ORTAÖĞRETİM KURUMLARI PROBLEM TARAMA ENVANTERİ …mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/38/15/169918/dosyalar/2016_03/... · odaklı yaklaımını desteklemek üzere Problem Tarama

0 | S a y f a

KAYGISIZLAR PROJESİ

ORTAÖĞRETİM KURUMLARI

PROBLEM TARAMA ENVANTERİ UYGULAMA SONUCU VE

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Ortaöğretim Kurumları

Problem Tarama Envanteri Uygulama Sonucu ve Çözüm Önerileri

1 | S a y f a

© Her hakkı mahfuzdur.

Kayseri/Kocasinan Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürlüğünün izni olmadan dokümanların hiçbir

kısmı kopya, kayıt, basım veya herhangi bir şekilde diğer yöntemlerle basılı veya elektronik ortamda

çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.



2 | S a y f a

İÇİNDEKİLER

BENİM İŞİM DEĞİL Kİ ……………………………………………………………………….3

GİRİŞ………………………………..…………………………………………………………5

PROBLEM TARAMA ENVANTERİ NEDİR? ……………………………..…..................6

PROBLEM TARAMA ENVANTERİ ANALİZ SONUÇLARI……………….……………..9

1) SAĞLIK PROBLEMLERİ………………………………………………………...…..9

2) KİŞİLİK BENLİK ALGISI PROBLEMLERİ……...………………………………….…12

3) OKUL İLE İLGİLİ PROBLEMLER……………………………………………………13

4) AİLE İLE İLGİLİ PROBLEMLER……………..……………………………..……….15

5) KİŞİLERARASI İLİŞKİLER İLE İLGİLİ PROBLEMLER………………………………17

6) GELECEK KAYGISI VE MESLEK SEÇİMİ…………………………………………20

EKLER………………………………………………………………………………………..24

1) ERGENLERDE BAŞ AĞRISI ……………………………………………………….24

2) SİVİLCE OLUŞUMU………………………..………………………………………26

3) UYKU DÜZENİ………………………………………………………………………28

4) ERGENLİK DÖNEMİNDE BENLİĞİN DESTEKLENMESİ…………………………30

5) SOSYAL PROBLEM ÇÖZME MODELİ…………………………………………….33

6) ADÖLESAN DÖNEMİ (14-18 YAŞ)……………………………………………. 37

7) VERİMLİ DERS ÇALIŞMA TEKNİKLERİ…………………………………………..40

8) SINAV KAYGISI GRUP OTURUMLARI……………………………………………44

9) KAYGISIZLAR PROJESİ…………………………………………...………………..54

10) SOSYAL FAALİYETLERİN OKUL BAŞARISINA ETKİSİ……………………………56

11) ANNE-BABA TUTUMLARI…………………………………………………………61



3 | S a y f a

12) DERS ÇALIŞMA ODASI VE DÜZENİ………………………………………………63

13) SINIF İÇİ ETKİNLİKLERE ÖRNEKLER…………………………………………......65

14) AKRAN ZORBALIĞI…………………………………………………………….....77

15) AKRAN ARABULUCULUĞU……………………………………………………...79

16) ATILGANLIK EĞİTİMİ………………………………………………………………81

17) MESLEK SEÇİMİNDE UZUN VE KISA VADELİ AMAÇLAR…………………....103

18) MESLEKİ OLGUNLUK ÖLÇEĞİ…………………………………………………..106

19) KENDİNİ DEĞERLENDİRME ENVANTERİ………………………………………..110

20) HOLLAND MESLEKİ TERCİH ENVANTERİ………………………………………129

21) PROBLEM TARAMA LİSTESİ (L TAKIMI)………………………..………………134

22) PROBLEM TARAMA LİSTESİ DEĞERLENDİRME ÇİZELGESİ (L TAKIMI)…..136

KAYNAKÇA…………………………………………………………………………….…137



4 | S a y f a

BENİM İŞİM DEĞİL Kİ

Öykümüz HERKES, BİRİSİ, HERHANGİ BİRİ ve HİÇ KİMSE adlı dört kişi hakkında.

Yapılması gereken önemli bir iş vardı ve HERKES, BİRİSİ’nin bu işi yapacağından emindi.

Gerçi işi HERHANGİ BİRİ de yapabilirdi, ama HİÇ KİMSE yapmadı.

BİRİSİ buna çok kızdı, çünkü iş HERKES’in işiydi.

HERKES, HERHANGİ BİRİ’nin bu işi yapabileceğini düşünüyordu ama HİÇ KİMSE,

HERKES’in yapamayacağının farkında değildi.

Sonunda HERHANGİ BİRİ’nin yapabileceği bir işi HİÇ KİMSE yapmadığı için

HERKES, BİRİSİ’ni suçladı.

Problem Tarama Envanteri sonuçları HERKES’i ilgilendirmektedir. Sorunların çözümünde

BİRİSİ değil, HERKES görev almalı ki; problemler

kolayca çözüme kavuşabilsin.



5 | S a y f a

GİRİŞ

Merkezimiz görev bölgesinde (Kocasinan, Akkışla, Bünyan, Felahiye, Hacılar, İncesu,

Özvatan, Pınarbaşı, Sarıoğlan ve Sarız ilçeleri) bulunan ortaöğretim kurumlarında

öğrenimlerini sürdürmekte olan öğrencilerimize sunulan rehberlik ve psikolojik danışma

hizmetlerinin etkililiğini arttırmak ve bilinen problemlere tüm okul personelinin çözüm

odaklı yaklaşımını desteklemek üzere Problem Tarama Envanteri uygulanması

konusunda karar alınmıştır.

Uygulamada; Problem Tarama Envanteri L takımı kullanılmıştır.

Problem Tarama Envanteri kurumumuz tarafından Excell-Word formatında

hazırlanarak, sınıf ve okul bazında değerlendirme formlarıyla birlikte Kocasinan

Rehberlik Araştırma Merkezi Veri Tabanı Sistemi RAMVTS’de yayımlanmıştır. Okulların

uygulama sonuçlarını kurum bazında değerlendirerek, merkezimize elektronik

ortamda iletmeleri 51434963/160/696 sayılı 11/12/2015 tarihli resmi yazı ile istenmiştir.

Kocasinan RAM görev bölgesinde yapılan çalışmaya; 64 ortaöğretim kurumu

katılmıştır. Bu kurumlarda 5798 erkek öğrenci, 8024 kız öğrenci olmak üzere toplam

13822 öğrenciye Problem Tarama Envanteri uygulanmıştır.

Gerçekleştirilen çalışma kapsamında, ilçemizdeki öğrencilerin;



6 | S a y f a

ler

konu başlıkları altında, hazırlanmış envanterde belirttikleri üzere, ihtiyaç ve istekleri

tespit edilmeye çalışılmıştır.

Sonuçlarda, ilçeler arası anlamlı farklılık olmadığı görülmüş ve bu sebeple genel bir

değerlendirme tablosu oluşturulmuştur.

Yapılan çalışmaya destek olan okul yöneticilerine, sınıf/şube rehber öğretmenlerimize

ve hizmet bölgemizde görevli rehberlik öğretmenlerine teşekkür ediyoruz.

Çalışmanın yararlı olması dileğiyle…

PROBLEM TARAMA ENVANTERİ NEDİR?

Öğrencilerin sağlık, okul, öğretmen, ders, aile, toplumsal ilişkiler, kız-erkek arkadaşlığı,

mesleki gelecek ve kişiliklerine ilişkin problemlerini kendi görüşleriyle ortaya çıkarmak

ve bu problemlerin giderilmesi için çözüm yollarını belirlemek amacıyla uygulanır.

Envanterin güvenilir olması için ilgililer tarafından içtenlikle yönergeye uyularak

doldurulması gerekmektedir.

Problem Tarama Envanteri Sonuçları Nerelerde Kullanılabilir?

Envanterin yönergelere uygun bir şekilde uygulanması ve öğrencilerin samimi

cevaplar vermesi ile güvenilir sonuçlar elde edilir ve sonuçlar birçok sorunun

çözümünde okul psikolojik danışmanları ile idareci ve öğretmenlerin

çalışmalarına katkı sağlar.

Öğrencilerin kendileri ve çevreleriyle ilgili problemleri tespit edilir, ihtiyaç duyan

öğrencilere psikolojik danışma ve rehberlik hizmeti sunulur; öğrencilerin çözüm

üretmelerine yardımcı olunur.

Sene başında hazırlanan okul rehberlik planın hazırlanmasında ve

düzenlenmesinde yararlanılabilir.

Öğretmenlerin, öğrencilerini ve öğrencilerinin ilgi ve yeteneklerinin

tanımalarına olanak sağlar.

Öğretmenlerin, derslerini öğrencilerinin ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda

hazırlamalarına olanak sağlar.

Okulun ve yaşanılan çevrenin genel problemleri saptanabilir.



7 | S a y f a

Problem Tarama Envanteri Sonuçları;

İlgili öğretmen, idareci, öğrenci, veli ve diğer kişi ya da kurumların bir araya gelerek

sonuçları yorumlaması, tartışması, değerlendirilmesi ve çözüm önermesi durumunda

değerli bir bilgi kaynağıdır.

Sonuçlar değerlendirilirken;

Mevcut problemlerin yoğunluğu ve oranını,

Mevcut problemin yaşanma sıklığını

içeren sayısal veriler dikkate alınmıştır.

Analizlerin İl Düzeyinde Kullanımı

İl Milli Eğitim Müdürlüğü yapılan analizlerini AR-GE çalışmaları, proje çalışmaları,

öğretmen eğitimi konularında referans sağlamak için kullanabilir. Yani bu çalışmalar, il

düzeyinde yapılmış bir ihtiyaç analizi gibi de değerlendirilebilir. Ayrıca bu sonuçların;

Özel Eğitim ve Rehberlik, Kültür, Hizmetiçi Eğitim, Sağlık, Teftiş-Eğitim Denetim ve

Rehberliği birimlerinin çalışmalarına da kaynak olacağı düşünülmektedir.

Yine bu sonuçların; kurul, komisyon, toplantı, çalıştay (İl Danışma Komisyonları, İl

Yürütme Kurullar, İl Müdürler Toplantısı, İl Zümre Toplantıları vb.) gibi faaliyetlerin

gündemine alınarak değerlendirilmesi, paylaşılması, tartışılarak çözüm önerilerinin

getirilmesi ilimizdeki eğitim ve öğretim kalitesinin artırılmasına katkı sağlayacaktır.

Analizlerin Okul Düzeyinde Kullanımı

Yapılan komisyon, kurul ve toplantılarda gündeme alınmalıdır. Paylaşılıp tartışılmalı,

değerlendirilmelidir. İlgili olabilecek kurum/kişilerle işbirliği kurulmalıdır. Okul düzeyinde

uygulanacak bir programın, etkinlik ya da eğitimin referans kaynağı olabilir.

Okullarda yürütülecek rehberlik programı ve etkinlikleri, kulüp çalışmaları, performans

ödevleri, öğrenci demokrasi kurulu, sosyal-kültürel-sanatsal-akademik-sportif

etkinliklerin planlanmasında referans alınabilir.

Okul-aile birliği ile sınıf- veli toplantılarında gündeme alınıp velilerle

değerlendirilmelidir.

Analizlerin Sınıf Düzeyinde Kullanımı

Öğrenciler ile sonuçlar paylaşılıp değerlendirilmeli, sınıf etkinlikleri, kulüp ve rehberlik

planı, serbest zaman etkinlikleri saatlerinin yapılandırması için analizler göz öününde

bulundurulmalıdır. Sınıf - veli toplantılarının gündemine alınması da katkı sunacaktır.



8 | S a y f a

PROBLEM TARAMA ENVANTERİ

ANALİZ SONUÇLARI VE

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ



9 | S a y f a

PROBLEM TARAMA ENVANTERİ ANALİZ SONUÇLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Gerçekleştirilen çalışma kapsamında, ilçemizdeki öğrencilerin;

Sağlık

Kişilik

Okul

Aile

Sosyal- Kişilerarası İlişkiler

Meslek-Gelecek Kaygısı

konu başlıkları altında, hazırlanmış envanterde belirttikleri üzere, ihtiyaç ve istekleri

tespit edilmeye çalışılmıştır.

Problem Tarama Envanteri sorun alanlarına genel olarak bakıldığında; öğrencilerin en

çok meslek ve gelecek kaygısı (%28) yaşadıkları görülmüştür. Bunu sırayla okul (%21),

kişilik (%16) ve sağlık (%16) alanlarındaki sorunlar takip etmektedir.

1.) SAĞLIK PROBLEMLERİ

Yeterince uyuyamıyorum.(%38,6)

İyi beslenemiyorum. (%11,1)

Yüzümdeki sivilcelerden rahatsızım. (22,9)

Ara sıra burnum kanıyor. (%8,9)

Bazı bedensel rahatsızlıklarım var.(%6,6)

Sık sık grip ve nezle oluyorum.(%16,2)



10 | S a y f a

Gözlerimden rahatsızım. (%16,6)

Tırnaklarımı yiyorum. (%14,7)

Sık sık başım ağrıyor. (%25,01)

Kulaklarım işitmiyor. (%3,1)

Sağlık kontrollerine gitmek istemiyorum. (%8,4)

Dış(fiziki) görünüşüm beni rahatsız ediyor. (12,4)

İştahsızlığım ve ya aşırı iştahlılığım beni rahatsız ediyor. (16,2)

Kişinin yaşamını sorunsuz bir şekilde devam etmesi için temel ihtiyaçlarının giderilmesi

gerekmektedir. Bunların başında da sağlık gelmektedir. Sağlık problemleri yaşayan bir

bireyin başarılı olması, sağlıklı bir bireye göre daha az ihtimal dâhilindedir. Yani,

okullarımızda başarılı bireyler veya öğrenciler yetiştirmek istiyorsak öncelikli olarak bu

bireylerin sağlık sorunu yaşayıp yaşamadıklarını tespit etmek gerekir.

Öğrencilerin erken yaşlarda sağlık sorunlarını fark etmeleri konusunda yetersizlikleri

bulunmaktadır. Bu nedenden dolayı; öğrencilerin sağlık sorunlarının ortadan

kaldırılması ve önlenmesi konusunda öğretmen, idareci ve velilere büyük

sorumluluklar düşmektedir.

Problem Tarama Envanterinin Sağlık Problemleri ile ilgili maddeleri incelendiğinde; en

çok belirtilen ifadeler; yeterince uyuyamıyorum (%38,6), sık sık başım ağrıyor

(%25,01), yüzümdeki sivilcelerden rahatsızım (22,9) şeklindedir.

Bu veriler doğrultusunda;

Çocukların yaşam stillerinde, teknolojik gelişme ve toplumsal değişimlere paralel

ortaya çıkan değişikliklerin, baş ağrısı yakınmasını daha sık gündeme



11 | S a y f a

getirmektedir. Aşırı süre bilgisayar kullanımı ve televizyon izleme, giderek azalan

uyku süreleri, hareketsiz yaşam, sağlıksız beslenme, okul fobisi, fark edilmeyen göz

bozuklukları ve gözlük kullanmama gibi etkenler baş ağrısı sıklığını anlamlı şekilde

artırmıştır.

Baş ağrısı şikâyetinde öncelikle devam eden baş ağrılarının nedeni araştırılmalı ve

ortadan kaldırılması için çaba gösterilmelidir. Bknz: (EK-1: ERGENLERDE BAŞ

AĞRISI) Kronikleşen baş ağrılarında öğrencilerin sağlık kuruluşuna, veli

bilgilendirmesi ile, yönlendirilmesi gerekmektedir.

Birçok genç, ergenlik döneminde sivilceler yüzünden sıkıntı çekmekte hatta

psikolojik sorunlar yaşayacak kadar bu durumdan etkilenmektedir. Beslenme,

cinsiyet, hormonların etkisi ve cilt temizliğine verilen öneme bağlı olarak aknede

artış ya da azalma görülmektedir. Öğrencilere sivilce (akne) konusunda bilgi

vermek üzere; cilt uzmanı veya beslenme uzmanı okula davet edilebilir. (EK-2:

SİVİLCE OLUŞUMU)

Ergenlerin kendi sağlıkları ile ilgili söyledikleri şikayet, kaygı içeren her türlü söz ve

tavır ciddiye alınmalıdır. Aileler, “çocuğumuz ilgi beklediği için böyle davranıyor”

şeklinde düşünmeden harekete geçmeli ve çocuğun kaygısını gidermelidir.

Ergenler belirli aralıklarda şikâyetleri olamasa dahi sağlık kontrolünden

geçirilmelidir.

Ergenler yaş dönemlerinin düşünce yapısından dolayı mevsime uygun şekilde

beslenme ve giyim kurallarına dikkat etmeyebilirler. Bu dikkatsizlikler, ileriki

yaşlarda kalıcı sağlık problemlerine neden olabileceği onlara hatırlatılmalıdır.

Sağlık problemlerinin beslenme kaynaklı olmaması için, çok yaygın bir beslenme

şekli olan fast food ve asitli içecekle beslenme tarzından uzak durulması için

ergenler bilgilendirilmeliler. Okul kantinlerinde sağlığa uygun olmayan gıdaların

satılmaması için okul yönetimleri önlem almalıdır.

Ergenlik döneminde bilgisayar oyunları, sosyal medya ve sınavlardan kaynaklı

uykusuzluğun yaygın olduğundan bu konuda aileler evdeki uyku alışkanlığına

dikkat etmeliler. (EK-3: UYKU DÜZENİ)

Aşırı kilo kaybı ve alma durumlarında sağlık kuruluşlarından yardım alınmalıdır.

Bu dönemdeki sağlık problemlerinde stres kaynaklı nedenler olduğundan stresle

başa çıkma yolları ergenlere öğretilmeli ve okul rehberlik servislerinden

danışmanlık almaları konusunda teşvik edilmelidir.

Mevsim hastalıkları, göz rahatsızlıkları, beslenme konularında aileler/öğrenciler

uzman yardımı alması için yönlendirilmeli ve teşvik edilmelidir.

Tırnak yeme alışkanlıkları da tıpkı uyku bozukluğu gibi sebep/sonuç ilişkisi içinde bir

uzman tarafından değerlendirilmelidir.



12 | S a y f a

2.) KİŞİLİK BENLİK ALGISI PROBLEMLERİ

Çok kıskancım. (%26)

Utangaç ve sıkılganım. (%25,03)

Korkunç rüyalar görüyorum. (%11,12)

Tek başıma karar veremiyorum. (%14,81)

Zor durumda kalınca çocuk gibi ağlıyorum. (%12,54)

Sır tutamıyorum. (%4,7)

Benlik kavramı, insan kişiliğinin temelinde bulunan ve birey için çok önemli olan algı,

duygu ve düşüncelerin bütünü olarak tanımlanır. Benlik, insanın kendini algılayış ve

kavrayış biçimidir; kişinin kendisi hakkındaki düşündüklerini kapsar. Bir başka deyişle

kişinin fiziksel, ruhsal, sosyal ve duygusal özellikleri, istekleri ve başarıları hakkındaki

inançlarının toplamı benlik kavramını oluşturur. Çeşitli imajların, şemaların,

prototiplerin, anlayışların, teorilerin, amaçların, görevlerin bir bütünü ya da

koleksiyonu olarak nitelendirilir ve dinamik bir yapıdadır.

Benlik kavramının oluşmasında akademik, sosyal ve fiziksel benlikle ilgili geribildirimler

önemli görülmektedir. Benlik kavramı konusunda ilk araştırmacılardan biri olan ve bu

kavrama sosyolojik açıdan yaklaşan Cooley’e göre birey, içinde yaşadığı toplumsal

çevreden ayrı düşünülemez.

Bu nedenle benliğin gelişmesinde ve biçimlenmesinde ilk yaşantılar oldukça önemlidir

ve bireyin benlik kavramının gelişimi fiziki ve sosyal çevresi ile etkileşiminin bir ürünüdür.

Rogers, benlik bilincinin önemini vurgular. Bir kimsenin benlik bilinci, onun kendisiyle

ilgili düşüncelerini, algılamalarını ve kanaatlerini içerir; ancak her zaman gerçeği

yansıtmayabilir. Olumlu bir benlik geliştirebilmek için koşulsuz sevgi içinde yetişmek

gerekir. Koşulsuz sevgi, birey ne yaparsa yapsın onun sevgi ve saygıya layık olduğunu



13 | S a y f a

kabul eden anlayışın ürünüdür. Koşulsuz sevgi içinde büyüyen kişilerin benlik anlayışları

güçlü ve olumludur.


Eğitim öğretim yılı içerisinde yapılacak olan öğrencilerin benlik kavramını

destekleyici çalışmaların planlamaları, sene başında yapılandırılmalıdır.

(EK-4:ERGENLİK DÖNEMİNDE BENLİĞİN DESTEKLENMESİ)

Öfke kontrolü çalışmaları bir süreç dâhilinde ihtiyacı olan çocuklara, grup

çalışmaları kapsamında verilmelidir. (EK-5: SOSYAL PROBLEM ÇÖZME MODELİ)

Öğrencilerle sadece okul başarısı odaklı bir iletişim kurulmamalı, ergenlerin

duygusal ve düşünsel dünyalarına da dikkat edilmelidir; bu konulardaki

paylaşımları değerli görülmelidir.

Öğrencilerin gelişimsel dönemleri göz önünde bulundurulmalıdır. (EK-6:

ADÖLASAN DÖNEMİ 14-18 YAŞ)

Ergenlikle birlikte çocukluktaki kurallar da değişmelidir. Kardeşlere uygulanan

kurallar ergenlere de uygulanırsa, ergenler ebeveynleri ile çatışırlar. Bu yüzden

kurallar, daha esnek ve yapıcı olmalıdır.

Ergenlerin tatil dönemlerinde arkadaş gruplarıyla sağlıklı ve verimli vakit

geçirmeleri için ortamlar oluşturulmalıdır.

Gençlerin özgüvenlerinin gelişmesi için okul ve aile ortamlarında sosyal

aktivitelere yer verilmeli ve özgüven sorunu yaşayan öğrencilerin bu

aktivitelerden yararlanması sağlanmalıdır.

Ergenlerin sorularına ve kaygılarına önem verilmeli ve soruları geçiştirilmemelidir.

Yasak ve engel koymak yerine, öğrenciler cesaretlendirilmelidir.

Velilere yönelik çalışmalar planlanarak, ergenlik dönemi ile ilgili dönem özellikleri

ve iletişim kurma hakkında seminer ve sunumlar yapılmalıdır. Ergenlerle iletişim

kurulurken ebeveynler ve yetişkinler eleştirel olmaktan kaçınmalıdır.

3.) OKUL İLE İLGİLİ PROBLEMLER

Öğrencilerin eğitim öğretim sürecine yönelik tutumları, onların okula devam etmeleri

ve okul başarıları üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Özellikle iletişimin büyük rol

oynadığı ergenlik döneminde öğrencilerin okul yöneticileri ve öğretmenleri ile ilişkileri,

derslere yönelik tutumlar konusunda etkilidir.



14 | S a y f a

Problem Tarama Envanterinin Okul- Ders ile ilgili maddeleri incelendiğinde en çok

belirtilen ifadeler aşağıda verilmiştir:

Okulda disiplini zayıf (%14)

Okulda disiplin fazla (%30)

Defter tutmayı ve ödev yapmayı sevmiyorum (%21)

Bazı öğretmenler kişiliğimizi eleştiriyor (%20)

Bazı öğretmenler bizi anlamıyor (%33)

Yazılılarda fazla heyecanlanıyorum (%36)

Okulda problemlerimizle fazla ilgilenilmiyor (%14)

Okulu sevmiyorum (%17)


Öğrencilerin dersleri sevmemelerinin nedenleri araştırılmalıdır ve dersi zorlaştıran ya da

sıkıcı hale getiren yöntemlerden uzak durulmaya çalışılmalıdır. (EK-7: VERİMLİ DERS

ÇALIŞMA TEKNİKLERİ)

Katı okul kurallarının konulmasının ve öğrencinin sınırlandırılmasının yerine, kural

koyma gerekçeleri öğrencilere anlatılmalıdır; kuralların belirlenmesi sürecinde

öğrencilerin görüş ve ihtiyaçlarına gerekli önem verilmelidir.

Ölçme ve değerlendirmede farklı ve çeşitli yöntemlerin kullanılması yazılılardaki

heyecanı azaltabilir. Ders notu aracılığı veya baskısıyla ile yapılan öğrenme

anlayışından vazgeçilmelidir. Öğrenme süreci; sevilen ve haz duyulan bir hale

getirilerek işlevselleştirilmelidir.

Sınav her zaman kaygıyı besler. Sınav odaklı öğrenme ve eğitim anlayışından

vazgeçilmeli ya da faklı anlayışları da kapsayacak biçimde çeşitlendirilmelidir (öz

değerlendirme, araştırma, performansa dayalı, yetenek ve ilgi odaklı, akran



15 | S a y f a

odaklı vb.). Aksi takdirde bu sorunlar derinleşerek devam eder. (EK-8: SINAV

KAYGISI GRUP OTURUMLARI)

Bu kapsamda Kocasinan Rehberlik ve Araştırma Merkezi hizmet bölgesinde

bulunan öğrencilere sınıf düzeylerine göre TEOG veya YGS-LYS sistemini

anlatarak, öğrencilerin sınav sistemi hakkında bilgi edinilmelerini sağlamak,

öğrencilerin sınav kaygısı düzeylerini en aza indirerek, sınavlarda gerçek

performanslarını ortaya koyabilmelerini sağlamak amacıyla grup oturumlarının

yapıldığı KAYGISIZLAR PROJESİ yürütülmektedir (EK-9: KAYGISIZLAR PROJESİ).

Okullarda etkili iletişim ve iletişim becerileri konusunda mutlaka herkes eğitim

almalıdır. İlimiz hizmetiçi eğitim kurslarında da yer alan Eğitimde Yaratıcı Drama

Teknikleri eğitimi örnek bir eğitim uygulaması olarak görülmektedir.

Oyun, spor, sanat etkinlikleri ile çocukların bedensel enerjilerini kullanmaları

sağlanmalıdır. Bunun için okul bahçesi ve etkinlik alanları, öğrenci sayıları dikkate

alınarak tasarlanmalıdır. Okul ve sınıflara öğrenci sayısı düşünülerek kapasitesinin

üzerinde öğrenci alınmamalıdır (EK-10: SOSYAL FAALİYETLERİN OKUL BAŞARISI İLE

İLİŞKİSİ).

Öğrencinin dersi sevmemesi, derse karşı ilgisizliği; amaç ve hedef belirsizliği, o

dersi anlatan öğretmenin tutumu, motivasyon, günlük yaşam ile ilişkisi vb. gibi bir

sürü faktörden kaynaklanabilir. Bu konu öncelikle o dersten sorumlu öğretmenin

araştırma alanı olmalıdır. Burada yöntem, süreç, ihtiyaç vb. bütün konular

irdelenmelidir.

Okullarda, öğrenci merkezli, demokratik ve katılımcı bir yönetim anlayışı

geliştirmek istenmektedir. Bu sürece ilişkin genelgeler yayımlanmış, kurullar

oluşturulmuştur. Bu anket sonuçları dikkate alınarak düzenlemeler yapılması, ilgili

faaliyetlerde tutarlı davranmayı sağlayacaktır.

4.) AİLE İLE İLGİLİ PROBLEMLER

Çocuklarla anne babalar arasındaki ilişkileri, çocuğun içinde doğup büyüdüğü aile

ortamı, anne ve babaların kendi aralarındaki ilişkiler, çocuğun beklentilere uygun bir

çocuk olup olmaması, çocuk sayısı, çocuğun cinsiyeti ve karakteristik özellikleri,

ailenin sosyoekonomik durumu ve kültürel özellikler gibi pek çok etken belirler.

Öğrenciler, anne babaları başta olmak üzere çevrelerindeki bireylerin düşünce ve

davranışlarından büyük ölçüde etkilenirler. İlgiyle yaklaşılan, kabul gören bir ortamda

yetişen birey, ilgilerinin farkına varıp yeteneklerini geliştirebilir. Böylece, sosyalleşmiş, iş

birliğine hazır, duygusal açıdan dengeli ve mutlu bir insan olur.

Problem Tarama Envanterinin Aile ile İlgili Problemler maddeleri incelendiğinde en

çok belirtilen ifadeler aşağıda verilmiştir:

Ailenin fazla baskısı beni sıkıyor. (%11,9)

Ailem hiçbir konuda fikrimi almıyor. (%8,39)

Ailem bana sorumluluk vermiyor. (%4,64)



16 | S a y f a

Kardeşlerim ders çalışmama engel oluyor. (%5,83)

Annem ile babam sık sık kavga ediyorlar. (%4,28)

Evimiz çok küçük. Çalışmak için ayrı odam yok. (%7,56)

Geçim zorluğu evimizde huzursuzluk yaratıyor. (%6,01)

Babamla anlaşamıyorum. (%7,60)

Ailem beni anlamıyor. (%12,40)

Ailemin benden yapamayacağım beklentileri var. (%11,07)

Anne babalara, çocukları ile iletişimlerinde kullanabilecekleri “olumluyu görmek,

tost tekniği, ödülün kullanımı, cezanın kullanımı, sınır ve kural koyma, etkin

dinleme, empati, ben dilini kullanma, duygularını ifade etme, sorun çözme

becerisi, ihtiyaçların farkında olma, kazan kazan yöntemi” gibi yöntemler ve

tutumlar hakkında bilgilendirici eğitimler verilmesi iletişimdeki temel ihtiyaçların

karşılanmasına yönelik bir çalışma olacaktır.

Ergenlik döneminde gençler için arkadaşlık ilişkileri giderek ön plana çıkmakta

fakat anne baba ile olan ilişkiler önemini yitirmemektedir. Anne babaların

çocuklarına karşı tutum ve davranışları çocukların kendilik algısını

biçimlendirmektedir. Anne babası ile sağlıklı ve doyurucu ilişkileri olan ergenler

aile dışındaki çevre ve arkadaşları ile daha kolay istendik yönde ilişkiler

geliştirebilmektedirler. Bu nedenle anne babaların çocukları ile olan ilişkileri ve

onlara nasıl davrandığı önemlidir.

Özellikle anne babaların çocuklarına karşı uyguladıkları tutumlar çeşitli şekillerde

sınıflandırılmaktadır. Anne baba tutumları demokratik anne baba tutumu,

koruyucu/istekçi anne baba tutumu ve otoriter anne baba tutumu aile içi

iletişimde çocuklarla iletişimi en çok şekillendiren faktörlerdir (EK-11: ANNE-BABA

TUTUMLARI).



17 | S a y f a

Anne babaların çocukları ile ilişkilerinin iyileştirilmesi okullarda yapılabilecekler;

Aile eğitimi konusunda okul rehberlik öğretmeni, rehberlik ve araştırma merkezleri,

yaygın eğitim kurumları (halk eğitim merkezleri), il sağlık müdürlüğünün aile-toplum-

sağlık birimlerinden yardım alınabilir.

Aile eğitimi konusunda okul personelinin ve okul rehber öğretmenlerinin gerekli

eğitimleri almaları sağlanmalıdır. Bu eğitimler alındıktan sonra velilere yönelik

eğitimler verilebilir ya da okulda ilgili eğitimci yoksa okulun bağlı bulunduğu

Rehberlik ve Araştırma Merkezinden aile eğitim programı açılması için talepte

bulunulabilir (Merkezimizde 0-18 Yaş Aile Eğitim Programı Eğitimcisi olan 5

uzmanımız bulunmakta ve talepler doğrultusunda eğitimler vermektedir).

Aileler çocukların gelişim dönemleri, gelişim dönemlerine göre karşılaşılabilecek

problemler ve kritik dönemler ile ilgili bilgilendirilmelidir.

Aile ile iletişim içerisinde olunmalıdır ve aile eğitiminde özellikle, “çocuk psikolojisi ve

gelişimi, iletişim, çalışma alışkanlığı kazandırılması ve çalışma ortamının

düzenlenmesi, disiplin, sorumluluk geliştirme, anne baba tutumları” vb. konularında

çalışmalar yürütülmelidir.

Öğrencilerle aile sorunları konusunda bireysel psikolojik danışma yapılabileceği

gibi, öğrencilerin yaşadıkları aile sorunları ile ilgili grupla psikolojik danışma da

yapılabilir.

Öğrencilerinde kendi gelişim dönemi özellikleri ve iletişim becerileri ile ilgili

bilgilendirmeler yapılabilir.

Aileye düşen en önemli görevlerden biri de, öğrencinin çalışma ortamını

düzenlemektir. Çalışma odasının düzenlenmesi ders çalışmayı etkili ve verimli

kılacaktır. Öğrenci masasının başında oturduğunda ders çalışmaya motive

olabileceği bir odada olmalı, zihninin dağılmasına sebep olacak etkenlerden

arındırılmalıdır (EK-12: DERS ÇALIŞMA ODASI VE DÜZENİ).

5.) KİŞİLERARASI İLİŞKİLER İLE İLGİLİ PROBLEMLER

Okul arkadaşlarımla iyi geçinemiyorum %8,88

Bazı arkadaşlarımız olumsuz davranışlar sergiliyorlar %32,46

Konuşurken çok heyecanlanıyorum %17,17

Herkesin beni sevmesini istiyorum %11,88

Karşı cinsten bir arkadaş edinemedim %7,86

Kolayca arkadaş edinemiyorum % 9,30

Arkadaşlarım gibi giyinemediğim için üzüntü duyuyorum % 3,54

Kimse benimle arkadaş olmak istemiyor %2,59

Dert ortağı olacak bir yakınım yok %8,89

Karşı cinsten arkadaşlık etmekten çekiniyorum %8,99



18 | S a y f a

Ruh sağlığının önemli ölçütlerinden biri arkadaşlık kurmak ve sürdürebilmektir.

Arkadaşlık ilişkileri toplumsal ilişkilere öncülük eden, toplumsal becerilerin

kazanılmasında önemli rol oynan bir süreçtir. Arkadaş edinemeyen, arkadaşsızlıktan

yakınan ya da arkadaş aramayan bir ergende psikolojik bir sorundan söz edilebilir.

Bazı aileler çocuklarının evden çıkmayıp dersinden başka bir şey düşünmediğini, kötü

arkadaş ve alışkanlıklar edineceğine evde kendi kendine vakit geçirdiğini söylerler ve

bundan büyük mutluluk duyarlar. Ergenlik döneminde ailenin arkadaşların yerini

tutması, akran grubunun getireceği kazanımları vermesi mümkün değildir.

Sağlıklı bir arkadaş ilişkisi olmayan, akran gruplarında kaynaşma sağlayamayan ergen

sosyal ortamlarda bocalayacak, uyumsuzluk gösterecek, iş yaşamından evlilik

hayatına kadar tüm ilişkileri zarar görecektir.

Ergenlik döneminde bir akran grubuna kabul edilmek, arkadaşlarının kendisi hakkında

iyi şeyler düşündüğünü bilmek çok önemlidir. Bu amaçla tüm enerjilerini harcar,

grubun kural ve sınırlarına uyum gösterirler. Grup dışında kalmamak için giyinme tarzı,

konuşma tarzı, dinlenilen müzik, yapılan aktiviteler, gidilen yerler aynı olmak

durumundadır. Bu durum ebeveynler tarafından çoğu zaman hoş görülmese de bir

akran grubuna dâhil olmak, arkadaşları tarafından aranmak, arkadaşları tarafından

beğenilip, benimsenmek ergenin benlik saygısının oluşumunda şarttır.

Akran grubundaki arkadaşlık ilişkileri, cinsiyet model ve rollerini öğrenmeye de

yardımcı olacak, ergene örnekler sunacaktır. Bu dönemde yaşanılan üzüntü ve

sıkıntılar, duygusal krizler arkadaş ortamında daha kolay çözülebilmekte, birçok ergen

problemlerini ailesi yerine arkadaşlarına iletmeyi tercih etmektedir.

Arkadaşlık ilişkilerini yeterince geliştirmekte sorun yaşayan öğrencilerde temel olarak

görülen sorun kişilik gelişimi ve duyguların zamanında doğru şekilde

beslenmemesinden kaynaklandığı düşünülmektedir.



19 | S a y f a


Gençlere paylaşmanın ve özverili olmanın öneminin anlatılması, arkadaşlık

ilişkilerinde karşılıklı güven duyma, sorumluluk alma, duygularını ifade edebilme ve

başkalarının duygularına değer verme konularında sınıf içi etkinlikler yapılabilir.

Öğrencilere emir verme, tehdit etme, yargılama, suçlama, ad takma, gülünç

duruma düşürme gibi iletişim engeli oluşturacak davranış kalıpları yerine iletişim

kurmada teşekkür etmek, özür dilemek gibi günlük ritüellerin kullanılması

önerilmelidir. Bunu gösterecek sınıf içi etkinliklerin yapılması ve anne-baba ve

öğretmenlerin iletişim kurmada örnek olması önerilir (EK-13: SINIF İÇİ ETKİNLİKLERE

ÖRNEKLER).

Okul ve sınıf etkinliklerinde; oyun, drama, tartışma, beyin fırtınası gibi yöntemlerin

uygulama sıklığının arttırılması önerilir.

Okulda görülen davranış problemlerinin, zorba davranışların araştırılması ve

çözüm yollarının tartışılması önerilir. (EK-14: AKRAN ZORBALIĞI)

Akran dayanışmasına ve işbirliğine dayalı çalışma ve uygulamaların arttırılması

önerilir. (EK-15: AKRAN ARABULUCUĞU)

Rahat ilişki kuramadığını düşünen öğrencilere; bu davranışlarının altında yatan

neden araştırıldıktan sonra; çeşitli sorumluluklar ve kendilerini ifade edecek

görevler verilebilir. (EK-16: ATILGANLIK EĞİTİMİ)

Arkadaşlık ilişkileri konusunda sorun yaşayan öğrencilerle grupla psikolojik

danışma ve bireysel psikolojik danışma süreçlerinin başlatılması önerilir.

Anne babalara çocuğun arkadaş tercihleri konusunda doğrudan müdahale

edilmemesi, arkadaşları hakkında yıkıcı eleştirilerde bulunulmaması, kurduğu bir

arkadaşlığı men etmek, bununla arkadaş olamazsın şeklinde kesin kanaat

bildirmenin yapılacak büyük hatalardan olduğu, yapılacak bu müdahalenin

çocuğun yalan söylemesine ve arkadaşlık ilişkilerinde olumsuzluklara sebep

olabileceği arkadaşlık ilişkilerinin önemi açıklanırken hatırlatılması gerekir.

Grup psikolojisinin farklı olduğu, öğrenciden beklenilmeyecek davranışların grup

içinde sergilenebileceği öğretmenler ve anne-babalar tarafından göz önünde

bulundurulmalıdır. Yaşanan olayların gidişatı değerlendirilerek, hemen yargılamak

yerine anlamaya çalışarak, olaylar grup psikolojisi ile süzgeçten geçirilmelidir.



20 | S a y f a

6.) GELECEK KAYGISI VE MESLEK SEÇİMİ

Çocukken hepimize büyüyünce ne olacaksın diye sorulmuştur. O zamanlar hazır

yanıtlarımız vardı. Ama lise öğrencisiyken işler oldukça karmaşık bir hal aldı. Çünkü

meslekleri, ne getirileri olduğunu, aldığınız eğitimi de düşünerek karar vermek

gerekliliği doğdu. Bu sebep ile öğrencilerin en çok sorun ettiği alan, gelecek kaygısı

ve meslek seçimi (%28) olmuştur.

Gelecekte hangi mesleği yapacağıma karar veremiyorum. (%29,07)

İstediğim üniversiteyi kazanama korkusu yaşıyorum. (%41,34)

Ailem Benim Bir Üst Öğrenime Devam Etmemi İstemiyor. (%3,66)

Kazanacağım okullar ve meslekler hakkında bilgi edinmek istiyorum. (55,23)

Meslek; kişilerin belli bir eğitimle edindikleri ve hayatlarını kazanmak için sürdürdükleri

düzenli ve kurallı faaliyetler bütünü olarak tanımlanabilir. Meslekler, gerektirdiği

nitelikler ve sağladıkları olanaklar yönünden çok çeşitlilik gösterirler. Meslek seçimi ise;

bir kimsenin, çeşitli meslekler arasından en iyi yapabileceğini düşündüğü faaliyetleri

içeren ve kendisine en üst düzeyde doyum sağlayacağına inandığı bir mesleğe

yönelmesidir. Çağdaş bir toplumda kişinin en önemli gelişim görevlerinden biri

mesleğini seçmesidir. Bu seçimi yaparken önemli olan, bir kişinin sahip olduğu

özellikleri en iyi kullanabileceği ve beklentilerini en iyi biçimde karşılayacak olan

mesleği seçebilmesidir.

Meslekleri tanıma çok yönlü verilerle ve sizlerin yorumlamaları ile iyice irdelenmelidir.

Bunun için de şu sorular sorulabilir:

Mesleğin gerektirdiği özellikler nelerdir, meslek hangi yetenekleri, ilgileri, kişilik

özelliklerini, fiziksel özellikleri gerektirmektedir?

Meslekte yapılan işler nelerdir?

Mesleğin çalışma ortamı nasıldır?



21 | S a y f a

Mesleğin kazanç durumu nedir?

Önümüzdeki on yıl içinde mesleğin ülkemizdeki durumu nasıl olacaktır?

Meslekte yükselme olanakları nasıldır?

Meslek, staj, zorunlu hizmet gibi çalışmaları gerektirmekte midir?

Her geçen gün gelişen ve değişen dünya içinde toplumların ve kişilerin de beklenti,

istek ve ihtiyaçları da değişmeler göstermektedir. Bu beklenti ve ihtiyaçlara çözüm

üretmek ve en üst seviyede karşılamayı sağlamak için, gelişen teknoloji ve hayata

uygun yeni meslek alanları doğmaktadır. Bu alanlar ve meslekler hakkında güncel

bilgiler verilmelidir.


Meslek seçimi için kısa süreli ve uzun süreli amaçlar belirlenmelidir. (EK-17:

MESLEK SEÇİMİNDE UZUN VE KISA SÜRELİ AMAÇLAR)

Meslekler hakkında broşür, afiş ve meslekleri tanıtan materyaller hazırlanmalıdır.

Üniversite gezileri düzenlenerek hedef belirlemede somutlaştırma çalışmaları

yapılmalıdır.

Okullarımıza meslek sahibi kişiler davet edilerek kendi meslekleri hakkında

bilgiler vermesi sağlanmalıdır.

Üniversite ve meslekler hakkında sunum ve seminer çalışmaları yapılmalıdır.

Okullarımızda meslek ve meslek tanıtım kulüpleri kurulmalıdır.

Meslek tanıtımları için okullarda meslek tanıtım köşeleri veya meslek panoları

hazırlanmalıdır.

Hangi mesleği seçeceği noktasında kararsız olan öğrencilere ilgili envanterler

uygulanmalıdır (EK-18 MESLEKİ OLGUNLUK TERSTİ; EK-19 KENDİNİ

DEĞERLENDİRME ENVANTERİ; EK-20 HOLLAND MESLEKİ TERCİH ENVANTERİ).



22 | S a y f a

Okuyucular vardır, okudukları bir düzine kitapla yetinir,

Yine de gerçek okuyucular arasında yer alır.

Yine okuyucular vardır, ellerine ne geçerse yiyip yutar,

Hangi konu olsa söylenecek söz bulurlar.

Ama bütün çabaları boşunadır; çünkü eğitim eğitilecek

Bir nesneyi, yani bir karakteri, bir kişiliği gerektirir.

Bunun olmadığı özden yoksun bir eğitimin boşlukta sürdürüldüğü yerde,

Bilgi üretilebilir, ama sevgi ve yaşam HAYIR!

Sevgiden yoksun okumalar, saygıya yer vermeyen bilemeler,

Kalbi dışlayan eğitim akla karşı işlenebilecek

En korkunç cümlelerden biridir.

HERMANN HESSE



23 | S a y f a

EKLER



24 | S a y f a

EK-1

ERGENLERDE BAŞ AĞRISI

Ergenlik (puberta), yetişkinliğe ilk adımdır. Ergenlik bir hastalık dönemi değildir. Bir

yaşam dönemidir ve bireyin çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemidir. Kız

çocuklarında 10-12,erkek çocuklarda ise,12-14 yaşları arasında başlayan bir

dönemdir. Bu dönemde bedensel, zihinsel ve duygusal değişimler yaşanır. Bu

dönemle birlikte yetişkinliğe doğru gelişen çocuklar yetişkin davranışlarını ve beden

tepkilerini vermeye başlarlar.

Bu dönemde çok sık rastlanan ve pek de üzerine düşülmeyen rahatsızlıklardan biri de,

baş ağrısıdır. İlk ifade edildiğinde “Çocukların da başı mı ağrırmış?” tepkisi alırız.

Ancak ergenlik döneminde çocukların birçoğu bu durumu yaşıyor. Yapılan

araştırmalarda ergenlik çağındaki çocuklarda baş ağrısı sıklığı % 58,4 olarak

belirlenmiştir. Büyük şehirlerde baş ağrısı sıklığı, nüfus yoğunluğu düşük olan şehirlere

göre daha fazladır. İstanbul’da yapılan bir çalışmada baş ağrısı sıklığı 5-13 yaş arası

çocuklarda % 46,2 oranında bulunmuştur. Özellikle migren bu baş ağrısı çeşitleri

içinde yaşam kalitesini ve sosyal hayatı bozan en önemli tiptir. Migren sıklığı çocukluk

çağında %8’dir ve kızlarda erkeklerden daha sık görülmektedir.

Baş ağrısı her yaştan bireyde yaşanan bir rahatsızlık ve her yaşta ciddiye alınması

gereken bir durumdur. Bu yüzden ebeveynler çocuklarının baş ağrısı şikâyetlerini

dikkate almalılar. Ağrının sıklığına ve şiddetine göre bir nörologdan yardım alınması

rahatsızlığın nedenlerini anlamamızı sağlar.

Bu nedenler arasında beyinde bir kitle(tümör),basınç artışı, menenjit, beyin iltihabı,

yüksek ateş, orta kulak iltihabı, sinüzit ve diş apsesi gibi nedenler olabilir. Baş ağrısı ve

migren öldürücü, sakat bırakıcı bir ağrı değildir ancak, bazı baş ağrılarına dikkat

edilemezse ölümle sonuçlanabilir. Ayrıca psikolojik kökenli ağrılar da olabilir.

Çocuklarda psikolojik nedenli baş ağrılarının birçok nedeni vardır. Bu nedenler, anne

babanın aralarındaki sorunlar, aile içindeki mutsuzluk gibi etkenler, okula başlama

çağındaki çocuklarda okul korkusu, ders korkusu, servis minibüsünün tutması,

kalabalık ortama girmesi gibi nedenler baş ağrılarına neden olurken, bu duruma

mide bulantısı, kusma, uykuya eğilim gibi belirtiler eşlik edebilir. Bazı çocuklar, anne

veya babanın baş ağrısı olduğunda onları taklit edebilirler.

Bilgisayar oyunları, televizyon ve akıllı telefonlar ile çok fazla vakit geçirilmesi

çocukların yapması gereken işleri ertelemelerine, sosyal ilişkilerinin bozulmasına, okul

başarısızlığına neden olabiliyor. Bu durumda vücutta baş ağrısı ve yorgunluk olarak

kendini gösteriyor.

Teknoloji kullanımı sırasında Fiziksel yorgunlukla birlikte özellikle iskelet sisteminde

boyun ve baş bölgesinde ağrılar oluşmasına neden oluyor. Uzmanlar günde 4



25 | S a y f a

saatten fazla internet ve bilgisayar kullanımını teknoloji bağımlılığı olarak tanımlıyor. Bu

yüzden ergenlere sportif ve sosyal etkinlikler için imkân yaratılmalıdır.

Özetle, aileler çocuklarının baş ağrısı ile şikâyetlerini ciddiye almalılar. Çocukların

uyku, beslenme düzenine dikkat edilmelidir. Aile içinde çocuğun kendini ifade

edeceği bir ortam yaratılmalıdır. Ergenlik döneminde duygusallaşan çocuklar kendi

içlerine kapanmakta ve öfkelerini kendi içlerinde bırakmaktadırlar. Bu öfke duygusu

okul, aile ve arkadaş ilişkilerini olumsuz etkilemekte ve çocukları daha fazla

yalnızlaştırmaktadır. Öfke ve üzüntü hali çocukta baş ağrısı olarak da çıkabilmektedir.



26 | S a y f a

EK-2

SİVİLCE OLUŞUMU

Ergenlik döneminin en belirgin göstergelerinden birisi ise, ergenlerin ciltlerindeki

değişimdir. Cildi kontrol eden hormonlar özellikle yüz bölgesinde akne (sivilce)

oluşumuna neden olur. Akne, cildimizdeki gözeneklerden çıkan kırımızı kabarcıklardır.

Ergenlik döneminde, androjen hormonları sebum üretimini artırarak belirgin şekilde

aknenin artmasına neden olur. Sebum üretimi cildi yağlı ve parlak hale getirerek

gözeneklerin içinin siyah nokta (komedon) ile dolmasına neden olur. Bu komedonlar

büyür ve nodül de denilen enfekte olmuş ağrılı, iltihaplı sivilcelere dönebilir. Yağlanan

cildin gözenekleri kapanır ve kapanan gözeneklerde yuva yapan bakteriler ciltte

akne oluşumuna neden olur. En çok burun, çene, alın ve yanak bölgesinde oluşur.

Akne oluşan bölgelerde tüylenme de meydana gelir.

Ergenlerin % 85’inde olan akneler, ergenlerin özgüvenini etkilemekte özellikle kızlarda

ciddi şikâyetlere neden olmaktadır. Ergenlik dönemi, ergenin kendi fiziksel özelliklerine

odaklandığı bir dönemdir. Ergenler birbirlerinin farklı özelliklerine dikkat eder ve zaman

zaman da birbirleri ile dalga geçerler. Akne oluşmuş bir cilt dikkat çekicidir ve

ergenler uzun vakitler ayırarak aynanın önünde yüzlerini incelerler. Bu durumu kalıcı

bir durum olarak düşünen ergen, yüzündeki sivilcelerden dolayı psikolojisini iyice

bozmaktadır. Ergenler sivilceleri ile oynar, sıkar, kaşır. Bu yüzden sivilcelerin yüzde iz

bırakma olasılığı artar. Bu durumu önlemek için ergenlerin bu konuda

bilgilendirilmeleri kalıcı cilt sorunları yaşamaması açısından önemlidir. Uygun bakım ve

tedavi yapılmadığı zaman yetişkinlik döneminde de cilt problemleri devam edebilir.

Hava kirliliği, temizlik ve beslenme alışkanlıkları sivilce oluşumunu etkilemektedir. Bazı

araştırmalar stresin sivilce oluşumuna neden olduğunu göstermektedir. Ancak sivilce

oluşumunu tek bir nedene bağlayamayız. Sivilce oluşumunda en önemli etken cildin

yapısıdır. Cildin yağlı olması ve hormon düzeyinin yüksek olması sivilce oluşumunu

başlatır. Diğer etkenler ise, olumlu ya da olumsuz etkiler.

Akne, kozmetik bir sorundur. Tedavisi de uzman hekimler (dermotolog) tarafından

yapılmaktadır. Ebeveynler bu konuda ergenleri bilgilendirmeliler ve ciddi cilt

sorunlarında uzman hekimden yardım alınmalıdır.

Aşağıdaki noktalara dikkat etmek cilt sağlığı açısından önemlidir. Bunlar kısaca;

Düzenli uyku cildin kendini korumasını sağlar.

Egzersiz öncesinde nemlendirici kullanmak cildin ter ile bakterileri atmasını

engeller.

Nemli bir cilt için günlük 2 litre su tüketilmelidir.

Eller ve saçlar yüzden uzak tutulmalıdır.

Enfeksiyon kapmaması için sivilceler sıkılmamalıdır.

Yüz uygun ürünlerle her gün temizlenmelidir.

Yüzdeki gözenekleri tıkayıcı ürünler kullanılmamalıdır.

Yüz havluları her gün değiştirilmelidir.



27 | S a y f a

Sivilceler sadece yüz bölgesinde değil vücudun birçok bölgesinde çıkabilmektedir. Bu

yüzden vücut temizliğinin her gün düzenli bir şekilde yapılması gerekmektedir. Sadece

yüz temizliği değil, bütün vücut temizliğinin günlük yapılması sivilce oluşumunu ve

oluşan sivilcelerin iltihaplanmaması açısından önemlidir.

Ergenler, ergenlik döneminde cilt sağlığı konusunda aileleri ve öğretmenleri

tarafından bilgilendirilmelidir. Bu dönemde sivilce oluşumun ve vücutta oluşan diğer

değişimlerin normal olduğu konusunda ergenlere bilgi verilmelidir. Bu durum, ergenleri

okul başarısından, arkadaş ve aile ilişkilerine kadar birçok konuda etkilemekte ve

psikolojik sorunlar yaşamasına neden olmaktadır.



28 | S a y f a

EK-3

ERGENLERDE UYKU DÜZENİ

Uyku, insanın dinlenme hali ve yeniden yaşama hazırlanma, yenilenme halidir. Uyku

vazgeçilmez bir bedensel aktivitedir ve yaşam kalitesini doğrudan etkiyen bir

durumdur. Uykunun fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik boyutları vardır. Bireyin uykusunu

ertelemesi ve rahat bir uyku alamaması beraberinde birçok problemi getirir. Ergenlik

dönemi çocukluktan ergenliğe geçiş dönemidir. Ergenlik döneminde okul başarısı ve

zihnin aktif çalışması için ergenlerin yeterli şekilde dinlenmeleri gerekir. Ergenlik

döneminde uyku ihtiyacı 8,5-9,5 saat arasındadır. Uykusuzluk dikkatsizliğe, gündüz

uyuklamasına ve davranışsal problemlere neden olur. Fakat yapılan araştırmalar

ergenlerin 7,5 saat civarında uyuduğunu göstermiştir.

Bu konuda yapılan çalışmalarda çocukların %20 ile %30’unun aileleri tarafından

önemsenen uyku problemleri olduğunu ortaya koymaktadır (Lozoff ve ark. 1985). Bu

çocukların %27’sinin uykuya dalma güçlüğü çektiğini ve %25’inden daha fazlasının

gece sık uyanmaktan yakındığı belirtilmektedir (Salzarulo 1983).

Ergenlerde uyku probleminin olduğunu nereden anlayabiliriz?

Çok geç saatlere kadar televizyon, bilgisayar kullanarak ve ders çalışarak vakit

geçirme.

Sabah uyanamama hali, uykulu halin ileri saatlere kadar sürmesi

Okulda geldikten uyuma,

Derslerde ve teneffüs aralarında uyuma

Sabah yataktan kalkamama

Sabah uyanınca sinirli ve gergin hal

Kaliteli bir uyku için neler yapılmalıdır?

Uyku planı hazırlanmalı. Aynı saatlerde yatıp ve kalkmak uyku planının en

önemli kısmıdır.

Çok geç saatlere sarkmayacak şekilde ve yatma vaktine çok yakın

olmayacak şekilde egzersizler yapılmalı.

Cep telefonunu çok acil ve önemli bir durum yoksa kapatılmalıdır.

Uyarıcı etki yaratan kahve, kola, çay ve çikolata gibi kafeinli ve nikotinli

içecek ve yiyeceklerden uzak durulmalı.

Geç saatlere kadar süren yiyecek ve içecek tüketmek zihni uyardığından

yatmadan 3 saat öncesine kadar herhangi bir yiyecek ve içecek

kullanılmamalıdır.

Akşamüstü uykuları gece yatmayı zorlaştırdığı için bu uykular kısa tutulmalıdır.

Yatmadan önce dinlendirici aktiviteler yapılmalıdır.

Yatmadan önce duş alınması uykuya geçmede olumlu etki yapar.



29 | S a y f a

Uyku için uygun ortam olmalı. Uykunuzu bozabilecek gürültü, ışık, rahatsız

yatak, televizyon, bilgisayar gibi her türlü şeyden uzak durun. Odanız serin

olursa daha rahat uyuyabilirsiniz.

Uyuyamadıysanız yataktan kalkın. 20 dakikadan uzun bir süredir yataktaysanız

ve hala uyuyamadıysanız yataktan kalkın ve uykunuz gelene kadar sizi

gevşetecek aktiviteler deneyin.

Uyumakta hala zorluk yaşıyorsanız doktora başvurun. Sürekli olarak kendinizi

yorgun ve dinlenmemiş hissediyorsanız bir uyku bozukluğunuz olabilir.

Uyku Hijyeni nedir?

Her sabah aynı saatte kalkmak

Gündüz düzenli egzersiz yapmak

Yatma zamanından önce sütlü bir içecek içmek

Aşırı gürültü, sıcak ve soğuktan kaçınmak

Loş ve sessiz bir odada uyumak

Gece kafeinli içeceklerden uzak durmak

Yatma zamanı alkol ve sigara kullanmamak

Bu bilgiler bağlamında, ergenlerin güçlü bir zihin ve beden yapı için bireyin gün

içinde kendini dinlendirmesi gerekir. Bu başarılı bir performansın da gereğidir.

Dinlenmiş bir birey dikkatini verebilir, inanları dinleyebilir, kitap okuyabilir, spor yapabilir

ve sosyal hayattaki birçok faaliyette olumlu bir katılım sağlayabilir. Ergenlerin okul

başarılarını da uyku problemlerini doğrudan etkilediğini düşünürsek uyku olmazsa

olmaz bir gereklilik oluyor.

Ergenlere düzenli uykunun önemi hatırlatılmalı ve sağlıklı bir uyku düzeni oluşturmaları

için gerekli şartlar oluşturulmalı. İş, okul başarısı için, aile ve sosyal ilişkilerin sağlıklı bir

şekilde yürümesi için uyku düzeni şarttır.



30 | S a y f a

EK-4

ERGENLİK DÖNEMİNDE BENLİĞİN DESTEKLENMESİ

Ergenlik, çocuklukla erişkinlik arasında yer alan, gelişme, ruhsal olgunlaşma ve

yaşama hazırlık dönemi olarak tanımlanmaktadır (Akboy, 2000).

Bu dönemde birey, biyolojik, psikolojik, zihinsel ve sosyal açıdan bir gelişme ve

olgunlaşma içine girmektedir. Ergenlik döneminde yaşanan en önemli unsur, kişinin

birey olarak kim olduğunu keşfetmeye başlamasıdır. Ergen kendine yönelerek kim

olduğunu ve kim olacağını, aynı zamanda başkalarına göre kim olduğunu

sorgulamaya başlamaktadır. Ergenlik evresinde kimlik edinmeye karşı kimlik

karmaşasına düşme bu dönemin psikososyal çatışmasını oluşturmaktadır (Atak, 2010;

Öztürk, 1998).

Freud benliği, kişiliğin gerçeklik ilkesine göre hareket eden, içsel dürtüler ile dış dünya

arasında denge kuran, mantıklı düşünen ve gerçekçi değerlendirme yapabilen

bölümü olarak tanımlamaktadır (Bacanlı, 2002)

Rosenberg (1965), benlik saygısını, hızlı bedensel değişimler sonucu bedensel

özelliklerini kabul etme, yaşıtlarıyla olgun ilişkiler kurma, bir mesleğe, evliliğe, aile

yaşamına hazırlanma, ben kimim sorusuna cevap bulma gibi gelişim görevleriyle karşı

karşıya kalındığı ergenlik döneminde anlam kazanan bir kavram olarak kabul

etmektedir.

Yukarıdaki bilgiler bağlamında çocukluktan ergenliğe, ergenlikten yetişkinliğe geçiş

dönemiyle bireyin benlik algısı oluşmaya devam eder. Ergenlik döneminde ergen

daha çok sosyal ilişki içerisinde bulur kendini. İnsanları ve ilişkileri yaşayarak öğrenen

birey kendi ile ilgili algılar oluşturur. Yüksek bir benlik algısına sahipse sosyal ilişkilerinde

başarılı olur ve sosyal çevresi tarafından olumlu algılanır. Düşük bir benlik algısına

sahipse ilişkilerinde başarısız olur. Sosyal doyum sağlayamayan birey çatışmaların

içinde bulur kendini. Birey bu çatışmalarında bir öğrenme süreci yaşar. İnsanları,

kendini ve ilişkilerini doğru da öğrenebilir yanlış da öğrenebilir. İşte bu öğrenme süreci

benlik algısının yerleşmesinde önemli rol oynar.

Ergenin her sosyal ve bireysel deneyimi bireyi var eder ya da toplum içinden kendini

çekip pasifleştirmesine neden olur. Ergen her şeyi bildiğini düşünür, yetişkinleri yanlış

bulur, eleştirir ve tek doğru kendisidir. Arkadaş çevresi, ergenin tüm dünyasıdır.

Ergenin zihin dünyasını ve davranış yapısını arkadaş çevresindeki ergenler oluşturur.

Sürekli çevresiyle mücadele içinde olan ergen, kendisine iletilen mesajları dinlemez ve

zihninde arkadaşları ile kurduğu dünyayı yaşar. Çatışma olmaması kaçınılmazdır.

Düşük ve yüksek benlik saygısına sahip bireylerin özellikleri su şekildedir:

Yüksek benlik saygısına sahip bireyler, kendilerini daha iyi ve olumlu tanımlarken,

düşük benlik saygısına sahip bireyler, kendilerini daha olumsuz tanımlama

eğilimindedirler.



31 | S a y f a

Yüksek benlik saygısına sahip kişilerin kendilerine olan inançları ve güvenleri, düşük

benlik saygısına sahip kişilerden içsel olarak daha tutarlıdır.

Düşük benlik saygısına sahip kişiler, sosyal çevreye daha fazla bağımlıdırlar ve bu

bireylerin benlik şemaları, dışsal bilgiyle oldukça tutarlıdır (Yenidünya, 2005).

Yüksek benlik saygısına sahip bir birey, kendine saygı duymakta ve kendini

toplumda değerli bir kişilik olarak görmektedir. Düşük benlik saygısı ise, genel olarak

kalıcı ve sürekli bir şekilde kişinin kendisini olumsuz değerlendirmesi anlamına

gelmektedir (Hamarta ve diğerleri, 2009).

Benlik saygısı yüksek olan bireyler otorite figürlerine karşı rahattır, kendilerini kontrol

edebilirler ve eleştirildiklerinde savunmaya geçmezler. Benlik saygısı düşük olan

bireyler ise eleştiride savunmaya geçerler ve dıştan kontrol edilirler.

Yüksek benlik saygısına sahip ve başarılarını kendi emeği ve becerisi olarak gören

çocuk kendi duygularını kontrol eder ve başarısızlığa uğradığında daha iyisini

yapmak için motive olur. Bu içsel güdülenme başarının anahtarıdır ve çocuğu

harekete geçiren en önemli itici güçtür.

Düşük benlik saygısı olan çocuklar başarısızlık kaygısı ile görevden, oyundan,

ödevden kaçınır. Küçük bir hayal kırıklığında dahi yaptığı işten vazgeçer. Eleştirilere

açık değildir. Okuldaki notları düşer veya tüm etkinliklere karşı ilgisini kaybeder.

Yüksek benlik saygılı çocuklar: Kolayca arkadaşlık kurabilirler. Yeni aktivitelere ilgi

gösterirler. İşbirliği yapabilir ve yaşına uygun rolleri gerçekleştirebilirler.

Düşük benlik saygılı çocuklar ise: “Hiçbir şeyi iyi yapamam” “Biliyorum bunu

yapamam”, “Biliyorum başarısız olacağım” “Kendimi sevmiyorum, keşke farklı biri

olsaydım” gibi düşüncelere sahiptirler (Cevher ve Buluş, 2007).

Benlik Saygısını Yükseltmek Ve Desteklemek İçin Öneriler

Çocuklar kendileri için önemli olan yetişkinlerden saygı gördüklerinde muhtemelen

benlik saygıları beslenecektir: Çocuklar için saygı duymanın anlamı, onların görüş

ve düşüncelerini ciddiye almak ve gerçekçi ve anlamlı geribildirimler almaktır.

Çocuğun eşsizliğini vurgulayarak ve karşılıksız sevgi vererek, onun değerli, sevilebilir

olduğunu hissettirmek gerekir. Bu çocuğun her davranışını seveceğimiz ve

onaylayacağımız anlamına gelmez. Kişiliğe saygı ile yanlış davranışı kabullenmeyi

birbirinden ayırt etmek gerekir.

Açık, anlaşılır ve tutarlı kurallar koyarak, yumuşak bir disiplin kurmak gerekir. Bu

çocuğu sadece başarılı olduğunda değil; belli bir amaca ulaşmak için çaba

harcandığında, olumsuz bir davranışta bulunmadığında ve hoş hareketler

yaptığında onu pekiştirmek ve övmektir.

Okul ve diğer sosyal faaliyetlerde bulunan ergen, aile ile sınırlı olmayan daha geniş

bir sosyal çevreye girmekte ve yeni ilişkiler başlatıp sürdürmesi gereken farklı

ortamlara girmeye başlamaktadır. Ergen için farklı sosyal ortamlarda kendisini



32 | S a y f a

göstermek, karşı cinsle yakınlık kurmak, akademik başarı elde etmek, meslek

seçmek, mesleğe ve iş yaşamına hazırlanmak ve eş seçmek gibi konularda başarılı

olmak hem gelişimsel açıdan yerine getirilmesi gereken görevlerdir. (Eren Gümüş,

2006).

Benlik duygusu bebeklikten başlayarak gelişen bir algıdır. Ergenlik döneminde bu

duygu geliştirilir. Ergene ait olma duygusu verilmelidir. Bir gruba bir fikre sahip olan

ergen, kendi ile ilgili daha olumlu düşünür. Sorumluluklar verilmeli ve başarısızlıkta

sosyal destek çekilmemeli ve cezalandırılmamalı. Takdir edilen ergen daha olumlu

davranışlar sergiler.

Son söz olarak, ebeveynlerin ve yetişkinlerin ergenlerin hep yanında olarak onlara

zihinsel olarak destek vererek güven duygularını geliştirmelidirler. Böylelikle

güvenilen ergen, kendini daha iyi ifade eder. Kendini iyi ifade eden birey, toplum

tarafından olumlu ve olumsuz geribildirim alarak değişim yaratır.



33 | S a y f a

EK-5

SOSYAL PROBLEM ÇÖZME MODELİ

D’ Zurilla ve Nezu (1990) sosyal problem çözmeyi, “gerçek yaşam durumlarında yer

alan bir süreç” ve “sosyal öğrenmeyle ilişkili olan bir takım bilişsel ve davranışsal

becerilerin yer aldığı bir süreç” olmak üzere iki bölüm şeklinde kategorize etmişlerdir.

Buna göre problem çözme süreci aslında temelde üç öğeyle bağlantılıdır. Bunlar

“problem”, “çözüm” ve “problem çözme” kavramlarıdır. Problem, kişinin uğraş

vermesine neden olan unsurdur. D’ Zurilla ve Nezu’ ya göre problem, “herhangi bir

yaşam durumu ya da başarılması gereken görev durumunda kişinin uyum sağlamak

için etkili bir tepkide bulunması gerektiği noktada bazı engellerin varlığına bağlı

olarak kişinin belirgin ya da açık şekilde etkili bir tepkide bulunamaması durumunda

ortaya çıkmaktadır (McGuire, 2001). Aslında problem, kişinin “etkili ve uygun olan

tepkiyi göstermede yaptığı hata” (D’ Zurilla ve Goldfried, 1971) ya da “şu anda

içinde bulunduğunuz durum ile olmak istediğiniz durum arasındaki farktır” ( Nezu,

Nezu ve D’ Zurilla, 2007). Çözüm ise problem çözme sürecindeki ikinci önemli

kavramdır. Çözüm, problem çözme sürecinde spesifik bir problem durumunda

başvurulan belirli bir durumla ilgili bilişsel ya da davranışsal özellikteki başaçıkma

biçimi ya da tepki örüntüsüdür (D’ Zurilla ve Nezu, 2001). Problem çözme ise, gündelik

hayatta karşılaşılan problemler karşısında etkili çözümü bulmak üzere kişinin

kendisince yürütülen bilişsel-davranışsal bir süreçtir. Problem çözme süreci, bilinçli

çabalardan oluşan, gerçekçi, çaba sarfetmeyi gerektiren amaçlı bir eylemdir.

Problem çözmede, kişi varolan durumu değiştirebilmeyi amaçladığı gibi

değiştirilemeyecek bir durum karşısında hissettiği duygusal rahatsızlığın derecesini

azaltmayı da gerçekleşebilmekte ya da aynı anda her ikisini ortaya koyabilmektedir

(D’ Zurilla ve Nezu, 2007).

D’ Zurilla ve Goldfried (1971)’ nin Sosyal Problem Çözme Envanteri (Social Problem

Solving Inventory; SPSI) isimli ölçme aracıyla sınadıkları Sosyal Problem Çözme Modeli,

gerçek hayatta karşılaşılan problem çözme süreci üzerine kurulmuş bir model olup

temelde iki boyuttan oluşmaktadır. Bunlar “Problem Yönelimi (Problem Orientation)”

ve “Problem Çözme Tarzları (Problem SolvingStyles)’ dır (D’ Zurilla, 1986; D’ Zurilla ve

Nezu, 1990).

Problem Yönelimi, yaşanılan durumla ilgili belirgin olan değişmez bilişsel/duygusal

şemaların olduğu motivasyonel bir süreçtir. Bu şemalar yapıcı olabildiği gibi yıkıcı da

olabilir. Problem yönelimindeki şemalar, kişinin kendi problem çözme becerisi kadar

problemi yaşarken genellikle nasıl düşünüyor ve hissediyor olduğunu ifade eden bir

süreçtir. Problem çözme tarzları ise, problem çözme becerilerinin ve tekniklerinin

uygulanmasında çözüme doğru gerçekçi bir araştırma yapmayı içermektedir.

Problem yönelimi, genel olarak kişinin bir problemle karşılaştığında ilk algısı ve

tutumunun süreci etkilediği savından hareketle işlevsel ve işlevsel olmayan diye ikiye

ayrılmaktadır. Probleme olumlu yönelim, işlevsel yani yapıcı iken probleme olumsuz

yönelim ise işlevsel olmayan yani yapıcı olmayan bir niteliğe sahiptir.



34 | S a y f a

Olumlu sorun yönelimi;

(a) Bir sorunu mücadele (yarar veya kazanç fırsatı) olarak değerlendirme,

(b) Sorunların çözülebilir olduğuna inanma (iyimserlik),

(c) Bir kişinin sorunları başarılı olarak çözebileceğine olan inanç (sorun çözmede kişisel

yetkinlik),

(d) Başarılı sorun çözmenin zaman aldığına ve çaba istediğine inanma,

(e) Sorunları çözmek için onlardan kaçmak yerine üzerine gitmeye adamışlık

şeklindeki tavrı yansıtan yapıcı sorun-çözme bilişsel yapısıdır.

Olumsuz sorun yönelimi;

(a) Bir sorunu iyilik haline (psikolojik, sosyal, ekonomik) manidar bir tehdit olarak

görme,

(b) Problemlerin çözülemez olduğuna ilişkin beklentileri yüksektir (kötümserlik).

(c)Sorunları başarılı olarak çözme konusunda kendi kişisel becerisinden şüphe duyma

(sorun çözmede düşük kendine-yetkinlik)

(c) Sorunlarla karşı karşıya geldiği zaman kolayca engellenmiş hissetme ve alt üst

olma (düşük engellenme hoşgörüsü) şeklindeki işlevsel olmayan veya bozucu bilişsel

duyuşsal yapıdır.

Problem çözme tarzları da yine problem yönelimi boyutları gibi işlevsel ve işlevsel

olmayan diye iki genel kategoriye ayrılmaktadır. Problem çözme tarzlarından

Rasyonel Problem Çözme işlevsel yani yapıcı nitelikteyken; Dikkatsiz/Dürtüsel Tarz ve

Kaçınan Tarz ise işlevsel olmayan yani yapıcı olmayan niteliktedir (D’ Zurilla, Nezu ve

Maydeu-Olivares, 2004).

D’ Zurilla (1986) problem çözme beceri eğitimlerinde danışanlara problem çözme

becerisini kazandırabilmek amacıyla oturumların genel hatlarıyla nasıl

yapılandırılabilineceğine ilişkin açıklamalarda bulunmuştur. Bu aşamalar ve her bir

aşamada genel hatlarıyla neler yapılması gerektiği aşağıda açıklanmıştır.

1. Müdahalenin temel mantığının açıklanması: Müdahalenin temel mantığının

açıklanmasına “başlangıcın yapılandırılması” da denilmektedir. Bu aşamada amaç,

müdahalenin temel mantığı ve eğitim programının genel formatı hakkında

danışanları bilgilendirmektir. Müdahalenin temel mantığının açıklanması aşamasında

ayrıca problem çözme sürecinde kendini-gözleme yöntemi kullanılarak sorunların

farkına varılması, sorunların isimlendirilmesi ve problem çözme sürecini engelleyici

nitelikteki bilişsel özellikler hakkında tartışılması gibi uygulamalara da yer verilmektedir.

2. Problem Yönelimi: Problem Yönelimi aşamasında danışanların problem çözme

sürecinde gösterdikleri başaçıkma tarzları belirlenerek danışanlar etkili ve etkisiz

başaçıkma becerileri hakkında eğitilirler. Bu amaçla danışanların problem çözmeyi

olumsuz etkileyen bilişsel ve duygusal engelleri saptanır ve özellikle bu bilişsel ve

duygusal engellerle nasıl başaçıkabileceklerine ilişkin uygulamalarda bulunulur. Bu



35 | S a y f a

aşamada sorunların avantajlı yönleri, zaman ve enerji gerektirmeleri ve çözüme

kavuşturmak üzere karara varılması gibi konular üzerinde de durulmaktadır.

3. Problemin tanımlanması ve formüle edilmesi: Sorunu anlaması için danışanların

sorunla ilgili bilgi edinmelerine yardımcı olunur. Karşı karşıya kalınan problem durumu,

problem-odaklı veya duygu-odaklı başaçıkma tarzları açısından değerlendirilir. Son

olarak problem-çözmede ulaşılmak istenen amaç ya da amaçlar somut bir biçimde

ortaya konur.

4. Alternatif Çözümlerin Oluşturulması: Amaca ulaşmada danışanların farklı yolları

düşünebilmesi için uygulamalarda bulunulur. Buna göre her bir amaç için farklı

seçenekler oluşturma, çözümlerin niteliği (özellikleri) ve varılan yargının ertelenmesi

gibi çalışmalar yapılır.

5. Karar verme: Danışanlar alternatif çözüm yollarını listelerler ve her bir amaç için

sunulan çözüm önerilerinin sonuçlarına dair değerlendirmelerde bulunurlar. Bu

değerlendirme seçeneklerin eleştirilmesi ve seçeneklerin karşılaştırılması şeklinde

gerçekleştirilir. Son olarak danışanlar bir çözüm planı oluşturmak üzere çözüm

seçeneklerinden birine karar verirler.

6. Çözümün uygulanması ve doğrulanması: Eş zamanlı olarak ortaya çıkan birçok

alternatif çözümü uygulaması için danışanlar cesaretlendirilir. Çözümleri uygulama

aşamasında, danışanların kendini-izleme (self-monitoring), değerlendirme ve

ödüllendirme prosedürlerini kullanmalarına yönelik teşvikte bulunulur. Eğer belirlenen

çözümler işe yaramadıysa danışanların problem çözme sürecine yeniden

başlamasına ve aksaklıkları saptayıp çözmelerine yardımcı olunur (Akt. Cormier ve

Nurius, 2003).

Problem çözme terapisi bilişsel, duygusal ve davranışsal olarak üç bileşeni kapsayan

ve aynı zamanda içinde yaşanılan kültürle de ilişkili bir başa çıkma stratejisidir. Asıl

olarak yeni davranış, düşünce ve duygu kalıplarını yerleştirmeye yönelik bir prosedür

olarak da ifade edilebilir (D’ Zurilla, 1988).



36 | S a y f a

SOSYAL PROBLEM ÇÖZME BASAMAKLARINDA KENDİNİ DEĞERLENDİRME FORMU

A. Problem Yönelimi

1. Olumlu mu- Olumsuz mu ?

2. Bilişsel ve duygusal engellerim nedir?

3. Düşünce Hataları ya da İrrasyonel Düşüncelere Karşı

Savaş Açma (Çürütme Yöntemi)

4. Yeni ve Sağlıklı Düşünceler: Rasyonel Düşünceler

Oluşturma

5. Yeni Duygular: Sağlıklı Olumsuz Duygular

B. Problemin Tanımlanması ve Formüle Edilmesi

1.Problemi “Gerçekçi” Olarak Tanımlama -Bilgi

Toplama Soruları: Ne, nerede, ne zaman, nasıl oldu,

neden böyle oldu, benim tepkim ne oldu? Uygulama:

Bir kamera gibi mi görebiliyorum yoksa gözlük takmış

gibi mi davranıyorum?

2. Problemin Doğası Üç Sorgulama: - Nedir? Durumu

tanımlama - Ne yapmalıyım? Eylem planı oluşturma -

Engellerim varsa neler? Uygulama: Problem odaklı mı

duygu odaklı mı başaçıkmam gerekiyor?

3. Amaç oluşturma Uygulama: Küçük adımlar

4. Eylem planını değerlendirme ve uygulama:

Uygulama: Kar-zarar analizi

C. Alternatif Çözümlerin Oluşturulması Uygulama:

Beyin Fırtınası Aklınıza gelen çözüm önerilerini sıralayınız

saçma olup olmaması önemli değildir. Ne kadar çok

sayıda fikir üretiyor olduğunuz önemlidir. Uygulama:

Altı Şapkalı Düşünme Tekniğine göre oluşturduğunuz

düşünceleri analiz ediniz. Bir sonraki oturumda

düşünce üretme yani alternatif çözümler listenizle

geliniz.

D. Karar Verme:

Alternatif çözümlerden birine karar veriniz.

E. Çözümün Uygulanması ve Değerlendirilmesi

Uygulama: Kararınızı uygulamaya koyun.

Uygulama: Çözümün sonuçlarını değerlendirin. Bunun

için kar-zarar analizinden yararlanabilirsiniz. -10, 0 ve +

10 şeklinde puanlamalar size yardımcı olacaktır.

Uygulama: Eğer uyguladığınız çözüm işe yaradıysa

kendinize bir ödül veriniz. Ve küçük çaplı da olsa

kendinizle gurur duyunuz.

(D’ Zurilla ve Nezu, 2007; Nezu, Nezu ve D’ Zurilla, 2007)



37 | S a y f a

EK-6

ADÖLASAN DÖNEMİ 14-18 YAŞ

BİLİŞSEL GELİŞİM

Ergen bu dönemde karmaşık sorunlara mantıksal çözümler getirme becerisini kazanır.

Düşünce ile oynayabilir, mantık oyunlarından hoşlanır. Bu dönemde bilişsel gelişimin

büyük bir kısmı tamamlanmıştır fakat beyin hücrelerinin uzun süre kullanılmadığı

zaman işlevini kaybettiği de unutulmamalıdır. Bu yüzden bu dönemde bilişsel gelişime

de gereken önem verilmelidir.

AİLEYE ÖNERİLER

Aile çocuğun yazma ve etkinlikleri için desteklemelidir, örneğin; günlük

yazması kitap okuması için ona bu yönde armağanlar alarak

Boş zamanlarda ilgilenmesi için puzzle, kelime ve zekâ oyunları gibi materyaller

sağlayabilir. Ergenle beraber bu oyunları oynamak da onunla yakınlık

kurmanın bir yoludur.

PSİKO-MOTOR GELİŞİM

Çocukların bu alanda geçirdikleri değişiklikler düzene girmeye başlar.

Erkek çocuklarda genel olarak, vücuttaki kas dokusu artar, boy uzar, ses çatallaşır ve

kalınlaşır, üreme organları gelişir sperm üretimi başlar. Kız çocuklarda ise deri altı yağ

dokusu artar, beden hatları yeni biçimini alır, her ay yumurta hücresinin üretimi başlar

ve ilk menstrüasyon görülür, derideki yağlanma sebebiyle sivilce ve siyah noktalar

görülür. Boy uzamaları devam eder. Takım faaliyetlerine katılım artar. Spor aktiviteleri

daha büyük önem kazanır. Erkekler bu dönemde özellikle futbol, basketbol, uzak

doğu dövüş sporları ile daha yakından ilgilenir. Kızlar voleybol, basketbol, aerobik

türü sporlara ilgileri vardır.

AİLEYE ÖNERİLER

Aileler çocukların spor aktivitelerini desteklemeli, bu alanlara yeteneklerinin de

gelişimi açısından ve psiko-motor gelişimlerini desteklemek için onların bu tür

aktivitelere katılmasına fırsat tanımalı, kısıtlamamalıdır.

Bu dönemde beslenmelerine dikkat etmelidirler

PSİKO-SEKSÜEL GELİŞİM

Bu dönemde erkeklerde genital sistemlerin gelişimi daha yoğun yaşanır. Kızlar

genellikle bu sürece bir önceki dönemde başlarlar. Örneğin; kızlarda adet kanaması

erkeklerdeki ereksiyondan daha evvel yaşanır ve ergenlik çağında erkekler kızlara

kıyasla fiziksel yönden daha minyon, ufak tefek görünebilirler. Erkeklerde boşalma bu

dönemde başlar. Cinsel öğelere ilgi artar. Cinsel konularda sürekli bir şeyler öğrenme



38 | S a y f a

çabası içindedirler. Bu konuda çok fazla odaklanıp bazı amaçlar edinebilirler. Kızların

ise bu dönemde bir önceki dönemde başlayan bedensel gelişimleri devam ederken

psiko-seksüel gelişim açısından olgunluk kazanmaya başlarlar.

Bu dönemde ergenler vücutlarına daha çok özen göstermeye başlarlar. Kızlar

özellikle duygusal anlamda, erkekler ise hem duygusal hem de cinsel anlamda ilişki

kurma eğilimi içindedir. Çocuklarda, özellikle erkek çocuklarda mastürbasyon görülür.

AİLEYE ÖNERİLER

Ailelerin, çocukların bu dönemdeki merakını önce anlayışla karşılamalı, sonra

ona toplumun bu tür konulara bakış açısından bahsetmelidir. Ona cinselliğin

yemek yemek, su içmek gibi doğal bir ihtiyaç olduğunu ama belli bir yaştan

önce yaşanmasının ne gibi olumsuzluklar doğurabileceğinin anlatması gerekir.

Aile çocukların pornografik yayınlara olan ilgisini kızarak, olumsuz tepkiler

vererek karşı çıkmamalıdır, fakat bu yayınların ticari içerikli olduğundan ve

sağlıklı yayınlar olmadığından bahsetmelidir.

SOSYAL-DUYGUSAL GELİŞİM

Bu dönemde çocuğun kimlik kazanımı tamamlanır ya da kimlik karmaşası yaşamaya

devam eder. Kimlik kazanımı tamamlanmazsa bocalama da devam eder. Kimlik

kazanımı tamamlanırsa güvenli bir genç olur.

Karşı cinse ilgi özellikle duygusal açıdan kız çocuklarda yoğundur. Bu dönem erkek

çocuklar için hormonal yönden yoğun bir dönem olduğu için erkek çocuklarda karşı

cinse karşı hem cinsel hem de duygusal ilgi devam eder.

Ergenin çevresinde iletişim kurduğu kişiler ya da iletişim kurma yoğunlukları değişir.

AİLEYE ÖNERİLER

Çocuğu sosyal faaliyetlere teşvik etmeliler.

Kız-erkek çocuk ayrımı ne aile için ne de dışarıdaki çocuklara karşı

yapılmamalıdır.

Aile sık sık çocukla konuşmalı, sorunlarını dinlemeli ve ona destek olmalıdır.

Çocuğun kimlik karmaşasını önlemek için, onu hoşlandığı şeylerle belirli ölçüde

baş başa bırakmalıdır. Örneğin; İpek 15 yaşında lise 1. sınıf öğrencisidir. Alış-

verişe annesiyle beraber çıkarlar. Sonra İpek alacağı kazağın nasıl olacağına

karar veremez annesi de bu kararı onun vermesini ister ve İpek “Aaa! Ayşe’nin

üzerinde geçen gün görmüştüm bu kazağı çok yakışmıştı ben onu alacağım!”

der. Evet belki o kazak İpeğe de yakışacaktır ama İpek böyle giderse hep bu

şekilde alış-veriş yaparken kararsız kalacaktır.

Bu dönem çocuklarına ailenin öğretmesi gereken en önemli şey onların kendi

beğenileri doğrultusunda ve kendisine yakışanı seçmesi için rehberlik etmesidir.

Bu durumda anne “İpek mademki karar veremedin o zaman gözüne takılan



39 | S a y f a

birkaç tanesini dene en çok hangisi sana yakışıyorsa onu alalım.”

diyebilmelidir.

AHLAK GELİŞİMİ

Çocuklarda bu dönemde ya kurallara uyma ama sorgulama ya da sıra dışı olma

eğilimi görülür. İntihara, suça, eğilim de görülebilir. Bunların sebebi kimlik kazanımı

tamamlanmadığı için yaşanan kimlik karmaşasıdır.

AİLEYE ÖNERİLER

Aile çocuğun yaptığı hatalara karşı anlayışlı olmalıdır.

Bu dönemde ergenin çok fazla üzerine gidilmemeli sorunlar konuşularak

çözülmeye çalışılmalıdır. Örneğin Akif 17 yaşında Lise 3. sınıf öğrencisidir. Babası

onu odasında sigara içerken bulur. Onunla oturup konuşup sigara içmesinin bu

yaşta onun gelişimine zarar vereceğini, sigaranın neden içilmemesi gereken bir

madde olduğunu anlatır.

Bu dönemde intihar, suç teşkil eden davranışlar gösteren madde bağımlılığı

olan çocuklar için psikolojik rehberliğe başvurulmalı, çocuğa psikolojik destek

sağlanmalı, danışman ile aile de görüşmeli ve danışmanın rehberliğine göre

hareket etmelidirler.

EĞİTİMCİYE ÖNERİLER

1. Eğitimci bu dönemde öğrencilerini gelişimlerine katkıda bulunacak etkinliklere

yönlendirmelidirler.

2. Onların meslek seçimi konusunda da onlara rehber olmalıdırlar. Örneğin; Bir gün

kararlaştırıp beraber sinemaya gitmeyi yahut ders arası uygun bir zamanda

çocuklardan çalgı aleti çalmalarını vb. yeteneklerini sınıfla paylaşmasını isteyebilir.

Bu dönem çocukları için tiyatro ve drama da çok önemlidir. Yine uygun olursa

eğitimci belli bir zaman dilimini bunun için ayırıp sınıf ile beraber bir oyun hazırlayıp

bunu sergilemelerini sağlayabilir.

Eğitimci öğrencilerinin sorunları ile birebir ilgilenebilirse ve onları dinleyerek

düşüncelerini paylaşıp rahatlamalarını sağlayabilirse yetişkin desteğini hissedip

kendilerini güvende hissetmelerini sağlamış olacaktır



40 | S a y f a

EK-7

VERİMLİ DERS ÇALIŞMA TEKNİKLERİ

Ders Çalışmayı Sıkıcı Hale Getirmemek İçin;

Sınavların yaklaştığı bu son dönemlerde sınavlara girecek adaylar hedefledikleri

sonuca ulaşmak için bir planlama yaptılar ve bu planlama ile çalışmalarına

başladılar. Fakat bu süreçte ders çalışmak bazı defansif faktörleri de öğrencilerin

karşısına çıkarmaktadır. Ders çalışırken en önemli bir mesele yoğunlaşma ve

verimliliktir. Ders çalışmak değil derse yoğunlaşmak zordur. Çünkü yoğunlaşma ve

program yapmayı kendine adet edinen bir öğrenci için ders çalışmak olabildiğince

basit bir olaydır.

Ders çalışırken yoğunlaşamamanın nedeni derse yoğunlaşılması konusunda kendimizi

ikna edemememizdir. İkna olamamamızın bir sürü nedeni olabilir; örneğin. Ders

çalışma nedir? Denildiğinde öğrenciler genelde sıkıcı buldukları ve yapamadıkları bir

faaliyet olarak tanımlıyorlar. Hatta ders çalışmamanın daha eğlenceli bir çalışma

olduğunu ifade ediyorlar. Ders çalışmayı bir gereklilik değil de zorunluluk olarak gören

bu öğrencilerin düşüncelerinin değişmesini beklemek son derece yanlıştır. Öncelikle

ders çalışmayı bir gereklilik olarak görüp her ne kadar zorlansak da alışkanlık ve

yoğunlaşma özelliği kazanan kadar kendimizi çalışmaya mecbur hissetmeliyiz. Peki

ders çalışırken yoğunlaşmayı sağlamak için neler dikkat etmeliyiz. Bizi

yoğunlaşmaktan alıkoyacak etkenler nelerdir bunları belirlemek gerekir. Kişiden kişiye

değişen faktörler vardır. Bazı insanlar teknolojik malzemeleri ve sosyal medya vb. gibi

ortamlarla, kimi insanlar ise planlamayı yaparken kurdukları hayallere dalarak

yoğunlaşamamaktadırlar.

Hayal ile Hedef Arasındaki Tek Fark Eylemdir;

Hayal etmek aslında birçok şeyin başlangıcıdır. Hayatımızı kolaylaştıran birçok araç

gereç birilerinin hayal etmesi ile bulunmuştur. Hedeflerimizi belirlerken bile hayal

ederek başlarız işe fakat hayal ile hedef arasında bir fark vardır o da; eyleme

geçmektir. Hedefimizi belirlerken kurduğumuz hayaller biz renkli dünyalara alıp

götürecek dalgınlıklara götürmekten ziyade hedefe ulaşmamız adına bizi

kamçılamalıdır.

Yoksa ders çalışırken hayal dünyasına yapılan geziler derse yoğunlaşmamızı

engelleyecek ve bizi hedefimizden uzaklaştıracaktır.

Teknolojinin Sınırları Bilinmelidir;

Son yıllarda teknolojinin gelişmesi, sosyal medya ortamlarının hayatımızda edindiği yer

bizlerin ders çalışmasını etkileyen en önemli faktörlerden olmuştur. Şehirleşmenin bir

getirisi olan ve insanların sanal sosyalleşmesini doğuran sosyal medya siteleri aslında

sınav sürecindeki öğrencilerin en büyük sistem bozucusudur. Öğrenciler arkadaşları ile

imkân eksikliği nedeniyle kuramadıkları sosyal ortamları akıllı telefonlar, bilgisayarlar

veya tabletler sanal olarak kurmaktadırlar. Yaşı gereği arkadaşları ile vakit geçirmek



41 | S a y f a

isteyen genç yaştaki arkadaşlarımız vaktinin çoğunu bu mecralarda resim, video

paylaşarak, arkadaşını dürterek veya arkadaşının tweet’ini retweet’leyerek

geçirmektedir. Hatta öğrenciler ders çalışmak istemediklerinde durum değişikliği

terapisini yanlış uygulayarak ders çalışmayı bırakıp ortam değiştirerek bilgisayarının,

telefonun ya da tabletinin başına geçmektedir. Bu da yapıcı etkisi olması beklenen

terapinin bozucu olmasına neden olmaktadır.

Öğrencilerin teknolojiyi tamamen terk etmelerini beklemek de yanlış olabilir. Fakat

öğrencinin kendi alacağı bir karalar kesinlikle sınırlandırılmalıdır. Çünkü şehirlerdeki

ortam eksikliği nedeniyle genelde öğrenciler arkadaşlarıyla sosyal ortamlarda bir

araya gelebilmekte ve stres atmaktadırlar. Bu nedenle öğrencileri eğer illaki bu

ortamlarda stres atması gerekiyorsa buna izin verilmeli fakat kontrollü bir şekilde sınır

getirilmelidir. Hatta öğrencinin ders çalışmasına teşvik edici sınır düzenlemeleri ile bu

etken yapıcı bir etki haline de getirilebilir. Öğrenci teknolojik ortamlarla ilgili sınırını

bildiğinde ders çalışırken kolay yoğunlaşacak ve sınırlar içerisinde kaldığı sürece de

öğrencinin yoğunlaşmasının bozulması da zorlaşacaktır

Nerede ve Nasıl Çalışmalıyım?

Öğrencilerin yoğunlaşamamaları bazen kendileri ile ilgili nedenlerden değil de dış

etkenlerden de kaynaklanabilir. Bu etkenlerinde başında çalışma ortamı gelmektedir.

Öğrencinin çalışma odasından tutunda masadaki oturuşuna kadar birçok etken

yoğunlaşmayı etkilemektedir.

Öncelikle Veliler eğer imkânları varsa öğrenciye bir ayrı bir oda ayarlamalı ve ders

çalışması için öğrenciye vermelidir. Ders çalışırken bir koltuk üzerinde oturarak ya da

ayakları uzatarak değil yatağa ya da pencereden sokağa bakmayan bir masanın

başında ve çok fazla yatak ortamını hatırlatmayacak bir sandalyede oturarak ders

çalışmak lazımdır. Mümkünse odanın ışıklandırılması ya da duvarların boyası uykuya

götürecek şekilde seçilmemelidir. Havalandırılması ihmal edilmemelidir. Hatta

duvarlardaki tabloların dahi öğrenciye düşündürecekleri hesaba katılmalıdır.

Öğrencini dikkatini dağıtmayacak şekilde seçilmiş bir çalışma ortamı öğrencinin

yoğunlaşmasını kolaylaştıracaktır.

Çok Çabuk Sıkılıyorum Ve Dersi Bırakıyorum;

Öğrencilerin yoğunlaşamamanın yanında en çok şikâyet ettikleri konu ise

yoğunlaşmayı devam ettiremeyip sıkılmaları ve ders çalışmayı bırakmalarıdır. Bunu

sebebi ise öğrencini ideal ders çalışma süresinin bilmemesi ya da neye ne kadar

çalışması gerektiğini bilmemesidir.

Öncelikle çalışmamızın nerede tamamlanacağını belirlemek; bir sonraki aranın

nerede verileceği hedefinin çalışmanın başında konulması ve o hedef

tamamlanmadan bırakılmaması gerekir. Bitirilmesi gereken yere kadar çalışmayı

sürdürmek yani hedefe ulaşmak bir sonraki hedef için tetikleyici olacak ve başarıya

yaklaştıracaktır. Aksi bir durum ise bir sonraki çalışma periyodun ötelenmesine ya da

hiç olmamasına neden olabilecektir.



42 | S a y f a

Eğer zayıf yönlerimiz varsa bunlarla inatlaşmak bizim ders çalışırken sıkılmamıza,

muhtemel bir başarısızlıkta ise ders çalışma isteğimizin tamamen kaybolmasına neden

olabilecektir. Bu nedenle güçlendiremediğimiz zayıf yönlerimizi bir kenara bırakıp

güçlü yönlerimizi kusursuz hale getirmeye çalışmak gerekir.

Çalışma süresinin belirlenmesi kadar dinlenme süresinin belirlenmesi de çok önemlidir.

Çünkü ders aralarında verilen her mola bir sonraki dönem için enerji ve kafa dinginliği

sağlanan aralardır. Bu arları abartmadan ihtiyacımız kadar belirlemek gerekir.

Sınavlarda başarılı olmak yani hedeflerimize dolayısıyla hayallerimize ulaşmak bedel

isteyen bir süreçtir. Bu hedefin bedeli de hedefe ulaşıncaya kadar istense de

istenmese de gereken düzeyde ders çalışmaktır. Her zaman isteyerek ders çalışmayı

beklemekte hatadır. Tabi ki insanın ders çalışmak istemeyeceği zaman dilimleri de

olacaktır. Bu zaman dilimlerini az da olsa çalışarak geçirmek diğer zamanları verimli

geçirmeye neden olacaktır. Yani ders çalışmakta devamlılık esastır.

Hayattan istediklerimizi almak için, istemediğimiz şeyleri yapmak zorunda kalabiliriz.

İstemediğimiz şeyleri yaparken de sıkılır, bunalır, sinirlenir, stres yaşayabiliriz. Ancak tüm

bunlara dayanabilme gücü ve potansiyeli içimizde mevcuttur. Buna “irade gücü” (iç

disiplin) denir. Bu nedenle çalışmayı sürdürmek sadece bizim elimizde olan bir şeydir.

İrademizle yapacağımız çalışmalar bizi hedefimize ulaştıracaktır.

Ne yapsam da ders çalışamıyorum” diyenlere özel uyarılar:

Problemin bir parçası olmakta ısrar etmeyin; çözüm bulmaya yönelmeniz

birçok şeyi çözecektir.

Ders çalışmanızı engelleyen durumları objektif olarak tespit edin. Sizi ders

çalışmaktan alıkoyan durumların incir çekirdeğini bile doldurmadığını hayretle

göreceksiniz.

Her şeyden önce hayatınızda hiçbir değişiklik yapmadan bugünden sonra

hayallerinizdeki gibi ders çalışacağınızı sanmayın.

Başarılı olmak için; “ders çalışmasak da olur” veya “ders çalışma süresinin pek

önemi yoktur” vb. düşünceleri zihninizden tamamen kaldırın.

Her gün ders çalışmaktan sıkıldığınızı düşünüyorsanız haftanın belirli bir gününü

kendinize ayırın. Sizi zihnen dinlendirecek herhangi bir şeyle meşgul olun.

Gezmek sinemaya gitmek spor yapmak vs. olabilir.

Şöyle veya böyle sizi hedefinize yaklaştıracak düzeyde ders çalışabiliyorsanız

çalışmalarınızı engelleyecek önemli sağlık problemleriniz yok ise sizi sürekli ders

çalışmaktan alıkoyan bir arkadaşınız bulunmuyorsa televizyon veya internete

gerektiğinde uzak durabiliyorsanız siz başarılı olacaksınız demektir. Sadece

yapmanız gereken hedefinize bir kez daha kilitlenip sizi ondan alıkoyacak

durumları bir bir yok etmek.



43 | S a y f a

Tarafsız bir gözle verimli ders çalışmak için düşüncelerinizi ve bu alanda uzman

bir kişinin önerilerini bir kağıda yazın bunları gerçekleştirmek için hemen bir

plan hazırlayın.

Üniversite kazanmayı veya ÖSS’yi hafife almayın. Sınava giren öğrencilerin

sadece % 10’un bir lisans programını kazanabildiğini aklınızdan çıkarmayın.

Artık kendi kararlarınızı kendinizin verdiğini fark etmeniz gerekir. “Çok istiyorum ama

bir türlü ders çalışamıyorum.” gibi bahanelerle sadece kendinizi kandırmaya

çalıştığınızı bilmelisiniz.



44 | S a y f a

EK-8

SINAV KAYGISI GRUP OTURUMLARI

SINAV KAYGISI İLE BAŞA ÇIKMA GRUP REHBERLİĞİ PROGRAMI-ORTAÖĞRETİM

1.OTURUM

(TANIŞMA)

HEDEFLER:

1. Grup sürecine ilişkin kuralları ve bu kuralların önemini kavrayabilme

2. Kaygı kavramının ne olduğu konusunda ortak bir anlayış geliştirebilme

3. Duygu ve düşüncelerini ifade edebilme

SÜREÇ:

1. Grup üyelerini karşılayın ve genel olarak grubun özel olarak da bu oturumun

hedeflerini açıklayın

2. Grup kuralları hakkında üyeleri bilgilendirin. Bizim burada söylediğimiz ve

yaptığımız her şey özeldir ve grup içinde kalır (gizlilik). Herkes birbirini

dinlemelidir. Herkes birbirine saygılı davranmalıdır. Gruba katılım devamlılığı

sağlanmalıdır.

3. Üyeleri ikişerli olarak eşleştirin. Her bir üyenin eş olduğu diğer üyeye kendini

tanıtmasını söyleyin ve bunun için 5 dk zaman verin. Zaman bitiminde her bir

üyenin eş olduğu diğer üyeyi gruba tanıtmasını söyleyin. Böylece üyeler

birbirlerini tanımış olurlar.

4. Grup lideri olarak üyelere kaygı kavramının onlara ne ifade ettiğini sorun. Her

bir grup üyesinin kaygı konusundaki düşüncelerini grupla paylaşmasını

sağlayın.

5. Grup üyelerinin duygu ve düşüncelerini içtenlikle ifade etmeleri konusunda

onları teşvik edin.

6. Oturum sona ermeden önce grup üyelerine nefes egzersizi yaptırarak

bedensel olarak gevşemelerini sağlayın ve bir sonraki oturumun zamanını

hatırlatarak oturumu bitirin.



45 | S a y f a

2.OTURUM

(SINAV KAYGISINA İLİŞKİN FARKINDALIK KAZANDIRMA)

HEDEFLER:

1. Kaygıya neden olan bazı özelliklerini fark edebilme

2. Sınav sırasındaki duygu ve düşüncelerine ilişkin iç görü geliştirebilme

3. Sınav kaygısının yapısı , etkileri ve sonuçlarını kavrayabilme

MATERYAL:

1. Form 1, kurşun kalem

SÜREÇ:

1. Grup üyelerini önceki oturumdan bu yana neler yaşadıklarını paylaşmaya

davet edin. Bir önceki oturumun kısa bir özetini yapın veya üyelere yaptırın.

2. Oturumun hedeflerini kısaca açıklayın.

3. Grup üyelerine kendilerinde kaygı yaratan temel özellikleri keşfetmelerini

sağlamak amacıyla form dağıtın. Üyelerin bu formu doldurmaları için 5 dk

süre verin. Üyeler formu doldurmayı bitirdiklerinde , üyeleri forma yazdıkları

duygu ve düşünceleri paylaşma konusunda cesaretlendirin. Her bir üyenin

paylaşımda bulunmasını sağlayın.

4. Paylaşımlar sonucu, grup üyelerinin yaşantılarındaki benzer ve farklı yönlere

dikkat çekerek üyelere yalnız olmadıkları duygusunu hissettirin.

5. Grup üyelerinin sınav kaygısının yapısı, sonuçları hakkında bilgilendirin.

6. Oturum sona ermeden önce grup üyelerinden bu oturumda neler

öğrendiklerini ve neler hissettiklerini açıklamalarını isteyin. Daha sonra

üyelere nefes egzersizleri yaptırarak bedensel olarak gevşemelerini sağlayın

ve sonraki oturumun zamanını hatırlatarak bu oturumu sonlandırın.



46 | S a y f a

FORM-1

ADI:

SOYADI:

BEN NEDEN

KAYGILANIYORUM?................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

...........................

HANGİ DURUMDA EN ÇOK

KAYGILANIYORUM?................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

...........................



47 | S a y f a

3.OTURUM

( SINAV KAYGISININ BELİRTİLERİ )

HEDEFLER:

1. Sınav kaygısının vücutta meydana getirdiği fizyolojik değişiklikleri fark

edebilme

2. Bir sınav durumunda yaşanan kaygının özelliklerini kavrayabilme

3. Bir sınav durumunda yaşanan duygu ve düşünceleri ifade edebilme

MATERYAL:

1. Form-2, kurşun kalem

SÜREÇ:

1. Grup üyelerine bir önceki oturumda neler paylaşıldığına ilişkin bir

hatırlatma yapın.

2. Oturumun hedeflerini açıklayın.

3. Grup üyelerine kaygı yaşadıkları bir sınav durumunda bedenlerinde

gözlemledikleri değişimleri paylaşmalarını isteyin. Paylaşımlar

tamamlandıktan sonra üyelerin yaşadıkları benzer duygulara dikkat

çekin.

4. Grup üyelerinden yakın geçmişte kendilerini çok etkileyen bir sınav

durumunu zihinlerinde canlandırmalarını isteyin. Düşünmeleri için grup

üyelerine 5 dk verin. Süre bitiminde üyelere sınav durumunda yaşadıkları

duygu ve düşünceleri ifade etmelerine ilişkin bir form dağıtın ve bu

formu 5 dk içinde doldurmalarını isteyin. Üyeler forma yazdıkları duygu

ve düşünceleri grup içinde paylaşmalarını isteyin.

5. Oturum sona ermeden önce grup üyelerinden bu oturumda neler

yaşadıklarına dair duygu ve düşüncelerini paylaşmalarını isteyin. Her bir

üyeden paylaşımda bulunmalarını isteyin. Daha sonra üyelere nefes

egzersizleri yaptırarak bedensel olarak gevşemelerini sağlayın ve sonraki

oturumun zamanını hatırlatarak bu oturumu sonlandırın.



48 | S a y f a

FORM-2

ADI:

SOYADI:

GEÇMİŞTE BENİ EN ÇOK KAYGILANDIRAN SINAVI HAYAL ETTİĞİMDE

HİSSETTİKLERİM………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………..

GEÇMİŞTE BENİ EN ÇOK KAYGILANDIRAN SINAVI HAYAL ETTİĞİMDE AKLIMDAN

GEÇEN DÜŞÜNCELER…………………………………………………………………………



49 | S a y f a

4.OTURUM

( AKILCI OLMAYAN DÜŞÜNCELERİN TANIMLANMASI )

HEDEFLER:

1. Akılcı olmayan düşünce sisteminin özelliklerini kavrayabilme.

2. Bilişsel-davranışçı yöntem aracılığı ile akılcı olmayan düşünce sistemi

hakkında iç görü geliştirebilme

3. Bir sonraki oturumda paylaşılmak üzere verilen ev ödevi aracılığı ile

sorumluluk kazanabilme

MATERYALLER:

1. Form-3 , kurşun kalem

SÜREÇ:

1. Grup üyelerine bir önceki oturumda neler paylaşıldığına ilişkin bir hatırlatma

yapın.

2. Grup üyelerine sınav sırasında zihinlerinden geçen düşünceleri ifade

edebilmeleri için bir form dağıtın ve bu formu doldurmaları için 10 dk süre

verin. Üyeler formu doldurmayı bitirdikten sonra üyelerden forma yazdıkları

duygu ve düşüncelerini grup içinde paylaşmalarını isteyin. Paylaşımlar

tamamlandıktan sonra üyelerin yaşadıkları benzer ve farklı duygulara dikkat

çekin.

3. Grup üyelerine ‘ sınav sırasında aklınızdan hangi düşünceler geçerse

kaygılanmazsınız?’ sorusunu yöneltin ve her bir üyenin düşüncelerini

paylaşmasını isteyin. Paylaşımlardan sonra grup lideri , üyelerin akılcı

olmayan ve akılcı olan düşünce sistemi arasındaki farkı ortaya koyarak ,

akılcı düşünce sistemi hakkında farkındalık kazanmasını sağlayın.

4. Oturum sona ermeden önce grup üyelerine ev ödevi olarak girecekleri bir

sınavda bu oturumda öğrendikleri tekniği uygulayarak kendi davranışlarını

gözlemlemelerini isteyin. Daha sonra üyelere nefes egzersizleri yaptırarak

bedensel olarak gevşemelerini sağlayın ve sonraki oturumun zamanını

hatırlatarak bu oturumu sonlandırın.



50 | S a y f a

FORM-3

ADI-SOYADI:

SINAV SIRASINDAKİ

DÜŞÜNCELERİM……………………………………………………………………………

……………………………….

SINAV SIRASINDAKİ

DAVRANIŞLARIM…………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

SINAV SIRASINDA HANGİ DÜŞÜNCELER AKLIMDAN GEÇERSE

KAYGILANMAM…………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………..

SINAV SIRASINDA KAYGILI OLMAZSAM NASIL

DAVRANIRIM………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………



51 | S a y f a

5.OTURUM

( AKILCI DÜŞÜNCELERİN YERLEŞMESİ)

HEDEFLER:

1. Akılcı düşüncelerin özelliklerini kavrayabilme ve zihnine yerleşmesine

sağlayabilme

2. Kaygı yaşanmayan bir sınav ortamında davranışlarına ilişkin farkındalık

kazanabilme

MATERYALLER:

1. Form-4, kurşun kalem

SÜREÇ:

1. Grup üyelerine bir önceki oturumda neler paylaşıldığına dair bir

hatırlatma yapın.

2. Grup üyelerine geçen oturum kendilerine ev ödevi olarak verilen ‘ sınav

sırasında hangi düşünceler zihninizden geçerse kaygılanmazsınız?’

sorusuna ilişkin duygu ve düşüncelerini yazmak üzere form dağıtın ve

üyelere formu doldurmaları için 10 dk süre tanıyın. Süre bitiminde duygu

ve düşüncelerini paylaşmalarını sağlayın. Duygu ve düşüncelerdeki

benzerlik ve farklılıklara dikkat çekin. Her üyenin paylaşımda bulunmasını

sağlayın.

3. Paylaşımlar tamamlandıktan sonra üyelerden yakın geçmişte kaygı

yaşamadıkları bir sınav durumunu zihinlerinde canlandırmalarını isteyin.

Düşünmeleri için gruba 5 dk süre verin. Süre bitiminde üyeleri ,

yaşadıkları duygu ve düşünceleri grup içinde paylaşmaları konusunda

teşvik edin ve her üyenin ifade etmesine olanak sağlayın.

4. Grup üyelerinden bu oturumda neler yaşadıklarına ilişkin duygu ve

düşüncelerini paylaşmalarını isteyin. Üyelere ‘ bu oturum size hangi

açılardan faydalı oldu’ sorusunu yönelterek paylaşımlarda

bulunmalarını sağlayın. Daha sonra üyelere nefes egzersizleri yaptırarak

bedensel olarak gevşemelerini sağlayın ve sonraki oturumun zamanını

hatırlatarak bu oturumu sonlandırın



52 | S a y f a

FORM-4

ADI-SOYADI:

SINAV SIRASINDA ZİHNİMDEN HANGİ DÜŞÜNCELER GEÇERSE

KAYGILANMIYORUM………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

……………………………………………………..

KAYGILANMADIĞIM ZAMAN NASIL

DAVRANIYORUM……………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………...



53 | S a y f a

6.OTURUM

( DEĞERLENDİRME VE KAPANIŞ )

HEDEFLER:

1. Geçen oturumlarda neler yaşandığını gözden geçirme ve engel bir

değerlendirme yapabilme.

2. Grup süreci ile ilgili düşüncelerini ve yaşantılarını değerlendirebilme

3. Bu programdan elde edilen kazanımlarını ifade edebilme.

4. Olumlu duygular ile gruptan ayrılabilme.

MATERYAL:

1. Okul ortamında isteğe bağlı olarak gruba katılanların olumlu duygularla

ayrılmalarını kolaylaştırmak için küçük bir kutlama için gerekli yiyecek ve

içecek malzemesi

SÜREÇ:

1. Grup üyelerine kendilerindeki ya da diğer insanlardaki sınav kaygısına ilişkin

davranışları tanıyıp tanımadıklarını sorun. Bu çeşit bir davranışı gözlemlerken

kendilerini nasıl hissettiler? Bununla baş etmek için grup üyeleri neler

yaptılar? Her bir üyenin duygu ve düşüncelerini ifade etmelerini sağlayın.

2. Grup üyelerinden geçen grup oturumlarını değerlendirmelerini isteyin. Grup

oturumlarında neler öğrendiklerini ve neler yaşadıklarını sorun. Bu oturumlar

süresince kendileri için en faydalı olan konunun ne olduğu konusunda

yaşadıklarını paylaşmalarını isteyin.

3. Grup üyelerinin ilk oturumda belirledikleri amaçlara ve beklentilerine ne

derece ulaştıklarını söylemelerini isteyin. Geçen oturumlarda beklentileriniz

ne düzeyde karşılandı? Sorusunu sorun. İlk oturumdan bu yana kendinizde

ne gibi değişiklikler gördünüz?

4. Katılımları için teşekkür edin. Size istediğiniz zaman ulaşabileceğinizi belirtin.

Grup arkadaşlığının devam etmesini dileğinde bulunun. Çalışmayı

sonlandırın.



54 | S a y f a

EK-9

KAYGISIZLAR PROJESİ

Projenin Amaçları

Pilot okullardan seçilen 12 öğrenciye ‘Sınav

Kaygısı Grup Rehberliği’ programını

uygulayarak öğrencilerin sınav kaygı düzeyini

en aza indirmek.

Öğrencilere sınıf düzeylerine göre TEOG veya

YGS-LYS sistemini anlatarak, öğrencilerin sınav

sistemi hakkında bilgi edinilmelerini sağlamak.

Çalışmalara başlamadan önce öğrencilere ‘Sınav Kaygısı Envanteri ‘

uygulayarak kaygı düzeylerini tespit etmek.

Öğrencilerin ailelerine , ‘Sınav Kaygısı’ ve ‘Aile İçi İletişim’ konularında seminer

vererek daha olumlu bir aile ortamı oluşturmak.

Öğrencilerin sınav kaygısı düzeylerini en aza indirerek, sınavlarda gerçek

performanslarını ortaya koyabilmelerini sağlamak.

Verimli Ders Çalışma Teknikleri ile öğrencilerin daha etkin şekilde sınavlara

hazırlanmalarını sağlamak.

Sınavlara ilişkin öğrencilerin motivasyonunu artırmak.

Projenin Uygulanma Alanı

Bu proje, Kocasinan Kaymakamlık Makamının oluruna bağlı olarak Kocasinan

ilçesinde pilot okul olarak seçilen 5 ortaokul, 5 lise ve 1 mezun grubunda ve her

gruptan 12 öğrenci olmak üzere toplam 132 öğrenciye uygulanmaktadır.

Projenin Uygulanması

Seçilen pilot okullardaki son sınıf öğrencilerine ‘Sınav Kaygısı Envanteri

‘uygulanacaktır.

Bu envanter sonucuna göre her okuldan 12 öğrenci seçilecek ve çalışmalar bu

12 öğrenci üzerinde uygulanacaktır.

Öğrencilere sorumlu oldukları sınav sistemi ( TEOG, YGS-LYS ) ayrıntılı bir şekilde

anlatılacak. Öğrencilerin sınav sistemine hakim olması sağlanacaktır.

Öğrencilere , verimli ders çalışma teknikleri anlatılacaktır.

Öğrencilere ilköğretim için 10 , ortaöğretim için 6 oturum dan oluşan ‘Sınav

Kaygısı İle Baş Etme Grup Rehberliği Programı ‘ uygulanacaktır.

Öğrencilerin süreç içerisinde okul içi akademik başarı durumu takip edilecektir.



55 | S a y f a

Öğrencilerin velilerine , ‘Sınav Sistemi, Sınav Kaygısı ve Aile İçi İletişim ‘ konularında

seminerler verilecektir.

Öğrencilere ‘Motivasyon ‘konulu seminerler verilecektir.

Süreç içerisinde ihtiyaç duyan öğrencilerle bireysel görüşmeler yapılacaktır.

Proje’nin son basamağı olarak öğrencilere projenin ilk basamağında uygulanan

‘Sınav Kaygısı Envanteri ‘ tekrar uygulanacaktır.



56 | S a y f a

EK-10

SOSYAL FAALİYETLERİN OKUL BAŞARISI İLE İLİŞKİSİ

Sosyal Aktiviteler

Eğitimin en temel amacı, öğrencilere birey olma niteliklerini kazandırmak ve bu

bireyleri hayata hazırlamaktır.

Geleneksel eğitimci portresinin karakteristik özelliklerinden birisi ise, öğrenme ve

öğretme sürecinde müfredatı yetiştirme endişesidir. Bu endişeye kapı aralayan bakış

açısı, belki de öğretimden eğitime geçilemeyişin temel sebebidir.

Eğitimciler, ellerindeki müfredatı bir yol haritası olarak görmeli ve öğrencilerin

edindikleri bilgileri beceriye dönüştürebilmelerinin ortamlarını hazırlama amacı

taşımalıdırlar.

Sosyal Aktivitelerin İşlevi ve Etkileri

Bilgiye ulaşma ve elde edilen bilgilerin beceriye dönüştürülerek günlük yaşamda işe

yarayacak bir şekilde kullanılması için, eğitim sürecinde sosyal etkinliklere sık sık yer

verilmesi gerekmektedir. Sosyal aktivitelerle öğrencilere hayal bile edemediğimiz

nitelikler kazandırılabilir. Öğrencilerin müfredatta belirtilen kazanımların ötesinde nitelik

kazanmalarına ve beceri geliştirmelerine ortam hazırlar. Okullarda bu amaçla

yapılacak etkinlikler arasında belirli gün ve haftaların kutlama etkinlikleri (günün

anlam ve önemini belirten yazı yazma, yazdığı yazıyla ilgili topluluk karşısında

konuşma yapma, şiir okuma, skeç ya da parodide rol alma vb.), okul, sınıf gazete ve

dergilerinde görev üstlenme, piyeste rol alma, şiir dinletilerinde şiir okuma, değişik

konularda düzenlenen yarışmalara katılma, araştırma, gezi ve gözlem etkinliklerinde

bulunma vb. sayılabilir. Sosyal aktivitelerle öğrencilere kazandırılacak niteliklerden

bazıları şu şekilde sıralanabilir:

İletişim becerisi

Sosyal etkinlikte görev alan öğrenciler çevresindeki insanlarla sağlam bir iletişim

kurabilme yeteneğini kazanırlar. Yanlış anlamalardan doğan iletişim kazalarına

uğramazlar.

Öz güven duygusu ve sorumluluk alma bilinci

Öz güveni artan bireyler sorumluluk almaktan kaçınmazlar. Bu niteliği kazanan

bireylerin hayatta başarılı olma konusunda büyük avantajlar elde ettiği

unutulmamalıdır. Başarı başarıyı getirir. Öğrencilere değişik sosyal etkinliklerle öz

güven duygusu ve sorumluluk bilinci kazandıran eğitim kurumları, bireyleri hayata

hazırlama konusunda büyük bir işlevi yerine getirmiş sayılırlar.

Sosyal ve toplumsal bilinç

Farklı etkinliklerde görev alan öğrencilerin sosyal ve toplumsal olaylara karşı

duyarlılıkları artar. İyiyi kötüden, yararlıyı zararlıdan ayırarak tepki göstermekten ya da

takdir duygularını dile getirmekten geri durmaz.



57 | S a y f a

Birlikte uyum içinde çalışma ve iş yaşamında başarı

İş ve sosyal yaşamda başarılı olmanın en temel şartlarından birisi içinde bulunduğu

ortamda çevresindekilerle uyumlu olmaktır. Kaynaşma ve dayanışma ruhu içerisinde

hareket edebilmek, nerede ve nasıl konuşup, nasıl davranacağını bilebilmek önemli

özelliklerdendir. Bu özelliklerin kazanılmasında sosyal etkinliklerin önemi büyüktür.

Temel dil becerilerini geliştirebilme

Anlama ve anlatma alanları ve bu alanların üzerine inşa edildiği dört temel ayak

olan okuma ve dinleme (anlama), konuşma ve yazma (anlatım) becerilerinin

öğrenme ve öğretme süreci uygulamalarıyla geliştirileceği unutulmamalıdır. Sosyal

etkinlikler bu becerileri kazandırılıp geliştirilecek önemli uygulama alanı olarak

düşünülmelidir.

Çocuklarımıza bütün bu olumlu özellikleri kazandırmak için onları okulda sosyal

aktivitelerle buluşturmanın yanı sıra sosyal yaşamda da sanatla, sporla ve müzikle

buluşturmak için aile ve öğretmenlerine önemli görevler düşmektedir

Nasıl Yönlendirebilirim?

Anne-baba olarak yada öğretmeni olarak çocuklarımızın sanatla ilgilenmelerini

istiyorsak, önce bu soruların cevaplarını aramalıyız:

Çocuğumun neye ilgisi var?

Spor, Resim, Müzik veya Dans becerilerini gözlediğimde onu en çok ne yaparken

keyif aldığını görüyorum?

• Çocuğumun yaşı bu etkinliğe uygun mu? Sanatçılar ve sanat eğitmenlerinin bu

konudaki görüşleri ne?

• Çocuğumun duygusal, sosyal ve fiziksel gelişimi ile kişiliği nasıl bir yönlendirme

gerektiriyor? Bireysel etkinliklerden mi hoşlanıyor, yoksa bir grubun içinde mi kendini

daha iyi hissediyor?

• Acaba yönlendirdiğim sanat dalını ben kendi isteğime göre mi seçtim? Belki de

benim yapamadıklarımı o yapsın istiyorum...

• Çocuğumu spor,resim/müzik/dansa yönlendirirken ailesinin beklentisi ne? Bir

sanatçı mı yetiştirmek istiyoruz, yoksa hayatında sanatın var olduğu, estetik

duygusu gelişmiş bir kişi mi yetiştirmeyi diliyoruz?

Nasıl Yönlendirebilirim?

Eğer çocuğunuzun hayatında sanatın yer almasını istiyorsanız, bu soruları aklınızda

tutmanız yararlı olabilir, çünkü böylece çocuğunuzu kendi becerileri ve isteği

doğrultusunda yönlendirmiş olursunuz. Ayrıca, ilgisi olmayan bir alan için onu

zorlamamış ve böylelikle de kendine olan güvenini olumsuz etkilememiş olursunuz.

Beklentilerinizi baştan belirleyerek, hem çocuğunuzun hem de kendiniz için zaman

tanımış olursunuz. En önemlisi de sanatı çocuğunuzun hayatına zorla sokmamış,

karşılıklı istek ve heves doğrultunda özendirmiş olursunuz.



58 | S a y f a

Unutmayın ki, ister sanata çok yetenekli, ister sadece sanatı hayatında görmekten

keyif alan bir çocuğunuz olsun, iki durumda da en önemlisi çocuğunuzun kendi

becerileri ölçüsünde ve hevesi doğrultusunda yol almasıdır

Spora Resme ya da Müziğe Yönlendirmek

Çocuğumuzu iyi tanıyalım, öğretmenlerinden aldığımız bilgileri ve gözlemlerimizi ön

planda tutalım.

Çocuk müzik resim veya spor alanında bir etkinliğe katılacaksa mutlaka onun ilgisini

göz önünde bulunduralım.

Çocuğumuz bir etkinliği seçtikten sonra ise en az 1 ay “deneme” süresi koyalım,

böylece hem ebeveynler hem çocuk etkinliğin uygun olup olmadığına birlikte karar

verebiliriz.

Eğer bir kursa gidilecek veya ders alınacaksa bunun ne kadar süreceğini, onun

programını nasıl etkileyeceğini çocukla konuşmalıyız.

Anne baba olarak kendi yapamadıklarımızı çocuğumuzdan bekleyip beklemediğimiz

konusunda kendimizden emin olalım. Yüksek ve gerçekçi olmayan beklentiler

hepimiz için baş edilmesi zor süreçleri doğurabilir. Hangi etkinlik olursa olsun çok

yüksek beklentiler koymayalım. Önemli olan çocuğumuzun kendi becerileri dahilinde

bu etkinliklerden yararlanabilmesidir.

Spora Resme ya da Müziğe Yönlendirmek

Çocuğun sanat veya spor alanında katıldığı etkinliklerde onu asla diğer çocuklarla

kıyaslamayalım, yapabildiği gözlemlediğimiz gelişme ve güzel şeyleri vurgulayalım.

Çocukların özgüveni çevreden aldıkları geri bildirimlerle şekillenir. Olumlu geri

bildirim aldıkları sürece özgüvenleri yüksek olacaktır.

Mutlaka öğretmen, eğitici, koç, antrenör, vb. ustaların yorumlarına ve gözlemlerine

dikkat edelim.

Çocuğumuzu çok çeşitli etkinliklerle baş başa bırakmak bir süre sonra onun

sıkılmasına, yorulmasına, isteksizlik göstermesine neden olabilir. Bu da

çocuğumuzun kendisini beceriksiz ve başarısız hissetmesine sebep olabilir.Sanat

veya sporla ilgilenmek çocuğun okul başarısına da olumlu yansır. Kendini iyi ve

mutlu hisseden çocuk okulla ilgili süreçlerde de ilerleme gösterip, başarılı oluyor.

Çocuklarımız kişiliklerini oluştururken kendileri hakkında ipucu toplamaya ihtiyaç

duyarlar. Sanat veya sporla ilgilenen çocuklar kendilerini daha iyi tanır böylece

kişiliklerini daha sağlam olarak geliştirebilirler.

ÇOCUK VE SPOR

Çocukluk döneminde fiziksel aktivitelere katılımın olumlu etkileri

Büyüme ve gelişmenin daha iyi olması

Aktif yaşam biçimi kazandırılması

İleride oluşabilecek hastalık risklerini azaltma



59 | S a y f a

Vücut sağlığının olumlu etkilenmesi

Fiziksel uygunluk (fitnes) sağlanması

Aşırı kilo alımının önlenmesi

Kemik yoğunluğunun artırılması

Fiziksel yeteneklerin gelişimi

Vücudun hareket kabiliyetini anlama ve değerlendirme

Entelektüel gelişime katkı sağlama

Kişisel ve sosyal gelişime katkı sağlama

Çocukluk döneminde fiziksel aktivitelere katılımın olumlu etkileri

Kendine güveni geliştirme

Yaratıcı doğal yetenekleri geliştirme

Stresle baş edebilme yeteneğini kazanma

Ruhsal iyilik ve gelişme, kendini daha iyi hissetme,

Bir konuya yoğunlaşma (yoğunlaşma) yeteneğini kazanma

Hoşgörü, iyi iletişim, saygı duyma, kendini tanıma, sebat etme, hedef koymayı

öğrenme, zaman yönetimi becerisi kazanma, zorluklarla mücadele yeteneği

kazanma, takım çalışmasını öğrenme gibi birçok olumlu kişilik özellikleri kazanma;

Kötü alışkanlıkların edinilmesini önleme

Çocukluk dönemleri ve aktiviteler

2-4 yaş

Bu yaş çocukları koşma, yakalama, sıçrama gibi birçok temel becerileri yapabilirler.

Denge ile ilgili gelişim devam etmektedir. Hareketli nesneleri izlemede zorlanır,

dikkatleri kısa sürelidir. Kopya ederek öğrenirler. Planlanmış uzun süreli aktiviteler

uygun değildir. Değişik eğlenceli oyun aktiviteleri yaptırılabilir. Oyun alanlarında, kırda

koşma, yürüme, sallanma, yuvarlanmalar aktiviteleri, gözetim altında olmak koşulu ile

su oyunları, pedagojik olarak yetkin eğitmenlerce verilebilecek basit jimnastik ve dans

aktiviteleri önerilebilir.

Erken çocukluk dönemi (5-7 yaş)

Bu yaş döneminde bireysel aktivitelere ağırlık verilmelidir. Denge daha çok gelişmiştir,

hareketli nesneleri daha iyi izler, dikkat süresi biraz daha uzamıştır, ancak birçok

detayı hatırlamakta ve hızlı karar vermekte zorlanır. Fiziksel gelişim, büyüme ve motor

yetenek gelişimi için çeşitli aktiviteler önerilmektedir ancak bunlar uzun süreli

olmamalı ve sık dinlenmeler verilmelidir. Dans aktiviteleri, jimnastik çalışmaları, seksek

benzeri oyunlar, İp atlama, ağır olmayan toplarla oynama, atma, yakalama, üç

tekerlekli veya destekli bisiklete binme, tırmanma, gözetim altında yüzme, kendi

vücut ağırlığı ile veya hafif toplarla ağırlık çalışmaları önerilir. Altı yaştan sonra

çocukların motor yetenekleri ve güvenlik algılamaları artmaktadır. Takım sporlarına

uyum sağlama yetenekleri artar. Çocuklar motive etmek için hareketlerinden övgü

ile söz edilmelidir.



60 | S a y f a

Orta çocukluk dönemi (8-9 yaş)

Daha karmaşık aktiviteleri yapabileceklerdir. Fiziksel gelişim, büyüme ve motor

yeteneklerin gelişimine yönelik olarak koşma, yüzme, tırmanma, dans aktivitelerine

denge, esneklik, çabukluk ve ritim çalışmaları eklenmeli. Yarışmamak kaydı ile

jimnastik, futbol, yüzme, tenis, bisiklet, dans, koşu, kayak, beysbol sporlarına daha

ciddi eğilebilirler. Bu dönemde disiplin, kurallara uyma, cezalandırma, takım olarak

hareket edebilme gibi kavramlar yerleşir. Bu dönemde özellikle kızların erken gelişim

gösterebileceği göz ardı edilmemelidir. Ağırlık çalışmaları için kendi vücut ağırlığı yanı

sıra gözlem altında olmak koşulu ile hafif ağırlıklarla basit teknik çalışmalar önerilebilir

Geç çocukluk dönemi (10-12 yaş)

Fiziksel gelişim, büyüme ve motor yeteneklerin gelişimi için kuvvet, sürat, dayanıklılık

gibi temel biyomotor özelliklerin artırılmasına yönelik aktiviteler daha sistemli ve planlı

yapılmaya başlanır. Kızların bir kısmının ergenlik dönemleri içinde olabilecekleri

dikkate alınmalıdır. İlgi alanlarındaki spora yönelmeleri söz konusudur. Daha karmaşık

aktiviteler ve beceriler çalışılmaya başlanır. Ağırlık çalışmaları teknik çalışmalar olarak

yaş grubuna ve yönlendiği spor disiplinine uygun olarak ağır yüklenmeler olmaksızın

kontrol altında olmak kaydı ile yapılabilir. Koordinatif özelliklerin gelişimine yönelik

çalışmalar yapılır. Spor dalına özgü tekrarlar yapılır. Bireysel veya takım olarak yarışma

tarzı organizasyonlara katılım başlar. Oyun kuralları, taktik ve teknik çalışmalar daha

rahat algılanarak yapılır. Sosyal açıdan liderlik, grup içi iletişim, arkadaşlık, takım ruhu,

centilmenlik, gibi özelliklerin yerleştiği dönemdir. Pratik yeteneklerin kullanımı gelişir,

Atletizm, kayak, tenis, yüzme ya da futbol, basketbol, voleybol, gibi takım sporları

daha ciddi düzeyde yapılmaya başlanabilir.

Erken ergenlik dönemi 13-15 yaş

Bu dönemde hızlı bir büyüme söz konusudur, ancak vücut daha az esnektir artık.

Dikkatleri çok iyidir, oyun taktiklerini ve stratejileri uygularlar. Bu dönemde kuvvet

gelişimi önemlidir ve ağırlık çalışmalarına başlaması önerilir. Gelişimini tamamlamış

olanlar için atletizmin dalları, basketbol gibi takım oyunları yanı sıra kayak ve jimnastik

gibi branşlar yaptırılabilir

Geç ergenlik (16-18 yaş)

Yetişkin düzeyinde gelişime ve yetişkinlerin düzeyine yakın becerilere sahiptir. Dikkat

ve algılama çok iyidir ve tamdır, kuvvet kazanma üzerinde çalışmalar yapılabilir. İlgiye

bağlı olarak tüm sporlar önerilebilir. Yarışma düzeyinde halter ve karate, tekvando

gibi savunma sporlarına, ancak bu dönemden sonra izin verilebilir.



61 | S a y f a

EK-11

ANNE-BABA TUTUMLARI

Aşırı Koruyucu/ istekçi anne baba tutumunda, anne babalar çocukları aşırı korur ve

denetlerler. Çocukların yapabileceği pek çok şey anne baba tarafından yapılır ve

böylece çocukların yaşayarak öğrenmelerinin önüne geçilmiş olunur. Her konuda

gereğinden fazla müdahale edilerek, çocukların kendilerine yeter hale gelmelerine

ve kendilerine güvenmeyi öğrenmelerine engel olunur. Böylece kendi başına karar

veremeyen, bağımlı çocuklar yetiştirilir.

Otoriter anne baba tutumunda, anne babalar çocuğun gelişim düzeyini, kişilik

özelliklerini ve isteklerini dikkate almadan, çocuktan kendilerinin uygun gördüğü gibi

davranmalarını isterler. Çocuklar çok sık cezalandırılır. Böyle bir ortamda büyüyen

çocuklar öfke ve kızgınlık gibi duygu ve düşüncelerini açıkça belirtemezler. Otoriter

tutumun çocuklarda bağımsız kişilik gelişimini engellediği, özellikle erkek çocuklarda

saldırganlık düzeyini arttırdığı ve benlik saygısı düzeyini düşürdüğü görülmektedir

Demokratik anne baba tutumu, çocukların kişilik gelişimi için en uygun olan tutumdur.

Bu tutumu uygulayan anne babalar çocuklarına koşulsuz saygı ve sevgi gösterirler.

Çocuklarını hem denetler hem de onların ihtiyaçlarının karşılanmasına olanak tanırlar.

Anne babaların davranışları birbiriyle tutarlı, kararlı ve güven vericidir. Belli sınırlar

içinde çocukların bazı davranışları yapmalarına izin verilir ve böylece onların

sorumluluk duygusunun gelişmesine uygun ortam hazırlanmış olunur. Anne babalar

her çocuğun kendine özgü bir gelişim kapasitesi olduğunu bilir, bu nedenle

çocukların özgürce gelişmesi, yeteneklerini ortaya çıkarması ve kendini

gerçekleştirmesine izin verilir.

Tutarsız anne baba tutumunda, aileler, aşırı hoşgörülü davranış ile otoriter tutum arasında

gidip gelirler.

Çocuğun yaşadığı toplum içinde onaylanan ve onaylanmayan davranışları

öğrenmesi gerekir. Tutarsız tutumu benimseyen ailelerde onaylanan davranışın ne

olduğu çocuk tarafından anlaşılmadığı için sorun yaşanır.

Tutarsız tutumu benimseyen ailelerde aynı çocuk için ebeveynlerden birinin

doğru bulduğu davranışı diğeri yanlış olarak değerlendirmektedir.

Bu tutuma sahip ailelerde yetişen çocuklar:

• Karar vermekte zorlanan,

• Diğer insanlara güven duyamayan,

• Dengesiz, tutarsız, aşırı isyankâr ya da boyun eğici bireyler olarak yetişebilirler.

İlgisiz anne baba tutumunda; anne-babalar çocuğun isteklerine karşı herhangi bir

sınırlama getirmezler ve onun istek ve gereksinimlerine karşı kayıtsız davranırlar.

Çocuklarını önemsemezler ve onların ihtiyaçlarını görmezden gelirler.



62 | S a y f a

Bu ailelerde yetişen çocuklar:

• Zamanla olumsuz davranışlar göstermeye başlarlar.

• Dikkat çekmeye ve çevreye varlığını ispatlamaya çalışırlar.

• Saldırgan, iletişim sorunları yaşayan ve özgüveni düşük bireyler olabilirler.

Aşırı izin verici anne baba tutumunda; anne babalar çocuklarının isteklerini mantıklı

olmasa bile yerine getirirler ve anne babaların isteklerinden çok çocuğun istekleri ön

plana çıkar.

Çocuğa herhangi bir sınır konulmaz ve sınırsız özgür olabilecekleri bir ortam

yaratılır.

Çocuğun hatalı davranışları hoşgörü ile karşılanır ve kabul görür.

Çocuk, ailede söz sahibi kişi konumundadır.

İzin verici tutumu benimseyen ailelerde nadiren disiplin uygulanır.

Bu tutumla yetişen çocuklar:

• Daha bağımlı bireyler olurlar.

• Sosyal açıdan daha az sorumluluk alma eğilimi gösterirler.

• Sosyal gelişim ve özdenetim konusunda daha fazla sorun yaşarlar.

• Doğruyu yanlışı ayırt etmede sorun yaşayan bireyler olabilirler.

Mükemmelliyetçi anne baba tutumunda; anne babalar, yaşantıları boyunca

ulaşamadıkları amaçlara kendi çocuklarının potansiyellerine bakmadan ulaşmalarını

beklerler.

Çocuklarından beklentileri yüksektir ve çocuklarının hata yapmalarını

kabullenemezler. Bu ailelerde yetişen çocuklar:

• Ağır beklentiler altında ezilerek, sağlıklı bir kişilik geliştiremeyebilirler.

• Hep başarıya yönelik çabalarlar ve istedikleri seviyeye ulaşamadıklarında

hayal kırıklığı yaşarlar.

• Çoğu zaman beceriksiz hissederler.

• Kendilerinin değersiz ve başarısız olduğunu düşünürler.



63 | S a y f a

EK-12

DERS ÇALIŞMA ODASI VE DÜZENİ

Dünya plan, program ve bir düzen içinde işlemektedir. Nasıl ki dünya bir düzen

içinde işliyorsa hayatımızın her anında ve her aşamasında da bir plan ve düzen

olmalı. Bir öğrenci için okulda işlenen dersler bir plana göre işleniyorsa öğrencinin

kendi başına ders çalışırken de bir planı olmalı. Bu plan içinde öğrencinin ders

çalışacağı ortamın da bazı özellikleri olmalı. Çünkü öğrenmeyi etkileyen faktörler

içerisinde öğrenmenin yapıldığı ortamda öğrenmeyi etkileyen en önemli faktörlerden

bir tanesidir. Çalışma odasının düzenlenmesi ders çalışmayı etkili ve verimli kılacaktır.

Öğrenci masasının başında oturduğunda ders çalışmaya motive olabileceği bir

odada olmalı, zihninin dağılmasına sebep olacak etkenlerden arındırılmalıdır. Herkes

için mükemmel ve ortak bir çalışma modeli koymak zor olsa da konsantrasyonu en

yüksek düzeyde tutmaya yönelik bazı temel kurallar söylenebilir.

Bu kurallar aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Çalışma odasında bir çalışma masası ve sandalye mutlaka olmalı ve

mümkünse kitaplık bulunmalıdır,

Çalışma masası çoğunun rahatça kullanabileceği bir yükseklikte olmalıdır.

Sandalye çok sert veya yumuşak olmalıdır. Sandalye ve masa genel

uyarılmışlık halimizi olumsuz etkilememelidir.

Kütüphane çoğunun ders çalıştığı esnada yerinden kalkmadan kitaplarına

ulaşabileceği bir yerde olmalı, mümkünse ders çalışma masasına bitişik

olmalıdır.

Çalışma masası pencerenin hemen yanında olmamalıdır. Böylece yazın

sıcaktan kışın soğuktan korunacaktır. Ayrıca öğrencinin aklına sokağa çıkma

isteği daha az gelecektir.

Çalışma masasında bir masa bir masa lambası olması tercih edilir ama bu

lamba çok loş veya parlak olmamalıdır. Lamba çalışırken öğrencinin

gölgesinin masaya düşmeyeceği şekilde yerleştirilmelidir.

Çocuğun ders çalıştığı oda aynı zamanda yatağının bulunduğu oda

olamamalıdır. Eğer bunun aksine imkan yoksa ders çalışma masası yatağını

görmeyeceği şekilde yerleştirilmelidir. Çünkü uykusu olmayan bir insanın bile

yatağı görmesi insanı uykuya şartlandırabilir.

Öğrencinin ders çalıştığı masa ders çalışmak için kullanılmalıdır. Aynı zamanda

yemek yeme vs. için kullanılmamalıdır. Eğer bu mümkün değilse en azından

yemek yerken farklı bir örtü kullanılmalıdır ki öğrenci masaya baktığında

sadece derse şartlanmalıdır.



64 | S a y f a

Sessizlik ders çalışma ortamı için şarttır. Bazı öğrenciler müzikle ders çalıştıkları

zaman daha başarılı olduklarını düşünüyorlar fakat beynin aynı oranda iki

uyarıcıya şartlanması zordur. Ya ders çalışıyordur ya müzik dinliyordur. Bu

nedenle ders çalışırken müzik dinlenmemelidir. Öğrenci ille de ben müzik

dinleyerek ders daha iyi anlıyorum diyorsa dikkati dağıtmayan bir müzik kısık

sesle dinlenmelidir.

Çocuğun odasında KESİNLİKLE televizyon, bilgisayar, kasetçalar gibi dikkat

dağıtıcı aletler (açık ya da kapalı) olmamalıdır. Eğer bunların yerinin

değiştirilmesi mümkün değilse üzerine bir örtü örtülmelidir.

Odada KESİNLİKLE poster, afiş gibi dikkati dağıtıcı herhangi bir şey olmamalıdır.

Çocuğun ders çalıştığı odaya telefon bağlanmamalı aynı zamanda cep

telefonu çalışma odasında bulundurulmamalıdır.

Çalışma odası belli aralıklarla havalandırılmalıdır.

Çalışma odası fazla basık, nemli, aşırı sıcak vb. biçimde olmamalıdır.



65 | S a y f a

EK-13

SINIF İÇİ ETKİNLİKLERE ÖRNEKLER

Duyguları İfade Edebilme Amaçlı Bir Yaratıcı Drama Etkinlik Örneği

Aşağıda hedefleri belirtilen bir drama ders planı verilmiştir. Hazırlanmış olan bu plan 45

dakikalık ve bir oturumluk drama dersi için oluşturulmuştur.

DERS:Yaratıcı Drama

SÜRE: 45 dakika

GRUP: 14 yaş üstü, 25 kişi

KONU: Duygular

Amacı: Üzüntü,korku,heyecan, mutluluk vb. olumlu veya olumsuz duyguların bedeni

uyumlu bir şekilde kullanarak anlatabilme, hissettiklerini sözel olarak ifade edebilme.

Kullanılacak araç-gereç:

10 farklı renkte, her renkten 30 adet, toplam 300 Balon,

30 adet kalem

İŞLENİŞ:

Etkinliği uygulamaya başlamadan önce öğrencilere yapacağımız etkinlik hakkında

kısaca bilgi verilir ve duyguların öneminden bahsederek onların ilgisi duygular üzerine

çekilir. Öğrencilerin kullanabilmesi için öğretmen masasına 30 adet kalem bırakılır.

Daha sonra öğrencilere son günlerde kendilerinde en fazla etki bırakan bir olayı

düşünmeleri ve bu olaya bağlı olarak olumlu veya olumsuz bir duygu belirlemeleri

istenir. Daha sonra öğrencilerden son günlerde en yoğun olarak yaşamış olduğu

duyguya ilişkin bir renk belirlemeleri ve o renkteki balondan 1 adet almaları istenir.

Almış oldukları balonun üstüne belirlemiş oldukları duyguyu yazmaları ve balonu

şişirmeleri istenir. ( Etkinliği açıklama kısmı ( 2 dakika) , olayın düşünülmesi ve duygu

belirlemesi, renk seçimi (3 dakika) için toplam 5 dakika zaman verilir.)

Daha sonra gönüllü öğrencilerden oluşmak üzere 5 kişi belirlenir. Öğrenciler sırası ile

sınıfın önüne gelmeleri istenir. ( 1 öğrenci tamamen bitirdikten sonra diğeri gelecektir).

Gönüllü öğrencilerden isterse sadece yüz ifadesi ile isterse hareketli olarak belirlemiş

olduğu duygu bedeni ile ifade etmesi istenir. Daha sonra bedeni ile ifade etmeye

çalıştığı duyguyu sözel olarak ifade etmeye çalışır. Öğrenciye paylaşım kısmını da

oluşturacak olan “Duygunu bedenin ile ifade etmeye çalışırken neler hissettin?,

Duygularını sözel olarak ifade etmeye çalışırken neler yaşadın?, Bedenin ile mi sözel

olarak ifade etmek mi daha kolaydı?, Duyguya ilişkin rengi seçerken aklından neler

geçti,neler düşündün?, Balonu şişirme derecen ile duygunun yoğunluğu arasında bir

ilişki var mı?” ( Öğrenci belki de hiç alakası olmadan, rastgele büyüklükte şişirmiş

olabilir ama duygu yoğunluğuna bağlı olarak da şişirmiş olabilir, bu sorgulanabilir)

soruları sorulur. Geriye kalan 4 gönüllü öğrenciye de aynı süreç uygulanır. Her



66 | S a y f a

öğrenciye kendilerini ifade etmelerine yetecek süre olan 5’er dakika, toplamda 25

dakika verilir.

Daha sonra diğer öğrencilerin her birine “Duyguyu belirlemede zorlandınız mı? Siz de

arkadaşlarınızla benzer şeyler yaşıyor musunuz?, Duyguya ilişkin rengi seçerken

aklınızdan neler geçti,neler düşündünüz?”soruları sorulur ve paylaşmaları istenir.Bu

süreçte de öğrencilere toplam 15 dakika verilerek etkinlik tamamlanır.

Paylaşım (neleri paylaşmaları için neler soracaksınız?)

Sınıfın önüne çıkıp hem bedeni hem de sözel olarak duygusunu ifade etmeye çalışan

öğrencilere paylaşmaları amacı ile;

Duygunu bedenin ile ifade etmeye çalışırken neler hissettin?

Duygularını sözel olarak ifade etmeye çalışırken neler yaşadın?

Bedenin ile mi sözel olarak ifade etmek mi daha kolaydı?

Duyguya ilişkin rengi seçerken aklından neler geçti,neler düşündün?

Balonu şişirme derecen ile duygunun yoğunluğu arasında bir ilişki var mı?”

soruları sorulur.

Diğer öğrencilere de yine paylaşımda bulunmaları amacı ile ;

Duyguyu belirlemede zorlandınız mı?

Siz de arkadaşlarınızla benzer şeyler yaşıyor musunuz?

Duyguya ilişkin rengi seçerken aklınızdan neler geçti,neler düşündünüz?

soruları sorulur.

Değerlendirme (Lider olarak neleri gözlemleyeceksiniz?)

Lider olarak öğrencilerde kendilerini ifade ederken neler yaşadıklarını, beden, jest ve

mimikler ile sözel ifadelerin uyumunu, kendilerini ne kadar ifade edebildiklerini,

paylaşım kısmında sorulan sorulara verilen cevapları ve yaratıcı düşünme becerilerini

gözlemlerim.



67 | S a y f a

BİR TABAK DUYGU

Amaç: Öğrencilerin duygularının farkındalık düzeylerini artırmalarına ve başkalarının

duygularına saygı konusunda anlayış geliştirmelerine yardımcı olmak.

Düzey: 14 yaş üstü

Materyal: Yüz ifadesi bulunan çalışma sayfası

Süre: 40 dak.

Uygulama:

1. Kağıt tabakları öğrencilere dağıtın ve tabaklardan birine mutlu, birine üzgün,

birine öfkeli be birine de şaşkın birer insan yüzü çizmelerinin isteyin (üst sınıflarda

duygular çeşitlendirilebilir.)

2. Aşağıdakilere benzer çeşitli durumlar vererek öğrencilerden böyle bir durumda

yaşayacağı duyguyu gösteren tabağı havaya kaldırmalarını isteyin.

a) Bayramda memlekete anneannenizi ziyarete gideceksiniz.

b) Anneniz size banyo yaptırmak istiyor.

c) Öğretmeniniz ev ödevini yapmadığınız için size kızmış.

d) Kardeşiniz hastalanmış.

e) Televizyonunuz bozulmuş.

f) Babanız sizi Pazar günü hayvanat bahçesine götürecek.

g) Arkadaşınız teneffüste ayağınıza bastı.

3. Sınıfa aşağıdaki soruları yönelterek grup etkileşimini başlatın.

• Değişik durumlarda arkadaşlarınızla aynı tabağı kaldırdınız mı? Niçin?

• Değişik durumlarda arkadaşlarınızdan farklı tabaklar kaldırdınız mı? Niçin?

• Aynı durum karşısında başkalarından farklı duygular yaşamanız normal midir?

Evet ise aynı durum karşısında başkalarının da bizden faklı duygular yaşamasını

karşılamamız gerekir? (Erkan, 2004, syf 4)



68 | S a y f a

DUYGUYU YANSIT

Amaç: Karşıdaki kişinin duygu ve düşüncelerini anlama ve buna uygun (empati ile)

davranma.

Düzey: 14 yaş üstü

Materyal: Örnek olaylar formu (Her öğrenci için)

Süre: 40 dk

Uygulama:

Öğretmen örnek olaylar formunu öğrencilere dağıtır ve etkinliği öğrencilere açıklar.

Öğrencilerden hikâyeleri okumaları ve altında yazan soruları cevaplamaları istenir.

Öğrenciler yazmayı bitirdikten sonra gönüllü olan öğrencilerin cevapları sınıfla

paylaşmaları istenir. Öğrencilerin cevaplarından empatiyle ilgili olanlardan iki tanesini

öğrencilerin drama yaparak canlandırmaları istenir. Öğretmen empati yapmanın

karşımızdaki insanların da tepkilerini etkileyeceğini açıklar. Drama etkinliği bittikten

sonra tartışma sorularıyla devam edilir. Ev ödevi de verilerek etkinlik bitirilir.

Tartışma Soruları:

1. İnsanları dinlerken onların duygularını da anlamaya çalışıyor musunuz?

2. Karşınızdaki insanın duygularınızı anlamaması sizi nasıl etkiliyor?

3. Sizce karşımızdaki insanı anlamak için nasıl davranmamız gerekiyor vb. sorularla

tartışma ortamı yaratılır.

4. Etkinliği yaparken en çok nerede zorlandınız.

Ev Ödevi:

Etkinliğin sonunda kendilerinin de incindiği veya kendilerinin de incittiği bir davranışı

kompozisyon olarak yazmalarını isteyin ya da ev ödevi olarak verin.



69 | S a y f a

DUYGUYU YANSIT (HİKÂYELER)

Ali ile Ayşe iki arkadaştılar. İkisi de okula yeni başlamışlardı. Bir gün Ayşe elindeki bir

kitaba dikkatle bakıyor ve okumaya çalışıyordu. Ali geldi "Ona ben bakacağım"

diyerek kitabı Ayşe'nin elinden çekti, aldı. Ayşe kalakaldı. (Akkök, 1996, syf 10)

Sizce Ayşe ne hissetmiştir?............Çünkü...........

Siz olsanız Ayşe'ye ne söylersiniz?.........................................................................................

Ali Ayşe'ye ne söylemeli?......................................................................................................

Leyla bu sene okula başladı. Sınıfını ve arkadaşlarını seviyor. Bir gün okula geldiğinde

öğretmenine "günaydın" dedi ve sınıfa gitti. Erken gelen arkadaşları kendi aralarında

konuşuyorlardı, kimse onun geldiğini görmedi. Öğle teneffüsünde arkadaşları

bahçede yine kendi aralarında ip atlıyorlardı. Kimse ona "gel , sen de oyna" demedi.

Ayşe bahçenin kenarında biraz bekledi, oyuna katılmayı çok istiyordu, ama hala onu

kimse çağırmamıştı. (Akkök, 1996, syf 11)

Siz Leyla'nın yerinde olsaydınız ne hissederdiniz?..................................................................

Sizce Leyla ne

düşünmüştür?.....................................................................................................

Şimdi arkadaşlarının ne yapması

gerekir?....................................................................................

Hasan uzun boylu zayıf bir çocuktu. Bir gün güzel bir çanta ile geldi. Cem bakmak için

çantayı Hasan'ın elinden çekip aldı. Hasan Cem'e kızdı ve "çantamı geri ver" dedi.

Cem "Al çantanı leylek" diyerek çantayı yere attı. Bu olaydan sonra bazı çocuklar

Hasan'a leylek demeye başladılar. (Akkök, 1996, syf 13)

Sizce Hasan ne hissetmiştir?....................................................................................................

Birine lakap takıldığında o ne düşünür?.................................................................................

Siz Hasan'ın arkadaşı olsaydınız bu olaydan sonra onu anlamak için ne

derdiniz?.....................................................................................................................................

İnci çok güzel defter tutan bir öğrenciydi. Arkadaşı Cenk ondan defterini bir süre için

istedi ve bir gün sonra getireceğini söyledi. Ancak bir gün sonra Cenk gelip defterin

üzerine yanlışlıkla meyve suyu döküldüğünü ve yırtıldığını söyledi. (Akkök, 1996, syf

22)

İnci ne hissetmiştir?................................................Çünkü.......................................................

İnci ne cevap vermiştir?...........................................................................................................

Cenk ne hissetti?.............................................Çünkü...............................................................

Cenk ne cevap vermiştir?........................................................................................................



70 | S a y f a

Babası Selim'e karne hediyesi olarak yeni bir bisiklet almıştı. Selim çok büyük bir

sevinçle evlerinin olduğu sokakta bisikletine binmeye başlamıştı. Bir gün mahalleden

arkadaşı Mert kendi bisikletiyle dışarı çıktı. Selim'in bisikletini gördü ve "çok güzelmiş"

dedi. Bir süre sonra Mert yanlışlıkla Selim'e çarptı. Selim yere düştü. Selim'in dizi

kanıyordu. Bisikletinin üzerinde de çizikler oluşmuştu.

Selim ne hissetmiştir?.................................................................................................................

Selim ne düşünmüş olabilir?.....................................................................................................

Mert ne hissetmiştir?............Çünkü..............

Mert Selim'e ne demiştir?.........................................................................................................



71 | S a y f a

DUYGULARI TANIMA ÜNİTESİ ETKİNLİKLERİ

Temel Duygularımız Etkinliği

Amaç: Öğrencilerin temel duyguları tanımaları ve duygu sözcüğü dağarcıklarını

artırmalarınayardımcı olma.

Etkinliğin Uygulanabileceği Sınıf Düzeyleri: 6. sınıf ve sonrası.

Yararlanılan Etkinlik Kaynağı: Akgün ve Araz(2010, s.39-42) ve Erkan (2006, 48-50, 166-

168).

Uygulama Süresi: Bir ders saati. Uygulama Formatı: Grup ya da sınıf rehberliği

Materyal: Kurallar Posteri (EK-1), Parmak Boya, Tahta Kalemi, Tahta, Duygu İfadeleri

Olan Çocuk Fotoğrafları, Yüz İfadeleri, Karikatürize Çizimler, Kağıt-Kalem, Duygu

Günlüğü Formu.

Süreç:

Çocuklarla belirlenen kurallar poster (EK-1) olarak sınıfa getirilir. Kuralların altına

öğrencilerin isimleri yazılır. Kuralları öğrencilere okunduktan sonra sınıf kurallarının

altına 6. ve 7. sınıflarda parmak boyalarla parmak basılarak, 9.10. ve 11. sınıflarda

ise renkli kalemlerle imza atılarak verilen söz yazılı hale getirildi ve sınıf panosuna

asıldı.

Temel duyguları açıklanarak tahtaya yazıldı. (Mutluluk, üzüntü, kızgınlık, korku,

utanma, şaşkınlık). Daha önceden hazırlanan temel duyguları yansıtan yüz

ifadeleri öğrencilere gösterildi. Yüz ifadelerinin hangi duyguyu yansıttığını tahmin

etmeleri istendi.

Günlük hayattan çeşitli olay ve durum örnekleri verilerek ve bu durumlarda neler

hissedecekleri sorulur (Akgünve Araz, 2010; Erkan, 2006).Daha önceden

hazırlanan temel duyguları yansıtan yüz ifadeleribir sıranın üzerine konulur.

Öğrencilerden gönüllü olanlar tahtaya çıkarılarak örnek durumlar okunur.

Önlerinde bulunan sıradaki yüz ifadelerinden o duruma uygun olan kaldırılarak

sınıfa gösterilir.

Örnek durumlar:

Sıra arkadaşınız size bir hediye verdi.

Yolda giderken bir köpek size havladı

Sınıfa öğretmeniniz erine bir palyaço girdi.

Bir arkadaşınız sizi itip düşürdü.

Burnunu karıştıran bir adam gördünüz.

Hasta oldunuz ve okula gelemediniz.

Bir sınavdan düşük not aldın

Annen sana söz verdiği yemeği pişirmedi.

Çok istediğin bir oyuncağa hiç sahip olamayacağını öğrendin.

En iyi arkadaşının bir başka şehre taşınacağını öğrendin.

Arkadaşların oyun oynarken, seni oyuna almadılar.

Arkadaşının anlamadığı bir konuyu ona sen anlattın ve öğrettin.



72 | S a y f a

Arkadaşına söz verdiğin halde, onun sırrını tutamadın ve başka bir arkadaşına

söyledin.

Arkadaşını ittin, düşürdün ve dizi acıdı.



73 | S a y f a

SORUMLULUKLARIM VAR

Öğrencilerden kendilerine düşen sorumluluklar hakkında bir süre düşünmeleri

istenir.

Ek-1’deki çalışma kâğıdı dağıtılarak birinci örnek okunur ve sonucu hakkında

konuşulur.

Diğer bölümleri öğrencilerin doldurmalarını istenir.

Çalışma sonunda öğrencilerin yaptıkları işlerin ne kadar önemli olduğuna ve

herkesin farklı sorumlulukları olduğuna dikkat çekilerek ders sonlandırılır.

Sorumluluklarım Sorumluluklarımı yerine

getirmezsem Kim nasıl etkilenir?

Odamı toplamak

Odam kirlenir Annem daha çok

yorulur.

Çöpü dökmek

Akşam bulaşığına

yardım etmek

Ödevlerimi yapmak

Derslerimi çalışmak

Doğru sözlü olmak

Kardeşimle ilgilenmek

Sofraya yardım etmek

Alış verişe yardım etmek

Bahçeyi temizlemek

Sıramı temiz tutmak

Elbiselerimi temiz

tutmak

Kavga etmemek

Harçlığımı düzgün

kullanmak

Yemeklerimi bitirmek



74 | S a y f a

DOST DOST OLDUKÇA GELİŞİYORUM

AMAÇ: Arkadaşlık ilişkilerinin nasıl değerlendirileceğini ve arkadaşlık kurabilmek için

sahip olunması gereken istendik kişilik özelliklerinin neler olduğunu kavrar.

MATERYAL: Etkinlik kâğıdı (Ek 1) , kalem

İÇERİK ÖZETİ

Arkadaşlığın önemi vurgulanır.

Canlandırmada dört arkadaş yaşanan bir sorunun ardından arkadaşlık

ilişkilerinin nasıl başladığını, nasıl geliştiğini paylaşırlar.

Arkadaşlık ilişkilerinin, başlamasında nelerin etkili olduğundan, ilişkilerin

başlatılmasında yaşanan sorunların nasıl aşılabileceğinden söz edilir.

Kimlerle arkadaşlık ilişkisi başlattığımız verilen örneklerle irdelenir.

Arkadaşlık ilişkisinin sürdürülmesi için; sahip olduğumuz özelliklerin, karşımızdaki

kişinin sahip olduğu özelliklerin ve içinde bulunulan durumun neden önemli

olduğundan ve ''benlik saygısının" arkadaşlık ilişkisinin geliştirilmesindeki

öneminden söz edilir.

Canlandırmanın ikinci bölümünde arkadaşlık ilişkisinin sürdürülebilmesi için

nelerin yapılabileceği vurgulanır.

UYGULAMA

Kaç arkadaşa sahip olduklarını düşünmelerinin isteyiniz. Akıllarına birden çok arkadaş

gelip gelmediğini sorunuz. Eğer birden çok arkadaş düşündülerse, kimi arkadaş olarak

saymakta zorluk yaşadıklarını sorunuz. Farklı yakınlıkta arkadaşlıklarımız olduğunu

söyleyiniz. Bu yakınlığın; o arkadaşla birlikte olmaktan ne kadar hoşlandıkları, hangi

sıklıkta birlikte zaman geçirdikleri ve nasıl geçindikleri ile ilgili olduğunu söyleyiniz.

Etkinlik kâğıtlarını dağıtınız. Etkinlik kâğıdındaki çizimin arkadaşlarını ve onlara olan

yakınlıklarını belirlemelerine yardımcı olacağını söyleyiniz. Gönüllü bir öğrencinin



75 | S a y f a

tahtaya çıkarak bu çizimi doldurması diğerleri için örnek olacaktır. Grup üyelerinin

bunu daha iyi anlayabilmesi için siz de birkaç örnek verebilirsiniz.

Grup üyelerine etkinlik kağıdını doldurmaları için yardımcı olunuz. Çizimdeki

bölümlerden birini doldurmak için akıllarına uygun bir arkadaş gelmiyorsa boş

bırakabileceklerini belirtiniz.

Etkinlik kağıdı doldurulduktan sonra grup üyeleri “daha çok arkadaş edinmek ve çok

daha iyi bir arkadaş olmak istiyorum” sonucuna varıyorsa, bunu başarmak için hangi

kişilik özelliklerini geliştirmeleri gerektiği konusunda tartışmalarını sağlayınız. Örneğin;

dürüst, güvenilir, nazik, anlayışlı, iyi bir dinleyici, esprili gibi.

Son olarak da bir arkadaşın onları mutlu etmek için yaptığı bir davranışı ya da

söylediği bir tümceyi anımsayarak canlandırmalarını isteyiniz.



76 | S a y f a

EK 1:

CAN ARKADAŞLAR

"Ben"in çevresindeki kalplerin içerisine sayfanın altındaki tanımlamalara uygun olarak

doldurunuz. Kalplerin içindeki semboller tanımların önündeki sembollere uygundur.

Kalpleri içini doldurduğunuzda şu andaki arkadaşlıklarınızı gözden geçirme olanağı

bulacaksınız.

** En iyi arkadaşım

--- En iyi arkadaşım değil, ama bazen okul dışında bir şeyler yapıp çok eğleniyoruz.

++ Eski bir arkadaşım; ama pek fazla birlikte olamıyoruz. Güzel anılarımız var; ama

hepsi bu. + Uzakta yaşıyor. Arada bir görüşüyoruz; ama aramız iyi. Sık sık yazışıyoruz.

## Onunla aramız pek iyi değil. Arkadaşlığımızı yitirmek istemiyorum ama eskiden

olduğu gibi yakın değiliz.

***Ona hayranlık duyuyorum ve daha iyi arkadaş olmak istiyorum.

+++Okulda onunla beraberken çok eğleniyorum. Onunla okul dışında da bir şeyler

yapmak istiyorum. Bunu daha büyük bir arkadaşlığa dönüştürmek istiyorum.



77 | S a y f a

EK-14

AKRAN ZORBALIĞI

Akran zorbalığı, okullarda öğrenciler arasında sıkça görülebilen şiddet davranışları

arasında yer alır. Akran zorbalığı ile ilgili 1970’li yıllarda Olweus’un İskandinavya

ülkelerinde yaptığı araştırmalar 1980’li yılların ortalarından itibaren pek çok ülkede

araştırma konusu olmuştur (Yurtal ve Cenkseven, 2007).

Akran zorbalığının önemli nedenleri arasında; arkadaşlarına baskı yapan öğrencilerin

bu şekilde kendilerini arkadaşları arasında üstün görmeleri, şiddetin çözüm yolu olarak

tercih edilmesi ve kurbanın maruz kaldığı baskıyı hak ettiği düşüncesi yer almaktadır

(Genç, 2007). Akran zorbalığının ne olduğu ve zorba davranış tiplerinin belirlenmesi

bu tür davranışların nedenlerinin daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır.

Akran zorbalığı ile ilgili tanımlar incelendiğinde,

Akran gruplarının birbirlerini olumsuz yönde etkileyerek, birbirlerine karşı sözel,

fiziksel veya sosyal saldırganlık içine girecek şekilde (isim takma, tehdit etme,

usandırma, vurma vb.) farklı zaman dilimleri içinde tekrarlı olarak kaba güç

kullanılması (Tani ve ark., 2003),

Bir grubun bir bireye ya da gruba sürekli olarak uyguladığı gücün sistematik

olarak kötüye kullanılmasını içeren zarar verici davranışlar (Güvenir, 2004),

Bireyin kendini savunamadığı, birden çok bireyin doğrudan veya dolaylı olarak

yaptığı saldırgan davranışlar (Schuster, 1999),

Bir birey veya grup tarafından kendini koruyamayacak durumda olan kişiye

karşı yapılan ve süreklilik gösteren bir şiddet türü (Roland, 2002),

Gücü elinde bulunduran bireylerin kendi kazanç ve çıkarları için karşı koyacak

gücü olmayanlara karşı fiziksel, psikolojik veya sözel olarak kişiyi olumsuz

etkileyen ve tekrarlanma özelliği gösteren saldırılar (Besag, 1989),

Son olarak ise gücün sistematik olarak kötüye kullanılması (Smith ve Sharp,

1994) gibi farklı tanımlar olduğu görülmektedir.

Bu tanımlar doğrultusunda zorba davranışlarda bulunan ve bu davranışlara maruz

kalanlar arasında güç dengesizliğinin olduğu, zorba davranışın bilinçli ve sürekli

yapıldığı, bu davranışların yıldırma ve zarar vermek amacını taşıması genel ölçütler

olarak kabul edilebilir.

Zorba davranışlar farklı nedenlerden kaynaklanabildiği için farklı biçimlerde

görülebilmektedir. Zorba davranışlar akranlar arasında üç farklı şekilde görülmektedir

(Griffin ve Alan, 2004):

Fiziksel zorba davranışlar; vurmak, tokat atmak, yumruklamak, tekmelemek,

tırmalamak, çelmelemek, tükürmek, itmek, saç çekmek, eşyasını zorla almak,

korkutmak yer alırken,



78 | S a y f a

Sözel zorba davranışlar; isim takmak, alay etmek, onurunu zedelemek, küçük

düşürmek, hakaret etmek, dedikodu çıkarmak, tehdit etmek ve küfür etmek,

Duygusal zorba davranışlar arasında ise; dışlamak, ağır işler vermek, faaliyetlere dahil

etmemek, konuşmamak, yardım etmemek, yalnız bırakmak yer almaktadır.

Zorba davranışların hem davranışı yapan hem de kurban üzerinde olumsuz etkileri

olmaktadır. Örneğin; zorba davranışlara maruz kalan birçok öğrenci için bu durum bir

stres nedenidir, öğrencilerin okul başarılarında sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu tür

öğrencilerin diğer öğrencilerle karşılaştırıldıklarında daha fazla rahatsızlık belirtileri

gösterdikleri, kendilerine olan güvenlerinin düşük olduğu, sosyal ilişkilerinin bozulduğu,

okul başarılarının düşük olduğu görülmektedir (Çınkır, 2006). Zorbalığın neden olduğu

olumsuzluklardan biri de okul fobisidir (Pişkin, 2002). Zorbalığa maruz kalan öğrenciler,

dikkatlerini sürekli olarak derslerinden çok, zorbaların hedefi olmaktan nasıl

kurtulacakları konusuna yönelttiklerinden okuldaki başarıları düşüş göstermektedir

(Whitted ve Dupper, 2005). Ayrıca zorbalığa maruz kalmanın etkisiyle öğrencilerin

okula devamsızlık yaptığı görülebilmektedir (Furniss, 2000). Bu tür mevcut problemler

bağlamında ülkemiz okullarında zorba davranış türlerinin tespitinin yapılması,

öğrencilerin düşük akademik başarıları ve düşük motivasyonlarına ilişkin alınabilecek

önlemler açısından önem teşkil etmektedir. Okullardaki zorba davranışlar bölgeler,

şehirler ve hatta aynı şehir içindeki yerleşim alanlarına göre farklılık gösterebildiğinden

her okul için zorba davranışların haritasının belirlenmesi zorba davranışların

azaltılabilmesi için daha gerçekçi önlemlerin alınmasını kolaylaştıracaktır.

Bu konuda şu öneriler ve çalışmalar yapılabilir:

Okul yöneticileri rehber öğretmenler işbirliği ile öğrencilerin karşılaştıkları zorba

davranışları tespit etmek amacıyla periyodik aralıklarla anketler yaparak okulun

zorba davranış haritasını belirleyebilir.

Okul yöneticileri, rehberlik araştırma merkezleri ile işbirliği ile sürekli zorba

davranışlara maruz kalan öğrencilerin bu merkezlerden destek alabilmeleri için

öğrenci aileleri ile işbirliği yapabilirler.

Okullarda sürekli zorba davranışlara maruz kalan öğrencilere (özellikle zorbalığın

daha yaygın olduğu erkek öğrencilere) rehber uzman desteğinde “atılganlık

eğitimi” verilerek bu tip öğrencilere sosyal destek verilebilir.

Sınıf öğretmenleri işbirliksel öğrenmeye önem vererek zorbalığa eğilimli öğrencileri

grup çalışmalarına ve sosyal faaliyetlere yönlendirebilirler.



79 | S a y f a

EK-15

AKRAN ARABULUCUĞU

Bu yöntem ile okullarda yaşanan anlaşmazlıkların yapıcı ve barışçı bir yolla çözülmesi

amaçlanmıştır. Akran arabuluculuğu programını uygulamaya başlamadan önce

dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır;

Okulun anlaşmazlık konusunda temel sorunları tespit edilmelidir. Çatışma çıkan

durumların en fazla hangi konular üzerinde yoğunlaştığı tespit edilmelidir.

Süreç başından sonuna kadar okul idarecileri kesinlikle sürece dahil edilmelidir.

Süreç içerisinde okulun diğer personeline bilgilendirme yapılmalı ve sürece

dahil edilmelidir.

Program uygulamaya başlanmadan önce komisyon kurulmalıdır. Komisyonda

, okul idarecilerinden 1 kişi , psikolojik danışman ve en az 3 branş öğretmeni

olması gerekmektedir.

Süreç esnasında sabırlı olunmalıdır. Bu uygulamanın okulda oturması uzun

zaman alabilir. Çok aceleci olunmamalıdır.

Eğitim öğretim başlamadan önce tüm öğretmenlere ve velilere programla ilgili

toplantılar yapılmalı , bilgilenmeleri sağlanmalıdır.

Arabulucu öğrencilerin seçiminde akran görüşleri dikkate alınmalıdır.

Her sınıftan kız erkek sayısı eşit olması dikkate alınarak 10 öğrenci seçilebilir. Bu

öğrenciler 2 şer hafta 2 şerli olarak ( 1 kız 1 erkek) arabuluculuk rozetini takarak

arabuluculuk yapmalıdırlar. O hafta arabuluculuk yapacak öğrenciler

haftanın başında 2 saat tekrar eğitimi verilmelidir.

Tüm sınıflarda arabulucu olan kişilerin isimleri ve nöbet takvimi asılmalıdır.

UYGULAMA PLANI

Öğrencilere eğitim verecek Psikolojik Danışmanlar ve Öğretmenler tespit

edilmelidir.

Arabulucu adaylarına 2 gün boyunca 24 kişilik gruplarda eğitim verilecek.

İsimler seçilirken her sınıftan akran görüşü dikkate alınmalıdır. Bu seçim

işleminde sosyometri tekniği uygulanabilir. Her sınıftan kız ve erkek öğrenci

sayılarının eşit olması dikkate alınarak 10 kişi veya sınıf sayısının 1/3 ü seçilebilir.

24 kişiden oluşan arabulucu sınıflarına toplam 30 ders saatinden oluşan

‘Anlaşmazlık Çözümü , Müzakere ve Akran Arabuluculuğu’ Eğitimi verilmelidir.

Arabulucu öğrencilere ‘ arabuluculuk öğrenci ders kitabı ‘ , öğretmenlere ‘

öğretmen uygulama kitabı’ sağlanmalıdır.

Her bir arabulucu öğrenci için ‘arabuluculuk rozeti’ hazırlanılmalıdır. Ve

öğrenciler görevli oldukları haftalarda bu rozetleri takmalıdırlar.

Okulda arabuluculuk odası hazırlanmalıdır.

Arabuluculuk anlaşma formları, arabulucu öğrenciler tarafından dosyalanır,

Psikolojik Danışma ve Rehberlik Uzmanı formların arşivlenmesini sağlar.



80 | S a y f a

En çok barış yapan, belirli sayıda arabulucuya tüm öğrencilerin katılımıyla çeşitli

ödüller verilmelidir. Böylece hem arabulucu öğrenciler akran arabuluculuk yapmaya

teşvik edilmeli, hem de arabuluculuğun bir değer olarak okulda uygulanması

sağlanmalıdır.



81 | S a y f a

EK-16

ATILGANLIK EĞİTİMİ

Atılgan olmak, saldırgan olmak değildir. Bu ikisi tümüyle birbirinden farklı şeylerdir.

'Atılganlık' sözcüğünün sizin için bir çok çağrışımı olabilir. Ancak atılganlığın bilimsel

dilde belirli bazı anlamları vardır.

*Bireylerin kendilerini oldukları gibi anlatabilme, olumlu ve olumsuz duygularını

iletebilme, kendilerine ters gelen isteklere karşı koyabilme, karşısındakinden istekte

bulunabilme gibi davranış özellikleri,

*Bir iletişim biçimi olarak kabul edilen atılganlık; “başkalarının haklarını küçük

görmeden ve zedelemeden kişinin kendi haklarını koruması, düşünce, duygu ve

inanışlarını doğrudan, dürüst ve uygun yollarla ifade etmesi” olarak tanımlanmaktadır

(Jakubowski ve Lange, 1978; Voltan, 1978b; Çulha ve Dereli, 1987). Bu ilişki biçimi

olumsuz iki uç olan “saldırganlık” ve çekingenlik”e karşılık, olumlu bir davranış tarzı

olarak kabul edilir.

*Kendini ifade edebilmek, kişisel duyguların ve hakların toplumca hoş karşılanabilir

biçimde anlatılması,

*Kişinin düşünce, inanç ve isteklerini karşısındakilerin haklarını çiğnemeden ifade

edebilmesidir. Birey duygu ve düşüncelerini karşısındakine direk ve dürüst bir şekilde

ifade eder.

Temel Atılganlık

Atılganlığın bu biçimi, inançlarınızın, duygularınızın ve düşüncelerinizin, basit ve net bir

biçimde dile getirilmesidir. Genellikle, basitçe "Ben ....... istiyorum." ya da "Ben ........

hissediyorum." şeklinde cümleler kurmaktır.

Empatik Atılganlık

(Kendini bir başkasının yerine koyabilme, dünyaya onun gözüyle bakabilme)

Atılganlığın bu biçimi, etkileşimde olduğunuz kişiye karşı duyarlı olmaktır. Genellikle iki

aşaması vardır: Birincisi, karşıdakinin içinde bulunduğu durumu ve duygularını

anlamak; ikincisi ise, kendi hakkınızı da kollayan bir biçimde, bu anlayışı dile

getirmektir. Örneğin şöyle diyebilirsiniz:

"Gerçekten çok meşgul olduğunu biliyorum. Ama ilişkimizin senin için de önemli

olduğunu hissetmek istiyorum. Bu nedenle, senden bana, yalnızca ikimizin beraber

olabileceği bir zamanı ayırmanı istiyorum."

Daha Önceki Atılgan Davranışları Basamak Olarak Kullanma

Karşınızdaki kişi sizin temel atılganlık davranışınıza tepki vermediği ve haklarınızı

çiğnemeye devam ettiği zaman uygulanır. Atılgan davranışınızın dozunu artırırsınız ve

hatta biraz resmileşirsiniz. Duygularınızı ve isteklerinizi birkaç kez, basit ve net bir

biçimde dile getirdikten sonra, son sözünüzü söyleyebilirsiniz.



82 | S a y f a

Örneğin: "Eğer arabamı yarın saat 17:00'ye kadar onarmazsanız, kendime daha iyi bir

tamirci arayacağım." gibi.

'Ben-Dili'ni Kullanarak Atılgan Davranma

Söze 'ben' diye başlayarak duygularınızın, düşüncelerinizin ve isteklerinizin size ait

olduğunu vurgularsınız. Kuracağınız cümleler genellikle dört bölümden oluşur:

1. Karşıdakinin belli bir davranışına işaret etmek.

2. O davranışın sizin üzerinizde yarattığı etkiyi, size neler hissettirdiğini belirtmek.

3. O davranışı nasıl yorumladığınızı söylemek.

4. Nasıl bir davranışı tercih edeceğinizi aktarmak.

Örneğin: "...... yaptığında ....... (hissediyorum) çünkü bu davranışını (şöyle)

yorumluyorum. Oysa (şu şekilde) davransan (şöyle) etkilenirdim" gibi.

Böylece, cümlenin gerçekten "ben hissediyorum", "ben istiyorum" kısmını vurgulamış

olursunuz. Örneğin: "Konuşurken yüzüme bakmadığın zamanlar, söyleyeceklerimi

karıştırıyorum. Kendimi çok kötü hissediyorum. Çünkü bana yeterince önem

vermiyormuşsun gibi geliyor. Oysa beni dinlerken yüzüme bakman daha hoşuma

gidecek". Bu tür bir ifade tarzıyla, hem kendi olumsuz duygularınızı içinize atmamış

olursunuz, hem de karşınızdaki insanın savunmaya geçip, size saldırmasını

engellersiniz. Ancak, örnekteki cümleleri olduğu gibi alıp söyleme hevesine

kapılmayın. Önemli olan, karşıdaki kişinin davranışlarının sizi nasıl etkilediğini, neler

hissettiğinizi ve sizi etkileyen bu davranışın ne yönde değişmesini istediğinizi, kendinize

en uygun ve karşınızdakini savunmaya itmeyecek bir tarz ile ifade edebilmektir.

Atılganlık kişiye neler kazandırır?

İletişim becerilerini geliştirir

Kendine güveni artırır

Kişisel memnuniyet kazandırır

Başkalarının size saygı duymasını sağlar

Karar verme becerinizi geliştirir

Bireylere atılganlık envanteri uygulanarak düşük puan alanlar eğitime alınır. 9 haftalık

çalışmanın sonunda tekrar atılganlık envanteri uygulaması yapılarak eğitimin etkilileri,

bireylerin ne kadar mesafe kat ettikleri tespit edilir.

Atılganlık eğitimi grup uygulama planı , davranışçı yaklaşım ilkeleri göz önüne

alınarak hazırlanmıştır. Bu ilkeler şöyle özetlenebilir.

1. Davranış öğrenilir.

2. Bu öğrenme pekiştiren, güdülendiren ya da cezalandıran kişilerle etkileşim sonucu

olur.

3. Eğer istenmeyen bir davranış öğrenilmişse pekiştireçler düzeniyle bu davranış

söndürülür ve yerine yeni davranışlar geliştirilebilir.



83 | S a y f a

ATILGANLIK EĞİTİMİ GRUP OTURUMLARI

Programın Amacı: Bu programın amacı; kendini ifade etmekten kaçınan, topluluk

önünde belirmek istemeyen, rezil olabilirim düşüncesiyle konuşmayan, çevresine göre

aşırı çekingen veya kendisini saldırgan olarak gören bireylerin “Atılganlık Eğitimi”

sayesinde hedeflenen atılganlık-girişkenlik davranışlarının kişiye kazandırılmasıdır.

Programın Çerçevesi: Atılganlık Eğitimi Rathus Atılganlık Envanteri (EK-1) uygulanan

ve düzeyi +10 ile -90 arasındaki öğrencilere yapılacaktır.

Programa Kimler Katılmalı: (Atılgan olmadığını düşünen ve atılgan olmak isteyen)

Programın Süresi: 10 Hafta (Haftada 2 şer saat)

Programın İçeriği: Program farkındalık düzeyini arttırıcı seminer çalışmaları ve

atılganlık egzersizleri ile desteklenecektir.

BİRİNCİ OTURUM:

1. Tanışma: Her üye kendini tanıtıp, beğendiği yönlerini açıklar.

2. Grup Kurallarının Açıklanması:

Konuşulanlar grupta kalmalı, özellikle gruba katılmayanlara

aktarılmamalıdır.

Grupta her üye eşit haklara sahiptir.

Herkes birbirini dinlemelidir.

Herkes birbirine yardımcı olmaya çalışmalıdır. Eğer bir üyenin

davranışı, özellikle atılgan olarak nitelendirilen bir davranış

gözlenirse, bunu kendisine açıkça iletmelidir.

Atılgan davranışlar geliştirmeniz için size ev ödevleri verilecektir.

Bu ödevleri yapmaya özellikle dikkat edilmelidir.

9 Hafta haftalık iki saatlik süre için toplanılacaktır.

3. Yeniden Anlıksal Yapılama:

Atılgan ve atılgan olmayan davranışın tanımı yapılır ve

atılganlığın çekingenlikten, saldırganlıktan farkları üzerinde

durulur. (Ek-2)

Atılgan davranmanın yararları tartışılır.

Atılgan olmayan davranış öğrenildiği gibi, atılgan davranışında,

bir model gözlenerek ve modeldeki davranışların benimsenerek

kazanılabileceği vurgulanır.

Atılgan bireyin özelliklerini belirten ses tonu, akıcı bir dil, gözle

iletişim, jest ve mimiklerin v.b. gibi noktalar üzerinde durulur. (Ek-3)



84 | S a y f a

İKİNCİ OTURUM:

1. Davranışın önceden denenmesi:

Alıştırma: Bireylerin ikişer kişilik gruplara ayrılmaları ve karşısındakiyle ikişer

dakikalık konuşma yapmaları, ses tonlarına, yüz ifadelerine ve o andaki duygularına

dikkat etmeleri istenildi ve sonra bunun üzerinde tartışılır.

2. Modelden Öğrenme: Her alıştırma sırasında grup lideri canlı model

konumunda olup, duruma alıştırma işini de yüklenmektedir.

3. Alıştırmalar:

Herkes yanındakinden bir istekte bulunur. İstekte bulunulan kişi de Hayır

tepkisi verir. Sonra hayır tepkisi veren kişi grupça alkışlanır. Bu alıştırmanın

önemi ve amacının Hayır demeyi öğrenme ve alkışa alışma olduğu

liderce gruba aktarılır.

El Aynası: İkişer kişilik gruplar halinde yapıldı, bireyler birbirleri karşısında

ellerini açıp hareket ettirerek birbirlerini izlemeye çalışmaları sağlanır.

Burada da alıştırmanın kimin liderlik özelliklerine sahip, kimin daha

çekingen, kimin zaman zaman izleyen, kimin zaman zaman izlenen

durumuna düştüğünü gözlemek ve bunun grup üyelerinde de bilinç

oluşturmak olduğu açıklanacak.

(Bu alıştırmayı grup lideri RAE, ön-test puanı düşük olan bir öğrenciye yapıyordu.

Bu üyenin devamlı grup liderinin ellerini izlediği gözlenince bu konu grup üyesine

soruldu. O da özellikle kendinden büyük, konuyu bilen bir kişi olursa hep ardından

gittiğini belirtti.)

Aşağı Bastırma: İkişer kişilik gruplara ayrılıp iki kişi de ayakta durur.

Üyelerden biri karşısındakinin omzuna kollarını uzatarak karşısındakinin

omuzlarından aşağıya iyice bastırmaya çalışır.

Burada üyelerin, alıştırmanın amacını kendileri gözleyerek çıkarabilirler veya lider

açıklama yapar. Bir kimse razı olmazsa, eğilmezse karşısındaki onu ezemez, eğemez

fikrini edinmeleri sağlanmaya çalışılır.

4. Ev Ödevleri:

İki ayrı dükkana gidip , bir şey almadan 10 YTL bozdurmaları

İki dükkana gidip, alacakmış gibi bazı giysileri giyip çıkarmaları ve

almamaları,

İki üç kişiyi durdurup yol sormaları istenildi.

ÜÇÜNCÜ OTURUM:

1) Ev ödevleri hakkında konuşulur. (Ek-4)

2) Davranışın önceden denenmesi:

Küçük kartlarda yazılı bazı durumları rol yaparak canlandırmaya çalışmaları

sağlanır. (Ek-6).

Üyeler rol yaparken biraz çekingen ve başarısız olabilirler. Bunun nedeni olarak

bizim kültürümüzde ve eğitim sistemimizde insanların temsili (simülated) durumlara

uzak ve yabancı olma olasılığı düşünülebilir.



85 | S a y f a

DÖRDÜNCÜ OTURUM:

1) Grup üyelerinin birbirleri hakkında neler düşündüklerini söylemeleri istenir.

Burada önemli olan üyelerin; olumlu veya olumsuz duygularını açıkça

iletebilme becerilerini kazanmaları ve kendilerine yönelik başkalarının

olumlu ve olumsuz duygularını hoşgörü ile karşılamayı öğrenmeleri idi.

2) Bu oturumda üyelerin birbirleri hakkında olumlu ve olumsuz duygularını dile

getirmeleri duygusal yoğunluğu arttırabilir.

Ev Ödevleri:

Olumlu duygularını büyüklerine arkadaşlarına; küçüklerine

söylemeleri

Olumsuz duygularını büyüklerine, arkadaşlarına, küçüklerine

söylemeleri

Çevrelerinde tanımadıkları ancak çoğu zaman gördükleri kişilere

günaydın , iyi günler, kolay gelsin vb. gibi demeyi denemeleri

Bir arkadaşlarından borç istemeleri

Ödünç verdikleri bir şeyi geri istemeleri, gürültü yapan arkadaşlarını

susmalarını söylemeleri istenilebilir.

BEŞİNCİ OTURUM:

1) Bir önceki oturumda verilen ev ödevleri hakkında konuşulur.

2) Yeniden anlıksal yapılama:

Ben dili ve sen dili hakkında bilgi verilir.(Ek-7)

3) Davranışın önceden denenmesi:

Kartlarda yazılı olan durumlara ben dili ve sen Dili ile tepkide bulunup

aradaki fark ve kişiler üzerindeki bıraktıkları etkiler üzerinde konuşulur.(Ek-8)

4) Ev Ödevi:

Herkesin üçer dakikalık bir konuşma hazırlaması

ALTINCI OTURUM:

1) Her üye üçer dakikalık konuşmasını sunarken dinleyiciler de konuşmacıyı izleyip

atılganlık yönünde ne denli başarılı olup olmadıklarını izlerler.

2) Bu oturumda bir üyece sözü edilen, atılganlık saldırganlık çekingenlik

konusunun ele alınmasının sağlanması diğer öğrencileri pekiştirmesi açısından

yararlı olabilir.

YEDİNCİ OTURUM:

Davranışın Önceden Denenmesi:

Üyelerin o anda yapmak istedikleri ancak cesaret edemedikleri bir şey; örneğin

okul müdürüyle konuşmak, birinden verdiği parayı geri istemek , hastanedeki doktorla

konuşmak gibi, rol oynayarak önceden denenir.

Bunu yaparken üyelerin ilk başta çok sıkıntıya düştükleri görülebilir sonradan

daha rahat oldukları söylenebilir.



86 | S a y f a

SEKİZİNCİ OTURUM:

Alıştırma: Herkes 5 dakika birbiri hakkında olumlu neler söyleyebileceklerini

düşündükten sonra, üye ortaya gelir, diğer üyeye düşüncelerini söyler. Daha sonra

arkadaşlarının tepkilerini dinler. Arkadaşlarını onun hakkındaki fikirlerini söyler.

Duygu ve sevgi alışverişinde bulunan bireylerin birbirlerine daha yakın oldukları

gözlenebilir.

DOKUZUNCU OTURUM:

Gruba iki kez RAE verilir. Birincisinde envanteri değerlendirirken geneli toplum içinde

nasıl davrandıklarını düşünerek yanıtlamaları istenilir , ikincisinde de atılganlık eğitim

grubunu yada bu grup arkadaşlarıyla beraber oldukları bir ortamı düşünerek

envanteri yanıtlamaları, ayrıca grubun değerlendirilmesinin yapılması üyelere

söylenerek, öğrencilerden verilen envanterin arkasına öneri ve eleştirilerinin yazmaları

istenilir.

Envanter sonuçları beraberce paylaşılabilir. Oturumlar boyunca akıllarında kalan

önemli anlar üzerinde konuşulabilir. Bu çalışmadan neler kazandıkları sorulabilir.

Bu paylaşımlardan sonra, sevgi bombardımanı etkinliği ile çalışma sonlandırılır.( Üyeler

sırayla ortaya gelirler ve gruba sırtını dönerler. Grup üyeleri ortaya gelen üyeye,

içlerinden geldiği gibi sadece olumlu ifadeler içeren cümleler yöneltirler. Sen

mükemmel bir insansın, yakışıklısın , samimisin vb.)

Üyelerin Gruba Devamı:

Gruplara devam her hafta yapılan yoklama tutanaklarına kaydedilmelidir.



87 | S a y f a

EK-1

RATHUS ATILGANLIK ENVANTERİ

AÇIKLAMA: Aşağıda size 30 maddelik bir envanter verilmiştir. Her maddeyi

dikkatlice okuyup, size uygunluk derecesine göre CEVAP KAĞIDINDAKİ ilgili

parantezin içini KARALAYARAK cevaplandırınız.

ÖRNEK : İnsanlarla kavga etmekten hoşlanırım.

Eğer bu madde size çok iyi uyuyor, sizi çok iyi anlatıyorsa ÇOK İYİ UYUYOR;

oldukça iyi anlatıyor, uyuyorsa OLDUKÇA UYUYOR; biraz uyuyor, size biraz

anlatıyorsa BİRAZ UYUYOR; cevabını işaretleyiniz. Eğer madde size pek uymuyor,

pek anlatamıyorsa PEK UYMUYOR; oldukça uymuyor, oldukça anlatmıyorsa FAZLA

UYMUYOR; size hiç uymuyorsa, sizi hiç anlatamıyorsa HİÇ UYMUYOR cevabını

işaretleyiniz.

1. Bence insanların çoğu benden daha atılgan ve saldırgandır.

2. Sıkılganlığım yüzünden karşıt cinse herhangi bir önerimde bulunamıyor ya da

onların önerilerini kabul edemiyorum.

3. Bir lokantada isteğime göre hazırlanmamış bir yemek gelince garsona şikayette

bulunurum.

4. Başkalarının beni kırdıklarını fark ettiğim halde onları incitmemeğe dikkat ederim.

5. İstemediğim bir malı almam için ısrar edilirse “hayır” demekte zorluk çekerim.

6. Benden bir şey yapmam istendiğinde nedenini öğrenmekte ısrar ederim.

7. İnsanı geliştirici ve sert tartışmalara katılmak istediğim zamanlar olur.

8. Senin durumundaki herkes gibi ben de yükselmek için çabalarım.

9. Doğrusunu isterseniz insanlar beni kullanır.

10. Yeni tanıştığım insanlarla ya da yabancılarla rahatlıkla konuşurum.

11. Karşıt cinsten çekici birine ne söyleyeceğimi çoğu kez bilmem.

12. Resmi telefon konuşmaları yapmaktan çekinirim.

13. Bir işe mektup yazarak başvurmayı yüz yüze görüşmeğe tercih ederim.

14. Satın aldığım şeyleri geri vermekten sıkılırım.

15. Beni rahatsız eden saygıdeğer bir yakınıma, rahatsızlığımı ifade etmek yerine

duygularımı ondan saklamayı yeğlerim.

16. Aptalca görünürüm korkusuyla soru sormaktan kaçarım.

17. Bir tartışma sırasında kızdığım, hırslandığım belli olacak diye korkarım.

18. Tanınmış ve saygı duyulan bir kimsenin yanlış bir şey söylediğini duyduğumda,

dinleyenlere kendi görüşümü de duyurmaya çalışırım.

19. Önem ve değerli bir iş yaptığımda başkalarının bunu öğrenmesinde sakınca

görmem.

20. Önem ve değerli iş yaptığımda başkalarının bunu öğrenmesinde sakınca

görmem.

21. Duygularımı ifade ederken açık ve samimiyimdir.

22. Biri benim hakkımda yanlış ve kötü şeyler söylerse, hemen o kişiyle konuşurum.

23. Çoğunlukla hayır demekte güçlük çekerim.



88 | S a y f a

24. Duygularımı anında açığa çıkarmaktansa biriktirmeyi yeğlerim.

25. Kötü bir hizmetten şikayetçi olurum.

26. Övüldüğümde bazen ne diyeceğimi bilemem.

27. Tiyatro, konferans gibi topluluklarda iki kişi yüksek sesle konuşursa, onlara

susmalarını ya da konuşmalarına başka yerde devam etmelerini söylerim.

28. Kuyrukta öne geçen birine yaptığının yanlış olduğunu söylerim.

29. Fikrimi ifade etmekte zorluk çekerim.

30. Hiçbir şey söyleyemediğimiz zamanlar olur.



89 | S a y f a

RATHUS ATILGANLIK ENVANTERİNİN CEVAP KAĞIDI

1. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

2. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

3. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

4. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

5. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

6. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

7. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

8. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

9. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

10. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

11. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

12. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

13. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

14. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

15. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

16. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

17. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

18. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

19. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

20. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

21. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

22. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

23. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

24. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

25. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

26. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

27. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

28. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

29. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

30. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

Ço

k iy

i Uy

uyo

r

Old

uk

ça U

yu

yor

Bir

az U

yu

yor

Pek

Uy

mu

yor

Faz

la U

ym

uyo

r

Hiç

Uy

mu

yor



90 | S a y f a

RATHUS ATILGANLIK ENVANTERİNİN DEĞERLENDİRMESİ

Atılganlık: Kişiler arası ilişkilerde atılganlığın ölçülmesi amacıyla Rathus

Assertiveness Schedüle (Rathus, 1973) kullanılmıştır. Bu envanter farklı kültürlere

uygulanması, kısa oluşu, değerlendirmesinin kolay oluşu gibi avantajlar taşımaktadır.

Voltan (1980) tarafından Türkçe’ye uyarlandı.

R. A. E. 30 maddeden oluşmaktadır. Olumlu ve olumsuz ifadeler bulunmaktadır.

Bunların puanlanması da farklıdır. Olumlu ifadelerin toplamı ile olumsuz ifadelerin

toplamlarını, toplayacağız. Çekingenliğe doğru uzanan uç 30 puan, atılganlığa

uzanan uç puan ise 180 dir.

Güvenirliği: Test tekrar yöntemi ile 78, testin iki yarıya bölünmesi yöntemi ile de 77,

bulunmuştur. Voltan ise Türkçe’ye çevirisinde ise test tekrarı yöntemi ile 92, testin

yarıya bölünmesi yöntemi ile de 63 ve 77 güvenirliğini bulmuştur.

Olumlu ifadeler: 3, 6, 7, 8, 10, 18, 20, 21, 22, 25, 27, 28, 29 (13 madde)

bulunmaktadır. Bu sorularda verilecek puanlarda şöyledir.

Çok iyi uyuyor : 6 puan Pek uymuyor : 3 Puan

Oldukça uyuyor : 5 puan Fazla uymuyor : 2 Puan

Biraz uyuyor : 4 Puan Hiç uymuyor : 1 Puan

Olumsuz ifadeler: 1, 2, 4, 5, 9, 11, 12, 13, 14,15, 16, 17, 19, 23, 24, 26, 30 (17 madde)

bulunmaktadır. Bu sorulara verilecek puanlar şöyledir.

Çok iyi uyuyor : 1 puan Pek uymuyor : 4 Puan

Oldukça uyuyor : 2 puan Fazla uymuyor : 5 Puan

Biraz uyuyor : 3 Puan Hiç uymuyor : 6 Puan verilecek.

Düşük yani çekingenlik Ortalama Atılganlık yüksek

30....................................105.....................................180

30......80 Çekingenlik

80.....130 Orta

130...180 Atılganlık



91 | S a y f a

EK-2

Atılgan, Atılgan Olmayan ve Saldırgan davranışın karşılaştırması:

Atılgan Olmayan Atılgan Saldırgan

Kendini inkar eder Duygularını Tanır Başkalarını kırarak hiçe

sayarak kendini geliştirmeye

çalışır

Duygularına karşı dürüst

değildir

Dürüsttür, expresiftir Duygularını tanımaz

İstediği amaçlara ulaşamaz İstediği amaca ulaşır İstediği amaçlara başkalarını

kırarak ulaşır

Başkalarının kendisi adına

seçim yapmasına izin verir

Kendi adına seçim yapar Başaları adına seçim yapar

Öfke duyar kaygılıdır. Kendine güvenir Kendini haklı ve üstün görür



92 | S a y f a

EK -3

Atılgan Bireyin Özellikleri:

1) Konuşurken karşısındakiyle göz göze gelmekten kaçınmaz.

2) Kendinden emin ve dik durur.

3) Konuştuğu kişiden fazla uzakta durmaz.

4) Yüz ifadesine dikkat eder.

5) Ses tonuna dikkat eder ne çok kısık ne çok bağırarak konuşur.

6) Konuşması akıcıdır.



93 | S a y f a

OTURUMLAR ARASI UYGULAMA RAPORU

Adı Soyadı : Tarih:

Sınıf/Şube :

Atılgan olduğunuz durumları yazınız.

Ne yaptığınızı yada ne hissettiğinizi yazın.

Karşınızdaki kişi atılgan davranışınıza nasıl tepkide bulunur anlatınız.

Etkileşim sırasında neler hissettiniz yazınız.



94 | S a y f a

EK-4

YAŞANMIŞ ÖRNEK OLAYLAR

Örnek Olay 1:

Hiç yapmadığım bir şey , sınıfta hoca hata yapınca bunu ona söyledim.

“Hocam , tahtaya yazdığınız o kelimenin sonunda e harfi var galiba dedim”

“Aaa iyi ki söyledin” dedi hoca

Bana kızar diye korkuyordum. Beni kabul etmesi bana cesaret verdi.

Örnek Olay 2:

Yengem hafta sonunda çocuğunu getirip bakmamı istedi.

Yengemi severim, çocuğa bakmayı da isterim,” Bir hafta önce arkadaşlarımla

sinemaya gitmek için sözleşmiştik dedim

Yengem bunu benden bunu beklemiyordu, bozuldu, çünkü , o ana dek hiç

böyle bir şey yapmamıştım.

Çok heyecanlandım bir an sinemaya gitmesem diye düşündüm ama sonra

yengemin bana daha önceden haber vermemekle haksızlık yaptığını düşündüm.

Örnek Olay 3:

Bir arkadaşım benden borç almıştı, ödemi yordu grupta yaptığımız

denemelerden sonra paramı istemeyi karar verdim.

“Ayşe sana iki ay önce 10 TL vermiştim, şimdi ihtiyacım var verirsen sevinirim

dedim.”

“İyi ki söyledin unutmuştum hafta başında ödeyebilirim dedi” İstersem

arkadaşlarımla aram açılır diye düşünüyordum ama öyle olmadı.



95 | S a y f a

Örnek Olay 4:

Dükkana gittim, eteklere bakacağım dedim birkaç tane denedim almadan

dükkandan çıktım.

Denediklerim bana uymadı almıyorum dedim.

Satıcı ters ters baktı söylenmeye başladı.

Ben de çok bozuldum, ağlamaklı oldum, ama sonradan öğrendiklerim aklıma

gelince boş verdim, beğenmediğim bir şeyi almak bana huzursuzluk verecekti.

Örnek Olay 5:

Babam her zamanki gibi bağırıyordu.”Sen sus konuşma diye”

“Babacığım sinirleniyorsun böyle bağırma dedim.

Kızdı bağırmaya devam etti, ama sus sen demedi.

Babamdan korkarım ama cesaretlenip düşüncelerimi söyleyebilmeme çok

sevindim.

Örnek Olay 6:

Sinemaya gittiğimde önde iki kişi konuşuyordu, onlardan susmalarını rica ettim.

Eğilerek susar mısınız filmi duyamıyorum dedim.

Benden beklemiyorlardı herhalde. İrkildiler sonra da yavaş konuştular, sonra da

konuşmalar kesildi.

Başta söylemeyecektim, ama buradakiler aklıma gelince uyarmaya karar

verdim.

(Siz de kendiniz örnek olaylar yazabilirsiniz.)

EK-6



96 | S a y f a

Grupta rol oynamak için grup üyelerine verilen olaylar. ( Her olay ayrı kartlara

yazılmış ve üyelerce bu kartlar çekilir. Bu roller etki tepki şeklinde olmuştur).

1. Bir erkek arkadaşınızdan sizi konsere götürmesini istiyorsunuz. Atılgan, saldırgan

ve çekingen olarak nasıl tepkide bulunursunuz?

Oyuncular

Siz

Erkek arkadaşınız

2. Arkadaşınız, sınav öncesi sizden defterinizi almış istiyorsanız. Atılgan, saldırgan ve

çekingen olarak nasıl tepkide bulunursunuz?

Oyuncular

Siz

Arkadaşınız

3. Para ödemek için sıraya girdiniz sizden sonra gelen sıranızı aldı. Atılgan saldırgan

ve çekingen olarak nasıl tepkide bulunursunuz?

Oyuncular

Siz

Sıraya girmek istemeyen kişi

4. Berber saçınızı istediğiniz şekilde yapmadı. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak

nasıl tepkide bulunursunuz?

Oyuncular

Siz

Berber

5.Hastanede beraber çalıştığınız kişilerin size saygılı davranmasını istiyorsunuz. Atılgan

saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır?

Oyuncular

Siz



97 | S a y f a

Hemşire hasta bakıcı vb.

6. Arkadaşınız siz ders çalışırken sizi konuşmaya tutuyor. Atılgan saldırgan ve çekingen

olarak tepkileriniz nasıldır?

Oyuncular

Siz

Arkadaşınız

7. Bir toplantıda tanımadığınız biriyle nasıl konuşursunuz. Atılgan saldırgan ve

çekingen tepkileriniz nasıldır?

Oyuncular

Siz

Bir yabancı

8. Satın aldığınız bir şeyi geri götürdünüz. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak

tepkileriniz nasıldır?

Oyuncular

Siz

Satıcı

9. Otobüse bindiniz uzun yolculuk yapacaksınız kibrite gereksiniminiz var

yanınızdakinden nasıl istersiniz?

Oyuncular

Siz

Yanınızda oturan kişi

10. Hastanede sizin sorumluluğunuz olmayan bir şeyi size yüklemek istediler. Atılgan

saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır?

Oyuncular

Siz



98 | S a y f a

Doktor, hemşire vb.

11. Sinemaya gittiniz yanınızdaki konuşup sizi rahatsız ediyor. Atılgan saldırgan ve

çekingen olarak tepkileriniz nasıldır?

Oyuncular

Siz

Yanınızdaki kişi

12. Fazla zaman ayırmak istemediğiniz bir akrabanız telefon ederek üç haftalığına

misafir geleceğini söylüyor. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır?

Oyuncular

Siz

Akrabanız

13. Lokantadasınız yemeğiniz bitmediği halde garson tabağınızı önünüzden alıyor.

Atılgan saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır?

Oyuncular

Siz

Garson

14. Para bozdurduğunuzda eksik verdiğini gördünüz. Atılgan saldırgan ve çekingen

olarak tepkileriniz nasıldır?

Oyuncular

Siz

Parayı bozan kişi

15. Öğretmeniniz yanlış bir şey söyledi bunu ifade etmek istiyorsunuz. Atılgan saldırgan

ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır?

Oyuncular



99 | S a y f a

Siz

Öğretmen



100 | S a y f a

EK-7

Grupta Ben Dili ve Sen Dili Hakkında Verilen Bilgiler:

Sen Dili:

Kızgınlık içinde hareket eden insanlar genellikle ne hissettiğini söylemeden

hemen karşısındakini suçlamaya yönelirler karşıdaki suçlandığını hissedince bir

savunma mekanizması geliştirecek ve sizi dinlemeyecek, aklı sizi nasıl kırabileceği ile

meşgul olacaktır. Sen dili “Sen ne kadar kabasın aptalsın sen de hiç terbiye yok mu”

gibi ifadelerle karşımızdakini hemen suçlamaya değerlendirmeye yönelik bir dildir.

Ben Dili:

Karşımızdakinde suçlandığı izlenimi yaratmamak için ifademizi ben dili içinde

oluşturmalıyız. Ben dili kişinin kendini rahatsız eden davranışın kendisinde nasıl bir

duygu uyandırdığını ifade eden söyleyiş biçimine verilen addır.

Ben Dili ile Sen Dili arasında önemli fark şudur:

Ben dili konuşan kişi kendi iç dünyasındaki duyguları ifade eder ve duyguların

ötesinde herhangi bir suçlama ve yargılamaya gitmez ben dili atılganca bir tepkidir.

Sen dilinde suçlama yargılama ağır basar saldırganca bir tutumdur.



101 | S a y f a

EK-8

Uygulamada sen dili ve sen dili ile ilgili olarak ve deneklerin uygulaması için

verilen kartlar:

1. Sen Dili- Çok kötüsün annenle konuşurken araya giriyorsun.

(Durakla)

Ben Dili- Ben annenle konuşurken kendini yalnız hissediyorsun ve bizim konuşmalarımızı

kesiyorsun.

2- Sen Dili – Sakar her şeyi kırıyorsun

(Durakla)

Ben Dili – Aynamı kırdığın için çok üzüldüm

3- Sen Dili- Geri zekalı aptal şey hep matematikten zayıf alıyorsun

(Durakla)

Ben Dili- Matematikten Kırık alman beni üzüyor.

4- Sen Dili Pasaklı saçlarını hiç toplamazmısın

(Durakla)

Ben Dili- Saçların açık dolaşman beni rahatsız ediyor.

5- Ben Dili- Hayatımda senin kadar şimarık birini görmedim

(Durakla)

Ben Dili – Her gördüğünü istemen beni rahatsız ediyor

6- Sen Dili- Ne kadar tembelsin her şeyi benden bekliyorsun

(Durakla)

Ben Dili – Çok öfkelendim bu sabah sana düşen işleri yapmadın bana kaldı.

7-Sen Dili_- Tembel hep benden yararlanıyorsun.

(Durakla)

Ben Dili- Benim ödevlerimi alıp kullanmana bozuluyorum

8- Sen Dili- Saygısız hocayla bçyle konuşulmaz.



102 | S a y f a

(Durakla)

Ben Dili- Konuşma biçimin beni üzdü hatta öfkelendirdi.

9- Sen Dili – Pis pasaklı

(Durakla)

Ben Dili – Çoraplarını yatağımın üstüne koymana sinirleniyorum.

10- Sen Dili- Şimarık Sen herkesi sözünü keser misin

(Durakla)

Ben Dili- Sözümü Kesmen beni kızdırıyor.



103 | S a y f a

EK-17

MESLEK SEÇİMİNDE UZUN VE KISA SÜRELİ AMAÇLAR

Ergenlik dönemde birey artık kendisi ve meslekler hakkında oluşturduğu

algılara dayanarak, bilgileri değerlendirerek eşleştirmeye, birbirine uydurmaya ve

geleceğine ilişkin idealler oluşturmaya başlar. Bu ideal ve düşünceler başlangıçta

geçici olabilir ancak giderek daha açık ve temel bir plan yapmaya başlar ve genç

mesleki kararını oluşturur.

İşe Yerleşme: Bireyin iş dünyasında yerini alarak çalışmaya başladığı dönemdir.

Bu dönemde birey kazandığı bilgi ve becerileri uygulama alanına koyar. Mesleği icra

ederken bir yandan da mesleki gelişimi sürdürür.

Bireyin gelecekteki yaşam tarzını belirlemesinde dönüm noktası olan mesleki

tercihini yaparken doğru ve isabetli karar verebilmesi için izleyeceği basamaklar

şöyle sıralanabilir:

1) Bireyin Yeteneklerinin Belirlenmesi: Yetenek, belli bir eğitimden yararlanma

gücüdür. Bireyin hangi eğitim programında başarılı olabileceğini gösterir. Yetenek

meslekteki başarıyı etkileyen faktörlerden biridir ve temel gerekliliktir. Seçtiği mesleğin

gerektirdiği azami yetenek düzeyine sahip olmayan bireyin o meslekte başarılı olması

olası değildir. Bunun yanında sahip olduğu yeteneklerinin kapasitesinin altında bir

yetenek düzeyi gerektiren mesleğe yönelen bireyin de meslekte doyum sağlaması

mümkün olmayacaktır.

2) İlgi Alanlarının Belirlenmesi: Yetenekler bireyin hangi eğitim programında

daha başarılı olabileceğini gösterirken; ilgiler, bireyin hangi alanlarda hangi

faaliyetlerle uğraşmaktan zevk duyacağını belirler. İlgiler, yetenekle ilişkilidir. İlgi

duyduğumuz alanlar, çoğunlukla yetenekli olduğumuz alanlardır.

Seçilecek olan mesleğin, insanlarla diyalogu, onları yönetmeyi, yönlendirmeyi,

onlara hitap etmeyi, yardım etmeyi mi yoksa insanlarla değil de objelerle uğraşmayı

gerektiren faaliyetleri mi gerektiriyor sorularına yanıt aranması ve edebiyata, müziğe,

güzel sanatlara karşı olan ilgilerin de belirlenmesi gerekir.

Birey ilgi duyduğu, hoşlandığı şeyleri severek yapar. Bireyin ilgi duymadığı bir

faaliyete yönelmesi hem mesleki doyumunu, hem de başarısını olumsuz olarak

etkileyecektir.



104 | S a y f a

3) İş Değerlerinin Belirlenmesi: Yetenek ve ilgilerin belirlenmesinin ardından

bireyin meslekteki beklentilerini tanımlaması gerekir. İş değerleri, bireyin meslekte

nelere önem verdiğini, meslekteki faaliyetin sonunda elde etmek istediği olanakları

gösterir. Kazanç, yaratıcılığı kullanma, liderlik, yeteneğini kullanma, işbirliği, ün sahibi

olma, sosyal statü, düzenli yaşam, değişikli gibi iş değerleri vardır. Birey bu

değerlerden kendisi için önemli olanları belirlemelidir. Kendisine belirlediği bu

değerleri sağlayacak mesleğe yönelmelidir. Ancak ilgi ve yeteneklerinin de göz ardı

edilmemesi gerekir.

4) Kişilik Özelliklerinin Belirlenmesi: Bireyin meslek seçiminde isabetli olabilmesi,

kişilik özelliklerini çok iyi tanıyıp bu özellikleri gerektiren mesleklere yönelmesine

bağlıdır.

Bireylerin çok farklı kişilik özellikleri vardır: Atak, girişken, çekingen, uysal, hırslı,

idealist, hayal gücü zengin, realist, mantıklı, sinirli, kendi başına buyruk, alçak gönüllü,

düzenli, kurallara bağlı… vb. Bireyin sayılan bu özelliklerden hangisine sahip olduğunu

belirlemesi, seçimini bu doğrultuda yapması gerekir.

5) İlgi Duyulan Mesleklerin İncelenmesi: Bireyin kendini tanımasının ardından

ilgi duyduğu meslekleri de tanıması gerekir. Bilgi toplamak için, meslekleri tanıtan

yayınlardan, rehber kitapçıklardan, mesleki tanıtım seminerlerinden, Rehberlik ve

Araştırma Merkezleri’ nden, okullardaki – dershanelerdeki rehberlik servislerinden, o

mesleğin mensuplarından yararlanılabilir.

6) Meslek Seçimi Nasıl Yapılmalı: Meslek seçimi isteklerle olanakları uzlaştırma

işidir. Bu işlemi iyi bir biçimde yapabilmenin ön koşulu kişinin beklentilerini ve

yeteneklerini önem sırasına koyabilmektir. Bu da kişinin kendini gerçekçi bir tutumla

değerlendirmesi ile gerçekleşir. Kişinin kendini sağlıklı bir biçimde değerlendirebilmesi

için etrafa olduğundan farklı görünme kaygısından uzak, yakınlarının isteklerini

karşılama zorunluluğunu duymadan, kendini dinlemesi gerekir. Böylece gerçekte kim

ve ne olduğunun; yaşamını nasıl geçirmesinin onun için iyi olacağının farkına varabilir.

Günümüzde gerçekleşen teknolojik gelişmeler mesleklerin niteliklerinde hızlı

değişmelere yol açmaktadır. Mesleklerin en çabuk değişen yönleri; iş bulma

olanakları, kazanç ve buna bağlı olan toplumsal saygınlıktır. Ancak işsizliğin en yaygın

ve dolayısıyla kazancın düşük olduğu bir meslekte bile, mesleğinde başarılı olanlar iyi

ücretle sürekli bir iş bulabilmektedirler. Meslekte başarılı olmak ise, mesleğin

gerektirdiği niteliklere sahip olmakla ve mesleği sevmekle mümkün olabilir.



105 | S a y f a

Meslek tercihi yapacak olan genç, kendini ve seçenekleri tarafsız bir tutumla

etraflıca inceleyip değerlendirdikten sonra kararını kesinleştirmelidir.

Meslek seçimi ve gelecek planlaması demek, sizin şimdiki durumunuzda ve

sahip olduğunuzu yetkinlikleriniz ile ulaşmak istediğiniz hedefe, yani geleceğe nasıl

gideceğimizin planlanması demektir. Kariyer planlamanın şimdiki zaman boyutu sizin

sahip olduğunuz avantajlarınız ve dezavantajların, yetkinliklerinizin ortaya çıkarıldığı

boyuttur. Unutulmaması gerekir ki; yapılacak meslek tercihi sizin güçlü ya da zayıf

yönlerinizden birisi olacak. Gelecek zaman boyutu ise, sizin bireysel olarak gelecekte

nerede olmak istediğiniz sorusuna cevap verdiğiniz boyuttur. Strateji oluşturmak ise,

sizin şu anki durum ile geleceğe nasıl gideceğiniz sorusunun cevabını arama

gayretidir.

Bu süreçte aşağıdaki sorulara mutlaka cevap bulunması gerekmektedir.

• Sahip olduğunuz yetkinliklere ve kişilik özelliklerinize dayanarak

- 1 yıl sonra nerede olmak istersiniz.

- 5 yıl sonra nerede olmak istersiniz.

• Hedefe ulaşmak için ne gibi eksikliklerim var?

- 1 yıl sonra hedefime ulaşmak için şimdi ne yapmalıyım?

- 5 yıl sonraki hedeflerime ulaşmak için şimdiden ne yapmalıyım?

• Kişisel olarak belirlediğim misyonum ve vizyonum nedir?

Bu soruların cevapları doğrultusunda birey geleceği hakkında planlama

yaparsa daha öznel sonuçlar elde edebilir.



106 | S a y f a

EK-18

MESLEKİ OLGUNLUK ÖLÇEĞİ

Prof. Dr. Yıldız KUZGUN

Dr. Feride BACANLI

AÇIKLAMA:

Ölçekte meslek seçimiyle ilgili tulum ve davranışları ölçen bazı ifadeler

verilmiştir.

1. Sizdeki istenen, ifadeleri dikkatle okuyup bu ifadelerin size ne kadar uygun

olduğunu, sizin durumunuzu ne ölçüde yansıttığını belirtmenizdir.

2. Cevap kağıdında: A "Bana Hiç Uygun Değil", B "Bana Pek Uygun Değil" C

"Bana Biraz Uygun", D "Bana Uygun'', E "Bana Çok Uygun" karşılığındadır.

3. Şimdi bir örnekle cevaplamanın nasıl yapılacağını görelim:

Örnek :

- Çok erken yaşlardan beri, bir meslek seçmem gerektiğini düşünüyorum.

Eğer sizin yukarıdaki ifadeye uygunluk dereceniz "Bani Biraz Uygun" ise

aşağıda gösterildiği gibi cevap kağıdında "C" seçeneğinin altındaki aralığı

işaretlemeniz gerekecektir.

Bana Hiç Uygun Değil Bana Pek Uygun Değil Bana Biraz Uygun Bana Uygun Bana Çok Uygun ;

A B C D E

4. Cevap kağıdında her ifadeye ilişkin beş seçenekten yalnız birini

işaretleyeceğinizi ve cevapsız ifade bırakmamanız gerektiğini lütfen unutmayınız.

5. Ölçekte bulunan 40 ifadeyi 30 dakika içinde cevaplamaya çalışınız.

Başarılar diler, katkılarınız için teşekkür ederiz.

1. Hangi mesleğin bana uygun olduğunu büyüklerimin daha iyi bilecekleri

düşüncesindeyim.

2. İnsan mesleğini tesadüfen seçer.

3. İstediğim mesleği seçemeyeceksem "bu konuyu düşünmenin ne gereği var"

diyorum.

4. İnsan hangi mesleği seçmesi gerektiği konusunda ailesinin tavsiyelerini dikkate

alırsa hata yapmaz.

5. Meslekleri daha iyi tanımak için, bu konuda yazılmış kaynak kitaplar olup

olmadığını araştırırım.



107 | S a y f a

6. Girmek istediğim meslekler hakkında bilinmesi gereken her şeyi biliyorum.

7. Öğretmenlerime, öğrettikleri konu alanlarıyla ilgili üniversite programlarının

neler olduğu hakkında sorular sorar, onlardan bu | konularda beni

aydınlatmalarını rica ederim.

8. Gelecekteki mesleğimi ben belirleyeceğime göre, bu konuda gerekli bilgiyi

edinmek için benim harekete geçmem gerektiği düşüncesindeyim.

9. Hangi mesleğe gireceğime ailemin karar vermesi iyi olacak. Böylece sonuçta

bir hata olursa ben sorumlu olmam.

10. Öğrencilik hayatımda daima hangi derslerin ya da ders dışı faaliyetlerin bana ne

yönden yararlı olabileceğini, hangi hedefe erişmek için katkısı olabileceğini

düşünürüm.

11. Üniversitede program tercihimi belirlemeden önce, hangi alanlarda ne derece

güçlü, hangi alanlarda ne derece zayıf olduğumu değerlendireceğim.

12. Meslek tercihlerimde sık sık değişiklik yapıyorum.

13. Bir meslek seçiminde dikkate alınacak o kadar çok faktör var ki, en iyisi işi

olunma bırakmak diye düşünüyorum.

14. Şimdiden meslek tercihleri üzerinde düşünmeyi gereksiz buluyorum.

15. Ailemin seçtiği mesleğe girersem onların daha çok yardım ve desteğini

sağlayabilirim diye düşünüyorum.

16. İstediğim bir mesleğe giremeyeceksem meslek seçimi üzerinde düşünmenin ne

yararı var diye düşünüyorum.

17. Ne zaman meslek seçme konusu açılsa içimi bir sıkıntı kaplar.

18. Hiç kimsenin beni benden iyi tanıyamayacağını ve mesleğimi seçme

sorumluluğunun bana ait olduğunu düşünürüm.

19. Bana uygun hiçbir meslek bulamıyorum.

20. Kendimi bildim bileli hangi mesleğe girmek istediğimi düşünürüm.

21. Bazı insanların hangi mesleği seçmek istedikleri konusunda nasıl da emin ve kararlı

olabildiklerine şaşıyorum.

22. Ne olmak, hangi mesleği seçmek istediğim konusunda zaman zaman hayallere

dalarım, ama aslında henüz tercihlerimi belirlemiş değilim.

23. Çok erken yaşlardan beri meslek yaşamımdan neler beklediğimi, ne gibi

yeteneklere ve kişilik özelliklerine sahip olduğumu düşünürüm.

24. Üniversite sınavında hangi alanla ilgili test alacağımı belirledim, ama o alanda

hangi programlara girmek istediğime karar veremedim.

25. Benim için önemli olan sınava hazırlanmaktır. Meslek tercihimi zamanı gelince

belirlerim.



108 | S a y f a

26. Şu ana kadar hangi programlan tercih edeceğimi belirleyemedim. çünkü her gün

başka bir seçenek bana çekici geliyor.

27. Şu anda belli bir meslek alam belirledim, ama kararımdan memnun değilim.

28. Televizyonda bir mesleğin özelliklerini ve ülke ekonomisindeki yerini tanıtan

programlan ilgi ile izlerim.

29. Yeteneğime uygun olduğunu düşündüğüm meslekleri inceliyorum.

30. Meslekleri tanıtan kaynak kitapları okurum.

31. İlgilendiğim bir meslekteki insanların neleri yaptıklarını, hangi koşullarda

çalıştıklarım öğrenmek için işyerlerine giderim.

32. Meslek tercihlerimi belirlemeden önce, sadece ilgi duyduğum meslekleri değil,

mümkün olduğu kadar başka birçok mesleği de incelemeye çalışıyorum.

33. Meslek seçerken pek çok kişiden bilgi ve görüş almaya niyetlendim, ama sonuçta

kargaşaya ve kararsızlığa düşünce bu işi oluruna bıraktım.

34. Yeni bir meslek adı duyduğumda hemen o mesleği incelemek için harekete

geçerim.

35. Benden önce liseyi bitirip yüksek öğretime devam eden arkadaşlarıma, bölümleri

hakkında sorular sorarım.

36. Birçok mesleğe heves ediyorum ve ilgi duyuyorum, ama hepsinin bir kusuru var. Bir

türlü birine karar veremiyorum.

37. Herhangi bir işim için bir iş yerine örneğin; banka, hastane, fabrika ve benzeri

yerlere gitsem orada çalışanların yaptıklarını gözler, "Ben bu işleri yapabilir miyim,

bunları yapmaktan zevk alır mıyım?" diye düşünürüm.

38. Yeteneklerimi tanımam gerekiyor, ama bunu nasıl yapacağımı bilmiyorum.

39. Tercih ettiğim meslekleri tanıtıcı toplantılara katılırım.

40. Benimle ilgili yönergeleri, açıklamaları dikkatle okurum (Seçmeli dersler listesi. ÖSS

ve ÖYS Kılavuzu gibi).



109 | S a y f a

MESLEKÎ OLGUNLUK ÖLÇEĞİ CEVAP KAĞIDI

Adı Soyadı : ............................................................. Cinsiyeti : K ( ) E ( )

Doğum Tarihi : .. / .. / 19... Sınıfı : ..................

Ham Puan ( T ) = .................... Yüzdelik Puanı = .....................

A : Bana hiç uygun değil C : Bana biraz uygun E : Bana çok uygun

B : Bana pek uygun değil D : Bana uygun

A B C D E A B C D E

1. 21.

2. 22.

3. 23.

4. 24.

5. 25.

6. 26.

7. 27.

8. 28.

9. 29.

10. 30.

11. 31.

12. 32.

13. 33.

14. 34.

15. 35.

16. 36.

17. 37.

18. 38.

19. 39.

20. 40.

1. ► = X =

2. ► = X =

Z = 126 – Y

T = Z + X



110 | S a y f a

EK-19

KENDİNİ DEĞERLENDİRME ENVANTERİ

Yıldız

Kuzgun

Açıklama

Yetenek, ilgi ve değerlerinizi tanımanız için hazırlanmış bulunan bu envanter,

yetenek, ilgi ve değerlerle ilgili durumları yansıtan sorulardan oluşmuştur. Her soruda

sizin bir faaliyeti ne kadar sıklıkla yaptığınız veya bir şeye ne kadar önem verdiğiniz

sorulmaktadır. Sizden istenen, soruları dikkatle okuyup cevabınızı, cevap kâğıdına

işaretlemenizdir.

Cevap kâğıdında A "Hiçbir zaman", B "Arasıra", C "Sık sık" ve D "Her zaman"

anlamına gelmektedir. Bazen de A "Hiç önemli değil", B "Pek önemli değil", C "Önemli"

D ise "Çok önemli" karşılığındadır. Kısaca, A bir tutumun, bir ilginin hiç olmadığına ya

da en az düzeyde olduğuna, D ise en yoğun olduğuna işaret etmektedir. O halde siz

bir faaliyeti hiç yapmıyor ya da ona hiç ilgi duymuyorsanız A harfinin, her zaman

yapıyor ya da çok ilgi duyuyorsanız D harfinin, biraz ilgi duyuyorsanız B, oldukça ilgi

duyuyorsanız C harfinin altındaki aralığı karalayacaksınız.

1. Bir açının kaç derece olduğunu doğru bir biçimde tahmin edebiliyor musunuz?

2. Bir yazıyı hızlı ve doğru okuyabiliyor musunuz?

3. Kelimeleri düzgün bir biçimde söyleyebiliyor musunuz?

4. Sıfır, eşitlik, sonsuz gibi matematik kavramları kolaylıkla öğrenebildiniz mi?

5. Birbirine çok benzeyen karmaşık iki şekil arasındaki küçük farkı görebiliyor

musunuz?

6. Bir problemin çözüm yolunu öğrendikten sonra benzer problemleri çözebiliyor

musunuz?

7. Bir parçayı bir kere okuduktan sonra hemen özetleyebiliyor musunuz?

8. Sizin düzeyinizde bir matematik kitabından bir problemin çözüm yolunu kolaylıkla

bulabiliyor musunuz?

9. Karmaşık bir geometrik şeklin sağa, sola, yukarıya ve aşağıya kaydırılması ile

alacağı durumu göz önünde canlandırabilir misiniz?

10. Açınımı verilmiş bir geometrik cismin kapalı halini göz önünde canlandırabilir

misiniz?



111 | S a y f a

11. Kelime bilginiz, sözcük dağarcığınız zengin midir?

12. Bir problemin çözümünü veren denklemi hemen kurabilir misiniz?

13. Öğrendiğiniz matematik kural ve ilkeleri fizik ve kimya dersinde karşılaştığınız

problemlere uygulayabiliyor musunuz?

14. Matematik dersinde öğrendiğiniz ilkeleri ilk karşılaştığınız bir probleme uygulayıp

çözümünü bulabiliyor musunuz?

15. Sık rastlanmayan türden bir geometrik cismin açınımını çizebilir misiniz?

16. Logaritma, sinüs gibi sembollerle yazılmış yazıları kolaylıkla okuyabiliyor musunuz?

17. Okuduğunuz bir parçada belirtilen fikirler arasında ilişki kurabiliyor musunuz?

18. Matematik bulmacaları çözer misiniz?

19. Karmaşık bir geometrik şeklin küçük bir parçasını bütünden soyutlayarak

algılayabiliyor musunuz?

20. Bir problemin, size öğretilen çözüm yolundan farklı çözüm yollarını bulabiliyor

musunuz?

21. Bir konuda edindiğiniz bilgileri, kendi sözcüklerinizle başkalarına aktarabiliyor

musunuz?

22. Bir evin planına baktığınızda, evin yapılmış halini göz önünde canlandırabiliyor

musunuz?

23. Bildiğiniz sembollerle yazılmış, ama daha önce hiç görmediğiniz bir matematik

kitabını rahatlıkla okuyabiliyor musunuz?

24. Bir konuyu söz ve yazı ile anlatırken fikirleri doğru bir sıra ile verebiliyor musunuz?

25. Yabancısı olduğunuz kapalı bir mekanda yönünüzü kolaylıkla bulabilir misiniz?

26. Bir yazıdaki fikir ve ifade hatalarını kolaylıkla görebiliyor musunuz?

27. Gelişigüzel parçalara ayrılmış bir sekli yeniden ve çabucak oluşturabiliyor

musunuz?

28. Akıcı bir üslupla güzel yazı yazabiliyor musunuz?

29. Bir makinenin şemasına bakarak makineyi kurabilir misiniz?

30. Bir yazının ana ve yardımcı fikirlerini kolaylıkla bulabiliyor musunuz?

31. Başkalarına, kişisel sorunlarının çözümünde yardımcı olabiliyor musunuz?

32. El sanalları ya da resim kursuna gitmek ister misiniz?

33. inanç ve düşüncelerinizi başkalarına kolaylıkla aktarabilir misiniz?

34. Televizyondaki reklâmları eleştirir, daha iyi nasıl yapılabileceğini düşünür müsünüz?

35. Çeşitli kültürlerde çocuk yetiştirme yöntemleri konulu bir konferansı dinlemek ister

misiniz?



112 | S a y f a

36. Ünlü yazarların hayatını inceler misiniz?

37. Her işinizi günü gününe yapar mısınız?

38. Mekanik bulmacalar çözer misiniz?

39. Evcil hayvanların hangi koşul ve ortamlarda daha iyi geliştiklerini inceler misiniz?

40. Gelecekte kendinizi bir laboratuarda araştırmacı olarak düşlediğiniz olur mu?

41. Müzik aletleri sergisini gezer misiniz?

42. Pazarlama ve satış yöntemlerini öğreten bir kursa devam etmek ister misiniz?

43. Ünlü sanatçıların, ressamların hayatını inceler misiniz?

44. Mektupları zamanında cevaplandırır mısınız?

45. Söz ve davranışlarımın başkaları üzerindeki etkisini öğrenmeye çalışır mısınız?

46. Yaşlılar yurdunda eğlence günleri düzenlemek ister misiniz?

47. Edebiyat ödüllerini izler, ödül alan eserleri okur musunuz?

48. Ufak tefek besteler yapar mısınız?

49. Elektrikli oyuncakların nasıl işlediğini inceler misiniz?

50. Ailenin tarih boyunca değişimi konulu bir makaleyi okumaktan hoşlanır mısınız?

51. Tropikal çiçeklerin evlerde nasıl yetiştirileceği konulu bir konferansı dinlemeye

gider misiniz?

52. Satranç oynar mısınız?

53. Evleri dolaşıp, bir ürünün tanıtımını yapmaktan hoşlanır mısınız?

54. Daktilo edilmiş bir yazının hatalarını düzeltmekten hoşlanır mısınız?

55. Şiir yazmayı hiç denediniz mi?

56. İnsan hakları konulu bir kompozisyon yazmak ister misiniz?

57. Her türlü araç ve gereç sağlansa bir radyo yapmayı dener misiniz?

58. Fizik, kimya ya da matematik alanında bir sorunla ilgili inceleme ya da proje

yapar mısınız?

59. Bir çiftliğin yöneticisi olmayı düşünür müsünüz?

60. Çeşitli ülkelerin halk şarkılarını tanıtan bir programı izler misiniz?

61. Konserleri, müzik programlarını izler misiniz?

62. Boş vakitlerinizde yoksul çocuklara parasız ders verir misiniz?

63. Sanat sohbetlerine katılır mısınız?

64. Tahta ve metalden ev eşyaları yapar mısınız?

65. Gazeteler için ilginç haberler derlemek ister misiniz?



113 | S a y f a

66. Hikaye, deneme, anı yazmayı denediniz mi?

67. Bir işin ince ayrıntıları ile uğraşır mısınız?

68. Tartışmalarda güçlü kanıtlar bularak görüşünüzü karşınızdakilere kabul ettirebilir

misiniz?

69. Yaz aylarında bir dükkân ya da ticarethanede kendi isteğinizle çalıştınız mı?

70. Bir hastanede gönüllü olarak çalışmak ister misiniz?

71. Mimarlık ya da genel olarak sanat tarihi ile ilgili bir kitabı zevk duyarak okur

musunuz?

72. Bir müzik aleti çalar mısınız?

73. Bahçede kaliteli meyve yetiştirmek ister misiniz?

74. Çeşitli hayvan ve bitkilerin yaşayışını inceler misiniz?

75. Çocukluğunuzda arkadaşlarınıza çiklet, çikolata, bilye gibi şeyler sattınız mı?

76. Okulda münazaralara katılır mısınız?

77. Bir evi veya salonu süslemekten hoşlanır mısınız?

78. Başkalarına dinletecek düzeyde bir müzik aleti çalabiliyor musunuz?

79. Felakete uğrayan insanlar için yardım kampanyalarına katılır mısınız?

80. Bir kamp veya pikniğe gittiğinizde, çevredeki hayvan ve bitkileri inceler misiniz?

81. Okul gazetesine yazı yazar mısınız?

82. Gittiğiniz bir kentte insanların adetlerini inceler misiniz?

83. Model uçak yapmaya çalışır mısınız?

84. Fizik ve kimya problemleri çözmekten zevk alır mısınız?

85. Çeşitli yazarların üslûp özelliklerini inceler misiniz?

86. Resim ya da elişleri yarışmalarına katılır mısınız?

87. Konuşurken çevrenizdeki insanların ilgisini çekebilir ve görüşlerinizi onlara kabul

ettirebilir misiniz?

88. Müzik yarışmalarına katılır mısınız?

89. Ödevlerinizi zamanında, düzgün ve temiz bir biçimde yapar mısınız?

90. Okul kantinini ya da kooperatifini yönetmek ister misiniz?

91. Sakatlara beceri kazandırma kursunda gönüllü olarak çalışmak ister misiniz?

92. İşçilerin verimini arttırıcı yöntemler konulu bir makaleyi okur musunuz?

93. Evde bozulan aletleri onarır mısınız?

94. Deniz dibindeki hayatı gösteren bir filmi ilgi ve dikkatle izler misiniz?



114 | S a y f a

95. Yeni çiçek türleri yetiştirmeyi dener misiniz?

96. Bir makinenin (örneğin, elektrik motoru) evrimini gösteren bir sergiyi gezmek ister

misiniz?

97. Türkiye'nin nüfus özelliklerini inceleyen bir araştırma ekibinde çalışmak ister misini/?

98. Yaptığınız herhangi bir işin temiz ve düzenli olması için özen gösterir misiniz?

99. Gazetelerde edebiyat ve tiyatro eleştirilerini okur musunuz?

100. Sizin gibi düşünmeyen insanları ikna etmek için uzun tartışmalara girer misiniz?

101. Altın, hisse senedi ve tahvil satışları ile ilgili konuşmalara katılır mısınız?

102. Köy kadınlarına çocuk bakım yöntemlerini anlatmak ister misiniz?

103. Müzik akımlarını izler misiniz?

104. Boş vakitlerinizde çiçek, nakış, resim, heykel, karikatür vb. yapar mısınız?

105. Vahşi hayvanların hayvanat bahçesine uyumu konulu bir makaleyi okur

musunuz?

106. Ünlü bilim adamlarının hayatını inceler misiniz?

107. Bir makinenin işlevini geliştirici yöntemler düşünür müsünüz?

108. Çevrenizdeki çeşitli makine ve cihazların bakımını yapar, onları bozmadan, iyi bir

biçimde kullanır mısınız?

109. Mektupları, makbuzları, eski okul karnelerini vb. kâğıtları saklar mısınız?

110. Gazetelerde kârlı yatırım alanları ile ilgili haberleri izler misiniz?

111. Suçlu çocukları topluma kazandırma programında çalışmak ister misiniz?

112. Müzik dersleri alır mısınız ya da müzik dersini seçer misiniz?

113. Uzay araçlarının, roketlerin evrimini gösteren bir sergiyi gezmek ister misiniz?

114. Evde bir hayvan (kuş, balık, kedi vb,) besler, bakımını yapar mısınız?

115. Çatışmaları yatıştırmada arabuluculuk yapar mısınız?

116. Edebiyatçılarla yapılmış röportajları izler misiniz?

117. En son bilimsel buluşlarla ilgili bir makaleyi okur musunuz?

118. Çevrenizdeki insanların davranışlarının nedenlerini araştırır mısınız?

119. Edebiyat tartışmalarına katılır mısınız?

120. Sanat eserlerini inceler, özelliklerini anlamaya çalışır mısınız?

121. Yoksullara yardım derneklerinden birinde çalışmak ister misiniz?

122. İnsanların satın alma eğilimlerini inceler misiniz?

123. Çevrenimde hazırcevap bir insan olarak tanınır mısınız?



115 | S a y f a

124. Saksıda çiçek yetiştirir misiniz?

125. Aldığınız her şeyin ya da yaptığınız her işin düzenli bir biçimde kaydını tutar

mısınız?

126. Roman, hikâye, şiir okur musunuz?

127. Televizyonda ekonomi ile ilgili haberleri ve açık oturumları izler misiniz?

128. Güzel konuşma ve başkalarını ikna edebilme gücünü geliştirici kurslara katılır

mısınız?

129. Bilimsel proje sergilerini gezer misiniz?

130. Havuzlarda balık üretme yöntemlerini gösteren bir filmi ilgi ile izler misiniz?

131. Meydana getirilen herhangi bir el işine estetik bir yön, bir güzellik vermeye

çalışır mısınız?

132. Gözleri görmeyen bir kimseye kitap okur musunuz?

133. Yazılarınızı, notlarınızı konularına göre sınıflar ve dosyalar mısınız?

134. İnsanların duygularını ve eğilimlerini inceler misiniz?

135. Resim sergilerini, sanat galerilerini gezer misiniz?

136. Ünlü bestecilerin hayatını inceler mısınız?

137. Kamuoyu araştırmaları yapan bir kurumda araştırmacı olarak çalışmak ister

misiniz?

138. Alet ve makine desenleri çizebilir misiniz?

139. Gelir ve harcamalarınızın ayrıntılı olarak hesabını tutar mısınız?

140. Kendinizi genellikle mutlu ve rahat hisseder misiniz?

141. Ünlü düşünürlerin ve toplum liderlerinin hayatlarını inceler misiniz?

142. Grup halinde yapılan işleri bireysel işlere tercih eder misiniz?

143. Bir işi yaparken ya da bir geziye çıktığınızda, önceden yaptığınız planın dışına

çıkmak durumunda kalmak sizi rahatsız eder mi?

144. Alanınızda üstün başarı göstererek adınızı herkese duyurmak sizce önemli

midir?

145. "İnsan gönlü neyi çekerse onu yapmalıdır. Zevki erteleyerek kendini çalışmaya

veren insan yaşamayı unutabilir" diye düşünür müsünüz?

146. Bir salona girdiğinizde bütün başların size çevrilmesi ve sizden bahsedilmesi

hoşunuza gider mi?

147. Başkaları ile işbirliği halinde çalışmakla daha iyi bir iş ortaya koyma imkânı

bulacağınıza inanır mısınız?



116 | S a y f a

148. Bir işin her yönünü kendiniz yaparak ya da yapılmasını planlayarak işin tümüne

hakim olmaktan hoşlanır mısınız?

149. Kendinizi yetenekli gördüğünüz herhangi bir alanda yarışmalara katılır mısınız?

150. Öğrendiğiniz bir şeyi uygulamaya kalktığınızda, kendinizden bazı yenilikler katar

mısınız?

151. Bir konuda başkalarının ne düşündüğünü veya bir işi nasıl yaptığını bilmeye

önem verir misiniz?

152. Bir işe girince on ya da yirmi yıl sonra nereye geleceğinizi şimdiden bilmeye

önem verir misiniz?

153. Yemeklerinizi hep belli saatlerde ve alıştığınız şekilde yemekten hoşlanır mısınız?

154. Bir işe başlamadan önce bütün ayrıntıları önceden planlar ve planlanan işleri

aynen uygular mısınız?

155. Mesleğinizin yenilikler yapmaya olanak verecek bir meslek olması sizce önemli

midir?

156. Hayal gücünüz zengin midir?

157. Mutlaka yüksek puanla öğrenci alan bir kurumda yükseköğrenim görmeniz

gerektiğine inanıyor musunuz?

158. Kendi başınıza karar vermekte güçlük çeker misiniz?

159. Çevrenizde gördüğünüz sorunlara kimsenin bulamadığı değişik ve geçerli

çözüm yolları arar mısınız?

160. Sırf kendinizi göstermek için toplantılarda söz alır mısınız?

161. Okulu ya da işe belli saatlerde gitmekten ve yine belli saatlerde eve

dönmekten hoşlanır mısınız?

162. Yeni şeyleri merak eder ve onları denemeye girişir misiniz?

163. Kazancı az da olsa işsiz kalma tehlikesi olmayan bir mesleği tercih eder misiniz?

164. Grup çalışmalarında ya da oyunlarında başkalarının görüş ve kararlarına

güvenir misiniz?

165. Bir tartışmada çok değişik ve ilginç fikirler ileri sürer misiniz?

166. "Azıcık aşım kaygısı başım" özdeyişini ilke olarak benimser misiniz?

167. Yetenekli insanların bir yer edinmek için yarıştığı bir ortamda çalışmak ister

misiniz?

168. Yükselebilmeniz ve adınızı duyurabilmeniz için öncelikle iyi bir kazanç elde

etmeniz gerektiğini düşünür müsünüz?

169. Tanınmış bir kimse olmak sizin için çok önemli midir?



117 | S a y f a

170. Daima kendinizi aşmak, yaptığınız bir işi bir öncekinden daha iyi yapmak için

çaba harcar mısınız?

171. Sizden daha büyük ve tecrübeli insanların görüşlerini almaya önem verir

misiniz?

172. Toplumda iyi bir yer edinebilmek için her fırsattan yararlanmaya çalışır mısınız?

173. Hep aynı şekilde yapılan işler sizi sıkar mı?

174. Bir insanın bütün isteklerini para ile elde edebileceğine inanır mısınız?

175. Gruplara önderlik, toplantılara başkanlık eder misiniz?

176. Başkaları kadar iyi yapamadığınız bir işi bırakıp başka işlere yönelmektense, onun

üzerine düşüp başarıncaya kadar uğraşır mısınız?

177. Girdiğiniz ilk işte emekli oluncaya kadar çalışmayı düşünür müsünüz?

178. Yarışmaların insanlarda yaratıcı güçleri harekete geçireceğine inanır mısınız?

179. Kazanç ve başarının, tehlikeyi göze alabilen insanların hakkı olduğuna inanır

mısınız?

180. Bir girişimde bulunmadan önce sonucun iyi olacağı yolunda kesin güvence

arar mısınız?

181. Gireceğiniz mesleğin, adınızı duyurmanıza olanak verecek bir meslek olmasına

çok önem verir misiniz?

182. Bir kimsenin çevresinde saygınlık kazanmasında kazancının önemli bir faktör

olduğuna inanır mısınız?

183. Bulunduğunuz sosyal ve ekonomik durumdan daha iyi bir duruma geçmek sizin

için önemli midir?

184. Bir iş yaparken çevrenizde danışabileceğiniz ve yardım alabileceğiniz insanlar

olmasını ister misiniz?

185. Zeki, bilgili ve üstün nitelikli kimselerle arkadaşlık ederek gelişeceğinize inanır

mısınız?

186. İhtiyaçlarınızı sınırlı tutarak kendinize yetecek düzeyde bir gelirle mutlu

olabileceğinize inanır mısınız?

187. Seçtiğiniz meslekte gelişmek ve ilerlemek sizce önemli midir?

188. Günlerinizin birbirine benzemesi sizi rahatsız eder mi?

189. Her işi ciddiye alır mısınız?

190. Seçeceğiniz mesleğin iyi gelir sağlayan bir meslek olması sizce önemli midir?

191. Belli bir amacı gerçekleştirmek için insanları bir araya getirebilir misiniz?

192. İnsanların görev ve sorumluluklarını belirleyip çalışmalarını denetleyebilir misiniz?



118 | S a y f a

193. Yaptığınız işleri başkalarınınki ile karşılaştırır, eksiklerinizi gidererek herkesten daha

iyi işler yapmaya çalışır mısınız?

194. Grup içinde en son kararı veren kişi olabiliyor musunuz?

195. Kazancı yüksek mesleklerin aynı zamanda itibarlı meslekler olduklarını düşünür

müsünüz?

196. Çok para kazanmak, zengin olmak sizin için hayatta önemli bir hedef midir?

197. Değişik yerlerde yemek, daha önce hiç yemediğiniz yemekleri denemek ister

misiniz?

198. Gelişmenizin ve ilerlemenizin, yeteneklerinize uygun bir mesleğe girmekle

mümkün olabileceği görüşünde misiniz?

199. Önemli sorumluluklar gerektiren görevleri istekle üstlenir misiniz?

200. Grup çalışmalarında ya da oyunlarında sizin görüş ve kararlarınızın uygulanması

sizce önemli midir?

201. Yeni şeyleri denemekle gelişeceğinize inanır mısınız?

202. Bir iş yerinde karar veren ve sorumluluk taşıyan bir kişi olmak ister misiniz?

203. Nükte, espri yapar mısınız?

204. Hangi alanlarda yetenekli olduğunuzu düşünür müsünüz?

205. Yeni insanlar tanımaktan hoşlanır mısınız?

206. Konuşurken çevrenizdeki insanların ilgisini çekebilir, görüşlerinizi ve kararlarınızı

onlara kabul ettirebilir misiniz?

207. Yaşama biçiminizde zaman zaman değişiklik yapabilme olanakları arar mısınız?

208. Daha çok gelir elde etme umudu ile sık sık iş değiştirmeyi göze alır mısınız?

209. Mesleğinizin ilginç ve hareketli bir yaşam sağlayan bir meslek olması sizce çok

önemli midir?

210. Her zaman belli isleri yapmak, belli yerlere gitmek sizi sıkar mı?

211. Olur olmaz şeyler için kaygılanır ve üzülür müsünüz?

212. Çevrenizde daima yenilikler getiren yaratıcı bir kişi olarak tanınır mısınız?

213. Hangi alanlarda daha çok kazanç elde edebileceğinizi araştırır mısınız?

214. Bir yarışmayı kaybedince sorumluluğu üzerinize alır, nerede hata yaptığınızı,

hangi yönlerden eksik olduğunuzu araştırır mısınız?

215. Mesleğinizde ilerlemek, varabileceğiniz en son noktaya erişmek için bütün

gücünüzle çalışmayı plânlıyor musunuz?

216. Daima başka insanlardan daha iyi olmak için çalışıyor musunuz?

217. Üzerinize aldığınız bir işi dikkatle ve titizlikle yapmaya çalışır mısınız?



119 | S a y f a

218. Planlı ve düzenli bir yaşam sürmekle mutlu olabileceğinize inanır mısınız?

219. Bir yarışmayı kaybedince, kendinizi geliştirip yeni bir yarışmaya girer misiniz?

220. Toplumda adınızı duyurmak ve itibarlı bir yer edinmek için her fırsattan

yararlanmaya çalışır mısınız?

221. Bir mesleği incelerken öncelikle kazanç durumu hakkında bilgi edinmeye önem

verir misiniz?

222. Hayatta her öğrenilen becerinin, hemen değilse bile, günün birinde kişinin

meslek başarısını arttıracağına inanır mısınız?

223. Yüksek mevki sahibi kimselerin yaşama biçimlerini ve değerlerini benimsemeye

çalışır mısınız?

224. Vaktinizi boş geçirmemeye, yeteneklerinizi geliştirici her türlü öğrenme fırsatını

değerlendirmeye çalışır mısınız?

225. Toplumsal düzeyi ne olursa olsun, yaptığınız işte usta bir kişi olmak sizin için önemli

midir?

226. Çalışırken sorumluluğu iş arkadaşları ile paylaşmak size rahatlık verir mi?

227. Toplumda itibar görebilmeniz için itibarlı bir meslek sahibi olmanız gerektiğine

inanır mısınız?

228. Piyangodan yüklü bir para çıksa yine de bir meslek edinmek için uğraşır mısınız?

229. Yetenekli olduğunuz bir alanda, işleri başkalarının söylediği biçimde ya da

alışıldığı gibi yapmak zorunda olmak sizi sıkar mı?

230. Size göre meslek, yetenekleri kullanma yolu mudur?



120 | S a y f a

KENDİNİ DEĞERLENDİRME ENVANTERİ CEVAP FORMU

Cevap kağıdında A "Hiçbir zaman" , B "Arasıra" , C "Sık Sık" , D "Her zaman" anlamına

gelmektedir. Bazen de A "Hiç önemli değil" , B "Pek önemli değil" , C "Önemli" , D ise "Çok

önemli" karşılığındadır. Kısaca , A bir tutumun ,bir ilginin hiç olmadığına ya da en az düzeyde

olduğuna , D ise en yoğun olduğuna işaret etmektedir.

1 (A) (B) (C) (D) 59 (A) (B) (C) (D)

2 (A) (B) (C) (D) 60 (A) (B) (C) (D)

3 (A) (B) (C) (D) 61 (A) (B) (C) (D)

4 (A) (B) (C) (D) 62 (A) (B) (C) (D)

5 (A) (B) (C) (D) 63 (A) (B) (C) (D)

6 (A) (B) (C) (D) 64 (A) (B) (C) (D)

7 (A) (B) (C) (D) 65 (A) (B) (C) (D)

8 (A) (B) (C) (D) 66 (A) (B) (C) (D)

9 (A) (B) (C) (D) 67 (A) (B) (C) (D)

10 (A) (B) (C) (D) 68 (A) (B) (C) (D)

11 (A) (B) (C) (D) 69 (A) (B) (C) (D)

12 (A) (B) (C) (D) 70 (A) (B) (C) (D)

13 (A) (B) (C) (D) 71 (A) (B) (C) (D)

14 (A) (B) (C) (D) 72 (A) (B) (C) (D)

15 (A) (B) (C) (D) 73 (A) (B) (C) (D)

16 (A) (B) (C) (D) 74 (A) (B) (C) (D)

17 (A) (B) (C) (D) 75 (A) (B) (C) (D)

18 (A) (B) (C) (D) 76 (A) (B) (C) (D)

19 (A) (B) (C) (D) 77 (A) (B) (C) (D)

20 (A) (B) (C) (D) 78 (A) (B) (C) (D)

21 (A) (B) (C) (D) 79 (A) (B) (C) (D)

22 (A) (B) (C) (D) 80 (A) (B) (C) (D)

23 (A) (B) (C) (D) 81 (A) (B) (C) (D)

24 (A) (B) (C) (D) 82 (A) (B) (C) (D)

25 (A) (B) (C) (D) 83 (A) (B) (C) (D)

26 (A) (B) (C) (D) 84 (A) (B) (C) (D)



121 | S a y f a

27 (A) (B) (C) (D) 85 (A) (B) (C) (D)

28 (A) (B) (C) (D) 86 (A) (B) (C) (D)

29 (A) (B) (C) (D) 87 (A) (B) (C) (D)

30 (A) (B) (C) (D) 88 (A) (B) (C) (D)

31 (A) (B) (C) (D) 89 (A) (B) (C) (D)

32 (A) (B) (C) (D) 90 (A) (B) (C) (D)

33 (A) (B) (C) (D) 91 (A) (B) (C) (D)

34 (A) (B) (C) (D) 92 (A) (B) (C) (D)

35 (A) (B) (C) (D) 93 (A) (B) (C) (D)

36 (A) (B) (C) (D) 94 (A) (B) (C) (D)

37 (A) (B) (C) (D) 95 (A) (B) (C) (D)

38 (A) (B) (C) (D) 96 (A) (B) (C) (D)

39 (A) (B) (C) (D) 97 (A) (B) (C) (D)

40 (A) (B) (C) (D) 98 (A) (B) (C) (D)

41 (A) (B) (C) (D) 99 (A) (B) (C) (D)

42 (A) (B) (C) (D) 100 (A) (B) (C) (D)

43 (A) (B) (C) (D) 101 (A) (B) (C) (D)

44 (A) (B) (C) (D) 102 (A) (B) (C) (D)

45 (A) (B) (C) (D) 103 (A) (B) (C) (D)

46 (A) (B) (C) (D) 104 (A) (B) (C) (D)

47 (A) (B) (C) (D) 105 (A) (B) (C) (D)

48 (A) (B) (C) (D) 106 (A) (B) (C) (D)

49 (A) (B) (C) (D) 107 (A) (B) (C) (D)

50 (A) (B) (C) (D) 108 (A) (B) (C) (D)

51 (A) (B) (C) (D) 109 (A) (B) (C) (D)

52 (A) (B) (C) (D) 110 (A) (B) (C) (D)

53 (A) (B) (C) (D) 111 (A) (B) (C) (D)

54 (A) (B) (C) (D) 112 (A) (B) (C) (D)

55 (A) (B) (C) (D) 113 (A) (B) (C) (D)

56 (A) (B) (C) (D) 114 (A) (B) (C) (D)



122 | S a y f a

57 (A) (B) (C) (D) 115 (A) (B) (C) (D)

58 (A) (B) (C) (D) 116 (A) (B) (C) (D)

117 (A) (B) (C) (D) 175 (A) (B) (C) (D)

118 (A) (B) (C) (D) 176 (A) (B) (C) (D)

119 (A) (B) (C) (D) 177 (A) (B) (C) (D)

120 (A) (B) (C) (D) 178 (A) (B) (C) (D)

121 (A) (B) (C) (D) 179 (A) (B) (C) (D)

122 (A) (B) (C) (D) 180 (A) (B) (C) (D)

123 (A) (B) (C) (D) 181 (A) (B) (C) (D)

124 (A) (B) (C) (D) 182 (A) (B) (C) (D)

125 (A) (B) (C) (D) 183 (A) (B) (C) (D)

126 (A) (B) (C) (D) 184 (A) (B) (C) (D)

127 (A) (B) (C) (D) 185 (A) (B) (C) (D)

128 (A) (B) (C) (D) 186 (A) (B) (C) (D)

129 (A) (B) (C) (D) 187 (A) (B) (C) (D)

130 (A) (B) (C) (D) 188 (A) (B) (C) (D)

131 (A) (B) (C) (D) 189 (A) (B) (C) (D)

132 (A) (B) (C) (D) 190 (A) (B) (C) (D)

133 (A) (B) (C) (D) 191 (A) (B) (C) (D)

134 (A) (B) (C) (D) 192 (A) (B) (C) (D)

135 (A) (B) (C) (D) 193 (A) (B) (C) (D)

136 (A) (B) (C) (D) 194 (A) (B) (C) (D)

137 (A) (B) (C) (D) 195 (A) (B) (C) (D)

138 (A) (B) (C) (D) 196 (A) (B) (C) (D)

139 (A) (B) (C) (D) 197 (A) (B) (C) (D)

140 (A) (B) (C) (D) 198 (A) (B) (C) (D)

141 (A) (B) (C) (D) 199 (A) (B) (C) (D)

142 (A) (B) (C) (D) 200 (A) (B) (C) (D)

143 (A) (B) (C) (D) 201 (A) (B) (C) (D)

144 (A) (B) (C) (D) 202 (A) (B) (C) (D)



123 | S a y f a

145 (A) (B) (C) (D) 203 (A) (B) (C) (D)

146 (A) (B) (C) (D) 204 (A) (B) (C) (D)

147 (A) (B) (C) (D) 205 (A) (B) (C) (D)

148 (A) (B) (C) (D) 206 (A) (B) (C) (D)

149 (A) (B) (C) (D) 207 (A) (B) (C) (D)

150 (A) (B) (C) (D) 208 (A) (B) (C) (D)

151 (A) (B) (C) (D) 209 (A) (B) (C) (D)

152 (A) (B) (C) (D) 210 (A) (B) (C) (D)

153 (A) (B) (C) (D) 211 (A) (B) (C) (D)

154 (A) (B) (C) (D) 212 (A) (B) (C) (D)

155 (A) (B) (C) (D) 213 (A) (B) (C) (D)

156 (A) (B) (C) (D) 214 (A) (B) (C) (D)

157 (A) (B) (C) (D) 215 (A) (B) (C) (D)

158 (A) (B) (C) (D) 216 (A) (B) (C) (D)

159 (A) (B) (C) (D) 217 (A) (B) (C) (D)

160 (A) (B) (C) (D) 218 (A) (B) (C) (D)

161 (A) (B) (C) (D) 219 (A) (B) (C) (D)

162 (A) (B) (C) (D) 220 (A) (B) (C) (D)

163 (A) (B) (C) (D) 221 (A) (B) (C) (D)

164 (A) (B) (C) (D) 222 (A) (B) (C) (D)

165 (A) (B) (C) (D) 223 (A) (B) (C) (D)

166 (A) (B) (C) (D) 224 (A) (B) (C) (D)

167 (A) (B) (C) (D) 225 (A) (B) (C) (D)

168 (A) (B) (C) (D) 226 (A) (B) (C) (D)

169 (A) (B) (C) (D) 227 (A) (B) (C) (D)

170 (A) (B) (C) (D) 228 (A) (B) (C) (D)

171 (A) (B) (C) (D) 229 (A) (B) (C) (D)

172 (A) (B) (C) (D) 230 (A) (B) (C) (D)

173 (A) (B) (C) (D)

174 (A) (B) (C) (D)



124 | S a y f a



125 | S a y f a

KENDİNİ DEĞERLENDİRME ENVANTERİ TABLOSU (KIZ)

HAM

PUAN

YETENEKLER İLGİLER DEĞERLER

HAM PUAN

SÖ

ZE

L

SA

YIS

AL

ŞE

KİL

UZ

AY

TE

ME

L B

İLİM

SO

SY

AL

BİL

İM

CA

NL

I V

AR

LIK

ME

KA

NİK

İKN

A

TİC

AR

ET

İŞ A

YR

INT

ILA

RI

ED

EB

İYA

T

GÜ

ZE

L S

AN

AT

LA

R

MÜ

ZİK

SO

SY

AL

YA

RD

IM

YE

TE

NE

Ğİ

KU

LL

AN

MA

YA

RA

TIC

ILIK

YA

RIŞ

MA

İŞB

İRLİĞ

İ

DE

ĞİŞ

İKL

İK

DÜ

ZE

NL

İ Y

AŞ

AM

A

LİD

ER

LİK

KA

ZA

NÇ

ÜN

SA

HİB

İ O

LM

A

10 1,2 0,5 0,2 0,5 0,1 0,1 0,1 10

11 0,4 0,2 3,6 0,2 1,7 0,6 0,2 0,2 1,0 0,2 0,1 0,5 11

12 0,6 0,3 6,6 0,4 3,0 1,8 0,6 0,6 2,7 0,1 0,2 0,1 0,2 0,1 1,2 12

13 1,0 0,3 11,2 0,1 0,6 7,1 3,8 0,2 1,7 1,3 5,8 0,2 0,3 0,2 0,2 0,2 0,2 2,2 13

14 2,3 0,7 17,4 0,3 1,3 10,8 7,3 0,3 3,5 2,6 8,1 0,1 0,4 0,3 0,3 0,6 0,4 0,7 3,6 14

15 3,5 1,2 22,6 0,5 2,4 16,8 0,5 12,4 0,4 6,7 4,2 12,4 0,2 0,1 0,5 0,4 0,3 0,8 0,4 3,0 5,6 15

16 5,1 3,2 29,8 1,0 3,9 24,1 1,2 19,3 1,1 9,3 6,6 17,6 0,4 0,2 0,5 1,0 0,4 1,6 0,9 6,7 8,6 16

17 0,1 7,7 5,2 38,4 1,6 6,6 32,4 2,4 25,0 1,8 13,5 10,7 24,2 0,8 0,3 0,9 2,0 0,8 3,1 1,2 12,6 12,6 17

18 0,4 11,3 9,1 46,5 2,0 10,2 39,8 3,7 32,8 3,3 17,8 14,8 31,6 1,3 0,6 1,6 3,3 1,4 0,1 5,1 2,5 21,2 16,7 18

19 0,7 15,2 13,0 54,0 3,3 14,4 46,1 6,8 39,3 5,4 23,6 18,3 39,3 2,2 1,2 3,4 5,0 2,7 0,3 9,0 3,5 30,5 22,7 19

20 1,9 20,5 19,2 60,8 4,7 19,1 52,7 11,0 47,0 8,7 30,9 24,5 46,9 2,8 1,7 6,1 7,8 5,2 1,1 12,5 6,7 41,0 29,1 20

21 2,6 27,0 27,3 67,9 7,0 24,1 58,8 15,5 55,4 11,7 38,2 32,2 54,1 3,5 3,0 10,9 11,0 8,5 2,3 17,8 8,7 51,1 34,5 21

22 4,4 33,8 36,9 73,1 10,6 30,4 67,2 20,0 62,3 15,8 46,5 38,6 60,5 4,7 4,6 15,9 14,8 12,8 3,6 24,3 12,3 58,7 40,4 22

23 6,1 41,7 44,8 78,2 14,0 37,9 72,3 25,1 69,8 19,3 53,6 45,1 67,2 5,9 7,1 22,8 19,0 20,5 6,4 31,8 17,0 65,9 48,1 23

24 9,3 49,8 53,5 83,2 19,8 44,2 77,3 32,3 76,4 25,4 61,9 52,3 72,6 7,8 9,5 31,9 25,8 28,1 10,3 41,5 23,0 72,4 55,1 24

25 14,9 55,0 60,7 86,8 25,7 51,6 83,2 40,4 82,2 32,9 66,9 58,9 76,7 10,0 13,7 40,8 32,9 37,2 15,9 51,4 29,0 78,2 62,3 25

26 21,2 61,5 68,8 89,8 32,1 57,7 87,7 47,6 86,6 39,8 71,7 65,6 80,4 13,0 17,7 53,2 40,5 46,3 21,4 60,3 36,9 83,7 69,2 26

27 27,2 68,9 76,3 92,4 40,0 63,0 90,1 54,8 89,8 48,7 76,2 72,0 84,0 15,9 23,4 63,5 49,2 55,6 29,1 69,6 46,7 88,5 75,6 27

28 34,2 75,9 81,9 94,7 46,8 69,1 92,2 62,1 92,3 55,8 80,7 77,8 86,6 19,0 30,1 73,3 57,0 66,0 37,8 77,7 53,9 91,7 81,3 28

29 41,9 81,3 87,1 96,5 52,9 74,3 94,2 69,3 94,9 64,9 84,0 81,8 89,7 23,9 39,3 80,8 65,3 75,4 46,9 85,0 62,0 94,6 85,5 29

30 50,6 85,7 91,2 97,6 61,2 78,5 96,0 76,3 96,3 71,8 88,2 85,6 91,8 28,6 49,0 86,9 71,9 84,1 55,9 89,8 68,9 96,3 88,4 30



126 | S a y f a

31 59,1 89,5 94,3 98,2 67,8 83,2 97,1 80,5 97,1 77,9 91,0 88,7 94,6 34,3 56,9 92,3 79,6 90,3 64,8 93,6 74,5 97,4 91,6 31

32 66,5 92,8 95,8 99,0 74,4 87,3 97,7 86,5 98,5 83,1 92,8 91,5 96,1 40,2 66,9 95,3 86,5 93,6 72,3 95,9 80,5 98,3 94,3 32

33 75,9 95,2 96,9 99,6 80,8 90,5 98,6 90,5 99,3 88,3 95,4 93,9 96,6 48,0 75,6 97,5 90,9 96,2 79,9 97,6 85,3 99,0 96,1 33

34 82,8 96,6 98,2 99,9 86,7 92,6 99,1 93,1 99,6 92,7 96,8 95,7 97,6 55,5 81,4 99,1 94,5 98,1 85,8 98,8 90,7 99,4 97,4 34

35 88,3 97,6 99,2 100,0 91,1 95,3 99,6 95,2 99,9 95,5 98,4 96,6 98,4 63,0 87,9 99,7 97,0 99,0 91,4 99,8 94,2 99,9 98,5 35

36 92,8 98,6 99,7 100,0 94,9 97,3 99,6 97,4 100,0 96,8 98,9 97,7 99,1 71,7 93,0 99,9 98,6 99,7 94,4 99,9 96,2 99,9 99,0 36

37 95,2 98,9 99,8 100,0 97,1 98,6 99,8 98,2 100,0 98,7 99,4 98,4 99,6 78,8 96,1

100,0 99,3 99,8 97,5 100,0 98,3 99,9 99,4 37

38 97,7 99,4 99,9 100,0 98,9 99,5 99,9 99,0 100,0 99,7 99,8 99,2 99,8 86,9 98,6

100,0 99,8

100,0 98,8 100,0 99,1

100,0 99,9 38

39 99,4 99,9 99,9 100,0 99,8 99,9 99,9 99,7 100,0 99,9

100,0 99,6 99,8 92,9 99,4

100,0 99,9

100,0 99,7 100,0

100,0

100,0 100,0 39

40 100,0

100,0

100,0 100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0 100,0

100,0

100,0 100,0 40



127 | S a y f a

KENDİNİ DEĞERLENDİRME ENVANTERİ TABLOSU (ERKEK)

HAM PUAN

yetenek ilgi değer

HAM PUA

N S

ÖZ

EL

SA

YIS

AL

ŞE

KİL

UZ

AY

TE

ME

L B

İLİM

SO

SY

AL

BİL

İM

CA

NL

I V

AR

LIK

ME

KA

NİK

İKN

A

TİC

AR

ET

İŞ A

YR

INT

ILA

RI

ED

EB

İYA

T

GÜ

ZE

L S

AN

AT

LA

R

MÜ

ZİK

SO

SY

AL

YA

RD

IM

YE

TE

NE

Ğİ

KU

LL

AN

MA

YA

RA

TIC

ILIK

YA

RIŞ

MA

İŞB

İRLİĞ

İ

DE

ĞİŞ

İKL

İK

DÜ

ZE

NL

İ Y

AŞ

AM

A

LİD

ER

LİK

KA

ZA

NÇ

ÜN

SA

HİB

İ O

LM

A

10 0,4 0,1 0,1 0,1 0,4 1,0 1,7 0,2 0,1 0,1 10

11 0,0 0,8 0,1 0,4 0,2 0,4 0,1 1,5 2,9 4,2 0,1 0,1 0,4 0,2 0,2 11

12 0,2 1,5 0,4 0,5 0,4 0,1 0,7 0,2 3,6 5,8 6,3 0,4 0,2 0,5 0,1 0,2 0,6 12

13 0,2 0,1 2,4 0,8 1,2 1,0 0,2 1,8 0,2 6,6 9,7 9,9 0,7 0,4 0,8 0,4 0,4 0,7 13

14 0,7 0,2 4,3 1,3 2,1 1,7 0,2 2,9 0,6 10,7 13,8 14,4 1,1 0,7 0,5 1,0 0,1 1,0 0,4 0,6 2,3 14

15 1,8 0,4 7,4 3,0 3,2 3,2 0,8 4,5 1,5 16,8 19,0 19,5 2,6 0,2 0,7 0,5 1,3 0,4 0,2 0,5 1,1 3,2 15

16 0,1 2,7 0,8 10,6 4,4 5,2 5,1 2,1 7,6 2,6 20,3 25,7 24,7 3,5 0,4 1,0 0,6 1,8 0,6 3,1 0,7 3,0 6,1 16

17 0,4 3,6 1,8 14,7 6,9 7,6 7,3 3,5 11,3 3,6 26,6 32,1 31,5 4,8 0,6 1,3 1,0 2,9 1,1 4,4 1,1 7,2 7,7 17

18 0,5 5,2 3,7 18,2 10,3 10,4 9,8 5,5 17,0 5,2 33,5 39,6 37,8 6,3 1,1 2,0 1,5 5,1 1,9 7,0 2,4 11,3 10,6 18

19 1,3 7,6 5,7 23,4 12,3 13,9 13,7 9,4 21,8 8,0 41,6 46,0 44,2 8,5 1,8 3,3 2,3 6,9 3,2 11,2 3,5 16,2 13,6 19

20 2,5 9,4 9,2 29,9 14,8 18,5 17,6 14,3 27,3 10,7 49,2 53,0 51,0 11,6 2,6 5,1 3,7 9,9 5,0 14,9 5,8 22,8 17,8 20

21 5,0 15,1 13,9 37,3 19,4 23,2 20,4 19,7 33,4 15,3 56,9 60,4 56,7 15,3 3,2 8,1 6,2 13,0 9,2 20,6 9,8 29,6 22,5 21

22 7,2 18,5 17,9 43,7 25,1 29,6 26,0 25,9 40,8 20,9 62,9 66,9 61,5 19,5 5,1 13,6 8,7 19,8 16,3 27,3 12,4 37,1 28,1 22

23 11,1 26,5 24,1 49,8 31,8 35,0 31,0 32,7 49,0 27,2 70,3 72,0 66,9 25,5 7,3 20,4 12,4 25,9 21,9 36,4 16,7 44,9 35,0 23

24 14,5 34,4 31,6 57,3 37,2 43,7 38,4 39,3 55,8 35,3 74,7 77,0 71,5 30,0 10,6 28,2 19,3 32,8 28,8 43,7 22,2 52,9 42,6 24

25 20,0 43,5 39,1 66,5 41,6 48,6 44,3 44,7 65,3 42,2 80,2 82,4 75,4 35,8 16,0 39,0 25,9 42,4 37,5 54,2 29,9 61,1 49,3 25

26 28,2 48,5 47,7 74,5 48,6 54,2 50,9 53,0 71,0 49,5 83,2 84,9 78,7 40,2 20,7 49,7 32,4 53,6 48,0 63,1 37,2 67,2 55,8 26

27 35,6 57,2 54,8 80,5 55,9 59,8 57,3 60,7 75,9 57,4 86,8 88,9 82,6 46,2 26,5 59,7 39,0 61,1 55,7 69,2 44,1 75,3 62,6 27

28 44,2 65,6 62,1 84,6 61,4 66,5 63,1 67,6 80,5 64,4 89,5 90,6 85,9 51,3 34,6 68,9 46,8 70,1 63,4 76,3 52,2 81,2 68,9 28

29 53,9 71,3 69,2 88,1 66,7 73,8 69,5 73,5 84,0 71,0 92,0 92,3 88,4 57,7 42,0 76,8 54,2 76,8 72,0 83,3 59,4 86,3 74,4 29

30 62,1 75,9 76,0 92,3 71,9 77,8 73,8 79,7 87,6 77,1 94,0 93,8 90,8 63,3 49,7 84,5 61,7 82,7 80,2 89,0 65,0 89,6 79,4 30



128 | S a y f a

31 69,6 81,9 81,5 94,9 78,4 82,7 79,3 83,6 90,5 82,4 95,8 95,5 92,6 67,9 56,5 90,0 69,0 88,4 87,5 93,1 72,1 92,8 85,1 31

32 76,4 86,7 85,5 96,1 84,6 87,5 84,4 88,9 93,3 86,5 96,4 96,7 94,6 73,8 63,4 94,5 74,5 93,0 91,7 95,1 77,5 95,5 88,6 32

33 82,1 92,1 90,7 97,9 89,5 89,5 88,3 91,4 95,6 90,5 97,4 97,4 95,8 79,4 70,9 96,8 80,0 96,2 95,1 97,0 83,3 97,3 92,1 33

34 87,2 94,5 93,7 98,9 93,4 93,0 92,4 94,4 97,3 92,8 97,9 98,2 96,7 84,7 78,1 98,2 85,8 97,9 96,5 98,0 88,2 98,7 95,1 34

35 91,4 96,7 95,1 100,0 96,1 95,5 95,1 95,9 98,9 95,7 98,9 98,8 98,2 89,0 85,5 99,4 91,4 98,7 98,3 98,7 91,4 99,4 96,8 35

36 95,2 98,0 98,0 100,0 97,4 96,7 96,7 97,6 99,3 97,6 99,3 99,4 98,7 92,0 91,7 99,8 94,4 99,2 99,4 99,3 95,6 99,8 98,3 36

37 97,0 99,0 99,4 100,0 98,1 97,7 98,1 98,9 99,8 99,3 99,5 99,6 99,3 95,5 95,8 99,9 96,7 99,9 100,

0 99,9 97,4 100,

0 98,9 37

38 98,3 99,5 99,6 100,0 99,3 98,2 99,3 99,2 100,0 99,6 99,8 99,8 99,6 97,0 98,5

100,0 98,7

100,0

100,0

100,0 98,8

100,0 99,8 38

39 99,0 99,9 99,9 100,0 99,9 99,2 99,9 99,6 100,0

100,0 99,9

100,0 99,9 99,3 99,5

100,0 99,6

100,0

100,0

100,0

99,.8

100,0 99,8 39

40 100,0

100,0

100,0 100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0 40



129 | S a y f a

EK-2

HOLLAND’IN 6 KİŞİLİK TİPİ

KİŞİLİK TİPİ BELİRGİN ÖZELLİKLERİ BASKIN TALEPLER/ETKİNLİKLER TİPİK MESLEKLER

GERÇEKÇİ

Sabırlı ve hoşgörülü,

pratik, maddeci,

erkeksi, antisosyal,

uyumlu, içten, doğal,

sabırlı, iç görüleri ve

başarma güdüleri

fazla

*Kas etkinliği, motor

koordinasyonu gerektiren işler

*Açık havadaki işler, mekanik,

sistematik çalışmalar

*Nesneler, eşyalar, makineler ve

hayvanlarla ilgili etkinlikler

Otomobil tamircisi-her

çeşit araç teknisyeni ,

elektrikçi, mühendis, ziraat

ile ilgili meslekler, beden

eğitimi öğretmeni

ARAŞTIRICI

Entelektüel, analitik

düşünce yapısına

sahip, rasyonel,

eleştirel, titiz, sabırlı,

yöntemci, bağımsız,

popüler olmaktan

hoşlanmayan

*Analitik gözlem yapma

*Sistematik deneysel çalışma

*Fiziksel, biyolojik ve kültürel

olguları araştırma

Biyolog, genetikçi,

matematikçi, kimyager,

fizikçi, astronot,

antropolog, tıp teknisyeni

ARTİSTİK

Heyecan ve coşkuları

dengesiz, hayalci,

fevri, karmaşık,

sezgileri güçlü,

bağımsız, duygusal,

uyumlu olmayan,

duyarlı ve etkileyici

*Estetik faaliyetler yapar

*Tutkulu, bağımsız, sistematik

olmayan aktiviteler

*Sanatsal etkinlik ve ürünler

yaratma

*Bağımsız yaratıcı çalışmalar

Yazar, ressam, aktör,

tiyatro sanatçısı, müzisyen,

kompozitör, dekoratör ve

mimar

SOSYAL

Yardımsever,

sorumluluk sahibi,

sosyal işbirliğine

yatkın,

empatik,arkadaş

canlısı, içten, sabırlı,

nazik, anlayışlı

*İnsanlarla birlikteliği saptayan

aktiviteler

*Başkalarını eğiterek geliştirmek,

yardım etmek

*Başkalarını ikna etme,

yönlendirme

Sosyal hizmet uzmanı,

rehabilitasyon danışmanı,

psikolog, psikolojik

danışman, halkla ilişkiler

uzmanı, üniversite öğretim

üyesi, öğretmen

GİRİŞİMCİ

Dışa dönük, enerjik,

kendine güvenli,

atılgan, fevri, ikna

yeteneği yüksek,

sabırsız, meraklı,

maceracı, iyimser,

sosyal, konuşkan

*Başkalarını ikna etmeye yönelik

faaliyetler

*Sosyal eğlendirici etkinlikler

*Organize edilmiş çalışmalar

Satıcı,

pazarlamacı,komisyoncu,

menejer, politikacı, avukat

GELENEKSEL

Dikkatli, titiz, itaatkar,

tutarlı, esnek

olmayan, düzenli,

sabırlı, vicdanlı,

özdenetimli, hayal

gücünden yoksun,

dengeli

*Sistemli kurallara bağlı aktiviteler

*Nesnelerle ilgili sistematik

çalışmalar

*Kayıt tutma, hesaplama, kontrol

işlemleri, veri işleme makineleri

kullanma

Banka veznedarı,

kütüphaneci, daktilograf,

postacı, muhasebeci,

kitapçı, finans elemanı



130 | S a y f a

HOLLAND MESLEKİ TERCİH ENVANTERİ

Adı-soyadı: Uygulama Tarihi: Sınıfı ve Numarası:

AÇIKLAMA: Her maddeyi okuyun ve size uygun yanıtı ( x)biçiminde işaretleyin.

NO MADDELER

HO

ŞLA

NIR

IM

FA

RK

ETM

EZ

HO

ŞLA

NM

AM

1. Kuşların nasıl göç ettiğini öğrenmek ( ) ( ) ( )

2. İnsanlara yeni bir hobi öğretmek ( ) ( ) ( )

3. Hava durumu tahmini için kişisel gözlemleri kullanmak ( ) ( ) ( )

4. Bitki hastalıklarını incelemek ( ) ( ) ( )

5. Bankaya yatırılan paranın faizini hesaplamak ( ) ( ) ( )

6. Resimler tasarlamak ve çizmek ( ) ( ) ( )

7. Bir iş yaptırmak için parayla adam tutmak ( ) ( ) ( )

8. Bir bilim müzesini incelemek ( ) ( ) ( )

9. Gözlük için mercekleri parlatmak ( ) ( ) ( )

10. Modern yazarların yazı stillerini araştırmak ( ) ( ) ( )

11. Mikroskop gibi laboratuar aletlerini kullanmak ( ) ( ) ( )

12. Bir dükkanda envanter tutmak ( ) ( ) ( )

13. Bir kuş yemliği tasarlamak ( ) ( ) ( )

14. Bir oyun için takım oluşturma ( ) ( ) ( )

15. Yeni bir satış kampanyası düzenlemek ( ) ( ) ( )

16. Bir toplantıyı yönetmek ( ) ( ) ( )

17. Vitaminlerin hayvanlar üzerindeki etkisini araştırmak ( ) ( ) ( )

18. Küçük bir işletmeyi idare etmek ( ) ( ) ( )

19. Bir makinenin nasıl kullanılacağı konusunda talimatlar yazmak ( ) ( ) ( )

20. Diğer insanlar için iş planlamak ( ) ( ) ( )

21. Küçük grup tartışmalarına katılmak ( ) ( ) ( )

22. Yeni bir cerrahi işlem hakkında yazılar okumak ( ) ( ) ( )

23. Mali bir hesaptaki hataları bulmak ( ) ( ) ( )

24. Bir rapor taslağındaki hataları bulmak incelemek ( ) ( ) ( )

25. Planlar ve grafikler yapmak ( ) ( ) ( )

26. Fırtınadan sonra zarar görmüş bir ağacı onarmak ( ) ( ) ( )

27. Kusurları bulmak için mamulleri incelemek ( ) ( ) ( )

28. Telefonla iş idare etmek ( ) ( ) ( )

29. Acil durumlarda insanlara tardım etmek ( ) ( ) ( )

30. Bir kuruluşun parayla ilgili bütün işlerini idare etmek ( ) ( ) ( )

31. Müzik eseri bestelemek veya düzenlemek ( ) ( ) ( )

32. Filmler için konu müziği bestelemek ( ) ( ) ( )

33. Yeni kurallar veya politikalar geliştirmek ( ) ( ) ( )



131 | S a y f a

34. Biyoloji çalışmak ( ) ( ) ( )

35. Bir politik kurum için kampanyaya katılmak ( ) ( ) ( )

36. Maddeleri ayırmak, biriktirmek ve saklamak ( ) ( ) ( )

37. Bir toplum geliştirme projesinde çalışmak ( ) ( ) ( )

38. Bir daktilonun nasıl tamir edileceğini öğrenmek ( ) ( ) ( )

39. Dünyanın merkezi, güneş ve yıldızlar hakkında kitaplar okumak ( ) ( ) ( )

40. Tam doğru zaman tutmak için bir saati ayarlamak ( ) ( ) ( )

41. Beynin nasıl çalıştığını öğrenmek ( ) ( ) ( )

42. Yaratıcı fotoğraflar çekmek ( ) ( ) ( )

43. Masraflara ait hesap kayıtları tutmak ( ) ( ) ( )

44. Bir bandoda çalmak ( ) ( ) ( )

45. Bir orkestrada caz müziği çalmak ( ) ( ) ( )

46. Bir grup veya klüp için bütçe hazırlamak ( ) ( ) ( )

47. Depremin nedenlerini araştırmak ( ) ( ) ( )

48. Ünlü bir bilim adamının dersine katılmak ( ) ( ) ( )

49. Bir proje üzerinde başkaları ile beraber çalışmak ( ) ( ) ( )

50. Bir sinema filmi senaryosu yazmak ( ) ( ) ( )

51. Şirket hakkındaki şikayetleri konusunda işçilerle röportaj yapmak ( ) ( ) ( )

52. Mobilya yapmak ( ) ( ) ( )

53. Değerli taşları kesmeyi ve parlatmayı öğrenmek ( ) ( ) ( )

54. Yaralı bir insana ilkyardım yapmak ( ) ( ) ( )

55. Yerel bir radyo istasyonunda çalınması için müzik parçaları seçmek ( ) ( ) ( )

56. İl genel meclisinde çalışmak ( ) ( ) ( )

57. Mali raporları hazırlamak ve yorumlamak ( ) ( ) ( )

58. Tehlikedeki bir insana yardım etmeye çalışmak ( ) ( ) ( )

59. Elektronik alet çalıştırmak ( ) ( ) ( )

60. Çocuklara nasıl oyun oynanacağını veya spor yapılacağını göstermek ( ) ( ) ( )

61. Bir ustayı televizyon tamir ederken seyretmek ( ) ( ) ( )

62. Bir magazin hikayesini anlatan çizimler yapmak ( ) ( ) ( )

63. Ziyaretçilere yol göstermek ( ) ( ) ( )

64. Diğer insanların bir problemin çözülebileceğine nasıl inandıklarını

öğrenmek

( ) ( ) ( )

65. Bir sergiye gezi düzenlemek ( ) ( ) ( )

66. Uyuşturucu kullanan insanlara danışmanlık yapmak ( ) ( ) ( )

67. İş gazeteleri veya dergileri okumak ( ) ( ) ( )

68. Yıldızların oluşumunu öğrenmek ( ) ( ) ( )

69. Taksit ödemelerini tahsil etmek ( ) ( ) ( )

70. Bir slayt veya film projektörünü çalıştırmak ( ) ( ) ( )

71. Kelebekleri gözlemlemek ve sınıflandırmak ( ) ( ) ( )

72. Metal bir heykel tasarlamak ( ) ( ) ( )

73. İnsanlara kanuni doğruları açıklamak ( ) ( ) ( )

74. Kısa hikayeler yazmak ( ) ( ) ( )

75. İnsanların mali kararlar vermelerine yardımcı olmak ( ) ( ) ( )

76. Gelir vergisi kazancını düzenlemek ( ) ( ) ( )

77. Sertifika, plaket veya taktir belgesi kazanmak ( ) ( ) ( )

78. Tiyatro oyunu, müzikaller gibi sanatsal etkinliklerin eleştirilerini yazmak ( ) ( ) ( )



132 | S a y f a

79. Aylık bütçe planı yapmak ( ) ( ) ( )

80. Bir havuz veya gölde yabani hayatı araştırmak ( ) ( ) ( )

81. Bir tiyatro oyununda rol almak ( ) ( ) ( )

82. Bir resim çerçevesi yapmak ( ) ( ) ( )

83. İş gezilerine çıkmak ( ) ( ) ( )

84. Orman yangınları için gözetleme yapmak ( ) ( ) ( )

85. Yeni alışveriş merkezinin tanıtımını yapmak ( ) ( ) ( )

86. Bir muhasebecilik sistemi kurmak ( ) ( ) ( )

87. Arkadaşlar arasındaki bir tartışmayı yatıştırmak ( ) ( ) ( )

88. Birine önemli bir karar vermesinde yardım etmek ( ) ( ) ( )

89. Taşıma için nakil maliyetlerini hesaplamak ( ) ( ) ( )

90. Fıkralar ve hikayeler anlatarak insanları eğlendirmek ( ) ( ) ( )



133 | S a y f a

HOLLAND MESLEK TERCİHİ PUANLAMA CETVELİ

AÇIKLAMA: Her kategorinin kapsamına giren sorulara (numaraları aşağıda işaretleyin) çetele

tutunuz ve her kategoride toplam puanları altına yazınız. En yüksek “Hoşlanırım” yanıtı ise bu

gencin ait olduğu kişilik tipini gösterir. En yüksek “Hoşlanmam” yanıtı ise ise gencin uzak olduğu

kişilik tipini gösterir. Yüksek puanlar daha çok “Farketmez”de yoğunlaşmışsa gencin kişilik tipi

hala belirginleşmemiştir.

HOŞLANIRIM FARKETMEZ HOŞLANMAM

ARAŞTIRICI

1,3,4,8,11,17,22,34

39,41,47,48,68,71,80

TOPLAM

ARAŞTIRICI

6,10,14,31,32,42,44,45

50,62,7274,77,78,81

TOPLAM

SOSYAL

2,21,29,37,49,55,58,60

64,65,66,73,87,88,90

TOPLAM

GİRİŞİMCİ

7,15,16,18,20,28,33,35

51,56,63,67,75,83,85

TOPLAM

GELENEKSEL

5,12,23,24,27,30,36,43

46,57,69,76,86,89

TOPLAM

GERÇEKÇİ

9,13,19,25,26,38,40,52

53,54,59,61,70,82,84

TOPLAM



134 | S a y f a

EK-21

PROBLEM TARAMA LİSTESİ (L TAKIMI)

Adı Soyadı:.............................................................Sınıfı/ No :.................................Tarih: ...../...../..........

Sevgili öğrenciler,Bu problem tarama listesi siz öğrencilerin belli başlı üzüntülerini,

ihtiyaçlarını ve her türlü problemlerini öğrenip sizlere yardım etmek amacıyla hazırlanmıştır.

Bu listenin okul idaresi ile hiçbir ilişkisi yoktur. Bu bir sınav değildir. Cevaplarınız gizli

tutulacaktır. Listeyi doldururken samimi olunuz, dikkatle okuyunuz, okuduğunuz cümlede

yazılan husus sizi rahatsız eden bir problem ise cümlenin başındaki rakamı cevap kağıdında

bulunuz. Bu rakamın sağındaki kutunun içine (X) bir çarpı koyunuz. Cümlede yazılan husus sizin

için problem değilse hiçbir işaret koymadan diğer cümleye geçiniz.

( ) 1. Yeterince uyuyamıyorum.

( ) 2 . İyi beslenemiyorum.

( ) 3. Yüzümdeki sivilcelerden rahatsızım.

( ) 4. Ara sıra burnum kanıyor.

( ) 5. Bazı bedensel rahatsızlıklarım var

( ) 6. Sık sık grip ve nezle oluyorum.

( ) 7. Gözlerimden rahatsızım.

( ) 8. Tırnaklarımı yiyorum

( ) 9. Sık sık başım ağrıyor.

( ) 10. Kulaklarım işitmiyor.

( ) 11. Sağlık kontrollerine gitmek istemiyorum.

( ) 12. Dış(fiziki) görünüşüm beni rahatsız ediyor.

( ) 13. İştahsızlığım ve ya aşırı iştahlılığım beni rahatsız ediyor.

( ) 14. Çok kıskancım

( ) 15. Utangaç ve sıkılganım.

( ) 16. Korkunç rüyalar görüyorum.

( ) 17. Kendime hiç güvenim yok.

( ) 18. Tek başıma karar veremiyorum.

( ) 19. Zor durumda kalınca çocuk gibi ağlıyorum.

( ) 20. Sır tutamıyorum.

( ) 21. Okulda disiplin zayıf.

( ) 22. Okulda disiplin fazla.

( ) 23. Ders kitaplarını yetersiz buluyorum.

( ) 24. Okulumuzda cinsel ve bedensel gelişimle ilgili yeterli bilgi verilmiyor.

( ) 25. Defter tutmayı ve ödev yapmayı sevmiyorum.

( ) 26. Bazı öğretmenler kişiliğimizi eleştiriyor.

( ) 27. Bazı öğretmenler bizi anlamıyor.

( ) 28. Yazılılarda fazla heyecanlanıyorum.

( ) 29. Okulda problemlerimizle fazla ilgilenilmiyor.

( ) 30. Okulu sevmiyorum.

( ) 31. Ailenin fazla baskısı beni sıkıyor.

( ) 32. Ailem hiçbir konuda fikrimi almıyor.

( ) 33. Ailem bana sorumluluk vermiyor.

( ) 34. Kardeşlerim ders çalışmama engel oluyor.



135 | S a y f a

( ) 35. Annem ile babam sık sık kavga ediyorlar.

( ) 36. Evimiz çok küçük. Çalışmak için ayrı odam yok.

( ) 37. Geçim zorluğu evimizde huzursuzluk yaratıyor.

( ) 38. Babamla anlaşamıyorum.

( ) 39. Ailem beni anlamıyor.

( ) 40. Ailemin benden yapamayacağım beklentileri var.

( ) 41. Okul arkadaşlarımla iyi geçinemiyorum.

( ) 42. Bazı arkadaşlarımız olumsuz davranışlar sergiliyorlar.

( ) 43. Konuşurken çok heyecanlanıyorum.

( ) 44. Herkesin beni sevmesini istiyorum.

( ) 45. Karşı cinsten bir arkadaş edinemedim.

( ) 46. Kolayca arkadaş edinemiyorum.

( ) 47. Arkadaşlarım gibi giyinemediğim için üzüntü duyuyorum.

( ) 48. Kimse benimle arkadaş olmak istemiyor.

( ) 49. Dert ortağı olacak bir yakınım yok.

( )50. Karşı cinsten arkadaşlık etmekten çekiniyorum.

( ) 51. Gelecekte hangi mesleği yapacağıma karar veremiyorum.

( ) 52. İstediğim üniversiteyi kazanama korkusu yaşıyorum.

( ) 53.Ailem Benim Bir Üst Öğrenime Devam Etmemi İstemiyor.

( ) 54.Kazanacağım okullar ve meslekler hakkında bilgi edinmek istiyorum.



136 | S a y f a

K-22

PROBLEM TARAMA LİSTESİ DEĞERLENDİRME ÇİZELGESİ (L TAKIMI)

OKUL : SINIF UYGULAYAN ÖĞRETMEN TARİH:

SAĞLIK

BEDEN

KİŞİLİK OKUL – ÖĞRETMEN

DERS

EV

AİLE

TOPLUMSAL

İLİŞKİLER

MESLEK

GELECEK

TO

PL

AM

AZ

BİR

AZ

OR

TA

ÇO

K

ÇO

K F

AZ

LA

SN ADI SOYADI 1

2

3

4

5

6

7

8

9

1 0

1 1

1 2

1 3

1 4

1 5

1 6

1 7

1 8

1 9

2 0

2 1

2 2

2 3

2 4

2 5

2 6

2 7

2 8

2 9

3 0

3 1

3 2

3 3

3 4

3 5

3 6

3 7

3 8

3 9

4 0

4 1

4 2

4 3

4 4

4 5

4 6

4 7

4 8

4 9

5 0

5 1

5 2

5 3

5 4 0- 1 0

1 1- 2 1

2 2- 3 2

3 3- 4 3

4 4- 5 4

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

TOPM



137 | S a y f a

KAYNAKÇA

1. Güngörmüs O. Baba-çocuk ilişkisi, ana-baba okulu. İstanbul: İstanbul Kitabevi;

1997.

2. Kağıtçıbaşı Ç. Aile içi etkileşim ve çocuk gelişimi. Türkiye’de çocuğun durumu.

1990’ların Çocuk Politikası Kongre Kitabı. Ankara: 1989.

3. Onur B, (editör). Benlik gelişimine ilişkin kuramlar, ergenlik psikolojisi. Ankara:

Hacettepe Taş Kitapçılık; 1987.

4. Ersanlı K. Benliğin gelişimi ve görevleri. Samsun: Eser Ofset; 1996.

5. Cüceloğlu D. İçimizdeki çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi; 1992.

6. Kuzucu, Y. Küçükler İçin Büyüklere.Ankara:Pegem Akademi;2014.

7. Owen, Fidan Korkut-Dean; Karaırmak, Özlem. Okul Psikolojik Danışmanları İçin El

Kitabı. Ankara: Anı Yayıncılık;2013

8. Salk, Lee. Çocuğun Duygusal Sorunları. İstanbul: Remzi Kitabevi;2002

9. Duyan, V. ve Gelbal, S. (2008); Sosyal Sorun Çözme Envanteri’nin Türkçeye

Uyarlama Çalışması, Toplum ve Sosyal Hizmet Cilt 19, Sayı 1, Nisan 2008.

10. Çekici, F. (2009); Problem Çözme Terapisine Dayalı Beceri Geliştirme Grubunun

Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Problem Çözme Becerileri, Öfkeyle İlişkili Davranış ve

Düşünceler ile Sürekli Kaygı Düzeylerine Etkisi, Türkiye Cumhuriyeti Çukurova

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Doktora Tezi.

11. Çankaya, İbrahim. (2011). İlköğretimde Akran Zorbalığı. Uludağ Üniversitesi Eğitim

Fakültesi Dergisi 24 (1), , 81-92

12. Yeşilyaprak, Binnur (2001), “Eğitimde Rehberlik Hizmetleri”, Ankara

13. Çil , Abdulrezzak. ‘Meslek Seçimi ve Kariyer Planlama’,

14. Deniz, M. E. (1997). Üniversite Öğrencilerinin Cinsiyet ve Kültürel Farklara Dayalı

Atılganlık Üzerine Bir Atılganlık Eğitimi Denemesi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

15. Bozkurt,Erdoğan. Bireylerin İletişim Sorunları Ve İletişim Becerilerinin Geliştirilmesi.

Milli Eğitim Dergisi, Ankara: Sayı 142, ss. 58-60.

16. http://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/AnnebabaTutumları.pdf. Erişim Tarihi:

17. Erkan,Serdar. Kaya,Alim. Grupla Psikolojik Danışma ve Rehberlik

Proğramları.Ankara:Pegem Yayıncılık;Şubat 2005.

18. Erkan,Serdar. Kaya,Alim. Grupla Psikolojik Danışma ve Rehberlik Proğramları

2.Ankara:Pegem Yayıncılık;Ekim 2005. 19.02.2016

http://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/AnnebabaTutumları.pdf



138 | S a y f a



139 | S a y f a



140 | S a y f a

Fatih Mah. Fevzi Fevzioğlu Cad. Açık Sk. No:22 PK.38010

Kocasinan / Kayseri

Telefon: +90 (352) 231 68 07

Belgegeçer: +90 (352) 231 76 96

İnternet Adresi: www.kocasinanram.meb.k12.tr

e-posta: [email protected]

Documents

ORTAÖĞRETİM KURUMLARI PROBLEM TARAMA ENVANTERİ …mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/38/15/169918/dosyalar/2016_03/... · odaklı yaklaımını desteklemek üzere Problem Tarama