در چارچ ــت. زن اســه زن ــه ی توليدمثــل ب ــه ماننــد كارخان ــه مــرد آمــاده می ســازد. ب بنگريســته و در راســتای جلوگيــری از فروپاشــی نهــاد »خانواده يــي ــردد. ــل می گ ــن متوس ــای نوي ــه طرح ريزی ه ــش ب ــی« خوي دولتزنانــی كــه بخواهنــد از ايــن محــدوده خــارج گردنــد و بــا ديــدی ــز ــد ني ــه بنگرن ــش در جامع ــش خوي ــی و نق ــه زندگ ــر ب متفاوت تبــا انــگ و برچســب هايی مواجــه گشــته و محكــوم بــه اشــد مجــازات می گردنــد. الزم بــه ذكــر اســت كــه مجازات هــاي ــن ــدان از چني ــكنجه و زن ــار ، ش ــدام، سنگس ــون اع ــانی چ غيرانســد. در ســده ي21 كــه ســطح آگاهــی ــي سرچشــمه می گيرن ذهنيتزنــان و جوامــع نســبت بــه حــق و حقــوق طبيعــی خويــش ارتقــاي ــاركت ــودن مش ــدود نم ــوع و مح ــت ممن ــه اس ــم گيری يافت چشــی ــل در بعض ــق تحصي ــلب ح ــف، س ــای مختل ــان در عرصه ه زن

از رشــته های درســی، اجرايــی كــردن ــيتی ــك جنس ــهميه بندی و تفكي ــرح س طدر دانشــگاه ها، ســلب حــق اشــتغال بــرای زنــان غيــر متاهــل و محــدود نمــودن حــق ــان در كشــور ــرای زن ــه ب مســافرت آزادانــرد ــور م ــدون حض ــور ب ــارج از كش و خمی باشــند. قبــول قابــل غيــر مــواردی يكــی ديگــر از مــواردی كــه موجــب ــان از ــا زن ــار م ــرت و انزج ــری نف اوج گيــران می گــردد، روا ــر اي ــت حاكــم ب ذهنيــده ی ــا فرزندخوان ــدر ب ــردن ازدواج پ كهيــچ در كــه اســت خويــش دختــر كجــای دنيــا نمونــه ي چنيــن كاري بــه چشــم نمی خــورد. همــه ی ايــن مــوارد هســتند نظام منــدي نسل ُكشــی بيانگــر ــالمی ــوری اس ــط جمه ــه توس ــه روزان كايــران عليــه زنــان گســترش و تعميــق می يابــد. نتايجــی كــه از ايــن وضعيــت بــه ــت ــان دهنده ی حاكمي ــد نش ــت می آي دسبی چــون و چــرای ذهنيتــی زن ســتيز و

ــر ــه ه ــی ك ــان ذهنيت ــت. هم ــران اس ــع اي ــر جوام ــتيز ب جامعه سروز بــا تزويــری تازه تــر در صــدد تحميــل خويــش بــه خلــق ــل دو ــه از ذهنيتــی كــه شــهادت يــك مــرد را مقاب ــد. البت برمی آيــد، انتظــار و ــراث زن را نصــف مــرد تعييــن می كن ــه و مي زن و ديــا و ــن برخورده ــت. اي ــوان داش ــم نمی ت ــن ه ــتر از اي ــی بيش توقعــول ــل قب ــه قاب ــه هيچ وج ــام ب ــك نظ ــر دموكراتي ــای غي رويكرده

ــت. ــا گذش ــار آنه ــی از كن ــه راحت ــوان ب ــوده و نمی ت نبــرد، ــف م ــه ي دوم، نص ــهروند درج ــت، زن ش ــن ذهني ــر اي از نظــروي ــی، ني ــته ی طبيع ــاز و خواس ــه ني ــد هرگون ــس دوم، فاق جنشــرط و بی قيــد خدمــت كاري و مــرد ضميمــه ی مخــرب، می باشــد. اگــر در برخــی از پســت های دولتــی هــم حضــور داشــته باشــد، قــادر نيســت از نقــش يــك خدمــت كار فراتــر رود.

ــا ــن می كنند.ب ــرای وی تعيي ــردان حاكــم ب ــن نقشی ســت كــه م ايــاف و ــای عف ــران، خانه ه ــيج خواه ــون بس ــی چ ــيس نهادهاي تاسكميته هــای ديگــر وابســته بــه دولــت، چنيــن نقشــی را بــرای زنــان

ترســيم می كننــد.ــد ــه ای فاق ــاختن جامع ــدد س ــود درص ــن رويكــرد خ ــا اي ــم ب رژيســازماندهی، اراده ی آزاد و سياســی، تســليميت پذير، ترســو و فاقــد هوشــياری و بيــداری الزم می باشــد. ايــن در حالی ســت ــه در ــی ك ــای مختلف ــت و خلق ه ــال مل ــم در قب ــم حاك ــه رژي كــوردی ــز دارای برخ ــد ني ــی می كنن ــرزمين زندگ ــن س ــه ی اي پهنغيــر خلق هــای حيــث ايــن از اســت. تبعيض آميــز كامــال ــان هــم در ــده ای می باشــند. زن ــز دچــار مشــكالت عدي ــارس ني فــی ــديد و عميق ــيب های ش ــران و آس ــار خس ــمكش دچ ــن كش ايو قدرت گــرا ذهنيــت توســط بــار چنديــن زيــرا می شــوند. ــه خاطــر ــار ب ــد؛ يــك ب عوامــل آن تحــت اســتثمار قــرار می گيرنــر ــل غي ــه دلي ــار ب ــر ب ــودن و دگ زن بــر ــه خاط ــار ب ــوم ب ــودن و س ــارس ب فو فشــار البتــه بــودن. شــيعه غيــر ســركوبی كــه از ســوی دولــت متوجــه مراتــب بــه می شــود، كــورد زنــان ــن ــد. اي ــترده تر می باش ــديد تر و گس شــان ديگــر از ــا نيســت كــه زن ــدان معن بايــن سياســت پليــد مصــون هســتند.تنها زن بــودن كافــي اســت كــه نظــام نــوك حمــالت خــود را بــه ســوی آنان نشــانه رود. بــه قتــل رســاندن زنانــی چــون آقاســلطان، نــدا اســكندری، پروانــه ــه ــی، فاطم ــا كل ــری، پريس ــلير خض شزهــرا موســوی، ترانــه سمســارپور، بنی يعقــوب، زهــرا كاظمــی، شــيرين ــود ــر، خ ــزاران زن ديگ ــی و ه علم هولگويــای ذهنيــت قاتلی ســت كــه روزی ــی ـ ــات روح ــب جناي ــار مرتك ــزار ب ه

روانــی و فيزيكــی می گــردد. 2010 ســال در مبارزكــورد زن علم هولــی شــيرين اعــدام ــران. ــالمی اي ــوری اس ــم جمه ــاني رژي ــر پيش ــت ب ــه ی ننگی س لكــدان ــان ها در زن ــه انس ــكنجه علي ــال ش ــتاندن و اعم ــان س ــرا ج زيعملی ســت غيــر انســاني، هنــوز هــم صدهــا انســان ديگــر در ــد. واقعيــت ايــن ــران محبوس ان زندان هــای جمهــوری اســالمی اياســت كــه بيشــترزندانيان اعدامــي بــه دليــل فكــر و انديشــه ی آزاد و مخالفت شــان بــا رژيــم متحمــل چنيــن مجازاتــی شــده اند. زنانــی چــون زينــب جالليــان، بهــاره هدايــت و صدهــا زن ديگــر بــا عقايــد و فكرهــای مختلــف بــه جــرم »متفــاوت« بــودن محكــوم

ــدان هســتند. ــه تحمــل زن ببنابرايــن از هــر لحــاظ بايســتی زنــان خاورميانــه ای جهــت بــه پايــان رســاندن ايــن تــراژدی و تغييــر در موقعيــت ناخوشــايند خــود

بايــد زنــان همــه ی

بــر ايــن امــر واقــف

»بــا كــه باشــند

ارتقــا و گفتــن نــه

ــی ــه ذهنيت ــارزه علي مب

نسل كشــي كــه

را اعــدام و زنــان

راه می كنــد، اعمــال

نمــودن دموكراتيــزه

را ايــران آزادی و

ــد كــرد«. همــوار خواهن

20

ان تيوآ ر.لت

ــت مردســاالر ــل ذهني ــد. در مقاب ــا دهن ــارزه را گســترش و ارتق مبحاكــم بــر خاورميانــه هــر زنــی موظــف بــه تقويــت و حمايــت از نهادهــای مســتقل زنــان می باشــد. بايســتی بــه مبــارزه ای منســجم و

ــور دســت زد. مشــترك عليــه ذهنيــت مزبــت ــان اس ــا زن ــی م ــه ی اساس ــس وظيف ــل از هرك ــك قب ــدون ش بــب ــه و زين ــيرين، پروان ــون ش ــی چ ــتاوردهای قهرمانان ــه از دس كاخيــر ســال های در آوريــم. عمــل بــه صيانــت و پاســداری مبــارزان بســياری توســط ذهنيــت دموكراسی ســتيز جمهــوری ــرك، ــورد، ت ــوچ، ك ــق بل ــيدند. خل ــل رس ــه قت ــران ب ــالمی اي اسعــرب و فــارس شــهيدان بســياری در ايــن راه فــدا كردنــد. كســانی چــون فرزادكمانگــر، مهــدی اســالميان، حســين خضــری، ــا ــور، رض ــب اهلل گلپری پ ــمنی، حبي ــيح ياس ــان، فس ــان فتاحي احسمامــدی، شــيركو معارفــی، حســن حكمــت دميــر، علــی حيدريــان، فرهــاد وكيلــی و ده هــا مبــارز بلــوچ وعــرب قربانيــان ايــن ذهنيــت ــه ــی علي ــونت دولت ــكل خش ــن ترين ش ــه خش ــدام ك ــند. اع می باش

انســانيت می باشــد بی هيــچ ابايــی اجــرا مي شــود.عملكردهــای ايــن عليــه را خــود رســای صــدای بايســتی ــا آن را توســط ــارزه ب ــه و مب ــم و راه مقابل ــر كني جامعه ســتيز بلندتــه ــی ك ــت از كمپين ــم. حماي ــه دهي ــر ادام ــی مطلوب ت راهكارهايــرای ــه ب ــام »ن ــت ن ــتان تح ــرق كوردس ــان ش ــرم زن ــط پالتف توســن ــی از اي ــد يك ــده می توان ــاز ش ــدام« آغ ــان و اع ــی زن نسل ُكشروش هــای مدنظــر باشــد. ايــن كمپيــن می توانــد گامــی مهــم در راســتای بی نتيجــه گذاشــتن عملكردهــای نظــام محســوب ــي، ــن و فعاليت هاي ــن كمپي ــت از چني ــاركت و حماي ــردد. مش گــت ــه تح ــود ك ــارزی می ش ــان مب ــه ی زن ــت روحي ــب تقوي موجــد ــد. همچنيــن می توان ــه ســر می برن ــارزه ب ســخت ترين شــرايط مبــی ــان تلق ــوق زن ــاق حق ــه احق ــيدن ب ــت رس ــده جه ــی ارزن گامگــردد. در نقطــه ای كــه درصددنــد صــدای مــا را خامــوش كننــد، ــن ــد بهتري ــر دادن، می توان ــر س ــی بلندت ــا صداي ــاد آزادی را ب فريو معقول تريــن ترجيــح محســوب شــود. نظــام بــا توســل بــه روش هــای خاصــی امــكان حضــور زنــان در عرصه هــاي اجتماعــي ــن ــردن اي ــر ك ــرای بي تاثي ــتی ب ــن بايس ــد. بنابراي ــلب مي كن را سسياســت بيــش از هــر زمــان ديگــری در ايــن عرصــه حضــور ــا تأســيس ــن ب ــم. همچني ــاع كني ــی خــود دف ــه و از حــق طبيع يافتــرای ــه و ب ــود پرداخت ــوزش خ ــه آم ــژه ، ب ــه های وي ــاد و مؤسس نهــان ــی و روشــنفكری زن ــن، ســطح آگاه ــه ای نوي برســاخت جامعرا ارتقــا دهيــم. جــای هيــچ ترديــدی نيســت كــه قــدرت و دولــت ــم. جهــت ــه آزادی و رهايــی دســت يابي ــا ب هرگــز نمی خواهــد مــود. ــل می ش ــدی متوس ــر ترفن ــه ه ــز ب ــر ني ــن ام ــق اي ــدم تحق عــی ای آزاد و ــم زندگ ــود قادري ــت خ ــارزه و مقاوم ــا مب ــا، ب ــا م امدموكراتيــك را ســامان بخشــيم. تــا ذهنيــت موجــود، در راســتای تغييــر، گام هــای اساســی برنــدارد مــا هــم نمی توانيــم از آن توقعــی بيــش از ايــن داشــته باشــيم. نظام هــای حاكــم مجبورنــد از ذهنيــت مردســاالر موجــود خويــش گــذار نماينــد. زيــرا بــه هــر صــورت، مــا بــر عملــی نمــودن پــروژه ی برســاخت جامعــه ای دموكراتيــك

ــازی ــه مانع س ــادر ب ــم ق ــی ه ــرو و قدرت ــچ ني ــم. هي و آزاد مصريــا ــای م ــودن برنامه ه ــد نم ــا ُكن ــف ي ــت متوق ــنگ اندازی جه و ســيم ــه باش ــادی ك ــازمان و نه ــر س ــو ه ــا عض ــه ی م ــد. هم نمی باشبايســتی بــه اتحــاد و همبســتگی الزم دســت يابيــم. مــا اگــر ــه ــی ك ــای ضخيم ــت ديواره ــم از پش ــيم می تواني ــدا باش ــك ص يجمهــوری اســالمی ايــران بــرای زنــان تنيــده اســت فريــاد خــود را رســاتر بــه گــوش ســاير زنــان جهــان و نهادهــای مدنــی و حقــوق بشــری برســانيم. بايســتی بــه خاطــر داشــته باشــيم كــه حتــی يــك ــت ــر پيكــره ي ذهني ــه ای ســهمگين ب ــد ضرب ــا می توان »امضــای« مــرای مردســاالر و حاكــم جمهــوری اســالمی ايــران باشــد. پــس بــكا ــا ات ــكار، الزامی ســت كــه ب ــن ســتم و ان ــه اي ــان بخشــيدن ب پايبــر روش هــای مختلــف مبارزاتــی، بــه هر گونــه تــالش و كوششــی بپردازيــم. مبــارزه ی مــا در راســتای تحقــق تغييراتــی بنياديــن ــی ــوری و جزئ ــر ص ــد تغيي ــه چن ــه ب ــرد. چنانك ــورت می پذي صقانــع نشــده و تغييــر ذهنيــت حاكــم و قانــون اساســی مردســاالرانه

ــم. ــرار می دهي ــود ق ــارزات خ را در رأس مبــرای ــه ب ــن »ن ــت از كمپي ــه حماي ــان ب ــه ی زن ــی رود هم ــد م امينسل كشــي زنــان و اعــدام« كــه توســط پالتفــرم زنــان شــرق شــروع حياتــي اي و حســاس برهــه ی چنيــن در كوردســتان ــن ــن كمپي ــی در اي ــر زن ــاركت ه ــت و مش ــد. حماي ــده بپردازن شــه ی ــرای جامع ــادی ب ــای زي ــب موفقيت ه ــت و كس ــب تقوي موجزنــان خواهــد شــد. شــركت هــر زن ايرانــی در ايــن كمپيــن نشــان دهنده ی روحيــه ي مقاومت طلــب و تســليميت ناپذير آنهــا ــا وجــود ــان را ب ــا زن ــد همــه ی م ــن بتوان ــود. اگــر كمپي خواهــد بعقايــد و باورهــای مختلــف و متنــوع بــا همديگــر متحــد كنــد، چــه ــا هــم گام هــای ارزنده تــری در راســتای بســي در آينــده بتوانيــم ب

ــم. ــك برداري ــی آزاد و دموكراتي ــاختن ايران ســتان )YJRK( از ــرق كوردس ــان ش ــه ي زن ــوان اتحادي ــم به عن ــا ه مكمپيــن » نــه بــرای نسل كشــي زنــان و اعــدام« كــه توســط پالتفــرم ــود را ــت خ ــت، حماي ــده اس ــاز ش ــتان آغ ــرق كوردس ــان ش زنــان ــرای زن ــم ب ــن ه ــن كمپي ــه اي ــم ك ــم. اميدواري ــالم می كني اعــرای ــتری ب ــات بيش ــور امكان ــارج از كش ــم خ ــران و ه ــل اي داخهمگرايــي و آگاهي يافتــن از همديگــر را فراهــم نمايــد. همچنيــن موجــب بيشــتر شــدن احســاس مســئوليت و تعهــد بــرای جلوگيــری از صــدور حكــم اعــدام و اعمــال خشــونت عليــه زنــان گــردد. مــا ــه ــب نتيج ــت و كس ــت موفقي ــه جه ــرد ك ــم ك ــعی خواهي ــم س هــه ی ــم. هم ــغ نورزي ــی دري ــه تالش ــن از هيچ گون ــن كمپي ــرای اي بــا نــه گفتــن و ارتقــا ــر ايــن امــر واقــف باشــند كــه »ب ــان بايــد ب زنــال ــدام را اعم ــان و اع ــي زن ــه نسل كش ــی ك ــه ذهنيت ــارزه علي مبهمــوار را ايــران آزادی و نمــودن دموكراتيــزه راه می كنــد،

ــد كــرد«. خواهن

21

اخالق مندی جامعه، پیش شرط ارتقای شعور سیاسی و آزادي ‌‌‌‌‌

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌چراو‌شيار

اخــالق، ســازوكار حفــظ موجوديــت جامعــه و يكــي از پايه هــاي اساســي آن مي باشــد. علــت اساســي ايــن كــه نهادهــاي حقوقــي دولــت زالــووار بــه جامعــه چســبيده اند، ايــن اســت كــه جامعــه را ناتــوان و بي دفــاع نگه دارنــد و آن را جهــت بــه اســتثمار و بندگــي كشــيدن، بــه لقمــه اي آمــاده مبــدل كننــد. اخــالق نقــش صيانــت بافت هــاي تضعيــف مي كنــد. ايفــا را جامعــه هنجارهــاي از اخالقــي جامعــه كــه ســازوكار حفــظ جامعــه مي باشــند، كاركــرد ــاظ ــف از لح ــه اي ضعي ــد. جامع ــل مي كن ــه را مخت ــي جامع دفاعهنجــار، جامعــه اي بي نظــم اســت. در صورتــي كــه اخــالق نظمــي بــه جامعــه نبخشــد، جامعــه آمــاده ي نظم پذيــري از ســوي نيرويــي خارجــي اســت. چنيــن جامعــه اي بــراي هرگونــه مداخلــه و تصــرف مهياســت. جامعــه اي كــه اخــالق در آن ضعيــف گشــته، ــا ــان دارد. ام ــه چوپ ــاز ب ــد و ني ــه درمي آي ــه و رم ــكل گل ــه ش بــدون اخــالق را تجســم كــرد. امــكان دارد ــوان جامعــه اي ب نمي تاخــالق در جامعــه اي تضعيــف شــود امــا از بيــن نخواهــد رفــت.

اخــالق در تمامــی مراحــل توســعه ی خويــش، همــه ی جوانــب و روابــط اجتماعــی و اعمــال و رفتــار انســان ها را در خــود داشــته و بــر نحــوه ی شــكل گيری، تغييــر و تحــول آنهــا تأثيــر می گــذارد. ــخصيت و ــوده و ش ــر ب ــان مؤث ــی انس ــط اجتماع ــی رواب ــر تمام بــراد ــن اف ــط مابي ــراد را شــامل می شــود. رواب ــع و اف ســيرت جوامجامعــه و فــرد بــا جامعــه را تعريــف می نمايــد. لــذا اهميــت ــود ــان ها وج ــرد انس ــرد ف ــی ف ــه و زندگ ــات جامع ــالق در حي اخداشــته و هــر شــخص و انديشــه ای بــرای تأثيرگــذاری مطلــوب يــا نامطلــوب بــر جامعــه بــه فلســفه ی اخــالق جوامــع پرداختــه اســت. هرگونــه عملــي كــه از ســوي فرد يــا گروهــي، چارچــوب اخالقي جامعــه را خدشــه دار كنــد و از ســوي جامعــه عملــي زشــت ــروه ــا گ ــرد ي ــرف ف ــا از ط ــت. ام ــي اس ــود، بي اخالق ــته ش انگاشــي، ــوب اخالق ــا چارچ ــوان ب ــال ناهمخ ــن اعم ــود اي ــعي مي ش ساخــالق و فرهنــگ بخشــي از جامعــه شــود و بــراي قبوالنــدن آن ــری ــي را ام ــن بي اخالق ــد اي ــوان عنصــري فرهنگــي، برآنن ــه عن بــد ــعي دارن ــا س ــات، دولت ه ــتر اوق ــد. در بيش ــي كنن ــادی معرف عــه را ــي جامع ــول اخالق ــدت، اص ــزي بلندم ــك برنامه ري ــي ي طــد. ــه رو نياين ــه روب ــا مقاومــت و خشــم جامع ــا ب ــف كــرده ت ضعيــا ــد ت ــن راه از رســانه ها و مراكــز آموزشــي اســتفاده مي كنن در اياذهــان را فتــح نمــوده و نحــوه ي انديشــيدن جامعــه را جهت دهــي جامعــه حســاس بودن آســتانه ی كــه مي كننــد ســعي كننــد. ــي مواجــه نشــوند. ــا مخالفت ــق ب ــن طري ــا از اي ــد ت را كاهــش دهنيعنــي از طريــق خــود جامعــه، جامعــه را بــه تســليميت درآورده و

ــد. ــالخي اش كنن س

ــاي ــه فرهنگ ه ــان ها ب ــدار انس ــار و پن ــار، گفت ــان رفت ــاوت مي تفنادرســتي وابســته اســت كــه جامعــه، آســتانه ي حســاس بودنش در مقابــل آنهــا كاســته شــده؛ از ايــن رو پذيــراي ايــن رفتــار گشــته ــذرد، در ــراد مي گ ــن اف ــه در ذه ــي آنچ ــن حالت ــت. در چني اســان مي آورنــد و حتــي ميــان ــه زب ــا آنچــه كــه ب بســياري مواقــع، بايــن دو بــا كردارشــان، همخوانــي وجــود نــدارد. ايــن رفتارهــاي ــه ــوان ب ــه ناشــي از فرهنگ هــاي نادرســت اســت كــه مي ت دوگانــم. ــاره اي نمايي ــي اش اش ــوارض اجتماع ــه ع ــي ب ــورت اجمال صــورد ــت در برخ ــه در آن صداق ــه اي ك ــم در جامع ــتي بگويي بايسانســان ها كــم باشــد، خــود بــه خــود دروغ كــه در فرهنــگ ــت ــا و شرارت هاس ــه ي پليدي ه ــمه ي هم ــي سرچش ــن آرياي كهكراهتــش كــم می شــود. در چنيــن جامعــه اي اعتمــاد بــه همديگــر روز بــه روز كاســته مي شــود و صداقــت و روراســتي بــه حداقــل مي رســد. صداقــت نــه تنهــا در روابــط اجتماعــي، بلكــه در ــه اي ــود. در جامع ــته مي ش ــز كاس ــودش ني ــا خ ــرد ب ــورد ف برخــده اي ــم ع ــر ه ــند، اگ ــه مي باش ــرادش بدين گون ــت اف ــه اكثري كصــادق باشــند، بــه علــت بدبينــي اي كــه پديــد آمــده، ديگر كســي ــان اطمينــان نخواهــد كــرد. بنابرايــن، روابــط اجتماعــي در ــه آن ب

ــند. ــت مي باش ــي نخس ــان قربان ــن مي ايتضعيــف روابــط اجتماعــي، بــه معنــاي تقويــت نهادهــاي قانونــي دولتــي مي باشــد. يعنــي بــه جــاي اخــالق و وجــدان، حــرف اول را قانــون مي زنــد. آلبــرت اينشــتين در ايــن بــاره چنيــن مي گويــد: ــه تــرس ــار آدمــي منحصــر ب »نهايــت فرومايگــي اســت اگــر رفتــه ي ــر پاي ــه ب ــي ك ــد«. اخالقيات ــاداش باش ــه پ ــد ب ــا امي ــه ي از تنبيوجــود قانونــي مجازاتگــر و پاداش دهنــده، شــكل گيــرد، اخــالق ــي ــون باتوم ــه همچ ــي ك ــرس قانون ــون از ت ــتند. چ ــتين نيس راســه ــي ب ــادي قلب ــد و اعتق ــل مي كن ــه آن عم ــت ب ــرش هس روي ســون، امــكان دارد امــروز ــا زور قان ــات ب ــدارد. اخالقي آن وجــود نــار ــون، معي ــد. قان ــالم كن ــوع اع ــردا ممن ــادي و ف ــر را ع ــك ام يتشــخيص اخالقــي بــودن يــا نبــودن مي شــود. حــال آنكــه جامعــه، معيــار اخالقي بــودن يــا غيراخالقــي بــودن كــردار يــا رفتــار ــدرت ــاختار ق ــه در س ــناس جاي گرفت ــون و جامعه ش ــت و قان اســي اگــر فــرض ــد. يعن ــري نماين ــاره تصميم گي ــد در اين ب نمي تواننــته ــود داش ــي وج ــتي قانون ــالق بايس ــروي از اخ ــراي پي ــم ب كنيــود، ــی نم ــح زندگ ــك و صحي ــوان ني ــدون آن نمي ت ــد و ب باشاخــالق حالتــي عمل گرايانــه بــراي قوانيــن خشــن دولتــي بــه خــود خواهــد گرفــت. فرجــام چنيــن امــري ايــن خواهــد بــود كــه ــر ــي غي ــد قانون ــته و مي توان ــالق دانس ــن اخ ــون را عي ــه قان جامعاخالقــي را بــه جامعــه قبوالنــده بــدون آنكــه جامعــه در مقابــل آن

22

ان تيوآ ر.لت

ــد. ــان ده ــش نش ــي از خوي عكس العملــاي ــا ويژگي ه ــان ب ــار انس ــري و گفت ــار ظاه ــان رفت ــاوت مي تفشــخصيتي و درونــي اش، ســبب بدبينــي مي شــود. آنچــه كــه ــد، ــان مي آورن ــر زب ــه ب ــه ك ــا آنچ ــذرد ب ــراد مي گ ــن اف در ذهمطابقتــي نــدارد. بــه هميــن دليــل امــكان دارد امــروز حرفــي بزنــد، امــا فــردا زيــر حــرف خــود بزنــد. حتــي در صميمانه تريــن روابــط ــه ــه ك ــن گفت ــود دارد. اي ــك وج ــدان، ش ــن و فرزن ــان والدي ميچشــم راســتم بــه چشــم چپــم اعتمــاد نــدارد ناشــي از ايــن فضــاي ــي ــت امــري معمول ــن جامعــه اي خيان بي اعتمــادي اســت. در چنيدر روابــط شــناخته مي شــود و مــردم در برابــر ايــن قضايــا حســاس نخواهنــد بــود؛ انــگار كــه آب از آب تــكان نخــورده اســت. چنين

ــد. ــاد مي ده ــر ب ــت را ب ــي، صداق خيانتــن ــن و اساســي ترين گام پذيرفت ــي مشــكالت، اولي ــراي چاره ياب بــن ــد. پيش گرفت ــكل دردي را دوا نمي كن ــكار مش ــت و ان آن اســاي ــه ج ــان ها ب ــرژي انس ــه ان ــود ك ــبب مي ش ــكار، س ــه ي ان رويــي ــي فرافكن ــود. يعن ــان ش ــرف الپوشاني ش ــكالت، ص ــل مش حــادي و ــد و خودانتق ــت مي ياب ــه اي اولوي ــرد و جامع ــن ف در اينچنيانتقــاد صحيــح جايــي در آن نــدارد. چنيــن تــوده اي را نمي تــوان ــم ــه رو خواهي ــا روب ــراد تنه ــه اي از اف ــا مجموع ــد و ب ــه نامي جامعشــد. تنهايــي نيــز بــا خــود، افســردگي، خشــونت و ... را مــي آورد. چنيــن فــردي، شــخصي ديگــر را قبــول نمي كنــد و چــون خويــش را تنهــا حــس مي كنــد ديگــران بــراي او بيگانــه و غيرخودي انــد. ــر ــد. اگ ــودش را مي خواه ــل خ ــد مث ــد در ص ــخصي ص ــس ش پــد ــال شــود ســعي مي كن ــي اجتماعــي مبت ــه معضل ــردي ب ــن ف چنيــا كســي چــون خويــش را ــه آن دچــار ســازد ت ــز ب ديگــران را نيبيابــد. البتــه اگــر كســي را نيــز قبــول كنــد نــه بــر اســاس احتــرام ــر خواهــد شــد ــا فرمانب ــع او مي شــود؛ ي ــع و مطي ــل بلكــه تاب متقاب

يــا فرمانــده. در جامعــه ي ايــران كــه در نتيجــه ي سياســت هاي فرهنگــي، بــه زندگــي انگيــزه ي حكومــت، اجتماعــي اقتصــادي، ضعيف تريــن ســطح خويــش رســيده، دولت مــداران دم از نجــات جامعــه ي بشــري مي زننــد و روزانــه بحــث از تمــدن و فرهنــگ بــه ــا ايــن مســائل پيشــرفت ــد. در حالــي كــه جامعــه ب ــان مي آورن مينخواهــد كــرد و نيــاز بــه برداشــتن گام هــای عملــی اســت. كســاني ــت ــان عدال ــا و مجري ــورها و ملت ه ــان كش ــش را ناجي ــه خوي كــان ــخ جامعه ش ــع تل ــر وقاي ــش را ب ــم خوي ــد، چش ــي مي دانن الهنقــش و جامعــه در مشــكل وجــود بــه هيچــگاه بســته اند. ســاختارهاي دولتــي در شــكل گيري ايــن مشــكل ها اعتــراف ــرای رفــع ــا اگــر اعتــراف نماينــد نيــز در عمــل كاری ب ننمــوده يآن نمی كننــد. هــدف از مطــرح نمــودن مشــكالت نيــز آن خواهــد بــود كــه ســطح مقاومــت جامعــه را تضعيــف نماينــد و از گرفتــار شــدن بــه قهــر و خشــم جامعــه بگريزنــد. قبــول كــردن و اقــرار بــه اشــتباهات، گام اول اســت و جامعــه تنهــا بــا ديــدن گام هــای عينــی ــای ــل گام ه ــتی در عم ــن رو بايس ــت؛ از اي ــد پذيرف آن را خواه

تكميلــی بــرای اصــالح كمبودهــا و گــذار از اشــتباهات صــورت ــرد. گي

پيش شــرط اخالق منــدی، شــناخت اخــالق اســت. يادگيــری اخــالق نــه بــرای تئــوری صــرف و دانســتن ويژگی هــای اخالقــی بلكــه بــرای تجهيــز جامعــه بــه تــوان زيســتنی اخالقــی ـ سياســی و ــت، ــت طبيع ــق سرش ــر طب ــی ب ــد. زندگ ــعه ی آزادی می باش توسمحصــول انســان ها، اخــالق می باشــد. زيســت انســانی ترين تجــارب و آموزش هــای اجتماعــی آنهاســت كــه تنهــا بدين شــكل انســان قــادِر بــه تشــخيص خيــر از شــر و نيكــی از بــدی می شــود. ــل ــد و در مقاب ــاال بزنن ــش را ب ــه دســت خوي ــراد جامع بايســتي افــائل، از ــن مس ــل اي ــار ح ــد. انتظ ــتادگي نماين ــكالت ايس ــن مش ايپژوهشــگران و جامعه شناســان دولتــي و حكومتــي نيــز نمی توانــد ــي ــي و فرهنگ ــادي، سياس ــات اقتص ــان تحقيق ــد. آن ــا باش راهگشــه و ــو در آوردن جامع ــه زان ــت ب ــا در جه ــد ام ــورت مي دهن صمشــكل آفريني بــراي آن و ارتقــاي قــدرت دولــت و انســجام

ســازمان هاي دولتــي. ــه در آن ــت ك ــه اي اس ــك، جامع ــرفته و دموكراتي ــه ي پيش جامععلــم بــه اخالقيــات و آســتانه ي حس كــردن آن، و در عيــن حــال ــاال ــطحي ب ــال آن، در س ــب در قب ــتي مناس ــودن سياس ــاذ نم اتخباشــد. بــراي گــذار از ايــن مــوارد نيــاز بــه فراهم نمــودن انگيــزه ي الزم در جامعــه بــراي مبــارزه اســت. يگانــه راه رهايــي از ســقوط اخالقــي جامعــه، احيــای جامعــه اي بــا شــعور سياســي بــاال و اخالق منــد اســت. بايســتي روابــط اجتماعــي را ترميــم نمــود زيــرا روابــط اجتماعــي اســت كــه بــه جامعــه نشــاط و ســرزندگي مــي بخشــد و جامعــه را بــراي اداره ي امــور زندگــي اش رهنمــون ــرد. ــم بگي ــا تصمي ــد و نبايده ــورد باي ــودش در م ــا خ ــازد ت مي ســم ــظ نظ ــه حف ــوم ب ــود، محك ــدرت خ ــداوم ق ــراي ت ــت ب دولــه ــم را ب ــن نظ ــه اي ــت ك ــي اس ــگيري از تفكرات ــود و پيش موجــراي ــي ف ــعور و درك ــش را ش ــت خوي ــاند. دول ــش مي كش چالمــردم معمولــي نشــان داده تــا جامعــه نيــز از نظــم و قانــون دولتــي ــه اراده و آزادي اش را ــد ك ــه آن بيانديش ــه ب ــد، بي آنك ــاع كن دفــون قدرت محــور و ســركوب گر نمــوده ــن نظــم و قان طعمــه ي اياســت. ايــن وظيفــه ي خــرد جامعــه و ســازمان هاي اجتماعــي اســت كــه ايــن تناقــض را بازگــو و آشــكار ســازند تــا در ميــان جامعــه خودآگاهــي و اعتمــاد را ارتقــا دهنــد. صداقــت در پنــدار، گفتــار و كــردار و همخوانــی آن هــا، يگانــه راه ايجــاد اعتمــاد در جامعــه اســت. افــرادی كــه بــه همديگــر اعتمــاد داشــته باشــند می تواننــد جامعــه ای ســامان مند تشــكيل دهنــد كــه هــر كــس حتــی دولــت و قــدرت نيــز مجبــور بــه قبــول اراده و خواســت آنهــا باشــد. نقــد ــج ــي و تروي ــاي اجتماع ــي زمينه ه ــت در تمام ــت هاي دول سياسيــك رويكــرد عملــي در حــل مســائل و هم گرايــي و اتحــاد ــه اقدامــات ــه رغــم تفاوت هاشــان ـ از جمل ــان آحــاد جامعــه ـ ب مياساســي در ايجــاد يــك جنبــش دموكراتيــك عظيــم اجتماعــي و

ــي و سياســي اســت. جامعــه اي اخالق

23

بــا تشــكيل نظــام سلســله مراتب)هيرارشــی(، حاكمــان بــا اعمــال قوانيــن كنتــرل و مجــازات بــه ايجــاد ســازوكاری روی آوردنــد كــه از طريــق آن انســان ها و بافت هــای اجتماعــی را ملــزم ــی ــد و قوانين ــاختند؛ قواع ــن س ــد و قواني ــری از قواع ــه فرمانب بمجازات هــا ايــن بودنــد. ســاخته را آن هــا خودشــان كــه ــش كشــيده شــدن، ــه آت ــر، ب شــامل اعــدام، نوشــيدن جــام زهو بعدهــا زندانی شــدن و شــكنجه می شــد. اكثــر مجازات هــا را نيــز در مــال عــام و در جلــوي چشــمان افــراد جامعــه بــه اجــرا ــازات ــز مج ــن ني ــن قواني ــل از اي ــك قب ــدون ش ــد. ب درمی آورنــه آن ــای جامع ــا و معياره ــا ارزش ه ــت ام ــود داش ــرم وج و جرا تعريــف می نمــود. امــا امــروزه، دولــت و قــدرت جــرم

در و كــرده تعريــف را راســتاي تاديــب جامعــه آن طبــق مي نمايــد. اجــرا را ســلطه، و قــدرت نگــرش گونــه ای بــه كــه مــواردی بــه موازيــن دولــت تجــاوز ــد جــرم شــناخته مي شــود. كنابــزاری دولتــی، مجــازات و قــدرت دســت در اســت ســلطه بــرای ايجــاد فضــای ميــان در و وحشــت رعــب نيروهــای تمامــی و جامعــه اعمــال در ســلطه ناپذير. مجــازات، حــق حيــات آزاد ــا ــازند ي ــی می س ــان را نف انسجــان او را می گيرنــد تــا بــه مشــكل خودشــان گفتــه ی جامعــه حــل گــردد؛ حــال ــات ــن اقدام ــی اي ــه تمام آنكدر راســتای حفــظ موجوديــت قــدرت و دولــت اســت و هيچ بــا حفــظ جامعــه رابطــه ای نــام بــه قدرت هــا، نــدارد.

جوامــع، زندگــی آزاد انســان ها را قربانــی حفــظ منافــع خويــش ــران ديده و ــراد خس ــت از اف ــه نياب ــا ب ــت، گوي ــد. دول می نماينجامعــه، از فــرد مجــرم انتقــام گرفتــه و او را مجــازات می نمايــد. ــراد ــش را از اف ــام خوي ــن انتق ــن عناوي ــت اي ــل، تح ــا در اص اممبــارز و آزاد جامعــه می گيــرد كــه زيــر يــوغ قــدرت و دولــت

نمی رونــد. جمهــوری اســالمی، كشــوری اســت كــه تاكنــون بــه جــای حــل مشــكالت و احتــرام بــه عقايــد، در فكــر حــذف آن هــا برآمــده اســت. هرچنــد كــه در مقاطعــی بحــث از تغييراتــی در اين راســتا صــورت گرفتــه، امــا در عرصــه ی عمــل شــاهد تغييــر نبوده ايــم و يــا ايــن تغييــر حركتــی بســيار ُكنــد و نامحســوس داشــته اســت. ــار ــه آم ــت ك ــورهايی اس ــی از كش ــران يك ــل اي ــن دلي ــه همي ببيشــترين زندانيــان سياســی را داراســت. در ايــران در صــد ســال ــت ــی در دس ــف جامع ــی تعري ــی سياس ــاره ی زندان ــر، درب اخيــون اساســی جمهــوری اســالمی نيســت؛ تنهــا در اصــل 168 قانــی ــی و مطبوعات ــم سياس ــه جراي ــيدگی ب ــه »رس ــده ك ــه ش گفتعلنــی اســت و بــا حضــور هيــات منصفــه صــورت دادگســتری محاكــم در شــرايط انتخــاب، نحــوه ی می گيــرد. و اختيــارات هيــات منصفــه و تعريــف اســاس بــر قانــون را سياســی جــرم ــد«. جــرم موازيــن اســالمی معيــن می كنــا ــده ام ــی ش ــون اساس ــی، وارد قان سياســته ــه نگش ــخصی از آن ارائ ــف مش تعريــالمی از ــوری اس ــئوالن جمه ــت. مس اسآغــاز تاكنــون، وجــود زندانيــان سياســی ــوری ــای جمه ــی را در زندان ه و عقيدتــد كــه ــكار كــرده و می گوين اســالمی انايــن افــراد اقــدام بــه بــر هــم زدن امنيــت ملــی نموده انــد. جــرم عليــه امنيــت ملــی نيــز هــر عملــی را كــه بــه چارچــوب ــول و ــی، اص ــع مل ــی، مناف ــون اساس قاناهــداف مســئولين بــاالی حكومتــی ضربه ــون در ــن قان ــود. اي ــامل می ش ــد، ش بزنــران ــع اي ــا و جوام ــع ملت ه ــا مناف كل بــل ــن دلي ــه همي ــدارد. ب ــی ن ــچ مطابقت هيــي ــان سياس ــن زنداني ــوق و قواني ــز حق نيــی ــی امنيت ــف زندان ــدارد. تعري ــود ن وجنيــز بــا اســالم قدرت مــدار درآميختــه شــده و تحــت عناوينــي همچــون مفســد فــي االرض، محــارب، منافــق و مرتــد از آن هــا نــام مي برنــد. بــا ايــن عناويــن مبارزيــن

ــپارند. ــه ي دار مي س ــه چوب ــي را ب سياســكنجه را در ــی، ش ــی قضاي ــپاهي و حت ــي، س ــوران اطالعات مأم

زندان، صحنه ی مبارزه برای کسب آزادی ‌‌‌‌‌

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سيروان‌آريو‌ليالخ

نظام قضايی ايران، درمانده

و ناتوان از درهم شكستن مقاومت زندانيان سياسی،

آنان را به طناب دار می آويزد و اين زندانيان نيز

قهرمانانه و با احيای شعار »مقاومت، زندگي است« به شهادت می رسند. زندان

در جنبش های آزادی خواهی

خلق های ايران به ويژه خلق

كورد، به مركز مبارزه مبدل

شده و در اين راستا در شرق

كوردستان زندانيان سياسي جنبش آزادی خواهی خلق

كورد، به نمود زندگي راستين،

شرافت مندانه و آزادانه مبدل شده اند.

24

ان تيوآ ر.لت

ــكل آن در ــونت آميزترين ش ــه خش ــي ب ــل دادرس ــي مراح تمامــن ــد. اي ــه كار مي برن ــراف ب ــن اعت ــراي گرفت ــان ب ــر متهم برابكار نــه تنهــا در بازداشــتگاه ها حتــي در اداره ي زندان هــا و ــی ــوران قضاي ــود. مأم ــال مي ش ــي اعم ــتقيم قاض ــتور مس ــا دس بو شــكنجه گران، حتــي از كشــتن زندانيــان خــود واهمــه اي ــد ــون در فراين ــا چ ــوند ام ــل مي ش ــب قت ــه مرتك ــد؛ گرچ ندارنــدام ــي را اق ــل زندان ــرد، قت ــكل نمي گي ــده اي ش ــي پرون قضايمــواد بي رويــه ي مصــرف يــا و مريضــي خودكشــي، بــه مخــدر از ســوي فــرد قلمــداد می نماينــد. زندانيــان به ويــژه زندانيــان سياســي از همــان ابتــداي انقــالب مــورد شــكنجه ــد ــرا از دي ــد. زي ــرار گرفتن ــي ق ــي ـ روان ــي و آزار روح فيزيكــه ای در ــا جامع ــخصی ي ــه ش ــود ك ــی نب ــداران پذيرفتن قدرت مــال ــه در م ــا چ ــتد. مجازات ه ــا بايس ــي آن ه ــدرت الوه ــر ق برابعــام و چــه در شــكنجه گاه هاي مخفــي، از طريــق مأمــوران شــكنجه گر آموزش ديــده اعمــال مي گردنــد. هــدف نهايــي آن هــا، دست برداشــتن زندانــي از اعتقــاد خويــش و انجــام توبــه و ندامــت بــراي بازگشــت بــه نظــام جمهــوري اســالمي و قبــول ــام ــئوالن نظ ــت. مس ــر اس ــری تغييرناپذي ــون تقدي ــدرت همچ قبــه قــول خودشــان مي خواهنــد بدين گونــه روح هــا و دل هــا ــز ــام ني ــال ع ــازات در م ــراي مج ــدام و اج ــد. اع ــخير كنن را تســن ــا اي ــرد. ام ــورت مي گي ــي ص ــت اجتماع ــاد اطاع ــراي ايج باقدامــات بــدون شــك نــه تنهــا ســبب تــرس مــردم از حكومــت نمي شــود، بلكــه ســبب مي شــود كســاني كــه از شــكنجه جــان ســالم بــه در برده انــد و همچنيــن بازمانــدگان آنــان و در نهايــت كل جامعــه، ســرانجام از حاكمــان فاصلــه گرفتــه و خــط مشــی

ــد. ــه كنن ــت را پيش مقاومتــوان اســتقامت و پايــداري مبــارز زندانــی در برابر دشــواري هاي ــن دادن ــا ت ــدن خــط مشــی مقاومــت و ي ــراي برگزي شــكنجه بــان ــه مي ــت را ب ــادت و خيان ــده ی رش ــت، پدي ــرار و ندام ــه اق بــه ــی ب ــرد زندان ــتقامت، ف ــدن اس ــورت برگزي ــی آورد. در ص مقهرمــان خلــق مبــدل مي شــود. در پــس ايــن قهرمانــي، آگاهــي و شــناختي وجــود دارد كــه در افــراد خائــن ضعيــف بــوده و يــا ــن ــد. از همي ــي ادراك نكرده ان ــه تمام ــده و آن را ب ــكلي مان شــارزان، ــر مب روســت كــه حكومــت جمهــوري اســالمي در برابــا ســاختگي را صــورت مي دهــد ــاري و ي ــراف اجب راهــكار اعتتــا روحيــه ي هــزاران و يــا ميليون هــا هم فكــر پرشــور او را ــان، ــی و زندانبان ــئوالن قضاي ــد مس ــزد. از دي ــرو بري ــبه ف يك شزنــدان عرصــه ای اســت بــرای نابــود كــردن روحيــه ی انقالبــی و مبــارزه در ســطح جامعــه. بــا تــالش بــرای درهــم شكســتن روح ــخصيت ــت و ش ــد روح مقاوم ــی، می خواهن ــخصيت زندان و ش

ــه بردگــی بكشــانند. جامعــه را بــق ــا، تعل ــم باوره ــران به رغ ــي خواه اي ــع دموكراس ــي جوام تمامــراي آزادي ــي، ب ــار اجتماع ــات و اقش ــيت و طبق ــی، جنس اتنيكانديشــه و بيــان و عملي نمــودن آن مبــارزه مي كننــد. هــدف

ــا ــت. ام ــي اس ــل آزادي خواه ــن مي ــز همي ــان ني ــتي انس از هســن ــوق و قواني ــام حق ــت ن ــدرت، تح ــاي ق ــا و نهاده حكومت هــه فكــر و انديشــه اي را محكــوم و ايجــاد نظــام قضايــي، هرگونــن تحــت ــن قواني ــي نمــودن آن. اي ــه عمل ــد چــه رســد ب مي كننــه مذهــب و ديــن ــد امــا علي ــام مذهــب و ديــن شــكل گرفته ان نمي باشــند. تعريفــي كــه حاكمــان نظــام قضايــی ايــران از آزادي ارايــه مي دهنــد تســليميت كامــل بــه مذهــب شــيعه اســت، البتــه ــي ــام قضاي ــان نظ ــه و حاكم ــدرت در آميخت ــا ق ــه ب ــيعه اي ك شــت ــد. دول ــه مي خوانن ــوق اراده ی جامع ــش را ماف اراده ي خويجمهــوري اســالمي در ايــن راســتا در ســال 1367 دســت بــه يك كشــتار جمعــي بــزرگ زد. ايــن رونــد بی وقفــه ای اســت كــه در جمهــوري اســالمي بــه يــك ســنت مبــدل شــده و تــا كنــون نيــز

ــه دارد. ادامو اعتــراف علنــي ايــران، زنــدان در بازجويــی و در رونــد اقــرار شــامل دو بخــش ندامــت سياســي و ندامــت عقيدتــي ــل شــكنجه، كســب اطالعــات و ديگــري اســت. يكــي از داليــران ــا در اي ــت. ام ــان اس ــت در محكوم ــب و وحش ــاد رع ايجبيشــتر بــه توبه هــاي عقيدتــي پرداختــه و تمــام تالش هــا در عقايــدش از مبــارز دســت كــه اســت ايــن شــكنجه گاه ها بــردارد و حتــي بــه شــكل ظاهــري هــم كــه شــده عقايــد نظــام را بپذيــرد. بــراي ايــن كار حاضرنــد دســت بــه هــر كاری بزننــد. ــا انجــام شــكنجه، ــه اختــالل ديگــرآزاري ، ب ــان مبتــال ب بازجويمــورد در توبه هــا مي كننــد. ارضــا را خويــش هوس هــاي ــي ــود. بعض ــرا نمي ش ــان اج ــورت يكس ــه ص ــان ب ــي زنداني تمامــئوالن ــانده و مس ــئوالن را هراس ــتر مس ــا بيش ــراد و جنبش ه از افــكنجه گران ــا ش ــتقيمي ب ــه ي مس ــه رابط ــي ك ــي حكومت روحانــه ــي ب ــا زندان ــد ت ــه مي كنن ــد، عــذاب را بيشــتر و بدون وقف دارنــيماني ــار پش ــرار و اظه ــا اق ــد و ب ــن در ده ــا ت ــته ي آن ه خواسخويــش را از عــذاب خالصــي بخشــد. مســئوالن قضايــی و ــدازه اي ــه ان ــكنجه را ب ــرس از ش ــاي ت ــران، فض ــای اي زندان هــدام ــش از اق ــه شــكنجه بي ــد ب ــد كــه تهدي ــه پراكنده ان در جامعبــه شــكنجه جــواب مي دهــد. يكــي از داليــل پخــش شــگردها ــت. ــت اس ــرس و وحش ــاي ت ــاد فض ــز، ايج ــكنجه ني ــواع ش و انــاي ــورت برنامه ه ــه ص ــه ب ــان ن ــران از زنداني ــز در اي ــا ني اقرارهمطبوعاتــي و مناظــره ي تلويزيونــي بلكــه بــه صــورت مصاحبه هــا ــي ــاي تلويزيون ــده در كانال ه ــي ضبط ش ــاي ويدئوي و گفتگوهپشــيمان را مبــارز مي كننــد ســعي مي شــوند. ارائــه ايــران ــوی ــايش از س ــب بخش ــي، طل ــت زندان ــراز ندام ــا اب ــد؛ ب كننــان ــنده نش ــی را بخش ــئوالن حكومت ــاخته و مس ــته س او را برجســد كــه دولت شــان راه رســتگاري و زندگــي ــد؛ نشــان بدهن دهنــان ــه آن ــت ب ــه حاكمي ــي ك ــد؛ گوي ــان مي ده ــه آن ــاره را ب دوبــان را از كوردلــي رهانيــده ــا بهتــر ببيننــد و آن نــوري بخشــيده تــه ــته و ب ــيدن واداش ــه انديش ــاره ب ــادم را دوب ــان ن ــت؛ زنداني اسجامعــه بازگردانــده اســت. زنداني هــا بايــد بگوينــد كــه بــه ــا ــته ايم؛ ام ــرف گش ــده و منح ــال ش ــد، اغف ــت كرده ان ــا خيان م

ان تيوآ ر.لت سال هفتم، دوره دوم، ديماه 92، شماره 39

25

ــراد را ــن اف ــد اي ــي مي خوانن ــان را منج ــه آن ــي ك ــوران قاتل مأماكثــر رهانيده انــد. عــذاب دوزخ و انديشــه هاي شــيطاني از ــان و در كل ــان و زن ــال جوان ــرم اغف ــه ج ــی، ب ــان سياس مجرمــا از ــن دني ــرزش در اي ــب آم ــا طل ــه محاكمــه مي شــوند. ب جامعحكومــت و مســئوالن قضايــی جمهــوری اســالمی، روحشــان را از عــذاب در آن دنيــا نجــات داده، پــس هــر مجازاتــي را روا و حــق خــود مي داننــد. در آخــر نيــز بايســتي از صاحبــان قــدرت ســتايش نماينــد. مجــازات را خواســتي عمومــي و مقاومتــي اجتماعــي جلــوه داده و مأمــوران شــكنجه گر را مســئوالن عفــو و بخشــايش نشــان می دهنــد. همچنيــن بايســتي خويــش و ديگــر ــد. خــود ــر نماين ــده و تحقي ــارزان را فاســد و بي اخــالق خوان مبــگِل ــرف و ان ــن، منح ــر، خائ ــكار، توطئه گ ــكار، خراب را جنايتــای ــه ارزش ه ــوم ب ــور، هج ــن ام ــدف از اي ــد. ه ــه بنامن جامعــي ــه ي مبارزات ــف روحي ــي، تضعي ــرخوردگي مل ــي، س مبارزاتاين چنيــن بــه دادن تــن اســت. غيرسياســي كردن جامعــه و عملــی از ســوي زندانــي، خودكشــي اســت. در ايــن رويــه ــا، ــا، مزدوره ــان، خبرچين ه ــي، ناروزن ــت كاران اصل ــز خيان نيآدم فروش هــا را نيــز مي ســتايند. همچنيــن اقراركننــدگان را كــه ــراي نجــات جــان خــود ــه نمــود، ب ــراد اضاف ــه ايــن اف بايســتي بــردن ــوال ب ــر س ــئله و زي ــن مس ــد و همي ــو مي دهن ــران را ل ديگمبــارزه ســبب انزجــار جامعــه از آن هــا مي شــود. اعترافاتــي كــه ــالق ــي اخ ــتگاري، آزادي و بازياب ــت، رس ــراز حقيق آن را هم طــار، خشــونت و قــدرت ــد و شــكنجه، اجب ــام مي برن و وجــدان ن

را منكــر مي شــوند. سركـــوب هايي بــا كــورد خلــق اســالمي، جمهــوري در چندجانبــه مواجــه اســت. ايــن رويكــرد، محــدود بــه جمهــوری اســالمی نبــوده و در تاريــخ معاصــر بــا چنيــن سياســتی روبــه رو ــل ــراي ني ــن دوران ب ــام اي ــق در تم ــن خل ــا اي ــت. ام ــده اس شدو در اســت. داده ادامــه مبــارزه بــه برابــري و آزادي بــه ــيانه ي ــدرت وحش ــد ق ــكل جدي ــر ش ــز در براب ــر ني ــده ي اخي ســوده ــی نم ــت بی همتاي ــت، مقاوم ــت ـ مل ــی دول ــي يعن ملي گراياســت. در تاريــخ بيــش از ســه دهــه ي اخيــر نمونه هــاي بســياري از جنايــات نظــام قضايــی ايــران را در قبــال خلــق كــورد و ديگــر خلق هــاي آزادي خــواه ايــران ـ كــه همه وهمــه جهــت مســكوت گردانيــدن نــداي آزادي خواهــي و دموكراســي طلبانه ي آنهــا بــوده ـ ســراغ داريــم. نظــام قضايــی ايــران، درمانــده و ناتــوان از ــاب ــه طن ــان را ب ــی، آن ــان سياس ــت زنداني ــتن مقاوم درهم شكسدار می آويــزد و ايــن زندانيــان نيــز قهرمانانــه و بــا احيــای شــعار ــدان در ــند. زن ــهادت می رس ــه ش ــت« ب ــي اس ــت، زندگ »مقاومبه ويــژه خلــق ايــران جنبش هــای آزادی خواهــی خلق هــای كــورد، بــه مركــز مبــارزه مبــدل شــده و در ايــن راســتا در شــرق كوردســتان زندانيــان سياســي جنبــش آزادی خواهــی خلــق ــه ــرافت مندانه و آزادان ــتين، ش ــي راس ــود زندگ ــه نم ــورد، ب ك

مبــدل شــده اند. فــرد مبــارز بــه علــت اينكــه جهانــی وجــود نداشــته كــه بتوانــد

ــراز ــه اب ــورت آزادان ــه ص ــش را ب ــت خوي ــت و هوي موجوديــس ــده اســت. پ ــارزه را برگزي دارد، خــط مشــی مقاومــت و مبــا بردگــی ــرای او يــك ميــدان نبــرد ب هــر صحنــه ی مبارزاتــی بو تســليميت اســت. او در خــارج از زنــدان نيــز خويــش را آزاد نديــده و در پــي متحقق نمــودن آزادی برآمــده اســت. او بــا ارتقــای مبــارزه ی خويــش آزاد اســت و مبــارزه ی او زمــان ــد ــدان باش ــل زن ــه در داخ ــناند. چ ــی را نمی ش ــكان خاص و مــيدن ــارزه اش در راه رس ــطح مب ــر، س ــای ديگ ــر ج ــه در ه و چــد. ــخصيتی آزاد می آفرين ــك، از او ش ــه ای دموكراتي ــه جامع بــوان ــه، می ت ــارزه ای بی وقف ــا مب ــا ب ــتين، تنه ــارز راس ــد مب از ديآزادانــه زيســت. شــرط مكانــی تعيين كننــده نيســت بلكــه ســطح ــودن فــرد را مشــخص می ســازد. ــارز، مســير آزاد ب ــارزه ی مب مبــدان، ــت در زن ــرا مقاوم ــزد، زي ــدان نمی گري ــل زن وی از تحماوج حيــات انقالبــی اســت. حتــی از ديــد مبــارز زنــدان بــه ــش وظايفــش ــوان خوي ــام ت ــا تم ــدل می شــود كــه ب ــی مب مكانرا در مقابــل تحقق بخشــيدن آزادی جامعــه اش ادا می كنــد و ــر ــه ی رهب ــه گفت ــی آورد. ب ــای م ــه ج ــارزه را ب ــات مب ضروريآپــو: » هركجــا حياتــي فاقــد آزادي جريــان داشــته باشــد، آنجــا

ــك اســت!« ــدان تاري ــك زن هميشــه يتحمــل زنــدان در راه رســيدن بــه آزادی تــا بــه ســر حــد شــهادت، شــهامتی را در ميــان خلق هــای ايــران پديــد آورد كــه در راه مبــارزه بــرای كســب آزادی گام بردارنــد. فريــاد مقاومت زندانيــان، هيجــان و نيــروی يــك جامعــه ي دموكراتيــك را می آفرينــد كــه ديگــر نفــی و نابــودی را نمی پذيــرد و بــر اتحــاد و زندگــی آزاد اصــرار مــی ورزد. زنــدان عرصــه ی ــان ــر كدام ش ــه ه ــت ك ــی اس ــی قهرمانان ــان تمام ــی مي هم گرايمنتصــب بــه تنوعــات ملــی يــا مذهبــی و دينــی هســتند. مقاومــت زندانيــان در زنــدان، روح اتحــاد و هم پيمانــی بــرای انجــام ــرای ــان ب ــارزه ی بی ام ــتين و مب ــب آزادی راس ــا كس ــارزه ت مبــت. ــوده اس ــت نم ــه را تقوي ــن جامع ــوق بنيادي ــه حق ــيدن ب رس

زندانيــان وجــود انــكار بــا اســالمی، جمهــوری مســئوالن ــران و ــای اي ــالت خلق ه ــل معض ــد دم از ح ــی، نمی توانن سياسمســئله ی آزادی و دموكراســی بزننــد. بی شــك سياســت های نادرســت جمهــوری اســالمی در برخــورد بــا تنوعــات و رد ــن ــش گرفت ــه در پي ــور ب ــرد را مجب ــه ف ــت ك ــان اس ــد آن عقايــا چنيــن معضلــی حــل نشــود ــد. ت ــه آزادی می نماي ــا ب ــارزه ت مبمبــارزه و خــط مشــی مقاومــت و پيــروزی ادامــه خواهــد يافــت. فرافكنــی مســائل بــه ديگــران و عــدم قبــول ســهم سياســت های ــف ــد. تعري ــر، دردی را دوا نمی كن ــن ام ــام در اي ــت نظ نادرســا ــه، تنه ــالت جامع ــودن معض ــه كن نم ــی و ريش ــی سياس زندانــرای ــئله ب ــن مس ــكار اي ــد و ان ــئله می باش ــن مس ــذار از اي راه گــل بازگشــت منجــر ــر قاب ــه بحران هــای غي جمهــوری اســالمی ب

خواهــد شــد.

26

ان تيوآ ر.لت

رێوەبــەری وەك گرینــگ یەكجــار بابەتێكــی بــە ســەبارەت كۆمەڵــگا، بــەر لــە هــەر شــتێك پێویســت دەكا كــە ئاگاداریێكــی باشــمان هەبــێ لــە شــێوازی پێكهاتــەی كۆمەڵــگا و ئامانجەكانــی پێكهێنانــی ئــەو كۆمەڵگایــە. هەروەهــا تێگەیشــتن لــە رێوەبــەری ــی ــە ئامانج ــەدام ك ــەو بڕوای ــتە. ل ــدا پێویس ــتێكی قووڵ ــە ئاس لســەرەكی لــە پێكهێنانــی هــەر كۆمەڵگایــەك وەدەســتهێنانی نــرخ و ئافرانــدن و بەرهــەم هێنانــی جۆراوجــۆرە. خــودی كۆمەڵــگا و شــێوازی بەرهــەم هێنانەكــەی، بزووتنێكــی رەوانــە لــە بەســتێنی ــۆی ــا. ك ــە وات ــگا ل ــەی كۆمەڵ ــەوەی پێكهات ــۆ پڕكردن ــدا ب زەمانبەرهەمەكانــی وەدەستخســتراو بــۆ ئەوەیــە كــە ئــەو كۆمەڵگایــە پــێ بــە پێــی یــەك، واتــا و پێكهاتەكــەی بــەرز بكاتــەوە و بــەو شــێوەیە خــۆی و مرۆڤەكانــی هەتــا هەتایــی بــكات و نەمــر ببــێ . هــەر كۆمەڵگایــەك كــە نەتوانــێ لــەو خەباتــەدا ســەركەوتوو بــێ ،

بەشــی ئــەو قەیــران و لەناوچوونــە. بــەاڵم چۆنێتــی هاوســەنگی دروســت كــردن لەناوبەینــی ئــەو واتــا و پێكهاتەیــەدا خاڵــی بنەڕەتیــە. ئاراســتەدان بــە زهنییەتــی مرۆڤەكانێتــی، تێگەیشــتنی گشــتی كــۆی كــە كۆمەڵــگا، ســەرقاڵی و خەفەتــی هەمیشــەیی تاكەكانــی كۆمەڵگایــە. چــۆن ئاراســتە بــەو زهنییەتــە بــدرێ و بتوانــری كــە زیاتریــن بەرهــەم بــە ناوەڕۆكێكــی پوختــەوە پێكبــێ، پێویســتی بــە ئاراســتەپێدەر هەیــە. دەكــرێ ئــەو كەســانەی كــە هەوڵدانیانــە بــۆ هێنانــە ســەرباری زهنییەتــی كۆمەڵــكا وەك رێوەبــەری ئــەو كۆمەڵگایــە بەنــاو بكرێــن. لێــرەدا پرســیار ئەوەیــە: ئەوانــەی كــە رێنموونــی ــون ــەن؟ چ ــاری دەب ــەرەو كام ئاق ــتۆ، ب ــە ئەس ــگا دەگرن كۆمەڵزهنییەتــی گشــتی بەهەمــان ئەنــدازە كــە دەتوانــی بــەرەو چاكــە رێ بپێــوێ ، هەمــان پوتانســێلی بــۆ خراپــە هەیــە. مەبەســت ــرخ بخوڵقێنــرێ و ــە كــە ناكــرێ بەرهــەم دروســت بــێ و ن ئەوەیوێــڵ و رەهــا بكــرێ . هــەر نرخێــك دەبــێ كــە بپارێــزرێ ، لەســەری زیــادە بكــرێ و بــە پێــی گــوزەری سەرڕاســت بكرێنــەوە. ئــەوەش كاری رێوەبــەری كۆمەڵگایــە. ئێســتە، ئــەو رێوەبەرانــە لــە كوێــی

ــەوان چیــە؟ ــەدا جێــگا دەگــرن و ئەركــی ئ ــەو كۆمەڵگای ئبەرهەمەكانــی كــە ئەوەیــە رێوەبەریــە، ئــەو بەرپرســیارێتی كۆمەڵــگا و نرخەكانــی بگەیەنێتــە نــەوەی دواڕۆژی و لــە نەمــان ــەو ــۆ ئ ــە ب ــەی ك ــەو رێ و رێبازان ــۆی ئ ــزێ . ك ــی بپارێ و فەوتان

مەبەســتە بەكاریــان دەهێنــی، وەك سیاســەت بەنــاوی دەكەیــن. ــن. ــاژەی پێبكەی ــێ ئام ــە دەب ــە ك ــگ هەی ــی گرین ــرەدا مژارێك لێــتی ــی و ئاس ــكەوتنی فەرهەنگ ــی پێش ــە پێ ــە: ب ــش ئەوەی ئەویلەنــاو كۆمەڵــگادا، پێویســتە كــە بەرهــەم و دەســكەوتەكان ــێ . ــاز ب ــكا و تۆكمــە و خــاوەن رێب ــااڵ ب چۆنێتــی رێوەبەریــش بــدا نیشــان ــی كۆمەڵگایەك ــاو ئەندامان ــە ن ــە ل ــەو توانای ــەر ئ ئەگبــدرێ ، داهاتــووی ئــەو پێكهاتەیــە دەپارێــزرێ و رۆژ بــە رۆژ ــن ــی دابی ــۆ مرۆڤایەت ــۆی و ب ــۆ خ ــتەتر ب ــێكی بەرجەس شوناس

دەكا. ئەمــە پێناســەیەكی كــورت بــوو ســەبارەت بــە رێوەبــەری و ئەركــی ئــەو لــە كۆمەڵــگادا. بــەو پێیــە، دەتوانیــن ئاكامــی ــان. ــش چاوم ــە پێ ــگادا راخەین ــە كۆمەڵ ــەری ل ــی رێوەب نەبوونهــەر كۆمەڵگایــەك بــۆ بەرقــەرار مانــەوە و ســەقامگیربوونی، گشــتی عەقڵــی هەڵســەنگاندنی رێــی لــە رێوەبەرییەكــەی كۆمەڵــگاوە هەڵیدەبژێــرێ . لەبــەر ئــەوەش شــیمانەی ئــەوە ناكرێ كــە لــە رێــی خــۆی دەركــەوێ . بــەاڵم ئەگــەری لــە رێدەرخســتنی

ــه . ــە هەی ــەو رێوەبەریی ئزهنییەتــی دەســتێوەردانی و گشــتی ئەقڵــی تێكدانــی بــە ــە رێســمەبردن)از ــۆ ل ــدرێ ب ــە هەوڵب ــە ك ــەك، لەوانەی كۆمەڵگایرێوەبــەری دۆخــی كردنــی خــراپ و كــردن( خــارج تعــادل كەســانی الیــەن لــە هــەم كردەوەیــە، ئــەم كۆمەڵگایــەك. دەســەاڵتخواز و هــەم لــە الیــەن هێزێكــی هەژمۆنیخــوازەوە دەكرێ بخرێتــە پــان و بەرنامــەوە. یەكێــك لــە رێبازەكانــی داگیــركاری هەژمونیخــوازەوە هێزەكانــی الیــەن لــە بەردەوامــی بــە كــە بەڕێوەدەچــێ و بــەو شــێوەیە حوكمــی خۆیــان بــە ســەر نەتــەوە ــاو ــەری لەن ــزی رێوەب بندەســتەكاندا دەســەپێنن، نەهێشــتنی هێئــەو كۆمەڵگایانەدایــە. بــە تایبــەت ئــەو سیاســەتە دژەكۆمەڵگایــە لــە ســەر گەلــی كــورد بــە هــەزاران ســاڵە كــە بەرێوەدەچــێ . هــەر كاتێــك كــە گەلــی كــورد توانیبێتــی لــە دژی ئــەو سیاســەته خۆی بەڕێكخســتن بــكات و رێوەبــەری خــۆی دامەزرێنــێ ، قۆناخــی زێڕینــی مێژوویــی تۆمــار كــردووە. ئــەم سیاســەتە لــە ئاســتێكی بەرفراوانــدا بەســەر گەلــی كــورددا ســەپاوە و لــە الیــەن هێزەكانی داگیــركارەوە وەك خاڵێكــی شــەڕی تایبــەت بەكارهێنــدراوە. بێ گومــان ئاســانترین شــێوە بــۆ بندەســت هێشــتنەوەی گەلێــك،

رێوەبەری خۆجێیی یا رێوەبەری دەستەمۆ ئازاد‌چلچه‌مه

ان تيوآ ر.لت سال هفتم، دوره دوم، ديماه 92، شماره 39

27

ــەدا. ــەو گەل ــاو ئ ــە لەن ــزی رێوەبەریی نەهێشــتنی هێیەكێــك لــە كێشــەكانی كۆمەڵــگای كــوردەواری بابەتــی نەبوونــی هێــزی هێشــتنەوەی الواز دیكــە، واتایەكــی بــە رێوەبــەرە. ــەی ــە نۆب ــەوەش ب ــە ئ ــەدا. ك ــەو كۆمەڵگای ــاو ئ ــەری لەن رێوەبخــۆی لــە دروســت كردنــی عەقڵییەتێكــی كۆیلــەدا كاریگــەرە. ئەم ــراوە. ــڕەو ك ــی پەی ــە بەردەوام ــەوە ب ــەن ئێران ــە الی سیاســەتە لــۆ هەمــوو ــی كــورد، بەڵكــوو ب ــە گەل ــەوەك تەنیــا ســەبارەت ب نگەالنــی ئێــران ئــەو سیاســەتە وەك ســەردێڕێكی هەمیشــەیی بــووە لــە سیاســەتی ناوخۆییــدا. هەوڵــی ئــەوە دراوە كــە لــە نــاو زهنییەتــی گەالنــی ئێرانــدا ئــەو ئەندێشــە نەرێنیــە بەجــێ بكــرێ كــە توانــای رێوەبردنــی خۆیانیــان نیــە و پێویســتە كــە هێزێكــی دیكــە ئــەو ئەركەیــان بــۆ ئەنجــام بــدا. ئەمــە لــە حاڵێكدایــە كــە ناكــرێ و لەتــەك سروشــتی كۆمەڵگایەكــی ئافرینــەر و داهێنــەردا ناگونجــاوە كــە نەتوانــی خــۆی بەڕێــوە ببــا. لــە راســتیدا هێــزی ئافرانــدن و بەرهــەم هێنــان لەتــەك هێــزی رێوەبەریــدا تێكــەاڵون و ئاوێتــەی یەكتــرن. كاتێــك كــە كۆمەڵگایــەك هــەم لــە بــواری ــەو ــرا، ئ ــەزۆك ك ــدا ن ــواری رێوەبەری ــە ب ــەم ل ــان و ه بەرهەمهێن

ــەك و گەلێــك دەبینــدرێ . ــە كــە مەرگــی كۆمەڵگای كاتەیهێزەكانــی داگیــركار، بــە دوو ئامانــج دەســتێوەردانی رێوەبــەری ــتی ــە گش ــەوێ ب ــە دەیانه ــەوەی ك ــا ئ ــەن. ی ــەك دەك كۆمەڵگایلەنــاوی بــەرن، لــەو كاتــەدا، هــەم بێ بەرهــەم دەیهێڵنــەوە و هــەم بێ رێوەبــەری. بــەاڵم ئەگــەر بیانهــەوێ كــە دەســكەوتە مــادی و مەعنەوییەكانــی بەتــااڵن بــەرن، ئــەوه هەوڵــدەدەن بــە بەشــداركردنی رێوەبــەری ئــەو كۆمەڵگایــە بــە شــێوازێكی رواڵەتی لــە پێكهاتــەی دەســەاڵتی خۆیانــدا، رێوەبەرییەكــی سەردەســتی بەســەردا بســەپێنن. لــەم حاڵەتەشــدا، رێوەبــەری بــە شــێوازێكی بەكرێگیــراوی و لــە پێنــاو بەرژەوەنــدی بەرتەســك و دەمكورتــدا

ــركاری دەكا. ــی داگی ــك خزمەت وەك ئامێرێسیاســیدا قەوارەیەكــی لەنــاو كــە فرەنەتــەوە واڵتانــی لــە بەیەكــەوە دەژیــن و هێزێكــی ناوەندگــەرا بەســەر هەموویانــدا زاڵە، مشــت ومڕ هــەری زۆر لەســەر چۆنێتــی بەرقــەراری رێوەبــەری دەكــرێ . ئــەوەی كــە ئایــا رێوەبــەری لــە ناوەنــدەوە دیــاری بكــرێ و بنێــردرێ یــان ئــەوەی كــە گــەالن لەنــاو خۆیانــدا رێوەبــەری خۆیــان هەڵبژێــرن و ئــەرك و بەرپرســیارتیان بەجــێ ــە ــوو حكوومەت ــە هەم ــە ل ــە كێشــەیەكە ك ــەت ئەم ــن. هەڵب بهێنناوەندگراكانــدا هەیــە. پایبەندبــوون بــە پەرگالێكــی ناوەنــدی و دەستەوەســتان)موعەتەل( هێشــتنەوەی هێزەكانــی سیاســی بنەماكانــی نەبوونــی لــە دیكــە نەتەوەكانــی كۆمەاڵیەتــی و لــە و دەگــرێ ســەرچاوە ژیــان بەیەكــەوە و دیمۆكراســی

هەژمۆنگەراییدایــە. سیاســەتی چوارچێــوەی گەالنــی ئێرانیــش وەك واڵتێكــی فرەنەتــەوە، لەتــەك پەرگالێكــی

هاوشــێوە و كێشــەی رێوەبەریــدا دەســتەویەخەن. لــە كاتــی شۆڕشــی مەشــرووتەوە هەتــا ئێســتا گفت وگــۆ لــە زەمانــی جــودا بەردەوامــە. لەوانەیــە یەكــەم جــار بــە شــێوازێكی رەســمی و بــە پــان، لــە كاتــی داڕشــتنی یاســای »ئەنجوومەنەكانــی ئەیالەتــی و ویایەتــی« لــە ســەردەمی قاجــاردا رەنگــی گفت وگــۆی جیــدی بــە خۆیــەوە بینیبــێ . یاســایەك كــە هێــچ كاتێــك بەئەنجــام نەگەیشــت. بــەاڵم بــە بــڕوای مــن ئــەو یاســایە ئێســتاكەش ئێرانــدا لــە دیمۆكراتیزاســیون بنەمایەكــی وەك دەتوانــێ بەكاربهێنــدرێ و دووبــارە بكەوێتــە گــەڕ. چــون هــەر ئێســتاكەش یــا بابەتــی رێوەبــەری خۆماڵــی بــاس و گفت وگــۆی رۆژەڤ

ــە. خۆجێیبەداخــەوە روانگــەی كۆمــاری ئیســامی ئێــران بــۆ گەالنــی ئێــران بــە دوور لــە روانگــەی اوریانتالیســتی رۆژئاوایــی نیــە و هێشــتاش ــاری ــی دی ــی پێوەرەكان ــاری كۆمەاڵیەت ــە ســەر بنەمــای ئەندازی لــەری ــە زانســتی رێوەب ــە ئەوڕۆك ــە ك ــە كاتێكدای ــەوە ل دەكات. ئلەتــەك دەروونناســی، كۆمەڵناســی، فەلســەفە و مێــژوو تێكــەاڵو ــری ــی و بەرگی ــەكانی كۆمەاڵیەت ــی كێش ــۆ بنەبڕكردن ــراوە و ب كلــە تەشــەنەی زیاتریــان هەوڵــدان دەكــرێ كــە هەمــوو هێزەكانــی رێوەبــەری لــە هــەر ئاســتێكدا بــن، بەكاربهێندرێــن. لــە دوونیــای ئــەوڕۆی رێوەبەریــدا هەمۆژنكــردن هونــەر نیــە؛ هونــەری سیاســی ــدا ــی فرەڕەنگ ــی كۆمەڵگایەك ــرێ لــە ناوبەین ــە كــە بتوان ئەوەیــارە ــەو جــۆرە رەفت ــی دروســت بكــرێ . ئ هاوئاهانگــی و هارموونو مێژوویــی راســتەقینەی لــە بــەدوور ئێــران سیاســییەی

ــە. ــی گەالن ــەوە ژیان ــی بەیەك پێوانەكانبــە بەردەوامــی هەوڵــی ئــەوە دراوە كــە لــە دوو رێبــازی فەشــەل ــە ــەم، ل ــرێ . یەك ــران بك ــی وەك ئێ ــدارەی واڵتێك پێهاتــووە ئیرێــگای ناردنــی هه ندێــك كەســایەتی بەنــاو رێوەبــەری ئامادەكــراو لــە ناوەنــدەوە بــۆ ئیــدارەی كاروبــاری گەالنــی ئێــران كــە ئاكامــی دیــارە. كەســێك كــە لــە هەســتی و نەســتی ئــەو گەلــە دوور بــێ ، ــەری ــگ رێوەب ــە و زەبر وزەن ــە فەرماننام ــە ب ــێ ك ــا دەتوان تەنیبــكا. گەالنــی ئێــران لــەو شــێوازی رێوەبەرییــە زیاترین خەســاریان ســەرچاوەگرتوو رێبــازە ئــەوە بەكارهێنانــی وەبەركەوتــووە. لــە نەبوونــی متمانەیــە. بەردەوامــی ئــەو رێ وشــوێنە دیــواری ــر دەكاتــەوە. ناكــرێ كــە هیــچ كۆمەڵگایــەك بێ متمانەیــی بەرزتــێ . ــگ بمێن ــااڵن بێ دەن ــتی ت ــەری دەس ــە هەمب ــی ل ــا دوای هەتبێ گومــان هیــچ نەتەوەیــەك لەهەمبــەری بچووكخســتن و بێ ڕێــزی ــاری ــەری دی ــا ســەر بێ دەنــگ نامێنــێ . رێوەب ــەو شــێوەیە هەت بكــراو لــە ناوەنــدەوە، هەمــوو هــەوڵ و توانــای بەكاردەهێنــێ تــا ــەو مەبەســتەش ــۆ ئ ــد و ب ــە ناوەن ــە ببەخشــێ ب ــن متمان زیاتریــە ــەی ك ــەو هەرێم ــكاری ئ ــاراوە و ئاش ــز و وزەی ش ــوو هێ هەمتێیدایــە بــەكاری دەهێنــێ. لــەم پێنــاوەدا خەســار لــە كــێ

28

ان تيوآ ر.لت

خــۆ خۆیەتــی، ئاغــای نۆكــەری بكەوێ »ئــەو بــا دەكــەوێ نۆكــەری باینجــان نیــە« ئەگــەر چاوەڕوانێكــی جیاوازتــر لــەو ــی رێوەبەرێكــی ــێ هەبوون ــە. تەن ــێ خۆفریوداین ــە هەب رێوەبەرییبێگانــە لەنــاو گەلێــك یــا نەتەوەیەكــی دیكــەدا، كاریگــەری جودای لــە بــواری دەروونناســی هەیــە و هەوڵدانێكــە بــۆ بەربەرەكانێــی شــێوازی ئــەو خــودی كۆمەڵگایــە. ئــەو ئیــرادەی لەتــەك ــی و ــی دیمۆكراس ــوان و پێوەرێك ــچ پێ ــەك هی ــە، لەت رێوەبەرییمرۆڤایەتــی و كۆمەاڵیەتــی ناگونجــێ. قاڵبێكــی كۆنــی داگیــركاری و دەســەاڵتدارییە كــە ئەوڕۆكــە بــە ناو برۆكراســی ئەنجــام دەدرێ . بــە هــۆكاری ئــەوەی كــە رێوەبــەری لــەم حاڵەتــەدا، لــە بەینــی متمانــەی دەســەاڵت و گەلــدا بــە هەڵپەســێراوی دەمێنێتــەوە، ــە هەڵوێســتی ــی ك ــەكار بهێن ــگ ب ــە زەبر وزەن ــی ك ناچــار دەمێنكۆمەڵــگای بــەدوادا هەیــە. واتــە كۆمەڵــگا لــە هەمبــەری تااڵنــی فەرهەنگــی، سیاســی، ئابــووری و هتــد بێ دەنــگ نامێنــێ و پاراســتنی رەوای خــۆی پێكدەهێنــێ . لێــرەدا ناكــرێ بێژیــن كــە رێوەبــەری هەیــە. ئــەو دیاردەیــە، پێكهاتەیەكــی میلیتاریســتییە، كــە ســەردەمی دەســەاڵتداری »تیتــۆ« لــە یۆگۆســاویا دەخاتــە

بیــری مــرۆڤ. بــەم شــێوازە دەرفەتێــك بــۆ حاكمبوونــی توێژێكــی بەكرێگیــراوی ــدێ. ــگای بندەســت پێك ــا ســەرمایەداری كۆمەڵ ــن ی ــی ناوی چینــەری ــەك رێوەب ــان لەت ــی بەرژەوەندییەكانی ــە تێكــەڵ كردن ــە ب كنەتــەوەی ژێرخانــی و ســەرخان ناوەنــدەوە، لــە دیاریكــراو

بندەســت دەڕووتێننــەوە. رێبــازی دووهــەم، بەكارهێنانــی هه ندێــك كەســایەتی هەڵبژێــردراو لەنــاو چینــی ناویــن یــا ســەرمایەداری بەكرێگیــراو كــە بــە رەگــەز ــاز ــرەوە دەرب ــەزار فیلتێ ــە ه ــەاڵم ل ــتە ب ــگای بندەس ــە كۆمەڵ لكــراوە و بەتــواوی رەنگــی دەســەاڵتی سەردەســتی گرتــووە. نموونــەی ئەوانــە دەتوانــی لــە ئوســتانداران و فەرماندارانــی ســنە ــۆ وێنــە رەحیمــی و كەســانی وەك ئــەو ــاد دا ببینــی. ب و مەهابكــە لــە رابــردوودا كاربەدەســت بــوون. نەفســی كــورد بــوون تێــری رێوەبــەری نــاكا. بەراســتی ئــەو رێوەبەرییــە دەتوانــێ چــی بــكا؟ ــژی ــی تی ــەردوو دەم ــەو شــێوەیە، »ه ــەری ب دەســەاڵت و رێوەب

یــەك مەقەســتن«. وەهــا نیشــان دەدرێ كــە ئامانجــی نەتەوەكانــی ئێــران، نــەوەك خۆرێوەبــەری بەڵكــوو بەشــداریكردنە لــە پەرگالــی برۆكراتیــك و ــارس ــورد، ف ــەاڵتە ك ــەاڵت، دەس ــتدا. دەس ــەاڵتی سەردەس دەســران ــی ئێ ــوو نەتەوەكان ــە هەم ــەدام ك ــەو بڕوای ــە. ل ــی نی و توركخوازیــاری وەدەســتهێنانی خۆڕێوەبەریــن. مەبەســت ئەوەیــە كــە ئامانجــی گەاڵنــی ئێــران خســتنە دەســتی دەســەاڵت نیــە و تەنیــا خوازیــاری ئــەوەن كــە كۆمەڵــگای خۆیــان بەڕێــوە ببــەن. ئــەوەش ــەوە ــراوە. بەداخ ــتا زەوت ك ــا ئێس ــە هەت ــتیە ك ــی سروش مافێكــــ ناوەنــد سیاســەتی بەدەســت ئێــران گەاڵنــی هێشــتاش

پەڕاوێــزەوە كــە لــەودا ناوەنــد حاڵەتــی ســۆبژەی هەیــە و پەڕاوێــز ئۆبژەیەكــی پارچەپارچــە كــراوە، دەناڵێنــێ . تێگەیشــتنێكی بــەو شــێوەیە كــە دەبــێ ناوەنــد تێربــكا و ئەركێكــی وەهــای لەســەر ــاڵ ــەك بەت ــوو وزەی ــە هەم ــە ل ــەوەی ك ــۆی ئ ــە ه ــانە، بووەت شبمێنــێ . بەكارهێنانــی شــێوازی رێوەبــەری بــەو جــۆرە لەنــاو ــدا، تەنیــا ناكۆكییەكانــی كۆمەاڵیەتــی زیاتــر دەكا. گەاڵنــی ئێرانــەری ــە وەك رێوەب ــە كــە كۆمــاری ئیســامی ئێــران ئەوان لەوانەیــت ــانی خێوی)تەربێ ــە كەس ــەاڵم ئەوان ــكا. ب ــاو ب ــی بەن خۆجێیــۆچ ــد گ ــەاڵتی ناوەن ــرۆی دەس ــە ف ــە ب ــتەمۆن ك ــراو( و دەس كلــه خه ڵــک کــه بــوون، رێوەبەريیــه ک بەتەمــای كــراون. پرۆســه ی هه ڵبژاردنیــدا هیــچ رۆڵێکــی بــه ر چاویــان نه بێــت كات بــە فیڕۆداینــە، چــون هیچیــان لێهەڵنــاوەرێ . ئێســتاكە رۆژەڤــی ســەرەكی لــە رۆژهەاڵتــی كوردســتان و ئێرانــدا، بابەتــی رێوەبەری خۆماڵییــە. ئەگەرچــی كاربەدەســتانی كۆمــاری ئیـــسامی ئێــران دەبێــژن كــە ئاســتی رێوەبــەری لەنــاو گەاڵنــی ئێرانــدا الواز، بــەاڵم ئــەوە ســەمەرە و بەرهەمــی سیاســەتی خۆیەتــی كــە گەاڵنــی ــن ــڕوای م ــە ب ــد ب ــردووە. هەرچەن ــا ك دووچــاری رەوشــێكی وەهئــەوە شــتێكی راســت نیــە و تــرس لــە راســتەقینەی هەیــی وەهای پێكــردوون كــە پەنــا بــۆ درۆ و دەلەســەی)كەژی و تۆمــەت( وەهــا بــەرن. هەبوونــی فەلســەفەی »مەشــا« كاریگەرییەكــی ئەوتــۆی لەســەر شــێوازی رێوەبــەری لــە ئێرانــدا دانــاوە. هەروەهــا بــە پێی فەلســەفەی »ئەبــوو عەلــی ســینا« ناوبەینــی حاكــم و كۆمەڵــگا پێوەندییەكــی ئورگانیــك هەیــە كــە وەك »ئەبــەوی« بەنــاو ــد ــە ناوەن دەكــرێ . حاكــم مێشــكە و كۆمەڵــگا لەشــە. مێشــك لــە ــەو بۆچوون ــە. ئ ــووی جەســتەدا حاكم ــی و بەســەر هەم دەمێنفەلســەفییەش هێشــتا لەســەر پەرگالــی رێوەبــەری ئێــران حاكمــە

و نەیانتوانیــوە تێپــەڕی بكــەن.هەتــا لــەو راونگــە نافەلســەفیانە كــە گەورەتریــن خەســاریان بــۆ بەیەكــەوە ژیانــی گــەالن هەیــە، گــوزەر نەكــرێ ، ناكــرێ كــە لەناوەندگەراییــش تێپــەڕ ببیــن. ئەبــێ ئــەوەش لەبیرنەكــرێ كــە تەنیــا لــە ئەگــەری بەهێزبوونــی رێوەبــەری خۆماڵییــە كــە كــۆی گشــتی رێوەبــەری دروســت دەبــێ و پێشــی لــە كۆمەڵێــك خەســار و زەرەر دەگــرێ . كاتێكــی كــە بــاس لــە مافــی گەالنــی ئێــران و مافــی هاوواڵتــی دەركــرێ ، یەكێــك لــە مافــە ســەركییەكان، مافــی ــی ــاری كردن ــردن و دی ــەت ك ــی سیاس ــە ماف ــە. ك خۆڕێوەبەرییچارەنووســە. ئەگــەر ئــەو مافــە دســتەبەر نەكــرێ ، دابیــن كردنــی

مافەكانــی دیكــە دوورەدەســت و دژوار دەبــێ .

29

په روه رده و کۆمه ڵگا فه‌رهاد‌ئازاد

بوارانــەی لــەو یەكێــك و كۆمەڵــگا هــەر كــە سیســتەمێكی بەڕێوەبــەری، ــدەدات ــی پێ ــن گرینگ زۆرتریبــەرزدا ئاســتێكی لــە و ســەر لــە ســەرمایەگوزاری ئینســانی هێــزی دەكات، گۆڕەپانــی بەتایبــەت و پەروەردەیــە . و فێــركاری پــان و گرینگیــدان ئــەم كــە نــاوەڕۆك داڕشــتنە گرێــدراوی چۆنێتــی، و ئایدۆلــۆژی و فەلســەفە بەڕیوەبــەری و سیســتەم

كۆمەڵگایــە، دەگەڕێتــەوە بــۆ ئاســتی هەســتیاری و پەیوەنــدی راســتەوخۆی لەگــەڵ چاره نــووس و داهاتــووی كۆمەڵــگا. واتــە لــە پرۆســەی كۆمەاڵیەتــی بوونــدا، هــەر كۆمەڵــگا یــان سیســتەمێك ــوون و ــە هەب ــژە ب ــت خــۆی پێشــبخات و درێ ــەوەی بتوانێ ــۆ ئ بــردوو و ــی راب ــە ئەزموونەكان ــارە ك ــدات، ناچ ــی ب ــێوازی ژیان شــدا ــواری مەعنەوی ــە ب ــواری مــادی و چ ل ــە ب دەســكەوتەكانی، چ لبــۆ نەســڵی نوێــی، واتــە منــدااڵن و الوان رابگوێزێتــەوە. لــەم نێــوەدا، سیســتەمی پــەروەردە و بارهێنــان، باشــترین و گرینگترین

ئامانجــە. ئــەم دەســتەبەركردنی بــۆ میكانیزمــە ــدی ــەك و تایبه تمه ن ــە چ واتای ــەروەردە دێت ــن پ ــا بزانی ســەرەتا بو پێوەرەكانــی پەروەردەیەكــی راســت كامانــەن. پاشــان ئــەم پرســیارە وەاڵم بدەینــەوە و تاوتوێــی بكەیــن كــە: پــەروە ردە بــه گشــتی و به تایبــه ت پــه روه رده ی منــدااڵن و توێــژی الو، ئــەرك و مافــی كۆمەڵگایــە، یــان دەوڵــەت و دەســەاڵت؟ بەواتایەكــی دیكــە، چەنــدە راســت و دروســتە كــە كۆمەڵگایــەك، ئــەم كارە بخاتە ســەر ئەســتۆی الیەنــی دیكــە، یــان دەولــەت و دەســەاڵتێک بــۆ خــۆی، سیســتەمی پــەروەردە بخاتــە ژێــر كۆنتــڕۆڵ و دەســتێوەردانی تێــدا

بــكات؟ئیمكانــی و بەســتێن دابین كردنــی واتــای، دێتــە پــەروەردە پێویســت بــۆ منــدااڵن تاكــوو بــە باشــترین شــێوە لەگــەڵ ئەزموون، ــە پێشخســتنی ــن و ب ــگا ئاشــنا ب ــی كۆمەڵ بەســەرهات و بەهاكان

توانــا و هێزیــان، لــە هەمــوو ژیانــی رەهەندەكانــی پێنــاو لــە كۆمەاڵیەتیــدا، خزمــەت كــردن بــە كۆمەڵــگا بەرژەوەندییــە پاراســتنی و بجووڵێنــەوە. گشــتییەكان و پــەروەردە مــژاری لــە ــگ ــی گرین ــدا خاڵێك بارهێنانو بنەڕەتــی كــە پێویســتە لــە پــان داڕشــتندا، هەمیشــە لــە بەرچــاو بگیردرێــت و ــت، ــر نه کرێ ــە بی ــچ كات ل هیهــەر لــە كــە: ئەوەیــە كــــرداری بــارودۆخێـكـــدا، ئەخاقــی، مــرۆڤ و مرۆڤایەتــی نابێــت بكرێنــه قوربانــی وه رگرتنــی ــی ــە پێ ــە پیشــەیەكدا. ب ــوون ل وەســتایی)مەهارەت( و پســپۆڕ بئەنجامــی ئەزمــوون و لێكۆڵینــەوەكان لــە بــواری پــەروەردە و و ســەرەتایی ســاڵەكانی تێپەڕبوونــی چۆنێتــی بارهێنانــدا، دەســپێكی ژیانــی منــدااڵن، رۆڵێكــی بنەڕەتــی و بنگەیــی دەبێــت ــە ســەدا هەشــتای ــە جۆرێــك كــە ل ــدا. ب ــە گەشــە و داهاتوویان لكەســایەتی منــداڵ لــە مــاوەی 6 ســاڵی دەســتپێكی ژیانیــدا، شــكڵ دەگرێــت. لــە واقیعــدا بناخەكانــی باوەڕبــوون بــە خــۆ، بەرپرســیاریەتی و داهێنــەری لــە منداڵییــەوە پتــەو و قایــم دەبێت. ــركاری و ــژاری فێ ــتیاری م ــی و هەس ــتی گرینگ ــە، ئاس ــەم پێی بــی و ســەرەتایی باشــتر ــە قۆناخــی منداڵ ــەت ل ــه روه رده ، بەتایب پدەردەكەوێــت. كەوابــوو پێویســتە لــە پرۆســەی پەروەردەكردنــی بــە بەســتن پشــت بــە پــەروەردەدا سیســتەمی و منــدااڵن راســتییەكان، ئەخــاق و تایبەتمەنــدی و بەهاكانــی كۆمەڵــگا، هەرەوەهــا بــە پێناســەیەكی ڕاســت و دروســت لــە مــرۆڤ و مێــژوو، شــێواز و ئامانجەكانــی پــەرەوردە، ده ستنیشــان بکرێــت و پانــی بــۆ دابرێژرێــت. بــە ســەرنجدان بــەم راســتییە كــە پرۆســەی بــە كۆمەاڵیەتــی بوونــی منــدااڵن، لــە رێــگای پــەروەردەوە بەڕێــوە دەچێــت، مــرۆڤ و بەتایبــەت منــدااڵن بــەدوور لــەو فەرهەنــگ و كۆمەڵگایــەی كــە تێیــدا دەژیــن لــە هیــچ شــوێن و كۆمەڵگایەكــی لەگــەڵ پێویســت و راســت شــێوەیەكی بــە ناتوانــن دیكــە داب ونەریــت، بەهــا و نرخــەكان، راســتی و رابــردووی خۆیــان

30

ان تيوآ ر.لت

ئاشــنا ببــن. لــە الیەكــی دیكــەوە، هیــچ هێــز و الیەنێكــی دیكــەش لــە توانایــدا نییــە ئــەم ئەركــە بەڕیــوە ببــات . بــە چــاو خشــانێك ــەم ــی ئ ــتر گرینگ ــەت، باش ــژووی دەســەاڵت و دەوڵ ــەر مێ ــه س بــز ــوو هێ ــژوو هەم ــی مێ ــە درێژای ــت. ب ــۆ دەردەكەوێ ــان ب بابەتەمــۆ ــگا، ب ــتی كۆمەڵ ــەری سروش ــەاڵتخواز و دژب ــی دەس و الیەنەكانــان ــن ئاســانتر و بەشــێوەیەكی كاریگــەر، خۆی ــەوەی كــە بتوان ئبــە ســەر كۆمەڵــگادا بســەپێنن، پەنایــان هێنــاوە بــە سیســتەم و ــی ــەت ژیان ــوێ و بەتایب ــە ســەردەمی ن ــەروەردە . ل ــی پ میكانیزمكۆمەاڵیەتــی مۆدێڕنــدا، سیســتەمی پــەروەردە بــە پێگەیاندنــی كەســایەتی و مرۆڤێكــی تاكخــواز و دژەكۆمەڵــگا ئەركــدار كــراوە . ــاوی ــە ن ــراوە ب ــاوا ك ــەورە ئ ــازییەكی گ ــەش پیشەس ــەو ئامانج بــواری رۆحــی ــە ب ــی شــەو و رۆژ، ل ــە درێژای ــەروەردە. ب ــی پ كەرتو زهنییــەوە، تــاك لــەو كەرتــەدا بوردمــان دەبێــت و دەكرێــت بــە ــی و ــی ئەخاق ــە دۆخ ــە ل ــەو تاك ــگا؛ ئ ــی د ژەكۆمەڵ بوونەوەرێكــراون ــە ك ــەی ك ــەو تاكان ــگای ئ ــە رێ ــت. ل ــەدەر دەنرێ سیاســی بــەری ــكار و فەرمانب ــواز، خزمەت ــت، بەرژەوەندیخ ــە پووڵ پەرەس بــە رەگ وریشــەوە سروشــتی كۆمەڵــگا دەشــێوێنرێ و دەســەاڵت، لــگای ــاو رێ ــە پێن ــەروەردە ل ــا دۆخێكــدا پ ــت. لەوەه ــران دەكرێ وێتەندروســتی و پێشــكەوتنی كۆمەڵــگا بــە كار ناهێنرێــت. بەڵكــوو لــە پێنــاو داڕووخانــی بــە كار دەهێنرێت. كۆمەڵــگای ئێرانێش یەك ــاوه ر ــەی جه م ــە پێكهات ــێكی زۆر ل ــە بەش ــە ك ــەو كۆمەڵگایانەی لو دانیشــتوانی لــە توێــژی منــداڵ و الوان پێكدێــت. واتــە ئــەو توێــژەی كــە رۆژانــە و بەشــێوەیەكی راســتەوخۆ لــە نێــو دام ودەزگا ــەروەردەی ــتەمی پ ــدراوی سیس ــەت و گرێ ــی تایب و رێكخراوەكانفەرمیــدا جێدەگــرن. بــە پێــی ئامــاری ناوەنــدە فەرمییەكانــی دەوڵــەت، ژمــارەی ئــەم قوتابــی و خوێندكارانــە لــە ئێــران، زیاتــر لــە 12 ملیۆنــە. لــە الیەكــی دیكــەوە لــە جوگرافیــای ئێرانــدا، چەندیــن كۆمەڵــی فەر هەنگــی، ئایینــی و نەتەوەیــی جیــاواز ژیــان دەكــەن. كەوابــوو كاتێــك مــژارای پــەروەردە، لــە كۆمەڵگایەكــی وەهــادا دێتــە بــەر بــاس، ئــەو هەســتیاری و گرینگییــەی كــە

ــت. ــر دەبێ ــات زیات ــن ق ــرد، چەندی ــمان لێك باســەری ــە رۆڵ و كاریگ ــتن ل ــە تێگەیش ــران ب ــامی ئێ ــاری ئیس كۆمپــەروەردە بــۆ پتەوكردنــی پایەكانــی دەســەاڵت و ئایدۆلــۆژی خــۆی لــە نێــو كۆمەڵــگادا، هــەر لــە ســەرەتای هاتنــە ســەر كاریــەوە، پــاش دەزگای دادوەری، دووەمیــن وەزارەتێــك كــە ــوو. دەســتی بەســەردا گــرت، وەزارەتــی فێــركاری و پــەروەردە بهــەر بۆیــە لــە ســەرەتاوە دەســتی دایــە ئاڵ وگــۆڕ لــە پێكهاتــە و ناوەڕۆكــی وەزارەتــی پــەروەردە. یەكــەم هەنــگاوی ئــەم پڕۆســە، داخســتن و راگرتنــی كاروبــاری زانكــۆكان بــوو لــە چوارچێــوەی گەاڵڵــەی بەنــاو شۆڕشــی فەرهەنگی)انقــاب فرهنگــی(. پێــش دەســتپێكردنی شۆڕشــی فەرهەنگــی، زانكــۆكان ببــون بــە ناوەنــدی ناڕەزایەتــی و شــوێنی كۆبوونــەوەی دژبەرانــی كۆمــاری ئیســامی، ــی ــوه ی 1359دا، خومەین ــی29ی خاکه لێ ــە رێكەوت ــە ل ــەر بۆی ه

بــە ئاشــكرا ڕایگەیانــد: كۆمــاری ئیســامی لــە گەمــارۆی ئابــووری و هێرشــی ســەربازی ناترســێت، بەڵكــوو زانكــۆكان بــە گەورەتریــن مەترســی بــۆ ســەر خۆیــان دەزانــن و 3 رۆژ دەرفەتــی دا بــە هەمــوو پارت)حــزب(، رێكخــراوە و الیەنــە بیــروڕا جیــاوازەكان ــەن. ــۆكان دەربخ ــە زانك ــان ل ــە و ناوەندەكانی ــەرجەم بنك ــە س كزۆری نەخایانــد كــە رەوتــی وەدەرنــان و دوورخســتنەوەی هــەزاران بــە جێگیربوونــی كۆمــاری نــاڕازی مامۆســتا و خوێنــدكاری ــەم کاره ، ــدا ئ ــە بنەڕەت ــە زانكــۆكان دەســتیپێكرد. ل ئیســامی، لرێگەخۆشــكردن بوو بۆ دەســتێوەردان و جێگیربوونی راســتەوخۆی ناوەنــدە ئایینــی و پارێزەرانــی بیرۆكــەی »وەالیەتــی فەقــی« لــە سیســتەمی پــەروەردە و بەتایبــەت زانكــۆكان. ئــەم رەوتــە پاشــان دانشــگاه«، و حــەوزە وەك»وەحدەتــی سیاســەتگەلێكی بــە ــە ــك ل ــتنی زۆرێ ــۆكان، نەهێش ــە زانك ــەزی ل ــەوەی رەگ جیاكردنــۆ كار و چاالكــی مامۆســتا بەشــەكانی خوێنــدن، دانانــی مــەرج بو خوێنــدكاران، هێرشــی خامنەیــی بــۆ ســەر بەشــی زانســتە ئینســانییەكان)علوم انســانی( و لــەم دواییانەشــدا، گرێبەســتی نێــوان حــەوزەی علمییــەی قــوم و وەزارەتــی پــەروەردە بــۆ جێگــر ــڕۆڵ و ــە و كۆنت ــو قوتابخان ــە نێ ــەالكان ل ــته وخۆی م ــی راس بوونچاودێری کردن لە ســەر كاری قوتابخانە و مامۆســتاكان. هەروەها لــە رۆژانــی رابــردوودا بەرپرســانی سیســتەمی پەروەردە بــاس لەوە دەكــەن كــە مــاوەی خوێندنــی دواناوه نــدی بــۆ قوتابیانــی كــچ كــەم بكەنــەوە. ئه مــه لــه حاڵێکدایــه کــه ســه ره ڕای ئــه و هه مــوو کێشــه ــی ــه قوتاب ــک ل ــرد، زۆرێ ــمان لێک ــه باس ــه ک ــه بنه ڕه تیان و گرفتو خوێنــدکاران بــه ده س نه بوونــی پێداویســتییه ســه ره کییه کانی بــۆ وێنــه ناوه نده کانــی پــه روه رده وه ده ناڵێنــن. قوتابخانــه و ــی ــه کان، نه بوون ــه قوتابخان ــک ل ــی زۆرێ ــی و به کارنه هاتووی خراپمامۆســتاکان، په ره ســه ندنی ته ندروســتی، کێشــه ی ڕاهێنــه ری دیــارده ی ماده هۆشــبه ره کان، بــه رز بوونــه وه ی رێــژه ی تووشــبوان

بــه نه خۆشــییه ده روونییــه کان و...بێگومــان به رده وامــی و پێداگــری لــه ســه ر وه هــا سیاســه ت و روانگه یــه ک لــه الیــه ن ده ســه اڵتدارنی کۆمــاری ئیســامییه وه ، نه ته نیــا کیشــه کان چاره ســه ر نــاکات بــه پێچه وانــه وه ، قوڵتــر ــچ ــتا هی ــا ئێس ــه ت ــۆره ی ک ــه ر به وج ــان ده کات. ه و به رفراوانتریو ده رکه وتــن بــه بــه ر نه یتوانیــوه سیســته مێک و ده ســه اڵت گه شــه ی بیــر و رامانــی ئــازاد و ره خنه گرانــه ی الوان و خوێنــدکاران ئــاکام بــێ ئیســامیش کۆمــاری هه واڵنــه ی ئــه م بگرێــت؛ ده مێننــه وه . هــه ر بۆیــه پێویســته بــه رووڕاســتی و ره چاوکردنــی واقعییه ته کانــی نــاو کۆمه ڵــگای ئێــران بــه هه مــوو ره نــگ و لــه دروســت پێناســه یه کی بــه هه روه هــا جیاوازییه کانیــه وه ، مــرۆڤ و مێــژوو، به ســتێن و ئیمکانــی پێویســت بــۆ پــه روه رده ی کۆمه ڵــگا و به تایبــه ت منــدا اڵن و الوان دابینبکرێــت؛ لــه پێنــاو

ئــازاد. بــه کۆمه ڵگایه کــی دیمۆکراتیــک و گه یشــتن

31

زنان نامدار كورد فاطمه محی الدین

ــود. ــان گش ــه جه ــده ب ــليمانيه دي ــهر س ــه در ش ــط جامع ــه متوس ــواده ای از طبق ــال 1900 در خان ــل س ــن در اواي ــه محی الدي فاطمفعاليت هــای اوان نوجوانــی كمبــود از همــان برزنجــی. بــا حكومــت شــيخ محمــود دوران نوجوانــي اش همزمــان اســت روشنفكری ـ آموزشــی در جامعــه ی كوردســتان و به ويــژه در بيــن زنــان كــورد را بــا تمــام وجــود حــس كــرده و ايــن موضــوع بــه ــد. در ــروع مي كن ــكل ش ــن مش ــی اي ــت چاره ياب ــش را جه ــتا فعاليت هاي ــن راس ــود. در همي ــل مي ش ــاي او تبدي ــي از دغدغه ه يكــام احمــد بيــگ ازدواج می كنــد. ــه ن ــا وزيــر مالــی حكومــت شــيخ محمــود برزنجــی ب همــان برهــه ی حســاس زندگــی خويــش بولــی همچنــان از تــالش و جســتجو جهــت تأســيس مراكــز و مؤسســه های بــرای آمــوزش و پــرورش زنــان رويگــردان نمي شــود.

تــا نكــرد، دريــغ تالشــي و ســعی هيچ گونــه از ادعايــش، و خواســته ايــن بــه پوشــاندن عمــل جامــه ی راســتاي در اينكــه در ســال 1926 مؤسســه ای را بــه نــام الزهــرا در شــهر ســليمانيه تأســيس كــرد. عمــده فعاليت هــای ايــن مؤسســه زنــان جنــوب كوردســتان می باشــد. به ويــژه و زنــان كــورد بــرای همــه امكانــات تحصيلــی فراهــم كــردن و آمــوزش

بــه مبــارزه ای گســترده دســت زد. علی رغــم ســختی بيــن زنــان بــرای گســترش علــم و دانــش در فاطمــه محی الديــن، ــا ــان ب ــرای زن ــی ب ــن فعاليت هاي ــام چني ــه انج ــه ای ك ــم در بره ــت آن ه ــود داش ــارزه وج ــن مب ــول اي ــه در ط ــقت هايی ك و مشموانــع و مشــكالت عديــده ای مواجــه بــود، از شــور و شــوق وی نســبت بــه مبــارزه در ايــن راه كاســته نمی شــد؛ چنانكــه خــودش ــد ــرده بودن ــاز آمــوزش و پــرورش خــود پــی ب ــه ني ــی كــه ب ــه تدريــس می گــردد. بســياری از زنان هــم در ايــن مؤسســه مشــغول بدر مؤسســه ی مذكــور شــركت می كردنــد. گفتــه می شــود بيشــتر شــركت كنندگان از ميانگيــن ســنی 25 تــا 26 برخــوردار ــن ــد. در اي ــان می داده ان ــود نش ــن را از خ ــش آموخت ــت مشــاركت و دان ــتند رغب ــم داش ــري ه ــه ســن باالت ــی ك ــا زنان ــد. ام بوده انمؤسســه مــالك و يــا معيــار قبولــی متقاضيــان برحســب در نظــر گرفتــن ســن، نــژاد، مليــت، وضــع مــادی، ديــن و... نبــوده اســت، ــت. ــب اس ــرورش مناس ــوزش و پ ــدم آم ــي از ع ــاي ناش ــالت و گرفتاري ه ــه معض ــان ب ــي زن ــی درك و آگاه ــالك اصل ــه م بلكبــدون شــك هنگامی كــه صفحــات تاريــخ كوردســتان را ورق می زنيــم آشــكارا بــه چنيــن كمبــودی پــی می بريــم. قابــل توجه اســت كــه بــه دليــل تحــت مســتعمره بــودن كوردســتان و تاراج مســتمر ارزش هــای تاريخــی آن توســط نيروهای مســتبد به ســختی می توانيم بــه اســامی چنيــن زنانــی دسترســی پيــدا كنيــم. البتــه بســيارند زنانــی كــه بــه ايــن كمبــود پــی بــرده و در راســتای احقــاق حقــوق خــود بی هيــچ وابســتگی ای گام هــای عملــی برداشــته اند. از ايــن روی، ميــراث و دســتاوردهای چنيــن زنانــی، بســيار بــاارزش و مقدس انــد. يگانــه راه صيانــت از ايــن ارزش هــا و دســتاوردها، ارتقــای ســطح آگاهــی اجتماعــی، سياســی و فرهنگــی و همچنين تأســيس نهادهای ــر ــن نقــش و تاثي ــا درنظــر گرفت ــود. ب آموزشــی و گســترش فعاليت هــای روشــنفكرانه و آگاهي بخــش در بســتر جوامــع خواهــد ببه ســزايي كــه زنــان مي تواننــد در پيشــرفت جامعــه داشــته باشــند، لــزوم توجــه هــر چه بيشــتر بــه عرصه آمــوزش و آگاهي بخشــي به زنــان احســاس مي شــود؛ مخصوصــا در وضعيــت كنونــي جامعــه كــه بــا انــواع مشــكالت و ناهنجاري هــا دســت بــه گريبــان شــده. به يقيــن مي تــوان گفــت كــه در صــورت وجــود زنــان آگاه و آزاد اســت كه جامعــه در مســير صحيح تكامل و پيشــرفت قــرار مي گيرد.

مادورا‌آسو

32

ان تيوآ ر.لت

حەیرانێكی سەر سپی ئاریۆ بەرزەن

هونــه‌ر‌و‌وێژه‌ی‌گه‌ریال

تاودانــی خەریكــی بەرهەیوانێــك لــە تەندوورەكەیەتــی و ســەر وپێچكەی داپۆشــیوە و زەفتێكــی كۆنــی لــە الیــە كــە لــە چوارپەلــی دەخاتــە شــریتێكی ســاغە. گوێچكــەی تەنیــا

دەڵــێ ... حەیــران و هەڵیــدەكا و ســەر بەســەرهاتی بەســۆزە. حەیرانێكــی چ و خــۆی دەیهــەوێ كــە ئەویندارێكــە خۆشەویســت و خــاك و نیشــتمانی بەیەكــەوە رزگار بــكا. هەرچــی دەســتی كرمــۆڵ و دزێــوە وەك چەقڵــی دڕیــن ببڕێتــەوە. دەنگێكــی ســەیرە و وادەزانــی لــە چەندهــەزار ســاڵ بــە رێوەیــە و تــازە گەیشــتووەتە ئێــرە. دەڵێــی شــەپۆلەكانی ئــەو دەنگــە رێچكــە دەبەســتن بــۆ نــاو لەشــی و هەمــوو جەســتەی رادەژەنــن. لەتــەك حەیرانەكە بالۆرەیەتــی. تەندوورەكــەش گڕێكــی ســەیری تێبەردەبــێ . بــە هــەوای حەیرانەكــە نــەرم نــەرم تیــری دەكاتــەوە و لەتــەك تــەواو بوونــی هــەر بەندێكــی حەیرانەكــەدا ئاخێــك هەڵدەكێشــێ و دەڵــێ: هــای ... هــای...، بابانوێرانــی كوڵــۆڵ و چەنــد دانــە فرمێســكی بــۆ هەڵدەوەرێنــێ . رەنگــی هــەوای و كــەش لەتــەك ســیمای و رووی الوەكــە دۆخــی كــە دەگــۆڕدرێ . حەیرانەكــە پەشــێو ئەویــش دەبــێ ، ئاڵــۆز الوالوەكــە و دەبــێ . چــاوی ئەســڕێ و بــەدەم زەردەخەنــەوە كەوڵەكــە لەنــاو تەندوورەكــەدا دەگێــڕێ و نانێك تــەواو بەســەر رفێدەكەیــدا پــان دەكاتــەوەو و

گوێچكــە ئەوەنــدەی تەنــدوورەوە. بــە ئەیــدا بــەو شــریتە داوە كــە هەمــووی حەیرانەكــەی وەك نــان كردنەكــە لەبــەرە. بــەاڵم دیســان كــە مەترســییەك بەســەر ئەوانــدا بــاڵ ئەكێشــێ ، ئــەو رادەچەنــێ و گــرژ و تــووڕە دەبــێ . خــۆ دەزانــێ ــێ، ــەك، ســەر وبنی چیرۆكەكــە ئەزان ناگــەن بەیبــەاڵم هیوایەكــی ســەیری هەیــە. نازانــم ئــەوە چیرۆكێكــی نەبڕاوەیــە یــا دایكمــە كــە هەمــوو جــارێ لــەو چیرۆكــەدا دووپــات دەبێتــەوە؟! ئــەو

فرمێســكە خەماویانــە بــۆ قــەت نابڕێنــەوە؟ چەنــد هەنــگاو دوورتــر، مــن القــم راكێشــاوە و كاناڵەكانــی ســەتەالیت وەك چۆرتكــەی دەســتی دووكانــداری حیســاب لێشــێواو ئــەدەم بەســەر یەكــدا، لەوپــەڕی دونیــاوە هەتــا ئــەو واڵتــەی دەبینــم. چاوقووچانێــكا لــە خۆمــان جیرانــی ئاگربــاران، و شــەڕ تێدایــە، ســەیری شــتی تــووڕە، رەشــەبای ناوەخــت، بوومەلــەرزەی خەڵكــی برســی و رووت و بێ پەنــا، ســێاڵوی ــوو، زەوی رۆچــوو، ــوم ب ــی نوق ــەر، گەم كاولكمااڵتــی ســەرمابردوو، دارســتانی گڕپێكەوتــوو، دەغڵ ودانــی ئافــەت لێــدراو و... . بــەاڵم تەنهــا

یــەك فرمێســكی قەتیســماو لەچاومــا نیــە. هالیــوود فیلمێكــی گێژەنــی پڕێــكا لــە دوو بەســەرهاتی ئەویــش دامدەقورتێنــێ . گەیشــتنی هەمبــەری لــە دوونیــا ئەوینــدارە،

ان تيوآ ر.لت سال هفتم، دوره دوم، ديماه 92، شماره 39

33

ئەوانــە بــە یك تــر. بــەاڵم كــوڕە ئەویندارەكــە ــەی ــچ شــتێك بەرگ ــە و هی ــی ســەیری پێی چەكناگــرێ و دەكــوژێ و دەبــڕێ و هەنــگاو هەنــگاو ــوو ــە هەم ــش. ل ــە پێ ــەرەو ســەركەوتن دەچێت بفێــڵ و فریوێــك دەزانــێ. ســوارچاكێكە قــەت لــە ئەســپی داناكــەوێ و نابــەزێ . لــە چركەســاتێكا بــە ســەدان كــەس دەكــوژێ و لێشــاوی خوێنــە و هەســت دەكــەم خوێــن هەتــا گەردنــم هاتــووە. دەبیســم. مــردوو ئینســانی و كــەالك بۆنــی بــەاڵم ئەویندارەكــە هــەر دەڕوا، شــارێك وێــران ــێ . جــاری ــە نەیتەقێن ــێ ك دەكا و فیشــەك نامێنوایــە ئەفــڕێ و كاری ســەیرو ســەمەرە ئــەكا. بریقــەی و زریقــە و كــەالك لــە پــڕە چــاوم ــڕن و ــڕن و خۆشەویســتی مۆدێ ــای مۆدێ دونیوەحشــەتی مۆدێــڕن و پیــاو و ژنــی سەرشــێت. فیلمەكــە كۆتایــی پێــدێ و ئــەوان دەگــەن بەیــەك. ئــەڕۆن و شــارێكی ئەگــرن و یــەك دەســتی ئينســاني و بێ بڕانــەوە خەســاری و وێــران مــردوو بەجــێ دەمێنــن. ئەمنیــش بەجــێ دەمێنــم. دۆش دادەمێنــم و سەرســامم، هەســت دەكــەم

گــوم بــووم، رێــگای گەڕانــەوەش نازانــم. لــە بــەاڵم نازانــم بۆنــی نانــی گــەرم دەكــەم، كوێوە دێ . ســەیرە، هێشــتاش لەناو فیلمەكەدام. و بەرهەیوانەكــە بــۆ دەڕوانــم لەوێــوە هــەر دایكــم دەبینــم، حەیرانەكــە گەیشــتووەتە ئــەو و دەكــوژن ئەویندارەكــە دوو كــە جێگایــەی ناگــەن بەیەكتــر. دیمەنێكــی ســەیرە دایكــم هــەر گریانێتــی قوڵپــەی تەندوورەكــە لێــواری لــە و نــان و هەویــری لــە بیرچۆتــەوە. نــا... نــا... تەنیــا دایكــم نیــە كــە دەگــری. شــەپۆڕی شــینە. نانــەكان خۆیــان پێ ڕاگیــر نابــێ و دەكەونــە نــاو ئاگرەكــەوە، ئاگرەكــە ســارد بۆتــەوە و نانــەكان ئەكــەن بەســەر تەندوورەكــە لــە خۆڵەمێشــی ــد ــە. چەن ــۆڕی ماتەمیان ــەكان ك ــدا، گونتك خۆیانمیچــی بــن رەشــی قورمــی لــە بــرژاو نانــی بەرهەیوانەكــە ئــەدەن لــە روویان و شــیوەنی بۆ دەكــەن. نــان و خەفــەت و قــورم و خۆڵەمێــش و فرمێســكی دایكــم تێكــەاڵون، كێژەنێكــی ســەیرە

لــە هەمووشــتێك دەرناچــێ . لێــی ســەرم و مــن حەپەســاوم. و رادەژەنــێ بەرهەیوانەكــە ئاخــر مــن لەنــاو فیلمێكــدا بەجــێ مــاوم و نــە بــزە. تۆزێــك نــە و پێیــە فرمێســك دڵۆپێكــم بەتاڵــم لــە هەمووشــتێك و پــڕم لــە هیــچ. هــاوار

دەكــەم، دایــە... دایــە... چارەكەشــانە بــە و هەڵدێنــێ ســەری دایكــم و دەســڕێ فرمێســكەكانی هەورییەكــەی و دەكا تەماشــایەكم هەڵدەبــڕێ ، ســەری دووبــارە بــە هەمــان ســۆزەوە دەڵــێ : هــاااااای... هــای... بابانوێرانــی كۆڵــۆڵ و دووبــارە چەنــد خــۆ ئــەرێ هەڵدەوەرێنــێ . فرمێســك دانــە و دەڕوانــم خــۆم بەژنــی لــە نەیناســیمەوە،

دووریــن. لەیــەك چەنــدە دایكــم. ســیمای چارۆكەكــەی و سەرســپییە حەیرانێكــی ئــەو رەشــە. منیــش رەنگــی پاڵەوانەكــەی مۆدێڕنیتــەم گرتــووە كــە كــەس بەیتێــك حەیرانــی بــۆ ناڵــێ.

1

Weke me di serî de jî balkişandibû ser bi armanca mûxalefeta rejîmê, jin mil didin milê zilaman û di cebhe û sengeran de cih digirin. Di şeran de roleke mezin dilîzin û di her qadekî de ji bo serkeftina tekoşîna xwe fedekariyên mezin dikin. Bersiva ev ked û tekoşîna jinê şoreş tenê dibe malê mêran û nahêlin jin bibin hevparê destkeftiyan. Biryara herî berbiçav jî hewldana wan ya jinê ji derveyî siyasetê hiştinê bû. Mîsal, destûrê nadin ku jin bikevin meclîsê ango werin hilbijartin. Wexta Mihemed Elîşah xwast meclîsê bide ber topan û meşrûtiyetê ji holê rake jî dîsa jinan bi fedekariyeke mezin li mêrên ku jiyana xwe ji dest didin derdikevin û termê wan radikin. Bi vî awayî jin bi beşdarbûna xwe ya ji şoreşa meşrûtiyetê re nîşandidin ku herçiqasî zêhniyeteke paşwerû ya mêrê Îranî li hember jinan serwerbe jî û ev zêhniyet astengî ji wan re çêbikin jî wê wan astengiyan ji holê rabikin û beşdarê siyasetê jî bibin. Di dema meşrûtiyetê de bi taybet hewl didan jin ji mafê wê yê siyasî bêpar bihêlin. Jixwe di vê serdemê de asta xwendina jinan pir kêm e. Têgihiştine ku, jin bêhêze û lewaze, li ser Îranê serwer e. Di hêla jinê de jî zanistiya cinsî lewaz e. Ji loma ji bo mafê xwe yê cinsî tekoşîn kirin jî bi awayeke xwezayî lewaz e. Di vê serdemê de feraseta ku dibêje divê jin ji mala xwe dernekeve serwer e, û derketina jinê ya derve jî gûneh tê dîtin. Zagon li ser esasê bêpar hiştina jinê ji hemû mafên wê yên xwezayî tê honandin. Zagonên meşrûtê dibe sedem ku desthilatî ji nifşekî derbasê nifşê din bibe û ev nifş jî jixwe tê zanîn divê kur be.Ev şoreş mîna gelek şoreşên dema borî de çêbûne di dema destpêkê de hêvî didin jinan û bi dirûşma ku wê wekheviya navbera herdû cinsan de bîne, dikeve rê. Lê, li piştî sîstema xwe dide rûnişkandin û şûnde ji vê armanca xwe dûrdikeve û rewşeke tam berovajî tê jiyankirin. Li roxmê hemû astengiyan jî jin karîn pirsgirêkên xwe bixin rojevê û di qada siyasî de jî rojevê dagir bikin. Her wiha hewl didin bi rêk û rêbazên cihê balbikşînin ser rewşa jinê û hebûna xwe bidin hîs kirin. Encama tekoşîna wan ew in; rêxistinên xwe pêşdixin, encûmeni medreseyên jinan, xebatên rewşenbîrî, derxistina kovar û rojname û her weke dinin. Di heman wextî de bi rêya wêje û helbestan jî balkişandina ser pirsgirêkên xwe çêdikin. Li hember hemû astengiyan her hewl didin rêyeke din a tekoşînê vekin û pir aferîner tevdigerin. Hevgirtin û yekîtiya jinan li roxmê ku yek ji pêwîstiyên nebe nabe ye jî, lê mixabin hîn jî ji ber parçebûnên mezhebî û etnîkî nekarîne yekîtiyeke têxwastin di navbera xwede weke jin çêbikin.

Rêxistin û Encûmenên jinan di serdema Pehlewî û Meşrûtê de;Encûmena pêykê Seadet; di sala 1311 şemsî de tê awakirin û xwedî feraseteke çepgir e. Ji bo perwerde kirina jinan kilas û mekteb awa dikin, pirtûkxaneyek saz dikin û kovarek jî ji bo jin bi navê pêykê seadetê nesvan derxistine. Ev encûmen li îranê cara yekê roja 8 adarê weke roja jin pejirandine û pîroz kirine.

Li piştî vêya hinek endamên vê encûmenê ji aliyê hikumeta şah we têne girtin.Encûmena nesvanê wetenxah; di sala 1312 şemsî de bi destê şah tê girtin. Ev encûmen ji bo mafê jinan û baş kirina rewşa jinê perwerde dida. Her wiha nexweşxaneyeke ji bo jinên xizan vedikin, kovarek bi navê encûmen jî derdixin. Helbet ev encûmen encûmena, li herî dawî hatiye girtin e.Encûmena azadiya jinê: di serdema meşrûtê sala 1286 şemsî de hatiye ava kirin. Di wê encûmenê de netenê jin mêr jî cihê xwe digirin. Hemû jî xwedî têgihiştineke sosyalîstbûne. Mêr karîne beşdarî hemû civînan bibin, lê jin tenê karîne semîneran bidin û di xebatên perwerdeyan de cîh bigirin. Ev encûmen bi awayeke veşartî xebatên xwe birêve biriye. Lê bi sedema zextên meleyan li ser encûmenê neçar dimînin ku belav bibin.

1

Bi Çavê Jin Dîrok

BeşaRewşa Jinê Di Serdema Şoreşa Meşrûtê de 7

Bi pêkhatina şoreşa meşrûtê re di gelek qadan de guhertin çêdibin. Yanî ev şoreşa meşrûtê di civaka îranê de mohra xwe li bin gelek guhertinên nû dide. Di gel ku şoreşa meşrûtiyetê ji bo gelemperiya civaka Îranê gelek guhertin da çêkirin jî, dikare bê gotin ku ev gav avêtinên erênî weke her timî dibe, dîsa ji bo jinan derbas nabe. Paradoks ewe ku li roxmê zêdetirê alîgirên şoreşa meşrûtê jinin jî lê ti nûbûnek di rewşa jin a nebaş de çênake û jin dîsa ji van destkeftiyên şoreşê bêpar tê hiştin. Şoreşa meşrûtê hem ti gavek ji bo başkirina rewşa jinê nade hem jî biryarên cinsiyetger yên nû di derbarê jinê de didin. Mînak, xala yekemîn ya destûra bingehîn a meşrûtê, li ser esasê ne pejirandina mafê jinê ya bikaranîna deng, diyar dikin. Ev xala jî tenê ji bo jinan û mehkuman derbas dibe. Jin û mehkum bi heman ferasetê têne dest girtin. Di xala dûyem de jî tê gotin divê mîsoger şah, mêr be. Li derbarê van cihêkariyan her çend jinên siyasetmedar û nivîskar di vê demê de nerazîbûnên xwe didin nîşandan jî, Şah gav bi paşda navêje. Heman jinan li roxmê hemû siyaseta cihêkar jî hewl didin xwedî li mafên xwe yên xwezayî derbikevin. Jin her hewl dide cihê xwe di dika siyasetê bigrê. Li roxmê ku evqas bêmafî li jinê tê kirin jî jin ji ber taybetmendiya xwe ya welatperwer û bi axa xweve girêdayî hemû hêza xwe dixin bin xizmeta berjewendiyên welat de. Ev mînaka em bidin jî vê fikrê me baş piştrast dike. mînak, şah, di vê demê de ji bo welat ji rewşa deyndariyê rizgar bike, projeyekî ji bo bankeyan pêşkêş dike. Jin bi armanca piştgirî dayîna vê projeyê zêr û micewherên xwe tev didin bankê. Gelek mînakên mîna vê ku mirov dikare rêz bike jin pêşengiya wê dikin. Her wiha di vê serdemê de, ji ber bihabûna tiştan, jin helwest raber dikin û dadikevin kolanan bi israrên xwe deriyên derabeyan bi dikandaran didin vekirin. Lê, şah, ev nerazîbûn û hêza jinê tehemûl nake û fermana destiverdan xwepêşandanan dide. Di encama mûdaxeleya Şah de gelek xwepêşanderên jin jî jiyana xwe ji dest didin. Li piştî vê destwerdanê dirûşma wan ya ‘erzanî’yê vedigûhere dirûşma ‘azadiyê’. Di sereta de jinên Tebrîzî ango jinên azerî pêşengiya vê protestoyê dikin. Li roxmê gelek mûdexeleyên dijwar ji aliyê Şah ve çêdibe jî jin di protestoyan de bi israra xwe didomînin. Ji loma Şah neçar dimîne ku gav bi paşda bihavêje. Di her tiştî de erzanî çêdike. di vir de berdêlên giran dabin jî, lê digihijin armanca xwe. Ev vêya dide nîşandan, eger di serê wê de mirin hebe jî, ji bo parastina mafê xwe û yê gelê xwe bi wêrekî tevgeriyane û sere xwe netewandin e.

Karek jı nawenda çapemeniya YJRK

درختــان، بــدون »جنــگل« و ماهي هــا نيــز بــدون »دســته« نمي تواننــد موجــود باشــند. جامعــه نيــز هماننــد انســان، داراي تفاوتــي كيفــي اســت. شــايد هــم خــود جامعــه، ــر را آفريــده و ــان واال و برت ــت كــه انس ــت؛ يــا ارگانيزاســيوني اس اَبَرانســان اس

ــد. خواهــد آفريــه ــر جامع ــا اگ ــد. ام ــته باش ــود داش ــد وج ــه نمي توان ــان، جامع ــدون انس ــك ب بي شــي از انســان ها« درك شــود، خطــاي ســنگيني اســت. انســان ــوان »تجمع ــا به عن تنهبــدون جامعــه، نمي توانــد فراتــر از پريمات هــا بــرود. امــا انســاِن برخــوردار از

ــود. ــگفت انگيز ش ــگرف و ش ــي ش ــه نيروي ــل ب ــد تبدي ــه، مي توان جامعــه ميزانــي كــه آگاهــي يابيــم واقعيــات اجتماعــي واقعياتــي هســتند كــه برســاخته بــاره ــن دوب ــا و تكوي ــاندن آن ه ــزوم فروپاش ــه ل ــم ب ــزان حك ــان مي ــه هم ــده اند، ب شخواهيــم داد. واقعيــات اجتماعــِي غيرقابــل فروپاشــي و تغيير ناپذيــر، وجــود ندارنــد. فراتــر از ايــن، فروپاشــي نهادهــاي ســركوب كننده و اســتثمارگر و رو بــه زوال

ــات آزاد« اســت. ــراي »حي ــل اغمــاض ب ــات غيرقاب ــه ضروري ــردن آنهــا، ازجمل ب.

www.pjak.eufacebook.com/alternative.pjak [email protected] مرکز مطبوعات حزب حیات آزاد کوردستان »پژاک«