Ölüm Nedenlerinin Raporlanması

Hekimlerin Eğitimi

Açıklama 1- Ölüm Verilerinin Amacı

• Nüfusun mortalite kavramını ve zaman içerisindeki değişimini değerlendirmek;

• Ölüm oranlarında bölgesel farklılıkları belirlemek ve bu farklılıkların nedenlerini araştırmak;

• Halk sağlığı konularında , bebek ve anne ölümleri, bulaşıcı hastalıkları , kazaları ve intihar eğilimlerini takip etmek;

• Çevresel ve mesleki etkenlere ve yaşam tarzına bağlı olan sağlık risklerini belirlemek;

Açıklama 1- Ölüm verilerinin amacı

• Sağlık araştırmasını ve sağlık bakım önceliklerini ve kaynak belirlemek;

• Sağlık tesislerini, hizmetlerini ve insan kaynaklarını planlamak;

• Önleme ve koruma programlarını planlamak ve bu programların sonuçlarını değerlendirmek;

• Sağlık programlarını geliştirmek ve sonuçlarını değerlendirmek

Mortalite Verilerinin Bazı Kullanım Yerleri

Sağlık Göstergeleri

HAM MORTALİTE ORANLARI

ORTALAMA YAŞAM SÜRESİ / NEDENLERİN

BUNA ETKİSİ

BEBEK MORTALİTE ORANI

ANNE ÖLÜMLÜLÜĞÜ ORANI/HIZI

POTANSİYEL YAŞAM YILI KAYBI

BELİRLİ ORANLAR (NEDEN, CİNSİYET, YAŞ)

Mortalite Verilerinin Bazı Kullanım Yerleri

Mortalite verileri aşağıda sıralananları belirlemek için temel araçtır:

TOPLUM SAĞLIĞI PROBLEMLERİ

RİSK GRUPLARI

TIP VE TOPLUM SAĞLIĞI ARAŞTIRMASI İÇİN GEREKLİLİKLER

DİĞER ÜLKELERLE OLAN FARKLILIKLAR

Önde gelen ölüm nedenleri Müdahale öncelikleri

İyi belgelendirmenin önemi

İstatistiki ve araştırma amaçlı, ölüm nedenlerinin ve özellikle ölümün altta yatan sebebinin mümkün olduğunca belirgin ve açık bir şekilde raporlanması önemlidir. Aslında, dikkatli bir şekilde tıbbi görüşün en iyi şekilde raporlanması ölüm nedenleri istatistiklerinin kalitesini artırır.

Açıklama 2 - Belgeyi Dolduracak Yetkili Kişilerin Nitelikleri

• Ölümleri belgelemek için ulusal kanunlar hakkında bilgi sahibi olmalı ve hayati kayıtların mahremiyetine saygı göstermelidir;

• DSÖ yönergelerine göre ve el kitabında verilen talimatları takiben Ölüm Belgesini doldurmak için doğru yöntemi bilmelidir;

• Doldurulmuş ve imzalanmış ölüm belgelerinin ulusal kanunlara göre hızlı bir şekilde elde edilmesini temin etmelidir;

Açıklama 2 - Belgeyi dolduracak yetkili kişilerin nitelikleri

• Belgenin hazırlanması sırasında mevcut bütün bilgileri kullanmalıdır;

• Belirli soruşturmaların hala devam edip etmediğini açık bir şekilde belirtmelidir;

• Otopsi veya ayrıntılı soruşturma sonuçlarında ölüm nedeni rapor edilen nedenden farklı olarak ortaya çıktığı durumlarda düzeltilen belgeyi sorumlu kişi teslim etmelidir;

Ölüm Belgesi

Belgeleyici hekimin ölüm nedenleri ve bazı demografik bilgileri en iyi, en açık ve doğru şekilde vermesini sağlar;

İstatistiki açıdan ve toplum sağlığı açısından en iyi altta yatan nedeni elde edebilmek için bilgileri organize eder

Verilerin karşılaştırılabilirliğini garanti eder

Ölüm Belgesi

BÖLÜMLER

Ölüm belgesi yedi bölümden oluşmaktadır.

A: Ölen kişinin bilgileriB: Ölüm tarihi, ölüm yeriC: Ölümün şekliD: YaralanmaE: OtopsiF: Bebek Ölümlülüğü ve Ölü DoğumG: Anne Ölümlülüğü

H: Ölüm nedeni

A BÖLÜMÜ

Bu bölümde ölen kişiye ait bilgiler alınacaktır. Bu bölüm ölen kişinin nüfus cüzdanı kullanılarak

doldurulmalıdır. Eğer ölen kişinin nüfus cüzdanı mevcut değilse, * işareti

olan satırlar doldurulmayacaktır.

Ölen kişinin TC kimlik numarası, uyruğu, adı soyadı, baba adı,

doğum tarihi, nüfusa kayıtlı olduğu ilçe, cilt no, aile sıra no, birey sıra no, cinsiyeti, öğrenim durumu, meslek ve daimi ikametgahı ilgili satıra yazılacaktır.

B BÖLÜMÜ

Ölen kişinin ölüm tarihi ve ölüm yeri sorgulanmaktadır. Ölüm tarihi; saat, gün, ay ve yıl olarak ilgili kutucuklara yazılacaktır.

Ayrıca kişinin öldüğü yer neresi ise bu da ilgili kutucuğa işaretlenecektir.

C BÖLÜMÜ

Ölen kişinin ölüm şekli sorgulanmaktadır.Doğal ölüm, intihar, cinayet, trafik kazası, iş kazası, diğer kazalar, diğer, araştırma aşamasında ve bilinmeyen seçeneklerinden bir kutucuk işaretlenecektir.

D BÖLÜMÜ

Eğer ölüm yaralanma sonucu gerçekleşmiş ise iş yerinde olup olmadığı sorgulanarak yaralanmanın tarihi (gün, ay ve yıl ) olarak yazılacak ve yaralanmanın yeri için ilgili kutucuk işaretlenecektir.

Eğer ölüm yaralanma sonucu gerçekleşmemiş ise E Bölümünden devam edilecektir.

E BÖLÜMÜ

Eğer ölüm sonucunda otopsi yapılmış ise otopsi bulguları ve bulgu sonucunda daha fazla bilgi elde edilip/edilmediği sorgulanacak ve ilgili kutucuklar işaretlenecektir.

Eğer otopsi gerçekleşmemiş ise

F Bölümünden devam edilecektir.

F BÖLÜMÜ

Ölü doğan ve canlı doğmuş bir yaşın altındaki Ölen bebekler için doldurulacaktır. Ölü doğum ve bebek ölümü olup olmadığı sorgulanarak “hayır” seçeneği işaretlenmiş ise G Bölümünden devam edilecektir. Annenin TC No, yaşı, gebelik süresi, doğum sırası ve doğum aralığı ilgili kutucuğa yazılacaktır.

G BÖLÜMÜ

Ölen kişi Kadın ise doldurulacaktır. Ölen kişinin ölümü hamileliği esnasında (anne ölümü) olup/olmadığı sorgulanacak ve ilgili seçenek işaretlenecektir.

Ölen kişi erkek ise bu bölüm boş bırakılacaktır.

Standart bir medikal terminolojinin kullanılması, yerel jargondan kaçınılması

Büyük harflerle yazılması

Her bir satıra tek bir hastalık raporlanması

Kısaltmaların kullanılmaması

gereklidir.

H BÖLÜMÜ

Ölüm Nedenlerinin Raporlanmasında Doğruluk Nedir?

Ölüme sebebiyet veren olaylar zincirinde bütün yararlı bilgilerin kullanılması:

sürenin raporlanması diğer ilgili hastalıkların ve durumların II. bölümde

raporlanması yaralanmaların raporlanması raporlanan durumların belirginliğinin artırılması

Ölüm Nedenlerinin Raporlanmasında Doğruluk Nedir?

En ilgili bilgiye karar vermek ve seçmek:

doğru olay sırasının belirlenmesi en ilgili olay zincirinin belirlenmesi ölüme sebebiyet veren olaylar zincirini başlatan

durum ya da hastalığın belirlenmesi (ölümün altta yatan sebebinin)

ölüm şekli veya mekanizmalarinin raporlanmasindan kaçinmak

Açıklama 3 – Bazı önemli tanımlar

• Altta yatan ölüm nedeni, doğrudan ölüme yol açan hastalık veya durumdur;

• Önceki neden(ler) yukarıda bahsedilen altta yatan ölüm nedeniyle bağlantılı olan her türlü durum;

• Altta yatan ölüm nedeni, doğrudan ölüme neden olan hastalıklı durumların başlamasına yol açan hastalık veya yaralanma, ya da ölümcül yaralanmayla sonuçlanan bir kaza veya şiddet eyleminin koşullarıdır”;

Açıklama 3 – Bazı önemli tanımlar

• Katkıda bulunan nedenler, ölüme yol açan olaylar zincirinin parçası olmayan ancak formu dolduran kişiye göre ölüme katkıda bulunmuş olan hastalıklar veya durumlardır;

• Birden fazla ölüm nedeni, bir ölüm belgesinde rapor edilen bütün hastalıklar ve durumlardır

Açıklama 5- Neler rapor edilmelidir ve nereye rapor edilmelidir?

Bölüm I’e rapor ediniz: (daha az satırın kullanılabileceği gibi gerektiğinde daha fazla satırın da eklenebileceğini unutmayınız) Satır a: En son ölüm nedeniBağlı olarak Satır b: önce gelen nedenlerBağlı olarak Satır c: önce gelen nedenlerBağlı olarak Satır d: Esas ölüm nedeni (altta yatan ölüm nedeni)

Bölüm II’ye rapor ediniz: Ölüme katkıda bulunan diğer önemli hastalık veya durumlar.

I. Bölümde hastalık sırasını oluşturan olaylar zincirinin I. Bölümde hastalık sırasını oluşturan olaylar zincirinin yanlış sırayla raporlanması, veya eksik raporlanması;yanlış sırayla raporlanması, veya eksik raporlanması;

I. ve II.I. ve II. bölümlerinin gözardı edilmesi, dolayısıyla bölümlerinin gözardı edilmesi, dolayısıyla olaylar zincirinin II. bölümde bitmesi; olaylar zincirinin II. bölümde bitmesi; UYARI!! BU UYARI!! BU YAPILAN TEMEL HATALARDANDIR!!!!YAPILAN TEMEL HATALARDANDIR!!!!

Belgelendirmede Karşılaşılan Belgelendirmede Karşılaşılan Ortak ProblemlerOrtak Problemler

Belgelendirmede Karşılaşılan Belgelendirmede Karşılaşılan Ortak ProblemlerOrtak Problemler

seçilen altta yatan neden (yani I. bölümün en seçilen altta yatan neden (yani I. bölümün en

alt satırında raporlanan nedenin) bir üst satırda alt satırında raporlanan nedenin) bir üst satırda

raporlanan duruma sebebiyet vermemesi;raporlanan duruma sebebiyet vermemesi; bazı ilgisiz bilgilerin raporlanması (ör. kalp bazı ilgisiz bilgilerin raporlanması (ör. kalp

durması)durması) dışsal nedenler söz konusu olduğunda bilgilerin dışsal nedenler söz konusu olduğunda bilgilerin

eksik raporlanmasıeksik raporlanması

Erkek, 58 yaşında

I a) serebral hemoraj 1 ay b) nefrit 5 ay c) hepatik siroz 2 yıl d) alkolizm 15 yıl

II

A KUTUSU: Lütfen bütün gerekli bilgileri raporlayınızB KUTUSU: Lütfen ölüm tarihini raporlayınız; Ölüm yeri: EvC KUTUSU: Ölüm şekli: DoğalD KUTUSU: Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti: HayırE KUTUSU: Otopsi yapıldı mı: Hayır

Türkiye’deki Pilot Çalışmalardan İyi Belgelendirilmiş Bazı Örnekler - 1 -

Erkek, 73 yasinda

I a. Muhtemel akut miyokard enfarktüs dakikalar b. Kroner arter hastalık 1 yıl c. Şiddetli hipertansiyon 8 yıl d. II Ateroskleroz 12 yıl

A KUTUSU: Lütfen gerekli bütün bilgileri raporlayınızB KUTUSU : Lütfen ölüm tarihini raporlayını; Ölüm yeri: EvC KUTUSU : Ölüm şekli: DoğalD KUTUSU : Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti: Hayır E KUTUSU : Otopsi yapıldı mı: Hayır

Türkiye’deki Pilot Çalışmalardan İyi Belgelendirilmiş Bazı Örnekler - 2 -

Kadın, 86 yaşındaI a) Pulmoner Emboli 1 gün b) Ameliyat edilmiş Femur Kırığı 1 hafta c) Evde merdivenlerden düşmüş 1 hafta d)

II Alzheımer hastalığı 8 yılA KUTUSU : Lütfen gerekli bütün bilgileri raporlayınızB KUTUSU : Lütfen ölüm tarihini raporlayını; Ölüm yeri: HastaneC KUTUSU : Ölüm şekli: KazaD KUTUSU : Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti:Evet;

İşte yaralanma: Hayır;Lütfen yaralanma tarihini yazınız; Yaralanma yeri: Ev;

E KUTUSU : Otopsi yapıldı mı: HayırG KUTUSU : Anne ölümü değil

Türkiye’deki Pilot Çalışmalardan İyi Belgelendirilmiş Bazı Örnekler - 3 -

Erkek, 39 yaşındaI a) Bronkopnömoni 4 gün b) Akciğer tüberkülozu 10 ay c) Edinsel bağışıklık yetersizliği sendromu 7 yıl d)

II AIDS’le ilgili wasting disease 1 year

A KUTUSU: Lütfen gerekli bütün bilgileri raporlayınızB KUTUSU : Lütfen ölüm tarihini raporlayınız; Ölüm yeri: HastaneC KUTUSU : Ölüm şekli: Doğal

D KUTUSU : Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti : Hayır; E KUTUSU : Otopsi yapıdı mı: Hayır

Bulaşıcı hastalıklar nasıl raporlanır

Açıklama 6- Neoplazma Rapor Edilirken Kullanılacak Liste

Lütfen belirtmeyi unutmayınız:

İyi huylu, kötü huylu ya da belirsiz olup olmadığını;

Eğer biliniyorsa primer bölgeyi;

Primer bölgenin bilinip bilinmediğini;

Eğer biliniyorsa morfolojik türü;

Eğer biliniyorsa metastaz bölge(ler) ve primer bölgeyi;

“bölgeden metastatik” ifadesi primer bölgeyi (bölgeleri) ifade eder;

“bölgeye metastatik” ifadesi seconder bölgeyi (bölgeleri) ifade eder;

“karsinomatoz”, “karsinoz”, “büyüme”, “kötü huylu tümör” vs. gibi belirli olmayan terminolojiden mümkün olduğu kadar kaçının;

Lösemiyi “akut", “sub-akut” veya “kronik” olarak tanımlayın ve ilgili hücre türünü açıklayın.

Açıklama 6- Neoplazma Rapor Edilirken Kullanılacak Liste

Neoplazmaların Raporlanmasıyla İlgili Örnek

Kadın, 47 yaşındaI a) Kronik karaciğer yetersizliği 1 hafta b) Karaciğerde sekonder malin neoplazma 2

ay c) Aksiller lenf nodlarında sekonder malin neoplazma 7 ay d) Memenin merkez kısmında karsinom 8

ay

II Diyabet mellitus 11 yıl

A KUTUSU: Lütfen gerekli bütün bilgileri raporlayınızB KUTUSU : Lütfen ölüm tarihini raporlayınız; Ölüm yeri:HastaneC KUTUSU : Ölüm şekli: DoğalD KUTUSU : Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti : Hayır; E KUTUSU : Otopsi yapıldı mı: Hayır

Bebek ölümüne örnek

Erkek, 3 saat Çocuk zayıf durumda spontan olarak doğmuştur (Apgar

skoru 2). İlk hamilelik ve 34. haftaya kadar normal seyrediyor. Anne’de (22 yaşında) vajinal hemoraj başladığında, ilk 24 saatte yardım istemiyor. Hastaneye getirildiğinde pre-şok halinde bulunuyor. Yapılan teşhis hemorajik abrupsiyo plasenta. Bebek (2.280 gr.) anoksi belirtileriyle siyanotik olarak doğuyor, ve üç saat içerisinde ölüyor.

Erkek, 3 saatI a) Anoksi 3 saat b) Hemorajik abrupsiyo placenta 2 gün c) d)

II

A KUTUSU: Lütfen gerekli bütün bilgileri raporlayınızB KUTUSU : Lütfen ölüm tarihini raporlayınız; Ölüm yeri: HastaneC KUTUSU : Ölüm şekli: Doğal D KUTUSU : Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti : Hayır; E KUTUSU : Otopsi yapıldı mı: HayırF KUTUSU : Ölü doğum: Hayır

Bebek ölümü: Evet; Lütfen annenin kimlik numarasını raporlayınız; Lütfen doğum tarihini yazınız;Annenin yaşı: 22Doğum sırası: 01Hamilelik süresi: 34 HAFTADoğum ağırlığı: 2280 GRAM

Açıklama 7 – Taşıt Kazalarının Rapor Edilmesi

Lütfen belirtmeyi unutmayınız:

Koşullara bağlı olarak taşıt türünü (bisiklet, araba, ağır yük taşıtı, buldozer, tren, çok hafif uçak, sabit kanatlı ticari uçak, at, yolcu gemisi,yelkenli,...) belirtiniz;

Eğer birden fazla taşıt söz konusu ise kısaca tanımlayın ve belirtiniz;

Ölen kişinin içinde bulunduğu aracın türünü belirtiniz;

Açıklama 7 – Taşıt kazalarını rapor edilmesi

Ölen kişinin sürücü, yolcu, yaya veya aracın dışında olan biri olup olmadığını belirtiniz;

Eğer bir çarpışma gerçekleştiyse;

Eğer bir çarpışma gerçekleştiyse, çarpışmaya dahil olan araçların eşyalarını ve türlerini belirtiniz.

Kazanın meydana geldiği yer (otoyolda, otoyol dışında, tren peronunda, kayak alanında, arazide, mısır tarlasında, limanda,...);

Taşıt kazalarına örnekErkek, 8 yaşında

I a) Beyin yaralanması dakikalar b) Kafatası kırığı dakikalar

c) Trenle çarpışan arabada yolcu dakikalar d)

II

A KUTUSU: Lütfen gerekli bütün bilgileri raporlayınızB KUTUSU : Lütfen ölüm tarihini raporlayınız; Ölüm yeri: Diğer araçC KUTUSU : Ölüm şekli: Trafik kazasıD KUTUSU : Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti : Evet;

İşte yaralanma: Hayır;Lütfen yaralanma tarihini yazınız; Yaralanma yeri: Cadde ve yol;

E KUTUSU : Otopsi yapıldı mı: Hayır

Katıldığınız ve dinlediğiniz

için teşekkürler