ORTHOMYXOVİRUS’LAR VE ENFEKSİYON OLUŞTURMA MEKANİZMALARI

Prof.Dr. Ömer POYRAZ

ORTHOMYXOVİRİDAE AİLESİ Orthomyxoviridae ailesinde yalnızca grip etkeni

olan Influenza virüsleri yer. Mukozadaki musin tabakalarına ilgilerinden

dolayı Myxovirus olarak kabul edilmiştir. Büyüklükleri ve antijenik yapıları diğer

Myxovirus’lardan farklı olduğu için için ayrı bir virüs familyası oluşturularak bu familyaya yerleştirilmiştir.

Solunum yolu mukozasında enfeksiyon oluştururlar

İnsanlarda ve hayvanlarda hastalık yaparlar Influenza ya da grip olarak adlandırılan klinik

tabloyu oluştururlar

MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ Helikal simetrili, zarflı, tek iplikçikli RNA’lı virüslerdir Diğer virüslerden farklı olarak RNA’ları tek parça halinde

olmayıp 8 parçacıktan oluşmuştur Bu parçacıkların her biri farklı bir protein yapımından

sorumludur Buna bağlı olarak Influenza virüslerinde antijenik değişim sık

olarak görülür Ortalama 80-120 nm boyutlarındadır Çok şekillilik gösterirler İpliksi, küresel ya da diğer görünümde olabilirler Viral genom içerisinde antijenik yapıdan sorumlu

nukleoproteinler yer alır. Nukleik asit genomu helikal simetrili bir kapsid çevreler. Kapsidin dışında matriks proteini, en dışta ise lipid yapısında bir

zarf bulunur. Zarfın yüzeyinde ise yaklaşık 10 nm uzunluğunda iki tip dikensi

çıkıntı bulunur. Bu çıkıntılar protein yapısında olup, virüse hemaglutinasyon ve

nöroaminidaz yapma özelliği kazandırır

Şematik Görünümleri

Yüzeyel Protein Yapısı

Elektron Mikroskobundaki Görünümleri

ANTİJENİK YAPISI

Dört tip antijeni bulunur

1. Nukleoprotein Antijeni (NP Antijeni)

2. Matriks Protein Antijeni (M Antijeni)

3. Hemaglütinin Antijeni (HA Antijeni)

4. Nöroaminidaz Antijeni (N Antijeni)

Nukleoprotein Antijeni (NP Antijeni)

Virüsün genomunda yer alırlar Ribonukleoproteinler antijenik

özellik gösterirler Virüsün tiplere ayrılmasını sağlarlar Organizmada kendilerine karşı

antikor oluşumuna yol açarlar İnternal antijen olduğu için oluşan

antikorlar viral enfeksiyonu engelleyemez

Matriks Protein Antijeni (M Antijeni)

Viral zarfın alt kısmında yer alırlar Virüsün tiplere ayrılmasını

sağlarlar Organizmada kendilerine karşı

antikor oluşumuna yol açarlar İnternal antijen olduğu için oluşan

antikorlar viral enfeksiyonu engelleyemez

Hemaglütinin Antijeni (HA Antijeni)

Viral zarfın yüzeyinde yer alan dikensi çıkıntılardır

Glikoprotein yapıdadır Virüsün hücreye tutunmasında rol

oynar Duyarlı eritrositleri hemaglutine eder Virüsün alt tiplere ayrılmasını sağlar Yüzeyel antijen olduğu için

organizmada oluşan antikorlar viral enfeksiyonu engeller

Nöroaminidaz Proteinleri (N Antijeni)

Viral zarfın yüzeyinde yer alan dikensi çıkıntılardır

Glikoprotein yapısındadır Virüsün duyarlı hücre reseptörlerine

ilgisini sağlar Dokulardaki siyalik asit ve N asetil

nöroaminik asit bağlarını parçalayarak virüsün hücreye tutunmasını sağlar

Virüslerin alt tiplere ayrılmasında rol alır Oluşan antikorlar viral enfeksiyonu

engeller

SINIFLANDIRILMASI Virüsün tiplere ayrılmasında nükleoproteinler ve

matriks proteinleri önemli rol oynar Bu proteinlerdeki farklılıklar virüsün A,B,C ile

adlandırılan 3 antijenik tipe ayrılmasını sağlar Alt tiplere ayrılmasında ise hemaglütinin ve

nöroaminidaz proteinleri önemli rol oynar Bu proteinlerdeki farklılıklar alt tipleri oluşturur Influenza A virüsleri insan, kuş, domuz, at, deniz

memelileri, sansargiller gibi hayvanlarda enfeksiyon yapar

Doğal konakları yabani kuşlardır Yabani kuşlar tüm Influenza A tiplerinin

taşıyıcısıdır Influenza B ve C virüsleri yalnızca insanda

enfeksiyon yapar

Influenza A virüsünün Alt Tipleri

15 hemaglütinin alt tipi vardır H1,H2,H3,…olarak gösterilir 9 nöroaminidaz alt tipi vardır N1, N2, N3, … olarak gösterilir Kuşlarda tüm alt ipler bulunur İnsanlarda yalnızca 3 hemaglütinin ve

2 nöroaminidaz alt tipi bulunur Toplam 144 Influenza A alt tipinin

olduğu bilinmektedir

Influenza Virüslerinin İsimlendirilmesi

ANTİJENİK DEĞİŞİM Influenza virüslerinde sık antijenik değişim görülür Her yıl yeni serotipler ortaya çıkar Sürekli yeni salgınlar meydana gelir Antijenik değişim hemaglütinin ve nöroaminidaz

antijenlerinde oluşur İki türlü antijenik değişim vardır

1 – Minör Antijenik Değişim (Antijenik Drift, Antijen Sürüklenmesi)

2 – Major Antijenik Değişim (Antijenik Shift, Antijen Kayması)

Minor Antijenik Değişim

Viral genlerde bir noktada mutasyon sonucu oluşur

Amino asit dizileri değişir

Yüzeyel proteinlerde farklılaşma ortaya çıkar

Antijenik yapı değişir Toplumda dolaşan

etkene benzer fakat antijenik yönden farklı suş oluşur

Mevcut antikor varlığından etkilenmez

Major Antijenik Değişim

Viral genlerde daha geniş alanda daha köklü mutasyon oluşur

Yüzeyel proteinlerde daha büyük farklılaşmaya yol açar

Genellikle genetik alışverişler sonucu olur

Yeni hemaglütinini ve yeni nöroaminidazı olan farklı bir suş oluşur

Alt tipler oluşur

Antijenik Değişim Sıklığı

En sık Influenza A virüslerinde görülür Daha sık salgın oluşturur Kişiler defalarca Influenza A

enfeksiyonu geçirebilirler Influenza B virüslerinde daha seyrek

görülür Daha az sıklıkta salgın oluşturur Influenza C virüslerinde görülmez Salgın oluşturmaz Sporadik vakalar şeklinde görülür

GENETİK ALIŞVERİŞ

Influenza A virüslerinde görülür Aynı konakta bulunan farklı türlere

özgül Influenza A virüsleri birbirlerinden genetik materyal alabilir

Bunun sonucu genetik yapıda büyük bir değişim olur

Yüzeyel proteinlerde tamamıyla başkalaşım meydana gelir

Yepyeni bir virüs ortaya çıkabilir

GENETİK ALIŞVERİŞ Bu alışveriş için domuzlar

ve insanlar hamur teknesi vazifesi görür

Domuz ve insan hücrelerinde hem memeli hem de kuş İnfluenza A virüsleri için reseptör bulunur

Hem hayvan hem de insan virüslerine duyarlıdır

Eş zamanlı enfeksiyonlar sırasında bu tür genetik alışveriş olasılığı vardır

Yeni alt tipler ortaya çıkar Tüm insanlar duyarlı

olacağı için pandemi yapabilir

Yeni alt tip

Yeni alt tip

PATOGENEZ Kişiden kişiye damlacık enfeksiyonu, kontamine

eller ve çeşitli eşyalarla solunum yollarından bulaşır

Solunum yolları mukozası yapışkan bir müsin tabaka ile kaplıdır

Bu tabakanın hücre yüzeyini örtücü ve koruyucu fonksiyonu bulunmaktadır

Mikroorganizmaların hücre yüzeyine tutunarak enfeksiyonu başlatmasını engeller

Influenza virüsleri salgıladıkları nöroaminidaz enzimi ile bu musin tabakayı eritirler

Böylece hücrelerin yüzeyinin açığa çıkmasını sağlarlar

Açığa çıkan hücrelerin reseptörlerine bağlanarak enfeksiyonu başlatırlar

PATOGENEZ Üst solunum yolları mukozasında hızla

çoğalırlar İnkübasyon süresi 1 - 4 gün arasındadır Semptomlarla birlikte virüs atılımı da

başlar Mukozada yüzeyel yangı ve konjesyon

oluşur Bazal tabaka etkilenmediği için yüzeyel

tabakayı yeniden oluşturur Mukoza yapısı tekrar eski haline gelir İyileşme hücresel immünite, interferon,

sitotoksik T lenfositleri ve antikor oluşumu ile olur

PATOGENEZ

Viral Replikasyon

KLİNİK BULGULAR

Komplikasyonsuz Grip Pnömoni Reye Sendromu

Komplikasyonsuz Grip

Aniden oluşan üşüme, titreme, başağrısı, kırgınlık

Yüksek ateş, kuru öksürük, kas ağrıları

Ateş genelde 3 gün içinde normale döner

Solunum sistemi bulguları 3-4 gün daha devam eder

Öksürük ve kırgınlık 1-2 hafta sürebilir

Çocuklarda gastrointesinal semptomlar da görülür

Pnömoni Yaşlılarda, kardiopulmoner hastalığı ve

kronik hastalığı olanlarda sık görülür Komplikasyon olarak ortaya çıkar Virüse, bakterilere veya her ikisine bağlı

olabilir Silier aktivite azalması, artan mukus

salgısı, fagositik hücrelerde fonksiyon bozukluğu, alveollerde eksuda birikimi virüsün alt solunum yollarına yayılmasını kolaylaştırır

Bakterilerden genellikle S.aureus, St.pnemoniae, H.influenza etkendir

Reye Sendromu

Genellikle 2-16 yaş arası çocuklarda sık görülür

Akut ensefalopati ve karaciğerin yağlı dejenerasyonu şeklinde seyreder

Mortalite oranı % 10 - 40 arasındadır Influenza B enfeksiyonunda daha sık

görülür Aspirin kullanımı riski artırır

Mortalite Oranı

Sağlıklı kişilerdeki mortalite oranı 100.000’de 2’dir.

Bu oran kalp-damar hastalığı olanlarda 50 kat, akciğer hastalığı olanlarda 120 kat, hem kalp-damar hem de diyabeti olanlarda 240 kat artmaktadır.

Lokal grip salgınıAni başlangıç

ÖksürükAteş

Üşüme

Baş ağrısıBoğaz ağrısıBurun semptomları

Yorgunluk/güçsüzlükMiyaljiHalsizlik

Gripte doğru klinik tanı kriterleri

BAĞIŞIKLIK Enfeksiyon geçirenlerde hemaglütinin ve

nöroaminidaz antijenlerine karşı antikor oluşur

Korunma serum antikorları ve nazal bölgedeki salgısal IgA ortaklığı ile olur

Salgısal antikorların korunmada rolü daha fazladır

Salgısal antikorlar 1-3 ay sonra kaybolur Farklı tiplere ve alt tiplere karşı oluşan

antikorlar çapraz reaksiyon göstermez Defalarca gripal enfeksiyon geçirilebilir

LABORATUVAR TANISI

Virüs izolasyonu ve identifikasyonu Antijen Araştırılması Serolojik İnceleme

Virüs İzolasyonu ve İdentifikasyonu

Burun yıkantı suyu ve boğaz sürüntüsü alınır İlk üç gün içinde alınması gerekir Hücre kültürü ve embryonlu yumurtanın

amniotik kesesine ekilir Hücre kültüründe CPE oluşturmaz Hemaglütinasyon ve hemadsorbsiyon

deneyleri ile tanı konur Embryonlu yumurta ekimlerinde amniotik

sıvıda hemaglütinasyon inhibisyon ve nötralizasyon deneyleri ile virüs araştırılır

Antijen Araştırılması

Burun ve boğaz sürüntüsü alınarak incelenir

Floresan mikroskobi yöntemiyle incelenir

Floresan mikroskop ve floresan boya ile işaretli antikorlar gerekir

Kısa sürede sonuç verir ELISA ve diğer yöntemlerle de

antijen araştırılabilir

Serolojik İnceleme

Bilinen antijenler kullanılarak serumda antikor aranır

Çeşitli serolojik yöntemler kullanılabilir

Gittikçe yükselen titre anlamlıdır

EPİDEMİYOLOJİ

Bütün dünyada yaygındır Epidemiler ve pandemiler oluşturur Antijenik değişim ve duyarlı kişi sayısında

artışa bağlı zaman zaman büyük salgınlar oluşur

İnkübasyon süresinin kısa oluşu yayılımı kolaylaştırır

Kapalı ortamda bulunmaya bağlı kış aylarında daha sık görülür

Influenza A daha sık salgın yapar Influenza B daha seyrek salgın oluşturur Influenza C sporadik vakalar halinde

görülür

İnsanlarda Yaygın Olan Influenza A Alt Tipleri

En yaygın H1N1, H1N2 ve H3N2 H2N2 1957 ve 1968 yıllarında

görülmüş Günümüzde yaygın değil

KORUNMA Aşı ile korunma mümkündür Aşı virüsü embryonlu yumurtanın amniotik

kesesinde üretilir Genelde kas içi yolla uygulanır Yumurta allerjisi olanlarda uygulanmaz Her yıl uygulanması gerekir Antijenik değişimden dolayı koruyuculuğu

kesin değildir Koruyuculuk oranı normal toplumda % 70,

risk gruplarında % 50 dolayındadır

KUŞ GRİBİ

KUŞ GRİBİ Halk arasında tavuk vebası olarak da bilinir Genellikle kanatlı hayvanların enfeksiyonudur Solunum ve sindirim sistemine ait belirtilerle

yüksek morbidite ve mortalite hızıyla seyreden akut, bulaşıcı bir hastalıktır

Nadiren insanlarda da enfeksiyon oluşturmaktadır İnsanda enfeksiyon oluştuğunda %50’nin

üzerinde mortalite görülmektedir Genetik değişimle tamamen insana adapte olma

ve pandemi oluşturma riski bulunmaktadır Bu durumda 150 – 200 milyon insanın ölebileceği

bildirilmektedir

GÜNÜMÜZÜN KORKULU RÜYASI

ETKEN

Etken Influenza A virüsüdür Virüsün 15 hemaglütinin ve 9

nöroaminidaz alt tipi bulunur Bunların hepsi kuşları enfekte

edebilir Çok sayıda alt tipinin bulunması

gen transferi ve yeniden eşleşme durumunun yüksek olduğunu gösterir

PATOJENİTELERİNE GÖRE VİRÜS TİPLERİ

Az Virulan Virüsler (LPAI) H5, H7 ve diğer alt tiplerde yer alır Patojenitesi düşük virüslerdir Genelde yabani kuş topluluklarında enfeksiyon

yapar Hafif enfeksiyon tablosuna yol açarlar Tüylerin kabarması, yumurta üretiminde azalma,

hafif solunum hastalığı ve depresyon görülür Çok Virulan Virüsler (HPAI)

H5 ve H7 alt tiplerinde yer alan bazı virüslerdir Patojenitesi oldukça yüksek virüslerdir Enfeksiyon oluştuğunda mortalite % 100’e ulaşır Yabani kuş topluluklarında enfeksiyon yapmaz

SALGINLARDA İZOLE EDİLEN KUŞ INFLUENZA A TİPLERİ

Influenza A H5N1 Influenza A H7N2 Influenza A H7N3 Influenza A H5N2 En sık görülen ve mortalitesi

yüksek olan H5N1 tipidir

H5N1 TİPİ NEDEN ÖNEMLİDİR ? Kümes hayvanları arasında oluşan salgınların çoğunda

patojenitesi yüksek olan H5N1 tipi virüs izole edilmektedir

H5N1 tipi virüs tür engelini aşarak insanlarda enfeksiyon oluşturmayı başarmıştır

İlk kez 1997’de Hong Kong’da kümes hayvanları arasındaki salgında 3 yaşındaki erkek çocuğa bulaşarak ölümüne yol açmıştır

Aynı yıl aynı yerde 17 kişinin hastalanmasına ve bunlardan beşinin ölümüne yol açmıştır

İnsanlarda ağır ve mortalitesi yüksek hastalığa neden olmaktadır

Şimdilik kuşlarla ya da enfekte kümes hayvanları ile ilişkisi olan kişilerde görülmektedir

Çok az da olsa kaynağı tam açıklanamayan insan olguları da vardır

Bu yüzden kuş gribi virüsleri içerisinde pandemi riski taşıyan en önemli alt tiptir

CANLILAR ARASINDAKİ

YAYILIMI Doğada yabani kuşlar arasında geniş bir yayılım

gösterir Doğal konakları yabani kuşlardır Hafif enfeksiyona yol açar, ölüm oranı çok düşüktür Kuş hareketleri ile virüs uzaklara taşınır

Doğada su kuşları, özellikle de yeşil başlı ördekler virüsün

devamlılığını sağlar Yaklaşık 100 kadar Influenza A alt tipi su kuşlarından izole edilmiştir Hastalık oluşturmaksızın virüsü taşırlar Su kuşlarının yaklaşık üçte biri bu virüslerle enfekte haldedir Yabani kanatlıların salgıları ve dışkıları yoluyla evcil kanatlılara

bulaşır Evcil kanatlılarda genetik değişime uğrayan virüs kısa sürede

yüksek patojen hale dönüşür

CANLILAR ARASINDAKİ YAYILIMI

ÜLKELER ve KITALAR ARASI YAYILIMI

Genellikle kuş göçleri ile yayılır

Kuşlar mevsimsel değişimle birlikte kuzeyden güneye, güneyden kuzeye göç ederler

Göçleri sırasında her zaman aynı güzergahı kullanırlar

Bu güzergahlar kuş yoğunluğuna göre ana ve tali güzergahlar şeklinde görülür

Ülkemiz önemli kuş göç yolları üzerinde bulunmaktadır

VİRÜSÜN ÇEVREYE YAYILIMI

Göçmen kuşların özellikle konakladıkları bölgelere bıraktıkları dışkı, tükrük ve burun salgıları ile etrafa yayılır

Enfekte hayvanlar dışkılarıyla en az 10 gün süreyle virüs çıkarırlar

Burun salgısı ve tükrükle atılan virüs uzun süre doğada canlı kalmamasına rağmen, dışkıyla atılan virüs düşük ısıda haftalarca canlı kalabilir

Yörede yaşayan yabani kuşlar, evcil kuşlar, mekanik olarak da kemiriciler, böcekler, sinekler, insanlar lokal yayılımı sağlarlar

Virüsün hava yoluyla yayılması yalnızca birkaç kilometre ile sınırlıdır

KÜMES HAYVANLARI ARASINDA YAYILIMI

Yabani kuşlar aracılığı ile olur

Patojenitesi düşük virüslerle enfeksiyon başlar

Kümes hayvanları arasında hızla yayılır

Mutasyona uğrayarak patojenitesi yüksek forma dönüşür

Özellikle serbest dolaşan kanatlılar yayılımı hızlandırılır

Evcil kanatlıların pazarlarda alınıp satılması ile de yayılım hızlanır

H5N1 DOĞAL YAYILIMI

DUYARLI HAYVANLARA BULAŞIM YOLLARI

Genelde evcil kuşları, kümes hayvanlarını, seyrek olarak da domuzları enfekte eder

En önemli bulaş fekal oral yol iledir Duyarlı hayvanlar bu atıklarla direkt ya da

dolaylı temas ile, aynı kaynaktan su içme ile enfekte olurlar

Su kaynaklarının enfekte yabani kuşların dışkılarıyla kontamine olması bulaşım riskini daha da yükseltir

Kontamine gübrenin 1 gramı dahi binlerce kuşu enfekte edebilir

GÖÇMEN KUŞLARDA GÖRÜLEN ÖLÜMLERİN NEDENLERİ

Bazı yerlerde ölü ya da hasta göçmen kuşlar bulunabilmektedir

Bu tür kuşlarda da ölümlerin H5N1 tipine bağlı olduğu bildirilmektedir

Bu tür ölümlerin kümes hayvanlarında yüksek patojen hale dönüşen virüsün tekrar göçmen kuşlara bulaşmasıyla olduğu düşünülmektedir

KAPALI ORTAMDA YETİŞTİRİLEN KÜMES HAYVANLARINA BULAŞIM YOLLARI

Genellikle kuş dışkısıyla kontamine toz toprak, kontamine araç gereç ve yemler,

kontamine ayakkabılar yoluyla bulaşır Kemiriciler,sinekler ve diğer hayvanlar mekanik olarak virüsü taşıyabilirler Bu yüzden kümeslerin sıkı kontrol altına

alınması, giriş ve çıkışların kontrolü, dezenfeksiyon tedbirleri oldukça önemlidir

KÜMES HAYVANLARINDA

KLİNİK BULGULAR Virüs ile ilk karşılaşılan yörelerde kümes

hayvanlarında hafif solunum yolu hastalığı görülür

Başlangıçta tüylerin kabarması, yumurta veriminde azalma, hafif solunum yolu ve kırgınlık belirtileri dikkati çeker

Bu şekilde kümes hayvanları arasında hızla yayılır

Bir süre sonra genetik değişime uğrayan virüs yüksek patojen hale dönüşür

Enfeksiyon tablosu ağırlaşır Bir anda tüm hayvanların ölümüne yol açar İnkübasyon süresi 1-2 güne kadar kısalır

KÜMES HAYVANLARINDA KLİNİK BULGULAR

Hırlıtılı ve güç solunum tablosu görülür

Konjuktivit ve göz yaşı akıntısı vardır

Konjuktiva şişmiş ve kırmızı renktedir

Göz kapakları tamamen kapanır

KÜMESHAYVANLARINDA KLİNİK BULGULAR

Sakal, ibik ve gözlerin çevresinde ödem ve siyanoz şekillenir

Ödem boyun ve göğüs bölgesine de yayılabilir

Glottisteki ödem boğulma ile sonuçlanan solunum güçlüğüne neden olur

Burun deliklerinden grimsi, kanlı eksudat akar

KÜMES HAYVANLARINDA KLİNİK BULGULAR

Kan tablosunda bozulma olur

Lenfopeni ve trombositopeni gelişir

Ayaklarda,bacak kaslarında morarma ve yaygın kanama tablosu görülür

KÜMES HAYVANLARINDA KLİNİK BULGULAR

Hastalanan hayvanlar genelde 2 gün içinde ölürler

Akut dönemi atlatanlarda eksitasyon, konvulziyon, dönme hareketleri gibi sinirsel belirtiler vardır

Koordinasyon bozukluğu, yürüyememe ve ayakta duramama görülür

Yumurta kabuğunda renk açılması, incelme ve kalitesinde bozukluk oluşur

OTOPSİ BULGULARI Hastalıktan ölen hayvanlarda ölüm sertliği hemen

oluşur Ani ölümlerde lezyon oluşmaz İleri safhalarda gelişen ölümlerde lezyon oluşur

Kaslarda şiddetli kanamalar Dehidratasyon Baş, boyun bölgesinde subkutan ödem Burun ve boğaz bölgesinde irinli akıntı Konjuktivada kanamalar Tracheada yoğun mukoz eksudası Böbreklerde ağır kanamalar Taşlıkta hemoraji tablosu Bağırsak mukozasında hemorajiler ve ülserler

VİRÜSÜN DUYARLILIĞI Virüs yüksek ısıya duyarlı, düşük ısıya ise

dirençlidir 00C’de 1 ay, 220C’de 4 gün, 560C’de 3 saat,

600C’de 30 dakikada, kaynatma ısısında 1-2 dakikada canlılıklarını kaybederler

Gübrede soğuk ortamda 3 ay canlı kalabilirler

Kuş dışkısıyla kontamine göllerde günlerce canlı kalabilirler

Formalin, iyot bileşikleri ve asitlere duyarlıdır

İNSANLARA BULAŞIM YOLLARI

Kuş gribi virüsü insanlara genellikle doğal yollarla yani yabani kuşlardan direkt olarak bulaşmaz

Yabani kuşlarda virüs düşük patojenite gösterir

Doğal enfeksiyon oldukça az görülmüştür Kişiler deneysel olarak enfekte edildiğinde

kısa süreli hafif enfeksiyon oluştuğu görülmüştür

İnsana bulaşım genellikle enfekte kümes hayvanları ve patojenitesi yüksek virüsle enfekte kuşlar aracılığı ile olmaktadır

İNSANLARA BULAŞIM YOLLARI

Kanatlı hayvanlarla aynı kapalı ortamda bulunma ile

Hasta hayvanları kesme ve tüylerini yolma ile

Hasta veya ölmüş hayvanların burun, boğaz akıntısı, göz yaşı ve dışkısıyla temas ile

Bu tür salgılarla veya dışkıyla kirlenmiş yüzeylere ve eşyalara temas ile

Doğada ölmüş kuşlarla temas ile Enfekte kuşların avlanması, kesilmesi,

tüylerinin yolunması ile Enfekte hayvanların yumurta ve etlerine

temas ile bulaşabilir

İNSANLARA HANGİ YOLLARLA BULAŞMAZ ?

Pişirilmiş tavuk etleri ve yumurtalarla bulaşmaz Çiğ tavuk ya da çiğ yumurta ile temastan sonra ellerin

bol sabunlu ya da deterjanlı su ile yıkanması Tavuk ambalajının etrafı kirletmeden derhal çöpe

atılması Çiğ tavukla temas eden mutfak malzemelerinin derhal

bol deterjanlı su ile yıkanması Dış ortamla teması olmayan evde beslenen

kuşlarla bulaşmaz Bu tür hayvanların yem ve sularına dikkat edilmesi

gerekir Dışarıdan bulaşmayı sağlayacak mekanik taşıyıcılığın

engellenmesi

İNSANDAN İNSANA BULAŞIM İnsandan insana bulaşım oldukça nadirdir Bazı aile içi bulaşımların olduğu bildirilmektedir Bir olguda çocuktan anneye bulaşım olmuştur Bu olguların koruyucu önlem almadan aile içi sıkı

temasla geçtiği düşünülmektedir Normal toplumda kişiden kişiye bulaşması

mümkün görülmemektedir Salgın olan yörelerde yapılan serolojik

araştırmalar asemptomatik enfeksiyonların çok yaygın olmadığını göstermektedir

Sağlık çalışanlarına bulaşım riskinin düşük olduğu görülmüştür

Şimdiye kadar hasta kişilerden yalnızca bir hemşireye bulaşım söz konusudur

İNSANLARDA KLİNİK BULGULAR

Kuluçka süresi grip hastalığına göre daha uzundur

Ortalama 2 - 5 gündür, 8 - 17 güne kadar uzayabilir

Hastalık 380C’yi aşan ateş, boğaz ağrısı, yaygın kas ağrıları, öksürük ve alt solunum yolu bulguları ile başlar

Üst solunum yolu bulguları nadir görülür

İshal, kusma, abdominal ağrı, konjuktivit ve pnömoni tablosu görülür

İNSANLARDA KLİNİK BULGULAR

Hastalarda bir süre sonra akut sıkıntılı solunum tablosu gelişir

Bu yüzden solunum cihazına bağlanması gerekir

Lenfopeni, trombositopeni ve karaciğer enzimlerinde yükselme oluşur

Pıhtılaşma bozukluğu ve buna bağlı kanamalar ortaya çıkar

Özellikle burun ve dişeti kanamaları sık görülür

Çoğul organ yetmezliği oluşur

Grip, Soğuk Algınlığı ve Kuş Gribi (Ayırt edici bulgular)

Semptom Grip Soğuk algınlığı Kuş Gribi Başlangıç Ani Tedrici Ani Ateş, üşüme Sık Seyrek Sık Öksürük Olağan,ciddi Daha az Olağan, ciddi Baş ağrısı Devamlı Seyrek

Devamlı Kas ağrısı, sızısı Olağan, ciddi Hafif, silik Olağan, ciddi Yorgunluk,güçsüzlük Olağan Çok hafif Olağan Diyare Sık Pnömoni Sık ASSS Sık Mortalite Risk gruplarında

Yüksek

İNSANLARDA SALGIN TEHLİKESİ

Başlangıçta fazla bir tehlike yok Mortalite oranı yüksek Sınırlı sayıda enfeksiyon oluşumu

Zaman içerisinde tehlike söz konusu Daha çok insan enfeksiyonu oluşumu Hem insan hem kuş gribi ile eşzamanlı

enfeksiyon Yeni bir alt tip oluşumu en büyük tehlike

İnsan hamur teknesi vazifesi görebilir Aynı anda enfeksiyon sırasında genetik

değişim söz konusu İnsana adapte yeni alt tip oluşumu

pandemiye neden olur

YENİ VİRÜSÜN OLUŞUMU ANTİJENİK SHİFT İLE OLUR Aynı konakta koinfeksiyon sonucu oluşur İnsan ve kuş virüsleri konağı tek tek infekte

ettiklerinde ciddi sorun yok İnsan virüsü H3N7 + Kuş virüsü H7N3 Domuzda ya da insanda aynı anda enfeksiyon

oluşturursa Yeni oluşan virüs H3N3 veya H7N7 olur Mevcut antikorlardan hiç etkilenmezler Özellikle damlacık enfeksiyonu ile bulaşma

yeteneği kazanması enfeksiyonun kısa sürede yayılmasını kolaylaştırır

Tüm insanlık duyarlı olduğu için hızla pandemi oluşur

20.Yüzyılda yayılım yapan Influenza virüsleri ve oluşturdukları pandemiler

1920 1940 1960 1980 2000

H1N1

1918: “İspanya Gribi”

20-40 milyon ölüm

WHO

H2N2

1957: “Asya Gribi”

1 milyon ölüm

H3N2

1968: “Hong Kong Gribi”

1 milyon ölüm

Günümüzde enfeksiyon

oluşturan virüs tipleri

1977-1978 H1N1 pandemisi Günümüzde H3N1 ve H1N1

birlikte

TEDAVİ

Hastaneye yatırılarak takip Antiviral ilaç uygulaması Destek tedavisi

Yatak istirahati Sıvı ve elektrolit replasmanı Mekanik ventilasyon

Gripal Enfeksiyonların Tedavi ve Korunmasında Kullanılan Antiviral İlaçlar

İlaç Tip Tedavi Korunma Yan etki

Amantadin A 2x100 mg AynıMSS

Rimantadin A 2x100 mg Aynı MSS

Zanamivir A, B 2x10 mg 1x10mg Bronşial

Oseltamivir A,B 2x75 mg 1x75 mg GİS

Amantadin ve Rimantadin Etki Mekanizması İnfluenza A virusunun M2 proteinini

inhibe ederek etkili olurlar Virüsün hücre içine girişini ve hücre

içine giren virüsün protein kılıftan soyunmasını engellerler

Bu sayede viral replikasyonu önlerler Hem koruyucu hem de tedavi edici

amaçla kullanılır Influenza A H5N1 genelde her iki

antivirale karşı dirençli bulunmuştur

Oseltamivir ve Zanamivir Etki Mekanizması

İnfluenza A ve B virüsünün nöraminidaz enzimini inhibe ederek etki gösterirler

Sialik asit analoglarıdır Hücre dışındaki virüs müsin tabakayı

eritemeyeceği için solunum sistemi hücrelerine adsorbe olamaz

Nöroaminidazın bloke olması hücre içinde çoğalan virüsün konak hücreden salınımını engeller

Yeni oluşan ve hücre dışına salınan virusların aggregasyonuna neden olurlar

Oseltamivir (Tamiflu) Kuş gribinde genellikle bu antiviral

kullanılır İlk 48 saat içinde tedaviye başlanması

başarı şansını artırır Tablet halinde olup oral yolla kullanılan

bir ilaçtır Günde 2 defa 75 mg dozunda uygulanır Tedaviye 7-10 gün süreyle devam edilir

Korunma amaçlı oseltamivir kullanımı Korunmada virüsün baskılanarak mutasyon

geçirmesinin engellenmesi, morbidite ve mortalitenin azaltılması amaçlanır

Günde 1x75 mg dozunda kullanılır Risk gruplarına temas sonrası uygulanır

Enfekte veya ölmüş hayvanların yetiştiricileri Hastalık görülen çiftliklere ziyarette bulunanlar Ölen hayvanları koruyucu önlem almadan itlaf

edenler Enfekte hayvanlara ait etleri pişirmeden

tüketenler

Zanamivir (Relenza) İnhalasyon yoluyla kullanılan bir

ilaçtır Tedavi amacıyla günde 2x10 mg

dozunda kullanılır Tedaviye 7-10 gün devam edilir Koruma amacıyla 1x10 mg dozunda

kullanılır Bronşial spazm oluşturma riski

bulunmaktadır

PROGNOZ Hastaneye yatırılan olgularda mortalite

oldukça yüksektir Mortalite oranı % 50’nin üzerindedir Özellikle 15 yaş altı çocuklarda mortalite % 80-90’lara ulaşır Ölümler genellikle 9-10. günlerde olur Bazen bu süre 6-30 gün arasıda

değişebilir Ölüm solunum güçlüğü ve çoğul organ

yetmezliğine bağlı gelişir

KONTROL VE KORUNMA Hastalıklı ya da hastalarla

temaslı kuş ve kümes hayvanları imha edilmelidir

Kanatlı imha ekipleri özel koruyucu kıyafet giymelidir

İmha edilen hayvanlar derin çukurlara üzerine sönmemiş kireç dökülerek gömülmelidir

Çiftlikler karantinaya alınarak dezenfekte edilmelidir

Dikkatli ve sık el yıkanmalıdır Kümes hayvanları, kuşlar ve

yumurtaları iyice pişirildikten sonra yenilmelidir

Çiğ et ve yumurta üzerinde bulunabilecek etkenle temas edilmemelidir

Çiğ et ve yumurta ile temas ettikten sonra eller bol sabunlu su ile yıkanmalıdır

KİMLER RİSK ALTINDA ?

Virüs insanlar arasında yayılmaya başlamadan kimin en fazla risk altında olduğu tam olarak bilinmemektedir

Tüm insanlar risk altında Bazı kişiler daha büyük risk altında

olabilirler Kanatlı hayvanların imhasında çalışanlar Kanatlı hayvanlarla iç içe yaşayanlar Meslekleri gereği kanatlı hayvanlarla

teması olanlar

RİSK GRUPLARINDA KORUNMA

Özellikle enfekte kuşlar ve kanatlıları imha eden görevliler büyük risk altındadır

Koruyucu giysi, eldiven, gözlük ve maske giymeleri

Profilaktik olarak antiviral almaları

Grip aşısı ile aşılanmaları gerekir

AŞI ÇALIŞMALARI Günümüzde henüz uygulamaya konulan bir kuş

gribi aşısı bulunmamaktadır Bu konuda yapılan çalışmalar devam etmektedir Aşı üretilebilmesi için önce prototip aşı virüsünün

geliştirilmesi gerekir H5N1 çok öldürücü olduğundan virüsün tersine

genetik yöntemlerle değişikliğe uğratılması gerekir

Doğal virüse ait genetik bilgiler bir laboratuvar virüsüyle birleştirilir

Öldürücü olmayan, laboratuvar koşullarında kolay üretilen bir virüs tipi elde edilir

Embriyonlu yumurtada üretilerek aşı hazırlanır Optimum dozaj ve şema belirlenerek piyasaya

verilir

LABORATUVAR TANISI

1 – Direkt antijen tayini2 – Virüs izolasyonu ve

identifikasyonu3 – Moleküler tanı4 – Serolojik tanı

LABORATUVAR TANISI İnceleme örneği olarak genellikle

farenks sürüntüsü alınır Viral izolasyon şansı daha fazladır Virüs üretildikten sonra tip tayini

yapılması gerekir Elde edilen pozitif bulguların Dünya

Sağlık Örgütü’nün referans laboratuvarlarında doğrulanması gerekir

Rutin Laboratuvar Bulguları

Lökopeni-özellikle lenfopeni Hafif- orta trombositopeni Hafif-orta düzeyde artmış ALT,

AST Artmış kreatin düzeyi Hiperglisemi

KİMLERE INFLUENZA A H5N1 YÖNÜNDEN TEST YAPILMASI GEREKİR ?

Radyolojik olarak kanıtlanmış pnömoni, akut solunum sıkıntısı sendromu veya ağır solunum yolu rahatsızlığı varsa

Belirtilerin başlamasından önceki 10 gün içerisinde bilinen ya da kuşkulu kuş gribi olgusu veya kümes hayvanları ile temas varsa

Vücut ısısı 380C’nin üzerinde ise Öksürük, boğaz ağrısı, nefes darlığı

yakınmalarından bir ya da birkaçı varsa Bu tür kişilerin hastaneye yatırılarak tanı

ve tedavisinin yapılması gerekir

KANATLI HAYVANLARDA KUŞ GRİBİ GÖRÜLEN ÜLKELER

Çin, Endonezya, Güney Kore, Hong Kong, Japonya, Kamboçya, Tayland, Vietnam, Moğolistan, Kazakistan, Rusya, Romanya, Türkiye, Çek Cumhuriyeti, İngiltere, Hollanda, İtalya