Upload
emrah-kaya
View
263
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
7/29/2019 osmanlda ordu tekilat full
1/12
T.C.
NDE NVERSTESFEN-EDEBYAT FAKLTES
TARH BLM
OSMANLIDA ORDU TEKLATI
Osmanl Messe seleri ve Medeniyeti Tarihi
HAZIRLAYAN
EMRAH KAYA
NDE 2012
1
http://akts.nigde.edu.tr/akts/index.php?git=ders&derskodu=TAR3003http://akts.nigde.edu.tr/akts/index.php?git=ders&derskodu=TAR30037/29/2019 osmanlda ordu tekilat full
2/12
NDEKLER
GR..1
I.BLM
A- ASKER TEKLAT.......2
I- KAPIKULU ASKERLER....2
a-Piyadeler...........2
aa) Acemiolanlar..........2
ab) Yenierioca .......3
ac )Cebeci oca .... 4
ad) Topcu Oca ........................................................................................................4
ae) Top Arabaclar Oca.........4
ag) Humbarac Oca....4
a) Laamc Oca ....4
b- Svariler....4
Kapkulu Svarileri.4
ba) Sipahi Bl .5
bb) Silahtar Bl.......................................................................................................5
bc) Sa ve Sol Ulufeciler ..............................................................................................5
bd) Sa ve Sol Garipler.5
Yardmc Kuvveteler....5
II.BLM
II. EYALET ASKERLER ...6
a. Tmarl Sipahiler.6b. Geri Hizmet Ktalar.6c. nc Kuvvetleri..7
d. Kale kuvvetleri7
III.BLM
II. OSMANLI DONANMASI.8
IV.BLMB- Osmanl Ordusunda Yaplan Islahatlar ..................................................................
2
7/29/2019 osmanlda ordu tekilat full
3/12
GR
Ordu kelimesi Trk kaynaklarnn en eskisi olan Orhun yaztlarnda kullanlmaya
balamtr. Bu yaztlarda kelime bazen Ortu eklinde gemektedir. Ancak kelimenin
bugnk anlamndan biraz farkl kullanlmakta olduu yaztlarn incelenmesinden
anlalmaktadr.
Daha ziyade ordu karargah, saray , Hakann oturduu ehir anlamlarnda
kullanlmtr. Baz lehelerde orta eklinde getii de grlmtr. ada Orta Asya
Trk lehelerinde de ayn ekilde ordo ve orda szcklerine Hakann Karargah
anlamlarnda kullanld bilinmektedir.
Dede Korkut hikayelerinde de o adaki Akkoyunlu Ouzlarda Hann ve Beyin
karargahlarna ordu dedikleri kaydedilmitir. Trklerin tarih sahnesine kmalar ile
yaadklar bozkr artlar ordu- ulus karakterini almalarn gerektirmitir. Trkler son tarih ve
dil aratrmalarnn meydana koyduu gibi daha M. .1500lerde Bat Sibiryadaki yurtlar da
tamamen askeri bir organizasyon iinde olmulardr. Babularnn ynetiminde; kadn,
erkei, yals ve genci ile her an savamaya hazr sava birlikler kurmalar, bozkr hayatnn
doal bir sonucuydu.
Orhun yaztlarnda, in kaynaklarnda ve dier pek ok tarihi belgede bugnk
ordumuzun temelinin, Japon denizinden krma kadar uzanan topraklar zerinde byk bir
imparatorluk kuran Gktrklerin atas Asya hunlarnn han, orduda onlu dzeni kuran Mete
hana dayand anlalmaktadr.1
1 Milli Savunma Bakanl, Osmanl Ordu Tekilat, Ankara 1999, s.1-2.
3
7/29/2019 osmanlda ordu tekilat full
4/12
I.BLM
A- ASKER TEKLAT
Osmanl Devletinin, airetten imparatorlua ykselmesinin en nemli nedenlerinden
biri de gl bir orduya sahip olmasdr. Osmanl beylik iken ordusu airetin gnll gazileri olan
Trkmenler ve Ahilerden oluuyordu. Orhan Bey dneminde snrlar geniledike bu kuvvetler
ihtiyaca cevap veremedi. Bu yzden zmit kuatmasndan sonra dzenli bir ordunun gerekli
olduu grld. Bylece yaya ve atl olan msellemlerden yeni bir ordu oluturuldu.
Osmanl ordusu, kara ve deniz kuvvetleri olarak ikiye ayrlyordu. Kara ordusu
kapkulu askerleri, eyalet askerleri ve yardmc kuvvetlerden meydana geliyordu. Donanma ise
Kanun dneminde dnyann en byk deniz gc haline gelmiti.
I-KAPIKULU ASKERLER
Osmanl Devleti Rumeli tarafnda genilemeye balaynca daimi bir orduya ve daha fazla
askere ihtiya domu, bu da savata esir alnan askeri artlara uygun Hristiyan ocuklarnn
ksa bir mddet Trk terbiyesi ile yetitirilerek yeni bir askeri snf meydana getirilmesiyle
karlanmtr.te bu tekilat Kapkulu ocann ekirdeini tekil etmitir.
Kapkulu snf, Seluklularda grlen Hassa ordusunun karl idi. Balangta
merkezde bulunan kapkulu askerleri padiaha bal, aylkl ve srekli askerlerdi. Bunlarkapkulu piyadeleri ve kapkulu piyadeleridir.2
a-Piyadeler
aa)Acemiolanlar
Yenierilere kaynak oluturan acemiolanlar oca , I. Murat zamannda kazasker
andarl Kara Halil ile Karamanl Kara Rstem in tavsiyeleri ille kurulmutur. nceleri sava
2 Ltfi lgn, Osmanl Tarihi, stanbul 2000, s. 71.
4
7/29/2019 osmanlda ordu tekilat full
5/12
esirleri arasndan devirilirken daha sonra Rumelideki Hristiyan ocuklar arasndan
devirilmeye baland. Devirme sistemi gelii gzel ocuk toplama ii deildi.
Devirilen ocuklar nce Anadoluda Trk ailelerin yanna verilirler. Burada Trkeyi,
Trk-slam rf ve adetlerini renirlerdi. Bu ocuklar daha sonra Acemiolanlar Ocana
gnderilirlerdi. Burada askeri eitim grrler ,aralarnda yetenekli ve gsterili olanlar ise
Osmanl saray iin ayrlrd. Dierleri ise Yenieriocana veya dier ocaklara geerlerdi.
Saraya alnanlar devlet adam , asker ve sekin nitelikli kii olarak yetitirilirlerdi.3
ab) Yenierioca
Yenieri oca , balkanlardaki gelimeler gz nne alnarak,devaml ve disiplinli bir
yaya birliinin bulunmas fikrinden domutur. Ocak, 1363 de I. Murat zamannda kurulmutur.
Yenieri ordusu, bar zamanlarnda stanbulda ve saray evresinde bulunurdu. Savata
padiahn yannda ve merkezde savard. Yenieriler ayda birulfe adverilen maa alnr ve
askerlikten baka ile ilgilenmezlerdi.
Yenieri ocanda ki yaya blkleri snfna orta blkleri denirdi. Yenieri ocann en
byk komutan yenieri aasyd. Yenieri aas ocakla ilgili ileri grmek amacyla aa
divana adyla bir toplant yapard. Yenieri oca 16. yzyla kadar eitimli ve dzenli yaya
kuvvetleriydi. Oca devirme yoluyla alnanlarn dnda kimse alnmazd ancak bu yzyln
sonlarna doru ocak bozulmaya balad. Askerlikle ilgisi olmayanlar ocaa alnd. Avrupada ki
savunma sanayinde ki yeniliklerin yenierilere yansmamas bu ocan gelimesini nledi. Ayrca
yenierilerin siyasi olaylara karmalarn tara da kanunsuz hareketlerde bulunmalar onlarn
zamanla sz dinlemez bir serseri takm haline gelmesine neden oldu. Bu yzden yenieri oca
Vaka-y Hayriye denilen kararla II. Mahmut tarafndan ortadan kaldrld (1826). Yerine
Asakir-i Mansure-i Muhammediyeadyla talimli bir ordu kuruldu.
Yenieri ocann yaps: Yenieri, bir Ocak kabul edilmi, ocak ortalara, ortalar
odalara blnmtr. Ortalar zaman miktar olarak deiiklie uramtr.htiyaca gre 100,400
bazen 3000 kiiye kadar ykselmitir. Ortalar ilk zamanlarda bir blk sonra tabur, daha sonra
alay seviyesine ykseltilmitir. 4
3 lgn, a.g.e., s.76.4 Yusuf Halaolu, Osmanllarda Devlet Tekilat ve Sosyal Yap, Ankara 1995, s.168.
5
7/29/2019 osmanlda ordu tekilat full
6/12
ac)Cebeci oca
Kelime anlam zrh demek olan cebeci, kapkulu askerlerinin piyade ocaklarndandr.
Cebeci oca yenierilerin silahlarn yapan, tamir ve temin eden ocaktr. Bu ocakta ki askerler
acemi olanlar arasndan seilirdi. En byk komutanna cebeciba denirdi.
Cebeciler, bugnk ordular da (ordu donatm =ordanat) snf ne ii gryorsa, o zamanki
Osmanl ordusun cebecileri de ayn ii gryorlard.
ad)Topcu Oca
Top dkmek, top atmak ve top mermisi yapmak topu ocann grevlerindendi.
Osmanl ordusunda ilk top I. Murat zamannda Kosova savan da kullanld. Osmanl devletinin
stanbuldan baka Belgrat , Budin, Temevar ve ran snrndaki Glazber de top dkmhaneleri
vard. Bu ocan en byk zabitine topuba denilirdi.5
ae) Top Arabaclar Oca
Bu ocak topun kullanlmaya balanmasyla kurulmutur. Top arabalarnn yapmnda ve
toplarn tanmasndan sorumluydu.
ag) Humbarac Oca
Humbarac oca mermi, bomba ve havan topu yapmakla grevliydi. Havan toplar
daha ok kale muhasaralarnda kullanlrd.
a) Laamc Oca
Bu ocak kuatlan kalelerde tnel kazlmas , top fitillerinin atelenmesi ve kp inas
gibi ilere bakard.
b) Svariler
Kapkulu Svarileri
Kapkulu svarileri ocann temeli I.Murat zamannda sipahi ve silahtar blklerinin
kurulmasyla atld. Sonra sa ulufeciler, sol ulufeciler ,sa garipler ve sol garipler blkleriyle
kurulu tamamland. Kapkulu svarileri de Yenieriler gibi padiahn atl askeriydi. Derece
bakmndan Yenierilerden stn olmakla beraber , devlet stndeki nfuslar ve savalardaki5 smail Hakk Uzunarl, Osmanl Tarihi, Ankara 1975, s. 573.
6
7/29/2019 osmanlda ordu tekilat full
7/12
rolleri bakmndan Yenieriler onlardan stn durumdaydlar .Yenieriler acemi ocandan
gelirdi, svariler ise yenieriler, topular, cebeciler ve saraydaki hizmet grenlerin baar
gsterenleri ve terfiye hak kazananlarn arasnda seilirlerdi.
ba) Sipahi Bl
Fatih Sultan Mehmet zamannda kuruldu. Tad bayran renginden dolay ble,
Krmz Bayrak da denilirdi. Bu blk mensuplar bar zaman cizye, kotun vergisi, mukataa
vb. vergileri toplard. Savata balca grevleri padiahn adrn korumak ordunun geecei
yollarda sancak tepesi denilen yerler yaparak yol gstermek , siperler hazrlamakt. Sipahiler
20er 30ar kiilik 300 ble ayrlmtr.6
bb) Silahtar Bl
Tad bayraktan dolay sar bayrakda denilen bu blk svari ocaklarnn en
eskisidir. lk efradn Harem-i Hmayundan kan iolanlar oluturmutu. Savaa giderken
ordunun gidecei yolu silahtarlar aar kprleri onlar tamir ettirirlerdi. Bu iler ii yre halk
istihdam edilirdi. Silahtar 250 ble ayrlmtr.
bc) Sa ve Sol Ulufeciler
Orta blklerde denilen bu iki lkten ulufeciyan- yemin yani sa ulufeciler , tad
bayraa izafeten yeil bayrak adyla da anlrlard. Bu blk 120 sol ulufeciler ise 100 kk
ble ayrlmt. Ulufeciyan- Yesarn bayra sarl beyazlyd. Savata hazineyi ve padiahn
sancan belirlerdi.
bd) Sa ve Sol Garipler
Aa blkler denilen bu gurubun neferleride saray efradndan temin edilirdi. Sefer
srsnda ota- hmayununu onlar korurlard. Fakat asl grevleri Sancak- erifin ve tekisancaklarn muhafazasyd. Her iki gurubun bl 100er kiilik 200 kk ble ayrlrd.
Yardmc Kuvveteler
Savalarda Osmanl devletine bal beylik ve devletlerden alnan kuvvetlerdir. Krm ,
Eflak , Arnavutluk ve Bodan kuvvetleri gibi.
6 Uzunarl, a.g.e.,
7
7/29/2019 osmanlda ordu tekilat full
8/12
II.BLM
II. EYALET ASKERLER
Osmanl Devletinin eyalet kuvvetleri ilk zamanlarda tmarl sipahi, azab ve
aknclardan ibaret olup, bunlarn XV.yzyl ortalaryla XVI.yzyl ortalarna kadar tmarl
sipahi, yaya, msellem, cerahor, canbaz, tatarlar,aknclar, Yrkler, deliler, azablar, gnll,
ve beliler olarak tekilatlandrlmlard.7
a. Tmarl Sipahiler
Osmanl Devletinin en nemli askeri kuvveti olan ve imparatorluk haline gelmesinde
balca rol oynayan toprakl veya tmarl sipahi tekilat daha nceki Trk- slam
Devletlerinde kurulmu olup Osmanllar bunu daha da gelitirmiler, dirlik sahipleri
kendilerine brakm olan toprak mukabili devletin muhafazasn zerlerine almlardr.
Tmarl sipahi ald r ve resim karlnda sava zamannda tmarnn azl ve okluuna
gre ya yalnz veya cebel denilen tam techizatl bir veyahud birka silahl ve zrhl svari
ile savaa gitmekteydi. Cebeller genellikle Anadolu genlerinden tekil edilmekle beraber, o
sipahinin para ile ald veya savalarda esir etmi olduu kimselerden de olurdu. Cebelnn
btn masraf sahib-i arza aitti. Mazeretsiz savaa gitmeyenlerin topraklar ellerinden alnr,
baar gsterenlere ise zam yaplrd.
Tmarl sipahiler her sancakta bir ksm blklere ayrlmlardr.her bln suba
denilen eribalar ile bayrakdar ve avular vard. 8
b. Geri Hizmet Ktalar
Osmanl askeri tekilatnda ilk muntazam askerler olarak tekil edilen yayalar ve
msellemler XV.yzyl ortalarna doru savatan ekilerek geri hizmetinde kullanlmlardr.Yayalar sava zamanlarnda yol amak, hendek ve siper kazmak, top ekmek, glle, arlk ve
zahire nakletmek gibi vazifeler yaparlard. Msellem ocaklar ise 1000 kadard. Anadoluda
yaya ve msellem ocaklar bu yzyln sonunda kaldrlarak iftlikleri tmar ve zeamet haline
getirilmitir.9
7Ziya Yazc, Osmanlda toplum yaps, stanbul 2000, s. 33.8 .Ltf Barkan, Tmar, stanbul 1978, s.313-314.9 Uzunarl, a.g.e., s.578.
8
7/29/2019 osmanlda ordu tekilat full
9/12
c. nc Kuvvetleri
nc kuvvetleri genellikle svari olup bunlar, aknclar,deliler,gnlller ve beliler
ocandan teekkl etmekteydi.Aknclar Osmanl Devletinin hafif svari kuvveti olup,
ularda bulunurlard. Trklerden tekil edilmi bu ocak mkemmel bir tekilata sahipti.
Aknclarn balca vazifeleri ordunun keif hizmetini grmek, dman snrlarndaki
araziyi kefederek yol amak ve dmann gzn korkutup asl orduya kolaylk salamak ,
ordunun geecei yerlerdeki tarm rnlerini emniyet altna almak , elde edilen esirlerden
dmann vaziyetini renmek , nehirlerin geitlerini tayin ile kpr kurmakt.
Aknclarn silahlar bir zrhl gslk ile yaka ve mzrak, kalkan ve atlarn eerine
takl ba topuzlu bir bozdoandan mteekkildi. Yiyecekleride kendileri gibi hafif olup ,
ou zaman pirin, kavurma veya koyun pastrmas gibi eylerden ibaretti.
Deliler de Aknclar gibi hafif svari tarznda, hemen ayn silahlara sahip bir
tekilatt. Snr ve snra yakn yerlerde bulunurlard. Bunlar dmana korkusuzca saldrdklar
iin deli olarak adlandrlmlardr.
Serhad-kulu svarilerinden olan Gnlller tekilat ise XV.asrda kurulmu olup
snr ehir ve kasabalarn muhafaza etmekle vazifeliydiler.
Yine serhad-kulu svarilerinden olan Beliler, her be haneden bir lii alnd iin bu
ad alm olup yerli ahaliden meydana getirilmi hafif svari kuvvetlerindendi.10
d. Kale kuvvetleri
Serhad-kulu atl snfndan olan Farisanlar ile yerli olarak topu, cebeci, lamc ve
martalos gibi kuvvetler olup, bunlardan baka yerli kulu yaya snfndan olan azablar da
snrdaki kalelerde muhafzlk etmekteydiler. Azab kelime anlam olarak evli olmayan bekar
erkek manasna gelir.Yine kale kuvvetlerinden olan Farisanlar atl snftand. Bunlar nemlerine gre
Farisan- evvel, Farisan- sani ve Farisan- salis olarak ortaya ayrlmt.11
10 Uzunarl, a.g.e., s. 574.11 Halaolu, a.g.e., s. 170.
9
7/29/2019 osmanlda ordu tekilat full
10/12
III.BLM
II. OSMANLI DONANMASI
Osmanl beylii geliip denizden ky sahibi olduu zaman, komu Trk
beyliklerinden Karesi Beylii gemilerinden faydalanmtr. Nitekim Rumeliye bu beyliin
gemiler ile gemitir. Bununla birlikte Osmanllarn ilk zamanlarda kk de olsa
Karamrsel, Edincik ve zmitte tersane kurduklar tespit edilmektedir. Gelibolunun
alnmasndan sonra ise burada bir tersane kurarak denizcilik yolunda ilk adm atlmtr.
Ayrca Trk beyliklerinin, mesela Saruhan, Aydn, Mentee beyliklerinin tersanelerinden
istifade edilmitir.zellikle Yldrm Bayezd zamannda Osmanl donanmas byk bir
gelime gstermi ve Sakz, Egriboz adalar ile Yunanistann dousuna aknlar dzenlemitir.
Bu sebeple Venedikliler Ceneviz gemileriyle de birleerek anakkale Boazndan ieri
girmi, fakat Saruca Paa kumandasndaki 18 para Osmanl donanmasna malup olmutur.12
Osmanl donanmasnn ikinci ciddi atmas elebi Mehmet zamannda meydana
gelerek al Bey kumandasnda Egede Naksos dkasna ait adalarn vurulmasndan sonra
meydana geldi.
II. Murad zamannda Karadeniz de Trabzon-Rum imparatorluunu tehdit edecek bir
duruma ulamtr. Ayn donanma Fatih zamannda stanbulun fethi srasnda Baltaolu
Sleyman bey kumandasnda nemli roller oynam,ancak Venedik donanmasyla boy
llecek bir noktaya varlamamtr. Bu sebeple stanbulun fethini mteakip donanmann
daha da gelimesi iin almalar yapld ve hatta Fatihin Trabzon seferi srasnda Osmanl
ordusuna denizden byk destek salad grlmektedir. 13
Fatih, stanbulun fethinden sonra anakkale boazn tahkim ettirip, Egedeki baz
stratejik adalar zabtederek sahilleri ve tersaneleri emniyet altna alm, bu sayede donanmada
gelime imkan bulmutur.
II. Bayezd devrinde Akdeniz deki korsanlk yapan Kemal Reisin Osmanl devleti
hizmetine girmesinden sonra donanmaya yeni bir canllk gelmi ve Trk gemileri ispanyasahillerinde grlmtr.
Yavuz Sultan Selim ise donanmann nemini daha iyi anlayarak yeni tersaneler
kurmasn emretmitir. Nitekim onun zamannda Gemlik tersanesinden baka Halite bir
tersane kurulmu ve gemiler yaplmtr. Buna karlk zellikle Barbarosun Osmanl
12 Ahmet Akgndz, 700 ylnda bilinmeyen Osmanl stanbul 1999, s.51.13
Yusuf hallaolu, 14 ve 17. yuzylda Osmanllarda devlet tekilat ve sosyal yaplanma, Ankara 1999, s.70.
10
7/29/2019 osmanlda ordu tekilat full
11/12
hizmetine girmesiyle de Trk denizlii en yksek noktasna ulat. 14
Osmanl donanmas Gelibolu ve Haliten baka Karadeniz, Marmara ve Akdeniz
gemi tezgahlarnda da yaplmaktayd. Karadenizde Sinop, ayaaz, Kefken adas, Varna,
Burgaz, Ahyolu , Rusuk, Marmarada zmit, Gemlik , Edincik , Karabiga, Akdeniz ile Ege
denizinde Edremit, Ayasuluk, Milas, Bodrum, Antalya, Alaiye ve Rodos adas en enmli
tersanelerin bulunduu yerlerdi. Gemi levasm olan halat,yelken, krek ve gemi demiri gibi
ihtiyalarda ocaklk eklinde kurulan tekilatlar vastasyla temin edilmekteydi.15
IV.BLM
B- Osmanl Ordusunda Yaplan Islahatlar
XVII.yy da Osmanl ordusundaki bozulmalar gren baz devlet adamlar orduyu slah
etmeye altlar . Osmanl devleti XVIII. yy da Avrupa devletlerinin askeri ynden
stnln kabul etti. Humabarac Ahmet Paa, Avrupa eitim sistemin rnek alp topu
ve humbarac snfn kurarak gelitirdi. III. Mustafa, Avrupa askeri teknolojisini Osmanl
ordusuna getirmeye alt. Fransadan getirilen Baron De Tott (Ahmet Paa) , topu snf
slaha alt ve srat topu ocan kurdu. I.Abdlhamit , istihkam okulu aarak ordunun
teknik snflarnda slahat yapmaya alt . III.Selim , Nizam- Cedid adnda talimli bir asker
oca kurdu. II.Mahmut , Sekban- Cedid ve Ekinci ocaklarn at. 1826 da yenieri ocan
kaldrarak yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusunu kurdu. Redif birlikleri
oluturdu ve ordunun doktor ihtiyacn karlamak iin Mekteb-i Tbbiye ile Harp Okulunu
at. Abdlmecid, Prusya ve Fransa ordularn rnek alarak yeni dzenlemeler yapp askerlii
bir vatandalk grevi halin getirdi. Hristiyanlar iin bedelli askerlik uygulamas balatt .
Abdlaziz, donanmaya nem verdi. Onun zamannda Osmanl donanmas dnyann nc
byk sava filosu haline geldi.1869 ylnda Serasker Hseyin Avni Paann giriimleri ile
Osmanl ordusu Nizamiye , Redif ve Mstahfz olarak 3 ana blme ayrld.
Osmanl ordusu merutiyet dneminde alan askeri okullarla modernletirilmeye
alldysa da baarl olunamad. Balkan savalarnda alnan yenilgiler zerine Almanya da
ordunun modernletirilmesi iin subaylar getirildi. Ancak I.Dnya Savann kmas, bu
almalar sonusuz brakt. Osmanl ordusu , I.Dnya Sava sonunda imzalanan Mondros
Atekes Anlamas ile datld.16
BBLYOGRAFYA
14 smail Hakk Uzunarl, Osmanl Devletinin Merkez ve Bahriye Tekilat, Ankara 1984, s.394.15 dris Bostan, Osmanl Bahriye Tekilat, Ankara 1992, s.63.16 lgn, a.g.e., s.77.
11
7/29/2019 osmanlda ordu tekilat full
12/12
LGN, Ltfi, Osmanl Tarihi, MEB Basmevi, stanbul 2000.
Milli Savunma Bakanl, Osmanl Ordu Tekilat, Ankara 1999.
HALAOLU, Yusuf, Osmanllarda Devlet Tekilat ve Sosyal Yap, TTk Basmevi,
Ankara 1995.
UZUNARILI, smail Hakk, Osmanl Tarihi, TTK Basmevi,Ankara 1975.
YAZICI, Ziya,Osmanlda toplum yaps, Bilge Yaynevi, Ankara 1999.
BARKAN, .Ltf, Tmar, letiim Yaynlar, stanbul 1978.
AKGNDZ, Ahmet, 700 ylnda bilinmeyen Osmanl, Remzi Kitabevi, stanbul 1999.
HALAOLU, Yusuf, 14 ve 17. yuzylda Osmanllarda devlet tekilat ve sosyal
yaplanma, TTK Basmevi, Ankara 1999.
UZUNARILI,smail Hakk,Osmanl Devletinin Merkez ve Bahriye Tekilat, TTK
Basmevi, Ankara 1984.
BOSTAN, dris Osmanl Bahriye Tekilat, , tken Yaynlar,Ankara 1992.
12