Embed Size (px)
Citation preview
This article was downloaded by: [The University of Manchester Library]On: 19 October 2014, At: 04:49Publisher: RoutledgeInforma Ltd Registered in England and Wales Registered Number: 1072954 Registered office: Mortimer House,37-41 Mortimer Street, London W1T 3JH, UK
Politikon: South African Journal of Political StudiesPublication details, including instructions for authors and subscription information:http://www.tandfonline.com/loi/cpsa20
Opvattings van Stellenbosch universiteit‐studenteinsake politieke verandering in Suid‐Afrika (1978)GS Cloete aa Departement Staatsleer , Universiteit van StellenboschPublished online: 24 Feb 2007.
To cite this article: GS Cloete (1978) Opvattings van Stellenbosch universiteit‐studente insake politieke verandering inSuid‐Afrika (1978), Politikon: South African Journal of Political Studies, 5:2, 150-173, DOI: 10.1080/02589347808704739
To link to this article: http://dx.doi.org/10.1080/02589347808704739
PLEASE SCROLL DOWN FOR ARTICLE
Taylor & Francis makes every effort to ensure the accuracy of all the information (the “Content”) containedin the publications on our platform. However, Taylor & Francis, our agents, and our licensors make norepresentations or warranties whatsoever as to the accuracy, completeness, or suitability for any purpose of theContent. Any opinions and views expressed in this publication are the opinions and views of the authors, andare not the views of or endorsed by Taylor & Francis. The accuracy of the Content should not be relied upon andshould be independently verified with primary sources of information. Taylor and Francis shall not be liable forany losses, actions, claims, proceedings, demands, costs, expenses, damages, and other liabilities whatsoeveror howsoever caused arising directly or indirectly in connection with, in relation to or arising out of the use ofthe Content.
This article may be used for research, teaching, and private study purposes. Any substantial or systematicreproduction, redistribution, reselling, loan, sub-licensing, systematic supply, or distribution in anyform to anyone is expressly forbidden. Terms & Conditions of access and use can be found at http://www.tandfonline.com/page/terms-and-conditions
Opvattings van Stellenbosch Universiteit-studente insake Politieke Veranderingin Suid-Afrika (1978)*
GS CLOETE(Departement Staatsleer, Universiteit van Stellenbosch)
ABSTRACT:
Opinions of University of Stellenbosch Students concerning Political Changein South Africa: The South African political system is in a process of pro-found social and political change. Forces of change include both internal andexternal pressures of a political, military and economic nature on South Africa.
A survey of the opinions of White students at the University of Stellenboschwas undertaken to establish to what extent this atmosphere of change had al-ready affected the attitudes of the students towards selected social and politicalissues in South African society. The results show that ethnicity (as measured byusing the home language of the students as indicator), still remains the primedeterminant of opinion polarisation, although the students' academic fields ofstudy may also have contributed towards this polarisation.
No indication of substantial deviations from prevailing Afrikaner culturalnorms and values were found. This stability in White public opinion indicates astrong endorsement by the respondents of the social and political status quo inSouth Africa. Incremental differences with dominant Afrikaner student beliefswere found, however, in
(1) the students' preference for a comprehensive so-called South African Na-tionalism amongst Whites, instead of a more restricted and segmentalAfrikaner Nationalism; and
(2) a greater degree of involvement with national political issues in South Afri-ca than exists at other Afrikaans universities.
Cross pressures on the students from traditional Afrikaner cultural valueson the one hand and a wider and more universal range of knowledge andphilosophy on the other, cause widespread apathy, uncertainty, and inconsisten-cy in their beliefs and activities, and prevent them from converting these basic
•Dank word hiermee betuig teenoor die Universiteitsadministrasie, die Rekensentrum, mej. C.J.Oosthuizen en ander personeellede van die departement Staatsleer en Publieke Administrasie,asook die 1978 Honneurs- en derdejaarsklasse in Staatsleer en Publieke Administrasie aan die Uni-versiteit van Stellenbosch, vir hul onderskeie waardevolle bydraes tot die suksesvolle voltooiingvan hierdie navorsingsprojek. Afleidings wat uit die data gemaak is, is egter uitsluitlik die van dieskrywer.
150 Politikon Vol. 5 No. 2 Desember 1978 December
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
attitudes and opinions into active, purposeful and consistent behaviour patterns.The Stellenbosch student can therefore at best only serve as a catalyst be-
tween different opposing forces of change and resistance in the political system,in order to initiate new developments in the attitudinal structures of the majorityof Afrikaans speaking students in South Africa regarding social and politicalchange.
1. TEORETIESE PERSPEKTIEF
Suid-Afrika beleef op die oomblik 'n tydsgees waarin die konsep van "ver-andering" 'n sentrale rol speel. Voorstelle, strategiee en bloudrukke virekonomiese, maatskaplike en staatkundige veranderinge is aan die orde van diedag.
Resente wetenskaplike publikasies met titels soos Political Policy and SocialChange in South Africa (Schlemmer, 1970), Towards Social Change (Randall,1971), South Africa: Economic Growth and Political Change (Leftwich, 1974),Change in Contemporary South Africa (Thompson & Butler, 1975), The Struc-turing of Political Change in South Africa (Niewoudt, 1977), Plural Democracy— Political Change and Strategies for Evolution in South Africa (Thomas,1977), Constitutional Change in South Africa (Benyon, 1978) en InternationalPressures and Political Change in South Africa (Clifford-Vaughn, 1978) illus-treer die belang wat hierdie verskynsel ook vir die akademikus inhou.
Die meeste van hierdie skrywers identifiseer verskeie kragte of stromingewat verandering genoodsaak, bv. interne druk wat op die Suid-Afrikaanse rege-ring uitgeoefen word deur (1) Swart en Bruin groepe wat die uitskakeling vandiskriminasie, gelykberegting en die verlening van volwaardige burgtrregte opalle samelewingsterreine eis, en (2) Uiteenlopende Blanke groepe binne Suid-Afrika wat hierdie eise steun op grond van innerlike oortuiging of vrees vir watmag gebeur indien daar nie bevredigende voldoening aan hierdie aansprakegegee word nie. Vanuit die buiteland word ook op die Suid-Afrikaanse politiekestelsel druk uitgeoefen deur Derde Wereld-, Westerse en Kommu,nistiese statewat elk 'n verskeidenheid van tegnieke aanwend om die Suid-Afrikaanse rege-ring te dwing om aan die aspirasies van die Swart en Bruin groepe te voldoen.
Daar word terselfdertyd ook teenoorgestelde kragte wat hierdie proses vanverandering in die samelewing effektief teenstaan of vertraag, geidentifiseer. Dievernaamste hiervan is weerstand teen verandering vanuit die geledere van diemeeste Blankes in Suid-Afrika (hoofsaaklik Afrikaanssprekendes) op grond vanideologiese of pragmatiese oorwegings en veral as gevolg van onsekerheid envrees oor hul toekoms in die proses en na bereiking van die verandering waarnagestrewe word; uiteenlopende menings oor die inhoud en omvang van die be-oogde veranderinge by die verskillende ondersteuners van hierdie idee; en laas-tens verreikende ekonomiese implikasies wat sodanige veranderinge vir die Suid-Afrikaanse en wereldekonomiee inhou.
Ten spyte van al bogenoemde faktore wat verandering in Suid-Afrika teen-staan of belemmer, is dit duidelik dat die land vinnig in 'n tydvak inbeweeg waar
151
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
redelik verreikende en wesentlike aanpassings aan die binnelandse sosio-ekono-miese en politieke samelewingstrukture gemaak sal moet word, in 'n poging om(volgens die Eastoniaanse terminologie) die druk op die politieke stelsel te verlig.Die mate van bereidwilligheid van veral die Afrikaanssprekende bevolkingsgroepom hierdie aanpassings te maak, sal die aard en tempo van die veranderingegrootliks bepaal.
Die vraag in hoeverre die gemiddelde Afrikanerstudent alreeds deur diesoeke na verandering bei'nvloed is, en in hoeverre daar alreeds veranderinge in syeie houdingstrukture t.o.v. verskillende vraagstukke in die Suid-Afrikaanse si-tuasie ingetree het, het die fpkus gevorm van 'n navorsingsprojek wat gedurendeApril 1978 onder leiding van .prof. W.B. Vosloo deur die departement Staatsleeren Publieke Administrasie aan die Universiteit van Stellenbosch ondemeem is.Deur middel van 'n omvattende meningsopname onder voltydse Blanke studenteis gepoog om vas te stel wat die heersende opvattings onder studente is ten opsig-te van allerlei aktuele samelewingsvraagstukke. Die ppname verteenwoordig diederde in 'n langtermynprojek wat in 1970 'n aanvang geneem het en 'n diakro-niese studie behels van die ontwikkeling van politieke denke onder veral dieAfrikaanssprekende student op Stellenbosch. Die eerste twee opnames is onder-skeidelik in September 1970 (na die algemene verkiesing in April 1970) en Sep-tember 1974 (na die algemene verkiesing in April 1974) onderneem, terwyl diejongste opname volg op die algemene verkiesing in November 1977. Die ver-naamste bevindinge in die vorige twee opnames is reeds gepubliseer (sien Voslooen Lever, 1971; Pretorius, 1975 en Pretorius, 1977).
2. EIENSKAPPE VAN DIE STEEKPROEF
'n Totaal van 1 054 voltydse Blanke studente (10% van die 10 541 studen-te gedurende April 1978), is op sistematiese, gestratifieerde, ewekansige wysemet behulp van die sentrale administrasie en rekensentrum van die universiteitgeselekteer. Uit hierdie steekproef is verder 'n totaal van 79 privaatwonendestudente geelimineer op grond daarvan dat hul nagraadse studente was wat bui-te Stellenbosch woonagtig was. Dit is gedoen (1) aangesien nie vasgestel konword of hierdie groep voltydse of deeltydse studente is nie; en (2) om te verhoeddat menings van respondente wat geen of weinig kontak met die studentelewe ensosialiseringsprosesse op die kampus het, in die opname vervat word en daardeurmoontlik 'n onakkurate weerspieeling van die heersende openbare mening onderdie voltydse studente teweeggebring word.
Die 975 studente in die werkbare steekproef is elk van 'n vraelys voorsienwat binne 14 dae terugbesorg moes word, 'n Finale respons van 68,6 vraelyste(70,4% van die werkbare steekproef) is terugontvang. Die enigste noemenswaar-dige sydigheid in die opname is die 61,5% koshuis- en 38,5% privaatstudente indie respondgroep teenoor die 47,8% koshuis- en 52.2% privaatstudente wat dieuniversum uitmaak. Die verklaring hiervoor is die feit dat vraelyste van koshuis-respondente per hand versamel is deur senior studente, terwyl privaatstudente
152
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
hul vraelyste per pos moes terugbesorg. Hierdie verskil in versamelingsprosedurehet daartoe gelei dat 'n respons van 84,4% uit diekoshuise en 'n uiters bevredi-gende 55,3% per pos verkry is. Aangesien die woonplek van die respondente nie'n betekenisvolle tussenkomende veranderlike by houdingspolarisasie geblyk tegewees het nie, is die navorser tevrede dat hierdie sydigheid nie die verteenwoor-digendheid van die steekproef beinvloed het nie. Die steekproef is ook verteen-woordigend van die universum t.o.v. ander moontlike betekenisvolle demogra-fiese veranderlikes, waarvan die belangrikste taal- en kursusverskille tussen res-pondente was. By die tabellering van gegewens is vermiste waardes verder deur-gaans geTgnoreer wat tot gevolg het dat die som van die persentasieverspreidingsnie altyd 100% uitmaak nie.
Die bestendigheid en verandering in die respondente se houdingstruktureis getoets aan die hand van 'n verskeidenheid vrae oor sosio-kulturele en politiekevraagstukke in Suid-Afrika, wat agtereenvolgens behandel word.
3. SOSIO-KULTURELE VRAAGSTUKKE
Die respondente se houdings teenoor sosio-kulturele aangeleenthede in diesamelewing is getoets op vier bree vlakke, nl. t.o.v.
(1) moreel-sedelike vraagstukke;
(2) godsdienstige vraagstukke;
(3) die mate van groepsbewussyn by die studente; en
(4) hul aanvaarding van die status quo eh gesagsuitoefening in die samele-wing.
3.1 Moreel en sedes
Die meerderheid respondente neem deurgaans sterk behoudende stand-punte in ten opsigte van vraagstukke van hierdie aard. Terwyl 42,1% van dierespondente voel dat "...permissiwiteit reeds te diep in ons samelewing posgevat(het) ...", verskil slegs 32% met die stelling en is 24,1% onseker daaroor. Verderverskil 'n totaal van 61,3% van die bree stelling dat "...die mensdom ... in more-le opsigte steeds vooruit(gaan)", terwyl feitlik dieselfde aantal (59,8%) van me-ning is dat sensuur, soos dit tans toegepas word, noodsaaklik is om 'n hoe peilvan openbare sedelikheid in die land te handhaaf. Ontleed volgens studierigtingblyk dit dat 82,9% van die teologiese studente laasgenoemde stelling onderskryf,terwyl slegs 14,3% van die ingenieurstudente en 37,3% van die landbou/bos-boustudente daarmee verskil. Ontleed volgens taal blyk dit dat 56,7% van dieEngelssprekende studente van mening is dat sensuur nie vir die handhawingvan 'n hoe peil van sedelikheid noodsaaklik is nie, terwyl die oorgrote meerder-
153
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
heid Afrikaanssprekende studente (66,8%) die huidige toepassing van sensuursteun. Volgens woonplek blyk dit dat 67% van die koshuisrespondente diehuidige toepassing van sensuur steun, teenoor 'n verdeelde privaatstudentekorps(48,7% daarvoor en 44,8% daarteen). Dit is egter insiggewend dat die persen-tasie steun vir die huidige toepassing van sensuur van 65,2% by eerstejaarsres-pondente konsekwent afneem tot 44,5% by vyfdejaarsrespondente. Tabel 1 il-lustreer hierdie proses van houdingsverandering aan die hand van die akademie-se studiejaar van die respondente.
TABEL 1PERSENTASIE VERGELYKING TUSSEN DIE RESPONDENTE SE STEUN VIR DIE
HUIDIGE SENSUURBEDELING IN SUIDAFRIKA, EN HUL STUDIEJAARVERSPREIDING
Studiejare
eerste jaartweede jaarderde jaarvierde jaarvyfde jaarsesde jaarsewende jaaragste jaar8 +
Steunhuidigestelsel
65,262,459,859,844,557,733,342,960,0
Onseker
8.43,66,09,3
13,03,8
13,30,06,7
Gekanl teenhuidigestelsel
26,433,934,229,944,638,446,757,133,3
N
1781651171075426157
15
Dit is duidelik uit hierdie uiteensetting dat die steun vir die huidige beheeroor volksmoraal en sedes die goedkeuring van die meeste Afrikaanssprekendestudente wegdra, en dat hier geen sprake van 'n verandering in hul waardestruk-ture hieromtrent is nie.
3.2 Die rol van godsdiens en die kerk in die samelewing
Die meerderheid respondente (58,0%) beskou die godsdiens as 'n baiebelangrike aspek van hul alledaagse Iewe. Slegs 7% beskou godsdiens as onbe-langrik. Hierdie standpunte van die respondente word verder gei'llustreer deurdie feit dat 63,8% elke week kerkbyeenkomste bywoon, terwyl slegs 10,4% vandie respondente aangedui het dat hulle selde of nooit kerkbyeenkomste bywoonnie. Daar is 'n noue verband tussen taal en kerkaffiliasie: 78,7% van die respon-dente behoort aan een van die drie Afrikaanse susterkerke, terwyl die grootsteoorblewende groep aan die Anglikaanse Kerk (4,7%) en die Metodistekerk(3,5%) behoort. Slegs 2% van die respondente behoort aan geen kerkgenoot-skap nie.
Die Christelik-nasionale karakter van die blanke Suid-Afrikaanse same-lewing word ook deur verreweg die grootste groep respondente onderskryf, deur-dat 43,7% hulle self die meeste identifiseer met Hie beskrywing Christelik-nasio-naal eerder as bv. gematigd (21,9%), verlig (19,5%) of liberaal (8,7%) wat in
154
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
daardie volgorde ook as eerste prioriteite genoem is. 'n Groot meerderheid res-pondente ag dit egter nie nodig dat "...'n universiteitsdosent se godsdienstigeoortuigings in aanmerking geneem (behoort) te word wanneer sy aanstelling oor-weeg word (nie) ..." (62,4% van die respondente verskil van die stelling dat ditwet in berekening gebring behoort te word, terwyl 29,8% daarmee saamstem en7,6% onseker oor die saak is). Nogtans verskil die meerderheid van die bree stel-ling dat "...die kerke in Suid-Afrika ... eerder oor die siele van mense as oormaatskaplike vraagstukke en armoede begaan (behoort) te wees ..." (53,1% ver-skil terwyl 33,9% met die stelling saamstem en 12,2% onseker daaroor is). Dieenigste veranderlikes wat noemenswaardige afwykings van hierdie syfers toon, isdie studierigtings en ouderdomsverskille by die respondente. Teologiese studentesteun die maatskaplike rol van die kerk die sterkste (77,2%) terwyl studente indie sosiale en ekonomiese wetenskappe die sterkste verdeel is oor die vraagstuk(41,6% stem met die stelling saam, 12% is onseker daaroor en 46,3% verskil vandie stelling). Steun vir die maatskaplike rol van die kerke neem sterk toe soos dierespondente ouer word en langer op universiteit is. Tabel 2 illustreer die bevin-ding aan die hand van die ouderdomsverskille by die respondente.
TABEL 2PERSENTASIE VERGELYKING TUSSEN DIE RESPONDENTE SE STEUN VIR DIE
MAATSKAPLIKE TAAK VAN DIE KERK IN DIE SAMELEWING. EN HVLOVDERDOMS VERSPREIDING
Ouderdom
onder17 jaar18 — 20 jaar21 - 23 jaar24 jaar en ouer
Steunmaatskaplike
taak
41,749,854,867,7
Onseker
25,012;412,78,5
Gekant teenmaatskaplike
taak
33,436,932,134.0
N
12347252
71
Die houdings van die respondente teenoor die tradisionele rol van gods-diens en die kerk in die samelewing dui daarop dat hierdie instelling steeds 'nbelangrike deel van die studente se lewens uitmaak, en dat die meerderheidstudente die betrokkenheid van die kerk by die probleme van die samelewinggoedkeur.
3.3 Groepsbewussyn
Die mate waartoe die studente hulself vereenselwig met 'n spesifieke groepin die samelewing is ook ondersoek. Die belangrikste afleiding wat in hierdie ver-band gemaak kan word, is dat 'n duidelike tendens weg van 'n seksionele en kul-tuurgeorienteerde groepsbewussyn ten gunste van 'n oorkoepelende nasionaal-staatkundige bewussyn, waargeneem is. So is bv. bevind dat 77,6% van dieresponsgroep van oordeel is dat die bewaring van hul Afrikaner kultuuridentiteitnie belangriker is as die verkryging van nasionale eenheid tussen Blankes nie.Verder het soveel as 88,8% van die respondente sover gegaan as om te beweer
155
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
dat Afrikaans- en Engelssprekendes hul ou twiste moet vergeet en een nuwe volkmet gelyke taalregte moet vorm, terwyl slegs 6,9% beklemtoon dat Engels- enAfrikaanssprekendes aparte volke is en hul onderskeie identiteite moet behou en4 ,1% gevoel het dat Engelssprekendes uiteindelik binne die Afrikanervolkgeassimileer moet word en Afrikaans as hul eerste taal moet aanvaar. Van diemeerderheid Afrikaanssprekende respondente het 88,6% hulle vereenselwig metdie idee van een "volk" met gelyke taalregte, terwyl soveel as 95,2% van dieEngelssprekendes en 94,3% van die respondente wat beide landstale as huistalebesig, ook die gedagte steun.
'n Derde illustrasie van hierdie neiging is daarin gelee dat die grootsteenkele groep respondente hulself eerder wil identifiseer met benamings wat 'nstaatkundige of selfs 'n kleurgebonde inhoud het as wat hul met 'nkultuurgeorienteerde benaming wil identifiseer. So bv. het 49,6% van die res-pondente aangedui dat hulle as eerste prioriteit hoofsaaklik met die beskrywingSuid-Afrikaner geidentifiseer wil wees, terwyl 15,5% hoofsaaklik as Blanke Suid-Afrikaners, 15,3% as Afrikaanssprekende Suid-Afrikaners en slegs 11,1% hoof-saaklik as Afrikaners beskryf wil wees. Tabel 3 t!oon die effek van veranderlikessoos huistaal en kursus wat die mees beduidende polarisasie op hierdie vraag totgevolg gehad het, aan.
TABEL 3PERSENTASIE VERGELYKING TUSSEN DIE RESPONDENTE SE IDENTIFIKASIE
MET SEKERE BESKRYWINGS, EN HUL HUISTAAL EN STUDIERIGTINGVERSPREIDINGS
Veranderlike
Huistaal:AfrikaansEngelsBeide landstale
Studierigting:TeologieNatuurwetenskappeMedies/TandheelkundeGeesteswetenskappe/
OpvoedkundeSosiale/Ekonomiese
WetenskappeIngenieursweseLandbou/BosbouRegie
Suid-Afrikaner
43,678,371,4
28,642,154,1
47,9
51,950,054,959,7
Blanke
Suid-A/rikaer
18,62,4
11,4
17,119,717,1
14,8
12,022,117,66,5
Engels-
sprehende
Stud-Afrikaner
0,412,02,9
0,02,62,7
1,2
3,71,52,01,6
Afrikaans-
sprekendeSuid-Afrikaner
19,30,08,6
20,010,512,6
16,6
18,510,313,719,4
Afrikaner
13,82,40,0
28,614,56,3
12,4
11,111,83,98,1
N
5288335
3576
111
169
108685162
Slegs 33,1% van die Afrikaanssprekende respondente rs bereid om hulselfin die eerste instansie met die Afrikanergroep of taal te vereenselwig, terwylfeitlik die helfte 'n kultureel-neutrale benaming verkies. Hierdie tendens wordselfs nog sterker by die minderheidsgroep Engelssprekendes en dubbeltaligestudente aangetref, waar soveel as onderskeidelik 78,3% en 71,4% van hierdie
156
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
respondente 'n kultureel-neutrale beskrywing verkies. Volgens kursus blyk ditdat die enigste kategorie van studente waar die grootste groep respondente(48,6%) hul wel eerstens met die Afrikaner en sy taal vereenselwig, die teologiesestudente is. Die meerderheid studente in die ander vakrigtings identifiseer hoof-saaklik met die idee van Suid-Afrikanerskap. Dit is egter tog insiggewend dat diegrootste groep respondente (43,7%) hulle wel met 'n belangrike beleidsbeginselin die woordeskat van 'n Afrikanerkultuurorganisasie soos die A.S.B., nl. dieChristelik-nasionale beginsel, vereenselwig soos hierbo gemeld is. Dit dui waar-skynlik daarop dat die latente verbondenheid van die meeste Afrikaansspreken-de studente aan hul kulturele verwysingsgroepe en taal, sterker is as wat blyk uithul uitsprake, en is 'n tipiese probleem van "verligtheid" soos Slabbert ditbeskryf, nl. 'n konflik tussen botsende rolverwagtings by die individu (Van ZylSlabbert, 1975: 13). "Suid-Afrikanerskap" het 'n mode by die Stellenbosch stu-dent geword, hoewel hy homself steeds in die tradisionele idioom van sy kultureleerfenis uitdruk.3.4 Aanvaarding van die sosiaic status quo en gesagsuitoefening
in die samelewing
Dit blyk dat die meeste studente (veral Afrikaanssprekendes) geneig is tot'n grootliks onkritiese aanvaarding van die sosiale status quo in Suid-Afrika.Bevindinge t.o.v. die respondente se houdings oor die enkele maatskaplike engodsdienstige vraagstukke wat hierbo uiteengesit is, dui alreeds op 'n basieseaanvaarding van die heersende sosio-politieke waardestrukture in die land.Stawende gegewens in die verband spruit voort uit die feit dat die oorgrote meer-derheid respondente (68,2%) die verskaffing van sekuriteit, stabiliteit en waar-borge vir selfbehoud as belangriker doelstellings vir die regering beskou as dietoespitsing op regverdigheid en gelyke geleenthede vir alle inwoners van die staat(23,3%) of voorsiening van die grootste mobntlike mate van vryheid van optredevir die individu (7,1%). Terwyl 47% van die Engelssprekende studente hulle.met eersgenoemde doelwit vereenselwig, is dieselfde persentasie Afrikaansspre-kendes 73,5%. Die doelwit van regverdigheid en gelyke geleenthede word deuronderskeidelik 34,9% van die Engelssprekendes en 20,6% van die Afrikaans-sprekendes as belangrikste doelwit vir die Staat gesteun.
Oor die vraagstuk van persbeheer is die respondente verdeeld, hoewel diegrootste groep (48,2%) voel dat strenger beheer van koerante nie minder pro-bleme vir die land teweeg sal bring nie. Soveel as 41,5% is egter wel van meningdat strenger persbeheer minder probleme tot gevolg sal he, terwyl 10,1% daar-oor onseker is. Die oorgrote meerderheid Engelssprekende en Duitssprekenderespondente is verder van oordeel dat strenger persbeheer nie minder problemetot gevolg sal he nie (onderskeidelik 83,1% en 80%) terwyl die grootste persen-tasie Afrikaanssprekende respondente (48,3%) van mening is dat dit wel die ge-wenste resultate sal he, terwyl 41,8% daarmee verskil en 11% onseker daarooris.
Daar is 'n soortgelyke verdeeldheid onder die respondente aangetref oordie vraag of "...studente aan Afrikaanse universiteite ... bereid (behoort) te wees
157
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
om aktief te protesteer teen regeringsmaatreels waarvan hul nie hou nie ..."Hoewel die grootste persentasie studente in die responsgroep (47,1%) wel hul in-stemming met hierdie stelling betuig, verskil soveel as 42,5% daarvan en is 9,9%onseker daaroor. Dienooreenkomstig steun 74,7% van die Engelssprekende,51,4% van die dubbeltalige en 80% van die Duitssprekende studente die ideevan aktiewe protes teen ongunstige owerheidsmaatreels, terwyl slegs 40,7% vandie Afrikaanssprekende studente dit steun en die grootste persentasie Afrikaans-sprekendes (49,0%) gekant is teen aktiewe protes. Ander interessante hou-dingspolarisasies op hierdie vraag volgens geslag, woonplek, studierigting entuisarea word in tabel 4 weergegee. Daaruit blyk dat die meerderheid mans tengunste van protes is, terwyl die grootste persentasie dames daarteen gekant is;dat die meerderheid privaatstudente ten gunste van protes is terwyl koshuisstu-dente feitlik gelykop verdeel is; dat die meeste studente volgens studierigting tengunste van protes is met die uitsondering van studente in die natuurwetenskappewat presies gelykop daaroor verdeel is; dat die meeste studente uit Transvaal,Natal en S.W.A. ten gunste van protes is, terwyl die grootste persentasie studen-te uit die O.V.S. en Rhodesie teen.protes gekant is, en die uit die Kaapprovinsie(wat byna 75% van die responsgroep uitmaak), feitlik gelykop hieroor verdeel is.
TABEL 4PERSENTASIE VERGELYKING TUSSEN DIE RESPONDENTE SE STEUN VIR DIE
IDEE VAN AKTIEWE POLITIEKE PROTES, EN ENKELE GESELEKTEERDEDEMOGRAFIESE VERANDERLIKES
Veranderlike
Geslag:Manlik.Vroulik
Woonplek:KoshuisPrivaat
Studierigting:TeologieNatuurwetenskappeMedies/TandheelkundeGeesteswetenskappe/OpvoedkundeSosiale/Ekonomiese wetenskappeIngenieursweseLandbou/BosbouRegte
Tuisarea:KaapprovinsieTransvaalO.V.S.NatalS.W.A.Rhodesie
Steunprotes
52,339,7
44,052,4
54,244,751,336,143,547,152,964,5
45,155,338,145,066,725,0
Onseker
8,611,4
12,65,7
5.710,312,612,410,27,45,98,1
9,711,89,5
15,08,90,0
Gekant teenprotes
38,848,6
43,241,4
40,044,735,050,946,345,641,224,2
44,732,952,435,024,575,0
N
394280
421263
3576
111169108685162
514762120454
158
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
Hierdie passiewe aanvaarding (deur veral Afrikaanssprekende studente)van die status quo en die onwilligheid om owerheidsgesag op 'n aktiewe wyse teente staan, kom die beste tot uiting in die respondente se houdings oor die stellingdat ...protesbewegings by oorsese studente ... 'n bemoedigende teken (is) vanhul belangstelling in openbare vraagstukke ...". 'n Totaal van 65,6% van dierespondente het hiervan verskil, terwyl 16,9% hiermee saamgestem het en 'nverdere 16,9% onseker was oor hul standpunt hieromtrent. Terwyl die Engels-sprekende studentekorps baie verdeeld oor die saak was, (34,9% stem saam metdie stelling, 33,7% verskil daarvan en 30,1% is onseker), het slegs 12,9% van dieAfrikaanssprekende studente met die stelling saamgestem, terwyl soveel as71,8% daarvan verskil het en 15,2% onseker oor hul standpunt daaromtrentwas. Dit blyk uit 'n kursusontleding van die respons op hierdie vraag, dat soveelas 85,7% van die teologiese studente nie oorsese studenteproteste beskou as vooi-beelde van hul belangstelling in openbare sake nie, terwyl soveel as 35,5% vandie regstudente in die responsgroep wel so reken. Indien hierdie syfers met dievorige tabel s'n vergelyk word, is die terughoudende aard van die Afrikaansspre-kende studente baie duidelik.
4. POLITIEKE VRAAGSTUKKE
Die houdings van studente t.o.v. die vernaamste binnelandse politiekevraagstukke in Suid-Afrika is getoets aan die hand van die volgende items:
(1) Studentepolitieke aangeleenthede;(2) politieke voorkeure van studente;(3) toekomstige politieke veranderinge in Suid-Afrika, en(4) 'n (oorwegend) swart regering vir Suid-Afrika.
4.1 Studentepolitieke aangeleenthede
Twee aangeleenthede het die studentepolitiek op Stellenbosch die afgelopetwee jaar oorheers. Dit was enersyds die vraag oor die rol wat die studenteraadbehoort te speel t.o.v. nasionale politieke vraagstukke, en andersyds die vraag ofStellenbosch by die Afrikaanse Studentebond (A.S.B.) moet heraffilieer, of nie.
Wat die eerste probleem betref het vier van die dertien studenteraadsledein die helfte van hul 1978-termyne (gedurende die middel van April) uit die S.R.bedank omdat die liggaam sy taak slegs as 'n administratiewe een gedefinieerhet. Dit het tot 'n studentemassavergadering op 1 Mei 1978 aanleiding gegee,waartydens die volgende mosie met oorweldigende steun aanvaar is:
"A. Dat die S.R. se siening van sy eie funksie ... verwerp word.B. Dat van die S.R. verwag word om benewens sy administratiewe funk-
sie ook kreatief by te dra tot die algemene politieke debat in Suid-Afrikadeur meer as net standpuntinname" Die Made, 14/4/78, 28/4/78 en12/5/78.)
159
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
Die meeste vraelyste wat in die huidige opname gebruik is, is gedurendedie tydperk 24 April tot 18 Mei voltooi en terugontvang, en die menings daarint.o.v. bogenoemde vraagstuk behoort dus die openbare mening gedurende hier-die woelinge baie akkuraat weer te gee. Die reaksie op die stelling "...die S.R.behoort homself namens die studente-unie uit te laat oor nasionale politiekevraagstukke ...", was as volg: Soveel as 60,6% van die respondente stem hiermeesaam, terwyl 28,4% hiermee verskil en 10,5% onseker is. Volgens studierigtingis die teologiese studente (74,3%) en die regstudente (70,9%) die meeste tengunste van hierdie standpunt, terwyl die studente in die sosiale en ekonomiesewetenskappe (34,2%), mediese en tandheelkundige wetenskappe (32,4%) engeesteswetenskappe (30,2%) die sterkste gekant is teen 'n politieke rol vir dieS.R. Die feit dat die lede van die massavergadering benewens politieke uitsprakeook sinvolle politieke optredes van die S.R. geeis het, dui daarop hoe sterk dieheersende openbare mening ten gunste van die betrokkenheid van studente-politieke bedrywighede by samelewingsvraagstukke van ons tyd is. Verdere sta-wing hiervoor is gelee in die bevinding dat soveel as 36,2% van die responsgroeponseker is of "...die S.R. ... nog tred (hou) met die belange en wense van diestudente-unie", teenoor 44,1% wat meen dat dit nie die geval is nie, en 18,6%wat voel dat dit wel die geval is.
Daar heers ook 'n mate van onsekerheid en dualisme by die respondenteten opsigte van hul kennis van die A.S.B., en die knelpunt van heraffiliasie. DieUniversiteit van Stellenbosch is die enigste Afrikaanse universiteit wat nie by dieA.S.B. geaffilieer is nie (gedurende 1968 is gedisaffilieer, en sedertdien is slegseen studente-organisasie, die Afrikaanse Studente Vereniging van Stellenboschof A.S.V.S., by die A.S.B. geaffilieer. Pretorius, 1977: 28 e.v. gee'n interessanteoorsig oor die ontwikkelinge). Slegs 46,2% van die respondente beweer dat hulweet wat die A.S.B. is en waarvoor die liggaam hom beywer, terwyl 19,5% ditnie ken nie, en soveel as 33,1% onseker is oor die A.S.B. Wat heraffiliasie betrefis slegs 17,3% daarvoor, 27,0% daarteen en die meerderheid respondente(54,6%) onseker daaroor. Die enigste kategorie van studente waar die grootstepersentasie ten gunste van heraffiliasie is, is die teologiese studente (42,9%) ter-wyl die respondente wat die meeste daarteen gekant is, regstudente is (40,3%) endie meeste studente wat daaroor onseker is, in die sosiale en ekonomiese weten-skappe studeer (61,1%).
Dit is egter betekenisvol dat die grootste persentasie respondente hul metdie A.S.B.-credo van Christelik-Nasionalisme idendfiseer, soos hierbo aangeduiis. Hierdie bevinding, gekoppel met die onsekerheid van die respondente oormoontlike heraffiliasie met die A.S.B. dui op latente steun vir die A.S.B. deur 'nbetekenisvolle aantal studente, en die bestaan van 'n potensiaal tot mobilisasiena die een of ander kant toe deur sterk leidinggewende optrede van studente-leiers. Dit wil voorkom of die latente steun vir die A.S.B. groter is as wat alge-meen aanvaar word, en dit bevestig die hipotese dat die gemiddelde Stellenboschstudent geen wesentlike afwyking toon van die norme en standpunte wat opander Afrikaanse kampusse aangetref word nie, met die moontlike uitsonderingvan hul houdings t.o.v. 'n bepaalde groepsbewussyn en 'n openlike betrokken-
160
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
heid by nasionale politicke vraagstukke.
4.2 Politieke voorkeure van studente
Die bevinding t.o.v. die partypolitieke voorkeure van die respondente komneer op oorweldigende steun aan die Nasionale Party (veral deur Afrikaans-sprekende studente) en 'n redelik Iatente steun vir die Progressiewe Federale Par-ty. Die N.P. word normaalweg deur 74,5% van die respondente gesteun, dieP.F.P. deur 11,4% en 9,2% het geen spesifieke partyvoorkeur nie. Die ariderpolitieke partye geniet geen of weinig steun by die respondente. Die N.R.P.word deur 2,5% van die respondente gesteun, en die H.N.P. en S.A.P. deur0,3% elk. In tabel 5 word die vernaamste politieke voorkeure van die respon-dente ontleed volgens studierigting, geslag, woonplek, huistaal en tuisarea.Daaruit blyk die volgende:
TABEL 5PERSENTASIE VERGELYKING TUSSEN ENKELE PARTYPOLITIEKE VOORKEURE
VAN RESPONDENTE EN ENKELE GESELEKTEERDE DEMOGRAFIESEVERANDERLIKES
Veranderlike
Studierigting:TeologieNatuurwetenskappeMedies/TandheelkundeGeesteswetenskappe/OpvoedkundeSosiale/Ekonomiese wetenskappeIngenieursweseLandbou/BosbouRegte
Geslag:ManlikVroulik
Woonplek:KoshuisPrivaat
Huistaal:AfrikaansEngelsBeide landstaleDuits
Tuisarea:KaapprovinsieTransvaalO.V.S.NatalS.W.A.Rhodesie
N.P.
94,381,670,381,179,664,766,756,5
73,176,8
78,169,2
86,718,165,720,0
78,865,876,245,055,650,0
P.F.P.
2,95,3
10,88,98,3
13,217,629,0
14,27,5
8,815,2
5,144,614,324,0
9,518,414,330,011,10,0
Geenvoorkeur
2,95,3
12,67,16,5
17,67,8
12,9
8,99,6
6,912,9
4,924,117,140,0
7,613,29,5
10,015,650,0
N
3576
111169108685162
394280
421263
528833525
51476212045
4
161
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
Volgens studierigting is die sterkste steun vir die N.P. by studente in dieteologie (94,3%), natuurwetenskappe en geesteswetenskappe te vinde, terwyl dieP.F.P. se steun hoofsaaklik gelee is by studente in die regsgeleerdheid (29%), in-genieurswese en landbou/bosbou. Die grootste persentasie respondente wat geenspesifieke partyvoorkeur het nie, is ingenieurstudente (17,6%). Verder steunfeitlik dubbeld soveel mans as dames die P.F.P., is die steun vir die N.P. sterkerby koshuis- as privaatstudente en is die situasie omgekeerd vir die P.F.P. T.o.v.huistaal is die verskillende etniese grondslae van die N.P. en die P.F.P. duidelikwaarneembaar, met die Engelssprekendes wat die sterkste verdeel is van die driegrootste taalgroepe. Volgens tuisarea blyk dit dat die Transvaalse en Natalsestudente m die responsgroep steeds oorwegend die N.P. steun, dog dat hul steunvir die P.F.P. en die persentasie respondente wat geen spesifieke voorkeur hetnie, groter is as die meerderheidsgroep Kaaplandse, asook die Vrystaatste stu-dente.
Nege anonieme beleidsrigtings verteenwoordigend van al die Blanke poli-tieke partye in Suid-Afrika die afgelope aantal jare, is ook aan die respondentevoorsien met die versoek om die beleidsrigting wat hul as die beste vir Suid-Afri-ka beskou, aan te dui (sien tabel 6 vir die respons hierop). Hierdie onge'identifi-seerde beleidsrigtings moes in 'n opvolgvraag aan 'n spesifieke party gekoppelword. Die reaksie hierop toon dieselfde mate van onkunde as wat hierbo be-spreek is. Slegs 46% van die respondente was bv. in staat om die N.P.-beleid teidentifiseer.
TABEL 6PERSENTASIE VERGELYKING TUSSEN ENKELE BELEIDSRIGTINGS WAT AS DIEBESTE VIR SUID-AFRIKA BESKOU WORD,* EN DIE RESPONDENTE SE HUISTAAL-
EN NORMALE POLITIEKE PARTYVOORKEURE
3 rVeranderlike -. £ ^
II
Huistaal:Afrikaans 1,1Engels 1,2Beide landstale 5,7Duits 4,0
Partyvoorkeur:H.N.P. 0,0N.P. 0,8S.A.P. 0,0N.R.P. 0,0P.F.P. 5,1Geen voorkeure 1,6
14,247,037,156,0
0,012,1100,064,755,146,0
10,226,514,328.0
0,08,80,05.9
29,520,6
> ¥ | a?
e l
43,26,0
14,34,0
50,045,6
0,05,91,37,9
a
4,53,60,00,0
50,04,90,00,01,30,0
•s
„ | | £•*• . - w
4,96,0
14,34,0
0,04,90,05,93,8
11,1
a.
* ^ t
16,67,2
11,40,0
0,017,70,0
11,81.36,4
'-> s 1 ̂*u
3,02,42,90,0
0,03,30,05,91,33,2
5288S3525
2511
2177863
162
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
•Die formulering van hierdic vraag en die respons hierop. was as volg:
'n Totaal van 9,3% het die vernaamste beleidsbeginsels van die ou Demo-kratiese Party, nl. dat Asiers en Kleurlinge polities dog nie geografies nie, vandie Blankes geskei moet word terwyl die Swartes sowel polities as geografies vandie Blankes geskei word, as die beleid van die N.P. aanvaar. Die vae formuleringhiervan maak so 'n identifikasie egter wel moontlik. Gesamentlik kon 55,9% vandie respondente dus die essensie van die N.P.-beleid korrek opsom en identifiseerten spyte van die feit dat 74,5% van die respondente normaalweg die N.P. on-dersteun. Verder het slegs 35,1% aangedui dat hul eersgenoemde beleidsrigtingas die beste vir die land beskou, terwyl 3,9% die tweede (DP) formulering as diebeste beskou ('n totaal van 39%). Wat die P.F.P. betref, het 12,1% van die res-pondente die party se beleid kon identifiseer, terwyl 11,1% die ou ProgressiewePartybeleid met die P.F.P. geassosieer het. Soveel as 34,1% het die beleid van"een man, een stem" ook met die P.F.P. verbind. Die daarstelling van 'n Nasio-nale konvensie is deur 12,8% van die respondente as die beste beleid aangedui
163
"Hicronder word 'n aantal alternatiewe politieke beleidsrigtings vir Suid-Afrika genoem. Watter cenvan hulle beskou u as die beste beleid vir Suid-Afrika. Sirkel die nommer van u keuse."
Respons1. Voile politieke imegrasie van die vier hoofbevolkingsgroepe (Blank, Kleurling, In- 1,5%
dier en Bantoe) op die grondslag van een man, een stem. 10
2. Politieke intcgrasie met gemeenskaplike kieserslyste, maar met bepaaldestemregkwaUfikasies sodat laaggeskooldes en persone met lae inkomstes uitgesluit 21,7%word. 149
3. Volkome politieke en geografiese skeidfng van die vier hoofbevolkingsgroepe, dit 3,1%wil se elke groep kry sy eie landsgebied wat tot onafhanklike staat kan ontwikkel. 21
4. Politieke en geografiese skeiding van die Bantoe in sy eie tuislande. terwyl die In-dier en Kleurling saam met die Blanke in 'n gemeenskaplike politieke stelselopgeneem word deur die verkiesing van hulle eie parlemente maar met 'n 35,1%oorkoepelende struktuur van gesamenllike besluitneming 241
5. 'n Federale stelsel waarin die Blankes, Kleurling en Asiers saam in 'n FederateRaad verteenwoordig word sowel as in "n KonfederaleRaad saam met verteenwoor-digers van die tuislande. 5,4%
37
6. Die Bantoe moet polities geskei word met hul eie tuislande en die Asiers en Kleurl-inge moet polities van die Blankes geskei word maar nie geografies nie. 3,9%
27
7. Die Blankes as sterkste groep moet bly regeer terwyl slegs plaaslike beheer aan die 5,2%ander groepe toegestaan word. 36
8. Die daarstelling van 'n Nasionale Konvensie van verteenwoordigers van alle groepein Suid-Afrika om 'n beleid van magsdeling te formuleer wat die vreedsame 12,8%politieke akkommodasie van al die betrokke groepe sal bewerkstellig. 88
9. "n Federale parlement moet geskep word waarin die vier volksgroepe met of sondereie grondgebied hulle eie verteenwoordigers sal he maar dit sal deur Blankes 9,3%beheer word. 64
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
terwyl gekwalifiseerde stemreg soveel as 21,7% van die respondente se steun asdie beste beleid getrek het. Slegs 1,5% van die respondente het 'n beleid vanvoile politieke integrasie verkies. Gesamentlik het 23,2% van die respondentedus 'n beleidsrigting geidentifiseer wat op een of ander wyse met die P.F.P.geassosieer word (gekwalifiseerde stemreg of 'n nasionale konvensie), terwyl34,5% hierdie beleidsrigtings as die beste vir Suid-Afrika beskou. UitsluitlikBlanke beheer oor die Suid-Afrikaanse politieke stelsel in een of ander vorm(V.P. en S.A.P. formulering), is deur 14,5% van die respondente as die bestebeleid beskou, terwyl 7,3% van die respondente van mening was dat dit die kernvan die N.P. se beleid is.
In tabel 6 word 'n vergelyking van die gewone partyvoorkeure van respon-dente en hul huistale met die beleidsrigtings wat hul as die beste vir die landbeskou, gegee. Die taalontleding toon dat soveel as 14,2% van die Afrikaans-sprekende respondente gekwalifiseerde stemreg verkies, 10.2% die idee van 'nNasionale Konvensie as die beste beskou en 43,2% die N.P. se beleid verkies. 'nTotaal van 47% van die Engelssprekende studente vereenselwig hul met gekwa-lifiseerde stemreg en 26,5% verkies 'n nasional konvensie terwyl 6% die N.P. sebeleid as die beste vir Suid-Afrika beskou. Hoewel die normale, openlike steunvir die P.F.P. hoofsaaklik van Engelssprekende studente afkomstig is (sien tabel5), steun soveel as 24,4% van die Afrikaanssprekende respondente beleidsrig-tings soortgelyk aan die van die P.F.P., terwyl slegs 6% van die Engelsspreken-des die N.P. se beleid steun. Die inkonsekwentheid van respondente t.o.v. hulnormale partysteun en kennis t.o.v. die beleid van hierdie partye, blyk dus baieduidelik.
Die oorweldigende steun wat 74,5% van die respondente aan die rege-ringsbeleid verleen, geskied nie sonder sprake van kritiek t.o.v. sekere aspektevan die beleid nie. In enkele gevalle is die kritiese uitsprake so wesentlik van aarddat 'n groot mate van dualisme weer eens waargeneem kan word. So bv. verskildie grootste groep respondente (47%) van die stelling "...soos tans uitgevoer isdie beleid van afsonderlike ontwikkeling heeltemal regverdigbaar en billikteenoor die nie-blankes...", terwyl 40,7% daarmee saamstem en 12% onsekerdaaroor is. Die grootste aantal Affikaanssprekendes (49,2%) en jonger studentebeskou die beleid as billik, terwyl anderstaliges, ouer studente en studente in diemeeste studierigtings die huidige regeringsbeleid as onbillik en onregverdigbaarbeskou. Verder erken 56,9% van die respondente dat die beleid van afsonderlikeontwikkeling nie deur die meerderheid van nie-blankes ondersteun word nie,terwyl 17,4% meen dit geniet wel daardie mate van steun, en 26,1% daarooronseker is. Ten spyte van hierdie uitsprake steun die oorgrote meerderheid res-pondente die regeringsbeleid.
4.3 Politieke veranderinge in Suid-Afrika
Die studente is direk getoets oor hul houdings ten opsigte van politieke ver-andering in Suid-Afrika. 'n Groot mate van onsekerheid oor die toekoms isdaardeur geopenbaar. Soveel as 39,9% van die respondente is onseker oor die
164
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
toekoms, terwyl 42,5% die toekoms in 'n gunstige lig en 17,1% dit in 'n ongun-stige lig sien. Die oorgrote meerderheid (74,9%) is egter van mening dat rasse-verhoudinge in Suid-Afrika darem nog nie tot so 'n mate versleg het dat 'n vreed-same oplossing vir ons probleme onmoontlik is nie. Afrikaanssprekenderespondente neig om meer optimisties as Engelssprekende respondente hieroor tewees (onderskeidelik 77,2% en 66,3%) en mans meer optimisties as dames(onderskeidelik 78,4% en 69,7%).
"Die blankes van Suid-Afrika sal in die nabye toekoms baie meer toege-wings aan nie-blankes moet maak", is die standpunt van soveel as 81,4% van dierespondente, terwyl slegs 10,2% daarvan verskil en 8,3% daaroor onseker is.Heelwat meer Engelssprekendes as Afrikaanssprekendes is tot toegewings bereid(91,6% teenoor 77,9%) en hierdie bereidwilligheid tot toegewings neem drastiestoe hoe langer die respondent op universiteit is. Dit is belangwekkend dat dit juisdie meerderheid Afrikaanssprekende respondente is wat optimisties is oor diemoontlikheid om 'n vreedsame (politieke) oplossing in Suid-Afrika te verkry ter-wyl hulle terselfdertyd minder as hul Engelssprekende kollegas bereid is om toe-gewings te maak ten einde so 'n vreedsame oplossing vir die land te verkry. Dierespondente is verder getoets oor die aard en omvang van die opofferinge wathul bereid is om te maak, deur hul reaksies te vra op die volgende stelling:
"...ek is nie bereid om my lewe op te offer (m.a.w. te sterf) ten eindeBlanke beheer in Suid-Afrika te behou nie".
Terwyl 57,2% van die responsgroep hiermee verskil het, het 27,4% togsaamgestem en was 14,7% onseker oor hul standpunt. Tabel 7 bevat 'n ontle-ding van hierdie respons t.o.v. huistaalverskille, ouderdom, kursus, geslag entuisarea. Daaruit blyk veral dat die meerderheid Afrikaanssprekendes bereid isom te sterf vir 'n Blankebeheerde Suid-Afrika, terwyl die grootste persentasieEngelssprekende respondente nie daartoe bereid is nie; dat hoe ouer die respon-dent is hoe minder hy/sy bereid is om te sterf en dat studente in land-bou/bosbou, regsgeleerdheid en teologie die minste bereid is om te sterf, terwylheelwat teologiese en medies/tandheelkundige studente onseker hieroor is.(Tabel 7) Dit wil dus voorkom asof die toegewings waartoe die meeste studentebereid is, nie die prysgawe van Blanke beheer oor die Suid-Afrikaanse politiekestelsel insluit nie, hoewel die grootste persentasie Engelssprekende studente welhiertoe bereid is. Verder dui dit op die moontlikheid van gewelddadige versetteen veranderinge wat daarop gemik is om blanke beheer uit te skakel.
Ander opofferings waartoe die respondente bereid sou wees ten einde 'nblywende vreedsame oplossing vir Suid-Afrika se probleme te verkry, is dievolgende— lewenspeil verlaag — 37,8%— verminderde inkomste aanvaar — 47,1 %— belastingverhoging aanvaar —44,3%— ander ekonomiese voorregte laat vaar
(bv. werksekuriteit, ens.) . — 35,3%— maatskaplike voorregte laat vaar
(bv. beskermingdeur Ontugwet, ens.) — 38,5%
165
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
TABEL 7PERSENTASIE VERGELYKING TUSSEN DIE BEREIDHEID VAN RESPONDENTE
OM VIR W BLANKBEHEERDE SUIDAFRIKA TE STERF, EN ENKELEGESELEKTEERDE DEMOGRAFIESE VERANDERLIKES
Veranderlike
Huistaal:AfrikaansEngelsBcidc landstalcDuits
Ouderdom:17 jaar en jonger18 - 20 jaar21 — 23 jaar24 jaar en ouer
Studierigting:TeologieNatuurwetenskappeMedies/TandheelkundeGeesteswetenskappe/OpvoedkundeSosiale/Ekonomiese wetenskappeIngenieursweseLandbou/BosbouRegte
Geilag:ManlikVroulik
Tuisarea:KaapprovinsieTransvaalO.V.S.NatalS.W.A.Rhodesie
5a/ sterf
64,231,448,620,0
83,368,254,359,1
51,556,660,357,462,157,349,151,6
57,157,1
61,248,747,630,042,225,0
Onseher
13,420,517,120,0
8,317,09,5
22,5
22,915,818,017,214,811,87,86,5
13,716,1
13,814,523,825,017,825,0
Sal nie
21,648,234,360,0
8,324,534,918,3
22,827,621,624,222,230,943,240,4
28,526,4
24,336,928,640,037,850,0
N
528833525
12347252
71
3576111169108685162
394280
514762120454
kulturele voorregte laat vaar(bv. beskerming van taal, ens.)politieke voorregte laat vaar(bv. blanke beheer, ens.)niks meer prysgee nie
- 24,3%
- 32,1%- 13,3%
Dit is opvallend hoe traag die respondente is om hul bereidwilligheid totspesifieke toegewings aan te dui: die grootste enkele toegewing (die aanvaardingvan 'n kleiner inkomste) word deur slegs 47,1% van die respondente gesteun,terwyl die steun vir die res wissel tussen 24 en 44%. Die belangrikste verander-likes in die verband het huistaal en studierigting geblyk te wees, 'n Ontledinghiervan sowel as t.o.v. geslag word in tabel 8 weergegee:
166
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
TABEL 8
PERSENTASIE VERGELYKING TUSSEN RESPONDENTE SE BEREIDW1LLIGHEID TOTOPOFFERINGS VIR W BLYWENDE VREEDSAME SKIKKING IN SUIDAFRIKA, EN HUL
HUISTAAL, STUDIERIGTING EN GESLAGSVERSPREWING
Vrrnndfrlikf
Huistaal:Afrikaans 'EngclsBeide landstaleDuits
Studierigling:TeologieNatuurwetenskappeMedies/TandhcelkundeGeesteswetenskappe/OpvoedkundeSosiale/Ekonomiese wetenskappeIngenieursweseLandbou/ BosbouRegtc
Geslag:ManlikVroulik
4136.250.634.336.0
42,942.135,142,641.725,029.433,9
36,539,3
Hi45.855.440,056.0
65.756,651,449,745,435,331,437.1
45,250,0
46.439,837.128.0
71,443,445.043,844,436,831,446,8
43,746,1
i l l !
32.443.451,460.0
42.946,132,426,636,144,125,541,9
43,924,3
P36.242,242,972.0
48.631,631.536.132,445,631,469,4
48,025,7
S S *
20.843.431.424.0
5,719.724.320,725,930,927.540.3
25,123,9
III26.357.828.680.0
22.935.530,629,026,936,831,445,2
34,330,0
*b15.08.4
11.40.0
2,911,815.311.813.017,623.5
9.7
13,711,8
528833525
3576
111169108685162
394280
Hiervolgens is meer Engelssprekendes deurgaans bereid om toegewings temaak as die meerderheidsgroep Afrikaanssprekendes. Daar bestaan verderduidelik waarneembare verskil tussen studierigtings t.o.v. die soort opofferingwat oorweeg word. Die twee uiterste groepe in die houdingspektrum, nl. teolo-giese en regstudente verskil weer opvallend. Teologiese studente neig tot 'nbereidwilligheid om ekonomiese en maatskaplike opofferings te maak dog isdeurgaans nie bereid tot politieke of kulturele opofferings nie. Regstudente neigtot die teenoorgestelde: die persentasie respondente wat tot maatskaplike, poli-tieke, kulturele en belastingopofferings bereid is, is die grootste, terwyl minderregstudente geneig is om 'n verminderde inkomste te aanvaar of hul lewenspeil teverlaag. Soortgelyke verskille word ook by die ander studierigtings aangetref.
Die oorgrote meerderheid studente (80,6%) het te kenne gegee dat hullenie sal oorweeg om Suid-Afrika te verlaat indien politieke en ekonomiese toe-stande verder "versleg" nie. 'n Groter persentasie Engelssprekendes oorweeg ditegter (10,8% teenoor 3,4% van die Afrikaanssprekendes), en is meer onsekeroor hierdie vraag (24,1% teenoor 8,9% van die Afrikaanssprekendes).
4.4 'n Swart regering vir Suid-Afrika
Die feit dat die meerderheid respondente hul self bereid verklaar het omhul lewens op te offer ten einde Blanke beheer oor Suid-Afrika te behou is 'n ak-kurate aanduiding van hul houdings teenoor 'n Swart regering vir Suid-Afrika:
167
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
slegs 22,6% voel dat so 'n regering onvermydelik is, terwyl 55,7% van mening isdat 'n Swart regering vermy kan word, en ongeveer dieselfde aantal (56,7%) ver-skil van die stelling dat
"... dit . . . beter (is) om toe te laat dat swartes op 'n vreedsame wyse aan diemag kom in Suid-Afrika as om in 'n oorlog betrokke te raak om die Blankebewind te handhaaf ...".Verder verskil 53,8% van die respondente ook met die stelling dat
"...'n oorwegend Swart regering ... 'n goeie regering vir die land (kan)wees ..",
terwyl 23% onseker hieroor is, en 22,7% saamstem dat 'n swart regering goed virdie land kan wees.
'n Totaal van 47,1% van die responsgroep is nie bereid "...om 'n swartregering te aanvaar indien die Blankes se veiligheid en regte onder so 'n bedelinggerespekteer word (nie)"; terwyl 36,6% egter wel bereid is om 'n Swart regeringonder genoemde voorwaardes te aanvaar, en 15,5% nog daaroor onseker is.Diegene wat wel bereid is om 'n Swart regering te aanvaar, sluit die volgenderespondente in: 30,3% van die Afrikaanssprekende en 71,7% van die Engels-sprekende studente in die responsgroep; 38,3% van die mans- en 34,6% van diedamestudente. 52,4% van die Vrystaatse, 43,4% van die Transvaalse, 32,7%Kaaplandse en 35% Natalse studente. Dit bly dus steeds die minderheid Afri-kaanssprekendes wat bereid is om 'n Swart regering te aanvaar, en die oorgrotemeerderheid Engelssprekende studente.
5. SAMEVATTING
Dit blyk uit bogenoemde gegewens dat huistaal en studierigting die ver-naamste determinante van houdingspolarisasie is. Die vraag ontstaan of studie-rigting onafhanklik van taalverskille 'n invloed op houdingsvorming uitoefen.Pretorius het in sy ontleding van die 1974-opname tot die gevolgtrekking gekomdat daar nie 'n betekenisvolle verband gevind kon word tussen verskille t.o.v.partyvoorkeure en fakulteitsverspreiding by die respondente nie en dat die ver-skille wat bestaan na veral taalverskille herlei kan word (1977: 59 e.v.). Hy hetegter nie 'n kruisvergelyking tussen taal en fakulteit gedoen nie. Tabel 9 bevat so'n ontleding, waaruit blyk dat studierigtingsverskille deels deur dietaalverspreiding van die respondente in die verskillende akademiese rigtingsverklaar kan word (bv. teologie, regte en landbou/bosbou).Dit verklaar egter nie houdings van studente in die mediese, ingenieurs, sosialeen geesteswetenskappe nie. Oorsese studies het wel betekenisvolle resultate in dieverband verkry, deurdat bevind is —
"Academic ecology, the social environment in which a student happens tofind himself by virtue of his choice of university or academic field, tends tobe more important than his class background in affecting his opinions.
168
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
The faculty within which students are enrolled, seems more predictive oftheir political stance than class origins". (Lipset, 1968: 5)
TABEL 9PERSENTASIEVERGELYKING TUSSEN DIE HU1STAAL- EN STUDIERIGTING -
VERSPREIDING VAN RESPONDENTE
Veranderlikes
TeologicNatuurwetenskappeMedies/TandheelkundeGeesteswetenskappe/OpvoedkundeSosiale/Ekonomiese wetenskappeIngenieursweseLa ndbou/ BosbouRegte
Afrikaans
94,376,370,383,481,580,968,659,7
Engets
0,07,9
18.06.58.3
10,323.524.2
Bade
landstale0.05,35,44,76.54,40,0
11,3
Duils
0.010,53,62,42.84,43.91,6
N
3576
111169108685162
Aangesien die vraelys wat vir die 1978-opname gebruik is, geen diepte-ontledingvan hierdie spesifieke aangeleentheid moontlik maak nie, en 'n analise van dierelatiewe belang van moontlike determinante van die politieke houdings vanstudente buitendien buite die bestek van hierdie oorsig val, word volstaan metdie suggestie dat soortgelyke navorsing met vrug op 'n aspek soos hierdie toege-spits kan word.
Daar is verder geen wesentlike afwyking van die heersende waardestruk-ture in Suid-Afrika by die Stellenbosch student te bespeur t.o.v. die sosio-kultu-rele en politieke vraagstukke wat ontleed is nie. Die enigste twee aspekte waar 'ngroter mate van "verandering" dalk waargeneem kan word, is die houdings vandie respondente teenoor 'n Afrikaner-groepsbewussyn en hul openlike betrok-kenheid by nasionale politieke vraagstukke.
Wat eersgenoemde aangeleentheid betref, is hierdie voorkeur van die stu-dente vir 'n oorkoepelende nasionale (Suid-Afrikaanse) bewussyn nie uniek aanStellenbosch nie. Onlangs is melding gemaak van 'n soortgelyke bevinding onderjeugdiges in Pretoria (Van Jaarsveld, 1978: Rapport, 16/8/76 en 20/8/78). Ditis egter eie aan Stellenbosch in die sin dat die debat oor sogenaamde Afrikaner-en Suid-Afrikanerskap wel sy oorsprong op Stellenbosch gehad het en selfs geleihet tot Stellenbosch se disaffiliasie van die A.S.B. in 1968. So vroeg alreeds as1946, tydens die eerste kongres van die A.S.B., het die destydse studenteraad 'nmemorandum voorgele waarin dit duidelik gestel word dat "...ons behoefte nieis aan 'n nuwe bond wat stry vir 'n bepaalde politieke of kulturele gedagte nie",en dat daar eerder 'n behoefte bestaan "...aan 'n omvattende beweging wat homtoespits op die behoeftes en belange wat eie is aan die student enstudentelewe..." (Pretorius, 1977: 31 e.v.). Dit blyk dat hierdie standpunt nogdie oorwegende steun van die studente geniet, en onderskei Stellenbosch vanander Afrikaanse (en A.S.B.-geaffilieerde kampusse) waar 'n groter mate vanbeklemtoning van die Afrikanerkultuur en -identiteit in die studentelewe en-politiek aangetref word. Argumente oor "oop" universiteite en die behoud enbeskerming van Afrikaneridentiteit in Studentekoerante illustreer hierdie situa-sie (vergelyk berigte in Die Heraut van 1/5/78 en 17/5/78, Irawa 14/4/78 en
169
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
9/6/78 en Die Perdeby 19/8/77, asook "Afrikaner is "n bedreigde spesie" inUpen, 27/10/77). Dit moet egter beklemtoon word dat die feit dat meer as drie-kwart van die plaaslike studente Afrikaanssprekend is en die grootste persentasiehul tog in die eerste plek met die A.S.B.-georienteerde idioom van Christelik-nasionalisme vereenselwig, op hul sterk verbondenheid aan die Afrikanerkul-tuurgroep in die Suid-Afrikaanse samelewing dui.
Die Stellenbosch student se openlike betrokkenheid by politieke vraagstuk-ke op die kampus, is 'n soortgelyke geval as die vorige. Betrokkenheid by same-lewingsvraagstukke word by al die ander Afrikaanse studentekorpse aangetref enaangemoedig (sien bv. Die Perdeby, 26/8/78 en 23/6/78; Irawa, 12/5/78,26/5/78 en 9/6/78 asook Die Wapad, 31/3/78. Daar bestaan egter 'n huiweringby hierdie studente om openlik polities betrokke te raak, sien Die Perdeby3/3/78, p.9 asook Irawa, 9/6/78, p.6). Daarenteen dui die mosie wat op dieonlangse massavergadering op Stellenbosch met oorweldigende steun aanvaar is,op die bestaan van 'n bereidwilligheid om direk betrokke te raak by nasionalepolitieke vraagstukke "deur meer as net standpuntinname". Die instelling van 'nPolitieke Raad en Studenteparlement "om verantwoordelikheid te dra vir stimu-lering en bevordering van 'n betrokkenheid van die studente-unie by problemevan die dag in die algemeen hetsy politiek, studentepolitiek of studentebelange",asook om studenteleiers van advies te bedien oor politieke vraagstukke (Die Ma-tie, 28/7 en 25/8/78) illustreer hierdie situasie. Gelykluidende instellings op Pot-chefstroom het nie die gesaghebbendheid en omvang wat hierdie organisasies salhe nie (sien Die Wapad, 31/3/78). Die moontlikheid is selfs genoem dat die in-houd van Die Matie 'n sterker politieke kleur sal kry. Die verskynsel dat par-typolitieke affiliasies en steun 'n groter faktor by studenteraadsverkiesings opStellenbosch is as by enige ander Afrikaanssprekende universiteit, staaf hierdieafleiding verder. Weer eens moet egter beklemtoon word dat hier geen sprakevan 'n wesentlike verandering in uitgangspunt is nie dog dat slegs 'n graadverskilin veral houdings en in 'n mindere mate ook optredes, waargeneem kan word.
Die belangrikste gevolgtrekking wat egter uit die studie voortspruit, is dat'n potensiaal tot verandering wel in die houdingstrukture van die respondentebestaan. Dit kan onder andere afgelei word uit bogenoemde verskille met anderAfrikaanssprekende universiteite. Ander bevindings soos die feit dat slegs eenderde van die respondente die verklaarde regeringsbeleid as die beste vir Suid-Afrika beskou terwyl die res ander, uiteenlopende beleidsrigtings voorstaan endie feit dat die meerderheid die beleid van afsonderlike ontwikkeling nie heelte-mal regverdigbaar en billik teenoor die nie-blankes beskou nie, dui op 'n matevan kritiese ingesteldheid wat die potensiaal van verandering inhou.
Die realisering van hierdie potensiaal tot verandering is baie onwaarskynlikas gevolg van die sterk verbondenheid van die studente aan tradisionele Afri-kanernorme en -waardes waarvan die oorgrote meerderheid se tradisionele steunvir die Nasionale Party 'n belangrike deel vorm. Veranderinge in die studente sehoudingstrukture sal slegs plaasvind indien die heersende Afrikanerwaarde-strukture (veral deur die inisiatief van nasionale politieke leiers) verander. In-tussen bly die dualistiese posisie van veral die Stellenbosch student in die Suid-
170
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
Afrikaanse samelewing voortbestaan. Dit word hoofsaaklik veroorsaak deur diesg. "dilemma van verligtheid" wat daarin gelee is dat
"An Afrikaner 'verligte' is an individual who experiences a conflict bet-ween the parochial demands of the particular organization within whichhe finds himself and the more universal demands of his occupation".(Van Zyl Slabbert. 1975: 13)
As gevolg van die breer inhoud wat aan die kulturele verwysingsgroep waarbinnedie studente hul bevind, gegee word, weerspieel studente-politieke bedrywighedehier die vernaamste simptome van "verligtheid" duidelik, nl. die feit dat
"...different Afrikaner 'verligtes' respond to different and sometimes con-tradictory tensions".(Van Zyl Slabbert, 1975: 13)
Van Jaarsveld verduidelik hierdie verskynsel as volg:"...Baie (Afrikaners) het reeds die bors wat hul oortuigingswereld gevoedhet, losgelaat sonder om 'n nuwe bors te gevind het waaraan hulle hul virdie toekoms kan vassuig. By die loslating van die oue en onvasgehegtheidaan 'n nuwe, het hulle tans tussen twee werelde beland wat apatie teenoordie politiek meebring..."(1978: 10)
Sodanige verdeeldheid, dualisme, onsekerheid en apatie op die verskillendeAfrikaanse kampusse was sekerlik die stimuli agter al die pogings tot die verkry-ging van 'n groter mate van betrokkenheid.by die studente. Stellenbosch is geenuitsondering op die reel nie. Die respondente se houdings teenoor die A.S.B.,persbeheer, studenteprotes, die onbillikheid van regeringsmaatreels, ens. isvoorbeelde van die dilemma van verligtheid wat manifesteer in al bogenoemdesimptome. Daar bestaan verder ook 'n duidelik waarneembare gaping tussen diebereidwilligheid van die studente tot standpuntinnam.es, en hul bereidwilligheidtot optredes in ooreenstemming met hul houdings en menings. Nog belangrikeris 'n gebrek aan dinamiese institusionele leierskap by studenteleiers in die ver-band (hoofartikel, Die Matie, 25/8/78). Hierdie situasie het die redakteur vanDie Matie genoop om onder die opskrif "Die Fut is Uit" te skryf dat —
"...om 'n S.R. vergadering by te woon impliseer om 'n groep mense te vindwat sukkel om te besluit of hulle hul sanksies aan die verspreiding van 'nNUSAS-blad op die kampus gee, al kon hulle buitendien kwalik iets daar-aan doen. Dit beteken om 'n raad te sien wat die indruk skep dat hulle dievergadering so gou as moontlik wil afhandel... Die tyd het aangebreek virStellenbosch se S.R. om te se waar hy staan, waarheen hy beweeg en waar-om hy nog funksioneel kan wees 3/3/1978).
In 'n afsonderlike wetenskaplike opname onder 75 institusionele studenteleiers(ook gedurende April 1978) wat as 'n Honneursprojek in Staatsleer onderneemis, is verder bevind dat daar weinig of geen politieke stimuli binne die akade-mies-sosiale milieu waarbinne hierdie studenteleiers beweeg, bestaan wat virhulle as aansporing kan dien t.o.v. politieke houdingsvorming en optredes nie(Die Matie, 12/5/78 en Oosthuizen, 1978: 15).
Die gaping of dualisme tussen die houdings van die studente in die hui-
171
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
dige opname t.o.v. hul politieke betrokkenheid en hul bereidheid tot daadwerk-like optrede in die verband, kom ook duidelik na vore in hul algemene bereid-willigheid tot toegewings aan nie-blankes ten einde 'n vreedsame politieke skik-king in Suid-Afrika te verkry teenoor hul onwilligheid om spesifieke toegewingste maak; asook in hul houdings t.o.v. die feit dat partypolitiek geen rol in stu-denteraadsverkiesings behoort te speel nie terwyl dit 'n faktor is wat jaar na jaarin sulke verkiesings ter sprake kom; en ander soortgelyke bevindings in die op-name.
Sinvolle debatvoering word dus wel onder die studente aangetref, soos blykuit berigte en briewe in die pers en die massavergadering oor politieke betrok-kenheid. Die omskepping van hierdie debatte in optredes het egter nie in dieonlangse verlede heeltemal tot sy reg gekom nie. Die instelling van 'n politiekeraad en studenteparlement is 'n klaarblyklike poging in die verband, dog diesukses daarvan en van ander politieke aktiwiteite in die toekoms sal baie afhangvan die twyfelagtige mate waartoe veral studenteleiers die dilemma vanverligtheid kan oorkom. Op die oomblik wil dit voorkom asof die Stellenboschstudent in die toekoms hoogstens 'n rigtinggewende en kataliserende rol in dieproses van houdingsverandering in Suid-Afrika kan speel.
6. GESELEKTEERDE BIBLIOGRAFIE
BENYON, J.A. (red.) 1978): Constitutional Change in South Africa, University of Natal Press,Pietermaritzburg.
CLIFFORD-VAUGHN, F. McA. (red.) 1978: International Pressures and Political Change in SouthAfrica, Oxford University Press, Cape Town.
DIE HERAUT 1978: Studentekoerant van die Randse Afrikaanse Universiteit, Johannesburg.Uitgawes van 1/5/78 en 17/5/78.
DIE MATIE 1978: Studentekoerant van die Universiteit van Stellenbosch, Stellenbosch Uitgawesvan 3/3/78, 14/4/78, 28/4/78, 12/5/78, 28/7/78 en 25/8/78.
DIE PERDEBY 1977/8: Studentekoerant van die Universiteit van Pretoria, Pretoria. Uitgawesvan 19/8/77, 26/8/78, 3/3/78 en 23/6/78.
DIE WAPAD 1978: Studentekoerant van die Potchefstroomse Universiteit vir CHO, Potchefstroom.Uitgawe van 31/3/78.
DU TOIT, A.B. 1975: "Ideological Change, Afrikaner Nationalism and Pragmatic Racial Domi-nation in South Africa", L. Thompson & J. Butler: Change in Contemporary South AfricaUniversity of California Press, Berkeley, pp.19-50.
IRAWA 1978: Studentekoerant van die Universiteit van die O.V.S., Bloemfontein. Uitgawes van14/4/78, 12/5/78, 26/5/78 en 9/6/78.
LEFTWICH, A. (red.) 1974: South Africa: Economic Growth and Political Change, London.LIPSET, S.M. 1968: "Student and Politics in Comparative Perspective", Daedalus, Winter 1968,
pp.1-20.NIEUWOUDT, C. 1977: "The Structuring of Political Change in South Africa", 1977 (vol. 4, no. 2)
Politikon, pp.166-177.OOSTHUIZEN, SUSAN 1978: Die polariseringseffek van vraagstukinvloed op die uitslag van die
Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van November 1977 soos aangetoon deur 'n menings-opname onder Stellenbosse studenteleiers, ongepubliseerde Honneursprojek, Dept. Staats-leer, Universiteit van Stellenbosch.
PRETORIUS, L. 1975: "So ontwikkel Matie-menings", Die Matie, 29/8/75, Studentekoerant vandie Universiteit van Stellenbosch, Stellenbosch.
PRETORIUS, L. 1977: Partyvoorkeure van Studente: Stellenbosch 1970-1974, ongepubliseerdeM.A.-verhandeling, Universiteit van Stellenbosch, Stellenbosch.
RANDALL, P. (red.) 1971: Towards Social Change, SPROCAS, Johannesburg.RAPPORT 1976 en 1978: Uitgawes van 16/8/76 en 20/8/78.
172
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
SCHLEMMER, L. 1970: "Political Policy and Social Change in South Africa", toespraak voor dieSuid-Afrikaanse Instituut vir Rasseverhoudinge, Kaapstad.
THOMAS, W.H. 1977: Plural Democracy — Political Change and Strategies for Evolution in SouthAfrica, Suid-Afrikaanse Instituut vir Rasseverhoudinge, Johannesburg.
THOMPSON, L.M. & BUTLER, J. (reds.) 1975: Change in Contemporary South Africa, Universityof California Press, Berkeley.
UNIVERSITEIT VAN STELLENBOSCH 1978: Statistiese Bulletin, 21/4/1978.UPEN 1977: Uitgawe van 27/10/77, Studentekoerant van die Universiteit van Port Elizabeth,
Port Elizabeth.VAN JAARSVELD, F.A. 1978: "Die Afrikaanse Student in 1978", Die Perdeby, 31/3/78, Stu-
dentekoerant van die Universiteit van Pretoria, Pretoria.VAN ZYL SLABBERT, F. 1975: "Afrikaner Nationalism, White Politics and Political Change in
South Africa" in L. Thompson & J. Butler, Change in Contemporary South Africa, Univer-sity of California Press, Berkeley, pp.3-18.
VOSLOO, W.B. en LEVER, J. 1971: "Student Outlook at Stellenbosch", ( 3 - 5 ) New Nation,Februarie 1971, pp.21 e.v.
173
Dow
nloa
ded
by [
The
Uni
vers
ity o
f M
anch
este
r L
ibra
ry]
at 0
4:49
19
Oct
ober
201
4
