Nekoliko kilometara od manastira prolazimo kroz tjesnac Đavolje lazi u kome se tok Tare sužava na svega 2-3 metra. Iznad se na stranama kanjona, na nadmorskoj visini od 950 m, nalazi prašuma crnog bora Crna poda. Na prostoru veličine 20 hektara borovi dostižu visinu od 45 m, a njihova prosječna starost je 400 godina. Ima i samotnjaka - onih koji se ćutljivo, i naizgled bez korijenja, drže na svojim izdvojenim stijenama na koje može da stane samo još po koja divokoza.

Na izlasku iz Crnih poda je odmorište kod spome-nika Dušanu Bulatoviću - Džambasu, na kome neko obično prodaje med i druge lokalne specijalitete. Odavde se pogled pruža na dolinu koja se otvara ka Mojkovcu. Ispod vidikovca se u Taru s desna uliva rječica Bistrica i to mjesto, oko 15 km uzvodno od Mojkovca, na kome se srijeću Sinjajevina i Pošćen-ska planina, smatra se za kraj (ili početak) kanjo-na. A kad najzad izađemo iz kanjona, nećemo biti sasvim oni isti koji su u njega ušli, jer nas mjesta poput ovoga mijenjaju, svaki put po malo.

Ljepota na hiljadu i jedan način: lijepa i mirna dio-nica uz Plavsko jezero, dolina Grbaje i njeno grotlo, katun Grbaje, Ali-pašini izvori, vodopad Grlje, do-lina Ropojane... Usporite vožnju oko jezera. Za one koji na povratku ipak odluče da je put previše uzak i krivudav za njihovo vozilo, postoji mogućnost da na 160,4 km skrenu lijevo, na novi asfalt koji kroz zanimljivi plavni teren vodi na drugu stranu jezera. Sve udobnosti pruža Etno selo Komnenovo.

Komovi

Otvaraju nam se na spuštanju ka Mateševu, sa us-pona na Trešnjevik. Uprkos slabom saobraćaju, ako želite da snimite fotografiju ili uživate u po-gledu, zaustavite se na nekom preglednom mjestu na putu. Na prevoju Trešnjevik, desno od „Savove kafane“ uzani asfalt vodi ka turističkom naselju Štavna (4,2 km), nadomak vrhova Komova. Put nije za „M“ i „L“ kampere, ali je za sve ostale poduhvat vrijedan i vremena i truda.

Kanjonom TareJedan od najuzbudljivijih spustova u Crnoj Gori, počinje po izlasku iz Pljevalja, jer će nas uvesti u kanjon Tare, najdublji u Evropi (900-1300 m). Ovaj spust će nas dovesti pravo na most dostojan takvog kanjona: tanku strunu ljepote razapetu iznad tir-kizne hladne vode koja pjeni duboko ispod. Kanjon, od čijih ćemo osamdesetak kilometara preći polo-vinu, uzvodno uz „suzu Evrope“, dio je NP Durmitor, svjetske prirodne i kulturne baštine pod zaštitom UNESCO-a. Pred samim početkom mosta lijevo se odvaja makadam do obližnjeg kampa „Kljajevi-ća luka“, odlično mjesto za odmor ili za avanturu splavarenja Tarom. Osim crnih borova na groma-dama kanjona, ovdje je korijen pustila i legenda o drvosječama i splavarima koji su Tarom prenosili debla. U šta su se upuštali sve do polovine prošlog vijeka shvatićete kad, prepušteni vodiču i sigurno-snoj opremi, na gumenom čamcu, osjetite damar divljeg toka rijeke.

Most je tako uzan da bi bilo dobro da veliki kampe-ri sačekaju da kolovoz bude prazan prije nego što se upute na drugu stranu. Tamo čeka raskrsnica sa koje se može na Durmitor, podupirač neba, ali odav-de skrenućemo lijevo, na put koji kroz kanjon vodi do Mojkovca.

Avanturističke stazeNa putu do Berana protegnite noge u Rožajama, istorijski zanimljivom gradu sa spomenicima proš-lih vremena: no prava avantura za male kampere se krije u skretanju na raskrsnici u Kalačima, gdje je i restoran Venecija, uzanim putem (3,5 m), koji vodi ka Bijelom Polju. Put vodi kroz pitomi, otvoreni i idilični predio, svjetlosti i sjenke četinarske šume, uzani, pusti i zaboravljeni kanjončić rijeke Lješnice. Na 3 km izlaska iz ovog kanjona skretanjem udesno možete krenuti u još jednu lijepu avanturu: uspon (9-12%) atraktivnim putem, širine 2,5 - 3,5 m, do sela Sušice i ruba Pešterske visoravni. Ovdje hiljadu metara vrijedi kao tri hiljade na drugom „lijenom“ mjestu. A onda povratak istim putem nizbrdo - da apsolvirate ljepotu koja vas je uznijela i predahnete u Bijelom Polju.

U potrazi za tragovima Orijenta. Kroz najdublji kanjon u Evropi, u njedra kompri-movanih Alpa, pa okrajak Mongolije. Uzbudljiva i neodoljiva avantura - počinje i završava se u Podgorici.

Đurđevi Stupovi

Na putu ka Beranama, manastir Đurđevi Stupovi, duhovno i monumentalno nasljedstvo kraja, a oni koji imaju vremena i volje mogu da istraže sliko-viti put koji vodi na zapad, preko sela Lubnice i ka planini Bjelasici.

Manastir Dobrilovina

Negdje oko polovine kanjona Tare (499 km) se od-vaja put do nedalekog divnog manastira Dobrilo-vina, koji vrijedi posjetiti. Prvi put se pominje kra-jem 16. vijeka kada je turska vlast izdala dozvolu za opravku crkve u Dobrilovini koja je porušena.

Husein- pašina

džamija

Ne propustite da vidite Husein-pa-šinu džamiju, u centru Pljevalja, iz-građenu u drugoj polovini 16. vijeka. Džamija spada u sam vrh balkanske orijentalne sakralne arhitekture, a vrijednost joj uvećava i činjenica da je sačuvana u gotovo izvor-nom obliku.

Krug čuda u Plavu i Gusinju

tajne sjeveroistoka

Željeznički most na Maloj rijeciKrenuli ste u žurbi i bez kafe? Prije raskrsnice na Bioču, na 11. kilometru je restoran sa terasom u hladu loze i pogledom na rijeku Moraču i na neda-leko ušće Male rijeke. Bacite pogled na tu tanku žilu vode koju prekoračuje že-ljeznički most, drugi po visini u Evropi, na 200 m visine, dug 500 m. Motocikli mogu da prođu makadamskim putem do mosta, a uz sporu vožnju i strpljenje do mosta se može i automobilom.

Podgorica - Lijeva Rijeka - Andrijevica - Plav - Gusinje - Plav - Berane - Rožaje - Trpezi - Bijelo Polje - Tomaševo - Pljevlja - Đurđevića Tara - Kolašin - PodgoricaduŽinA: 620 km

Detur - Biogradsko jezeroPlaninsko jezero ledničkog porijekla, pokrive-no velom romantike planine Bjelasica, divno u svako doba dana i godine, ušuškano u prašumi, sa blagim žamorom u turisičkim bungalovima ljeti. Jezero će vas vjerovatno zadržati duže nego što ste planirali. Do jezera stižete kad od magistralnog puta Bijelo Polje – Podgorica, na-kon 5 km skrenete lijevo na put koji se lagano penje do 4 km udaljenog Biogradskog jezera (1094 mnv).

Navedeni restorani i smještajni objekti su preporuka autora teksta.

tajne sjeveroistoka

Hrana, piće i suveniri

Crna Gora je bogata izvorima pitke, zdrave vode. Ukusu izvorske vode dodajte i vrhunske ukuse domaće kuhinje. Na rutama ćete primi-jetiti i oznake za puteve vina, sira i meda, ali i mimo njih ne propuštajte prilike da od domaći-na kupite namirnice. Probajte i njihovu rakiju, medovinu i naravno - vrhunska vina. Autentič-ni suveniri od vune i drveta biće ne samo uspo-mene nego i vrlo korisni predmeti.

U svim gradovima

postoje info centri turističkih

lokalnih organizacija

od kojih možete dobiti

dodatne informacije i objašnjenja.

Kanjon Morače - PlatijeKanjon Morače, stjenovita i zelena priča koju krasi monumentalni srednjovjekovni spome-nik–manastir Morača (1252. god.) Drugi dio ka-njona, surovi i najatraktivniji, nazvan je Platije. Vrhovi se dižu i 600 m iznad puta, kroz krajolik koji uliva strahopoštovanje. Oprez pri vožnji! Ne dajte da vas zavede stas i uobraženost izvitih stijena ka nebu jer je ovdje saobraćaj intenzivan i spada u opasnije u Crnoj Gori. Imaćete priliku za to nadomak izlaza iz kanjona, na vidikovcu 601. km od starta. Sve češći restorani na daljem putu obavijestiće vas da je Podgorica blizu i da je kraj turi u kojoj je stalo toliko toga.

Panoramski putevi Crne GoreIzdavač: Ministarstvo održivog razvoja i turizma Crne Gore; Proje-ktni tim: Dušanka Pavićević, Anka Kujović, Branimir Raičević, Jovan Eraković, Kirsi Hyvaerinen, dr Thomas Wöhrstein, Milica Vušurović, Gojko Cimbaljević, Karsten Schöpfer; Autor teksta: Jovan Eraković; Fotografije: Jovan Eraković, Miodrag Bogdanović, Mobil Total, arhiva NTO; Prevod: Porta Aperta; Redaktori: Sonja Živaljević, Vesna Vuka-dinović; Dizajn i priprema: Ivanka Haverić; Štampa: Studio MOUSE; Tiraž: 1000

7

5

4

8

12

3

7

4

5

6

1

10

2

3

8

6

GPSwww.panoramski.putevi.montenegro.travel

Kategorije vozila

Atraktivni putevi u Crnoj Gori su često uzani, krivudavi i sa velikim nagibima. Da bi se specificirala mogućnost pro-laska za različita vozila, definisane su kategorije:

1. Motocikli (m)

1. Automobili (a)

2. Mali kamperi (S) Dužina do 5,60 mŠirina do 2,30 mVisina do 2,70 m

3. Srednji kamperi (M) Dužina do 7,00 mŠirina do 2,30 mVisina do 3,50 m

4. Veliki kamperi (L) Dužina 7,00 m i višeŠirina 2,30 m i višeVisina 3,50 m i više

Napomena: U ovom momentu rute nijesu preporučljive za velike kampere (L) i vozače bez iskustva.

Različita godišnja doba nose sa sobom različite izazove.

Za dodatne informacije i važne napomene vezane za vožnju i puteve posjetite sajt:

www.panoramski.putevi.montenegro.travel

9

Kulturna dobra:

1. Husein-pašina džamija2. Manastir Sv. Trojica3. Crkva Sv. Petra4. Crkva Sv. Nikole, Nikoljac5. Manastir Đurđevi Stupovi6. Kula Redžepagića7. Manastir Morača8. Manastir Dobrilovina

Prirodne ljepote:

1. Nacionalni park Biogradska gora2. Nacionalni park Prokletije3. Nacionalni park Durmitor4. Nacionalni park Lovćen5. Nacionalni park Skadarsko jezero6. Kanjon Tare7. Kanjon Morače8. Kanjon Grlje9. Ali-pašini izvori10. Botanička bašta Dulovine

Samo dio bogate kulturne i prirodne baštine Crne Gore duž panoramskih puteva.