Parazitolojiye giriş ve sınıflama

Dr. Erdal Polat

TIBBİ PARAZİTOLOJİ

PARAZİTOLOJİ

Yunancadan gelen parazit terim orijinal olarak; başka birinin sofrasından yiyen anlamdadır Parazitler, doğada serbest yaşayan organizmalardan daha çoktur

Canlılar alemindeki yeri Monerler: Prokaryotlar

örnek; bakterilerProtistler: Küçük eukaryotlar

örnek; amipler Mantarlar: Eukaryotlar hetertreoflar Bitkiler: Eukaryotik autotrotflar

örnek; ağaçlar, eğrelti otu, kaktüsHayvanlar: Eukaryotlar heterotroflar

örnek; insanlar, böcekler, solucanlar

Hayvanlar alemi

Chordates: İnsanlar ve balıklar Arthropoda: Böcekler, örümcekler, kabuklularAnnelida: Segmentli solucanlar ve sülüklerNematoda: Yuvarlak solucanlarPlatyhelminthes: Yası solucanlarCnidaria: DenizanasıPorifera: Süngerler

Parazitler nasıl sınıflandırılır? Phylum Subphylum Superclass Class Ordo Familya Genus Species

http://www.fiocruz.br/ccs/novidades/set03/dndi_ppf.jpg

ProtozoaSarcomastigophoraSarcodinaRhizopodaAmoebida

Endamoebidae Entamoeba E. histolytica

Parazitoloji’de kullanılan terimler

Parazit; başka bir canlının zararına yaşayabilen canlılar olup, genellikle organizmayı öldürmezler

Parazitoloji’de kullanılan terimler

Paraziti barındıran ve onun yaşaması için gerekli eksiklikleri tamamlayan canlıya konak denir

Canlıların büyümesi ve çoğalması sırasında yapı ve fizyolojik olarak değişikliklere uğrayarak değişik evrelerden geçerler ki bu değişikliklerin hepsine evrim denir

Parazitoloji’de kullanılan terimler Bazı parazitlerin evrimlerini tamamlamak için

sadece bir konak yeterlidir bunlara “Tek konaklı (Monoksen) parazitler” (Ascaris lumbricoides)denir

Bazı parazitlerin evrimlerini tamamlamak için bir biri ardından yeni konaklara ihtiyaçları vardır, bunlara “Heteroksen parazitler” denir. Bu parazitlerin ara ve son konakları vardır

Parazitoloji’de kullanılan terimler

Son konak; Parazitin üreme organlarının gelişmiş (erişkin) şeklinin yaşadığı konaktır

Ara konak; Parazitin olgunlaşmamış (larva) şekillerini barındıran konaktır

Parazitoloji’de kullanılan terimler

Vektör; sokarak, ısırarak veya deri ve besinler üzerine taşıdıkları bulaşıcı virüsleri, bakterileri, mantarları ve parazitleri bir omurgalıdan diğerine bulaştıran genellikle arthropodlar veya başka omurgasızlardır

Tıbbi parazitoloji

Protozoonlar ve parazitlikleri

Helmintler ve parazitlikleri Arthropodlar ve parazitlikleri

Patojen bir parazit, konaktan besinlerini temin ederken aynı zamanda da konağa zarar verir

Parazit infeksiyonları Tropikal ve Subtropikal bölgelerde çok yaygındır

Bu bölgeleri ziyaret eden insanlar parazitlerle infekte olarak ülkelerine dönerler

Temel Tanımlar

Simbiyoz; Ayrı türden olan canlıların birlikte ortak yaşaması ve bu ortaklıktan canlıların zarar görmemesidir

1-Kommensalizm Bir canlının diğerinden barınma, sığınma, taşınma ve besin bulma bakımından yararlanırken ona, zararlı veya yararlı olmamasıdır.

2-Mutualizm, Birlikte yaşayan iki canlı da birbirinden yararlanıyorsa yardımlaşma mutializm olarak adlandırılır.

3-Parazitizm Bir canlı diğer canlıya zarar vererek yaşamasıdır.

Parazitliğin çeşitleri

Zorunlu parazitlik;Yaşamaları ve nesillerini sürdürmeleri için mutlak parazit olan canlılardır

İstemli parazitlik; Serbest olarak yaşayan canlıların mutlak bir ihtiyaç olmadan bazen parazitlik yapmalarıdır

Parazitliğin çeşitleri

Endoparazitler; Konak vücudunun, doku ve doku dışında yaşayan parazitlerdir

Ektoparazitler; Konak vücudunun dış yüzeyinde yaşayan parazitlerdir

Parazitliğin çeşitleri Şaşkın parazitlik; Zorunlu olarak

bulunduğu konaklardan başka bir canlıda bulunmasıdır

Gezgin parazitlik; Vücutta normal olarak yerleştiği yerden başka bir organ veya dokuda bulunmasıdır

Rastgele parazitlik; Serbest yaşayan bir canlının başka bir canlıda o canlının zararına yaşamasıdır

PROTOZOONLAR

Protista evreninde yer alan protozoonlar

Tek hücreli

Çekirdekli

Genellikle mikroskopla görülebilen küçük canlılardır

PROTOZOONLAR Sitoplazma zarı 1. Endoplazma

2. Ektoplazma

1. Endoplazma

Taneli veya vakollü görülür Çekirdeği saran sitoplazma kısmı Beslenme Çoğalma

işlemlerinin oluştuğu kısımdır

2. Ektoplazma

Sitoplazmanın dış tabakasını oluşturur Savunma Çıkartı Hareket Solunum Besin alınması

Gibi işlevleri yapar

PROTOZOONLAR

Çoğunlukla iki şekilde görülürler

Trofozoit

Kist

PROTOZOONLAR Trofozoit; olumsuz koşullar da özelliğini

çabuk kayıp eden, beslenebilen, çoğalan ve hareket edebilen yapılardır

Kist; Sert veya kalın duvarı olan, olumsuz koşullara dirençli, dışarıdan besin almayan ve büyümeyen şekillerdir

Trofozoit

Kist

PROTOZOONLAR

Ookist; Erkek ve dişi hücrelerin birleşmesiyle oluşur ve sert çeperlidir

PROTOZOONLARIN HAREKETİ

Yalancı ayaklar

Kamçılar

Kiprikler

Yalancı ayaklar(Pseudopodium)

Sitoplazmanın uzantısı olup, actinomyosin proteinlerinin etkisiyle geri çekilebilir ve yeniden çıkarılabilir

Belirli bir çıkış yeri yoktur Sitoplazmanın hareketi ile yer ve şekil

değiştirme Amiplerde görüldüğünden amipsi veya

ameboid hareket olarak da bilinir

Yalancı ayaklar(Pseudopodium)

Kamçılar

Blefaroplast

Kinetozom

Kinetoplast

PROTOZOONLAR

Sularda Islak topraklarda özgür yaşayan Canlılarda Sığıntı Yardımlaşıcı Parazit Yaşarlar

PROTOZOONLAR

İnsanlarda Vücut boşluklarında Kanda İç organlarda infeksiyon oluştururlar

PROTOZOONLAR I. Ciliophora

II. Sarcomastigophora

III. Apicomplexa (sporozoa)

IV. Microspora

PROTOZOONLAR

I. Ciliophora

Kirpikleri ile hareket ederler Bir birine benzemeyen küçük ve

büyük olmak üzere iki çeşit çekirdeği var

Konjugasyonla eşeyli olarak çoğalırlar

I. Ciliophora

II. Sarcomastigophora

Yalancı ayaklar

Kamçılılar

Yalancı ayaklar ve kamçılılar İle hareket ederler

II. Sarcomastigophora

Sarcodina altşubesi;

Yalancı ayakları ile hareket edenler

Entamoeba cinsi

Naegleria

Yalancı ayaklar(Pseudopodium)

II. Sarcomastigophora

Mastigophora altşubesi;,

Kamçıları ile hareket edenler

II. Sarcomastigophora

II. Sarcomastigophora

Kan ve dokularda yaşayanlar Leishmania Trypanosoma

Barsaklarda yaşayanlar Giardia Trichomonas

III. Apicomplexa (sporozoa)

Hareket eden protozoonlarda tepe kompleksi (elektron geçirmeyen bazı organcıklardan oluşur) var

Toxoplasma Sarcocystis Plasmodium

III. Apicomplexa (sporozoa)

IV. Microspora

Zorunlu hücre içi parazitlerdir

Sporoplazmasını konak hücreye enjekte eder

IV. Microspora

İnsan Paraziti Arthropodlar Sınıf: Insecta (böcekler) Erişkinleri 3 çift bacaklı Bir çift anten Trakealarla solarlar

Sınıf: Arachnida (araknidler) Erişkinleri 4 çift bacaklı Antensiz Trakealarla solarlar Şeliserli