PLANI5 - albas.alalbas.al/.../kl-12/word/Libri_Mesuesit_Historia_12_(me_zgjedhje).docx · Web viewArbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (1) Arbrit mes normanëve dhe Bizantit87

Desara Karaj

Najada Hoxha Alma Tafani

Libër mësuesipër tekstin shkollor

HISTORIA 12(me zgjedhje)

albas

2

PLANI 5

TEMATIKA 1 - HISTORIA DHE HISTORIANIProceset historike, koha, ndryshimi dhe vazhdimësia 41Veprimtari praktike - Të njohim albanologët e shquar shqiptarë e të huaj dhe veprat e tyre 44Veprimtari praktike - Të ndërtojmë bibliotekën vetjake apo të shkollës 45Veprimtari praktike - Vizitë në Arkivin Qendror të Shtetit 46

TEMATIKA 2 - ANTIKITETIBota greke e kontributi i saj në qytetërimin botëror 47Organizimi i jetës politike në Greqinë antike 50Organizimi i jetës ekonomike–shoqërore në Greqinë antike 52Bota materiale dhe shpirtërore e qytetërimit antik grek 54Roma dhe veçoritë e saj 56Organizimi shtetëror në Romën antike 59Konfliktet e mëdha në Antikitetin greko-romak 62Jeta e përditshme, arsimi, shkenca, kultura, arti dhe besimi 64Etnogjeneza ilire në veprat e albanologëve 66Dukuritë dhe tiparet e qytetërimit ilir 68Iliria në burimet e shkruara greke 70Organizimi ekonomik dhe shoqëror i ilirëve 72Qytetërimi ilir: kultura dhe besimi tek ilirët 74Veprimtari praktike - Burimet e shkruara greko-romake për Ilirinë 76Veprimtari praktike - Të dhënat biografike për mbretërit ilirë 77Veprimtari praktike - Të njohim qytete ilire 79Veprimtari praktike - Kolonitë helene në Iliri 80

TEMATIKA 3 - MESJETA (SHEK. IV – XIV)Europa Perëndimore gjatë dhe pas dyndjes së popujve 81

Dobësimi i Perandorisë së RomësHapësira ilire në Mesjetën e hershme 83Popullsi të reja në Ballkan, “dyndjet e popujve” 85Arbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (1) Arbrit mes normanëve dhe Bizantit 87Arbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (2). Arbrit mes anzhuinëve dhe Bizantit 89Kryqtarët dhe arbrit 91Dobësimi i pushtetit të Bizantit në Ballkan, Kostandinopoja latine 94Arbrit përballë shteteve të Bizantit të shpërbërë 96Formacionet shtetërore arbërore në shek. XII-XIV 98Arbëria venedikase 100Sistemi feudal në Arbëri, qytetet mesjetare arbërore, shek. XI-XIV 102Jeta sociale dhe ekonomike e qyteteve arbërore. Statute dhe kanune 104“Lamtumirë vendet e mia”. Emigrimet arbërore në shek. XIV-XV 108Iliria e krishterë. Roli dhe gjendja e saj gjatë përplasjeve të Kishave 110Kultura në Mesjetë, qytetërimi bizantin 112Kultura në Mesjetë, qytetërimi europiano-perëndimor 114Kultura në Mesjetë. Qytetërimi mes arbërve 116Veprimtari praktike - Vizitë në një qendër arkeologjike ilire-arbërore në krahinën tuaj 118Veprimtari praktike - Bazilikat paleokristiane dhe mozaikët e shek. V-VI (Butrint, Bylis, 119Onhezmit, bazilika e Linit, Arapajt, Tiranës, kapela e amfiteatrit të Durrësit)

Përm

bajtj

e

Përm

bajtj

e Veprimtari praktike - Kalatë dhe fortifikimet mesjetare në Shqipëri 121Veprimtari praktike - Trashëgimia kishtare mesjetare në Shqipëri 122

TEMATIKA 4 - HISTORIA MODERNE (SHEK. XV_FILLIMSHEKULLI XX)Kalimi i osmanëve në Ballkan dhe Bizanti (1352-1453) 122Skënderbeu dhe koha e tij 124Rilindja Osmane dhe Europa në shek. XVI (lindja e Protestantizmit) 126Perandoria Osmane dhe administrimi i saj 131Perandoria Osmane, Ballkani dhe Shqipëria 134Islamizimi i shqiptarëve 136Qytetet shqiptare (shek. XVI-XIX) 137Kultura shqiptare (shek. XVI-XVIII)Lindja e shkencës moderne dhe e filozofisë iluministe në Europën Perëndimore (shek. XVII-XVIII)

139

141Revolucioni Francez dhe krijimi i modelit të shtetit komb 144Kongresi i Vjenës dhe restaurimi i Europës pas NapoleonitPashallëqet shqiptare dhe përpjekjet për shkëputje politike nga Perandoria Osmane: Pashallëku i Shkodrës (1771-1831)

146

148Ali Pashë Tepelena dhe Pashallëku i Janinës 150Ngritja e Rusisë dhe fillimet e Çështjes Lindore (shek. XVIII-fillimshek. XIX) 152Rusia dhe kryengritja serbe (Pansllavizmi). Rusia dhe Kryengritja Greke (Aleanca ortodokse)Rënia e pashallëqeve shqiptare dhe lindja e Çështjes Shqiptare

154

156Shqiptarët dhe Tanzimati (1839-1856); fuqizimi i nacionalizmave ballkanikë 158Nacionalizmi shqiptar dhe përpjekjet e para për organizim 160Kërcënimi rus në Ballkan, Perandoria Osmane dhe Kongresi i Berlinit 162Reagimi shqiptar: Lidhja e Prizrenit 164Dokumentet themelore të nacionalizmit shqiptar 167Përpjekjet për afirmimin e gjuhës dhe kulturës kombëtare 169Perandoria Osmane mes Rusisë dhe Austro-Hungarisë (fillimshek. XX) 172Luftërat ballkanike dhe Pavarësia e Shqipërisë 175Verimtari praktike - Aspekte të jetës ekonomike të shqiptarëve në shek. XV- XVI, sipas ligjit osman.Veprimtari praktike - Pallatet perandorake në Europën Perëndimore dhe

177

179sarajet e sulltanëveVeprimtari praktike - Familja Vlora në shekujt osmanë (projekt) 181Veprimtari praktike - Qëndrimi i Austro-Hungarisë dhe i Italisë ndaj shtetit shqiptar në Konferencën e Ambasadorëve në Londër (përmes dokumentacionit historik)

184

TEMATIKA 5 - PERIUDHA BASHKËKOHORE (1919 DERI MË SOT)Paqja e Versajës dhe krijimi i rendit të ri botëror 186Rinjohja e shtetit shqiptar dhe përcaktimi i kufijve të tij (1912-1926) 189Organizimi i shtetit shqiptar (1912-1939) 192Aspekte të konsolidimit dhe modernizimit të shtetit shqiptar (1920-1939) 194Interesimi i shtetit amë për shqiptarët jashtë kufijve shtetërorë (1920-1939) 196Jugosllavia në vitet 1918 -1939 198Kriza ekonomike botërore dhe rrjedhojat në Ballkan 200Fuqitë e mëdha dhe bashkëpunimi ballkanik: Konferencat e viteve ‘30 203

3

4

Ideologjitë totalitare dhe Ballkani 205Ravijëzimi i blloqeve ndërluftuese dhe momentet kryesore të Luftës së Dytë Botërore 208Përpjekjet për shmangien e pushtimit dhe shkaqet e pushtimit italian të Shqipërisë 210Rezistenca shqiptare si pjesë e luftës së Aleatëve të Kombeve të Bashkuara kundër Boshtit 212Lëvizjet e rezistencës në Ballkanin Perëndimor (Jugosllavi dhe Greqi) 214Politikat e pushtuesve italianë dhe gjermanë kundrejt nacionalizmit shqiptar 217Diplomacia gjatë Luftës së Dytë Botërore deri më 1946 220Veprimtari praktike - Simbolet Kombëtare në kartëmonedhat e shtetit shqiptar 223Veprimtari praktike - Deosmanizimi dhe ndikimi i qytetërimit europian në jetën epërditshme ballkanike 225Veprimtari praktike - Mikpritja e shqiptarëve ndaj hebrenjve dhe ushtarëve italianëpas kapitullimit të Italisë 227Fillimet e Luftës së Ftohtë 228Krijimi i Bllokut Perëndimor 231Shqipëria dhe marrëdhëniet e saj me Perëndimin 233Krijimi i Bllokut Lindor 235Shqipëria dhe Jugosllavia (1944-1948) 238Shqipëria dhe BRSS (1948-1961) 240Marrëdhëniet ndërmjet dy blloqeve (1950 – 1980) 242Kina brenda dhe jashtë Blloqeve të Luftës së Ftohtë 243Shqipëria dhe Kina (1961-1978) 245Zhvillimet brenda blloqeve: Blloku Lindor 248Zhvillimet brenda blloqeve: Blloku Perëndimor 250Vetizolimi i Shqipërisë 252Përfundimi i Luftës së Ftohtë 254Karakteristikat e tranzicionit në vendet ish-komuniste 256Shqipëria në tranzicion 259Marrëdhëniet ndërkombëtare dhe integrimi 261Ndryshimet që solli teknologjia 263Veprimtari praktike - Jeta në kampet e internim-dëbimit dhe e të internuarve 266në Shqipërinë komunisteVeprimtari praktike - Arti dhe letërsia në diktaturë 268Veprimtari praktike - Shpallja e Pavarësisë së Kosovës dhe përpjekjet e saj nërrugën e shtet-formimit dhe integrimit europian 271Veprimtari praktike - Diaspora shqiptare - Projekt 273Çelësi i testit 277

Përm

bajtj

e

PLANIFIKIMI VJETOR

FUSHA: SHOQËRIA DHE MJEDISI

LËNDA: HISTORI 12 (me zgjedhje)

KLASA: XII

136 ORË

KLASA XII

Tematika Orë tësugjeruara

Teori Veprimtaripraktike/projekte

Përsëritje Teste Vlerësimportofoli

1. Historia dhe historiani 5 orë 1 orë 4 orë2. Antikiteti 17 orë 13 orë 3 orë 1 orë3. Mesjeta (shek. IV – XIV) 24 orë 17 orë 4 orë + 2 orë 1 orë4. Periudha moderne (shek. XV –

fillimi i shekullit XX)34 orë 25 orë 4 orë + 2 orë 1 orë 1 orë 1 orë

5. Periudha bashkëkohore (1919 derimë sot)

56 orë 36 orë 11 orë + 4 orë 1 orë 2 orë 2 orë

Proceset historike, koha, ndryshimidhe vazhdimësia

136 orë 92 orë 26 + 8 = 34 orë 2 orë 5 orë 3 orë

Libër mësuesi

“Histori

5

Plani i ndarë sipas tremujorëve

NR. Tematika Javë Shpërndarja e përmbajtjes së lëndësshtator – dhjetor (56 orë) janar – mars (44 orë) prill ‒ qershor (36 orë)

1 Tematika 1

Historia dhe historiani

(5 orë)

1. 1. Proceset historike, koha, ndryshimi dhe vazhdimësia

2. Veprimtari praktike: Të njohim albanologët e shquar shqiptarë e të huaj dhe veprat e tyre

2

3. Veprimtari praktike: Vizitë në Arkivin Qendror të Shtetit


2. 5. Veprimtari praktike: Të ndërtojmë bibliotekën vetjake apo të shkollës

1. Bota greke e kontributi i saj në qytetërimin botëror

Tematika 2

Antikiteti

(16 orë)

1 orë testim

2. Organizimi i jetës politike në Greqinë antike

3. Organizimi i jetës ekonomike–shoqërore në Greqinë antike

3. 4. Bota materiale dhe shpirtërore e qytetërimit antik grek

5. Jeta e përditshme, arsimi, shkenca, kultura, arti dhe besimi6. Roma dhe veçoritë e saj

7. Organizimi shtetëror në Romën antike4. 8. Konfliktet e madhe në Antikitetin greko-romak

Libër mësuesi

“Histori

6

9. Dukuritë e tiparet e qytetërimit Ilir10. Etnogjeneza ilire në veprat e albanologëve

11. Iliria në burimet e shkruara greke

5.

12. Veprimtari praktike: Burimet e shkruara greko-romake për Ilirinë

13. Veprimtari praktike: Të njohim qytete ilire14. Organizimi ekonomik dhe shoqëror i ilirëve

15. Qytetërimi ilir: kultura dhe besimi tek ilirët

6.

16. Veprimtari praktike: Të dhënat biografike për mbretërit ilirë

17. Test i ndërmjetëm – tematika 1

Tematika 3

Mesjeta (shek. IV – XIV)

(24 orë)

1. Europa Perëndimore gjatë dhe pas dyndjes së popujve. Dobësimi i Perandorisë së Romës

2. Hapësira ilire në Mesjetën e hershme

7..

3. Popullsi të reja në Ballkan, “dyndjet e popujve”

4. Arbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (1) Arbrit mes normanëve dhe Bizantit5. Arbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (2) Arbrit mes normanëve dhe Bizantit

6. Kryqtarët dhe arbrit

8.

7. Dobësimi i pushtetit të Bizantit në Ballkan, Kostandinopoja latine

8. Arbrit përballë shteteve të Bizantit të shpërbërë9. Formacionet shtetërore arbërore në shek.

Libër mësuesi

“Histori

7

XII‒XIV

10. Arbëria venedikase

9.

11. Sistemi feudal në Arbëri, qytetet mesjetare arbërore, shek. XI‒XIV

12. Jeta sociale dhe ekonomike e qyteteve arbërore. Statute dhe kanune

13. “Lamtumirë vendet e mia”. Emigrimet arbërore në shek. XIV‒XV

14. Veprimtari praktike: Vizitë në një qendër arkeologjike ilire-arbërore në krahinën tuaj

10.

15. Iliria e krishterë. Roli dhe gjendja e saj gjatë përplasjeve të Kishave

16. Veprimtari praktike: Trashëgimia kishtare mesjetare në Shqipëri17. Kultura në Mesjetë, qytetërimi bizantin

18. Kultura në Mesjetë, qytetërimi europiano- perëndimor

11.

19. Projekt: Nga ilirët të shqiptarët

20. Projekt: Nga ilirët të shqiptarët21. Kultura në Mesjetë. Qytetërimi mes arbërve

22. Veprimtari praktike: Bazilikat paleokristiane dhe mozaikët e shek.V‒VI (Butrint, Bylis, Onhezmit, bazilika e Linit, Arapajt, Tiranës,kapela e amfiteatrit të Durrësit)

Libër mësuesi

“Histori

8

12.

23. Veprimtari praktike: Kalatë dhe fortifikimet mesjetare në Shqipëri

24. Test i ndërmjetëm - tematika 3

Tematika 4

Historia moderne (shek XV ‒ fillimshekulli XX)

(34 orë)

1. Kalimi i osmanëve në Ballkan dhe Bizanti (1352‒1453)

2. Skënderbeu dhe koha e tij

13.

3. Rilindja europiane, shqiptarët dhe Perandoria Habsburge

4. Perandoria Osmane dhe Europa në shek. XVI (lindja e Protestantizmit)5. Perandoria Osmane dhe administrimi i saj

6. Perandoria Osmane, Ballkani dhe Shqipëri

14.

7. Islamizimi i shqiptarëve

8. Veprimtari praktike: Aspekte të jetësekonomike të shqiptarëve në shek. XV‒XVI, sipas ligjit osman.9. Test – tremujori 1

10. Vlerësim portofoli

15.

9. Qytetet shqiptare (shek. XVI-XIX)

10. Kultura shqiptare (shek. XVI‒XVIII)11. Lindja e shkencës moderne dhe filozofisë iluministe në EuropënPerëndimore (shek. XVII‒XVIII)12. Veprimtari praktike: Pallatet

Libër mësuesi

“Histori

9

perandorake në Europën Perëndimoredhe sarajet e sulltanëve13. Revolucioni Francez dhe krijimi i modelit të shtetit komb

16.14. Kongresi i Vjenës dhe restaurimi i Europës pas Napoleonit15. Pashallëqet shqiptare dhe përpjekjet për shkëputje politike nga Perandoria Osmane: Pashallëku i Shkodrës (1771‒1831)

16. Ali Pashë Tepelena dhe Pashallëku i Janinës17. Ngritja e Rusisë dhe fillimet e Çështjes Lindore (shek. XVIII‒fillimshek. XIX)

17.

18. Rusia dhe kryengritja serbe (Pansllavizmi). Rusia dhe Kryengritja Greke (Aleanca ortodokse)

.19. Rënia e pashallëqeve shqiptare dhe lindja e Çështjes Shqiptare

20. Shqiptarët dhe Tanzimati (1839‒1856); fuqizimi i nacionalizmave ballkanikë

18.

21. Nacionalizmi shqiptar dhe përpjekjet e para për organizim 22. Kërcënimi rus në Ballkan, PerandoriaOsmane dhe Kongresi i Berlinit

Libër mësuesi

“Histori

1

23, 24. Veprimtari praktike: Qëndrimi i Austro-Hungarisë dhe Italisë ndaj shtetit shqiptar në Konferencën e Ambasadorëve në Londër (përmesdokumentacionit historik)

19.

25. Reagimi shqiptar: Lidhja e Prizrenit

26. Dokumentet themelore të nacionalizmit shqiptar

27. Përpjekjet për afirmimin e gjuhës dhe kulturës kombëtare

28. Perandoria Osmane mes Rusisë dhe Austro-Hungarisë (fillimshek. XX)

20 29. Luftërat ballkanike dhe Pavarësia e Shqipërisë

30. Test i ndërmjetëm

31. Veprimtari praktike: Familja Vlora në shekujt osmanë

32. Projekt: Nga ilirët te shqiptarët

21.


34. Paqja e Versajës dhe krijimi i rendit të ri botëror

Tematika 5

Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot)

(56 orë)

1. Rinjohja e shtetit shqiptar dhe përcaktimi i kufijve të tij (1912‒1926)

2. Organizimi i shtetit shqiptar (1912‒1939)

Libër mësuesi

“Histori

1

22.

3. Aspekte të konsolidimin dhe modernizimit të shtetit shqiptar (1920‒1939)

4. Aspekte të jetës shoqërore dhe elementë të europianizimit të saj5. Interesimi i shtetit amë për shqiptarët jashtë kufijve shtetërorë (1920‒1939)

6. Jugosllavia në vitet 1918 ‒193923. 7. Fuqitë e mëdha dhe bashkëpunimi

ballkanik: Konferencat e viteve ’308. Kriza ekonomike botërore dhe rrjedhojat në Ballkan

9. Projekt: Diaspora shqiptare (ora 1)10. Ideologjitë totalitare dhe Ballkani

24.

11. Ravijëzimi i blloqeve ndërluftuese dhe momentet kryesore të Luftës sëDytë Botërore12. Përpjekjet për shmangien e pushtimit dhe shkaqet e pushtimititalian të Shqipërisë13. Rezistenca shqiptare si pjesë e luftës së Aleatëve të Kombeve të Bashkuara kundër Boshtit.

14. Veprimtari praktike: Mikpritja e shqiptarëve ndaj hebrenjve dhe ushtarëve italianë pas kapitullimit tëItalisë

25.15. Lëvizjet e rezistencës në Ballkanin Perëndimor (Jugosllavi dhe Greqi)

Libër mësuesi

“Histori

1

16. Përsëritje

17. Test - tremujori 2


26.

19. Politikat e pushtuesve italianë dhe gjerman kundrejt nacionalizmit shqiptar

20. Projekt: Diaspora shqiptare (ora 2)21. Veprimtari praktike: Deosmanizimi dhe ndikimi i qytetërimit europian në jetën e përditshme ballkanike

22. Diplomacia gjatë Luftës së Dytë Botërore deri më 1946

27

23. Veprimtari praktike: Simbolet Kombëtare në kartëmonedhat e shtetit shqiptar

24. Veprimtari praktike: Simbolet Kombëtare në kartëmonedhat e shtetit shqiptar

25. Fillimet e Luftës së Ftohtë

26. Krijimi i Bllokut Perëndimor28. 27. Shqipëria dhe

Libër mësuesi

“Histori

1

marrëdhëniet e saj me Perëndimin

28. Krijimi i Bllokut Lindor29. Shqipëria dhe Jugosllavia 1944‒1948

30. Shqipëria dhe BRSS 1948‒196131. Marrëdhëniet ndërmjet dyblloqeve (1950–1980)

29.32. Kina brenda dhe jashtëBlloqeve të Luftës së Ftohtë33. Shqipëria dhe Kina (1961‒1978)

34. Zhvillimet brenda blloqeve: Blloku Lindor

30. 35. Zhvillimet brenda blloqeve: Blloku Perëndimor

36. Test i ndërmjetëm37. Projekt: Diaspora shqiptare (ora 3)

38. Vetizolimi i Shqipërisë

39. Veprimtari praktike: Jeta në kampet e internim-dëbimit dhe e të internuarve në Shqipërinëkomuniste

31

40. Veprimtari praktike: Jeta në kampet e internim-dëbimit dhe e të internuarve në Shqipërinëkomuniste

Libër mësuesi

“Histori

1

41. Veprimtari praktike: Artidhe letërsia në diktaturë

42. Veprimtari praktike: Arti dhe letërsia në diktaturë dheletërsia në diktaturë

32.

43. Përfundimi i Luftës së Ftohtë 44. Projekt: Diaspora shqiptare (ora 4)

45. Karakteristikat e tranzicionit në vendet ish- komuniste

46. Shqipëria në tranzicion

33.

47. Ndryshimet që solliteknologjia48. Marrëdhënietndërkombëtare dhe integrimi49. Veprimtari praktike: Shpallja e Pavarësisë së Kosovës dhe përpjekjet e saj në rrugën e shtet-formimit dheintegrimit europian50. Veprimtari praktike: Shpallja e Pavarësisë së Kosovës dhe përpjekjet e saj në rrugën e shtet-formimit dheintegrimit europian

34.

51. Veprimtari praktike: Të rinjtë shqiptarë përballë një shoqërie në ndryshim

52. Përsëritje53. Test - tremujori 3


Libër mësuesi

“Histori

1

PLANIFIKIM 3-MUJOR I

FUSHA - SHOQËRIA DHE

MJEDISI

LËNDA HISTORI 12 (me zgjedhje)

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE KYÇ

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës1. Kompetenca e komunikimit dhe të shprehuritNxënësi/ja:- zhvillon kompetencën e komunikimit për të ndërtuar njohuri historike për të shqyrtuar, për të analizuar, për të parashtruar pyetje, për të argumentuar, për të diskutuar dhe për të komunikuar informacionin historik, konceptet dhe idetë;- përdor funksionet gjuhësore të teksteve historike, duke përfshirë fjalorin historik, fjali të ndërtuara saktë për përshkrimin e ngjarjeve, fjali komplekse për shpjegimin e marrëdhënieve shkak-pasojë, përdorimin e gjerë të emrave, të ndajfoljeve dhe të mbiemrave për të përshkruar vendet, njerëzit dhe ngjarjet.2. Kompetenca e te menduaritNxënësi/ja:- zhvillon kompetencën e të menduarit për realizimin e kërkimit historik;- zhvillon mendimin kritik për të përzgjedhur burimet, për të interpretuar të shkuarën nëpërmjet informacionit, për të dhënë argument bazuar në burime dhe për të saktësuar saktësimin e burimeve.- përdor numrat negativë dhe pozitivë për llogaritjen e kohës.3. Kompetenca e te nxënitNxënësi/ja:- zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet për temën;- ndërlidh temën e re me njohuritë dhe përvojat paraprake.4. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisinNxënësi/ja:- harton hapat që duhet të ndjekë për realizimin e një kërkimi historik për një ngjarje të dhënë;- zhvillon një kërkim individual ose në grup për një veprimtari historike;- diskuton individualisht ose në grup për rëndësinë që ka e shkuara në kuptimin e së tashmes dhe perspektivat e së ardhmes.5. Kompetenca personaleNxënësi/ja:- kupton nëpërmjet kërkimit historik përvojën e njeriut, marrëdhëniet shkak-pasojë, rëndësinë historike, ndryshimet dhe vazhdimësinë që ka pësuar shoqëria përgjatë kohërave;- përdor aftësinë e komunikimit, punës në grup etj. për të prezantuar idetë e tij.6. Kompetenca digjitaleNxënësi/ja:- zhvillon kompetencën digjitale për të gjetur, komunikuar informacionin historik.7. Kompetenca qytetareNxënësi/ja:- shqyrton burimet historike për të kuptuar ngjarjet dhe zhvillimet që kanë ndikuar në shoqëri në kohëra të ndryshme;- identifikon dallimet dhe ngjashmëritë ndërmjet kulturave të ndryshme dhe kultivon respekt ndaj tyre;- shqyrton një sërë burimesh që paraqesin perspektiva të ndryshme kulturore, në mënyrë që të zhvillojnë kuptimin historik;- kupton se si qytetërimi dhe shoqëritë janë formuar nga grupe njerëzish me kultura të ndryshme;- zhvillon mirëkuptimin ndërkulturor duke vlerësuar kulturat, gjuhët dhe besimet e ndryshme.

Libër mësuesi

“Histori

1

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË FUSHËS / LËNDËSRezultatet e të nxënit sipas kompetencave të lëndës

1. Kërkimi historikNxënësi/ja:

identifikon dhe shqyrton, individualisht dhe si pjesë e një grupi, pyetje specifike historike ose çështje, duke bërë testimin e hipotezave; harton dhe të përmirëson pyetjet e tyre për të strukturuar një shqyrtim për zhvillimin e hipotezave, për përzgjedhjen dhe dhënien e fakteve për të

nxjerrë dhe për të justifikuar konkluzionet e tyre; reflekton në mënyrë kritike për pyetje ose çështje historike.2. Përdorimi i burimeve shpjegon tipat e burimeve historike, si një domosdoshmëri në punën e historianit; kërkon, duke vlerësuar burimet alternative, për ndërtimin e ngjarjes historike; identifikon, zgjedh dhe përdor një sërë burimesh historike, duke përfshirë burimet tekstuale, vizuale, objektet dhe mjedisin historik; vlerëson burimet e përdorura për të arritur përfundime të arsyetuara dhe logjike; vlerëson historinë gojore, me anë të së cilës dëshmitë gojore për ngjarjet e fundit historike mund ta bëjnë historinë më të gjallë në sytë e nxënësve,

si dhe mund t’u lënë vend pikëpamjeve e perspektivave të atyre që nuk kanë marrë pjesë në “historinë e shkruar”.3. Interpretimi historik

Nxënësi/ja: kupton pse historianët dhe të tjerët i kanë interpretuar ngjarjet, njerëzit dhe situatat në mënyra të ndryshme nëpërmjet një sërë mediesh; shpjegon se si dhe pse ngjarjet historike janë interpretuar në mënyra të ndryshme; shqyrton një sërë interpretimesh të së kaluarës për të vlerësuar vlefshmërinë e tyre.

4. Shkaku dhe pasojaNxënësi/ja:

analizon ngjarjet historike në lidhjet e tyre shkak-pasojë; shpjegon pasojat në përfundimin e ngjarjeve, të situatave dhe të ndryshimeve historike.5. Shpjegimi dhe komunikimiNxënësi/ja: paraqet shpjegime rreth së kaluarës që janë koherente, të strukturuara dhe të arsyetuara, duke përdorur kronologjinë dhe fjalorin e duhur historik; komunikon njohuritë historike në mënyra të ndryshme, duke përdorur kronologjinë dhe fjalorin e duhur historik.

Libër mësuesi

“Histori1

Nr. Tematika Javë Temat mësimore Situatë e parashikuar të nxëni Metodologjia dheveprimtaritë e nxënësve

Vlerësimi Burimet

1 Tematika 1


(5 orë)

Tema (1 orë)

Veprimtari praktike (4 orë)

1. 1. Proceset historike, koha, ndryshimi dhe vazhdimësia

2. Veprimtari praktike: Të njohim albanologët e shquar shqiptarë e të huajdhe veprat e tyre

Historia është fakti, ngjarja, është jeta që rrjedh, ndërsa historiografia është përshkrimi, analiza e gjykimi i saj...

Di-Dua të di-Mësova, punë në grupe, punë në dyshe, punë individuale, diskutimi

Vlerësimi i punës në grup

Vlerësim ipërgjigjeve me gojë

Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese, Enciklopedia e Historisë Shqiptare

2


4. Veprimtari praktike:Vizitë në Arkivin Qendror të Shtetit

Çfarë përmban Arkivi Qendror i Shtetit dhe rëndësia e dokumenteve të arkivuara.

Brainstorming, bisedë, mbajtje e shënimeve,vëzhgim, shkrimi i esesë


Dokumentacioni i arkivit

2. 5. Veprimtari praktike: Të ndërtojmë bibliotekën vetjake apo të shkollës

1. Bota greke e kontributi i saj në qytetërimin botëror

Rrethanat që ndikuan në lindjen, zhvillimin e përhapjen e qytetërimit grek lidhen kryesisht me pozitën e saj gjeografike dhe qytetërimin parahelen. Gjatë shekujve ky qytetërim ka kaluar në disa faza: qytetërimi i Mikenës, zhvillimi i Polisit dhe i Kolonive, helenizmi, pushtimi nga Roma dhe rilindja e tij nga humanistët dhe rilindësiteuropianë. Kontributi i këtij…

Diskutim, harta e konceptit, ditari dypjesësh, rishikim në dyshe, punë në grupe dhe dyshe


Vlerësim i përgjigjeve me gojë

Teksti mësimor dhe digjital, biblioteka, enciklopedi, Betimi i Hipokratit, interneti

Tematika 2Antikiteti

Tema (13 orë)


Test 1 (orë)

2. Organizimi i jetës politike në Greqinë antike

3. Organizimi i jetës ekonomike–shoqërore në

Greqia paraqitej një vend i copëtuar jo vetëm nga ana natyrore, por edhe nga ana politike. Organizimi politik i saj kanë qenë poliset ose qytet-shtetet, që ishin të pavarura

Parashikim me terma paraprakë, harta e mendjes, diagrami piramidal, rrjet i diskutimit, hartë koncepti


Vlerësim i

Materiale plotësuese, Teksti mësimor dhe digjital, Enciklopedi e historisë

Libër mësuesi

“Histori

1

Greqinë antike nga njëri-tjetri. Dy ishin poliset kryesore, Athina dhe Sparta…

Jeta ekonomike dhe shoqërore në Greqinë antike

përgjigjeve me gojë

3. 4. Bota materiale dhe shpirtërore e qytetërimit antik grek

5. Jeta e përditshme, arsimi, shkenca, kultura, arti dhe besimi

Gjuha, besimi e kultura shprehnin unitetin e shoqërisë greke. Në Greqinë antike u zhvilluan të gjitha fushat e dijes dhe të artit: filozofia, mendimi shkencor, historia dhe arti (teatri, arkitektura, skulpturë…)

Ditari dypjesësh, hartë koncepti, rishikim në dyshe, rrjet diskutimesh, punë me grupe dhe dyshe


Teksti mësimor dhe digjital, foto, materiale nga interneti, hartë

6. Roma dhe veçoritë e saj

7. Organizimi shtetëror në Romën antike

Etruskët janë paraardhësit e qytetërimit romak. Ata nuk krijuan një shtet të centralizuar, por një qytetërim unik. Roma u themelua në shek. VIII p.e.s. dhe historia e qytetërimit romak përfshin gati 12 shekuj...

Diagrami piramidal, pyetja sjell pyetjen, diskutim me terma paraprakë, ditar dypjesësh, rrjet diskutimi, punë me grupe dhe dyshe




4. 8. Konfliktet e madhe në Antikitetin greko-romak

9. Dukuritë e tiparet e qytetërimit Ilir

Gjatë periudhës antike, veçanërisht gjatë fundit të mijëvjeçarit të dytë e gjatë mijëvjeçarit të parë, luftërat mes shteteve të kohës e kanë mbuluar historinë e këtyreshteteve...

Ditar dypjesësh, rrjet diskutimesh, punë me grupe dhe dyshe, diskutim me terma paraprakë


Vlerësimi i diskutimeve


10. Etnogjeneza ilire në veprat e albanologëve

11. Iliria në burimet e shkruara greke

Albanologët i kanë kushtuar vepra të shumta studimit të etnogjenezës ilire. Sipas tyre, bashkësia ilire lindi në trevën e Ballkanit Perëndimor në mijëvjeçarin II–I p.e.s (periudha e bronzit e fillimi i hekurit)…

Ditar dypjesësh, diskutim me terma paraprakë, pyetja sjell pyetjen


Vlerësim i detyrave tështëpisë

Teksti mësimor dhe digjital, materiale nga interneti, Enciklopedia e historisë shqiptare

Libër mësuesi

“Histori

1

5.

12. Veprimtari praktike: Burimet e shkruara greko- romake për Ilirinë

13. Veprimtari praktike: Të njohim qytete ilire

Ilirët në burimet e shkruara greko- romake

Foto të qyteteve ilire

Harta e mendjes, diskutimi, punë në grupe, rishikim në dyshe


Neritan Ceka. “Ilirët”. ShB “Ilari”, Tiranë 2001. 2. Edwin E. Jacques, Shqiptarët, vëllimi I “Populli shqiptar nga lashtësia deri në vitin 1912”, Kartë e pendë, 1995. 3. Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë, Historia e popullit shqiptar vëll. I, “Ilirët”, “Mesjeta”, “Shqipëria nën Perandorinë Osmane gjatë shek. XVI – vitet’20 të shek. XIX”.

14. Organizimi ekonomik dhe shoqëror i ilirëve

Shoqëria ilire u zhvillua mjaft gjatë periudhës së hekurit. U zhvillua bujqësia, blegtoria, artizanati, tregtia dhe këmbimi. Lindën qytetetqë lulëzuan në shek. IV–II p.e.s. …

Harta e mendjes, parashikim me terma paraprakë, diagrami i Venit, diskutimi


Teksti mësimor dhe digjital, Neritan Ceka. “Ilirët”, interneti

15. Qytetërimi ilir: kultura dhe besimi tek ilirët Kultura ilire ka dy veçori kryesore:

është origjinale dhe autoktone. …

6.

16. Veprimtari praktike: Të dhënat biografike për mbretërit ilirë

Të dhëna biografike për mbretërit ilirë

Punë me grupe Vlerësim i punës me grupe

FESH, vëllimi III, f. 2694; internet; FESH, vëllimi I. f.761–762

17. Test i ndërmjetëm –tematika 1

Test Vlerësim metest Teksti - Tematika 1

Libër mësuesi

“Histori

2

Tematika 3

Mesjeta (shek. IV – XIV)

1. Europa Perëndimore gjatë dhe pas dyndjes së popujve. Dobësimi i Perandorisë së Romës

Megjithëse në këtë tekst do të përdorim emërtimet Bizant dhe Perandori Bizantine, vetë Perandoria Romake e Lindjes nuk e quajti kurrë veten kështu…

Diagrami piramidal, rrjet i diskutimit, hartë koncepti, punë në grupe dhe në çifte


Vlerësim i diskutimit

Teksti mësimor dhe digjital, interneti, Historia e Mesjetës

(24 orë)

Tema (17 orë)

Veprimtari (4 orë)

Projekt (2 orë)

Test 1 (orë)

2. Hapësira ilire në Mesjetën e hershme

Bota në Mesjetën e Hershme pësoi lëkundje të forta për shkak të rrënimit të sistemit ekonomik tëAntikitetit.

7.

3. Popullsi të reja në Ballkan, “dyndjet e popujve”

4. Arbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (1) Arbrit mes normanëve dhe Bizantit

Fiset sllave u dyndën në gjithë Ballkanin dhe krijuan vendbanimet e tyre, sklavinitë.

Shekujt XI‒XIII tregojnë se prijësit e arbërorëve nuk kishin një qëndrim të vetëm, por mbështesnin herë perandorin e Bizantit, herë mbretërite Sicilisë që kapërcenin Adriatikun.

Di-Dua të di-Mësova, punë në grupe, punë në dyshe, punë individuale, diskutimi

Vlerësimi i përgjigjeve me gojë

Vlerësim i detyrave të klasës


5. Arbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (2) Arbrit mes normanëve dhe Bizantit

6. Kryqtarët dhe arbrit

Ushtritë e kryqtarëve u nisën drejt Jerusalemit me qëllim çlirimin e qytetit dhe të vendeve ku pati jetuar Jezu Krishti. Mirëpo, gjatë rrugës, një prej Kryqëzatave, ajo e katërta,ndryshoi drejtim.

Ditar dypjesësh, rrjet diskutimesh, punë me grupe dhe dyshe, diskutim me terma paraprake



8.

7. Dobësimi i pushtetit të Bizantit në Ballkan, Kostandinopoja latine

8. Arbrit përballë shteteve të Bizantit të shpërbërë

Pas 57 vjetësh Kostandinopoja kthehet në duar të bizantinëve. Mirëpo “mbretëresha e qyteteve” tashmë nuk ka më shkëlqimin e dikurshëm perandorak…

Brainstorming, punë në dyshe, parashikim me terma paraprakë

Vlerësim i nxënësit nga nxënësi


9. Formacionet shtetërore arbërore në shek. XII‒XIV

Pjesë nga Relacion i vitit 1332 i Kryepeshkopit të Tivarit, Guljelm i Adës

INSERT, Mbajtja e strukturuar e shënimeve, minuta e debatit

Vlerësim i përgjigjeve


Libër mësuesi

“Histori

2

10. Arbëria venedikase me gojë

Vlerësim i pjesëmarrje s në debat

9.

11. Sistemi feudal në Arbëri, qytetet mesjetare arbërore, shek. XI‒XIV

12. Jeta sociale dhe ekonomike e qyteteve arbërore. Statute dhekanune

Perandori i Kostandinopojës deri në shek. X‒XI kishte kontroll të plotë mbi gjithë Perandorinë. Gjatë shek. X‒XIV kontrolli i tij zvogëlohet teksa futet në zbatim sistemi i pronojës (pronjës)…

Ditar dypjesësh, rrjet diskutimesh, punë me grupe dhe dyshe, diskutim me terma paraprakë


Teksti mësimor dhe digjital, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, interneti, Kanuni i Lekë Dukagjinit, Ligji Agrar

13. “Lamtumirë vendet e mia”. Emigrimet arbërore në shek. XIV‒XV

14. Veprimtari praktike: Vizitë në një qendër arkeologjike ilire-arbërorenë krahinën tuaj

Pjesë nga kronika e Gjon Muzakës, 1510

Qendër arkeologjike ilire

Di-Dua të di-Mësova, punë individuale

Vizitë në qendër arkeologjike, diskutim


Vlerësim i pjesëmarrje s nëveprimtari

Teksti mësimor dhe digjital, pjesë nga kronika e Gjon Muzakës, 1510

10.

15. Iliria e krishterë. Roli dhe gjendja e saj gjatë përplasjeve të Kishave

16. Veprimtari praktike: Trashëgimia kishtare mesjetare në Shqipëri

Pjesë nga Illyricum Sacrii, vol. VII, Daniele Farlati, 1817, përkthyer nga Dom Frano Ilia

Foto të kishave mesjetare shqiptare

Ditar dypjesësh, rrjet diskutimesh, vizitë në grup dhe diskutim, punë në grup, punë individuale dhe diskutim


Vlerësim i pjesëmarrje s në veprimtari

Teksti mësimor dhe digjital, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, “Arkitektura e ndërtimeve të kultit”, f. 105, Meksi, A. Baçe, E. Riza,Gj. Karaiskaj,A. Baçe, Historia e Arkitekturës në Shqipëri, f. 368, viti i botimit 2016

17. Kultura në Mesjetë, qytetërimi bizantin

18. Kultura në Mesjetë, qytetërimi europiano-perëndimor

“Sikundër lundërtari gëzohet kur shikon tokë, dhe udhëtari kur i afrohet shtëpisë, ashtu gëzohet edhe kopisti kur i afrohet fundit të librit.”.

Mbajtja e strukturuar e shënimeve, diskutimi, INSERT


Pjesë nga Komedia Hyjnore/ përmbledhje poetike “Lirika”/ Dekameroni

Libër mësuesi

“Histori

2

11.



Pjesë nga libri “Ilirët” i autorit Punë në grup,

punë individuale

Vlerësim për portofolin

Teksti mësimor dhe digjital, Historia e Shqipërisë

Fjalori Enciklopedik Shqiptar

21. Kultura në Mesjetë. Qytetërimi mes arbërve

22. Veprimtari praktike: Bazilikat paleokristiane dhe mozaikët e shek.V‒VI (Butrint, Bylis, Onhezmit, bazilika e Linit, Arapajt, Tiranës, kapela e amfiteatrittë Durrësit)

“U shkrua me dorën time, të të përvuajturit Theodhor, sekretar i Beratit, tek qëndroj i mbyllur dhe në pranga prej plot tre vitesh në kalanë në mes të Skrapari, në vitin 1411.”

Foto nga Bazilikat paleokristiane dhe mozaikët e shek.V‒VI

Brainstorming, punë në grup, diagrami i Venit, diskutimi

Vlerësim i përgjigjeve me gojë, vlerësim i pjesëmarrje s në veprimtari

Teksti mësimor dhe digjital, Historia e Mesjetës, foto, informacione të ndryshme, interneti

12.

23. Veprimtari praktike: Kalatë dhe fortifikimet mesjetare në Shqipëri

24. Test i ndërmjetëm - tematika 3

Foto nga kalatë dhe fortifikimet mesjetare në Shqipëri

Punë në grupe, punë individuale, diskutim

Test me shkrim


Vlerësim me test

Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. II, f. 1168, Kështjellat, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, f. 713, Fortesat, Fortifikimet A. Meksi, A. Baçe,E. Riza,Gj. Karaiskaj,A. Baçe, Historia e Akitekturës në Shqipëri, f. 225, f.315.

Tematika 4

Historia moderne (shek XV‒fillimshe kulli XX)

1. Kalimi i osmanëve nëBallkan dhe Bizanti (1352‒1453)

2 Skënderbeu dhe koha e tij

Në vitin 1352, perandori bizantinJoan Kantankuzeni thirri turqit osmanë në Ballkan për t’i ndihmuar Bizantit të mbrohej nga avancimi serb që kërcënonte Kostandinopojën.

Ardhja e Skënderbeut në Krujë

Diskutim për njohuritëparaprake, të kuptuarit përmes leximit, punë e pavarur, punë me grupe dhe dyshe

Vlerësim ipunës në grup


Tekst mësimorhistori 12, informacione shtesë nga Historia e Popullit Shqiptar, Tajar Zavalani, interneti

10 (orë)

Tema (7 orë)

https://www.youtub e.com/watch?v=sH 9Lm9Vd3D0dh

Libër mësuesi

“Histori

2

praktike (1 orë)

Test (1 orë)

Vlerësim portofoli (1 orë)

13.

3. Rilindja europiane, shqiptarët dhe Perandoria Habsburge

4. Perandoria Osmane dhe Europa në shek. XVI (lindja e Protestantizmit)

Çfarë nënkuptonte për njerëzimin “epoka e errët”?

Fundi i Mesjetës u paralajmërua nga zhvillime të rëndësishme intelektuale…

Kllaster, leksion i avancuar, tabelë krahasuese, punë me grupe dhe dyshe


Teksti mësimor dhe digjital, materiale të ndryshme për Rilindjen europiane, Perandorinë Habsburgëve dhepër protestantizmin

5. Perandoria Osmane dhe administrimi i saj

6. Perandoria Osmane, Ballkani dhe Shqipëri

Mësuesi/ja vendos një dokumentar rreth jetës dhe veprës së Gjon Buzukut me temë. “Para 460 vjetësh përfundon “Meshari”, i Gjon Buzukut, shkrimtari i veprës monumentale.”

Diskutim i lirë INSERT, diagram i Venit, pyetje- përgjigje, diskutim, punë me grupe dhe dyshe


Teksti mësimor dhe digjital, Historia e Shqipërisë, Fjalori Enciklopedik Shqiptar

https:// www.youtube.com/watch?v= PBVokTGHl3o

Mësuesi/ja lexon një pjesë të shkurtër rreth riorganizimit të territoreve të Perandorisë Osmane

14.

7. Islamizimi i shqiptarëve

8. Veprimtari praktike: Aspekte të jetës ekonomike të shqiptarëve në shek. XV‒XVI, sipas ligjit osman.

Mësuesi/ja drejton pyetjen: Shqipëria njihet si vendi me harmoninë më të madhe fetare. Sa fe praktikohen sot në Shqipëri?Përse themi që kemi harmoni fetare?

Harta e koncepteve, të kuptuarit përmes leximit, shkrim i lirë, punë në grupe, dyshe, individuale


Vlerësimi i ndërsjellë

Teksti mësimor dhe digjital, informacione shtesë interneti.

9. Test – tremujori 1 Punë individuale Vlerësim metest

Teksti mësimor,portofoli i nxënësit

10. Vlerësim portofoliVlerësim iportofolit

Libër mësuesi

“Histori

2

PLANIFIKIM 3-MUJOR II

FUSHA - SHOQËRIA DHE MJEDISI


REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE KYÇE

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës

1. Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit

Nxënësi/ja:

- zhvillon kompetencën e komunikimit për të ndërtuar njohuri historike për të shqyrtuar, për të analizuar, për të parashtruar pyetje, për të argumentuar, për të diskutuar dhe për të komunikuar informacionin historik, konceptet dhe idetë;

- përdor funksionet gjuhësore të teksteve historike, duke përfshirë fjalorin historik, fjali të ndërtuara saktë për përshkrimin e ngjarjeve, fjali komplekse për shpjegimin e marrëdhënieve shkak-pasojë, përdorimin e gjerë të emrave, të ndajfoljeve dhe të mbiemrave për të përshkruar vendet, njerëzit dhe ngjarjet.

2. Kompetenca e te menduarit

Nxënësi/ja:

- zhvillon kompetencën e të menduarit për realizimin e kërkimit historik;

- zhvillon mendimin kritik për të përzgjedhur burimet, për të interpretuar të shkuarën nëpërmjet informacionit, për të dhënë argument bazuar në burime dhe për të saktësuar saktësimin e burimeve;

- përdor numrat negative dhe pozitive për llogaritjen e kohës.

3. Kompetenca e te nxënit

Nxënësi/ja:

- zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet për temën;

- ndërlidh temën e re me njohuritë dhe përvojat paraprake.

4. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin

- harton hapat që duhet të ndjekë për realizimin e një kërkimi historik për një ngjarje të dhënë;

- zhvillon një kërkim individual ose në grup për një veprimtari historike;

Libër mësuesi

“Histori

2

- diskuton individualisht ose në grup për rëndësinë që ka e shkuara në kuptimin e së tashmes dhe perspektivat e së ardhmes.

5. Kompetenca personale

- kupton nëpërmjet kërkimit historik përvojën e njeriut, marrëdhëniet shkak-pasojë, rëndësinë historike, ndryshimet dhe vazhdimësinë që ka pësuar shoqëria përgjatë kohërave;

- përdor aftësinë e komunikimit, punës në grup etj., për të prezantuar idetë e tij.

6. Kompetenca digjitale

- zhvillon kompetencën digjiitale për të gjetur dhe për të komunikuar informacionin historik.

7. Kompetenca qytetare

- shqyrton burimet historike për të kuptuar ngjarjet dhe zhvillimet që kanë ndikuar në shoqëri në kohëra të ndryshme;

- identifikon dallimet dhe ngjashmëritë ndërmjet kulturave të ndryshme dhe kultivon respekt ndaj tyre;

- shqyrton një sërë burimesh që paraqesin perspektiva të ndryshme kulturore, në mënyrë që të zhvillojnë kuptimin historik;

- kupton se si qytetërimi dhe shoqëritë janë formuar nga grupe njerëzish me kultura të ndryshme;

- zhvillon mirëkuptimin ndërkulturor duke vlerësuar kulturat, gjuhët dhe besimet e ndryshme.

Libër mësuesi

“Histori

2

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË FUSHËS / LËNDËS

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të lëndës6. Kërkimi historik

Nxënësi/ja: identifikon dhe shqyrton, individualisht dhe si pjesë e një grupi, pyetje specifike historike ose çështje, duke bërë testimin e hipotezave; harton dhe të përmirëson pyetjet e tyre për të strukturuar një shqyrtim për zhvillimin e hipotezave, për përzgjedhjen dhe dhënien e fakteve për të

nxjerrë dhe për të justifikuar konkluzionet e tyre; reflekton në mënyrë kritike për pyetje ose çështje historike.7. Përdorimi i burimeve

Nxënësi/ja: shpjegon tipat e burimeve historike, si një domosdoshmëri në punën e historianit; kërkon, duke vlerësuar burimet alternative, për ndërtimin e ngjarjes historike; identifikon, zgjedh dhe përdor një sërë burimesh historike, duke përfshirë burimet tekstuale, vizuale, objektet dhe mjedisin historik; vlerëson burimet e përdorura për të arritur përfundime të arsyetuara dhe logjike; vlerëson historinë gojore, me anë të së cilës dëshmitë gojore për ngjarjet e fundit historike mund ta bëjnë historinë më të gjallë në sytë e nxënësve,


Nxënësi/ja: kupton pse historianët dhe të tjerët i kanë interpretuar ngjarjet, njerëzit dhe situatat në mënyra të ndryshme nëpërmjet një sërë mediesh; shpjegon se si dhe pse ngjarjet historike janë interpretuar në mënyra të ndryshme; shqyrton një sërë interpretimesh të së kaluarës për të vlerësuar vlefshmërinë e tyre.

9. Shkaku dhe pasojaNxënësi/ja:

analizon ngjarjet historike në lidhjet e tyre shkak-pasojë; shpjegon pasojat në përfundimin e ngjarjeve, të situatave dhe të ndryshimeve historike.10. Shpjegimi dhe komunikimi

Nxënësi/ja: paraqet shpjegime rreth së kaluarës që janë koherente, të strukturuara dhe të arsyetuara, duke përdorur kronologjinë dhe fjalorin e duhur historik; komunikon njohuritë historike në mënyra të ndryshme, duke përdorur kronologjinë dhe fjalorin e duhur historik.

Libër mësuesi

“Histori2

Nr Tematika Javë Temat mësimore Situatë e parashikuar të nxëni Metodologjia dheveprimtaritë e nxënësve

Vlerësimi Burimet

1 Tematika 4

Historia moderne (shek XV ‒fillimshekulli XX)

(25 orë)

1. 9. Qytetet shqiptare (shek. XVI‒XIX)

10. Kultura shqiptare (shek. XVI‒XVIII)

Perandoria Osmane, ashtu sikurse të gjitha perandoritë botërore, ishte një formacion politik i centralizuar...

Realitet i ri perandorak osman përballi viset shqiptare dhe popullin shqiptare me fenë islame, e cila përbënte boshtin e një qytetërimi të panjohur mëparë në këto hapësira...

Stuhi mendimesh, mendim kritik e logjik përmes leximit, punë individuale, dyshe, në grup


Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese, Enciklopedia e Historisë së Shqipërisë

2

Tema (18 orë)11. Lindja e shkencës moderne dhe e filozofisë iluministe në Europën Perëndimore (shek. XVII‒XVIII)

12. Veprimtari praktike: Pallatet perandorake në Europën Perëndimore dhesarajet e sulltanëve

Shekulli XVII në historinë europiane konsiderohet si shekulli i shkencës dhe i gjenive të saj. Në këtë kohë shkenca u bë “moderne”. ...

Foto/ viedo nga pallatet perandorake në Europën Perëndimore dhe sarajet esulltanëve…

Diskutim, harta e konceptit, ditari dypjesësh, rishikim në dyshe, punë në grupe dhe dyshe



Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese, interneti, Enciklopedia e Historisë Shqiptare


Projekte (2 orë)

Test (1 orë)

2. 13. Revolucioni Francez dhe krijimi i modelit të shtetit komb

14. Kongresi i Vjenës dhe restaurimi i Europës pas Napoleonit

Revolucioni Francez, në kuptimin më të plotë të fjalës, ishte ngjarja më e spikatur e një epoke revolucionare…

Parashikim me terma paraprakë, harta e mendjes, diagrami piramidal, rrjet i diskutimit, hartë koncepti


Vlerësim i pjesëmarrje s nëdiskutim

Teksti mësimor dhe digjital, informacione të ndryshme, interneti, hartë

15. Pashallëqet shqiptare Brainstorming, punë në

Libër mësuesi

“Histori

2

dhe përpjekjet për shkëputje politike nga Perandoria Osmane: Pashallëku i Shkodrës (1771‒1831)

16. Ali Pashë Tepelena dhe Pashallëku i Janinës

Qysh prej fillimit të shek. XV, një pjesë e fisnikërisë mesjetare shqiptare u konvertua në fenë islame…

Ali Pashë Tepelena vinte nga një familje e njohur në Tepelenë, e cila gëzonte një pozitë të rëndësishme në krahinën eLabërisë…

grup, diagrami i Venit, diskutimi


Teksti mësimor dhe digjital, informacione të ndryshme, interneti, Vepra e S. Godos “Ali Pashë Tepelena”

3.

17. Ngritja e Rusisë dhe fillimet e Çështjes Lindore (shek. XVIII‒fillimshek. XIX)

18. Rusia dhe kryengritja serbe (Pansllavizmi). Rusia dhe KryengritjaGreke (Aleanca ortodokse)

Rrethimi i Dytë i Vjenës nga ushtria osmane (1683‒1699), shënon një nga ngjarjet kulmore në historinë e marrëdhënieve mes Europës dhe Perandorisë Osmane...

Diskutim për njohuritë paraprake, të kuptuarit përmes leximit, punë e pavarur, punë me grupe dhe dyshe

Vlerësim i pjesëmarrje s në diskutim

Vlerësim i detyrave të shtëpisë

Teksti mësimor dhe digjital, materiale të ndryshme, interneti, hartë

19. Rënia e pashallëqeve shqiptare dhe lindja e Çështjes Shqiptare

20. Shqiptarët dhe Tanzimati, (1839‒1856); fuqizimi i nacionalizmave ballkanikë

Nga momenti i rënies së pashallëqeve, ndryshoi cilësisht pozicioni i shqiptarëve në raport me Fuqitë e Mëdha...

Sulltanët osmanë menduan të vinin në jetë një grup reformash, të njohura me emrin Reformat e Tanzimatit. ….

Kllaster, leksion i avancuar, tabelë krahasuese, punë me grupe dhe dyshe



Teksti mësimor dhe digjital, Interneti, Historia e Shqipërisë, Fjalori enciklopedik

21. Nacionalizmi shqiptar dhe përpjekjet e para për

Lufta e Krimesë (1853‒1856) është e vetmja luftë qëPerandoria Osmane fitoi kundër

Diskutim i lirë INSERT, diagrami i Venit, pyetje-përgjigje, diskutim, punë

Vlerësim i përgjigjeveme gojë

Teksti mësimor dhe digjital, interneti,Historia e

organizim

22. Kërcënimi rus në Ballkan, Perandoria Osmane dhe Kongresi i Berlinit

Rusisë në shek. XIX…

Në gjysmën e dytë të shek. XIX Rusia, ndonëse humbëse e Luftës së Krimesë (1853‒1856), tregoi se nuk kishte hequr dorë nga përmbushja e ambicieve tësaj në Ballkan…

me grupe dhe dyshe Shqipërisë, FESH (Fjalori enciklopedik)

Libër mësuesi

“Histori

2

4.

23. Veprimtari praktike: Qëndrimi i Austro- Hungarisë dhe Italisë ndaj shtetit shqiptar në Konferencën e Ambasadorëve në Londër (përmes dokumentacionit historik)

Projektet e Austro-Hungarisë dhe kufijtë e Shqipërisë

Punë individuale, punë në grup, mbajtja e strukturuar e shënimeve


Teksti mësimor dhe digjital, pjesë nga Arben Puto, Çështja shqiptare në aktet ndërkombëtare të periudhës së imperializmit: vëll. II

24 . Veprimtari praktike: Qëndrimi i Austro- Hungarisë dhe Italisë ndaj shtetit shqiptar në Konferencën e Ambasadorëve në Londër (përmes dokumentacionithistorik)

5.25. Reagimi shqiptar: Lidhja e Prizrenit

26. Dokumentet themelore të nacionalizmit shqiptar

E ndodhur në presionin e fortë rus (Traktati i Shën Stefanit), Perandoria Osmane dha mbështetjen e saj për çështjen shqiptare, pasi tanimë e pa veten të pafuqishme për t’i mbrojtur territoret e banuara nga shqiptarët…

Diskutim i lirë INSERT, diagram i Venit, pyetje- përgjigje, diskutim, punë me grupe dhe dyshe


Teksti mësimor dhe digjital, foto, dokumente të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe nacionalizmit shqiptar

6.

27. Përpjekjet përafirmimin e gjuhës dhe kulturës kombëtare

28. Perandoria Osmane mes Rusisë dhe Austro- Hungarisë (fillim shek. XX)

29. Luftërat ballkanike dhe Pavarësia e Shqipërisë


Gjuha shqipe deri në fillim tëshek. XIX ishte shkruar me alfabete të ndryshme (latine, greke, arabe dhe me alfabete të veçanta). ...

Në fund të shek. XIX Ballkani mbetej një arenë rivaliteti mes Fuqive të Mëdha...

Dokumenti i shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë

Kllaster, leksion iavancuar, tabelë krahasuese, punë me grupe dhe dyshe

Diskutim i lirë INSERT, diagram i Venit, pyetje- përgjigje, diskutim, punë individuale, dyshe, megrupe

Vlerësim ipërgjigjeve me gojë


Vlerësim me test

Teksti mësimor dhedigjital, internet, FESH


Libër mësuesi

“Histori

3

31. Veprimtari praktike: Familja Vlora në shekujt osmanë


Pjesë nga Eqrem bej Vlora, Kujtime. Vëllimi i parë 1885‒1912, Tiranë: Shtëpia e Librit dhe Komunikimit, 2001, f. 19, 37-38

Diskutim, punë individuale, punë me grupe dhe dyshe

Vlerësim i ndërsjellë

Teksti mësimor dhe digjital, Historia e Shqipërisë, FESH Eqrem bej Vlora, Kujtime. Vëllimi i parë 1885‒1912

7.33. Projekt: Nga ilirët te shqiptarët

34. Paqja e Versajës dhe krijimi i rendit të ri botëror

Pjesë nga libri “Historia e Shqipërisë”, botim i Akademisë së Shkencave

Diskutim i ideve, paraqitje grafike e informacionit, punë me grupe dhe dyshe

Vlerësim për portofol

Teksti mësimor dhe digjital, internet, Historia e Shqipërisë, FESHTematika 5

Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX)

(19 orë)

Tema (14 orë)

1. Rinjohja e shtetit shqiptar dhe përcaktimi i kufijve të tij (1912‒1926)

Disa nga problemet më të vështira të botës moderne i kanë rrënjët në vendimet e marra direkt pas fundit të Luftës së Madhe… Shqipëria shpallet principatë autonome, sovrane e trashëgueshme, …

Në diskutimin parlamentar për zgjerimin e Statutit të Lushnjës, në lidhje me formën qeverisëse të shtetit shqiptar, deputeti Koço Tasi shprehej: “Thamë se regjimi është Monarki ose Mbretëri, meqë kemi mbret…

Në vitin 1928, mbreti Zog I në lidhje me faktorët që ndikonin në procesin e shtetformimit, shprehej: “Unë e shoh ushtrinë si faktorin me vlerat më të larta edukative………….

Stuhi mendimi, paraqitje grafike e informacionit, pyetje-përgjigje, diskutim, punë me grupe dhe dyshe, punë me gjithë klasën

Diskutim i ideve, paraqitje grafike e informacionit, diskutim, punë me grupe dhe dyshe, punë me gjithë klasën


Teksti mësimor dhe digjital, internet, Historia eShqipërisë, FESH


8. 2. Organizimi i shtetit shqiptar (1912-1939)

Vlerësim idetyrave të klasës

Përsëritje (1 orë)

Test (1 orë)


3. Aspekte të konsolidimin dhe modernizimit të shtetit shqiptar (1920-1939)


Teksti mësimor dhe digjital, internet, Historia e Shqipërisë, FESH

4. Aspekte të jetës shoqërore dhe elemente të europianizimit të saj

Libër mësuesi

“Histori

3

Në një intervistë dhënë gazetës Daily Telegraph të Londrës, në tetor 1928 Mbreti Zog shprehej: “Ne jemi shekuj të tërë prapa pjesës tjetër të Europës sëqytetëruar...

5. Interesimi i shtetit amë për shqiptarët jashtë kufijve shtetërorë (1920‒1939)

6. Jugosllavia në vitet 1918‒1939

Në diskutimet e Këshillit Kombëtar në dhjetor 1922, në lidhje me gjendjen e shqiptarëve jashtë Shqipërisë Ali Këlcyra dhe Luigj Gurakuqi shpreheshin….

Mbretëria e Serbëve, Kroatëve, Sllovenëve, e shpallur në Beograd më 1 dhjetor 1918 nga hiri i Perandorive Habsburgase dhe Osmane, ishte më shumënjë program sesa një realitet…

Diskutim i ideve, Paraqitje grafike e informacionit, punë me grupe dhe dyshe, punë me gjithë klasën


Teksti mësimor dhe digjital, internet, Historia e Shqipërisë, FESH

9.

7. Fuqitë e Mëdha dhe bashkëpunimi ballkanik: Konferencat e viteve ’30

8. Kriza ekonomikebotërore dhe rrjedhojat në Ballkan

Trashëgimia e dhimbshme e Kongresit të Berlinit (1878)...

Kriza ekonomike botërore e vitit 1929 shënon një pikë kthese në historinë e periudhës ndërmjetdy Luftërave Botërore…

Diskutim i ideve, paraqitje grafike e informacionit, punë me grupe dhe dyshe, punë me gjithë klasën


Teksti mësimor dhe digjital, internet, materiale të ndryshme

9. Projekt: Diaspora shqiptare (ora 1)

10. Ideologjitë totalitare dhe Ballkani

Diaspora shqiptare dhe kontributi i saj.

Shtetet e Ballkanit vinin pas një periudhe të gjatë pushtimiosman

Diskutim i ideve, përvijim punë me grupe dhe dyshe, punë me gjithë klasën

Vlerësim i diskutimeve


Teksti mësimor dhe digjital, materiale të ndryshme të veprimtarisë së diasporës

10. 11. Ravijëzimi i blloqeve ndërluftuese dhe momentet kryesore të Luftës së Dytë Botërore

12. Përpjekjet për shmangien e pushtimit dhe shkaqet e pushtimit italian të Shqipërisë

Fragment nga Karta e Atlantikut, 26 gusht 1941 …

Në ankthin e ditëve të para të prillit u farkëtue bashkimi i shenjtë dhe spontan i popullit shqiptar për të mbrojtë lirinë e tij…

Diskutim i ideve, pyetje- përgjigje, paraqitje grafike e informacionit, punë me grupe dhe dyshe, punë me gjithë klasën


Teksti mësimor dhe digjital, Historia e Shqipërisë, foto, interneti

Libër mësuesi

“Histori

3

13. Rezistenca shqiptare si pjesë e luftës së Aleatëve të Kombeve të Bashkuara kundër Boshtit.

14. Veprimtari praktike: Mikpritja e shqiptarëve ndaj hebrenjve dhe ushtarëve italianë paskapitullimit të Italisë

“Ndihmat britanike për rezistencën shqiptare gjatë Luftës së Dytë Botërore. Sipas një raporti të Ministrisë së Jashtme Britanike…

Foto dhe dokumentari “Besa – premtimi”


Vetëvlerësi mi

Teksti mësimor dhe digjital, interneti, materiale të ndryshme FESH

11.15. Lëvizjet e rezistencës në Ballkanin Perëndimor (Jugosllavi dhe Greqi)

16. Përsëritje

Titoja thirri atëherë AVNOJ-in në një mbledhje të dytë në Jajcë të Bosnjës, në nëntor 1943.



Vlerësim i diskutimit

Dokumentari “Besa- Premtimi”

Filmi artistik: “Idashur armik” dhe “Njeriu me top”

17. Test - tremujori 2

18. Vlerësim-portofoli

Punë individuale me shkrim

Vlerësim me test

Vlerësim me portofol

Teksti mësimor dhe digjital, portofoli

Libër mësuesi

“Histori

3

PLANIFIKIM 3-MUJOR III

FUSHA - SHOQËRIA DHE MJEDISI


REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE KYÇ

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës1. Kompetenca e komunikimit dhe të shprehuritNxënësi/ja:- zhvillon kompetencën e komunikimit për të ndërtuar njohuri historike për të shqyrtuar, për të analizuar, për të parashtruar pyetje, për të argumentuar, për të diskutuar dhe për të komunikuar informacionin historik, konceptet dhe idetë;- përdor funksionet gjuhësore të teksteve historike, duke përfshirë fjalorin historik, fjali të ndërtuara saktë për përshkrimin e ngjarjeve, fjali komplekse për shpjegimin e marrëdhënieve shkak-pasojë, përdorimin e gjerë të emrave, të ndajfoljeve dhe të mbiemrave për të përshkruar vendet, njerëzit dhe ngjarjet.2. Kompetenca e te menduaritNxënësi/ja:- zhvillon kompetencën e të menduarit për realizimin e kërkimit historik;- zhvillon mendimin kritik për të përzgjedhur burimet, për të interpretuar të shkuarën nëpërmjet informacionit, për të dhënë argument bazuar në burime dhe për të saktësuar saktësimin e burimeve.- përdor numrat negativë dhe pozitivë për llogaritjen e kohës.3. Kompetenca e te nxënitNxënësi/ja:- zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet për temën;- ndërlidh temën e re me njohuritë dhe përvojat paraprake.4. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisinNxënësi/ja:- harton hapat që duhet të ndjekë për realizimin e një kërkimi historik për një ngjarje të dhënë;- zhvillon një kërkim individual ose në grup për një veprimtari historike;- diskuton individualisht ose në grup për rëndësinë që ka e shkuara në kuptimin e së tashmes dhe perspektivat e së ardhmes.5. Kompetenca personaleNxënësi/ja:- kupton nëpërmjet kërkimit historik përvojën e njeriut, marrëdhëniet shkak-pasojë, rëndësinë historike, ndryshimet dhe vazhdimësinë që ka pësuar shoqëria përgjatë kohërave;- përdor aftësinë e komunikimit, punës në grup etj. për të prezantuar idetë e tij.6. Kompetenca digjitaleNxënësi/ja:- zhvillon kompetencën digjitale për të gjetur, komunikuar informacionin historik.7. Kompetenca qytetareNxënësi/ja:

Libër mësuesi

“Histori

3

- shqyrton burimet historike për të kuptuar ngjarjet dhe zhvillimet që kanë ndikuar në shoqëri në kohëra të ndryshme;- identifikon dallimet dhe ngjashmëritë ndërmjet kulturave të ndryshme dhe kultivon respekt ndaj tyre;- shqyrton një sërë burimesh që paraqesin perspektiva të ndryshme kulturore, në mënyrë që të zhvillojnë kuptimin historik;- kupton se si qytetërimi dhe shoqëritë janë formuar nga grupe njerëzish me kultura të ndryshme;- zhvillon mirëkuptimin ndërkulturor duke vlerësuar kulturat, gjuhët dhe besimet e ndryshme.

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË FUSHËS / LËNDËS

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të lëndës11. Kërkimi historik

Nxënësi/ja: identifikon dhe shqyrton, individualisht dhe si pjesë e një grupi, pyetje specifike historike ose çështje, duke bërë testimin e hipotezave; harton dhe të përmirëson pyetjet e tyre për të strukturuar një shqyrtim për zhvillimin e hipotezave, për përzgjedhjen dhe dhënien e fakteve për të

nxjerrë dhe për të justifikuar konkluzionet e tyre; reflekton në mënyrë kritike për pyetje ose çështje historike.12. Përdorimi i burimeve shpjegon tipat e burimeve historike, si një domosdoshmëri në punën e historianit; kërkon, duke vlerësuar burimet alternative, për ndërtimin e ngjarjes historike; identifikon, zgjedh dhe përdor një sërë burimesh historike, duke përfshirë burimet tekstuale, vizuale, objektet dhe mjedisin historik; vlerëson burimet e përdorura për të arritur përfundime të arsyetuara dhe logjike; vlerëson historinë gojore, me anë të së cilës dëshmitë gojore për ngjarjet e fundit historike mund ta bëjnë historinë më të gjallë në sytë e nxënësve,


kupton pse historianët dhe të tjerët i kanë interpretuar ngjarjet, njerëzit dhe situatat në mënyra të ndryshme nëpërmjet një sërë mediesh; shpjegon se si dhe pse ngjarjet historike janë interpretuar në mënyra të ndryshme; shqyrton një sërë interpretimesh të së kaluarës për të vlerësuar vlefshmërinë e tyre.

14. Shkaku dhe pasoja analizon ngjarjet historike në lidhjet e tyre shkak-pasojë; shpjegon pasojat në përfundimin e ngjarjeve, të situatave dhe të ndryshimeve historike.15. Shpjegimi dhe komunikimi paraqet shpjegime rreth së kaluarës që janë koherente, të strukturuara dhe të arsyetuara, duke përdorur kronologjinë dhe fjalorin e duhur historik; komunikon njohuritë historike në mënyra të ndryshme, duke përdorur kronologjinë dhe fjalorin e duhur historik.

Libër mësuesi

“Histori3

Nr Tematika Javë Tema mësimore Situatë e parashikuar tënxëni

Metodologjia dheveprimtaritë e nxënësve

Vlerësimi Burimet

1

2

Tematika 5 Periudha bashkëkohore (1919 deri mësot XX)

1. 19. Politikat e pushtuesve italianë dhe gjerman kundrejt nacionalizmit shqiptar


“Rruga e vetme, pra që populli shqiptar i Kosovës dhe i Rrafshit të Dukagjinit të bashkohet me Shqipnin…..

Diskutim i ideve, Pyetje- përgjigje, Paraqitje grafike e informacionit, punë me grupe dhe dyshe, punë me gjithë klasën

Vlerësim i përgjigjev e me gojë


Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese, Enciklopedia e Historisë Shqiptare

3

4(36 orë)

Tema (19 orë)


21. Veprimtari praktike: Deosmanizimi dhe ndikimi i qytetërimit europian në jetën e përditshme ballkanike

22. Diplomacia gjatë Luftës së Dytë Botërore deri më 1946

Ndikimi i qytetërimit europian në jetën e përditshme ballkanike

Pas krijimit të Aleancës së Kombeve të Bashkuara, pati komunikime të vazhdueshme ndërmjetAleatëve të Mëdhenj.


Vlerësim i pjesëmarrj es në veprimtari


Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese, interneti, Enciklopedia e Historisë Shqiptare

Projekt (3 orë)

Test (2 orë)


Përsëritje (1 orë)

2. Shkatërrimi i Hiroshimës dhe Nagasakit ishte akti i fundit i Luftës së Dytë Botërore dhe akti i parë i periudhës bërthamore…

Armiqësia në rritje ndërmjet dy superfuqive për dominim botëror pas Luftës së Dytë Botërore, po rrënonte përherë e më tepër përpjekjet e tyre përbashkëpunim.


Vlerësim i përgjigjeve me gojë Teksti mësimor dhe digjital, informacio ne të ndryshme, interneti,

Maria N. Todorova, Ballkani imagjinar. Ballkani si alter ego e Europës

Fragmente kulturore nga qytetet shqiptare Materiale nga interneti për ilustrime vizuale.

25. Fillimet e Luftës së Ftohtë

26. Krijimi i Bllokut Perëndimor

Libër mësuesi

“Histori

3

27. Shqipëria dhe marrëdhëniet e saj me Perëndimin

28. Krijimi i Bllokut Lindor

Pjesë nga Raporti i kreut të Misionit Civil amerikan, J. E. Xheikobs për Departamentin e Shtetit, mbi situatën në Shqipëri. 16 gusht 1945…


Vlerësim i detyrave të shtëpisë

Teksti mësimor dhe digjital, informacione të ndryshme, interneti, FESH

3.Blloku Lindor u krijua nga presioni Moskës dhe ndërhyrja e saj….

29. Shqipëria dhe Jugosllavia 1944‒1948

30. Shqipëria dhe BRSS 1948‒1961

Mesazhi i Enver Hoxhës drejtuar popullit me rastin e çlirimit të Shqipërisë: "Lufta nacionalçlirimtare i dhapopullit shqiptar …

Diskutim i ideve, Pyetje- përgjigje, Paraqitje grafike e informacionit, punë me grupe dhe dyshe, punë me gjithëklasën

Vlerësim i pjesëmarrj es në diskutim

Teksti mësimor dhe digjital, materiale të ndryshme, interneti, hartë

Pjesë nga deklarimet e Tuk Jakovës (1948) dhe të EnverHoxhës (1949)

Vlerësim i detyrave tështëpisë

4.

31. Marrëdhëniet ndërmjet dy blloqeve (1950–1980)

32. Kina brenda dhe jashtë Blloqeve të Luftës së Ftohtë

Dy superfuqitë nuk u përplasën kurrë me njëra- tjetrën...

Në Kinë u vendos një sistem politik sipas modelit sovjetik, por me kohë ajo zhvilloi modelin e saj tëkomunizmit….




Teksti mësimor dhe digjital, interneti, Historia e Shqipërisë, FESH (Fjalori enciklopedik)

33. Shqipëria dhe Kina (1961‒1978)

34. Zhvillimet brenda blloqeve: Blloku Lindor

Pas vdekjes së Stalinit, 1953, Hrushovi filloi një fushatë destalinizuese në BS duke fajësuar paraardhësin për të gjitha problemet e brendshme e tëjashtme që po kalonte vendi.



Teksti mësimor dhe digjital, Historia e Shqipërisë

Libër mësuesi

“Histori

3

5.

35. Zhvillimet brenda blloqeve: Blloku Perëndimor


Shfaqja e dy superfuqive joeuropiane pas Luftës së Dytë Botërore dhe shkatërrimi shumëdimensional që pësoi Europa nga kjo luftë


Vetëvlerë sim i detyrave të klasës

Vlerësim me test

Teksti mësimor dhe digjital, materiale të ndryshme, interneti


38. Vetizolimi i Shqipërisë

Është e vërtetë se Shqipëria nuk ka qenë kurrë e izoluar edhe pas prishjes me Kinën (me të cilën, meqë ra fjala, Shqipëria vazhdon të ketë marrëdhënie diplomatike).



Vlerësim ipërgjigjev e me gojë

Teksti mësimor dhe digjital, interneti, Historia e Shqipërisë, FESH (Fjalori enciklopedik)

6. 39. Veprimtari praktike: Jeta në kampet e internim- dëbimit dhe e të internuarve në Shqipërinë komuniste

40. Veprimtari praktike: Jeta në kampet e internim- dëbimit dhe e të internuarve në Shqipërinë komuniste

Sistemi i internim-dëbimeve ka ndryshuar kohë pas kohe, duke u bërë gjithnjë më i sofistikuar. Vitet 1945‒1954 kanë qenë vitet më të rënda të zbatimit të këtij sistemi, për shumë arsye...

Hulumtim, punë individuale dhe në grupe, diskutim

Vlerësim i punës në grup

Site në internet: www. muzeuimemories.info; www. kujtoalbania.al; www.observatoriikujte sës; Kastriot Dervishi, Burgjet dhe kampet e Shqipërisë komuniste

41. Veprimtari praktike: Arti dhe letërsia në diktaturë

42. Veprimtari praktike - Arti dhe letërsia në diktaturë dhe letërsia në diktaturë

Vizitë në Galerinë e Arteve dhe diskutim

Vëzhgim, mbajtje e strukturuar e shënimeve, prezantim

Vlerësim i prezantim eve

Galeria e Arteve, teksti mësimor dhe digjital, Historia e Artit Shqiptar

7.

43. Përfundimi i Luftës së Ftohtë 44. Projekt: Diaspora shqiptare (ora 4)

Lufta e Ftohtë nuk pati një fund si luftërat e tjera, që njëra palë mund tjetrën.

Struktura e ndryshimit në histori, shkrim i lirë, diskutim


Vlerësim

Teksti mësimor dhe digjital, foto, materiale të ndryshme marrë nga interneti

Libër mësuesi

“Histori

3

për portofol

45. Karakteristikat e tranzicionit në vendet ish- komuniste

46. Shqipëria në tranzicion

Vendet e Europës Lindore e Qendrore mund të gjykohen duke parë se si janë përshtatur me ndryshimet e thella politike dhe sociale tri herë brenda një shekulli…

Në zgjedhjet e 22 marsit 1992, PDSH-ja fitoi shumicën e vendeve në parlament.

Punë individuale, punë në grup, mbajtja e strukturuar e shënimeve


Teksti mësimor dhe digjital, materiale të ndryshme, foto, interneti

8.47. Marrëdhëniet ndërkombëtare dhe integrimi

48. Ndryshimet që solli teknologjia

Rënia e regjimeve komuniste në Europën Qendrore e Lindore në vjeshtën e vitit 1989 dhe në gjysmën e parë të vitit 1990…

Peter Meyers, një ekspert kompjuterash në Nju-Jork në një intervistë dhënë në vitin 2003 në lidhje me zhvillimine teknologjisë shprehet...

Diskutim i lirë INSERT, diagrami i Venit, pyetje- përgjigje, diskutim, punë me grupe dhe dyshe


Teksti mësimor dhe digjital, foto

49 . Veprimtari praktike: Shpallja e Pavarësisë së Kosovës dhe përpjekjet e saj në rrugën e shtetformimit dhe integrimit europian5

50. Veprimtari praktike:Shpallja e Pavarësisë së

Pjesë nga Deklarata e Pavarësisë së Kosovës, Prishtinë, 17 shkurt 2008

Punë individuale, Punë me grupe, Hulumtim, prezantim


Teksti mësimor dhe digjital, Historia 11, materiale të ndryshme marrë nga interneti.

Libër mësuesi

“Histori

3

Kosovës dhe përpjekjet e saj në rrugën e shtetformimit dhe integrimiteuropian

9.

51. Veprimtari praktike: Të rinjtë shqiptarë përballë një shoqërie në ndryshim

52. Përsëritje

Të rinjtë dhe shoqëria shqiptare në ndryshim

Diskutim i lirë

Punë individuale, Punë me grupe dhe dyshe

Vetëvlerë sim

Vlerësim mesnxënësish

Interneti, foto, material të ndryshme

53. Test - tremujori 3 Punë individuale me shkrim, Vlerësimme test

Teksti mësimor dhedigjital, portofoli

54. Vlerësim portofoli Prezantimi i portofolitVlerësim meportofol

Libër mësuesi

“Histori

4

Libër mësuesi për tekstin

4

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika:


Situata e të nxënit:

Historia është fakti, ngjarja, është jeta që rrjedh, ndërsa historiografia është përshkrimi, analiza e gjykimi i saj. Veprat historike ndërtohen duke u mbështetur në burime historike. Veprat historike për nga tematika ndahen në: histori botërore, kombëtare, me tematikë të kufizuar dhe biografike. Historia, si kujtesa e njerëzimit për të kaluarën, ndihmon për të vlerësuar të tashmen, dhe për të parashikuar të ardhmen. Duke studiuar historinë kombëtare ne njohim veten tonë, kush jemi dhe nga vijmë, pra, gjykojmë për të kaluarën, për të tashmen,të ardhmen, pra, si jemi dhe ku do vemi.

Tema mësimore:

Proceset historike, koha, ndryshimi dhe vazhdimësia

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja:- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe burime informacioni;- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një populli;- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton ç’është historia;- analizon rëndësinë e historiografisë;- argumenton punën e historianit.

Fjalë kyç: Histori Historiografi HistorianBurime historike (lëndore, shkrimore, gojore, ikonografike, jetësore) StudimMetodologji

Burimet:Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, materiale nga interneti, enciklopedi

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi,Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësveFazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i

nxënësveParashikimi Di Diskutim i ideve Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Dua të di(harta e konceptit)

Paraqitje grafike einformacionit

Punë me grupe

Përforcimi Mësova(Rishikim në dyshe)

Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe


4

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): (metoda) DiParaqitet organizuesi grafik prej tri shtyllash. Në fillim plotësohet në dërrasën e zezë e më pas në fletën e punës.Shkruhet tema e re “Proceset historike, koha ndryshimi dhe vazhdimësia”. U kërkohet nxënësve të thonë atë që dinë apo mendojnë për temën e re, të cilat i shënojnë në shtyllën e parë “Di” (çfarë dimë).Ndërkohë nxënësit lexojnë informacionin e ri të ndarë në grupe dhe u kërkohet të formulojnë pyetjet që ata kanë në shtyllën e dytë: “Dua të di”.Pasi përcaktohen pyetjet udhëzohen nxënësit të kategorizojnë njohuritë duke filluar nga, Historia, historiografia, burimet historike.Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re nxënësit plotësojnë shtyllën e tretë “Mësova” duke iu përgjigjur pyetjeve që ndodhen në shtyllën e dytë “Dua të di”.Organizohet grafiku si më poshtë:

Di Dua të di Mësova

- Historia - Nga vjen termi “histori” dhe çfarë përmban?

- Termi histori vjen nga greqishtja “historìe” që do të thotë: fakt apo ngjarje, që ka ndodhur realisht në të kaluarën. Te historia gjejmë të ngurtësuar të kaluarën mijëvjeçare të shoqërisë, mënyrën e jetesës dhe evolucionin e saj që nga lashtësia (epoka e gurit apo parahistoria) deri në ditët tona.

- Historiografia - Nga vjen termi “historiografi” rëndësia e saj?

- Termi historiografi rrjedh nga greqishtja dhe do të thotë të shkruarit e historisë. Historiografia përfshin të gjitha veprat e shkruara që trajtojnë të kaluarën e shoqërisë, duke ruajtur gjithmonë kronologjinë e ngjarjeve.

- Burimet historike - Ç’përmbajnë “burimet historike” dhe cila është rëndësia e tyre?

- Burime, që nga historiani vlerësohen si dokumente historike janë të shumëllojshme dhe mund të grupohen në pesë ndarje: dokumente lëndore, shkrimore, gojore, ikonografike dhe jetësore.

- Puna e historianit dhe metodologjia e tij

- Ku bazohet puna e historianit dhe ç’rëndësi ka metodologjia e përdorur?

- Puna e historianit kalon në disa faza: përcaktimii temës, ndërtimi i projektit rreth problemeve që do të trajtohen (struktura), hulumtimi dhe zbulimi i burimeve historike që do t’i shërbejnë për ndërtimin e temës, grumbullimi, skedimi dhe renditja e tyre tematike.

Ndërtimi i njohurive të reja (metoda) - “Dua të di” (harta e konceptit)Plotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara nga (Di-Dua të di-Mësova)


4

Burime materiale ose lëndore: objekte ose fragmente objektesh, si: ndërtesa, rrugë, qytete, ujësjellës, vegla, monedha etj., që janë përdorur në të kaluarën eafërt apo të largët. Në parahistori burimet lëndore janë të vetmet dëshmi. Objektet e lëvizshme studiohen dhe vendosen në muze, ndërsa pjesa e palëvizshme shpallet si monument kulture.

Burimet e shkrimit:dokumente shkrimi të llojeve të ndryshme, si: shkresa, ditarë, regjistra, letra, akte, ligje, dekrete etj. Këto ruhen në muze, biblioteka, arkiva shtetërore, fetare e private.

Burimet historike

Burime gojore:kujtime, këngë, përshtypje, tregime të njerëzve që flasim për jetën, punën, ngjarje, që kanë jetuar ose kanë dëgjuar nga të tjerët. Sot përdoren edhe intervistat, të cilat regjistrohen e pastaj shkruhen e publikohen.

Burimet jetësore:dukuri të së shkuarës, që vazhdojnë të përdorenedhe sot, si: veshje, gjuha, rite, zakone etj.

Burime ikonografike: pikturat, afresket, fotografitë, filmat, imazhet e çdo tipi etj.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth çështjeve që i kanë të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejton pyetjen: Shpjegoni, pse është e nevojshme që punimi historik të shoqërohet me aparat shkencor?Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni nga një shembull për llojet e veprave historike dhe sillini në klasë. Diskutoni se si ju duket ngarkesa e tyre.


4

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Historia dhe historiani Situata e të nxënit:Veprimtari praktike: Të njohim albanologët e shquar shqiptarë e të huaj dhe veprat e tyreRezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- aftësohet në kërkimin historik dhe në përdorimin e burimeve historike;- interpreton vlerat e veprave të albanologëve;- krijon bindje që veprimtaria shkencore kapërcen dallimet etnike, kulturore e fetare;- argumenton rëndësinë e veprave të albanologëve për historinë tonë kombëtare;- realizon një punim (ese) për një albanolog.

Fjalë kyç: Albanolog Kërkim historik Burime historike

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, materiale plotësuese, Fjalori enciklopedik shqiptar.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,Gjeografi, TIK.

Metoda:puna individuale, në grup dhe me klasën

Hapat që duhen ndjekurI - Etapa përgatitorea. Mësuesi/ja paraqit disa nga figurat kryesore të albanologëve shqiptarë dhe të huaj, si Eqrem Çabej, Aleks Buda, Hasan Ceka, Frano Preni, Neritan Ceka, Skënder Anamali, Muzafer Korkuti, Zenel Islami, Hans Erik Tunman, Johan Georg Von Hani, Edit Durhami etj.b. Mësuesi/ja u rekomandon nxënësve burimet historike: Fjalori Enciklopedik shqiptar, vëllimi I, II, III, interneti, muzeu dhe biblioteka.c. Përcaktohen detyrat: çdo nxënës ose grup nxënësish duhet të ndërtojë një ese, në të cilën të studiohet veprimtaria shkencore e albanologut dhe rëndësia e veprës së tij. Nxënësit, në mënyrë të lirë, zgjedhin temën që u pëlqen. Gjatë përgatitjes së punimit, mësuesi/ja ndihmon vazhdimisht dhe kontrollon punën e nxënësve.

Etapa II – Zhvillimi i veprimtarisëa. Pasi nxënësit janë njohur me materialin, zhvillohet biseda me klasën “Të punojmë së bashku”, rreth këtyre çështjeve: Çfarë përmban albanologjia? Kush quhet albanolog? Cila është rëndësia e veprave: Aktet e diplomat dhe Acta Albania e Veneta? Cilës periudhë historike i përkasin këto dokumente?b. Nxënësit prezantojnë punimet e tyre dhe bëhet diskutimi rreth tyre.c. Veprimtaria përfundon me fotomontazhin me temë: “Të njohin albanologët e shquar dhe veprat e tyre”. Nën drejtimin e mësuesit organizohet “leximi i orientuar”. Pasi lexohen materialet plotësuese të librit mbi figura te ndryshme historike, bëhen komentet.

Lexim i orientuarTë gjithë studiuesit që merren me hulumtime dhe studime që lidhen me Shqipërinë e shqiptarët, të çdo fushe qofshin: historike, gjuhësore, etnografike etj., quhen albanologë dhe tërësia e këtyre studimeve përbën atë fushë të shkencës historike që quhet albanologji.Të shumtë janë studiuesit e vendeve të ndryshme, të cilët, me veprat e tyre, kanë dhënë një kontribut të madh për historinë tonë kombëtare. Në plejadën e këtyre albanologëve vend të veçantë zënë kroati Milan Shuflaj (1879–1931), hungarezi Ludovik Taloçi (1857–1916), çeku Kostandin Jireçeku (1856–1918) dhe italiani At Zef Valentini (1900–1979).


4



4

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Historia dhe historiani Situata e të nxënit:

Mësuesi u ka kërkuar paraprakisht nxënësve që të sjellin libra për të ndërtuar bibliotekën e klasës, pa përcaktuar fushën, autorin, titullin, shtëpinë botuese, vitin e botimit etj. Nxënësve u shpjegohet tema e veprimtarisë praktike: Si t’i sistemojmë librat në bazë të rregullit bibliotekar?

Veprimtari praktike - Të ndërtojmë bibliotekën, vetjake apo të shkollës

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- aftësohet për të krijuar një bibliotekë në mënyrë shkencore;- sistemon librat sipas tematikës.

Fjalë kyç: BibliotekëSistemoj sipas tematikës SkedarSkedë

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, vizita të ndryshme në bibliotekë/arkiva, enciklopedi, internet.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metoda:punë në grupe, diskutim

Hapat që duhen ndjekur

Hapi I. Ndarja e librave të sjellë në klasë në dy fusha: libra që u përkasin shkencave të natyrës dhe libra që u përkasin shkencave shoqërore.

Hapi II. Ndahet klasa në dy grupe, që sistemojnë librat sipas fushave përkatëse: te grupi i shkencave natyrore ndahen librat e biologjisë, mjekësisë, matematikës, inxhinierisë etj. Për shkencat sociale ndahen librat e letërsisë artistike, të historisë, të gjuhësisë, gjeografisë, filozofisë, të fushës arsimore (pedagogjike, didaktike etj.) etj.

Hapi III. Vendosja e librave në rafte sipas këtyre ndarjeve: rafti A dhe rafti B.

Hapi IV. Krijimi i skedarit. Çdo libër do të ketë një skedë, ku do të përcaktohet titulli, autori, një përmbledhje e shkurtër dhe të dhëna të tjera. Veç kësaj do të ketë edhe një etiketë, ku do të përcaktohet grupi, nënndarja e grupit dhe vetëvendosja. Skedat vendosen në skedar dhe më pas digjitalizohet materiali. Në këtë mënyrë librat e klasës, të shkollës dhe të familjes janë të skeduar. Forma apo mënyra e skedimeve është e ndryshme. Ne paraqitëm vetëm një formë të thjeshtë e të shpejtë për sistemimin e librave në bibliotekë.Nxënësve u tregohet nga mësuesi se si formulohet një skedar:

Orientime për mësuesit: Nxënësit orientohen një orë më parë për përmbajtjen e temës e detyrat për ta.



4

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Historia dhe historiani Situata e të nxënit:

Veprimtari praktike: Vizitë në Arkivin Qendror të Shtetit

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:zhvillon aftësinë e kërkimit historik dhe të gjetjes së burimeve;• argumenton faktin se arkivat historikë, brenda dhe jashtë vendit, janë një fushë e hapur për kërkimetë dobishme në të gjitha kohët.

Fjalë kyç: Arkiv ArkivonArkiv shtetëror

Burimet:Materiale plotësuese, teksti mësimor dhe digjital,Enciklopedi e historisë

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi,TIK.

Metoda:Ekskursion mësimor i përfshirë në dy faza (2 orë mësimi)


Etapa përgatitoreMësuesi/ja u kërkon nxënësve të rikujtojnë njohuritë rreth dokumentit historik dhe përdorimit të tij, dhënë në temën e parë: Historia dhe historiani, kurse vetë viziton arkivin, përcakton kohëne vizitës dhe arkivistin që do t’i orientojë gjatë vizitës.

Zhvillimi i ekskursionit. A. Biseda me aktivistin i cili u bën të ditur nxënësve se çfarë përfshin arkivi, si: 1. Tërësia e fondeve, 2. Ambientet ku ruhen dokumentet, 3. Institucioni që merret me administrimin arkivor dhe rruga që ndiqet për pasurimin e vazhdueshëm të arkivit.Prezantimi konkretizohet me dosje e dokumente.Pas bisedës paraprake me arkivistin, nxënësit/et shohin:1. çfarë përfshin arkivi; 2. si janë të sistemuara dokumentet, fondet dhe dosjet e fondeve; 3. marrin të dhëna për pasurimin e vazhdueshëm të arkivit.Nëse vizita bëhet në Arkivin Qendror të Shtetit, nxënësve u vihet përpara një dosje me dokumente nga fondi për Shpalljen e Pavarësisë. Prezantohen dokumentet origjinale dhe dokumente në aparat filmi. Në bashkëbisedimin me nxënësit theksohet se dokumenti duhet përdorur pa u cunguar dhe pa u ndryshuar. Nëse dokumenti humbet autenticitetin e tij, ai e humb vlerën e tij.Nxënësit kujtojnë njohuritë që kanë marrë lidhur me përdorimin e dokumentit.

Faza përmbyllëse. Nxënësit përgatitin një ese me mbresa nga ekskursioni, të cilat i diskutojnë në klasë nëpërmjet leximit të orientuar.

Lexim i orientuarArkivat janë institucione që mbledhin, ruajnë dhe që përpunojnë dokumente me vlerë historike. Ata bëjnë edhe botime dokumentesh për periudha të ndryshme historike për t’i ardhur në ndihmë çdo qytetari e, veçanërisht, studiuesve. Arkivat janë kujtesa e një populli, janë pjesë themelore e kulturës së tij.

Rrjeti i Arkivit Shqiptar

Arkivi Qendror i Shtetit (AQSH)Arkivi Shtetëror i Sistemit (përfshin arkivat e institucioneve: Ministrisë së Mbrojtjes, tëPunëve të Jashtme, të Punëve të Brendshme.

Arkivi Shtetëror Vendor (ASHV).Arkivat shtetërorë që ruajnë dokumente të së njëjtës tipologji, si ai i Sigurimeve shoqërore,i Filmit etj

Arkivat privatë


4

Kuptimi i fjalës “arkivon”Fjala arkiv vjen nga greqishtja e vjetër “arkeion”, që do të thoshte pas në kohë. Gjatë historisë kjo fjalë ka ndryshuar kuptimin e saj. Në Antikitet ajo kishte kuptimin titull me të cilin lidhej e drejta dhe detyrimi i zotëruesit të titullit. Në Mesjetë, me fjalën “arkiv” kuptohej vendin ku ruheshin dokumentet; gjatë shekujve XIX, XX fjala arkiv mori kuptimin e sotëm, vend ku ruhen dokumente me vlera historike.Ndërtohet një skemë në të cilën shpjegohet si janë të ndara dhe si funksionojnë arkivat.

Orientime nga mësuesit: Nxënësit orientohen një orë më parë për përmbajtjen e temës e detyrat për ta. Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: XIITematika: Antikiteti Situata e të nxënit:

Rrethanat që ndikuan në lindjen, zhvillimin e përhapjen e qytetërimit grek lidhen kryesisht me pozitën e saj gjeografike dhe qytetërimin parahelen. Gjatë shekujve ky qytetërim ka kaluar në disa faza: qytetërimi i Mikenës, zhvillimi i polisit dhe i kolonive, helenizmi, pushtimi nga Roma dhe rilindja e tij nga humanistët dhe rilindësit europianë. Kontributi i këtij qytetërimi në botë ka qenë i gjithanshëm.

Tema: Bota greke e kontributi i saj në qytetërimin botëror

U krijua nga fiset greke, akejtë, jonët, eolitët dhe dorët.Qytetërimi antik Helen Mijëvjeçari II p.e.s - mijëvjeçari i parë p.e.sQytetërimi antik helen mbetet për të gjitha kohërat rrezatues, ku popujt kanë çfarë të mësojnë, tëdënojnë, të krijojnë e të besojnë.

Rrethanat kryesore që sollën lindjen e qytetërimit helen janë: pozita gjeografike dheqytetërimet paraselene.

Shoqëria antike helene që herët ra në kontakt me qytetërimet e lashta parahelene, si: qytetërimi egjiptian,minoik, fenikas, hebre. Kontaktet me këtoqytetërime i favorizoi pozita gjeografike.

Helenët përvetësuan nga këto qytetërime vlerat më të arrira të jetës historike, ekonomike, filozofike,letrare, artistike, fetare etj.


4

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja:- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe burime informacioni;- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një populli;- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton rrethanat e lindjes së qytetërimit helen;- analizon kontributin e qytetërimit helen në botë;- argumenton fazat në të cilat evoloi qytetërimi helen.

Fjalë kyç:Qytetërim grek (helen) Qytetërim parahelen KoloniPolis

Burimet:Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, materiale plotësuese, Enciklopedi e historisë.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategji të mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Harta e konceptitDiskutim i ideve Paraqitje grafike e informacionit

Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Ditari dypjesësh Paraqitje grafike e informacionit

Punë me grupe

Përforcimi (Rishikim në dyshe) Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe


Parashikimi (përgatitja për të nxënët)

Ndërtimi i njohurive të reja (ditari dypjesësh)

Nxënësve u lejohet të lexojnë fazat nëpër të cilën u zhvillua qytetërimi helen dhe më pas u mundësohet të krijojnë një ditar dypjesësh, i cili shënohet dhe në tabelë me citimet përkatëse dhe komentet për secilin prej tyre. Kjo metodë u siguron mundësi nxënësve për të nxjerrë përfundime rreth fazave të zhvillimit të qytetërimit helen.


5

Citime Komente- Faza e parë, lidhet me mijëvjeçarin e dytë p.K.

1. Ky qytetërim u krijua nga fisi i akejve. Kryeqendra e tij ka qenë qyteti i Mikenës, që i dha emrin kësaj kulture, kultura e Mikenës. Kjo kulturë u përhap edhe në hapësirën ishullore dhe në Azinë e Vogël (Greqia joniane). Studiuesit grekë e kanëvlerësuar këtë kulturë si themeli i qytetërimit antik grek. Kjo kulturë i përket epokës së bronzit.

- Faza e dytë, lidhet me ardhjen e fiseve dore.

2. Qytetërimi i tyre i përket mijëvjeçarit të parë dhe karakterizohet nga dy dukuri: lindja e polisit dhe krijimi kolonive. Këto dukuri u dhanë një frymë të re qytetërimeve antike. Polisi ishte një organizim shoqëror dhe politik tipik origjinal për shoqërinë antike greke.

- Faza e tretë3. Formimi i kolonive mund të vlerësohet edhe si faza e tretë e zhvillimit të qytetërimit antik helen, sepse kolonitë krijuan mundësitë për përhapjen e këtij qytetërimi përtej kufijve të “atdheut” të tyre.

- Faza e katërt 4. Formimi i kolonive mund të vlerësohet edhe si faza e tretë e zhvillimit të qytetërimit antik helen, sepse kolonitë krijuan mundësitë për përhapjen e këtij qytetërimi përtej kufijve të “atdheut” të tyre.

Përforcimi (metoda): Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura, nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Argumentoni rolin që ka luajtur dhe luan qytetërimi grek në shoqëri?Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.Përgjigje:Kontributi i dhënë nga qytetërimi antik helen ka qenë i gjithanshëm. Ai njihet edhe sot, pas tre mijë vjetëve. Fryma e kulturës antike helene ka rrezatuar në të gjitha fushat e jetës: në fushën politike, ekonomike, kulturore, artistike, në letërsi, filozofi, shkencë, muzikë, gjuhësi, sport etj.


Detyrat dhe puna e pavarur: Kërkoni dhe gjeni të dhëna për të interpretuar kuptimin e termit “Betimi i Hipokratit”.


5

Fusha: Shoqëria dhe Mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit:

Greqia paraqitej një vend i copëtuar jo vetëm nga ana natyrore, por edhe nga ana politike. Organizimi politik i saj kanë qenë poliset ose qytet-shtetet, që ishin të pavarura nga njëri-tjetri. Dy ishin poliset kryesore, Athina dhe Sparta. Veprimtaria e tyre ka qenë themeli i historisë së Greqisë antike. Athina shpreh modelin e evolucionit politik: nga monarkia në republikën oligarkike, në timokraci, në tirani dhe në republikë demokratike. Sparta shpreh modelin e një shteti ushtarak me formën e republikës oligarkike.

Tema mësimore: Organizimi i jetës politike në Greqinë antike

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton tiparet e polisit grek.- analizon karakterin e kufizuar të demokracisë athinase;- vlerëson demokracinë e Athinës dhe jepni kufizimet e saj.

Fjalë kyç: Polisi–qytet–shtet Copëtimi i Greqisë Organizim politik AthinaSpartaShtet ushtarak Monarki Demokraci Tirani


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi,Sociologji, Gjeografi, TIK.



Parashikimi (përgatitja për të nxënët)Vendosen në tabelën e zezë foto të sjella ose të nxjerra nga interneti nga vetë nxënësit ose nga mësuesi, ose vendosen fotot e tekstit mbi çështjen përkatëse.Polis - qytet –shtet, Soloni, Perikliu, KlisteniNxënësit pyesin njeri-tjetrin se si i kuptojnë figurat dhe çfarë lidhje kanë ato mes tyre.

Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e mendjesMësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë çështjet kryesore që trajtohen në të. Çështjet e nënvizuara plotësohen me përgjigjet e nxënësve. Shpjegimet e tyre, kur nevojitet, ilustrohen me shpjegimin në hartë.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Parashikim me termaparaprakë

Diskutim idesh Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i përmbajtjes Harta e mendjes Ndërtim shprehish Punë individuale

Përforcimi Rrjet i diskutimit Ndërtim i njohurivestudimore

Punë në grup


5

Polisi – qytet-shtetNga ana politike polisi ishte një bashkësi e njerëzve të lirë, të aftë për të qeverisur veten me ligje që i hartonin, i miratonin e i zbatonin vetë. Grekët antikë besonin se çdo qytet-shtet duhet të ishte i pavarur dhe në gjendje të qeveriste vetveten. Polisi mund të qeverisej nga një njeri i vetëm, nga disa njerëz, por edhe nga qytetarët e tij. Kjo varej nga forma e organizimit të tij shtetëror. Zemra e polisit (qytet-shtetit) ishte qyteti (pjesa urbane), qendra e tij nuk ishte fortesa, tempulli apo pallati, por sheshi (agora). Shoqëria antike në qytet-shtetin e Athinës ka njohur disa forma të organizimit të jetës politike: anarkinë, republikën aristokratike, timokracinë dhe organizimin demokratik të shoqërisë.

Gjatë mijëvjeçarit të dytë Athina ishte monarki. Në shekullin VIII p.e.s., athinasit përmbysën monarkinë dhe vendosën republikën aristokrate, të udhëhequr nga nobilët.

Organet e Republikës ishin: Mbledhja Popullore, ku merrnin pjesë vetëm burrat e lirë të qytet-shtetit të Athinës (gratë, të huajt dhe skllevërit ndaloheshin). Nën të arhondët (që drejtonin punët eqytet-shtetit) dhe Këshilli i Drejtësisë, që kontrollonte e zbatonte vendimet e marra nga Mbledhja Popullore.

Në vitin 621 p.e.s., një aristokrat, Drakoni, shpalli për herë të parë ligjin e shkruar.

Ndryshime të mëdha në shoqërinë athinase. Disa nobilë humbën pasurinë, mjaft tregtarë e artizanë u pasuruan, ndërsa shumë fshatarë e humbën lirinë për shkak të borxheve.

Forma e sundimit qe republikë aristokratike konservatore, e krijuar sipas Kushtetutës së hartuar nga Likurgu.

Organet drejtuese të këtij qytet–shteti ishin: (I) Mbledhja Popullore (Apela), në të cilën merrnin pjesë spartanë, që kishin mbushur moshën 30 vjeç dhe kishin të drejtën për të shpallur luftën

Reforma të reja, të cilat i bëri Soloni në vitin 594p.e.s. Ai ndaloi skllavërinë për borxhe dhe e ndau shoqërinë në 4 shtresa, sipas pasurisë e pagesës së taksave. Lindi timokracia.

Në vitin 561 p.e.s., një komandant ushtarak, Pisistrati, përqendroi të gjithë pushtetin në dorën e tij, duke e shpallur veten udhëheqës të qytetit. Kështu, në Athinë u vendos tirania.

Në vitin 508 p.e.s., një reformator tjetër, Klisteni, bëri një hap përpara drejt demokracisë. Vendi u nda në 10 tribu. Pjesëmarrja në jetën politike u rrit mjaft.

E drejta e qeverisjes i jepej çdo qytetari të lirë, pavarësisht nëse zotëronte ose jo pasuri. Në Athinë u vendos republika demokratike, që shprehte demokracinë e drejtpërdrejtë për të gjithë burrat e lirë të Athinës. Kjo ishte forma më e zhvilluar e demokracisë. Ajo arriti kulmin në shek. V p.e.s., gjatë qeverisjes së Perikliut.

Qytet–shteti i Spartës u formua nga fisi i dorëve. Ai paraqet modelin e një polisi, që mbështetej në forcën ushtarake e drejtohej nga një qeveri oligarkike (nga pak njerëz). Sparta për shekuj mbeti një shoqëri aristokratike. Jeta politike ishte në duart e spartanëve.

dhe paqen. Pesë Mbikëqyrësit (Eforët), që zgjidheshin çdo vit. (IV) Organ i veçantë ishin Dy Mbretërit që

Mbledhja Popullore zgjidhte (II) Këshillin e Pleqve (Kerusia), ku bënin pjesë spartanë mbi 60 vjeç, që zgjidheshin përjetë dhe nuk përgjigjeshin përpara asnjë organi.

komandonin ushtrinë spartane.

Shteti i Spartës ishte shtet tipik ushtarak dhe ushtronte funksionin e tij politik në të gjithë


5

Peloponezin.


5

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura, nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Krahasoni organizimin politik të qytet-shtetit të Athinës me atë të Spartës.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

VlerësimiNxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur. Interpretoni: në jetën politike të Spartës ekzistonin dy mbretër, megjithatë Sparta nuk ishte mbretëri.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika Antikiteti Situata e të nxëni:

Greqia kishte një territor të thyer, kryesisht malor. Relievi përcaktonte drejtimin e jetës ekonomike. Greqia antike kishte blegtori të zhvilluar dhe bujqësi të kufizuar. Ekonomia ishte kryesisht detare me një eksport-import shumë të zhvilluar. Shoqëria në Greqinë antike ishte e shtresëzuar sipas modelit të qytet-shtetit të Athinës dheatij të Spartës.

Tema mësimore: Organizimi i jetës ekonomike– shoqërore në Greqinë antike

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton veçoritë e jetës ekonomike;- argumenton mënyrën e organizimit shoqëror;- krahason përbërjen shoqërore në mes Athinës dhe Spartës.

Fjalë kyç: Greqi antike Athinë SpartëOrganizim ekonomik-shoqëror


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Libër mësuesi për tekstin “Historia 12”

5

Metikët (të ardhur) tëhuaj pa të drejta politike

Demosi (populli) fshatarë, blegtorëartizanë tregtarë marinarëtë lirë me të drejta politike të kufizuara

Shoqëria athinase

Skllevërit

Aristokratët

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diagrama piramidale Paraqitje grafike e

informacionitPunë me gjithë klasën

Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike einformacionit

Punë me grupe

Përforcimi Rrjet diskutimesh Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit Parashikimi: (përgatitja për të nxënët)

Veçoritë e jetës ekonomikeGreqia antike nuk zotëronte burime të pasura natyrore e fusha pjellore, si Egjipti e Mesopotamia. Territori i saj mbulohej kryesisht nga një reliev malor, me lugina lumore, me bimësi bregdetare dhe me praninë kudotë detit.

Bujqësi / blegtori Administrim qytetesh Zejtari / tregti PorteShumicën e popullsisë e përbënte fshatarësia që merrej me bujqësi

Territoret jugore të Greqisë (Peloponezi), që sundohej nga Sparta, ishtenjë vend tipik bujqësor me zhvillim të ngadalshëm.

Prodhimi i drithërave ishte i kufizuar, për shkak të relievit kryesisht malor, ku mungonte toka arë.

Një numër i kufizuar administronte qytetin, mirëmbajtjen e tij.

Ndërsa popullsia e qyteteve merrejkryesisht me zejtari dhe tregti.

Grekët e lashtë ishin mjeshtër përpunimin e gurit dhe të qeramikës.

Në porte kishte punonjës të ngarkim-shkarkimit, si dhe detarë

Prania e detit në tri anët e Greqisë, i porteve detare dhe i kolonive i dhanë mundësi për zhvillimet e tregtisë. Grekët në Antikitet eksportonin kryesishtverë, vaj, lëndë drusore, prodhime artizanale, veçanërisht artistike, prodhime blegtorale dhe importonin grurë e metale që mungonin në Greqi, si edhe mallra të ndryshme

Ndërtimi i njohurive (hartë koncepti) Organizimi shoqëror në qytet–shtetin e Athinës

Shoqëria spartane

Spartanët (rreth 10 000)qeverisnin polisin e formonin ushtrinë; i gëzonin të gjitha të drejtat


5

Organizimi shoqëror në qytet-shtetin e Spartës

klasa sunduese

klasa e varur

Përforcimi: (metoda) Mësova (rrjet diskutimi)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura, nxënësit ngrenë pyetje rreth çështjeve që i kanë të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Krahasoni përbërjen shoqërore në mes Athinës dhe Spartës duke u mbështetur në skemat e tekstit.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup,argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Shpjegoni kuptimet e termave “ekonomi detare”, “tregtim me vlera jetike”.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit:

Gjuha, besimi e kultura shprehnin unitetin e shoqërisë greke. Në Greqinë antike u zhvilluan të gjitha fushat e dijes dhe të artit: filozofia, mendimi shkencor, historia dhe arti (teatri, arkitektura, skulptura).

Tema mësimore: Bota materiale dhe shpirtërore e qytetërimit antik grek

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përmend figurat më të shquara të shkencës, artit dhe të kulturës;- analizon funksionin e familjes;- diskutoni për vendin që zë kjo kulturë në historinë e njerëzimit.

Fjalë kyç:Jeta e përditshme FamiljaGruaja Kultura Shkenca ArtiGruaja greke në veprimtarinë e saj ditore

Iliotët (rreth 200 000) punonin tokën e spartanëve në

kushte gjysmë skllavërie;

Periekët (rreth 50 000) zhvillonin aktivitet

artizanat e tregtar; nuk kanë të drejta politike


5

Burimet:Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”dhe digjital, materiale plotësuese nga interneti, foto, hartë.



5

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Ditari dy pjesësh Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën


Punë me grupe

Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe


Parashikimi: (përgatitja për të nxënët) ditari dypjesëshNxënësit për disa minuta lexojnë temën e re, pasi mësuesi/ja ka bërë një prezantim të shkurtër mbi atë çfarë do të diskutohet. Me anë të një ditari i cili ndërtohet në dy pjesë, nxënësit mbajnë shënime duke cituar dhe duke bërë komentet përkatëse. Në fund bëhet prezantimi në tabelë në formën e mëposhtme:

Citime Komente1. Familja

2. Gruaja

3. Shkolla

4. Kultura greke – shprehje e unitetit

5. Filozofia

6. Shkenca

7. Historia

8. Arti

9. Besimi

1. Grekët i kushton vëmendje të veçantë familjes dhe edukimit të fëmijëve. Kujdesin për fëmijët e kishte nëna dhe gjyshi.

2. Gruaja kishte pak të drejta e pak liri. Vlerësohej si pronë e burrit.Gjendja e saj ndryshoi pak në periudhën e Perikliut. Ajo merrej me punët e shtëpisë, me rritjen e fëmijëve.

3. Në edukimin e fëmijëve rol të madh luante shkolla. Grekëte çmonin shkollën më shumë se pasurinë.

4. Poliset bënin jetë të pavarur. Grekët politikisht ishin të ndarë dhe gjeografikisht të shpërndarë (kujto kolonitë), megjithatë gjuha, besimi e kultura shprehin unitetin e shoqërisë greke.

5. Grekët u përpoqën që të shpjegonin natyrën e njeriut ndërmjet arsyes. U shquan: filozofi Talesi, Demokriti, Platoni, Aristoteli.

6. Në fushën e shkencës u shqua matematikani Pitagoradhe mjeku Hipokrati.

7. Në këtë fushë u dalluan dy figura të mëdha: Herodoti dhe Tukiditi.

8. Një zhvillim të veçantë në Greqi mori teatri.

9. Grekët e lashtë kanë besuar në shumë perëndi e perëndesha. Ata i përfytyronin perënditë me pamjen e njeriut, pra, gëzoheshin, hidhëroheshin, grindeshin, por ndryshonin nga njerëzit, sepse ishin të pavdekshme dhe kishin fuqi të mbinatyrshme.

familja arti e besimiBota materiale dheshpirtërore e qytetërimit antik grekfilozofia e shkenca

kultura greke -shprehje e unitetit

historia

gruaja e shkolla


5

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Hartë konceptiPasi komentohen me radhë citimet e nxënësve, ndërtohet në tabelë një hartë koncepti.

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar përfundimet e nxënësve.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e mbledhura, nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Përmendni figurat më të shquara të shkencës, artit dhe kulturës antike greke dhe jepni vlerësimin tuaj për to.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni për vendin që zë kjo kulturë në historinë e njerëzimit.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: XIITematika: Antikiteti Situata e të nxënit: Etruskët janë paraardhësit

e qytetërimit romak. Ata nuk krijuan një shtet tëcentralizuar, por një qytetërim unik. Roma u themelua në shek. VIII p.e.s. dhe historia e qytetërimit romak përfshin gati 12 shekuj. Në lindjen e qytetërimit romak ndikim kryesor kanë pasur dy faktorë: a. qytetërimet pararomake dhe b. pozicioni gjeografik i qytetit të Romës. Tri ishin drejtimet kryesore të zhvillimit të ekonomisë romake në Antikitet: bujqësia, industria dhe tregtia. Shoqëria romake, banorët e Romës (popullata e Romës) përbëhej nga dy ndarje të mëdha: popullsia e lirë dhe skllevërit. Popullsia e lirë sipas origjinës, pronës dhe ndikimit të familjes në jetën shoqërore, ndahej në tri grupe: patricët, plebenjtë dhe klientët.Skllevërit përbënin një shtresë e cila rritej vazhdimisht. Ata nuk vlerësoheshin si popull, por si pronë dhe s’kishin asnjë të drejtë. Oktaviani u shpall perandordhe më vonë mori titullin August.

Tema mësimore Roma dhe veçoritë e saj


5

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- shpjegon tiparet e organizimit ekonomik-shoqëror në Romën antike;- analizon veçoritë e zhvillimit ekonomik në Romën antike;- gjykon mbi rrugët nëpërmjet të cilave u përhap qytetërimi romak.

Fjalë kyç: Qytetërim etrusk RomëQytetërim romak Qytetërime pararomake PatricPlebej

Burimet: Lidhja me fushat eTeksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, materiale tjera ose me tematplotësuese, Enciklopedi e historisë. ndërkurrikulare:

Gjuhët dhe komunikimi,Sociologji, Gjeografi, TIK.


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diagram piramidal Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e informacionit

Punë me grupe

Përforcimi Pyetja sjell pyetjen Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe


Parashikimi (përgatitja për të nxënët): (metoda) Diagrami piramidal

Qytetërimi romakQytetërimi romak e mori emrin nga qyteti i Romës, i cili, që në Antikitet, ishte “zemra e shpirtit” i shoqërisë dhe i kulturës romake. Qytetërimi dhe kultura romake u zhvilluan dhe u përhapën gjatë 12 shekujve, që nga themelimi i qytetit, shek VIII p.e.s., deri në rënien e Perandorisë Romake të Perëndimit, shek. V p.e.s. (viti 476).

Legjenda Zbulimet arkeologjike Qytetërimet pararomake

Pozicioni gjeografik

Sipas legjendës, Roma u themelua nga dy vëllezër: Romuli e Remi,

Ndërsa, sipas të dhënave arkeologjike dhe historianëve, Roma lindi si qytet në vitin 753p.e.s. nga fiset latine hesabine. Ajo ishte e shtrirë në shtatë kodra në krahinën e Lacios, e cila në territorin fushor ishte kënetë.

Roma që në Antikitet është gjendur në mes dy qytetërimeve:qytetërimi etrusk në Veri dhe ai helen në Jug.Etruskët kishin krijuar një ekonomi dhe kulturë mjaft të lartë. Kishingjuhën e tyre, e cila edhe sot ka mbeture deshifruar plotësisht, kishin qytetet, besimindhe kulturën e tyre.

Pozicioni i Romës ishte shumë i favorshëm dhe shërbeu si një nyje apo urë lidhëse në mes të këtyre dyqytetërimeve. Nën ndikimin e tyre u zhvillua edhe qytetërimi antik romak.


5

Ndërtimi i njohurive të reja (metoda): Hartë konceptiPasi kanë lexuar mbi organizimin e jetës ekonomike dhe shoqërore, nxënësit bëjnë klasifikimin sipas zhvillimit dhe plotësojnë hartën e konceptit me njohuritë e fituara,

Jeta ekonomikeTri ishin drejtimet kryesore të zhvillimit të ekonomisë romake: bujqësia, industria dhe tregtia.

Shoqëria romake. Banorët e Romës (popullata e Romës) ishin të ndarë në dy grupe të mëdha: të lirët dhe skllevërit.

Organizimi i jetës ekonomike shoqërore në Romën antike

Patricët e quanin veten të “fisëm” (gens), sepse vinin nga fisete vjetra dhe të para që kishin themeluar Romën. Ata e vlerësonin veten si baballarë të shoqërisë romake.

Ekzistonte edhe një shtresë e ndërmjetme, që quheshin klientë.

Skllevërit përbënin një shtresë, e cila po rritej vazhdimisht. Atanuk vlerësoheshin si njerëz, por si pronë dhe s’kishin asnjë të drejtë.

Plebenjtë përbënin pjesën më të madhe të shoqërisë romake. Ata ishin të lirë, por nuk kishin të drejta politike, pra, të merrnin pjesë në drejtimin e vendit. Kësaj shtresei përkisnin fermerët me prona të kufizuara të tokës, zejtarët, tregtarët, mjekët, artistët.

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar përfundimet e nxënësve.

Përforcimi: (metoda) Pyetja sjell pyetjenPër të përforcuar shprehitë e përmbledhura, nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejtohet me pyetjen e parë: Shpjegoni tiparet e organizimit ekonomik dhe shoqëror në Romën antike.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur. Diskutoni rrugët nëpërmjet të cilave u përhap qytetërimi romak.


6

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit:Në Romën antike gjatë mijëvjeçarit të parë janë krijuar disa forma qeverisjeje, si: monarkia, republika, diktatura dhe perandoria, forma më autoritare e shtetit. Monarkia qëndroi në Romë dy shekuj (753–509) p.e.s.Sistemi republikan në Romë vazhdoi pesë shekuj (509 p.e.s. – 31 p.e.s.). Republika drejtohej nga tri institucione: 2 konsuj, që zëvendësuan mbretin, Senati, i përbërë nga 300 patricë dhe Asambleja Popullore. Vendqëndrimi ishte Kapitoli. Popullsia ishte e ndarë në tri shtresa: patricët, plebenjtë (qytetarë të lirë) dhe skllevërit. Roma ishte republikë aristokratike. Lufta politike që u zhvillua ndërmjet patricëve dhe plebenjve e çoi republikën drejt demokratizimit të saj.

Tema mësimore Organizimi shtetëror në Romën antike

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja:- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe burime informacioni;- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një populli;- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përshkruan si u vendos diktatura në Romë;- argumenton pse ndodhi ndryshimi në përbërjen e ushtrisë romake në shekullin II p.e.s;- gjykon mbi arsyet e krizës së Republikës.

Fjalë kyç: Monarki Republikë Administrim Kod i ligjeve Senat

Burimet:Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”dhe digjital, materiale plotësuese, Enciklopedi e historisë.



Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diskutim me terma

paraprakëDiskutim i ideve Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dy pjesësh Paraqitje grafike e informacionit

Punë me grupe



6

Monarki Republikë Diktaturë Perandori

Organizimi i orës së mësimit Parashikimi (përgatitja për të nxënët)Tema e re nis me një rikujtim rreth temës dhe mënyrës së qeverisjes në Greqi dhe Romë duke evidentuar të veçantat ndërmjet tyre.

Greqia njohu shkallën e demokratizimit të jetës.

Roma krijoi formën më autoritaretë shtetit siç ishte Perandoria, të cilën nuk e njohu Greqia.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Ditar dypjesëshPas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar përfundimet e nxënësve.Me anë të një ditari dypjesësh nxënësit paraqesin mënyrën e qeverisjes sipas secilës formë dhe mënyrën e administrimit. Nxënësit ndahen në grupe, më pas bëhet prezantimi. Më poshtë jepen disa variante te ditarit dypjesësh.

Grupi i parë

Citime Komente

MONARKI

Mbreti i parë i Romës ka qenë Romuli, i cili sipas legjendës ishte dhe themeluesi i qytetit. Monarkia romake kishte tri institucione: mbretin, senatin dhe mbledhjen popullore. Vendqëndrimi i tyre ishte Kapitoli, Senati, që përbëhej nga patricët dhe që ishte më tepër një organ këshillues pranë mbretit. Monarkia qëndroi në Romë dy shekuj (753– 509 p.e.s.). Gjatë kësaj periudhe kanë sunduar shtatë mbretër. Tre të fundit ishin me origjinë etruske. Gjatë monarkisë, Roma u bë qytet i rëndësishëm, fushat u bonifikuan, u zhvilluan kriporet bregdetare dhe qyteti u rrethua me mure. Mbreti përfaqësonte pushtetin civil, ushtarak e fetar. Në vitin 509 p.e.s., monarkia u përmbys dhe u vendos republika. U dëbua mbreti i fundit, i cili ishte sjellë në mënyrë të ashpër. Ai kishte krijuar pakënaqësinë e patricëve, të cilët e përmbysën dhe vendosën një sistem të ri politik, republikën.

Grupi i dytë

Citime Komente

REPUBLIKË

Sistemi republikan në Romë vazhdoi pesë shekuj (509 – 31 p.e.s.).Republika drejtohej nga tri institucione: nga dy konsuj, që zëvendësuan mbretin, Senati, i përbërë nga 300 patricë dhe Asambleja popullore. Vendqëndrimi ishte Kapitoli. Popullsia ishte e ndarë në tri shtresa: patricët, plebenjtë (qytetarë të lirë) dhe skllevërit. Pushtetin e kishin në dorë patricët, prandaj Roma ishterepublikë aristokratike. Lindën dy institucione, që dhanë një kontribut të madh jo vetëm në qytetërimin romak, por edhe në atë botëror. Plebenjtë fituan të drejtën për të dërguar në senat një përfaqësues të tyre, tribunin e popullit, i cili kishte të drejtën e vetos. U vendos të shkruheshin ligjet (rreth vitit 450 p.e.s.). Gjatë shekullit 5–4 p.e.s., formuan Kodin e së Drejtës Romake.


6

Grupi i tretë

Citime Komente

ADMINISTRIMI I SHTETIT ROMAK

U krijuan dy forma vartësie: qytetet, që mbështetën politikën romake, i shpalli qytete aleate, kurse qytetet e tjera i quajti unicipe. Qytetet aleate formuan federatë dhe vetëqeveriseshin, kurse politika e tyre e jashtme varej nga Roma. Ato nuk i paguanin taksa Romës, por vinin ushtrinë në shërbim të saj. Municipet ishin qytetet larg Romës, që gëzonin të drejta të qytetarisë romake, si: autonominë, merreshin me tregti, martoheshin me romakët etj.Territoret jashtë Italisë u shpallën provinca. Të gjithë banorët e perandorisë quheshin nënshtetas romakë; kudo në perandorizbatohej ligji i Romës dhe flitej gjuha latine.

Grupi i katërt

Citime Komente

DIKTATURA

Në jetën politike të Romës dolën në dritë ushtarakët që rivalizonin për pushtet. Kështu iu hap rruga luftës civile. U formuan dy grupe politike kundërshtare: optimalët, të cilët mbronin interesat e aristokratëve. Ata mbështeteshin nga senatorët dhe përfaqësoheshin nga Luçio Kornel Sila, dhe popullorët, që përfaqësoheshin nga Gai Mari, që mbronin interesat e plebenjve e të shtresave të tjera të popullsisë.Pas vdekjes së Marit, Roma ra në duart e Silës. Ai e emëroi veten diktator. Në Romë u shpallën “listat e proskripcioneve” (të dënuarve), ku shënoheshin emrat e kundërshtarëve që duheshin dënuar e që u duhej konfiskuar pasuria. Roma kaloiçaste tmerri.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e mbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Kur u vendos Perandoria dhe në çfarë rrethanash?Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.Përgjigje:Pas vdekjes së Cezarit vazhduan konfliktet politike, të cilat përfunduan me fitoren e Gai Oktavianit. Viti 31p.e.s. shënoi dhe fundin e republikës. Oktaviani u shpall perandor dhe më vonë mori titullin August. Filloi etapa perandorake, e cila vazhdoi deri në vitin 476 pas e.r., në fund të Perandorisë Romake.


Detyrat dhe puna e pavarur: Duke u mbështetur në skemat e tekstit për organizimin politik, nxirrni dallimet mes Republikës dhe Perandorisë.


6

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit:

Gjatë periudhës antike, veçanërisht gjatë fundit të mijëvjeçarit të dytë e gjatë mijëvjeçarit të parë, luftërat në mes shteteve të kohës e kanë mbuluar historinë e këtyre shteteve. Shumë studiues dhe historianë të kësaj periudhe, veçojnë tri luftëra të mëdha e të përgjakshme: Lufta e Trojës, Lufta Greko-Persiane dhe Luftërat Punike. Shkaqet e këtyre luftërave në përgjithësi kanë qenë etja për pushtime. Në këtë aspekt këto luftëra kanë pasurkarakter “Imperialist”.

Tema mësimore: Konfliktet e mëdha në Antikitetin greko-romak

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja:- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe burime informacioni;- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një populli;- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton shkaqet e Luftës së Trojës;- analizon shkaqet e Luftërave Punike;- argumenton përfundimin e konfliktit greko-persian.

Fjalë kyç: Konflikte të mëdha Lufta e TrojësLufta Greko-persiane Luftërat Punike

Burimet:Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, materiale plotësuese, Enciklopedi e historisë.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi,Sociologji,Gjeografi, TIK



Parashikimi (përgatitja për të nxënët)Mësuesi para se të filloi punën me temën e re u drejton dy pyetje njëra pas tjetrës, nxënësve.1. Kush ka shkruar për luftën e Trojës?2. Komentoni shprehjet metaforike: “si kali i drunjtë”, “mos u gënje nga një dhuratë e kundërshtarit. Pasi diskutohen me nxënësit se çfarë i rikujtojnë këto pyetje kalohet në fazën e dytë.


Parashikimi Diskutim me termaparaprake

Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dypjesësh Paraqitje grafike einformacionit

Punë me grupe

Përforcimi Ditar dypjesësh Të nxënët bashkëpunues Punë me gjithë klasën


6

Ndërtimi i njohurive të reja: Ditar dypjesëshNxënësit ndahen në grupe për të plotësuar citimet dhe komentet përkatëse. Më pas bëhen diskutimet sipas tematikave të grupeve.

Grupi i parë: Lufta Greko–Persiane

Citime Komente

Në vitin 490 p.e.s. mbreti Dar, me një ushtri të armatosur rëndë, sulmoi Greqinë.

Në vitin 480 p.e.s. mbreti i ri persian, Kserksi, organizoi një fushatë tëre kundër grekëve

Flota perse hyri në detin Egje, zbarkoi dhe iu afrua qytetit të vogël të Maratonës, që ndodhej rreth 40 km larg Athinës. Ushtria persiane ishte shumë e madhe në numër, e organizuar dhe e frikshme; megjithatë athinasit vendosën t’i bënin ballë e të mos e dorëzonin qytetin e tyre pa luftë.

Ai kaloi ngushticën e Dardaneleve duke ndërtuar një urë artificiale me varka të lidhura me njëra-tjetrën dhe hyri në Greqinë e Mesme. Afrimi i ushtrisë persiane i tronditi të gjitha qytet-shtetet e Greqisë, të cilat shpejtuan të bashkoheshin me Athinën. Për herë të parë qytet- shtetet greke u bashkuan me njëra-tjetrën. Në grykën e Termopileve ushtria greke, e komanduar nga mbreti i Spartës, Leonidha, ndaloi ushtrinë persiane, duke i shkaktuar asaj humbje të mëdha. Ushtria greke u tradhtua nga një banor vendës, i cili u tregoi persëve një shteg të fshehtë. Ushtria greke u gjend e rrethuar. Leonidha qëndroi heroikisht së bashku me 300 luftëtarët e tij, derisa u vranë të gjithë. ……

Grupi i dytë: Luftërat Punike

Citime Komente

Lufta e parë Punike

Lufta e Dytë Punike

Lufta e Tretë

- Shpërtheu për shkak të Sicilisë, të cilën pjesërisht e kishin kartagjenasit dhe romakët kërkonin ta pushtonin. Për këtë qëllim Roma ndërtoi shpejt një flotë me 120 anije, të pajisura me disa ura lëvizëse, që u jepnin mundësi romakëve të zhvillonin luftën trup më trup…

- Filloi në vitin 219 p.e.s. Në krye të ushtrisë kartagjenase ishte vënë një njeri shumë i zoti dhe i vendosur, Hanibali. Ky përgatiti një plan lufte qëromakët nuk e prisnin. Në vitin 218 p.e.s., ai vendosi të marshonte nga…

- Në vitin 149 p.e.s. romakët zhvilluan Luftën e Tretë kundër Kartagjenës. Ata pushtuan qytetin, e dogjën dhe e rrafshuan plotësisht. Roma u bë sundimtaree Mesdheut. Gjatë Luftërave Punike, Roma kishtearritur të pushtonte territoret ilire në Lindje...


6

Përforcimi (metoda)Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Shpjegoni dhe krahasoni format e organizimit shtetëror në Romën antike.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur: Vlerësoni rëndësinë e “së drejtës romake”.


Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit: Baza e shoqërisë romakeishte familja. Romakët ishin politeistë dhe u ndikuan shumë nga besimi grek. Në Romë, veçanërisht në periudhën e Augustit, u zhvillua shumë arkitektura, piktura, skulptura, letërsia, filozofia, historia e shkenca.

Tema mësimore: Jeta e përditshme, arsimi, shkenca, kultura, arti dhe besimi

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton rëndësinë e familjes;- analizon mënyrën e jetesës në Romë;- argumenton rëndësinë e qytetërimit romak.

Fjalë kyç:Jeta e përditshme ArtShkencë KulturëBesim

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”dhe digjital, materiale plotësuese ngainterneti, Enciklopedi e historisë.




Parashikimi Rrjet diskutimi Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën


Punë me grupe



6

Shtëpia

Shtëpia romake ishte në formën e katërkëndëshit. Dhoma kryesore ishte në mesin e shtëpisë. Në shtëpitë romake gjendej edhe një pus, që shërbente për grumbullimin e ujërave të shiut. Pallatet e patricëve ishin me shumë mjedise të freskëta e të ngrohta, plot shtylla, harqe dhe lulishte. Ato kishin pamje madhështore. Romakët vlerësonin higjienën dhe jo vetëm në shtëpi, por edhe në rrugë, pranë stacioneve, kishin ndërtuar banja publike. Natën përdornin për ndriçim llambat e vajit. Veshja kryesore për burrindhe gruan ishte tunik

Grupi i tretëShkollimi Edhe te romakët shkolla kishte dy nivele. Niveli i parë (7–10 vjeç) dhe niveli i dytë

(10–12 vjeç). Mbi moshën 13 vjeç fillonte studimi i oratorisë, drejtësisë dhe politikës.

Grupi i katërt

Besimi

Romakët e adhuronin natyrën dhe çdo fenomen të saj. Ata mendonin se prapa këtyre qëndronin perënditë mbrojtëse. Perënditë e tyre kryesore ishin: Jupiteri, zoti i qiellit, i dritës, i bubullimës, babai i perëndive (kujtoni Zeusin), Xhoana, mbrojtësja e çdo shtëpie, Saturni, mbrojtësi i bimëve, Marsi, mbrojtësi i luftës, Paleja, mbrojtësi i pyjeve dhe i kullotave, Minerva perëndeshë e shkencës dhe e artizanatit, Vesta, perëndeshë e zjarrit, Diana, perëndeshë e hënës, e gjuetisë e pjellshmërisë, Venusi, perëndeshë e dashurisë etj. Romakët morën shumë nga perënditë greke, të cilave ua ndërruan emrat.Romakët nderonin shumë perëndinë mbrojtëse të shtëpisë së tyre ose Larin. Çdo familje kishte perëndinë e vetëmbrojtëse. Ceremonitë përdoreshin për t’iu lutur perëndive që ato t’u plotësonin dëshirat. Ata përdornin edhe flijimin e kafshëve si shenjë nderimi ndajperëndive.


Parashikimi (përgatitja për të nxënët)Nëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re. Fillimisht paraqiten tri foto të ndryshme me pamje nga familja, mënyra e jetesës dhe shkollimi, besimi i kësaj periudhe, dhe u lihet kohe nxënësve të reflektojnë.Të ndarë në grupe nxënësit klasifikojnë materialin e lexuar, te cilin e diskutojnë në fazën e dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Harta e konceptitPlotësohet harta e konceptit me njohuritë e fituara. Plotësimi i hartës bëhet pasi nxënësit ndahen në grupe.

Grupi i parë

Familja

Babai ishte kryetari i familjesGruaja merrej me punët e shtëpisë. Vajzat mësonin të qëndisnin, të këndonin e të luanin në ndonjë vegël muzikore. Fëmijët nuk flisnin përpara të mëdhenjve. Në moshën 6-vjeçare ata shkonin në shkollë. Trashëgimia kalonte nga babai te djali. Babai që kishte vetëm vajza, kishte të drejtë të divorcohej dhe të martohej përsëri. Babai ishte autoritar absolut mbi të gjithë pjesëtarët e familjes; ai edhe mund të shiste fëmijën e tij si skllav. Gratë në Romë ishin mjaft të lira. Ato merrnin pjesë në funksione publike, mund të kishin pasuri vetjake, punonin jashtë shtëpie, po nuk lejoheshin të zinin poste të rëndësishme zyrtare dhe nuk gëzonin të drejtën e votës.

Grupi i dytë


6


Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshePër të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Përshkruani tiparet e artit, kulturës, shkencës dhe arsimit në qytetërimin antik romak. Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.Përgjigjja:Romakët ishin të zotë jo vetëm në organizimin e shtetit, por edhe në ndërtime. Qyteti kishte ujësjellësin e vet, bibliotekë, tempuj, një ose disa qendra tregtare të rrethuara me mure. Roma ishte qyteti më tërheqës i botës. Romakët zhvilluan kulturën e tyre, si: pikturën, skulpturën, letërsinë, shkencën, të cilat lulëzuan veçanërisht në epokën e Augustit.


Detyrat dhe puna e pavarur: Evidentoni rrugët nëpërmjet të cilave u përhap qytetërimi antik romak.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit

Albanologët i kanë kushtuar vepra të shumta studimit të etnogjenezës ilire. Sipas tyre, bashkësia ilire lindi në trevën e Ballkanit Perëndimor në mijëvjeçarin II–I p.e.s (periudha e bronzit e fillimi i hekurit). Gjatë mijëvjeçarëve, kjo bashkësi e përbërë prej shumë fisesh formoi tipare të përbashkëta antropologjike, kulturore e gjuhësore, që e dallonin dukshëm nga bashkësitë fqinje. Si pasojë u formua etnosi ilir. Mbi etnogjenezën ilire mbizotërojnë dy teza: a. ilirët janë një popullsi indoevropiane e ardhur nga Europa Qendrore, b. ilirët janë etnos autokton.

Tema mësimore: Etnogjeneza ilire në veprat e albanologëve

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton prejardhjen e ilirëve;- argumenton tezat mbi prejardhjen ilire;- gjykon mbi vërtetësinë e prejardhjes ilire.

Fjalë kyç: Etnogjenezë ilire EtnosIlir Etnogjenezë Etnos autoktonPopullsi indoeuropiane

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, materiale plotësuese nga interneti, Enciklopedi e historisë.



6



Parashikimi Diskutim me terma paraprake

Diskutim i ideve Punë në dyshe


Punë me grupe




Parashikimi (përgatitja për të nxënët)Nxënësit pasi janë lënë që të lexojnë për pak minuta, evidentojnë termat paraprakë dhe bëjnë komentin e tyre me ndihmën e mësuesit.1. Etnogjeneza shpreh procesin historik, gjatë të cilit formohet një popull, i cili më vonë bëhet bërthamë e kombit të tij.2. Gjatë mijëvjeçarëve, kjo bashkësi, e përbërë prej shumë fisesh, me tiparet e tyre lokale, pësoi zhvillime konvergjente, duke formuar tipare të përbashkëta antropologjike, kulturore e gjuhësore të trashëguara, që kapërcenin ndarjet krahinore duke krijuar një popullsi etnikisht homogjene, me një territor të gjerë.

Ndërtimi i njohurive të reja: Ditar dypjesëshNxënësit me ndihmën e mësuesit klasifikojnë dy tezat dhe përmbajtjen e tyre për prejardhjen ilire.

Ilirët popullsi indoevropiane e ardhur në Gadishullin eBallkanit

Ilirët janë etnos autoktonë

Ilirët janë popullsi indoeuropiane e ardhur në Gadishullin e Ballkanit, gjatë mijëvjeçarit të dytë, pra, nuk janë pasardhës pellazgë. Ata u përzien me vendasit dhe, pas një procesi të gjatë, formuan etnosin e tyre. Për vërtetimin e tezës së tyre studiuesit sjellin disa argumente, si p.sh., gjuha sipas së cilës fondi i fjalëve dhe gramatika bëjnë pjesë te gjuhët indoeuropiane.Antropologjia pohon se ilirët janë racë nordike. Dëshmitë e studiuesve dhe materialet e arkeologëve vërtetojnë se kultura ilire përkon me kulturën veriore të HolshtatitAustri, e lidhur me Europën Qendrore.

Ilirët janë etnos autoktonë i formuar në truallin pellazgjik në mijëvjeçarin e II‒I pr.K., në periudhën bronz-hekur. Si pasojë e një procesi historik të brendshëm ekonomik-shoqëror-kulturor i cili solli krijimin e etnosit ilir me tiparet e veta antropologjike, kulturore, gjuhësore, studiuesit e kësaj teorie i mbështesin ato në gjetjet e shumta arkeologjike në Maliq, Vajz, Mat.Të gjitha këto dëshmojnë për vazhdimësi kulturore.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Argumentoni pse etnogjeneza ilire është një proces jo i njëkohshëm dhe jo uniform?Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur: Nga kultura historike që keni, përcaktoni hapësirën gjeografike të ilirizimit sipas


6

studiuesve që mbrojnë këtë tezë.


7

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit: Qytetërimi ilir u zhvillua në

territorin e Ballkanit Perëndimor, në hapësirën kohore që nga mijëvjeçari II–I p.e.s. deri në shek. VII pas erës së re. Tiparet kryesore të qytetërimit ilir janë: nuk paraqitej uniform, nuk u romanizua, kishte përbërje mozaikore, nuk u izolua, kishte vijimësi dhe ishte bashkëkohor. Ky qytetërim dallohet për jetën e tij të zhvilluar qytetare, arriti shkallën e një shoqërie skllavopronare, krijoi struktura të mirëfillta shtetërore dhe dallohej për kulturën e besimin e tij origjina

Tema mësimore: Dukuritë dhe tiparet e qytetërimit ilir

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton tiparet e qytetërimit ilir;- analizon ecurinë e qytetërimit ilir;- vlerëson trashëgiminë e këtij qytetërimi në ditët e sotme.

Fjalë kyç: Qytetërim Qytetërim ilirTipare të qytetërimit ilir Dukuri të qytetërimit ilir

Burimet:Teksti mësimor dhe digjital, hartë, materiale plotësuese nga interneti




Parashikimi Ditar dy pjesësh Diskutim i ideve Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Diagram piramidal Paraqitje grafike e informacionit

Punë me grupe

Përforcimi Mësova(rishikim në dyshe)


Organizimi i orës së mësimit Parashikimi (përgatitja për të nxënët): (metoda) Ditar dypjesëshCitime Koment

Koncepti qytetërim

Koncepti qytetërim ilir

Studiuesi dhe historiani francez Fernand Braudel, në veprën e tij “Gramatika e Qytetërimeve”, theksonte natyrën e dyfishtë të konceptit “qytetërim”. Sipas tij: “qytetërimi shpreh njëherazi vlerat materiale e shpirtërore që një shoqëri krijon në një periudhë të caktuar të zhvillimit të saj” (si p.sh., gjatë Antikitetit, Mesjetës, periudhës moderne etj.). Kjo do të thotë se qytetërimi si koncept përfshin të gjitha fushat e jetës: hapësirën ku zhvillohet (vendin dhe kohën), veprimtarinë politike, ekonomike, shoqërore, kulturore, gjuhën, artin, shkencën, besimin, si dhe mënyrën e jetesës.

Koncepti qytetërim ilir. Duke u nisur nga këndvështrimi i mësipërm, ne mund të përcaktojmë përmbajtjen e konceptit qytetërim ilir. Ky qytetërim u zhvillua nga shoqëria ilire në territorin e Ballkanit Perëndimor, në një hapësirë kohore që nga mijëvjeçari II–I pas e.s. (periudhë e formimit të etnosit ilir), deri në shek. VII, kur reshtën së përmenduri termat “ilir” e “Iliri”, të cilët zgjatën afërsish 3 mijë vjet. Në këtë periudhë u zhvillua jeta ekonomike, politike, shoqërore, kulturore, besimi e mënyra e jetesës së shoqërisë ilire; lindën e u zhvilluan vlera të qenësishme, të dallueshme dhe origjinale.


7

Ndërtimi i njohurive të reja: Diagram piramidalTiparet e qytetërimit ilir

Mbështetur në punimet shkencore të albanologëve shqiptarë dhe tëhuaj për shoqërinë ilire, si dhe nga të dhënat që vijnë nga zbulimet e vazhdueshme arkeologjike, dalin në pah këto tipare të qytetërimit ilir:

Qytetërimi ilir – jouniform

Qytetërimi ilir – një mozaik.

Qytetërimi ilir dhe romanizimi

Qytetërimi ilir – jo i izoluar

Qytetërimi ilir – një vijimësi

Qytetërim ilir – bashkëkohor

Qytetërimi ilir nuk Qytetërimi ilir, Pas pushtimit Qytetërimi ilir Qytetërimi ilir Qytetërim ilir –paraqitet me të si çdo qytetërim të Ilirisë nga dha e mori vlera dha e mori vlera bashkëkohor.njëjtën shkallë tjetër, shfaqet Roma, procesi i nga çdo fushë nga çdo fushë Shkalla ezhvillimi, si në si një mozaik, romanizimit eci e qytetërimeve e qytetërimeve zhvillimit tëaspektin kohor dhe pra, ka ngjyra me ritme më ballkanike e ballkanike e qytetërimit ilirnë atë hapësinor. e nuanca të të shpejta e të mesdhetare të mesdhetare të ishte në tëNë rrafshin kohor veçanta brenda thella në Ilirinë kohës. kohës. njëjtin nivel medallohen dy faza: tipareve të tij të Veriore dhe qe Kolonitë greke Kolonitë greke qytetërimetfaza e parë, nga përgjithshme. më i dobët në që u krijuan gjatë që u krijuan gjatë mesdhetare.etnosi ilir, deri Te qytetërimet Ilirinë Jugore, brigjeve të detit brigjeve të detit Në një plannë shek. II .e.s., epirote, ku qytetërimi Adriatik e Jon Adriatik e Jon krahasueskur qytetërimi ilir dardane, ilir pësoi qenë ura lidhëse qenë ura lidhëse dëshmohet senjohu zhvillimin pajone, ardiane ndryshime, mes qytetërimit ilir mes qytetërimit qytetete vet më të artë; etj., spikatin por ruajti, në e atij grek. Ilirët ilir e atij grek. ilire, ekonomi,faza e dytë, nga edhe veçoritë thelb, tiparet e shquheshin për Ilirët shquheshin jeta shtetëror,shek. II p.e.s. në e tyre lokale, tij dhe nuk lejoi lundrim e tregti dhe për lundrim e marrëdhënietshek. VII, shoqëria brenda tipareve romanizimin kjo veprimtari i lidhi tregti dhe kjo ndërshtetërore,ilire gjendet të përbashkëta e popullsisë ata me qytetërimet veprimtari i lidhi roli në ngjarjetsundimin romako– të qytetërimit ilir. vendase. mesdhetare, ata me qytetërimet e në jetënbizantin, i cili me ndërsa rrugët mesdhetare, ballkanike dhendikimin e vet, tokësore i lidhën ndërsa rrugët mesdhetare nëngushton sferën ata me qytetërimet tokësore i lidhën përgjithësi,mbizotëruese të ballkanike të pellgut ata me qytetërimet besimi dheqytetërimit lir. Në danubian. Zbulimet ballkanike të zhvillimi kulturorrrafshin hapësinor arkeologjike e pellgut danubian. etj., ka pasur një(gjeografik), vërtetojnë një Zbulimet baraszhvillimqytetërimi ilir rriti pohim të tillë. Në arkeologjike e me qytetërimetnjë shkallë zhvillimi shumë qendra vërtetojnë një e tjeramë të lartë në ilire janë gjetur pohim të tillë. Në bashkëkohëse.Ilirinë Jugore. mjaft objekte të shumë qendraKëtë e dëshmon importuara nga ilire janë gjeturrrjeti i dendur i shumë vise të mjaft objekte tëqyteteve, rrugët e Mesdheut. importuara ngashumta dhe krijimi shumë vise tëi formacioneve Mesdheut.shtetërore.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Argumentoni pse qytetërimi ilir shpreh një mozaik.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet dhe e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi:Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Krahasoni qytetet e mirëfillta ilire me qytetet koloni dhe nxirrni përfundimet.


7

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit: Nga shoqëria ilire nuk ka ende

ndonjë dokument të shkruar, që hedh dritë mbi qytetërimin e saj. Si burime historike ilirologëve u kanë shërbyer shkrimet e vjetra të autorëve grekë e romakë, të dhënat gjuhësore, folklorike, numizmatike etj., ndër to edhe zbulimet arkeologjike, të cilat kanë vlerë autentike. Autorët antikë grekë ndriçojnë shumë fusha të jetës ilire, si:përdorimi i emrit përgjithësues “ilir”, vendndodhja e tyre, jeta ekonomike, organizimi shoqëror, tiparet morale, të dhëna biografike. Shumë studiues, historianë dhe arkeologë i shohin burimet letrare antike me syrin kritik dhe shprehin dyshime për objektivitetin e tyre. Megjithatë, të dhënat e burimeve letrare kanë rëndësi të veçantë, pasi janë shkruar nga bashkëkohës të ilirëve dhe paraqesin informacion të pasura.

Tema mësimore: Iliria në burimet e shkruara greke

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton burimet e shkruara për Ilirinë;- analizon burimet e shkruara nga autorë të ndryshëm;- vlerëson veprimtarinë politike Ilire sipas autorëveantikë.

Fjalë kyç:Burime të shkruara greke RomakeAutorë grekë e romakë Materiale arkeologjike Emri ilirVendndodhja

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese nga interneti, enciklopedi.



Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diagram piramidal Diskutim i ideve Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e informacionit

Punë me grupe




Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Diagrami piramidalPër disa minuta nxënësit lexojnë mësimin e ri, që të njihen me temën e re. Pas leximit, ndahen në grupe dhe, me ndihmën e mësuesit, ata i konceptojnë informacionet në formën e një diagrami piramidal si më poshtë.


7

Ilirët dhe kufijtë e tyre territorialë sipas autorëve

antikëAutorët antikë grekë për zhvillimin e bujqësisë dhe blegtorisë. Autorët antikë grekë për zhvillimin e peshkimit,lundrimit dhe tregtisë

Herodoti Homeri Tukididi Straboni Hesiodi, Hekateu ePindari

Straboni, Theopompi, Aristoteli

Herodoti qe i pari Përpara Më vonë, Straboni, historian Hesiodi, Hekateu Straboni,që i quajti të gjitha Herodotit, është e gjeograf grek e Pindari në Theopompi,fiset që banonin në qe Homeri, Tukididi, i shek. I p.e.s, veprat e tyre Aristoteliveri të grekëve e në veprën që i përmend në veprën e vet tregojnë për kullotat vlerësonin racën eqë kufizoheshin në e tij “Iliada”, ilirët si aleatë “Gjeografia”, e pasura, për bagëtive të Ilirisë:lindje me trakët me që përmend të grekëve pohon ekzistencën gjedhët (Hekateu, lopët qumështoreemrin përgjithësues fisin e në luftërat e ullishtave, të Pindari), për tufat e japin një shtambëetnik “ilirë” duke “pajonëve greko- vreshtave, si dhe mëdha të deleve, e gjysmë qumësht,përcaktuar dhe heshtëgjatë” persiane të kulturave të që kullotnin së dhitë pjellin ngashtrirjen e tyre. që luftonin ndryshme frutore bashku me gjedhët dy e më shumëMerita e Herodotit krahas (të dardhës, këmbëharkuar keca njëherësh;është se ai zbuloi trojanëve. mollës etj.). Të nga pesha trupore prodhimette këto fise një Autorët antikë, dhënat e Strabonit (Hesiodi), si dhe për blegtorale, si djathipopull me tipare duke filluar i vërtetojnë qentë e famshëm dardan dallohentë përbashkëta, nga Homeri dhe gërmimet që rriteshin në Epir si në tregun epra, një etnos të e më vonë, arkeologjike në e Dardani, të cilët brendshëm, edhendryshëm nga Herodoti, vendbanimet ishin të fuqishëm, jashtë tij për cilësinëetnosi grek, trak e Hesiodi, ilire, ku janë me trup të lartë e lartë; ilirët rritinmaqedonas. Me Hekateu, gjetur farëra të dhe të aftë për të e stërvitin kuaj,një zbulim të tillë Skymni etj., ndryshme frytesh përballuar egërsirat të shpejtë e tëHerodoti u hap flasin për të karbonizuara fuqishëm. Famailirëve “dyert e fushat pjellore e tyre pushtontehistorisë antike”, e frytdhënëse dhe lojërat olimpikepohon studiuesi të Paionisë, në Greqi. Këto tëCeka. Tesprotisë, dhëna vërtetohen

Pollogut etj. dhe nga mbeturinatAta e veçojnë kockore tësi shumë zbuluara pranëpjellore fushën vendbanimeve ilire.e Heliopisë.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Ditari dypjesësh

Koment

1. Dëshmojnë se veprimtaritë e ilirëve ishin peshkimi dhe lundrimi. Lumenjtë, liqenet dhe, veçanërisht, kontakti i gjerë me detin, u krijonte atyre mundësinë e lundrimit peshkimit. Autorët antikë grekë dëshmojnë liburnët konsideroheshin sundimtarë të Adriatikut dhe këtë pozitë ata e mbajtën deri në shek. V p.e.s. Liburnët përdornin për lundrim një anije origjinale të quajtur “liburna”, e cila ishte e vogël, mjaft e qëndrueshme, e shpejtë.

2. Tregojnë se maqedonasit dhe romakët blinin anije të tilla tek ilirët. Straboni dëshmon për portet gjatë gjithë bregdetit të Ilirisë. Burimet antike greke sjellin të dhëna edhe për pasuritë nëntokësore, përpunimin e mineraleve dhe zhvillimin e tregtisë.

2. Skylaksi e

1. Herodoti, Hekateut

Citi


7

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim ne dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Si e përshkruajnë jetën politike në Iliri, autoret antike?Nxënësit grupohen ne dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.Përgjigje:Autorët e vjetër grekë japin informacion të pasur për veprimtarinë dhe organizimin shtetëror të ilirëve, rolin e tyre në jetën politiko-ushtarake në hapësirën ballkaniko-mesdhetare, si dhe në veprimtarinë shoqërore. Ata janë: Plutarku dhe Polibi, Herodoti, Homeri, Tukididi, Demosteni etj.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar ne grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes se tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Duke u mbështetur në dokumente, krijoni një ese me temë: “Iliria dhe kufijtë e saj”.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit: Shoqëria ilire u zhvillua mjaft

gjatë periudhës së hekurit. U zhvillua bujqësia, blegtoria, artizanati, tregtia dhe këmbimi. Lindën qytetet që lulëzuan në shek. IV–II p.e.s. Lindjae pronës private solli ndryshime në strukturën shoqërore. Ilirët kishin gjuhën e tyre, ilirishten, e cila ishte gjuhë indoeuropiane. Besimi i tyre ishte pagan (politeist). Në shoqërinë ilire ishte i zhvilluar arti dheedukimi fizik.

Tema mësimore: Organizimi ekonomik dhe shoqëror i ilirëve

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton tiparet e jetës ekonomike;- analizon mënyrën e jetesës në qytete;- argumenton zhvillimin shoqëror në Iliri.

Fjalë kyç:Shoqëri ilireDegë të ekonomisë Strukturë shoqërore KonfliktLufta

3. Përmend ilirët për prodhimin e grurit, i cili përbënte dhe eksportin e tyre kryesor, dhe pohon ekzistencën e një tregu ndërrajonal (panair) në Ilirinë Veriore. Qytet-shtetet greke, kryesisht Athina, furnizohej me grurë ilir, i cili shkëmbehej me amfora vere, me enë qeramike të llojeve të ndryshme, me objekte luksi etj.

4. Dëshmon se marrëdhëniet tregtare greko-ilire ishin të zhvilluara para formimit të kolonive. Ishte pikërisht ky zhvillim ekonomik ilir, i cili tërhoqi grekët. Ata kuptuan se bregdeti ilir përbënte një treg të gjerë për mallrat greke. Kjo dëshmon se kolonitë greke u themeluan në territore ku ekzistonin

4.

3.


7

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, enciklopedi, materiale nga interneti



Jeta shoqërore Ilirët Jeta ekonomike

Vendbanimet

Shoqëri fisnore meinstitucion demokratik Prona private shoqëri me shtresa

7


Parashikimi Ditar dy pjesësh Diskutim i ideve Punë në dysheNdërtimi i përmbajtjes (Harta e Konceptit) Paraqitje grafike e

informacionitPunë me grupe


Organizimi i orës së mësimit Parashikimi (përgatitja për të nxënët)Pasi është bërë prezantimi i temës së re nëpërmjet situatës së të nxënit, u jepet kohë nxënësve të njihen me materialin. Punohet me një ditar dypjesësh, i cili u shërben nxënësve për të cituar dhe mbajtur shënimet përkatëse si më poshtë:

Citime Komente

Bujqësia

Bujqësia në Iliri favorizohej nga fushat e shumta e pjellore, si Thesprotia, Paionia, Ultësira Bregdetare, rrafshnalta e Korçës etj. Ilirët kultivonin të gjitha llojet e drithërave; ullishtat, vreshtat e pemishtet dhe rritnin bletë. Ata tregtonin drithëra, vaj, verë, mjaltë e dyllë.

BlegtoriaBlegtoria ka qenë sezonale. Gjatë stinëve të ngrohta të vitit zhvillohej në zona malore dhe, gjatë dimrit, në territore fushore. Rriteshin dhen, dhi, qe, kuaj. Të përmendur ishin kuajt e delet e Epirit.

Artizanati

Artizanati u zhvillua me degë të ndryshme, si: endja, poçaria, metalurgjia,ndërtimi etj. Në periudhën e parë të hekurit, shek X–VII p.e.s., artizanati pati karakter përgjithësisht familjar, ndërsa më vonë, në shek. VI–I p.e.s.,ai mori karakter të specializuar. Në fshatra me pozicione të favorshme lindën qendra artizane, ku prodhoheshin vegla bujqësore, qeramikë cilësore dhe veshje të shoqëruara me zbukurime të ndryshme

TregtiaProdhimet e shumta që vinin nga bujqësia, blegtoria, artizanati dhe nëntoka, sollën zhvillimin e tregtisë. Tregtia bëhej me rrugë detare dhe tokësore.

Këmbimi

Zhvillimin e tregtisë e, për pasojë, edhe këmbimin. Në fillim si mjete këmbimi shërbenin sëpatat, por më vonë u përdorën monedhat.Mbretërit Monuni, Mytili, Genti apo qytete të ndryshme ilire, si Bylisi, Amantia, Shkodra etj. prenë monedhat e tyre prej bronzi e argjendi (drahma ilire).

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Harta e konceptitNdërtohet një hartë koncepti nga nxënësit me ndihmën e mësuesit, lidhur me jetën ekonomike dhe shoqërore

bujqësiablegtoria artizanati

- Shfrytëzimi i nëntokës- Artizanati me karakter të specializuar


7

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Qytetet ilire ishin bashkëkohore. Argumentoni mendimin tuaj.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur: Shikoni hartën ekonomike të Ilirisë dhe, duke u mbështetur në legjendën e saj, përcaktoni portet tregtare dhe prodhimet e tjera

Fusha:Shoqëria dhe Mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit: Kultura ilire ka dy veçori

kryesore: është origjinale dhe autoktone. Ajo përfshin dukuri të jetës materiale e shpirtërore. Zbulimet arkeologjike hedhin dritë për evolucionin e saj në tri fazat e periudhës së hekurit. Kultura ruajti ngjyrën e vet deri në shek. I p.e.s. Pushtimi romak e ngadalësoi zhvillimin e natyrshëm të kulturës ilire,por gjatë shekujve ajo u gjallërua. Arti në shoqërinë ilire shfaqi “fytyrën” e vet në fushën e arkitekturës, në prodhimet më të mira zejtare, në skulpturë, pikturë,muzikë, teatër dhe në lloje të ndryshme të krijimtarisë artistike e sportive. Ilirishtja është gjuhë indoeuropiane. Ilirët nuk e kanë lënë të shkruar gjuhën e tyre. Besimi ilir ishte politeist. Nderonin kultin e diellit, të gjarprit, të parin e fisit etj.

Tema mësimore: Qytetërimi ilir: Kultura dhe besimi tek ilirët

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton tiparet e kulturës ilire;- analizon evolucionin e artit ilir;- gjykon mbi veçoritë e gjuhës dhe të besimit ilir

Fjalë kyç: Kulturë ilire BesimKult Gjuhë ilire ArtKulturë shpirtërore


7

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese, hartë


Gjuha. Studiuesit leksikologë

Piktura, skulptura,muzika e sporti. Prodhimet zejtare

pranojnë se ilirishtja ështëgjuhë indoeuropiane

Arkitektura ilire e shprehu zhvillimin e saj në tri drejtime: në idetë projektuese; në objektetndërtimore.

Arti, gjuha, besimi ilir Besimi. Ilirët, ashtu si popujt e tjerë, kanë qenë politeistë e adhurues të natyrës. Kanëpasur shumë kulte.

Arti dhe jeta qytetare pësoi ndryshime pas pushtimit romak, si pasojë e ndikimit të qytetërimit romak.


7


Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i përmbajtjes Dua të di(harta e konceptit)

Paraqitje grafike e informacionit

Punë me grupe




Parashikimi (përgatitja për të nxënët)Nxënësit njihen me temën e re dhe për një kohë të shkurtër lexojnë nënçështjen e parë, duke hartuar dy pyetje njëra pas tjetrës. Përgjigjja jepet duke u pasuar dhe me komentet e mësuesit/es.

Pyetje: Cilat janë dy tiparet e kulturës Ilire?Përgjigje: Kultura ilire përfshin dukuri të jetës materiale e shpirtërore. Ajo ka dy tipare dalluese kryesore: është origjinale, pra, ka veçori unike të ndryshme nga kulturat e popujve fqinjë, dhe autoktone, sepse vjen si zhvillim i pandërprerë nga kultura e bronzit, në atë të hekurit. Materialet arkeologjike hedhin dritë për evolucionin e saj gjatë tri fazave të periudhës së hekurit (shek. XII–IX p.e.s.; shek. VIII–VII p.e.s.; shek. VI–V p.e.s.).Për fazën e parë, të dhënat janë të pakta dhe paraqesin një riprodhim të kulturës së bronzit, si enë balte dyvegjëshe, kupa, gjilpëra prej bronzi etj. Për fazat e tjera shtresa kulturore bëhet më e pasur, rritet numri i objekteve të gjetura, si enë qeramike që shoqërohen me zbukurime të thjeshta (viza, trekëndësha, rombe etj.), objekte prej hekuri (vegla pune, armë: heshta, latusha etj.) e stoli prej ari e argjendi (fibula, gjilpëra, byzylykë etj.).

Pyetje: Cilat ishin tiparet kryesore në qytetet Ilire?Përgjigje: Gjatë formimit të qyteteve, kultura ilire dhe arti, si pjesë e saj, kishin tipare të qarta, të cilat i ruajtën deri në shek. I p.e.s. Gjatë kësaj periudhe ndihen ndikime të kulturave mesdhetare dhe të qyteteve koloni të bregdetit ilir (imitime, importime), të cilat nuk arritën ta dobësonin natyrën e saj origjinale. Rënia ekonomike që solli pushtimi romak ngadalësoi zhvillimin e natyrshëm të kulturës ilire. Gjatë shekujve ajo u gjallërua, por vazhdimisht ndiente peshën e kulturës romake.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Harta e konceptit


8

Përforcimi (metoda): Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Argumentoni se prodhimet zejtare përmbanin në vetvete dhe art.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.Përgjigje:Gjetjet arkeologjike dëshmojnë për ekzistencën e një zejtarie mjaft të zhvilluar e me një frymë të theksuar artistike. Këtë e vërtetojnë objektet e ndryshme prej qeramike, bronzi, hekuri, ari, argjendi, gurietj., të punuara me mjeshtri e me zbukurime të larmishme. Kompozimi i objekteve (format, harmonia, simetria, saktësia) shprehnin jo vetëm cilësi, por dhe elegancë e frymë të theksuar estetike.


Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni dhe nxirrni përfundime për nivelin i kulturës ilire.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit:Tema mësimore: Veprimtari praktike: Burimet eshkruara greko–romake për IlirinëRezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- aftësohet për të punuar me burimet e shkruara;- praktikohet të punojnë me skeda;- mëson hapat që duhet të ndjekë për të hartuar një punim shkencor.

Fjalë kyç:krijim, skedë, skedim, skedimalfabetik, skedim tematik, punim shkencor

Burimet: Teksti mësimor, vizita të ndryshme në bibliotekë/arkiva, Enciklopedi, internet.1. Neritan Ceka. Ilirët. Sh.B “Ilari”, Tiranë 2001; 2. Edwin E. Jacques. Shqiptarët, vëllimi I, “Populli shqiptar nga lashtësia deri në vitin 1912”, Kartëe pendë, 1995; 3. Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Historisë, Historia e popullit shqiptar vëll. I, “Ilirët”, “Mesjeta”, “Shqipëria nën Perandorinë Osmane gjatë shek. XVI – vitet ‘20 të shek. XIX”.



8

Organizimi i orës së mësimitMetoda:

Hulumtim, krijim dhe diskutim; të mësuarit në bashkëpunim, punë në grupe të vogla.

Ecuria metodike:Ndahet klasa në grupe të vogla. Secilit grup i jepet një nga çështjet e mëposhtme:1. Dëshmitë për pellazgët në veprat e Euripidit, Eskilit, Sofokliut, Euripidit – (burimi II, f. 79 – 80; burimi III, f. 91).2. Shoqëria ilire – shoqëri e zhvilluar dhe e diferencuar (e shtresuar), Termi “Epir” – nga një nocion i përgjithshëm në një nocion të përveçëm gjeografik, sipas Hesiodit dhe Homerit (burim II,f. 76 –79; burimi III, f. 46, 47, 49, 87).3. Zbulimi i Ilirisë, Kufijtë e saj, Tregtia dhe etnosipellazg, Organizimi politik i shoqërisë ilire, sipas Herodotit. (burimi I, f. 43–44; burimi II, f. 70–71;burimi III, f. 42, 45, 47, 50).4. Dallimi mes grekëve dhe epirotasve, Ilirët e Luftae Peloponezit, Mbi konceptin “barbar”, Organizimi politik i fiseve epirote, Vlerësimi i ilirëve në Luftëne Peloponezit, sipas Tukididit (burimi I, f. 45–47; burimi II, f. 71; burimi III, f. 51, 52, 87, 88, 90).5. Prejardhja e shqiptarëve, Origjina pellazge, Shpërnguljet pellazge, Pellazgët dhe etruskët, Trojanët dhe prejardhja e tyre, Ndërtuesit e Romës, sipas Dionisit të Halikarnanit (burimi 71–73).6. Albanët e Kaukazit, Të dhëna nga biografia e Pirros, marrëdhëniet martesore, Mjetet përforcimin e pushtetit, Plani i Pirros, Marrëdhëniet me taulantët, Prerja e monedhës, Pelioni,Veprimtaria ekonomike e varret monumentale, Pirroja – mbreti i taulantëve, sipas të dhënave nga Plutarku, Justini, Fronti dhe Apiani), Ardhja e Pirros në pushtet sipas Plutarkut (burimi I, f.93–96; burimi II, f. 73 – 74; burimi III f. 74, 98)7. Epiri dhe tempulli i Dodonës. Qyteti i Bylisit dhe struktura e tij. Ndërtimet në Iliri sipas teknikës epirote, Qytetet në trevat lindore të Ilirisë, Shkëmbimi i mallrave dhe monedhat në tregun ilir, Kushtet klimatike në Iliri, mbi pronën private, mbi fiset ilire e qytetet e tyre si qendra të njësive gjeografiko–ekonomike, Delmini, kryeqendra e dalmatëve. Pasojat e kryengritjeve ilire, Straboni (burimi I, f. 79–82, 132–134; burimi II, f. 74–75,burimi III, f. 46, 49, 63, 154, 155, 160, 166).8. Shkaqet dhe zhvillimi Luftërave Iliro–Romake, Koinia Parthe, Pranvera e dytë e qyteteve. Plini Plak dhePolibi, (burimi I, f. 102 – 106; burimi II,f. 75–76; burimi III, f. 42, 72).9. Vlerësim mbi burimet e shkruara greke e romake.Te Enzo Gatti, “Iliria”, Tiranë 2005.


Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Antikiteti Situata e të nxënitVeprimtari praktike: Të dhënat biografikepër mbretërit ilirë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- mëson të nxjerrë të dhëna biografike për mbretërit ilirë, për Bardhylin, Agronin, Teutën, Gentin, Pirron;- bën vlerësimin e këtyre figurave të mëdha historike

Fjalë kyç: Biografi MbretFigurë historike vlerësimEse


8

Burimet:Teksti mësimor, materiale nga libra te ndryshëm të kësaj periudhe, hartë



8

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësveHulumtim, krijim dhe diskutim; të mësuarit, në bashkëpunim, punë në grupe të vogla.

Ecuria metodikeKlasa ndahet në pesë grupe. Çdo grup do të përgatitë një ese, në të cilën do të pasqyrojë jetën dhe veprimtarinë e mbretit ilir. Për përgatitjen e esesë sugjerojmë disa pika, në të cilat nxënësit mund të mbështeten.

Grupi I – Bardhyli– Si erdhi ai në pushtet?– Cila ishte politika e tij e jashtme (luftërat me maqedonasit, aleancat)?– Si ishte fundi i sundimit të tij? Përfundime. (Literaturë: FESH, vëllimi I, f. 182; internet).

Grupi II – Agroni– Prejardhja e Agronit dhe periudha e sundimit.– Argumentet rreth fuqizimit të shtetit (shtrirja e tij).– Qytetet në mbretërinë e tij dhe roli i tyre.– Politika e jashtme (marrëdhëniet me Maqedoninë dhe lufta për qytetin e Mediumit). Përfundime. (Literaturë: FESH, vëllimi I, f. 21; internet).

Grupi III – Teuta– Politika e brendshme dhe e jashtme.– Konfliktet me Romën (shkaqet).– Luftërat me Romën.– Fundi i sundimit të saj.Përfundime: (Çfarë tregon rruga e ardhjes në pushtet lidhur me shtetin, pozicioni i saj drejtues, pozita e ligjit dhe e mbretit, si gjykohet pozita e mbretit lidhur me autoritarizmin).(Literaturë: FESH, vëllimi III, f. 2694; internet).

Grupi IV – Genti– Ardhja në pushtet.– Situata politike ballkanike.– Politika e brendshme (krijimi i një shteti të konsoliduar, institucionet, forcimi ushtarak, politika ekonomike, gjuha zyrtare, qëndrimi ndaj kundërshtarëve etj.).– Politika e jashtme (politikë e pavarur, marrëdhëniet me fqinjët).– Lufta me Romën.– Fundi i mbretërimit.– Mbi kulturën e tij.Përfundime. (Literaturë: FESH, vëllimi I. f. 761–762; internet).

Grupi V – Pirroja– Origjina.– Ardhja në pushtet dhe periudhat e sundimit të tij.– Fuqizimi i shtetit.– Politika e tij e jashtme (qëndrimi ndaj Maqedonisë, fushatat në Itali).– Fundi i sundimit të tij.– Vlerësimet.– Kultura.– Kuptimi i shprehjes “Si fitorja e Pirros”.Përfundime. (Literaturë: FESH, vëllimi III. f. 2024–2025; internet).Materiali i përgatitur paraqitet përpara klasës nga një përfaqësues i grupit, mundësisht i punuar në programin “Power Point”..Me punimet e kësaj veprimtarie përgatitet një fotomontazh.

VlerësimiNxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të

78 shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.


7

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit:Tema mësimore: Të njohim qytetet ilireRezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja:- mëson të nxjerrë të dhëna për qytetet ilire;- bën vlerësimin e këtyre qyteteve dhe kulturën e ilirëve

Fjalë kyç:qytet, arkitektura e qyteteve, urbanistikë, planimetri

Burimet: N. Ceka, Ilirët. Tiranë, 2001. Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Aleksandër Stipçeviq, “Ilirët, historia, jeta, kultura, simbolet e kultit”, botimet “Toena”, Tiranë, 2002. Internet


Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësveHulumtim, krijim dhe diskutim; të mësuarit në bashkëpunim, punë në grupe të vogla.Ecuria metodike:Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe të vogla për të siguruar një pjesëmarrje aktive e gjithëpërfshirëse.Numri i pjesëtarëve të çdo grupi varet nga ngarkesa hulumtuese e temës. U kërkohet nxënësve që kërkimi i informacionit të bëhet në mënyrë individuale. Me informacionin e grumbulluar, ata ndërtojnë një ese individuale ose në grup.Grupi i parë mund të ndërtojë dhe një fotomontazh me pamje nga qytetet ilire.Grupi I – Qytetet ilire (planimetria e qyteteve, vendi ku janë ngritur, urbanistika, ndërtimet e veçoritë e tyre).

Grupet II-X – Struktura e simbolikës ilire. Do të trajtojnë anë të ndryshme të simbolikës ilire.

Grupi II – Domethënia simbolike e ornamentikës gjeometrike, po aty, f. 265–273.Grupi III – Simbolet diellore e lunare, po aty, f. 273–308.Grupi IV – Simbolika htonike, po aty, f. 308 – 347. Grupi V – Simbolika funerale, po aty, f. 47 – 352. Grupi VI – Simbolet e pjellshmërisë, po aty, f. 352–399.Grupi VII – Kafshët fantastike si simbol, po aty, f. 399–404.Grupi VIII – Amuletat, po aty, f. 404–423.Grupi IX – Simbolika e numrave, po aty, 423–457.Grupi X – Mbetjet e simbolikës ilire në kulturat e mëvonshme, po aty, 457–465.

Për të përgatitur esetë mund të shfrytëzohen këto burime:

Literaturë dhe referenca Grupi I1. N. Ceka, Ilirët. Tiranë, 2001.“Apolonia e Dyrrahu”, f. 61–64, 83–84, 245–246;“Pelioni”, f. 95 – 96;“Foinike dhe Amantia”, f. 77–79, 249–251, 252;“Antigonea”, f.1 00–102;“Epiri i Vjetër, Adrianopoli, Buthroti,“Onkezmi”, f. 251 – 255; “Lisi,” f. 101 – 102, 180;Skodra, f. 180–181, 255–256; “Bylisi”, f. 246–249;Rruga “Egnatia”, f. 133–134; “Skampini” (Elbasani, sot), f. 242–244.2. Fjalori Enciklopedik Shqiptar, 1, 2, 3, Botim i ri, Tiranë, 2008), sipas shembullit: Apolonia në FESH, I, f. 83–

85.Grupi II – Referencat janë në krah të temës.1. Aleksandër Stipçeviq, “Ilirët, historia, jeta, kultura, simbolet e kultit”, botimet “Toena”, Tiranë, 2002.

VlerësimiNxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të të


8

shprehurit në baze të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.


8

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Antikiteti Situata e të nxënitTema mësimore: Kolonitë helene në IliriRezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja:- mëson të nxjerrë të dhëna e veçori për qytetet koloni helene;- bën vlerësimin e këtyre qyteteve dhe kulturën e tyre;- vlerëson pavijonet e muzeut dhe të dhënat për parahistorinë dhe ilirët;- përshkruan materialin e vitrinave që përfshijnë tematikën e parahistorisë dhe ilirët;- përcakton vijueshmërinë e jetës në koloni, vlerëson shtrirjen dhe organizimin e jetës dhe vlerat kulturore të qyteteve;- nënvizon rolin e shteteve ilire në rajonin ballkano-mesdhetar të kohës;- harton ese me të dhënat historike të marra nga vizita në muze.

Fjalë kyç: Ilirët Qytete ilireKoloni helene Qytet

Burimet: Teksti mësimor, materiale te mbajtura shënim nga ekskursionet në muze


Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësveEkskursion, vëzhgim-hulumtim, krijim dhe diskutim; të mësuarit në bashkëpunim, punë në grupe të vogla.

Ecuria metodike:Kohëzgjatja: 3–4 orë.Kjo veprimtari praktike mund të realizohet në disa forma:

A. Vizitë në muze ku pasqyrohet jeta dhe veprimtaria helenëve në iliri.b. Ekskursion në një nga qendrat arkeologjike, si Butrinti, Durrësi, Apolonia, që kanë qenë koloni romake.c. Ndërtimi i një fotomontazhi, ku të pasqyrohen pamje nga jeta dhe veprimtaria e kolonive. ç. Vizitë në muze ose në një zonë arkeologjike–historike

Metoda: Ekskursion mësimor.Ekskursioni mësimor kalon në tri etapa kryesore: parapërgatitja, zhvillimi i ekskursionit, nxjerrja e përfundimeve. Në etapën e parë (parapërgatitja) përcaktohet materiali mësimor që duhet të rikujtojnë nxënësit. Në etapën e dytë (zhvillimi i ekskursionit) mësuesi/ja do ta kufizojë vëzhgimin në muze vetëm në pavijonet, që i kushtohen temës: Parahistoria dhe ilirët. Te pavijoni “Parahistoria” tërhiqet vëmendja te jeta e njeriut në paleolit, mezolit dhe neolit (vegla, përgatitja e tyre, banesa, veprimtaria etj. Në pavijonin e dytë,“Ilirët”, tërhiqet vëmendja te hartat që tregojnë shtrirjen e fiseve ilire, shtetet, mbretërit, ngjarjet e roli i tyre. Në fazën e tretë (nxjerrja e përfundimeve), mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të lexojnë esenë që kanë përgatitur, me temë “Çfarë mësuam gjatë ekskursionit”,ose mund të ndërtojnë një fotomontazh me pamje, të cilat i kanë marrë gjatë ekskursionit.

Ekskursion në një nga qendrat arkeologjikeLidhur me këtë veprimtari mësuesi/ja duhet të ketë parasysh këto elemente: 1. Duhet të njohë objektin (koloninë) ku do të zhvillohet ekskursioni. 2. Të përcaktojë objektet që do të vizitojë me nxënësit/et. 3. Bën një bisedë paraprake me nxënësit/et ku kërkon se çfarë duhet të dinë rreth kësaj kolonie. 4. Zhvillohet ekskursioni dhe diskutohet rreth këtij ekskursioni. 5. Çdo nxënës/e duhet të përgatisë një ese, ku të pasqyrohen përshtypjet dhe njohuritë e reja që mësuan nga ekskursioni.

Ndërtimi i një fotomontazhiFotomontazhi duhet të pasqyrojë pamje nga jeta e veprimtaria e kolonive. Mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe sipas kolonive dhe kërkon që çdo grup të sjellë pamje. Në orën e mësimit çdo grup pasqyron punëne bërë. Mësuesi/ja, pasi ka caktuar mjedisin ku do të vendoset fotomontazhi, kërkon që nxënësit të vendosin


8

pamje sipas renditjes: Butrinti, Durrësi dhe Apolonia. Më pas çdo nxënës diskuton rreth materialit të sjellë. Në fund mësuesi/ja bën vlerësimin e punës së tyre


Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: Megjithëse në këtë tekst do të

përdorim emërtimet Bizant dhe Perandori bizantine, vetë Perandoria Romake e Lindjes nuk e quajti kurrë veten kështu. Këto terma shfaqen për herë të parë në shek. XVI nga historiani gjerman Hieronim Vulf (Hieronymus Wolf).Me “rënie të Romës”nënkuptojmë ndërprerjen e kontrollit shtetëror të Perandorisë Romake të Perëndimit mbi zonat e kontrolluara prej saj. Çfarë mendoni se shkaktoi rënia e Romës?

Tema mësimore Europa Perëndimore gjatë dhe pas dyndjes së popujve.Dobësimi i Perandorisë së Romës

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja:- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe burime informacioni;- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një populli;- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- tregon në hartë territoret ku u shtrinë “barbarët” gjatë shek. V;- argumenton pse ra Perandoria Romake e Perëndimit;- shpjegon pasojat e politikës pajtuese të Teodosit I.

Fjalë kyç:Perandoria Romake e Perëndimit Perandoria Romake e Lindjes Rënia e RomësBarbarët Teodosi IDy qendra administrative

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, hartë, Enciklopedia e historisë

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi,Sociologji, Gjeografi, TIK



Parashikimi Di Diskutim i ideve Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes (Harta e Konceptit) Paraqitje grafike e informacionit

Punë me grupe




8


Parashikimi (përgatitja për të nxënët) (metoda) DiParaqitet organizuesi grafik prej tri kolona, që më pas përdoret në dërrasën e zezë dhe në fletën e punës. Shkruhet tema e re “Europa Perëndimore gjatë dhe pas dyndjes së popujve. Dobësimi i Perandorisë së Romës”. U kërkohet nxënësve të thonë atë që dinë apo që mendojnë për temën e re dhe t’i shënojnë në kolonën e parë Di - çfarë dimë.Ndërkohë nxënësit të ndarë në grupe lexojnë informacionin e ri. U kërkohet që të formulojnë pyetjet në kolonën e dytë Dua të di.Pasi identifikohen pyetjet, udhëzohen nxënësit të kategorizojnë njohuritë duke filluar nga dyndjet barbare. Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re, nxënësit plotësojnë kolonën e tretë Mësova, duke iu përgjigjur pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë Dua të di.Organizohet grafiku si më poshtë:


1. Popujt e quajtur nga romakët “barbarë:

1. Kur u shfaqën për herë të parë në Romë?

1. Që prej luftërave të Mark Aurelit (shek. II) ata ndodheshin kudo në Perandori. Ndryshimi është se, deri në shek. IV, popullsitë barbare, vizigotët dhe ostrogotët, ishin mbajtur nën kontroll përmes dhunës apo diplomacisë.

2. Më 9 gusht 378 vizigotët, e mbështetur nga ostrogotët, thyen ushtrinë romake dhe vranë Valensin

2. Cila ishte zgjidhja për këtë situate?

2. Zgjidhja e vetme për këtë situatë ishte kompromisi.Mes Perandorisë Romake dhe barbarëve u nënshkrua më 379 një marrëveshje, sipas së cilës ata mund të vendoseshin në territoret e Perandorisë, të gëzonin autonomi për të qeverisur klanet e tyre,të përjashtoheshin nga taksat, por detyroheshin t’i shërbenin ushtarakisht Romës, duke u quajtur edhe feoderati.

3. Perandori i Lindjes u detyrua t’i jepte secilit prej udhëheqësve të gotëve dhe vizigotëve titullin magister militum.

3. Çfarë pakënaqësie shkaktoi ky veprim

3. Kjo shkaktoi pakënaqësi dhe kundërshti politike në Kostandinopojë, duke bërë që gjermanikët të pastroheshin nga radhët e ushtrisë romake. Mirëpo, shumë shpejt, shtyrë nga nevoja, radhët u hapën përsëri, dhe gjermanikët përfaqësonin pjesën më të rëndësishme të ushtrisë bizantine deri në shek. VII.

Ndërtimi i njohurive të reja (metoda) Harta e konceptitPlotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara nga leximi i nënçështjes mbi krijimin e dy Perandorive.

Politikat pajtuese me ‘barbarët’ sollën rritjen e shpenzimeve tëPerandorisë, si pasojë edhe rritjen e varfërisë dhe dobësimine Perëndimit.

Teodori I

Nën qeverisjen e tij, si i vetmiperandor, Teodosi kishte bashkuar në një njësi Lindjen dhe Perëndimin, në fund të jetës së vet, më 395, Teodosi vendosi të krijonte përsëri dy qendra të Perandorisë, me qëllim ruajtjen e Lindjes nga Perëndimi i dobët.

Nuk nënkuptonte në asnjë mënyrë ndarjen në dy perandori, por krijimin e një perandorie të vetme me dy pjesë, Perandorinë e Perëndimit dhe të Lindjes, secila e qeverisur nga një perandor.

Ky pluralizëm perandorësh nuk ishte aspak i ri, teksa vetë Kostandini i Madh, vinte nga një system i tillë perandorak.

Pas vdekjes së Teodosit I pushtetin e morën dy bijtë e tij, Honori, që e shpërnguli qendrën e Perandorisë së Perëndimit në Ravenë, dhe Arkadi që mbeti në Kostandinopojë.


8


Përforcimi: (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta, ose që nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Argumentoni pse ra Perandoria Romake e PerëndimitNxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.Përgjigje: nxënësit pasi kanë lexuar dhe njohuritë e thelluara dalin me një përfundim më argumentues për rënien e Perandorisë Romake.“Në vend që të pyesim pse u shkatërrua Roma, duhet të habitemi si mbijetoi kaq gjatë. Legjionet fitimtare, që në luftëra larg atdheut të tyre morën veset e të huajve dhe të mercenarëve, ishin të parët që cenuan lirinë e republikës, dhe pastaj dhunuan madhështinë e së purpurtës. Perandorët, të shqetësuar për sigurinë e tyre vetjake dhe paqen publike, arritën deri aty sa të rrënonin atë disiplinë që i bënte madhështorë për veten e tyre dhe në sytë e armiqve. Forca e qeverisjes ushtarake u zbut dhe u shpërbë prej institucioneve të njëanshme të Kostandinit, dhe pastaj Roma u mposht nga një hordhi barbarësh.”

VlerësimiNxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Përshkruani rrugën e ‘barbarëve’ për të hyrë në Perandorinë Romake dhe kompromisin që bënë me të.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: Bota në Mesjetën e hershme

pësoi lëkundje të forta për shkak të rrënimit të sistemit ekonomik të Antikitetit.Cilat ishin arsyet që Iliria nuk pati të njëjtat tronditje?

Tema mësimore: Hapësira ilire në Mesjetën e hershme

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton ndryshimet në Perandorinë e Perëndimit;- argumenton ecurinë ekonomike në Iliri;- vlerëson të dhënat e gjeografit bizantin Hierakliu. lidhur me Ilirinë e Jugut.

Fjalë kyç:Mesjeta e hershme IliriaProvinca ilire Qytete ilire

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, hartë, enciklopedi historike, materiale nga interneti



8



Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën


Punë me grupe



Parashikimi: (përgatitja për të nxënët)Nxënësit njihen shkurtimisht me përmbajtjen e temës së re. Nxënësve u drejtohen pyetje të cilat pasojnë njëra tjetrën.

Cilat ishin arsyet e rënies së Perandorisë Romake?

Ndërtimi i njohurive të reja

Dyndjet barbare e dobësuan Perandorinë Romake të Perëndimit nga të gjitha drejtimet, arsye e rënies së saj ishte dhe rrënimi i sistemit ekonomik

Cili ishte ndikimi i taksave?Taksat e rënda sollën një krizë të ndjeshme ekonomike.Me uljen e fuqisë prodhuese, të ardhurat u pakësuan, kurse qytetet e provincave perëndimore u dobësuan, derisa ranë nën zotërimin e plotë të barbarëve.

Për të përcaktuar arsyet se pse Iliria si pjesë e Perandorisë së Lindjes nuk ndjeu krizën nxënësve të ndarë në gupe u lejohet të mbajnë shënime në formën e një ditari dypjesësh me citime dhe komente përkatëse. Këto komente shoqërohen me ndërhyrjen e mësuesit/es.

Citime Komente1. Zhvillimi i bujqësisë

2. Qytetet ushtarake

3. Lulëzimi i jetës qytetare

1. Zhvillimi i bujqësisë mes ilirëve dëshmohet nga zbulimet arkeologjike në vendbanimet fshatare, që prej shek. III deri në shek.VI. Kriza e prodhimit solli luhatje në qytetet më të mëdha të Ilirisë, si Apolonia,Bylisi, Amantia, Foinike dhe Antigonea, megjithatë këto nuk patën rënie të ngjashme me qytetet e provincave perëndimore. Qytetet ilire, duke iu kushtuar zhvillimit të bujqësisë dhe zejtarisë, patën edhe njëfarë rritjeje ekonomike, sidomos në shek. V-VI. Shembuj të tillë janë Dyrrahu dhe Shkodra, që ishin kryeqendra të provincave Dyrrah dhe Preval dhe selitë e tyre peshkopale

2. Qytetet ushtarake, si Salona dhe Naisi, patën zhvillim të zejtarisë në shek. IV-VI. Në provincat ballkanike prodhohej rreth 40% e armëve të ushtrisë romake. Qendër e tillë e punimit të hekurit ishte Naisi i Dardanisë. Pas dëmeve që shkaktuan mësymjet barbare, provincat jugore dhe juglindore ilire, si Prevali, Dardania, Epiri i Ri dhe Epiri i Vjetër u rimëkëmbën ekonomikisht në shek. V-VI.

3. Lulëzimi i jetës qytetare gjatë kësaj periudhe dëshmohet prej shtimit të qarkullimit të monedhave. Këtu jeta vazhdoi pa ndërprerje, siç e vërteton dhe gjeografi bizantin, Hierokliu, i cili në katër provincat jugore të Ilirisë përmend 27 qytete që ishin edhe qendra peshkopale.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.


8

Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Përcaktoni vlerat dhe lidhjen mes fortifikimeve e rrugëve lidhur me mbrojtjen e Ilirisë.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhësPërgjigje: Që në gjysmën e dytë të shek. III, por veçanërisht gjatë shek. IV, në provincat ilire u kryen ndërtime me karakter fortifikues dhe u riparuan rrugë të ndryshme. Qëllimi i fortifikimit të qyteteve në kufijtë veriorë ishte mbrojtja nga barbarët, kurse në hapësirën jugore fortesat shërbenin për të strehuar ushtrinë dhe për të shuar kryengritjet vendase. Prokopi i Cezaresë na njofton se numri i qendërbanimeve të fortifikuara në Iliri arrinte në 168.


Detyrat dhe puna e pavarur: Arsyetoni pozitën e skllavit në Perandorinë Romake para Krishtit e pas Krishtit.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:

Fiset sllave u dyndën në gjithë Ballkanin dhe krijuan vendbanimet e tyre, sklavinitë.Në cilat zona u përqendruan vendbanimet sllave nëBallkan?

Tema mësimore: Popullsi të reja në Ballkan, “dyndjet e popujve”

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton dyndjet sllave në Ballkan;- analizon pasojat e dyndjeve barbare;- gjykon mbi raportin ndërmjet sllavëve të ardhur e popullsisë vendase.

Fjalë kyç: Dyndje barbare Dyndje sllave Sklavini Vijimësi

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, hartë, enciklopedi historike



Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i përmbajtjes Ditar tri pjesësh Paraqitje grafike einformacionit

Punë me grupe




8



Barbarët, që u shfaqën kudo në viset e

Përshkruani përballjen e ilirëve me barbarët? Banorëve të Ilirisë u duhej shpesh të përballeshin me barbarët. Herë përballeshin me ta si mësymës që kërkonin hapësira të reja për të jetuar, herë luftonin kundër tyre, kur barbarët dërgoheshin nga pushteti qendror për të shtypur

Cili ishte ndikimii barbarëve ne Perandorinë Romake?

Perandorisë Romake,sollën ndryshime jo vetëm në realitetin ushtarak të Ballkanit, por edhe në ekonominë e vendit.

kryengritjet. Një përplasje e tillë ndodhi edhe më 395, kur perandori Honor dërgoi vizigotët, e sapofutur atëkohë në Ballkan, për të shtypur taulantët që kishin ngritur krye. Vizitogët ishinlejuar atëherë të vendoseshin në pjesën veriore dhe perëndimore të Gadishullit Ballkanikpas betejës së vitit 378 kundër Perandorisë Bizantine.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) ditar trepjesësh

Citime Komenti i nxënësit/es Komenti mësuesit1. Masat e marra nga Justiniani

1. Pavarësisht masave që mori Justiniani i Madh për të ndaluar dyndjet barbare dhe sllave, vrulli i tyre u ndal vetëm përkohësisht. Dyndjet u bënë edhe më kërcënuese, kur me sllavët u bashkuan dhe avarët luftarakë.

1. Nga sulmet sllave u godit brezi perëndimor i trevave iliro-shqiptare, kryesisht viset e Dalmacisë dhe provinca e Prevalit. Më 592 avaro- sllavët mbërritën deri në qytetin Lisus, e më pas ata shkretuan Salonën dhe Dioklean.

2. Sulmi më i fuqishëm avaro-sllav në Iliri ishte ai i vitit 609,

2. Sulmi më i fuqishëm avaro- sllav në Iliri ishte ai i vitit 609, kurshkretuan vise të tëra në Maqedoni, Thesali, Beoti dhe Peloponez.

2. Ndryshe nga rasti i barbarëve, të cilët nuk u vendosën nëBallkan,sllavët krijuan vendbanimet e tyre, që u quajtën sklavini, një dukuri e re kjo. Në fund të shek. VI dhe në fillim të shek. VII sklavini ishin krijuarnë Maqedoni, Traki, Thesali, Beoti dhe Peleponez

3. Në shek. V II perandori Heraklit lejoi dy fise të mëdhasllavësh, kroatët dhe serbët, që të vendoseshin në Ballkan.

3. Qendra e ngulmimeve të serbëve ishte krahina e Rashës, ndërsa vendbanimet e tyre shtriheshin pranë lumenjve Lim e Drina, në viset e Pivës e Tarës, në luginëe Ibrit dhe rrjedhën e sipërme të Moravës Perendimore.

3. Përbërja etnike e Ballkanit pësoi ndryshime të ndjeshme.

U lejohet nxënësve të lexojnë për një periudhë te shkurtër. U jepet orientimi që gjatë leximit të mbajnë shënime në një ditar trepjesësh të përbërë nga citime, komente dhe komente të mësuesit, si më poshtë:


8

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Gjykoni mbi raportin ndërmjet sllavëve të ardhur e popullsisë vendase. Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.Përgjigje:Sllavët nuk arritën të formonin bashkësi kompakte në zonat e brezit perëndimor të Ballkanit, në provincat e Prevalit, Epirit të Ri dhe Epirit të Vjetër, apo në viset e brenda tokës pranë këtyre provincave. Popullsia ilire e këtyre viseve nuk pësoi ndryshime të ndjeshme. Madje, përqendrimi i iliro-arbërorëve u bë më i madh në këto zona për shkak të presionit që krijuan sllavët në veri të Ballkanit.


Detyrat dhe puna e pavarur. Diskutoni: A kemi gjuhë ballkanike? Çfarë gjuhësh fliten në Ballkan? Zbuloni origjinën e kësaj dukurie.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: Shekujt XI-XIII tregojnë se

prijësit e arbërorëve nuk kishin një qëndrim të vetëm, por mbështesnin herë perandorin e Bizantit, herë mbretërit e Sicilisë që kapërcenin Adriatikun. Kjo tregon se në qendër të vëmendjes së tyre ndodheshin interesat lokalë dhe individualë, jo interesat e mëdhenjtëPerandorisë apo të mbretërive perëndimore.

Tema mësimore: Arbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (1) Arbrit mes normanëve dhe Bizantit

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton synimet e normanëve në Azi e Iliri;- arsyeton për përfshirjen e arbërve në konfliktet e normanëve me Perandorinë Bizantine;- gjykon për Ilirinë si shesh lufte normano-bizantin.

Fjalë kyç: Normanët Arbërorët Bizantinët KonfliktPushtimet normane

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, materiale plotësuese nga interneti, hartë.



8



Parashikimi (përgatitja për të nxënët) (metoda) D-D-MParaqitet organizuesi grafik prej tri kolonash i cili përdoret në dërrasën e zezë e fletë pune më pas. Shkruhet tema e re. U kërkohet nxënësve të thonë atë që dinë apo mendojnë për temën e re dhe i shënojnë në kolonën e parë “Di - çfarë dimë”.Ndërkohë nxënësit lexojnë informacionin e ri të ndarë në grupe e u kërkohet të formulojnë pyetjet në kolonën e dytë “Dua të di”.Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re, nxënësit plotësojnë kolonën e tretë “Mësova” duke iu përgjigjur pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë “Dua të di”.Organizohet grafiku si më poshtë:


- Periudha e qëndrimit të dinastisë së Komnenëve në fronin e Bizantit (1081–1185)

- Ardhja e nomadëve në Vlorë

- Nga se karakterizohej?

- Nga se karakterizohej?

- Karakterizohet nga një kthim i vëmendjes perandorake në viset e Arbërisë. Kjo për shkak të domosdoshmërisë për të ruajtur kontrollin në qytetet bregdetare dhe në rrugët që lidhnin Adriatikun me Kostandinopojën.

- Guiskardi bashkë me të birin, Bohemondin, zbarkuan në Vlorëdhe Butrint, duke marrë nën zotërimin e tyre këto qytete, si dhe pikatstrategjike të Kaninës e të Orikumit. Duke bashkuar fuqitë, në qershortë vitit 1081 rrethuan qytetin e Durrësit, të cilin arritën ta pushtonin dimrin e po atij viti. Ushtritë e Guiskardit, pas tërheqjes së bizantinëve, vijuan marshimin drejt Lindjes, duke pushtuar, për pak kohë, trevat e Dibrës, Pollogut dheDevollit. Mirëpo, për shkak të trazirave, Robert Giskardit iu desh të kthehejnë Itali dhe i biri, Bohemondi, i humbi territoret epushtuara dhe u tërhoq.

Ndërtimi i njohurive të rejaPasi lexohet nënçështja mësimit, nxënësit ngrenë dy pyetje të njëpasnjëshme dhe me ndihmën e mësuesit konfirmojnë përgjigjet e sakta.


Parashikimi DDM Diskutim i ideve Punë në dysheNdërtimi i përmbajtjes Pyetja sjell pyetjen Diskutim


Punë me grupe



Cili ishte objektivi i Bohemondit, dhe cilat ishin veprimet e tij në Arbëri?

Bohemondi, i kthyer në Itali, u bashkua me ushtritë e Kryqëzatës së Parë dhe, duke kaluar nëpër Butrint, më 1096, u drejtua për në Azinë e Vogël. Atje arriti të krijonte një principatë normane me qendër në Antioki, por pa mundur ta mbante gjatë nën kontroll. I paaftëpër t’u përballur me Aleksin I Komneni në Siri, u detyrua të kthehej në Itali, nga ku përgatiti forca të tjera për të rimarrë qytetet e Arbërisë, që i kishte zotëruar ca vite më parë bashkë me të atin. Më 1107 flota e madhe e Bohemondit zbarkoi në Vlorë dhe marshoi në rrugë tokësore drejt Durrësit. Qyteti u mbrojt me sukses, me gjithë sulmet e gjata të shoqëruara me të gjitha teknikat luftarake të kohës. Njëkohësisht me rrethimin e Durrësit, duke pasur synim zotërimin e brendatokës së Ballkanit, Bohemondi u përpoq të përparonte në drejtim të Dibrës e Ohrit. Mirëpo këtu përsëri ia preu udhën perandori Aleksi I Komneni, i mbështetur nga komandantët arbërorë, Aleksandër Kabasila dhe Eustath Kamizi.Luftimet rraskapitëse dhe të pasuksesshme e detyruan Bohemondin të tërhiqej përsëri. Ai nënshkroi kapitulliminnë kampin e perandorit Aleks, në Kolonjë.

Çfarë përmbante nënshkrimi i kapitullimit? Marrëveshja që Aleksi i vuri përpara Bohemondit e detyronte këtë të dytin të hiqte dorë nga çdo sulm kundër Bizantit dhe nga zotërimet e tij në Itali e Siri, sidhe të bëhejvasal i Aleksit I Komneni.


9

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejtohet me pyetjen:Cili ishte konflikti i dytë që i përfshiu përsëri bizantin dhe nomadët në luftë?Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri–tjetrin:Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur. Zbuloni si e vlerësonin normanët territorin ilir. Çfarë rëndësie kishte ky territor për Bizantin?

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: Ambiciet e fisnikëve

arbër për pushtet i shtynë të hynin në marrëveshje me Mbretërinë Anzhuine. Pasi pësuan dhe mësuan arbrit u kthyen përsëri nga Lindja, pavarësisht se tashmë, në shek. XIII, Bizanti ishte larg shkëlqimit të vet tëdikurshëm.

Tema mësimore: Arbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (2). Arbrit mes anzhuinëve dhe Bizantit

Tratativat për bisedime filluan më 1271 dhe përfunduan në shkurt të vitit 1272, kur fisnikët arbërorë, të ftuar në oborrin anzhuin të Napolit, pranuan bashkimin eMbretërisë së Arbrit me Mbretërinë e Sicilisë, nën sovranitetin e Karlit I Anzhu.

Arsyet e këtij nënshtrimi ishin të brendshme. Arsyet e këtij nënshtrimi ishin të jashtme.

Nga njëra anë, bizantinët dhe serbët kishin forcuar marrëdhëniet mes tyre dheushtronin presion mbi trevat shqiptare.

Nga ana tjetër, konfliktet e brendshme të familjeve fisnike shqiptare, si Skurra, Vrana, Blinishti, Topia, Arianiti etj., kishin dobësuartë dikurshmen Principatë të Arbrit.

Serbët ishin afruar deri në Dibër, kurse bizantinët kishin rimarrëkontrollin e zonave arbërore.

Kështu, me këtë vasalitet arriheshin dy qëllime: sigurimi i hapësirës arbërore,dhe qetësia e brendshme mes rivalëve.


9

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton veçorinë e politikës së Karlit I Anzhu ndaj arbërorëve;- analizon faktorët e brendshëm e të jashtëm që përcaktuan qëndrimin e fisnikërisë arbërore ndaj Karlit I Anzhu;- diskuton për politikën me luhatje të princërve arbërorë.

Fjalë kyçArbëriaPerandoria Bizantine Mbretëria Anzhuine Karlit I AnzhuMarrëveshja me Karlin I Anzhu Marrëveshja e arbërorëve me Bizantin

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri Lidhja me fushat e tjera ose me tematdigjital, materiale plotësuese, hartë ndërkurrikulare:

Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi,TIK


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Pyetja sjell pyetjen

Hartë konceptiDiskutim i ideve Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Diagram Piramidal Paraqitje grafike einformacionit

Punë me grupe




Çfarë përfaqësonte në vetvete Mbretëria Anzhuine?Mbretëria anzhuine ishte jo vetëm trashëgimtare e territoreve të normanëve dhe Hohenshtaufëve, por edhe e ideve pushtuese. Mbreti i Sicilisë, Karli I Anzhu, erdhi në fron më 1267, pas vdekjes së Manfred Hohenshaufen, dhe u kërkoi forcave ushtarake të gjermanëve ta njihnin si mbret të Sicilisë. Kështjellarët e Korfuzit, Vlorës, Butrintit dhe Sopotit, si dhe kapiteni i Durrësit, nuk pranuan të bëheshin vasalë të anzhuinëve. Karli I nuk ndërmori fushata ushtarake kundër arbërorëve, por u përpoq t’i bindte përmes dialogut dhe t’i joshte me premtime.


9

Ndërtimi i njohurive të reja (metoda)

Një marrëveshje “sa frëngu pulën”Pavarësisht premtimeve, anzhuinët nuk i respektuan kushtet e nënshkruara në marrëveshjeTerritori DetyrimetNë territoret arbërore Veçse të mbetur jashtë pushtetit, fisnikët arbërorëpushtetin administrativ detyroheshin dhe të luftonin për qëllime që nukdhe ushtarak e morën ishin të tyret, por në funksion të planeve të Karlittë dërguarit e mbretit I për të mbërritur në Kostandinopojë. Kjo krijoianzhuin, kurse shqiptarët zhgënjim mes arbërorëve. Në të njëjtën kohë, teksanuk përfaqësoheshin në Karli angazhohej se do të mbronte prijësit arbërorëasnjë nivel, pavarësisht dhe territoret e tyre, la jashtë mbrojtjes Gropajt ese organizimi shtetëror Dibrës, pasi azhuinëve u interesonin aleancat dheemërtohej Mbretëria e marrëdhëniet me Mbretërinë e Serbisë, gjithmonëArbërisë. në funksion të synimeve për t’u shtrirë në Lindje

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Në ç’rrethana ëndrra frënge merr fund?Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

VlerësimiNxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup,argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni për politikën me luhatje të princërve arbërorë.

Fusha: Shoqëria dhe Mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit

Ushtritë e kryqtarëve u nisën drejt Jerusalemit me qëllim çlirimin e qytetit dhe të vendeve ku pati jetuar Jezu Krishti. Mirëpo, gjatë rrugës, një prej Kryqëzatave, ajo e katërta, ndryshoi drejtim. A përfaqësonte Kryqëzata e Katërt qëllimete vërteta të kryqtarëve?

Tema mësimore: Kryqtarët dhe arbrit

Organizimet ushtarake të të krishterëveperëndimorë, që morën rrugën drejt Vendevetë Shenjta, Jerusalemit dhe Palestinës për t’i çliruar ato nga myslimanët, u quajtën kryqëzata, për shkak të shenjës sëkryqit që mbanin këta ushtarë në uniformat, veshjet, armët, flamujt etyre.

Më 1095, nën presionin ushtarak të turqve, Aleksi I Komneni i kërkoi ndihmë Papa Urbanit II për fuqiushtarake. Papa u përgjigj menjëherë duke organizuar fisnikët perëndimorë në një ndërmarrje që shkonte matanë nevojave të Aleksit, sepse synonte edhe çlirimin e Vendeve të Shenjta. Në kontekstin lokal arbëror, synimi i kryqtarëve nuk ishte pushtimi. Duke qenë rruga më e shkurtër e zhvendosjes së trupave nga Perëndimi për në Lindje, dhe duke dashur të kishin kapërcim të lehtë për në Azinë e Vogël dhe Lindjen e Mesme, gjatë pranverës dhe verës së vitit 1096, kryqtarët e Kryqëzatës së Parë mbërritën në viset perëndimore të Bizantit, në Arbëri.Roberti i Flandrës zbarkoi në portin e Durrësit dhe u bashkua me Raimondin e Tuluzës, për të vijuar së bashku udhëtimin nëpër rrugën Egnatia drejt Kostandinopojës.Bohemondi me forcat e tij, ashtu siç kishte bërë më 1081 i ardhur si pushtues, zbarkoi në Vlorë dhe në Butrint, ndoqi rrugën përmes luginës së Vjosës dhe Kolonjës, për tëdalë në rrugën Egnatia.

Ky organizim ideologjik dhe ushtarak i Perëndimit përbën ngjarjen më të rëndësishme në historinë e Mesjetës, pasi, veç efekteve gjeopolitike, solli edhe një ndryshim tjetër të madh: zhvendosi qendrat kulturore të kohës nga territoret e Kalifatit Arabik dhe Bizantit, në Europën Perëndimore. Idejae kryqëzatave nuk ishte krejtperëndimore.


9

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton termin “Kryqëzat”;- analizon pasojat e kalimit të kryqtarëve në

territoret arbërore;- gjykon mbi vlerësimin strategjik të Arbërisë ngakryqtarët.

Fjalë kyç: Kryeqytet Kostandinopojë Kryqëzata Kryqtarë

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, materiale plotësuese, hartë




Parashikimi Hartë koncepti Diskutim i ideve Punë në dyshe


Punë me grupe





Cilat ishin pasojat e kalimit të kryqtarëve në territoret arbërore? Përgjigjja:Aleksi I Komneni, dyshues ndaj qëllimeve të kryqtarëve, urdhëroi komandantët e tij në Durrës, Vlorë dhe përgjatë rrugës Egnatia, që të ndiqnin me vëmendje kalimin e kryqtarëve dhe të parandalonin çdo përpjekje për të sulmuar e plaçkitur. Kryqtarët, nga ana e tyre, që kishin nevojë për ushqime dhe kafshë, i rrëmbenin


9

atëherë kur vendësit nuk ua jepnin. Kjo shkaktoi acarim sa te banorët, aq dhe te forcat bizantine. Me gjithë përpjekjet për të shmangur konfliktet, të dyja palët harruan qëllimin e Kryqëzatës dhe zunë të luftonin i krishteri kundër të krishterit. Parë nga këndvështrimi i banorëve lokalë, Kryqëzata e Parë u solli pakësim të burimeve ushqimore, dëme në ekonominë e tyre të vogël, shqetësim dhe pasiguri.

Ndërtimi i njohurive të reja: Ditar dypjesësh

Citime KomenteDy kryqëzatat e tjera, e dyta (1147‒1149) dhe e treta (1189‒1192)

Kryqëzata IV dhe VI

... nuk sollën mbi viset arbërore ndonjë pasojë të veçantë për t’u shënuar. Ndikim të ndërsjellë mbi Arbrin solli Kryqëzata IV (1202‒1204), e cila rrëzoi nga froni perandorin bizantin dhe solli shpërbërjen e Perandorisë Bizantine, të paktën për pothuaj gjashtë dekada. Më 1202 kryqtarët endeshin brigjeve të Adriatikut dhe kërkonin prej flotës venedikase t’i transportonte në Tokën e Shenjtë, se nuk kishin para të mjaftueshme. Enriko Dandolo, duka venedikas, premtoi ta kryente transportin duke pranuar pagesë në natyrë: kryqtarët duhej të pushtonin disa zona jetike për interesat e Venedikut.

Në këtë situatë ndodhej Kryqëzata IV kur Aleksi IV, i biri i Isakut II, iu drejtua për ndihmë fuqive perëndimore. Aleksi arriti të joshte Henrik Dandolon dhe prijësin e Kryqëzatës, Bonifacin e Monferatos, që ta ndihmonin të rimerrte fronin e të atit, duke u premtuar në këmbim pagesa të majme.Kryqtarët kishin premtuar të ndihmonin Dandolon ushtarakisht për të arritur qëllimet e tij, ndërsa Dandolos, nga ana e vet, i duhej një ushtri, në mënyrë që të siguronte privilegjet e Venedikut në Kostandinopojë dhe të shmangte rivalitetin e Gjenovës dhe Pizës. Ndodhi ajo që përkonte me interesat e të fortëve.

Përforcimi: (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejton pyetjen: Interpretoni: Interesi apo qëllimi i thjeshtë fetar përcaktonte marrëdhëniet kryqëzatë-Venedik-Kostandinopojë.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur: Ndërtoni një ese me titull: A shprehte kryqi qëllimin e kryqëzatave?


9

Fusha: Shoqëria dhe Mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:

Pas 57 vjetësh Kostandinopoja kthehet në duar të bizantinëve. Mirëpo “mbretëresha e qyteteve” tashmë nuk ka më shkëlqimin e dikurshëm perandorak: kryqtarët kanë zhvatur thesaret e qytetit, banorët janë larguar, kurse një pjesë e madhe e territoreve të dikurshme të Perandorisë janë ndarë mes shteteve qark kryeqytetit.

Tema mësimore: Dobësimi i pushtetit të Bizantit në Ballkan, Kostandinopoja latine

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton arsyet e rënies së Kostandinopojës;- analizon format shtetërore që lindën pas copëtimit të Perandorisë Bizantine;- gjykoni mbi qëllimet dhe veprimet e kryqtarëve nëBizant.

Fjalë kyç: Kostandinopoja latine Rënia e Kostandinopojës Copëtimi i PerandorisëRikthimi i Perandorit bizantin

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, hartë, materiale nga interneti




Parashikimi: (përgatitja për të nxënët)Cilat ishin interesat ekonomikë?Bashkimi i interesave të pastër ekonomikë bëri që më 17 korrik 1203 kryqtarët të rrethonin “mbretëreshën e gjithë qyteteve”, Kostandinopojën, duke rivendosur në fron Isakun II dhe Aleksin IV. Perandoria e dobësuar Bizantine nuk kishte më burime të ardhurash, çka bëri që Aleksi të mos paguante dot shumat e premtuara. Kjo shkaktoi zemërimin e kryqtarëve dhe rriti rrezikun që këta të pushtonin dhe të bastisnin qytetin.Pse protestonte popullsia bizantine?Popullsia bizantine protestonte kundër perandorit që kishte sjellë në Kostandinopojë kryqtarët dhe shtetasit e tij i kishte shitur te latinët. Në janar 1204 një revoltë popullore përzuri nga froni Aleksin IV, vendin e të cilit e mori Aleksi V Duka. Perandori i ri u përpoq t’u bënte qëndresë latinëve, por kjo thjesht i afroi fundin. Më 13 prill 1204 Kostandinopoja ra në dorë të latinëve.Nga se karakterizohej Dinastia e Engjëjve (1185–1204)?Kur në fronin e Kostandinopojës erdhi Dinastia e Engjëjve (1185–1204), Perandoria ra në degradim të thellë. Isaku II (1185–1195), i rrëzuar nga froni me grusht shteti prej të vëllait, Aleksit III (1195–1203), i cili u shqua për rritjen e taksave, shitblerjen e posteve, korrupsionin e lartë dhe arbitraritetin e taksambledhësve, si dhe për shpërdorimin e të ardhurave të Perandorisë. Po ashtu, autoriteti i Perandorit dhe fuqia ushtarake shpesh mbetej në varësi të aleancave apo thjesht të rrethanave. Sistemi i temave, i cili me vështirësi qëndronte më këmbë, u shthur krejtësisht dhe fare lehtë me ndarjen e Perandorisë në principata, despotate dhe mbretëri.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim i ideve Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e informacionit

Punë me grupe




9

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesësh

Nxënësit lexojnë nënçështjen Perandoria Latine e Kostandinopojës 1204‒1261 dhe Bizanti i copëtuar. Me anë të një ditari dypjesësh ata mbajnë shënime dhe, në formë bashkëbisedimi, bëjnë komente.

Citime Komente- Kryeqyteti që u kishte bërë ballë persëve, arabëve, avarëve dhe bullgarëve, u pushtua për herë të parë që nga themelimi i tij prej Kostandinit të Madh.

- Më 16 maj 1204 u kurorëzua perandor Balduini i Flandrës (i zëvendësuar ngai vëllai, Henriku, 2 vjet më vonë), kurse patriark u fronëzua Tomaso Morozini, duke ndarë pushtetin mes kryqtarëve dhe venedikasve.

- Duke mos arritur gjuhën e përbashkët me banorët e Trakës dhe carin Kalojan të bullgarëve, latinët pësuan një sërë disfatash.

Që në muajin mars, nën muret e qytetit kryqtarët dhe Venediku kishin nënshkruar një traktat për ndarjen e Perandorisë pas pushtimit. Sapo pushtuan Kostandinopojën, kryqtarët u ngutën të merrnin me dhunë pagesën e padhënë nga Aleksi IV, bastisën thesaret e kishës së Shën Sofisë dhe të pallateve perandorake, si dhe zbatuan planin e copëtimit të Perandorisë mes fitimtarëve

Copëtimi krijoi kushtet për formimin e një morie principatash dhe feudesh të vogla që funksiononin në mënyrë të decentralizuar. Bonifaci i Monferatos krijoi Mbretërinë e Selanikut, duke shtrirë zotërimet e tij deri në Atikë dhe Peloponez. Aty krijoi dy principata nën varësi të tij, atë të Akesë dhe të Moresë. Ndërsa bizantinët krijuan, po ashtu, shtetete tyre. Teodor Laskari, fisnik dhe dhëndër i Aleksit III Komneni krijoi Perandorinë e Nikesë dhe trashëgoi atributet e perandorit të Bizantit. Në Epir u vendos Mihal Engjëlli (1204‒1215), kushëri i perandorit Isak II dhe Aleks III, duke krijuar Principatën apo Despotatin e Epirit.

Latinët pësuan një sërë disfatash, humbënperandorin Balduin, që u zu rob nga bullgarët, dhe shumë autoritet. Territoret e dikurshme të Perandorisë Bizantine u ndanë, kësisoj, mes një perandorie, një mbretërie dhe disa principatash latine, dhe tri perandorivegreke, teksa bullgarët rrekeshin të fitonin sa më shumë territor për vete.

Përforcimi: (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejtohet me një pyetje. Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin. Pyetja: Cilat ishin arsyet e rikthimi i Kostandinopojës te bizantinët?Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.Përgjigje: Pas vdekjes së Ivan Asenit II dhe dobësimit të bullgarëve, Perandoria e Nikesë gjeti mundësinë të shtrihej lirisht në Ballkan, duke shtrirë kontrollin në Thesali. Gradualisht, Nikea u fuqizua dhe filloi të merrte tiparet e një perandorie të formuar dhe të sigurt. Ky forcim krijoi kushtet që më 26 korrik 1261 Kostandinopoja të binte sërish në duar bizantine dhe në shtator të po atij viti Mihali VIII Paleologu u kurorëzua perandor i Bizantit në kishën e Shën Sofisë. Megjithatë, ky kthim në kryeqytetin e lavdishëm nuk nënkuptonte një Perandori po aq të lavdishme: ishujt e Egjeut lindor ishin në duar të latinëve, Peloponezi, Thesalia dhe Epiri nuk kontrolloheshin nga perandori, bullgarët zgjeronin zotërimet e tyre në kurriz të bizantinëve, në Azinë e Vogël kontrollin e kishin osmanët, kurse deti dhe portet kontrolloheshin nga gjenovezët dhe venedikasit.

Vlerësimi Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur. Zbuloni kontradiktën: “Qëllimi i kryqtarëve dhe veprimtaria e tyre në Kostandinopojë”.

Arbri dhe Despotati i Epirit gjatëPerandorisë Latine

Aksi më i rëndësishëm rrugor i asaj kohe, Egnatia, kalonte pikërisht mes trojeve të banuara prej arbërve dhe kishte rëndësi strategjike për sigurinë e zotërimeve epirote. Durrësi mbeti ngaherë synim ipushtimeve të Epirit.

Qytetet e Beratit, Vlorës dhe kalanë e Himarës marrëdhëniet ishin të qeta. Këtë e dëshmojnë edhe punimet fortifikuese të kryera në Berat, ku deri në ditët tona është i dukshëm monogrami i Mihalit I Komnen-Duka, vendosur gjatë punimeve të vitit 1204në kala.

Despotati i Epirit e humbi krejtësisht Beratin në gjysmën e parë të shek. XIV, kur Perandoria erimëkëmbur Bizantine formoi Despotatin e Beratit me qendër vetëqytetin e Beratit.

Despotët e Epirit, Mihali I, Teodori, Mihali II nuk lanë jashtë vëmendjes ruajtjen e marrëdhënieve me arbrit, të cilëtherë ishin nënshtetas dhe aleatë, herëkundërshtarë të tyre.


9

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: Pavarësisht se ishin të

pafuqishëm për të krijuar formacione shtetërore jetëgjata, arbrit kishin rol vendimtar në realitetin e Ballkanit Perëndimor: pa aleancë me ta, asnjëpushtet nuk i kontrollonte dot për shumë kohë dhepa kosto qytetet dhe portet arbërore.

Tema mësimore: Arbrit përballë shteteve të Bizantit të shpërbërë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton rëndësinë e Arbërisë në P. Latine.- analizon se çfarë tregon njohja e autonomisë së princërve arbërorë;- gjykoni mbi kryengritjen arbërore të vitit 1257.

Fjalë kyç:ArbriDespotati i Epirit Perandoria e Nikesë Perandoria Latine

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, hartë, enciklopedi historike.



Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Harte Koncepti Diskutim i ideve Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Dua të di(Harta e Konceptit)


Punë me grupe




Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Hartë koncepti


9

Ndërtimi i njohurive të reja (metoda DDM)Nxënësit ndërtojnë një konceptim mbi nëncështjen sipas metodës DDM si më poshtë:

Di Dua të di Mësova më shumë

Pas vdekjes së Ivan Asenit II dhe dobësimit të mbretërisë bullgare, Perandoria e Nikesë mori lehtësisht nën zotërim Trakën, Maqedoninë.

Komandanti i Selanikut, Georg Akropoliti, nga i cili varej zona e Arbrit, ndërmori një ekspeditë ushtarake në Arbëri

Çfarë ndodhi në këto territore?

Cilat ishin arsyet?

... më 1246 mori edhe qytetin e Selanikut, simbolin e atyre viseve.Si mbështetës të Despotatit të Epirit, forcat arbërore ishin gati për t’u përballur me nikeasit më 1253, kur këta të fundit i kishin hapur luftë Epirit në Maqedoninë jugperëndimore. Gulami, princ i Arbrit, teksa ndodhej në Kostur për të luftuar me nikeasit, u josh nga premtimet e perandorit Joan Vataxes për aleancëdhe njohje të autonomisë. Gulamin e ndoqën edhe prijësit e Kosturit dhe të Devollit, të pakënaqur nga Mihali II. Këto lëvizje e detyruan Mihalin II të lëshonte Maqedoninë jugperëndimore dhe kështjellën e Krujës. Mirëpo, menjëherë pas vendosjes së pushtetit të Nikesë në Arbëri dhe të ushtrisë nikease në territoret arbërore, vendësit…

Për të shuar kryengritjen, por e vetmja gjë që arriti ishte ta ndizte edhe më shumë. Më 1258 i gjithë Arbëria ishte pushtuar nga vala kryengritëse. Në këto kushte, Mikaeli II u hodh në sulm dhe mori në zotërim Ohrin, Përlepin dhe një pjesë të mirë të Maqedonisë. Kundërpërgjigjja e Nikesë erdhi më 1259. Ndihma e siguruar nga Manfredi Hohenshtaufen i Sicilisë dhe Gulielmi II Vilëharduen i Akesë nuk i mjaftoi Mikaelit për të rezistuar. Kështu, Nikea rimori Ohrin, Devollin dhe Pelagoninë. Mikaeli II, i mundur u largua për në Korfuz, teksa Mikaeli VIII i Paleologëve merrte fronin e Kostandinopojës më 1261. Kjo fitore e madhe, nga ana tjetër, solli pakënaqësi të mëdha për arbrit, duke nxitur Mikaelin II të kthehej dhe të ripërtërinte Despotatin e Epirit.

Përforcimi (metoda): Mësova (Rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Gjykoni mbi kryengritjen arbërore të vitit 1257. Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni çfarë tregon njohja e autonomisë së princërve arbërorë.

Progoni ua kaloi pushtetin të bijve, Gjinit (1198‒1206) dhe Dhimitrit (1206‒1216). Këtij të fundit, Dhimitrit, iu dha titulli “princeps” prej Papës Inocenti III më 1208, kohë kur Dhimitri u bë katolikdhe pranoi autoritetin e Papës.

Fisnikët arbërorë siguruan edhe një autonomi relative administrative dhe ushtarake. Kjo autonomi u bë më e qartë në mes të shek. XII në trevën e Arbrit me qendër Krujën.Në fund të shek. XII, kur në fronin e Bizantit vjen dinastia e

dobët e Engjëllorëve (1185), Arbrit mori tiparet e një shteti të pavarur. Themelues i saj ishte Pogoni (1190-1198).

Principatat e Arbërisë

Emërtimi “Principatë e Arbrit” u bë i zakontë për këtë formacion administrativ dhe ushtarak. Nën autoritetin e Principatës së Arbrit u vendosën dhe familje të tjera arbërore, si Jonimët, Plitët, Shtëpanët, Kamonatët etj., çka tregon aftësitë e Dhimitrit për të mbajtur nëekuilibër politikat e brendshme.

Në marrëveshjet me Vatikanin (1208) dhe traktati i paqes nënshkruar me Republikën e Raguzës (1210) tregon se Dhimitri ishte i aftë edhe në politikën e jashtme. Poashtu, pas lidhjes përmes martesave me familjen serbe Nemanja, Principata e Arbrit arriti të ruante shtrirjen e saj

të natyrshme Shkumbin-Drin.


9

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: “Arbrit janë të shtypur keq

nga zgjedha e padurueshme dhe tepër e rëndë e sunduesve të urryer sllavë. [...] Klerikët poshtërohen e përndiqen, fisnikët shpronësohen e burgosen.”Relacion i vitit 1332 i Kryepeshkopit të Tivarit,Guljelm i Adës

Tema mësimore: Formacionet shtetërore arbërore në shek. XII-XIV

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton tiparet kryesore te Principatës së Arbërit;- argumenton veprimtarinë e Principatat e Arbërisë së Poshtme;- diskuton për gjendjen e arbërorëve në shek. XIII‒XIV.

Fjalë kyç: Principata e Arbrit Fisnikë arbërorë TitujAutonomi relative Shtet i pavarur

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, hartë, enciklopedi historike




Parashikimi Hartë koncepti Diskutim i ideve Paraqitje grafike

Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes (Hartë koncepti) Paraqitje grafike e informacionit

Punë me grupe

Përforcimi Diskutim me terma paraprake (Rishikim në dyshe)



Parashikimi (përgatitja për të nxënët)Pasi janë njohur nxënësit me materialin i cili bën fjale për Principatën e Arbërit, ndërtojnë një hartë koncepti mbi të cilën edhe diskutojnë.

Hartë koncepti


1

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Harta e konceptitPasi janë njohur nxënësit me materialin i cili bën fjale për Principatat e Arbërisë së poshtme, ata ndërtojnë një hartë koncepti mbi të cilën e dhe diskutojnë.

Despotati i Artës me qendër në Artë, udhëhequr nga Pjetër Losha arriti t’u

rezistonte fqinjëve armiqësorë, venedikasve, anzhuinëve dhe serbëve,

derisa u pushtua prej anzhuinit Karl Toko më 4 tetor 1416.

Principata e Shpatajve me qendër në Angjelokastër (Akarnani) dhe me në krye Gjin Bua Shpatën. Pas

vdekjes së Pjetër Loshës më 1374, të dyja formacionet shtetërore u shtrinë në një, nën administrimin e

Shpatës, zotërimet e të cilit tashmë arrinin nga Gjiri i Korintit në jug, deri në derdhjen e lumit Akeront në veri,

ku kufizohej me principatën e Zenebishtëve.

Principatat e Arbërisë së Poshtme

“Karli italian [Toko] sundoi në Epir, vend që në kohët e vjetra ka qenë i ndarë në këto fise: etolët, akarnanët, amfilokët, kasiopët, dolopët,

ambrakiotët, atamanët, tesprotët, molosëte kaonët, të cilët shtriheshin deri në malet

Keraune. Këto fise të vjetra e të mëdha, që në të kaluarën kishin pasur burra të shumtë e trima, tani i ka pushtuar një varfëri e madhe, dhe emri i secilit prej tyre po shkon duke u

shuar. Koha e gjatë derdhi gjithashtu mbi atë vend harresë të gjatë. Por edhe tani Epiri

banohet nga shqiptarët, popull ilir, që jetojnë të shpërndarë në grupe të vogla, ose në fshatra.”

Prrincipata e Zenebishtëve qeverisej nga Gjon Zenebishti dhe shtrihej në Gjirokastër dhe rrethina,

nëluginën e Drinos, në Delvinë dhe në një pjesëtë Vagenetisë (Çamëri). Kjo principatë pushoi së

ekzistuari me mbërritjen e sundimit osman në viset arbërore.

Përforcimi (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik. Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Përcaktoni rolin e Despotatit të Beratit dhe të sulmeve serbe.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi. Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup,argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur. Diskutoni për gjendjen e arbërorëve në shek. XIII-XIV dhe për shkaqet e formimit të principatave arbërore në shek. XIV.

1

Në dekadat e fundit Perandoria e madhe Bizantine lypte ndihmë ushtarake nga Venediku, dikur një shtet i vogël në një lagunë të Adriatikut që u mëkëmb nën mbrojtjen e Kostandinopojës dhe vazhdoi të lulëzonte edhe pas shkatërrimit të saj.

Venediku u krijua si qendër tregtare në shek. V dhe u popullua me banorët e Apenineve, që largoheshin përt’u mbrojtur nga dyndjet e lombardëve dhe të hunëve.

Prej shek. VI Venecia u bë pjesë e zotërimeve bizantine. Gradualisht, përmes tregtisë, flota venedikase u kthyenë mjet lidhës të Bizantit me botën perëndimore.

Përmes anijeve venedikase bizantinët eksportonin erëzate çmuara të Lindjes dhe importonin lëndë drusore, hekur, kripë, peshk dhe skllevër.

Pas ndihmës që mori nga Venediku, perandori Aleks I Komneni në luftën me normanët e Italisë së Jugut, më 1082 e shpërbleu Republikën me një krisobulë, përmes së cilës çlironte anijet venedikase nga të gjitha taksatdoganore në të gjithë portet e Perandorisë.

Venedikasit ndërtuan vendbanimet e tyre në Kostandinopojë, në të dyja anët e Bririt të Artë, dhe ishin flota tregtare më e fuqishme e Mesdheut.

I shtyrë nga dëshira për pasuri dhe pushtet, Enriko Dandolo, duka i Venedikut, ndërseu Kryqëzatën IV kundër Kostandinopojës më 1204. Pasojat ishin pasuri e jashtëzakonshme për Republikën e Shën Markut (Venedikut) dhe fillimi i fundit të Perandorisë Bizantine.


Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:Tema mësimore: Arbëria venedikase

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton marrëdhëniet e Bizantit me Venedikun;- argumenton veprimtarinë ekonomike te Venedikut në Arbëri;- gjykon mbi marrëdhëniet Venedik-Arbëri.

Fjalë kyç:Marrëdhëniet e Venedikut me Bizantin ArbëriaRepublika e Shën Markut Zotërime veneciane Veprimtari ekonomikeOrganizim shtetëror





Parashikimi Hartë koncepti Paraqitje grafike e informacionit

Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Pyetja sjell pyetjen Paraqitje grafike e informacionit. Diskutim i ideve

Punë me grupe




Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Hartë konceptiPasi kanë lexuar informacionin nxënësit ndërtojnë një hartë koncepti me te gjitha tiparet që e karakterizonin Venedikun.

Kostandinopoja dhe Venediku ishin qytetet më të pasura dhe më romantike të Mesjetës. Dy qendrat lidheshin përmes nevojës së përbashkët për mbrojtje, tregti dhe kulturë.


1

Ndërtimi i njohurive të rejaNxënësit lexojnë për pak minuta dhe me pas hartojnë pyetje të cilat pasojnë njëra-tjetrën.1. Cilat ishin tiparet e Republikës së Shën Markut?Jeta e Republikës së Shën Markut ishte deti dhe portet, të cilat mbanin gjallë arteriet e rrugëve detare përmes të cilave kalonin anijet me mallra dhe njerëz. Përplasjet luftarake nuk ishin pjesë e karakterit të Venedikut, për sa kohë ato nuk cenonin rëndë interesat e Republikës2. Kur do bëhet Venediku pjesë e këtyre përplasjeve?Venediku nuk u bë pjesë e përplasjeve mes bizantinëve, normanëve, anzhuinëve dhe arbërve në trojet e arbërve dhe nuk kishte krijuar baza të sigurta dhe jetëgjata në portet arbërore. Rasti më i mirë për t’u ngulitur këtu u krijua nga “Traktati i ndarjes së tokave”, që u nënshkrua mes fuqive pjesëmarrëse në pushtimine Kostandinopojës më 1204, sipas të cilit rripi bregdetar nga Durrësi në Prevezë i mbetej nën zotërim Venedikut.3. Cila ishte politika e despotatit të Epirit lidhur me Venedikun?Despotati i Epirit nuk e lejoi Venedikun të zgjerohej më shumë se Durrësi dhe krahinat. Në këtë hapësirë Republika e Paqme ndërtoi Dukatin e Durrësit, të cilin e zotëroi prej vitit 1204 deri më 1213. Gjatë shek. XIII dhe fillimit të shek XIV Venediku u mjaftua me mbajtjen hapur të kanaleve tregtare dhe mbrojtjen e interesave të veta, pa u përzier në çështjet politike të Ballkanit.4. Çfarë solli për Venedikun ndërhyrja e osmanëve?Kur osmanët e kthyen vëmendjen nga deti, ai pa të domosdoshme marrjen nën kontroll të porteve arbërore. Pasi mori në zotërim Korfuzin më 1386, përmes një marrëveshjeje me Gjon Zenebishtin, Republika e Shën Markut mori nën kontroll kanalin dhe fortifikimet e Butrintit. Më 1392 Gjergj Topia, sundimtar i Durrësit,ua dorëzoi qytetin venedikasve, të pasuar nga Progon e Tanush Dukagjini më 1393, të cilët lanë nën administrimin venedikas kalanë e Lezhës. Më 1395 Venediku mori prej Gjergj II Strazimiri-Balsha qytetet- porte të Ulqinit, Tivarit e të Budvës, kurse më 1396, kundrejt një marrëveshjeje të dytë, Gjergji II Balsha, bashkë me trashëgimtarët e tij, u bë anëtar i Këshillit të Madh dhe fisnikërisë veneciane, në këmbim të qyteteve të Shkodrës, Drishtit, Shasit dhe Dejës me gjithë rrethina.

Përforcimi: (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Cilat ishin tiparet e organizimit ekonomik? Përgjigje:Për administrimin dhe mbarëvajtjen e punëve në qytetet-porte arbërore të nënshtruara ndaj Venedikut kujdeseshin nëpunësit e lartë, të cilët mbanin tituj specifikë, si bajl-kapedani i Durrësit dhe kont-kapedani i Shkodrës, funksionarët më të lartë venedikas në Arbëri. Nën urdhrat e tyre vepronte komandanti i kështjellës, komandanti i flotës lokale, komandanti i trupave të kalorësisë ruajtësi i thesarit, gjykatësi dhesekretari. Në përputhje me marrëveshjet e nënshkruara me banorët, Venediku zotohej të respektonte ligjet dhe traditat vendase, në mënyrë që të ruhej paqja shoqërore dhe zotërimet të ishin të sigurta.

Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

VlerësimiNxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup,argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni për marrëdhëniet e Gjon Zenebishit me venedikasit.


1


Perandori i Kostandinopojës deri në shek. X-XI kishte kontroll të plotë mbi gjithë Perandorinë. Gjatë shek.X-XIV kontrolli i tij zvogëlohet teksa futet në zbatim sistemi i pronojës (pronjës). Dobësimi I vazhdueshëm i kontrollit në provinca sjell krijimin e feudeve tëpavarura nga perandor.

Tema mësimore: Sistemi feudal në Arbëri, qytetet mesjetare arbërore, shek. XI‒XIV

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton tiparet e pronës;- analizon sistemin feudal në Arbëri;- krahasoni sistemin e pronës me sistemin feudal në Europë.

Fjalë kyç: Shteti bizantin Pronjë Pronjar Bashtinë ParikSistem feudalPrincipatë feudale




Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi DDM Paraqitje grafike e

informacionitPunë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e informacionit Diskutim i ideve

Punë me grupe




Parashikimi (përgatitja për të nxënët)Paraqitet organizuesi grafik prej tre kolonash, i cili përdoret në dërrasën e zezë e fletë pune më pas. Shkruhet tema e re dhe u kërkohet nxënësve të shkruajnë se çfarë dinë ose mendojnë se dinë në kolonën e parë “Di”- çfarë dimëNdërkohë nxënësit lexojnë informacionin e ri të ndarë në grupe dhe u kërkohet të formulojnë pyetjet në kolonën e dytë “Dua të di”Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re nxënësit, plotësojnë kolonën e tretë “Mësova”, duke iu përgjigjur pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë“dua të di”.


1

Organizohet grafiku si më poshtë:

Di Dua të di Mësova1. Baza ekonomisë në Bizant ishte prona feudale

1. Si u formua kjo pronë në Bizant dhe Arbëri?

1. Elementet e saj embrionale u shfaqën në mesjetën e hershme me pronën stratiote, si pronë e kushtëzuar deri në shek X me shitblerjen e tokës dhe krijimin e pronave të mëdha.

2. Pronja dhe pronjari 2. Çfarë përmbante sistemi i ri agrar i mbështetur në pronën e kushtëzuar?

2. Perandori u jepte pronja personave të ndryshëm si shpërblim, me dokument ai i bënte ata pronarë të kushtëzuar; megjithatë s’kishte të drejta të plota pronësie dhe shitblerjeje.

3. Pronjarët dhe parikët 3. Çfarë përfshinte pronja? 3. Pronjat përfshijnë shumë ekonomi, disa fshatra, krahina. Pronja punohej nga fshatari bujk i quajtur parik, i cili i paguante taksa shtetit dhe bonjarit.

4. Bashtina 4. Çfarë ishin bashtinat?4. Pronë vetjakeme të drejta të plota të pakushtëzuara.

5. Vendosja e marrëd- hënieve të zhvilluara feudale

5. Kur u vendosën marrëdhëniet e zhvillimit feudal?

5. Shek XIII-XIV toka u përqendrua në më pak pronarë, tashmë të fuqizuar ekonomikisht, politikisht, ushtarakisht dhe nga ana juridike.

Ndërtimi i njohurive të rejaDuke mbajtur shënime nxënësit klasifikojnë informacionin në citime dhe me ndihmën e mësuesit I sharojnë me komente duke I paraqitur në ditarin dy pjesësh

Citime Koment- Sistemi i temave - Sistemi i vjetër i temave, i gjithë pushteti dhe kontrolli financiar mbi pronën ishte

i përqendruar në duart e perandorit, sistemi feudal sillte forcimin e pozitave tëpronarëve të mëdhenj të tokave dhe hapësirëpër t’iu shmangur detyrimeve nga pushteti qendror.

- Sistemi i pronjave - Sistemi i pronjës ishte mjaft i ngjashëm me sistemin feudal që ishte në fuqi në Europën Perëndimore, me përjashtime të vogla në varësi të zonave. Pas pushtimittë Kostandinopojës nga Kryqëzata e Katërt dhe humbjen e pushteti perandorakmbi pjesën më të madhe të Perandorisë, ndarja e saj në segmente bëri që pronjatë kthehej gradualisht në feud, duke marrë tiparet e sistemit feudal europian.Kjo dukuri u theksua gjatë shek. XIII-XIV. Pronarët e mëdhenj në këtë periudhëfituan mjaft atribute të reja, të cilat u siguronin jo vetëm pasuri, por, mbi të gjitha,pavarësi.

-Fisnikët - Humbja e fuqisë kontrolluese të pushtetit qendror solli autonomi apo pavarësi të

plotë për fisnikun, duke e bërë atë feudal të pavarur, i cili tashmë kishte mundësi t’ushmangej detyrimeve ushtarake apo financiare ndaj pushtetit. Këto rrethana krijuankushtet për krijimin e shteteve apo principatave të pavarura.

Përforcimi: (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Krahasoni sistemin e pronës me sistemin feudal në Europë?


1

Përgjigje:Në Europën Perëndimore sistemi feudal parashikonte hierarki ushtarake, në krye të të cilit qëndronte mbreti, hierarki e cila detyronte fisnikët t’i shërbenin mbretit pa kushte. Shtetet dhe principatat e krijuara nga dobësimi i Perandorisë Bizantine funksiononin të çliruara nga ky detyrim, por e zbatonin vetëm në raste kur nënshkruanin marrëveshje me perandorin.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur: Shpjegoni statusin e ri të pronarëve të mëdhenj.


Jeta shoqërore, ekonomike dhe institucionale në qytetet arbërore zhvillohej në kuadrin e njëpërzierjeje harmonike: nga njëra anë zbatoheshin ligjet e importuara apo të sjella prej ushtrive pushtuese, nga ana tjetër nuk humbnin vlerën ligjet e doket vendase, siç dëftehet prej statuteve të qyteteve të Arbërisë perëndimore apo veri-perëndimore, dhe elementeve lokale që gjenden nëkëto statute.

Tema mësimore: Jeta sociale dhe ekonomike e qyteteve arbërore. Statute dhe kanune

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton tiparet e qyteteve mesjetare;- argumenton përmbajtjet e kanuneve;- vlerësoni rëndësinë e zhvillimit të zejeve, tregjeve ndërkrahinore.

Fjalë kyç: Statut KanunKanuni i Lekë Dukagjinit Ligji AgrarInstitucion Ligj/Legjislacion





Parashikimi Hartë koncepti Paraqitje grafike e informacionit Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes

Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e informacionit Diskutim i ideve

Punë me grupe

Përforcimi Hartë koncepti Paraqitje grafikeTë nxënët bashkëpunues Punë në dyshe


1


Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Hartë konceptiPasi kanë lexuar informacionin nxënësit ndërtojnë një hartë koncepti me te gjitha tiparet e jetës qytetare

Gjatë shek. XIII-XIV qytetet arbërore, si edhe qytetet e viseve të tjera, pjesë e Perandorisë në ndryshim, u kthyen në qendra kryesisht me funksion ekonomik-shoqëror

Paria e qytetit përbëhej nga fisnikët (pronarë të mëdhenj tokash), që banonin në qytet, nga tregtarët e mëdhenj, administrata e lartë dhe kleri.

Qyteti rrethohej me mure, të cilat përfshinin brenda tyre qendrën urbane. Përbërja e qytetit u përshtatej nevojave dhe veprimtarisë së përditshme: kishtetregje, punishte zejtarësh, ndërtesa administrate, veç lagjeve të banimit.Po ashtu, qyteti ishte i pajisur edhe me rrugë dhe sisteme hidraulike përsjelljen e ujit të pijshëm dhe qarkullimin e ujërave, si dhe me mjedise publike higjiene (banja publike).

Qyteti mesjetarnë Arbëri, jeta shoqërore dhe

ekonomike

Shtresa më e gjerë e popullsisë përbëhej nga zejtarët, tregtarët e vegjël, intelektualët (nëpunës, mësues, mjekë, noterë, ushtarë etj.), dhe punonjës të ndryshëm, si shërbëtorë, dokerë etj.

Zemra e qytetit ishte qendra ekonomike, tregu ku zhvilloheshin veprimtaritë tregtare. Qendrat e banuara arbërore punonin dhe tregtonin kryesisht lëkurët, mëndafshin, leshin, metalet (bakër, hekur, stolitë prej ari dhe argjendi) dhe gurin, ndërtonin anije dhe kultivonin peshk.

Tregtia zhvillohej si mes qyteteve arbërore, ashtu dhe me vendet e tjera përreth. Qytetet-porte morën zhvillim prej tregtisë, teksa mallrat që kalonin prej tyre shkëmbeheshin me portet e tjera të Adriatikut e Jonit, me Europën Jugore, me Azinë e Vogël.

Ndërtimi i njohurive të reja Ditar dypjesëshPasi lexohet nënçështja nga nxënësit me anë të orientimit të mësuesit/es ndërtohet një ditar dypjesësh, ku në pjesën e citimeve renditen elementet kryesore. Plotësimi i komenteve përkatëse bëhet nga nxënësit dhe mësuesi, si më poshtë:

Citime Koment- Në Arbërinë e shek. XI-XIV qytetet administroheshin dhe qeveriseshin prej organesh, institucionesh dhe legjislacionesh të ndryshme, në varësi të pushtetit që i kontrollonte ato.

Dallohen, kryesisht, dy lloje qeverisjesh të qyteteve: ato të llojit italo-dalmatin dhe ato të tipit bizantin. Këto lloje organizimi institucional ishin trashëguar nga familjet që shquheshin për pasuri, prona dhe pushtet, siç ishin në Durrës gjatë shek.X-XIII familjet Krisili e Kabasila (Kabashi).


1

- Qytetet e Arbërisë - Qytetet e Arbërisë i përkisnin, në kohëra tëndryshme, kryezotit që i kishte nën qeverisje: perandorit të Bizantit, mbretit serb, mbretit të Napolit apo Republikës së Venedikut. Instrumentet e zbatimit të ligjit ishin të emëruarit e kryezotërve, të cilët ishin njëherësh edhe komandantë të ushtrisë, edhe gjykatës.

- Titujt e prijësve të qyteteve Për shembull, në Krujë, më 1166, këto funksione i mbante një prior, kurse në Durrës një proteuon, të cilat edhe në latinisht, edhe në greqisht, nënkuptojnë të parin e vendit.Në Ulqinin dhe Tivarin e shek. XIII prijësi i qytetit kishte titullin kont. Në periudhën e sundimit të Stefan Dushanit qytetet kishin në krye sebastin ose qefalinë, të cilët ishin të barabartë me kontin dhe kapitenin e Napolit dhe Venecias. Në periudhën e despotëve serbë Lazareviç (1421-1443) Drishti, Tivari e Novobërda kishin në krye një vojvodë.

- Prijësit shqiptarë Me rënien e pushtetit të Dushanit, mjaft qytete i morën në dorë feudalë shqiptarë, si Balsha (në Shkodër, Drisht, Tivar, Vlorë), Zaharia (Dejë), Dukagjini (Lezhë), Topia (Durrës, Krujë), Gropa (Ohër, Dibër), Muzaka (Berat, Kostur), Zenebishti (Gjirokastër, Pargë), Shpata (Artë) etj. Në disa qytete, si Drishti, Shasi apo Prizreni, pushtetin laik e ushtronte peshkopi i qytetit.

- Organizimi në vendet e pushtuara nga Republika e Venedikut

- Për të fituar dashamirësinë dhe besimin e qyteteve të pushtuara, sundimtarë, si Republika e Venedikut, ua besonin postet e qeveritarëve edhe vendësve, si dhe u njihnin qyteteve arbërore kuadrin juridik e institucional që ishte traditë e vetë qytetit. Karli I Anzhu apo Republika eVenedikut, më 1272 dhe 1392, i njohën Durrësit privilegjet dhe statutet lokale. Institucionet tradicionale nuk u zhdukën, por funksiononin krahas pushtetit të kryezotit dhe përfaqësuesittë tij. Për shembull, në Durrës e Vlorë ekzistonte bashkësia e qytetarëve, e quajtur universitas apo communitas.

- Statutet - Baza ligjore e qeverisjes ishin, ndër të tjera, edhe statutet. Me të tilla ishin pajisur Durrësi, Shkodra, Drishti, Tivari e Ulqini. Edhe pse të ngjashme me statutet e qyteteve italo- dalmate, Statutet e Shkodrës bartin elemente origjinale arbërore, teksa përmendin institucione si besa apo hakmarrja, që nuk gjenden në statute të tjerë.


1

Përforcimi: (metoda) Hartë koncepti

Mundësitë për të bërë një krahasim të hollësishëm mes Ligjit Agrar të Bizantit dhe Kanunit të Lekë Dukagjinit nuk janë të shumta, për shkak të mungesës së burimeve historike të shkruara që vërtetojnë.

Ligji Agrar u hartua pas dyndjeve sllave në Ballkan, dikur gjatë shek. VII-VIII. U shkrua në greqisht dhe përmblidhte, duke i përmirësuar të gjitha ligjet e mëparshme.

Kanuni i Lekë Dukagjinit është trashëguar gojarisht, derisa u mblodh prej gojës së bartësve shqiptarë, fragment pas fragmenti, nga i mirënjohuri At Shtjefën.

Ligji Agrar mbronte pronën e bujqve dhe blegtorëve të lirë nga arbitrariteti i të pasurve, si dhe përmirësonte kushtet e jetës së fshatarëve.

Ligji Agrar dhe Kanuni saktësojnë se kur bariut me mëditje i ha ujku kaun që ka marrë për ta kullotur, nuk ka detyrim ndaj të zotit për kaun, po t’i tregojë atij provat se çfarë ka ndodhur.

Këto pak shembuj tregojnë se Ligji Agrar i Perandorisë Bizantine, pavarësisht mënyrës me të cilën është transmetuar, ka lënë gjurmët e veta te Kanuni i Lekë Dukagjinit.

Ligji Agrar, edhe Kanuni bien në një mendje se, kur dikush gjen në arë apo vreshtin e vet kaun e botës dhe nuk ia kthen të zotit, duke i kërkuar shpërblimin e dëmit, por e ther apo plagos,atëherë ai që dëmtoi kafshën do ta paguajë, ose do ta zëvendësojë.

Mësuesi drejton pyetje.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni për zhvillimin e trojeve arbërore në këtë periudhë, duke iu referuar edhe ndonjë vepre letrare (si Ura me tri harqe, e Ismail Kadaresë), që tregon vijimësinë kulturore.


1

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: “Unë, Gjon Muzaka, despot

i Epirit, pasi u dëbova prej turkut nga shtëpia ime dhe u zhvesha nga zotërimi im, mbërrita në Mbretërinë e Napolit, ku mbreti zemërmirë i Aragonës, Ferdinand plaku, më garantoi jetesën mua dhe familjes sime”. (Nga kronika e GjonMuzakës, 1510)

Tema mësimore: “Lamtumirë vendet e mia”. Emigrimet arbërore në shek. XIV-XV

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja- evidenton shkaqet e largimit të popullsisë arbërore;- analizon tiparet e shtetit të ri të arbërve;- argumenton si u pritën këto grupime në vendin e tij.

Fjalë kyç: Emigrime GreqiItali ArvanitasArbëreshë





Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim idesh Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dy pjesësh Paraqitje grafike e informacionitDiskutim i ideve

Punë me grupe



Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Pyetja sjell pyetjenPasi nxënësit janë njohur me temën e re, u jepet kohë për të lexuar një pjesë e saj. Shpjegimi strukturohet me anë të pyetjeve njëra pas tjetrës për të arritur në përfundim.1. Kur ka filluar emigrimi i popullsisë iliro-arbërore?Kanë ndodhur gjatë gjithë Mesjetës, herë më shumë e herë më pak. Gjatë shekujve të fundit të Mesjetës vihet re një shtim i këtyre lëvizjeve të popullsisë me drejtim në vise të ndryshme të Perandorisë Bizantine, në Peloponez, Atikë, Trakë, Thesali, në Italinë e Jugut, në Kalabri, Sicili, në Venedik apo në Dalmaci.2. Cilat ishin punët që kryenin Arbrit në vendet ku shkonin?Arbrit që shpërnguleshin, kryenin kryesisht detyra si ushtarakë, nëpunës administrate apo shërbenin si klerikë mes popullsisë arbërore, që merrej me bujqësi, blegtori apo zeje. Në kishat dhe manastiret e Raguzës (Dubrovnikut) gjatë shek. XIV vihet re prania e klerikëve nga Ulqini, Lezha, Durrësi e Drishti që shërbenin si shkrues, sekretarë e noterë.3. Cilat ishin shkaqet e lëvizjeve?Emigrimet e popullsisë arbëreshe ndodhën për arsye të ndryshme. Në fillim të shek. XIV shpërnguljet ndodhën, kryesisht, si pasojë e presionit të ushtrive serbe që zbrisnin nga Veriu, por dhe si pasojë e fushatave ndëshkuese të perandorit Andronik III, në kuadrin e masave të marra për shtypjen e kryengritjeve në zonën e Vlorës dhe të Beratit.


Ndërtimi i njohurive të

1

Informacioni i marrë klasifikohet nga nxënësit me anë të një ditari dypjesësh, i cili plotësohet edhe me ndihmën e mësuesit.

Citime Komente- Në Greqi arbërorët u vendosën pothuaj në të gjitha zonat e vendit.

- Në mes të shek. XV krahina të tëra të Moresë (Peloponezit), si Korinti, Akea, Elida, Arkadia, Argolida, Mesenia e Lakonia ishin kolonizuar nga popullsi arbëreshe.

- Fillimisht u ngulitën në Thesalinë Lindore në vitet 1320-’30. Grupet emigrante u joshën nga pushtetarët vendas të Beotisë, Atikës e Korintit dhe të Eubesë me premtime se do t’u jepeshin toka dhe kullota, dhe se do të përjashtoheshin nga taksat, duke bërë që mjaft bashkësi arbrish të vendoseshin atje.

- Regjistrat osmanë të shek. XV na informojnë se nga 198 fshatra, 155 prej tyre ishin shqiptare. I vetmi kusht, në këmbim të privilegjeve, ishte shërbimi i detyruar ushtarak nga ana e emigrantëve. Në shek. XIV-XV ushtarët shqiptarë mbushnin repartet ushtarake të katalanasve në Athinë, të bizantinëvenë More, të venedikasve në Eube, në Koroni, në Modoni, në Nauplion. Këta luftëtarë ishin ata që u shquan dhe nëqëndresën antiosmane në mes të shek. XV. Peloponezi u kthye në qëndresë të shqiptarëve, me në krye kapedanë ushtarakë, si Pjetër Bua, Teodor Buhali, Primo Koka, Krokodeji Klada, Manuel Bakali etj.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi drejton pyetjen: Cilat ishte vala më e madhe e emigrimit? Përgjigje:Vala më e madhe emigruese i përket vitit 1479, pas rënies së Shkodrës dhe pas paqes mes Venedikut dhe Perandorisë Osmane. Për t’i shpëtuar hakmarrjes osmane, shumë luftëtarë arbër, që më parë kishin luftuar kundër ushtrive osmane, u detyruan të largoheshin drejt Italisë. Grupet që shpërnguleshin niseshin sa nga viset e Arbërisë (Shkodra, Lezha, Durrësi, Shqipëri e Mesme etj.), aq dhe nga Moreja (Peloponezi). Mes grupeve të atyre që largoheshin bënin pjesë edhe anëtarë të familjeve të shquara të Kastriotëve, Gjurashëve, Dukagjinasve, Arianitasve, Muzakajve, Buajve etj. Mbreti i Napolit, Fendinandi, i priti dhe i vendosi këto popullsi pranë arbëreshëve që kishin emigruar që më parë, apo në zona të pabanuara. Kështu, elementët arbërorë u shtuan në Abruco, Molize, Kampani, Bazilikatë, Kapitanatë, Pulje, Kalabri, kurse në Sicili ngulmimet më të mëdha u bënë Piana deli Albanezi, San Kristina Xhela, Mexojuso, Kontesa Enelina, Palaco Adriano. Të sapombërriturit nënshkruan aktet e themelimit të vendbanimeve të tyre me autoritetet civile të vendit, si dhe gëzuan privilegje të veçanta mes tyre.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni për vendosjen dhe organizimin e jetës së arbërve (arvanitasve) në Greqi dhe arbëreshëve në Itali dhe për emigrimin e shqiptarëve në fillim të viteve ’90.

1

Krishterimi, fe zyrtare e Perandorisë

Me Ediktin e Milanos më 313 dhe ardhjen e Konstandinit të Madh në fronin e Bizantit krishterimi reshti së qeni fe e përndjekur dhe u rendit, si e barabartë, mes feve të tjera të ligjshme, e lejuar tëpraktikohej në Perandori.

Zyrtarizimi ndodhi me Ediktin e Selanikut më 380, kur perandori Teodos i sanksionoi si variantin e vetëmtë pranuar të krishterimit doktrinën e nënshkruar nëKoncilin e Nikesë (përkundër doktrinave të tjera të kohës, ariane, nestoriane etj.

Më 391 i njëjti perandor shpalli të paligjshëm adhurimin e çdo perëndie tjetër, veç asaj që përcaktonte doktrina nikeane, duke kthyer, kështu, krishterimin, në të vetmen fe të ligjshme tëPerandorisë.

Format e ndryshme të herezive nuk u shuanderi në shek. VII-VIII.


Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: “Mitropolia e Shkodrës fillimisht

varej nga Peshkopata e Thesalonikut. Kur në shek. VI perandori Justinian e shpërnguli Prefekturën e Ilirikut në Akridë [Ohër], atdheu i vet, qytet të cilin e quajti dhe Justinianë e Parë, Mitropolia e Shkodrës kaloi nën tagrin e këtij primati ilirian.” (Illyricum Sacrii, vol. VII,Daniele Farlati, 1817, përkthyer nga Dom Frano Ilia)

Tema mësimore: Iliria e krishterë. Roli dhe gjendja e saj gjatë përplasjeve të Kishave

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton rëndësinë e pjesëmarrjes së krerëve kishtarë shqiptarë në Sinodet e para Ekumenike;- analizon ndryshimet e juridiksionit kishtar të trevave shqiptare;- diskutoni për ndikimin e krishterimit nëtrashëgiminë tonë kulturore.

Fjalë kyç: Krishterim Treva arbërore IkonoklastiSkizma e Kishave Juridiksion kishtar





Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Hartë konceptiPasi kanë lexuar informacionin nxënësit ndërtojnë një hartë koncepti me të gjitha tiparet që e karakterizonte Venedikun.


Parashikimi Hartë koncepti Paraqitje grafike einformacionit

Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Diagram piramidal Paraqitje grafike e informacionitDiskutim i ideve

Punë me grupe




1

Ndërtohet një diagram piramidal në të cilin nxënësit klasifikojnë informacionin që ka të bëjë me juridiksionin kishtar iliro-arbëror.

Juridiksioni kishtar i iliro-arbërorëve në Mesjetë

Feja e re që filloi të përhapej në viset hebraike mbërriti edhe në Iliri që në vitet e para të krishterimit.Apostulli Pal Biografitë e shenjtorëve Viti 732 Viti 1081Duke iu referuar Dhiatës së Re, librit që udhëheq organizimin etë krishterëve, apostulli Pal kaloi një dimër në Nikopojë. Tradita thotë se Pali përhapi mesazhin ungjillor edhenë Durrës. Gjatë tre shekujve të parë krishterimi njohu përkrahje, por edhe shumë përndjekje, çka e bënte të vështirë ekzistencën e tij.

Biografitë e shenjtorëve të përndjekur dhe të ekzekutuar në viset ilire (Shën Asti,Shën Donati, Shën Lauri dhe Shën Flori) tregojnë se krishterimi ishte shumë i përhapur mes ilirëve. Përndarjen administrative kishtare në shekujt e krishterimit të hershëm, apo, si quhet ndryshe periudha paleokristiane (shek.I – VI), nuk ka informacione të hollësishme. Ndarja administrative kishtare ka qenë organizuar në përputhje me ndarjen administrative shtetërore, ku mitropolia shtrihej brenda territorit të provincës dhe selia e çdo province ishte edhe seliamitropolitane.

Në vitin 732, kohë kur viset iliro-arbërore ndodheshin nën varësinë e Vikariatit të Selanikut, i cili varej prej Papës së Romës. Prej vitit732, peshkopatat dhe mitropolitë e trevave arbërore u shkëputën prejvarësisë shpirtërore të Papës së Romës, me vendim të perandorit Leo III. Kjo datë përkon me shpalljene Ediktit Ikonoklast dhe shkëputja e këtyre peshkopatave nga varësia e Romës.

Në vitin 1081 peshkopatat e viseve arbërore u kaluan nën juridiksionine Kryepeshkopatës së Ohrit, me përjashtim të Mitropolisë së Durrësit, e cila ishte në varësi të Patriarkanës Ekumenikederi në shek. XIII, kohë kur edhe Durrësi iu nënshtrua Ohrit. Ky realitet mbeti i tillë, pavarësisht luhatjeve, deri më 1767, kohë kur u abrogua Kryepeshkopata e Ohrit. Zonat e Arbërisë Veriore, afërsisht nga rrjedha e lumit Mat, qëprej shek. XI mbetën nën varësinë e Papës së Romës.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi drejton pyetjen: Cilat ishin përplasjet më të mëdha ndërmjet Lindjes dhe Perëndimit? Përgjigje:Dy prej përplasjeve më të mëdha mes Lindjes dhe Perëndimit (ndonëse, tashmë, kjo e dyta nuk ishte më pjesë e Perandorisë) ndodhën më 730 dhe më 1054. Perandori Leon III, bartës i ideve ikonoklaste, më 22 janar 730 botoi ediktin e njohur si “Edikti Ikonoklast”, sipas të cilit ikonat duhej të zhdukeshin anembanë Perandorisë dhe ata që i përdornin apo prodhonin do të përndiqeshin. Papa Gregori III i Romës nuk pranoi ta zbatonte ediktin në fjalë. Një çarje e madhe filloi të ndodhte mes Kishës së Lindjes dhe asaj të Perëndimit. Përdorimi i ikonave u lejua më 843, por marrëdhëniet mes Bizantit dhe Romës nuk u përmirësuan.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur:Analizoni ndryshimet e juridiksionit kishtar të trevave shqiptare ndërmjet Papatit të Romës dhe Patriarkanës së Kostandinopojës.

Filozofia Piktura

Shkencat shoqërore e natyrore nëBizant, arkitektura, piktura

Letërsia Arkitektura

Shkenca dheteknologjia


1


“Sikundër lundërtari gëzohet kur shikon tokë apo udhëtari kur i afrohet shtëpisë, ashtu gëzohet edhe kopisti kur i afrohet fundit të librit”. (Shënim i kopistit në fund të një libri shkruar në greqisht.)

Tema mësimore: Kultura në Mesjetë, qytetërimi bizantin

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton shtrirjen kohore të kulturës bizantine;- analizon veçoritë e arkitekturës bizantine;- diskuton për rolin që luajti Antikiteti greko-romak edhe në këtë kulturë.

Fjalë kyç: Kulturë BizantQytetërim bizantin Rilindje Maqedonase Rilindje Paleologe





Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Hartë konceptiPasi kanë lexuar informacionin për kulturën në Mesjetë dhe qytetërimi bizantin, nxënësit ndërtojnë një hartë koncepti me të gjitha tiparet e saj.


Parashikimi Hartë koncepti Paraqitje grafike einformacionit

Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Diagram piramidal Paraqitje grafike e informacionitDiskutim i ideve

Punë me grupe





1

Shkencat shoqërore e natyrore në Bizant

Mesdheu i periudhës mesjetare përbën një njësi kulturore më vete në shumë aspekte. Të gjithë popujt që banonin brenda këtij mjedisi ishin pjesëmarrës dhe kontribuues në letërsinë, shkencën, teknologjinë dhe artin e kohës.

Filozofia Letërsia Shkenca Teknologjia

Filozofia gjatë Bizantit Letërsia u lëvrua më së Shkenca u përfaqësua Leon Filozofi (shek. IX)thuajse u venit krejtësisht, shumti në mjediset kishtare nga Stefani i Aleksandrisë ishte shpikësi i një sisteminën shkëlqimin e madh që përmes himnografisë së (shek. VII), i cili ishte të quajtur telegraf optik,mori teologjia e krishterë. krishterë. Autorët më të pedagog i filozofisë, përmes të cilit bizantinëtMegjithatë, shkrimtarë njohur të himeve, veç matematikës dhe muzikës lajmëronin nga kufijtëtë krishterë, si Joan Joan Damaskenit, janë në Kostandinopojë, duke qendrën për ardhjen eDamaskeni (shek. VII–VIII), dhe Kozma Melodibërësi përzier matematikën me ushtrive arabe. Në këtëMikael Pselos (shek.XI), (shek. VII–VIII), Teodor astrologjinë, siç ishte kohë daton edhe shpikjaGjergj Gjemistos (shek. Studiti (shek. VIII–IX) dhe e zakontë në Mesjetë. e zjarrit bizantin ose zjarritXIV–XV) u ndikuan dhe u Kasia ose Kasiania (shek. Aleksandër Traliani (shek. grek, një lëng i përbërë ngafrymëzuan prej Aristotelit, IX). Gjatë shekujve të VI) u mor me mjekësinë lëndë të djegshme që nukPlatonit dhe Shkollës mëpastajmë, me zhvillimin dhe është mjeku më i fikej prej ujit dhe u hidhejNeoplatonike. Bizantinët e letërsisë popullore, autori njohur i Bizantit anijeve armike përmes njëkishin dashuri të veçantë më i njohur është Teodor sistemi pompimi.për historinë dhe kronikat Prodhromi (shek. XII).historike. Këto profilepërfaqësohen nga MikaelPselos, AnaKomnena (shek. X–XII)

Përforcimi (metoda)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi ju drejtohet me pyetjen: Cilat ishin tiparet e arkitekturës? Përgjigje:Forma kryesore e arkitekturës në Bizant ishte drejtkëndëshi, e përdorur në rastin e bazilikave, me prejardhje nga ndërtesat romake. Duke iu shtuar kupola, në shekullin VI në Kostandinopojë u shtua një tip tjetër ndërtese fetare, bazilika me kupolë, arketipi i së cilës është kisha e Urtësisë së Shenjtë (Shën Sofisë). Në periudhën e Rilindjes Maqedonase (867‒1056) u zhvillua stili arkitekturor i kishës në formë kryqi të brendashkruar me kupolë, i përbërë nga një ndërtesë në formë kryqi me kupolë në qendër. Madhësia e ndërtesave të kultit dhe niveli i dekorimit të tyre varej, gjithmonë, nga begatia apo varfëria e kohës në të cilën u ndërtuan. Artet pamore të mozaikut apo afreskut si dhe gdhendja e drurit dhe e gurit u zbatuan gjerësisht brenda këtyre kishave.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin. Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni veçoritë e pikturës.


1

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:Tema mësimore: Kultura në Mesjetë, qytetërimi europiano-perëndimorRezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore: Nxënësi/ja:- përcakton shtrirjen kohore të kulturës perendimore;- analizon veçoritë e arkitekturës perendimore;- analizon arritjet e shkencës dhe teknologjisë në këtë periudhë.

Fjalë kyç:Kultura në MesjetëQytetërimi europiano-perëndimor ShkencaTeknologjia Arkitektura Skulptura Miniatura Rilindja Karoline Stil romanStil gotik





Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Hartë konceptiPasi kanë lexuar informacionin nxënësit ndërtojnë një hartë koncepti me të gjitha tiparet që e karakterizonte zhvillimin e shkencave shoqërore në atë kohë dhe ndërtojnë një ditar dypjesësh.

Citime KomenteRilindja Karoline

Letërsi

Deri në mes të shek. IX të vetmet mjedise për të mësuar shkrim e këndim dhe arte në Perëndim ishin manastiret dhe oborret mbretërore.

Zakonisht manastiret zotëronin qendra kopjimi librash. Ky art mori zgjerim të theksuar gjatë periudhës së mbretërimit të Karlit të Madh. Qendra e kësaj lëvizjeje ishte qyteti Aahen, ku perandori ndërtoi një akademi ku studiohej letërsia, arti, teologjia, filozofia, arkitektura dhe muzika nga dijetarë të mbledhur prej gjithë Europës. Në këtë “mësonjëtore” u tregua vëmendje e veçantë për kopjimin e librave dhe u sanksionua një lloj shkrimi më i lehtë për t’u lexuar, i njohur si shkrim germëvogël karolin. Këtu u zbuluan tekstet e letërsisë latine, që u përdorën si modele në poezi, mësoheshin gjuhët e lashta, retorika, gjeografia, gjeometria, muzika etj. Kjo lëvizje jetëshkurtër intelektuale u njoh si Rilindja Karoline.


Parashikimi Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e informacionit

Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Diagram piramidal Paraqitje grafike e informacionit Diskutim i ideve

Punë me grupe

Përforcimi Hartë koncepti Paraqitje grafikeTë nxënët bashkëpunues

Punë në dyshe

Arkitektura Stili roman

Stili gotik ndërkombëtar

Arkitektura dhe artet figurative Stili gotik

Miniaturat Skulpturë, pikturë



1

Nxënësit pasi kanë lexuar mbi shkencat dhe teknologjinë, arrijnë të bëjnë klasifikimin dhe komentet përkatëse me ndihmën e mësuesit/es.

Shkenca dhe teknologjia

Shkenca dhe teknologjia eci përpara pas themelimit të universiteteve të para në Europë, pak para fundit të shek. XII, në Bolonjë, në Oksford dhe në Paris. Shek. XIII u dominua nga figura e Thoma Akuinit, i cili në veprën e tij u përpoq të pajtonte filozofinë aristoteliane me nevojat e besimit të krishterë. Kurse personaliteti më i spikatur i kësaj periudhe ishte Roxher Beikën (1214-1274), filozof anglez, i cili la mënjanë filozofinë skolastike dhe përdori i pari metodën eksperimentale në shkencëTeknologjia Vitrazhi Arti Arkitekturës romaneTeknologjia u zhvillua pak gjatë Mesjetës, dhe pjesa më e madhe e këtyre zhvillimeve ndodhën gjatë shekujve të fundit. Bëhet fjalë për përmirësimenë bujqësi, si dhe në përdorimin e fuqisë së ujit dhe ajrit në dobi të jetës së përditshme, siç ishin mullinjtë e ujit apo të erës.

Gjatë shek. XII zhvillohet teknikae vitrazhit (prodhimit të xhameve me ngjyra), kryesisht për nevojate dekorimit të kishave, sikundër dhe teknika e përdorimit të bojërave të vajit në pikturë. Përparimi më i rëndësishëm teknologjik ishte, ndoshta, zbulimi i armëve të zjarrit gjatë shek. XIV.

Deri në periudhën e Karlit të Madh arti kalon një periudhë pasigurie dhe hulumtimesh. Gjermanët, si gjithë popujt e tjerë, kishin kulturën e tyre përpara se të emigronin. Elementete traditës së tyre artistike i gërshetuan me artin heleno-romak dhe me atë bizantin, kurse më vonë pranuan edhe ndikimet e artit arab.

Periudha e kërkimit, pasigurisë dhe paqartësisë në Europën Perëndimore mori fund në mes të shek. XI me shfaqjene arkitekturës romane, e cila përbën elementin e parë të artit europiano-perëndimor.Që prej kësaj periudhe arti evropiano-perëndimor ka tiparet e veta të dallueshme.

Përforcimi: (metoda) Hartë konceptiNdërtohet dhe diskutohet nga nxënësit një hartë koncepti mbi arkitekturën dhe artet figurative.


Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni arritjet e shkencës dhe teknologjisë në këtë periudhë, duke u ndalur në të rejat që u sollën.


1


Tema mësimore: Kultura në MesjetëQytetërimi mes arbërveRezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përmend ndikimin e kulturave të tjera mbi atë arbërore;- analizon vlerën e dorëshkrimeve të kësaj periudhe;- diskuton për rëndësinë që ka njohja e kësaj kulture.

Fjalë kyç:Qytetërim i arbërve Monumente arkitekturore Ndikimi bizantinNdikime perëndimore

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, hartë , materiale nga interneti




Parashikimi (përgatitja për të nxënët)Pasi lexohet një pjesë e informacionit të ri, nxënësit arrijnë të ngrenë disa pyetje dhe, me ndihmën e mësuesit/es, ata japin dhe përgjigjet përkatëse.Nga cili u ndikua qytetërimi arbëror?Ashtu sikundër qytetërimi perëndimor, përpara se të zhvillonte tiparet e veta të dallueshme, u ndikua nga qytetërimi bizantin, po ashtu edhe qytetërimi në trojet arbërore u ndikua fillimisht nga Bizanti dhe më pas nga Perëndimi.Ç’përmbajnë burimet historike për këtë fakt?Burimet historike flasin për elemente vendëse, por jo për stile të përveçme në arte figurative apo arkitekturë, duke bërë që vendi të përkufizohet si vend pritës i ndikimeve kulturore.Cilat ishin tiparet që spikasnin në artet figurative?Nëse në rastin e arteve figurative, në arkitekturë apo forma të tjera të shprehjes artistike diskutohet për ekzistencën e tipareve vendase që gjatë shek. IV‒XIV, në fushën e letërsisë ende nuk është dokumentuar asnjë vepër letrare e shkruar në gjuhën vendëse gjatë kësaj periudhe, çka përbën mungesën më të madhe të kulturës iliro-arbërore.

Ndërtimi i njohurive të reja: Hartë konceptiNdërtohet një hartë koncepti dhe diskutohet mbi çdo koncept, me qëllimin për të përcjellë plotësisht ndikimin e Bizantit.


Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim idesh Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Pyetja sjell pyetjen Paraqitje grafike e informacionit Diskutim i ideve

Punë me grupe




Ndikimet bizantine

monumente arkitekturore dorëshkrimet bizantine

Artet figurative Dorëshkrime latine

Mozaikët muzika

Piktura

1

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi ju drejtohet me pyetjen: Evidentoni ndikimin perëndimor? Përgjigje:Pavarësisht në janë kishtare apo administrative-shtetërore, monumentet e pjesës veriore të Shqipërisë flasin sa për tipare perëndimore në arkitekturën dhe dekorimin e tyre, aq dhe për një amalgamë mes Perëndimit dhe Bizantit. Kjo amalgamë vihet re, për shembull, në kishën e Shën Prendës në Balldren të Lezhës, një ndërtesë e stilit gotik, me një shtresë të parë afresku të pikturuar sipas modeleve gotike të kohës në gjysmën e parë të shek. XV, kurse shtresa e dytë e afreskut i përket shek. XVI dhe është punuar sipas stilit pasbizantin të ikonografisë. Të tjerë shembuj të arkitekturës me tipare gotike në Shqipëri janë kisha e Shëlbuemit (viti 1272) në Rubik, kisha e Shën Sergjit dhe Bakut (viti 1290) në Shkodër, Shën Ndoi (shek. XIV-XV) në Kepin e Rodonit. Një tjetër ndërtesë kulti e ndërtuar me arkitekturë të pastër romano-gotike ka qenë dhe kisha e Shën Marisë (shek. XIII) në Vaun e Dejës, e cila u shkatërrua më 1969.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrinPasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni për rëndësinë që ka njohja e kësaj kulture, evidentimi dhe mbrojtja e saj.


1


Veprimtari praktike: Vizitë në një qendër arkeologjike ilire- arbërore në krahinën tuaj

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- bën kërkime për të njohur cilat janë qendrat iliro-arbërore të krahinës së vet;- propozon në klasë zgjedhjen e vet;- viziton një qendër arkeologjike iliro-arbërore;- paraqit para klasës mbresat nga vizita me anë të një eseje.

Fjalë kyç

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, hartë, materiale plotësuese, enciklopedi e historisë


Metoda:Vizitë në grup dhe diskutim.Vizitat në muze ose objekte historike e arkeologjike janë pjesë përbërëse tejet e domosdoshme e mësimdhënies së historisë. E tillë konsiderohet edhe vizita në një qendër arkeologjike ilire-arbërore në krahinën tuaj.

Kohëzgjatja: 2 orëPër realizimin e kësaj veprimtarie praktike rekomandohet paraprakisht që nxënësit/et:- të miratojnë qendrën iliro-arbërore që do të vizitojnë;- të ndërtojnë një pyetësor për pritshmërinë e tyre në lidhje me informacionet që mund të gjejnë në këtë qendër iliro-arbërore;- pasi kryhet vizita, i krahasojnë njohuritë që kishin me të dhënat dhe njohuritë që fituan gjatë vizitës;- organizohet diskutimi mbi materialin e vëzhguar. Kjo etapë i ndihmon nxënësit për konkretizimin e njohurive. Pjesëmarrja e tyre në diskutim shpreh shkallën e përvetësimit dhe aftësitë për të analizuar material historik.



1


Veprimtari praktike: Bazilikat paleokristiane dhe mozaikët e shek.V-VI (Butrint, Bylis, Onhezmit, bazilika e Linit, Arapajt,Tiranës, kapela e amfiteatrit të DurrësitRezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja- bën kërkime për të njohur më mirë veçoritë e bazilikave dhe të mozaikëve;- krahason dy a më shumë bazilika apo mozaikë dhe nxjerr në pah dallimet dhe të përbashkëtat e tyre;- paraqit para klasës punimin e vet ose të grupit;- përgatisin një fotomontazh për Bazilikat paleokristiane dhe mozaikët e shek.V-VI.

Fjalë kyç

Burimet:Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, hartë, materiale plotësuese, teksti, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, Bazilika e Arapajt, f.198,

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi; Sociologji; Gjeografi; TIK

Metoda:a. Vizitë në grup dhe diskutimb. Punë në grup, punë individuale dhe diskutim

Kjo veprimtari mund të zhvillohet në dy mënyra:

a. Vizitë në një nga qendrat arkeologjike që kanë bazilika palokristiane, nëse janë afër me vendbanimin e nxënësve.Hapat që duhen ndjekur

- Vizitohen qendrat përkatëse- Gjatë vizitës nxënësve u rekomandohet të mbajnë shënim dhe të bëjnë foto (nëse lejohet)- Nxënësit ndahen në grupe. Ata bashkërendojnë punën dhe dalin me një material përmbledhës.

b. Studim për veçoritë e bazilikave paleokristiane dhe mozaikët e shek.V‒VI.Hapat që duhen ndjekur

- Studimi mund të realizohet edhe ndërmjet literaturës së rekomanduar nga mësuesi me këtë tematikë.- Nxënësit ndahen në krupe me tematika të përcaktuara.- Bëhen vizita në terren dhe merren në shqyrtim vepra historike.- Diskutim dhe prezantim i punës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

1



Veprimtari praktike: Kalatë dhe fortifikimet mesjetare në Shqipëri

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- bën kërkime për të njohur më mirë veçoritë e kalave dhe të fortifikimeve mesjetare;- krahason dy a më shumë kala dhe fortifikime mesjetare dhe nxjerr në pah dallimet dhe të përbashkëtat e tyre;- paraqit para klasës punimin e vet ose të grupit;- përgatisin një fotomontazh për kalatë dhe fortifikimet mesjetare.

Fjalë kyç Fortifikim Kala Kështjellë

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, materiale plotësuese, Enciklopedi e historisë,Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. II, f. 1168, Kështjellat, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, f. 713, Fortesat, Fortifikimet,A. Meksi, A. Baçe,E. Riza,Gj. Karaiskaj, A. Baçe, Historia eAkitekturës në Shqipëri, f. 225, f.315.


Metoda:a. Vizitë në grup dhe diskutimb. Punë në grup, punë individuale dhe diskutim Kjo veprimtari mund të zhvillohet në dy mënyra:a. Vizitë në një nga qendrat arkeologjike që kanë kala dhe fortifikime mesjetare, nëse janë afër me vendbanimin e nxënësve;b. Studim për veçoritë e kalave dhe fortifikimeve mesjetare, Hapat që duhen ndjekur:

- vizitohen qendrat përkatëse;- gjatë vizitës nxënësve u rekomandohet të mbajnë shënim dhe të bëjnë foto (nëse lejohet);- nxënësit ndahen në grupe dhe bashkërendojnë punën dhe ndërtojnë një material përmbledhës.

Studimi mund të realizohet edhe nëpërmjet literaturës së rekomanduar nga mësuesi/ja me ketë tematikë.- Nxënësit ndahen në krupe me tematika të përcaktuara.- Bëhen vizita në terren dhe merren në shqyrtim vepra historike.- Diskutim dhe prezantim i punës.



1


Veprimtari praktike: Trashëgimia kishtare mesjetare në Shqipëri

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- bën kërkime për të njohur më mirë trashëgiminë kishtare mesjetare;- studion më thellë veçoritë e trashëgimisë kishtare mesjetare dhe nxjerr në pah veçoritë e tyre;- paraqit para klasës punimin e vet ose të grupit;- përgatisin një fotomontazh për trashëgiminë kishtare mesjetare.

Fjalë kyç Objekte kulti, IkonaEpitaf Ikonostasi Rasë

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, materiale plotësuese, Enciklopedi e historisë, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, “Arkitektura e ndërtimeve të kultit”, f.105, Meksi, A. Baçe, E. Riza,Gj. Karaiskaj, A. Baçe,Historia e Akitekturës në Shqipëri, f. 368, viti i botimit 2016.


Metoda:a. Vizitë në grup dhe diskutimb. Punë në grup, punë individuale dhe diskutim Hapat që duhen ndjekur:

- Për realizimin e kësaj veprimtarie praktike rekomandohet paraprakisht që nxënësit/et dhe mësuesi/ja të vizitojnë disa objekte kulti dhe të kenë në dispozicion dhe materiale të shkruara.- Vendet e rekomanduara për t’u vizituar Korçë, Voskopojë, Berat, Shkodër etj.- Vizitohen qendrat përkatëse.

- Gjatë vizitës nxënësve u rekomandohet të mbajnë shënim dhe të bëjnë foto (nëse lejohet).- Nxënësit ndahen në grupe. Ata bashkërendojnë punën së bashku dhe përpilojnë një ku rakordojnë material përmbledhës.- Studimi mund të realizohet edhe nëpërmjet literaturës së rekomanduar nga mësuesi/ja për këtë tematikë.- Nxënësit ndahen në grupe me tematika të përcaktuara.- Bëhen vizita në terren dhe merren në shqyrtim vepra historike.- Diskutim dhe prezantim i punës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre gjatë orës së mësimit.


1

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia moderne shek. XV‒ fillim shek XX.

Situata e të nxënit:Vendoset në monitor një sekuencë filmike rreth formimit të Perandorisë Osmane: https://www.youtube.com/watch?v=YMpfdpHPNDE dhe diskutohet në klase rreth kësaj perandorie.

Tema mësimore:Kalimi i osmanëve në Ballkan dhe Bizanti (1352‒1453)Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja:- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe të informacionit;- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një populli;- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton momentet e para të pushtimit osman në Ballkan dhe në territoret shqiptare;- analizon situatën politike në Bizant dhe në të gjithë rajonin e Ballkanit;- pasqyron ndikimin që pati qytetërimi osman në Ballkan;- identifikon në hartë vendbetejat kryesore të qëndresës antiosmane në Ballkan dhe në territoret shqiptare.

Fjalë kyç: Ballkan BizantKostandinopojë Skënderbeu OsmanJanko Huniadi

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje dhe digjital, informacione shtesë nga “Historia e Popullit Shqiptar”, Tajar Zavalani, interneti.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK, Gjuhët dhe Komunikimi, Gjeografi.


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diskutim për njohuritë

paraprakeNxitje e diskutimit Punë individuale

Ndërtimi ipërmbajtjes

Të kuptuarit përmesleximit

Punë në grupe Punë dyshe

Përforcimi Punë e pavarur Tabela e konceptit Punë në grupe


Parashikim: Pyetje përgjigjeMësuesi/ja vendos në monitor një sekuencë filmike rreth formimit të Perandorisë Osmane, dhe më pas i drejtohen nxënësit disa pyetje: Dimë se një ndër shkaqet që sollën rënien e Perandorisë Bizantine ishin edhe sulmet turke.

1. Çfarë dini ju për Perandorinë Osmane?2. Ku u shtrinë ata? Kush u bë qendra e këtij shteti?3. Si arritën ata të krijonin një perandori të madhe dhe të fuqishme?4. A u pushtua Shqipëria prej tyre? Me përgjigjet e nxënësve mësuesi/ja plotëson skemën.

Perandoria Osmane

Drejtohej nga sulltanë

Fe myslimanePushtoi Ballkanin

Pushtoi vendin tonë për 500 vjet


1

Ndërtimi i njohurive të reja: Të kuptuarit përmes leximitMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin për afro 10 minuta. Më pas krijon tri grupe dhe përcakton kërkesat për çdo grup.Grupi I - Depërtimet osmane në Ballkan.

- Si u krijua shteti osman?- Kur filluan pushtimet osmane në Ballkan?- Cilat janë betejat kryesore mes ballkanasve dhe Perandorisë Osmane?

Grupi II - Ballkani nën sundimin osman.- Cili ishte organizimi administrativ i Ballkanit?- Çfarë tiparesh ka politika fetare e ndjekur nga pushtuesit osmanë?- Çfarë përfaqëson sistemi i mileteve?

Grupi III - Kriza e sundimit osman në Ballkan.- Cilat janë shenjat e krizës të sundimit osman në Ballkan?- Argumentoni shkaqet e kësaj krize.- Si u bë e njohur figura e Skënderbeut në Perandorinë Osmane?

Më pas grupet diskutojnë me njëri-tjetrin për çështjet e tyre.

Përforcim: Punë e pavarurMësuesi/ja udhëzon nxënësit që në bazë të informacioneve të marra gjatë orës mësimore, por edhe më parë, të plotësojnë tabelën e mëposhtme duke u mbështetur edhe te harta e tekstit mësimor.

Shekujt Territoret e pushtuaraXIVXVXVIXVII

Pasi të plotësojnë tabelën, tre nxënës do të ngrihen në hartë për të treguar territoret e pushtuara sipas shekujve.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:Nxënësi/ja:- evidenton momentet e para të pushtimit osman në Ballkan dhe në territoret shqiptare;- analizon situatën politike në Bizant dhe në të gjithë rajonin e Ballkanit;- pasqyron ndikimin që pati qytetërimi osman në Ballkan;- identifikon në hartë vendbetejat kryesore të qëndresës antiosmane në Ballkan dhe në territoret shqiptare.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen në bazë të angazhimit në orën e mësimit, pjesëmarrjes në diskutim, punës në grup, mendimeve kritike.

Detyrat dhe puna e pavarur: Sillni informacione rreth jetës dhe veprimtarisë së Skënderbeut në Perandorinë Osmane.

I vogli i familjes sëGjon Kastriotit

Figura e Skëdërbeut

U rrit dhe stërvit nëPerandorinë Osmane

Luftoi kundër PerandorisëOsmane

Hero kombëtar dhendërkombëtar

Mbrojtës iKrishterimit

Lindi 1405, vdes 1468


1

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia moderne shek. XV- fillim shek XX.

Situata e të nxënit:Vendoset në monitor një sekuencë filmike rreth filmit Skënderbeu: https://www.youtube.com/watch?v=sH9Lm9Vd3D0dh minuta 17- 20 dhe diskutohet në klase rreth kësaj figure.Tema mësimore:

Skënderbeu dhe koha e tijRezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja:- përcakton gjendjen e popullsisë shqiptare me kthimin e Skënderbeut;- analizon vendimet e kuvendit të Lezhës;- analizon rrugët që ndoqi Skënderbeu për të kaluar në një shtet të përqendruar;- vlerëson rëndësinë e kalimit nga aleancapolitike në një shtet shqiptar.

Fjalë kyç:Gjergj Kastrioti Skënderbeu Besëlidhja e LezhësShteti i SkënderbeutInstitucionet e shtetit të Skënderbeut

PolitikëDiplomaci

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, dhe libri digjital, informacione shtesë nga “Historia e Popullit Shqiptar”, Tajar Zavalani,interneti.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK, Gjuhët dhe Komunikimi, Gjeografi.



paraprakeNxitje e diskutimit Punë individuale


Harta e konceptit Paraqitje grafike einformacionit

Punë dyshe

Përforcimi Mbajtje e strukturuar eshënimeve

Ndërtim i shprehivestudimore

Punë në grupe


Parashikim: Diskutim për njohuritë paraprakeNxënësit ftohen nga mësuesi/ja të shohin disa sekuenca nga filmi “Skënderbeu”. Shënohet tema “Skënder- beu dhe koha e tij” dhe nxënësit ndahen në grupe të përbërë me nga 5-6 anëtarë. Nxënësit lexojnë pjesën nga informacionet e marra rreth jetës dhe historisë së Skënderbeut”. Mësuesi/ja ngre pyetje, me qëllim organizimin e mendimit nga nxënësit mbi figurën e Skënderbeut.

Lezha

Vendimet e Kuvendit të Lezhës


1

Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e konceptit (paraqitje grafike e informacionit)Në këtë fazë nxënësit lexojnë informacionin e ri dhe përcaktojnë: a) rrethanat që favorizuan mbledhjen e Kuvendit të Lezhës në këtë zotërim; b) vendimet e Kuvendit të Lezhës.Pyetje: Përcaktoni rrethanat që favorizuan mbledhjen e Kuvendit në qytetin e Lezhës:

Zotërim venedikas (i sigurt nga kërcënimi osman).Krijim i aleancave me Perëndimin (në këtë rast me Venedikun). Shtet asnjanës (nuk i përkiste askujt prej princave shqiptarë).

Pyetje: Cilat ishin vendimet e Kuvendit të Lezhës?

Krijimi i një aleance politiko-ushtarake. Arkë e përbashkët.Krijimi i ushtrisë së përhershme dhe të përkohshme.

Pasi nxënësit renditin tri vendimet e Kuvendit të Lezhës, analizojnë dhe karakterin e kësaj lidhjeje si një aleancë mes të barabartësh.Pyetje: Evidento politikën dhe diplomacinë e jashtme të Skënderbeut me vendet e tjera:

Mb.e Napolit Bashkëpunoi me:

Traktati i Gaetes (26 mars 1451)

Hungarinë

Venedikun

garantonte ndihmën ekonomike- ushtarake.

Përforcim: Mbajtje e strukturuar e shënimevePasi kanë diskutuar konceptet kryesore dhe kanë analizuar vendimet e Kuvendit të Lezhës, nxënësit ndajnë fletën e punimit në dy pjesë për të përcaktuar arsyet pse Skënderbeu ishte për krijimin e një shteti të vetëm shqiptar dhe për institucionet e këtij shteti. Pasi lexojnë informacionin në çështjen e tretë, nxënësit paraqesin në punimin e tyre mendimin sipas këtij modeli:

Rrethanat që favorizuan krijimin e shtetit të ri shqiptar Institucionet e shtetit shqiptarPersonaliteti i SkënderbeutAftësitë e tij të veçanta në fushën politike dhe ushtarake dhe kontributi i tij në luftë bënë që ai të merrte atributet e kryetarit. Konfliktet mes princave shqiptarë.Derdhja jo e rregullt e kontributeve të princave në arkën elidhjes, bënë që Skënderbeu të kalojë në shtetin e përqendruar.

Kryetari i shtetit Kuvendi i fisnikëve Këshilli i Lartë Këshilli i Luftës Simbolet e shtetitVula, flamuri, stema, kryeqytet- Kruja

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:Nxënësi/ja:

- përcakton gjendjen e popullsisë shqiptare me kthimin e Skënderbeut;- analizon vendimet e Kuvendit të Lezhës;- analizon rrugët që ndoqi Skënderbeu për të kaluar në një shtet të përqendruar;- vlerëson rëndësinë e kalimit nga aleanca politike në një shtet shqiptar.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, për argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyra: Argumentoni “Pse njerëz të afërt, të gjakut dhe të luftës, u larguan në momente të caktuara prej Skënderbeut dhe shkuan tek osmanët”.Krijoni një poster me ngjarjet më të rëndësishme për jetën e Skënderbeut.

Politika e Jashtme

Epoka e errët

u zhvillua kultura bizantine

mungesa e dokumenteve të shkruararënia e Perandorisë Romake

prapambetje teknologjike - kulturore dhe shoqërore


1


Situata e të nxënit:Çfarë nënkuptonte për njerëzimin “epoka e errët”?

Tema mësimore: Rilindja europiane, shqiptarët dhe Perandoria Habsburge

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja:- shpjegon kuptimin e konceptit Rilindje;- rendit parimet themelore të saj dhe figurat më përfaqësuese të kësaj lëvizjeje;- përshkruan prirjet kryesore të artit dhe të arkitekturës së Italisë në shek. XV-XVI;- identifikon lidhjet kulturore të shqiptarëve me pellgun e Adriatikut dhe me Italinë e shekujve XIV-XV;- përmend autorë dhe vepra të humanistëve shqiptarënë kuadrin e Rilindjes Europiane.

Fjalë kyç: Rilindja europiane ShqiptarëtPerandoria Habsburge

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, libri digjital, informacione shtesë nga interneti.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK, Gjuhët dhe Komunikimi, Gjeografi, Arte.


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Kllaster Nxitje e diskutimit Punë individuale


Leksion i avancuar Pyetje-përgjigje Punë dyshe

Përforcimi Tabelë krahasuese Ndërtimi i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës mësimore

Parashikim: KllasterMësuesi/ja bashkëbisedon fillimisht me nxënësit rreth pyetjes. Çfarë nënkuptonte për njerëzimin “epoka e errët”? Nxënësit japin argumentet e tyre në lidhje me këtë pyetje duke u nisur edhe nga lënda e letërsisë, por edhe nga informacione të marra më parë. Më pas mësuesi/ja shënon në tabelë mendimet e nxënësve në lidhje me “epokën e errët”.

Ndërtimi i njohurive: (Leksion i avancuar)Mësuesi/ja i përgatit nxënësit për mësimin duke u treguar atyre se çfarë përmban ky mësim dhe rëndësinë që luajtën këto dy epoka (Humanizmi -Rilindja) për njerëzimin.


1

Pjesa e parë: Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe me numër çift. Ai/ajo u shpjegon nxënësve detyrën, pra, ata duhet të hartojnë një listë mbi gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe (prej 4-5 minutash), mësuesi/ja u kërkon dysheve t’ua tregojnë punën e tyre shokëve. Mësuesi/ja shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq atyre vëmendjen mbi problemet që trajton, të cilat vetë ata i kanë listuar më parë. Mësuesi/ja i nxit nxënësit të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse.

Pyetjet që drejtohen:- Humanizmi dhe Rilindja kur filluan si epoka?- Cilat ishin fushat shoqërore që prekën këto dy periudha?- Ku qëndron ndryshimi midis “epokës së errët” dhe “epokës moderne”?- Ku u përqendrua më tepër “epoka moderne”?

Diskutohet për rreth 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.

Pjesa e dytë: Lidhet me përcaktimin e karakteristikave të këtyre dy periudhave. Nxënësve u kërkohen dy-tri ide në lidhje me këto probleme:

- Çfarë ndryshimesh bëri arti, shkenca, letërsia dhe kultura?- Përse këto ndryshime ndodhën pikërisht në qytetet e Italisë?- Si u zhvillua jeta shoqërore dhe kulturore në këto qytete të Italisë?- Cilat ishin familjet që u zhvilluan më shumë për nga ana kulturore dhe shoqërore?


Pjesa e tretë: Lidhet me shqiptarët dhe Rilindjen humaniste. Nxënësve u kërkohen dy-tre shembuj në lidhje me zhvillimin e Rilindjes në Shqipëri.

Pyetjet që drejtohen:- Cilat janë fushat e artit që u zhvilluan më shumë?- Renditni disa vepra që u shkruan në atë periudhë.- Cilat ishin familjet arbërore që u zhvilluan më shpejt?- Shpjegoni ndryshimin që ndodhi në kulturën arbërore pas vendosjes së sundimit osman.


Pjesa e katërt: Perandoria Habsburge. Nxënësve u kërkohen dy-tre shembuj në lidhje me zhvillimin e Perandorisë Habsburge.

Pyetjet që drejtohen:- Kur u themelua kjo perandori?- Cilat ishin qëllimet e saj kundër Perandorisë Osmane?- Identifikoni rrugët që ndoqi kjo perandori për të zgjeruar territoret e saj?

Diskutohet për rreth 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës. Më pas, mësuesi/ja bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga informacionet e tyre paraprake me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe bën shpjegimin e çështjeve të paqarta duke plotësuar edhe me ndonjë informacion të ri.

Përforcim: Tabelë krahasueseMësuesi/ja duke u nisur nga informacionet e dhëna dhe nga figurat e treguara e ndan tabelën në disa pjesë dhe kërkon nga nxënësit të plotësojnë në tabelën krahasuese rreth epokës së errët dhe asaj moderne duke nxjerrë në pah dallimet dhe ndryshimet.Dy nxënës plotësojnë tabelën, duke u mbështetur edhe nga informacioni i marrë më parë.


1

Epokat Fillimi dhe mbarimi Ndryshimet Risitë Vendet ku u zhvilluae errëtmoderne


- shpjegon kuptimin e konceptit Rilindje;- rendit parimet themelore të saj dhe figurat më përfaqësuese të kësaj lëvizjeje;- përshkruan prirjet kryesore të artit dhe të arkitekturës së Italisë në shek. XV-XVI;- identifikon lidhjet kulturore të shqiptarëve me pellgun e Adriatikut dhe me Italinë e shekujve XIV-XV;- përmend autorë dhe vepra të humanistëve shqiptarë në kuadrin e Rilindjes Europiane.


Detyra: Diskutoni mbi shkallën e integrimit të shqiptarëve në Rilindjen Europiane.


Situata e të nxënit:Mësuesi/ja vendos një dokumentar rreth jetës dhe veprës së Gjon Buzukut me temë: “Para 460 vjetësh përfundon ‘Meshari’ i Gjon Buzukut, shkrimtari i veprës monumentale.”https://www.youtube.com/watch?v=PBV okTGHl3o - Si e konceptoni dhe interpretoni ju këtë vepër.- Përse kjo vepër sot ruhet në Vatikan dhe jo në Shqipëri?

Tema mësimore:Perandoria Osmane dhe Europa në shek. XVI (lindja e Protestantizmit).

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- shpjegon kuptimin e konceptit Perandori Osmane;- vë në dukje zhvillimet fetare dhe politike në Europë në kuadër të procesit të Reformacionit;- evidenton përhapjen e Protestantizmit në Europë

dhe kundërpërgjigjen e Kishës Katolike ndaj tij (Inkuizicioni);- analizon kontekstin historik, fetar e kulturor në të cilin u hartua “Meshari” i Gjon Buzukut (libri i parë në gjuhën shqipe);- përshkruan figurën fetar-historike të Martin Luteritme atë të Gjon Buzukut.

Fjalë kyç: Perandoria Osmane Europa në shek. XVI Protestantizëm Kisha Katolike IslamiKundërreforma (Reformacioni) Inkuizicioni

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, libri digjital, informacione shtesë nga interneti.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK, Gjuhët dhe Komunikimi, Letërsi, Arte.

prift katolik

Gjon Buzuku arbëresh

përktheu veprën Meshari

shkrimtar


1


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diskutim i lirë Nxitje e diskutimit Punë individualeNdërtimi i përmbajtjes INSERT Pyetje-përgjigje Punë dyshe

Përforcimi Diagrami Ven Ndërtim i shprehivestudimore

Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimitParashikim: Diskutim i lirëMësuesi/ja vendos një dokumentar rreth jetës dhe veprës së Gjon Buzukut me temë. “Para 460 vjetësh përfundon “Meshari” i Gjon Buzukut, shkrimtari i veprës monumentale” dhe drejtohet pyetja:

- Kush është Gjon Buzuku? Cila është vepra e tij më e famshme?- Si e konceptoni dhe interpretoni ju këtë vepër?- Përse sot kjo vepër ruhet në Vatikan dhe jo në Shqipëri?

Ndërtimi i njohurive: INSERTMësuesi/ja udhëzon nxënësit që secili në mënyrë individuale të lexojë tekstin dhe të nënvizojë çështjet thelbësore. Ndërkohë, mësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë tabelën e mëposhtme me shpjegimet përkatëse.* Informacioni i ditur (v) * Informacioni i ri (+)* Informacioni që e dinim ndryshe (-) * Informacioni që duam të dimë (?)

V + - ?1. Dëshira e shqiptarëve të krishterë për t’u çliruar nga sundimi osman dëshmohet nga projektet që u paraqitën shteteve europiane qysh në shek. XVI.

1. U formuan kuvende në Shqipëri kundër pushtimit osman (Malësia e Shkodrës, Mali i Zi, Puka, Mirdita).2. V. 1621 kleriku katolik shqiptar Pjetër Budi që hartoi një projekt për çlirim, por që mbeti në letër.

1. Projektet mbetën në letër për shkak të copëtimit politik që mbizotëronte në Europë.2. Por po aq edhe prej pafuqisë politike e ushtarake të Europës për t’i larguar osmanët ngaEuropa.

1. Si reagoi popullsia shqiptare kundër këtij pushtimi?

2. Cilat ishin rregullat që vendosi kjo perandori për shqiptarët?

1. V 476 bie Perandoria Romake e Perëndimit dhe vendin e zuri Bizanti.

2. Kisha luajti rol kryesor deri në shek. XV-XVI.

Arsyet- Konfliktet e brendshme civile.- Rebelimet feudale dhe aktet e banditizmit ishin zhvillime që kërkonin kundërpërgjigje nga qeveri më të centralizuara.

2. Institucioni i vetëm që arriti të ruante unitetin ideologjike kulturor të Europës Perëndimore e Qendrore.

Perandoria Osmane:1. Do të kërcënonte fuqishëm unitetin fetar e kulturor evropian.

2. Do të testonte edhe vendosmërinë europiane nën udhëheqjen e Vatikanit për ndërmarrjen e nismave kryqtare

1. Përse Spanja largoi popullsinë islame dhe hebreje.

2. Si ndikoi lindja e monarkive territoriale në Europë.

1


3. U zhvilluan reforma katolike - Protestantizmi i Luterit

Kapitalizmi RilindjaHumanizmi faktorë për zhvillimin e reformave katolike

Luteri synonte- thjeshtësinë e Papatit;- përkthimin e Biblës në gjermanisht.

1. Përse u quajt Protestantizëm?

2. Në cilat vende të tjera u përhap.

3.Meshari i Gjon Buzukut a praktikohet në ditët e sotme.

4. Kundërreformacioni dhe inkuizicioni

U mbështet nga:1. shtete monarkike, si Franca, Spanja dhe Perandoria Habsburge;2. Urdhrit Jezuit.

Fund shek. XV shënoi edhe ripërtëritjen e Inkuizicionit. Inkuizicioni u kthye kundër mendimit të lirë që kishte krijuar fryma e shkencës dhe e filozofisë.

1. Përse lindi termi “heretik”?

Përforcim: Diagrami i VenitMësuesi/ja udhëzon nxënësit që secili në mënyrë individuale të lexojë tekstin dhe të plotësojë diagramin e Venit rreth figurave të Martin Luterit dhe Gjon Buzukut. Ndërkohë, mësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë diagramin e Venit, duke e plotësuar me shpjegimet përkatëse.

Martin Luteri Gjon Buzuku

Të përbashkëtat

Të veçantat Të përbashkëtat Të veçantat

1. gjerman 1. priftërinj katolik 1. arbëresh2. 2. 2.3. 3. 3.4. 4. 4.5. 5. 5.

Një nxënës ngrihet në tabelë për të plotësuar këtë diagram duke u nisur edhe nga informacionet e marra më parë. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

1. shpjegon kuptimin e konceptit Perandori Osmane;2. vë në dukje zhvillimet fetare dhe politike në Europë në kuadër të procesit të Reformacionit;3. evidenton përhapjen e Protestantizmit në Europë dhe kundërpërgjigjen e Kishës Katolike ndaj tij (Inkuizicioni);4. analizon kontekstin historik, fetar e kulturor në të cilin u hartua “Meshari” i Gjon Buzukut - libri i parë në gjuhën shqipe;5. përshkruan figurën fetar-historike të Martin Luterit me atë të Gjon Buzukut.


Detyra: Analizoni kontekstin historik, fetar e kulturor në të cilin u hartua “Meshari” i Gjon Buzukut - libri i parë në gjuhën shqipe.


1

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: VI Klasa: XIITematika 4Historia Moderne shek. XV‒ fillim shek XX.

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja lexon një pjesë të shkurtër rreth riorganizimit të territoreve të Perandorisë Osmane.

Zgjerimi i Perandorisë Osmane, pas pushtimeve të realizuara në shek. XV, bëri të nevojshëm ndryshimin e organizimit të saj shtetëror. Territoret e gjithë perandorisë u ndanë në 32 ejalete.Territoret e Shqipërisë bënin pjesë në ejaletin e Rumelisë. Ato u ndanë në disa sanxhakë. Numri, shtrirja dhe emërtimi i tyre ka ndryshuar herë pas here.Pse, here pas here, ka ndryshuar numri dheemërtimi i tyre?

Tema mësimore:Perandoria Osmane dhe administrimi i saj

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përshkruan organizimin shtetëror dhe administrativ të territoreve të porsavëna nën sundimin e Perandorisë Osmane;- analizon sistemin ekonomik dhe fiskal të zbatuar nga autoritetet osmane: Perandoria Osmane, Ballkani dhe Shqipëria;- evidenton pozicionin e feve të ndryshme në kuadër të legjislacionit të Perandorisë Osmane;- shpjegon parimet e organizimit territorial dhe shtetëror tëPerandorisë Osmane.

Fjalë kyç:Organizim shtetëror Organizim administrativ Perandoria OsmaneAdministrimi i Perandorisë Osmane Shtresëzim socialTaksim

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe digjital informacione shtesë interneti.



Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diskutim i lirë Nxitje e diskutimit Punë individuale

Ndërtimi i përmbajtjes INSERT Pyetje-përgjigje Punë dyshe

Përforcimi Diagrami i Venit Ndërtim i shprehivestudimore

Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja lexon një pjesë të shkurtër rreth riorganizimit të territoreve të Perandorisë Osmane.Zgjerimi i Perandorisë Osmane, pas pushtimeve të realizuara në shek. XV, bëri të nevojshëm ndryshimin e organizimit të saj shtetëror. Territoret e gjithë perandorisë u ndanë në 32 ejalete. Territoret e Shqipërisë bënin

1

Libër mësuesi për tekstin pjesë në ejaletin e Rumelisë. Ato u ndanë në disa sanxhakë. Numri, shtrirja dhe emërtimi i tyre ka ndryshuar herë pas here.Pyetja: Pse herë pas here ka ndryshuar numri dhe emërtimi i tyre?Përgjigje: Arsyeja ka qenë sepse Perandoria Osmane është drejtuar nga shumë sulltanë dhe secili prej tyre realizonte reforma administrative jo vetëm brenda perandorisë, por edhe në territoret e pushtuara. Gjatë mbretërimit të sulltan Sulejmanit II (1520‒1566), të njohur me emrin Ligjvënësi (kanuniu), u krye një organizim i ri i shtetit dhe u rishikuan e u plotësuan ligjet ekzistuese me urdhëresa të tjera në përshtatje me kushtet e reja, me synim që të arrihej në radhë të parë centralizimi i pushtetit në duart e sulltanit.

Ndërtimi i njohurive. Ditari dypjesësh

Citati/fragmenti Përgjigjja/ Komenti

Emërtimi i autoriteteve lokale osmane:

Ndarja territoriale:

Regjistri kadastral përbëhej nga:

Shtresëzimi social dhe taksimi ndahej në:

- subashi, për ruajtjen e rendit;- kadiu, për administrimin e jetës publike dhe të ligjit islamo-osman;- dizdari, komandanti i garnizonit osman, që vendosej në kështjellë;- imami, që drejtonte ritualin e faljeve për trupat osmane.

a. çifligu (ngastër toke) - ishte njësia më e vogël taksapaguese;b. zeameti, që ishte një burim të ardhurash nga 3 000‒20 000 akçe, u akordohej komandantëve më të lartë ushtarakë se timariotët;c. hase burim të ardhurash nga 20 000-100 000 akçe. ç. sanxhakë njësi administrativo-territoriale:

- ishte një hapësirë gjeografike;- kishte toka të mjaftueshme bujqësore për të ushqyer normalisht popullsinë vendase;- kishte një numër të mjaftueshëm qytetesh dhe qytezash.d. Shqipëria u nda në 11 sanxhakë i Shkodrës, i Malit të Zi, i Prizrenit, i Vushtrrisë, Shkupit, Manastirit, Ohrit, Elbasanit, Vlorës, Janinës, Delvinës, Tërhallës dhe i Lepantos, që drejtoheshin nga Sanxhakbeu.

Kanunname: akte ligjore që rregullonin mënyrën e funksionimit të:a) administratës osmane,b) jetën e grupeve sociale,c) veprimtarinë ekonomike, taksat. Kanunnamet ndaheshin në:- të përgjithshme - akte që gjenin zbatim në të gjithë perandorinë;- të veçanta - akte që zbatoheshin në një njësi të veçanta.

I . Ushtarakët, kastë sociale e cila nuk prodhonte, dhe për pasojë nuk paguante as taksa.II. Fshatarët, shtresa e mirëfilltë prodhuese dhe taksapaguese.

Ligji i Sheriatit është Ligji Islam:a. ku spikasnin e dhjeta nga prodhimet bujqësore dhe xhizja (taksa për kokë);b. taksa me origjinë nga tradita juridike:• ballkanike (ispenxhja, taksa e vreshtave, e verës, e derrit);• turke (taksa e çiftit, që vilej nga popullsia myslimane).

Mësuesi/ja e ndan klasën në dy grupe dhe i jep secilit grup të lexojë një nga çështjet e mësimit. Ai/ajo i udhëzon nxënësit ta lexojnë atë për një periudhë prej 4-6 minutash dhe të nënvizojnë informacionin që u duket më i rëndësishem. Pasi është plotësuar tabela me informacionin e ri, mësuesi/ja ndalet në disa çështje që janë trajtuar në kanunname shqiptare, si ai i Vlorës apo dhe i Kosovës.


1

Përforcimi: Diskutim i lirëU kërkohet nxënësve të shohin me vëmendje kanunnamenë e Vlorës dhe të Skëndërbeut dhe të japin mendimet e tyre mbi këto kanunname dhe interesin e Perandorisë Osmane për këto ligje.Mësuesi/ja ndërhyn gjatë diskutimit të nxënësve për të plotësuar me ndonjë informacion shtesë rreth kanunnameve të Vlorës dhe të Skënderbeut ose duke korrigjuar nxënësit.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:1. përshkruan organizimin shtetëror dhe administrativ të territoreve të porsavëna nën sundimin e Perandorisë Osmane;2. analizon sistemin ekonomik dhe fiskal të zbatuar nga autoritetet osmane: Perandoria Osmane, Ballkani dhe Shqipëria;3. evidenton pozicionin e feve të ndryshme në kuadër të legjislacionit të Perandorisë Osmane;4. shpjegon parimet e organizimit territorial dhe shtetëror të Perandorisë Osmane.


Detyra: Hulumtoni në internet dhe gjeni informacione dhe dokumentarë në lidhje me ndarjen administrative të territoreve Shqiptare gjatë sundimit të Perandorisë Osmane në shek. XV‒X.


1

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek. XV ‒ fillim shek XX.

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja drejton pyetjen:Sot flitet për pakica të popullsisë turke në shtetet e Ballkanit por edhe pakica të popullsisë shqiptare në Turqi.Si e shpjegoni ju këtë dukuri?

Tema mësimore:Perandoria Osmane, Ballkani dhe Shqipëria

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:1. argumenton politikën që ndoqi Mehmeti II ndaj besimeve fetare;2. analizon arsyet e qëndrimit të shtetit osman ndaj Kishës Katolike;3. shpjegon pse hebrenjtë erdhën në territoret arbërore në shek. XV dhe ç’ndikim patën në Vlorë.4. evidenton liritë fetare të Kryepeshkopatës së Ohritnga Perandoria Osmane.

Fjalë kyç: Perandoria Osmane Fe zyrtareFe islameKomunitete jomyslimane Komunitet i ri etnik dhe fetar Autonomi fetare

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, libri digjital, informacione shtesë interneti.



Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Stuhi mendimesh Nxitje e diskutimit Punë individualeNdërtimi i përmbajtjes Puna në grupe Pyetje-përgjigje Punë dyshePërforcimi Diskutim i lirë Ndërtim i shprehive

studimorePunë në grupe

Organizimi i orës së mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja drejton pyetjen:Sot flitet për pakica të popullsisë turke në shtetet e Ballkanit, por edhe pakica të popullsisë shqiptare në Turqi.

- Si e shpjegoni ju këtë dukuri?- Po sot a ka shqiptarë në Turqi?- Në cilat territore të Turqisë janë më tepër të vendosur shqiptarët dhe si quhen ata nga turqit?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjen e nxënësve duke i plotësuar ata edhe nëpërmjet hartës.

Ndërtimi i përmbajtjes: Puna në grupeMësuesi/ja e ndan klasën në grupe. Secili grup do të punojë me materialin që ka secila nënçështje në tekst. Pasi nxënësit lexojnë me kujdes materialin në mënyrë individuale, punojnë në grup, ku diskutojnë, japin mendimet dhe nxjerrin përfundimet sipas kërkesës. Në fund përfaqësuesi i çdo grupi paraqet përfundimet e arritura.

Grupi i parë - Përcaktoni në mënyrë skematike përparësitë që i dha sulltan Mehmeti II Kishës Ortodokse.

Autonomia për çështjet fetare.Përparësitë në fushën social-kulturore.Në krye qëndronte kryepeshkopi.Kryepeshkopatat më e rëndësishme në territoret shqiptare ishin ato të Ohrit dhe Pejës.

Kisha Ortodokse


1

Grupet e popullsisë

përparësitë

Grupi i dytë - Shpjego arsyet përse kundrejt Kishës Katolike Perandoria Osmane mbajti qëndrim ndryshe nga Kisha Ortodokse.

Arsyet1. Lufta e shenjtë (kryqëzatat).2. Synimi i saj për një perandori të fuqishme.3. Feja myslimane si fe zyrtare.

Lindjes dhe Perëndimit

Betejat me

Grupi i tretë - Evidento grupet e popullsisë që përfituan nga perandoria osmane.

fshatari raja

klerikët

popullsia myslimane e ardhur nga Spanja

Përforcim: Diskutimi i lirëMësuesi/ja drejton pyetjen nxënësve:Cilët ishin faktorët e vendosjes së popullsisë hebre në Shqipëri?Si ndikoi kjo popullsi në zhvillimin ekonomik-social-kulturor në qytetin e Vlorës?Nisur dhe nga informacione të marra më parë, nxënësi u përgjigjet pyetjeve duke i argumentuar ato.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:Nxënësi/ja

1. argumenton politikën që ndoqi Mehmeti II ndaj besimeve fetare;2. analizon arsyet e qëndrimit të shtetit osman ndaj Kishës Katolike;3. shpjegon pse hebrenjtë erdhën në territoret arbërore në shek. XV dhe ç’ndikim patën në Vlorë;4. evidenton liritë fetare të Kryepeshkopatës së Ohrit nga Perandoria Osmane.


Detyra: Hulumtoni në internet dhe gjeni informacione dhe dokumentarë në lidhje me Luftën e Shenjtë (kryqëzatat) midis Lindjes dhe Perëndimit.

Vatikanin Vjenën Prevezë Lepantos1480-1481 1529-1530 1538 1571

1537 1683‒1699


1

myslimane Fetë në Shqipëri katolike

ortodokse

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek.XV - fillim shek XX

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja drejton pyetjen:“Shqipëria njihet si vendi me harmoninë më të madhe fetare”1. Sa fe praktikohen sot në Shqipëri?2. Përse themi që kemi harmoni fetare?

Tema mësimore: Islamizimi i shqiptarëve

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- tregon si u realizua procesi i përhapjes së fesë islame në territoret shqiptare;- identifikon rrugët e përhapjes së islamizimit; 3.analizon shkaqet e islamizimit të popullsisë shqiptare.4. shpjegon arsyet pse shqiptarët u detyruan të konvertoheshin në besimin islam.

Fjalë kyç: Islam Islamizim KonvertimAristokraci shqiptare

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, informacione shtesë interneti.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi, Qytetari


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Harta e koncepteve Nxitje e diskutimit Punë individualeNdërtimi i përmbajtjes Të kuptuarit përmes leximit Pyetje-përgjigje Punë dyshePërforcimi Shkrim i i lirë Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimitParashikim: Harta e koncepteveMësuesi/ja drejton pyetjen: “Shqipëria njihet si vendi me harmoninë më të madhe fetare”1. Sa fe praktikohen sot në Shqipëri?2. Përse themi që kemi harmoni fetare? Organizuesi grafik

Ndërtimi i njohurive: Të kuptuarit përmes leximitMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin për rreth 10 minuta. Më pas mësuesi/ja krijon tri grupe pune dhe përcakton kërkesat për çdo grup.

Grupi I - Islamizimi i aristokracisë shqiptare- Cila ishte shtresa e parë e popullsisë që u përball me islamizimin e fesë?- Renditni alternativat me të cilat shtresa e aristokracisë do të pranonte konvertimin në myslimanë- Argumentoni përse Perandoria Osmane përdori dhunën për përhapjen e fesë në Shqipëri?

Grupi II - Islamizimi i territorit- Çfarë tiparesh ka politika fetare e ndjekur nga pushtuesit osmanë?- Cilat ishin institucionet dhe ndërtesat fetare?- Renditni disa nga ritet fetare myslimane?


1

- Përse Perandoria Osmane nuk i prishi institucionet e feve të tjera?

Grupi III - Shkaqet e islamizimit masiv të shqiptarëve- Kur filloi procesi i plotë i islamizimit të popullsisë shqiptare?- Renditni disa nga qytetet që e kthyen fenë?- Përse Perandoria Osmane përdori edhe dhunën për konvertimin nga katolikë-ortodoksë në myslimanë?- A u kthye popullsia shqiptare e gjitha në fe

myslimane? Më pas grupet diskutojnë me njëri-tjetrin për çështjet e tyre.

Përforcimi: Shkrim i lirëNë këtë fazë të mësimit mësuesi/ja iu jep nxënësve punë të pavarur një shkrim të lirë me temë: “Po në ditët e sotme a kemi harmoni fetare. A ndikon ajo në jetën tonë të përditshme?”Mësuesi/ja cakton dy nxënës të lexojnë shkrimin e tyre dhe më pas, në formë diskutimi, bëhen komentet rreth pjesës.


- tregon si u realizua procesi i përhapjes së fesë islame në territoret shqiptare;- identifikon rrugët e përhapjes së islamizimit;- analizon shkaqet e islamizimit të popullsisë shqiptare;- shpjegon arsyet pse shqiptarët u detyruan të konvertoheshin në besimin islam.


Detyra: Hulumtoni në internet dhe gjeni informacione rreth konvertimit të popullsisë shqiptare në fe myslimane. Argumentoni përse disa zona dhe qytete të Shqipërisë nuk e kthyen fenë e tyre.

Tematika 4Historia Moderne shek. XV - fillim shek XX

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja drejton pyetjen:Kalaja e qytetit të Elbasanit është një ndër kalatë më të mëdha fushore në Ballkan.- Kur është ndërtuar ajo?- Cili sulltan e rikonstrukturoi atë?- Çfarë funksioni ka luajtur ajo në historinë e këtij qyteti?

Tema mësimore:

Qytetet shqiptare (shek. XVI‒XIX)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përshkruan zhvillimin që patën qytetet pas shek. XV dhe më pas;- evidenton mënyrën e organizimit të brendshëm të qendrave urbane shqiptare;- rendit qytetet më të mëdha të asaj kohe dhe veçoritë e disave prej tyre;- shpjegon rëndësinë e pozitës gjeografike dhe gjeopolitike të viseve shqiptare në kuadër të planeveekspansioniste të Perandorisë Osmane.

Fjalë kyç:Perandori OsmaneFormacion politik i centralizuar Qytete shqiptareVizion gjeostrategjik EsnafeStatutet i esnafeve Prodhim zejtar Tregti


1

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe digjital, informacione shtesë nga interneti.



shek IV e. s

informacion ushtarako-administrativSulltan Mehmeti II

Kalaja e Elbasanitrruga “Egnatia”

1

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Harta e koncepteve Nxitje e diskutimit Punë individualeNdërtimi i përmbajtjes Të kuptuarit përmes leximit Pyetje-përgjigje Punë dyshePërforcimi Rrjet i diskutimit Ndërtim i shprehive



Parashikimi: Hartat e koncepteveMësuesi/ja u tregon nxënësve disa foto të kalasë së qytetit të Elbasanit dhe drejton pyetjen: Kalaja e qytetit të Elbasanit është një ndër kalatë më të mëdha në Ballkan.

- Kur është ndërtuar ajo?

- Cili sulltan e rikonstrukturoi atë?

- Çfarë funksioni ka luajtur ajo në historinë e këtij qyteti.

Ndërtimi i përmbajtjes: Ditari dypjesëshMësuesi/ja fillimisht kërkon që nxënësit të njihen me materialin duke nxjerrë problemet kyçe. Udhëzon nxënësit që të diskutojnë me shokun apo shoqen që kanë pranë për çështjet që i kanë nxjerrë si më të rëndësishme. Mësuesi/ ja ndërton në tabelë skicën e ditarit dypjesësh dhe, përmes pyetjeve të drejtuara, nxënësi e plotëson atë.

Citati/fragmenti Komentet

Qytetet shqiptare

Vizioni gjeostrategjik osman. Qendra shërbimi dhe fortifikim.Njësi administrative (pas betejës së Prevezës).Disa qytete u rikonstrukturuan (Durrësi, Kruja, Lezha, Elbasani). U vendos administrata osmane.Në shek XVI u krijuan lagje të reja (Varosh).Shek XVII - u rrit numri i popullsisë.

Organizimet profesionale

1. Esnafet formë organizimi e prodhuesve të zejeve të njëjta apo të përafërta.a. qytetet kishin statutet e tyre;b. Elbasani esnaf i Tabakëve v. 1657;c. sullet (praktikat e pashkruara traditat-zakonet).

2. Esnafet i shërbenin shmangies së konkurrencës së pandershme, rritjes artificiale të çmimeve për të njëjtin produkt, si dhe garantonin praninë në treg të një produkti që ai të mos mungonte.3. Shek XVII-XVIII, qytetet arritën kulmin në:

a. tregti, b. zejtari, c. përpunimin e lëkurës, d. administrim ushtarak.

Voskopoja

Shek XVII-XVIII solli zhvillim në shumë fusha: ushtarakefetar e tregtare urbanizim

Voskopoja popullsi vllehe dhe shqiptarezhvillim tregtar i përpunimit të leshit në rajonet e

Europës dhe BallkanitLiturgji fetare ortodokse

u shkatërrua në v. 1769


Metodologjia dhe veprimtaritë e

1

Përforcim: Rrjeti i diskutimitNë këtë fazë ftohen nxënësit të lexojnë informacionin e ri “Qytetet shqiptare”.Pyetje:Çfarë ndryshimesh me karakter tregtar dhe kulturor ndodhën në viset shqiptare me vendosjen e sundimit osman? Çfarë gjykimi jepni ju mbi përmasat e përhapjes esnafeve në Shqipëri?Në një diskutim të lirë nxënësit ftohen të shprehin opinionin bazuar dhe në faktet historike mbi këto çështje.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraNxënësi/ja:

- përshkruan zhvillimin që patën qytetet pas shek. XV dhe më pas;- evidenton mënyrën e organizimit të brendshëm të qendrave urbane shqiptare;- rendit qytetet më të mëdha të asaj kohe dhe veçoritë e disave prej tyre;- shpjegon rëndësinë e pozitës gjeografike dhe gjeopolitike të viseve shqiptare në kuadër të planeve ekspansioniste të Perandorisë Osmane.


Detyra: Hulumtoni në internet dhe gjeni informacione rreth zhvillimit të Voskopojës shek XVII‒XVIII. Krijoni një album me foto dhe informacione rreth qyteteve më të zhvilluara gjatë shek XVII‒XVIII.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek. XV- fillim shek XX

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja u tregon nxënësve disa pamje filmike https://www.youtube.com/watch?v=jCstLFdQrA0 minuta 0.41-1.16 dhe më pas drejton pyetjen: Qyteti i Beratit është qytet muze.a. Cilat janë figurat dhe shkrimet më të rëndësishme?b. Përse Onufri dallohet në ditët e sotme?

Tema mësimore:Kultura shqiptare (shek. XVI‒XVIII)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton zhvillimin e kulturës shqiptare në shek. XVI-XVIII;- përmend poetë të shek. XVI, që kanë lënë gjurmë në kulturën botërore;- rendit poetë që shkruajnë poezi shqipe me alfabet arab;- shpjegon pse qyteti i Beratit u bë qendër kulturenë shek. XVIII.

Fjalë kyç:KulturëNdikim kulturorGjuha shqipe Gjuhë liturgjie fetare Letërsi shqipe me alfabet arab Letërsi fetare arbëreshe

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, informacione shtesë nga interneti. https://www.youtube.com/watch?v=jCstLFdQrA0minuta 0.41-1.16


1

Njohuri për metodën: “Shënime mbi shënime” është një metodë që siguron një mënyrë sistematike dhe ndihmon nxënësit të organizojnë informacionin për të lexuarit e tyre, shkrimin dhe studimin. Kjo metodë është një formë e rrjedhshme skicimi, e cila është e lehtë për t’ua paraqitur nxënësve. Ideve dhe kategorive kryesore u jepet treguesi 1, kurse detajeve, shembujve etj., u jepen treguesit 2, 3, 4 etj. Kështu nxënësit organizojnë informacionin e marrë dhe bëjnë lidhjet e tyre.


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diskutim i lirë Nxitje e diskutimit Punë individualeNdërtimi i përmbajtjes Shënime mbi shënime Pyetje-përgjigje Punë dyshePërforcimi Rrjeti i diskutimit Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimitParashikim: Diskutim i lirëMësuesi/ja u tregon nxënësve disa pamje filmike dhe më pas drejton pyetjen: Qyteti i Beratit është qytet muze.

a. Cilat janë figurat dhe shkrimet më të rëndësishme?b. Përse Onufri dallohet në ditët e sotme?

Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i përmbajtjes: Shënime mbi shënime

Mes Lindjes dhe Perëndimit

Kultura shqiptare

Letërsia shqipe e shek. XVIII

Botimet klasike letrare osmane. Poetëtmë të njohur të periudhë së shek XVI-XVIII:a. poeti shqiptar Mesihi Prishtina (shkroi në turqishten osmane. Poezitë e tij u përkthyen dhe u botuan në latinisht, gjermanisht, frëngjisht e në italisht);b. poeti Jahja bej Dukagjini (shkroi letërsinë klasike osmane);c. poeti nga Prizreni, Suzi Çelebi (bibliotekën e parë publike në Ballkanin osman).

1. U zhvillua në shek XVIII-XIX.2. Qendra kryesore Berati dallohet falë politikës kulturore të Hysen pashë Vlorës.

a. zhvilloi një politikë aktive patronazhi;b. dha ndihmesa ekonomik-financiare;c. ndihmoi poetët, si Nezim Berati, Sulejman Naibi, Fejziu dhe Irziu, Ismail pashë Vlora e Ahmet Kurt Pasha. Letërsia u zhvillua edhe në qytetet,si Elbasani, Gjirokastër, Shkodra, Gjakova, Prizreni, Shkupi, Tetova, Ulqini, Konispoli.

Botimet klasike letrare romane. Poetët më të njohur të periudhë së shek XVI-XVIII:a. prifti katolik shqiptar Gjon Buzuku (“Meshari”, pjesë të përkthyera nga Ungjilli, rituali dhe liturgjia e Kishës Katolike);b. Pjetër Budi (Doktrina e Kërshtenë, Rituali Roman dhe Pasqyrën e t’rrëfyemit);c. Frang Bardhi (Fjalori latinisht dhe Apologji për Skënderbeun);d. Pjetër Bogdani (Çeta e Profetëve);e. kleriku ortodoks arbëresh, Lekë Matrënga.

RëndësiaLetërsia shqipe e shek. XVIII u krijua nga poetë shqiptarë myslimanë dhe

shqipja është shkruar me alfabetin arab.Në trojet shqiptare në Jug, ajo është lexuar dhe ka qarkulluar edhe mes

shqiptarëve ortodoksë.

Mendoni se letërsia e shek. XVI-XVIII ndikoi në zhvillimin eRilindjes Kombëtare?


Metodologjia dhe veprimtaritë e

1

Përforcimi: Rrjeti i diskutimitNë këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja ngre për diskutim pyetjen:- Mendoni se letërsia e shek. XVI‒XVIII ndikoi në zhvillimin e Rilindjes Kombëtare?

Po (arsyet) Jo (arsyet)

Nxënësit japin mendimet dhe argumentin e tyre në bazë të informacioneve të marra.


- evidenton zhvillimin e kulturës shqiptare në shek. XVI‒XVIII;- përmend poetë të shek. XVI, që kanë lënë gjurmë në kulturën botërore;- rendit poetë që shkruan poezi shqipe me alfabet arab;- shpjegon pse qyteti i Beratit u bë qendër kulture në shek. XVIII.


Detyra: Sillni informacione që flasin për vlerën që ka sot kultura e shek. XVI‒XVIII.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek.XV ‒ fillim shek XX

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja pyet nxënësit:- Sipas kishës toka rrotullohet rreth diellit apo dielli rreth tokës.- Cilët shkencëtarë e vërtetuan se tokarrotullohej rreth diellit?

Tema mësimore:Lindja e shkencës moderne dhe filozofisë iluministe në Europën Perëndimore (shek. XVII-XVIII)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përmend shkencëtarët që vunë themelet e shkencës moderne;- evidenton zhvillimet në fusha të ndryshme të shkencës në Europën e shek. XVII;- identifikon figurat kryesore të Iluminizmit, veçanërisht filozofët francezë;- shpjegon përhapjen e mendimit kritik kundrejt dijeve tradicionale dhe ndikimit të fesë mbi shkencën;- shpjegon përmbajtjen e ideve kryesore iluministe dheevidenton rrymat kryesore të mendimit iluminist.

Fjalë kyç: Shkencë moderneRevolucion intelektual

Filozofi iluministe Rilindje Italiane ShkencëtarëCensurë shtetërore Mendim politik modern


1

shkencëtarët

Galileo Galileiteleskopin

Leonardo da Vinçinkimi

shkenctarët Nikola Kopernikuheliocentrizmi

Isak Njuton Francis Bekon

Ligji i Gravitetit } shkencëtarëRené Dekart

Filozofia e shek. XVIIIepokën e Iluminizmit, besimin e ri fetar,arritjet shkencore.



Parashikimi Stuhi mendimesh Nxitje e diskutimit Punë individuale

Ndërtimi i përmbajtjes Mendim kritik e logjik përmes leximit

Pyetje-përgjigje Punë dyshe

Përforcimi Tabela e koncepteve Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe


Parashikim: Stuhi mendimeshMësuesi/ja bashkëbisedon fillimisht me nxënësit rreth pyetjes:- Sipas kishës, Toka rrotullohet rreth Diellit apo Dielli rreth Tokës?- Cilët shkencëtarë e vërtetuan se Toka rrotullohej rreth Diellit?Nxënësit japin argumentet e tyre në lidhje me këtë pyetje duke u nisur edhe nga informacione të marra më parë. Më pas mësuesi/ja shënon në tabelë mendimet e nxënësve në lidhje me këtë pyetje Ai/ajo u drejton disa pyetje në lidhje me filozofinë.

Nikola Koperniku Galileo Galilei

Xhordano Bruno

Ndërtimi i njohurive: Mendim kritik e logjik përmes leximitMësuesi/ja e ndan klasën në grupe. Secili grup do të punojë me materialin që ka secila nënçështje në tekst. Pasi nxënësit lexojnë me kujdes materialin në mënyrë individuale, punojnë në grup, ku diskutojnë, japin mendimet dhe nxjerrin përfundimet sipas kërkesës. Në fund përfaqësuesi i çdo grupi paraqet përfundimet e arritura. Më poshtë jepet ecuria dhe përgjigjet e pritshme.

Grupi i parë - Përcaktoni në mënyrë skematike arritjet në shkencë gjatë shek. XVII.

Grupi i dytë - Rendit idetë filozofike të shek XVII.Zhvilloi: Arritjet:

botimi i letrave, publicistika, publiku lexues, lindja e censurës.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK, Gjuhët dhe komunikimi,Gjeografi.

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe digjital, informacione shtesë nga interneti, informacione rreth reformave protestante, dokumentarë rreth reformatorëve, Luterit, Kalvinit, Henrikut VIII të Anglisë.


1

Voltaire (1694-1778)Paraqiti Krishterimin dhe të gjitha besimet e tjera fetare si fenomene sociale.

Grupi i tretë - Analizon përhapjen e filozofisë franceze

Montesquieu (1689-1755)Dy ide:1. Në përcaktimin e formës së qeverisjes së një vendi ndikon klima dhe rrethanat specifike të vendit.2. Pushteti të ndahej dhe jo të ishte në duart e një individi të vetëm.

Filozofët francezë

Rousseau (1712-1778)Hodhi idenë themelore se shteti është një kontratë sociale mes individëve që e përbëjnë një shtet.

Përforcim: Tabela e koncepteveMësuesi/ja udhëzon nxënësit që në bazë të informacioneve të marra gjatë orës mësimore të plotësojnë tabelën e koncepteve.

Filozofët Vendi Parimet1. Montesquieu Francë ndarja e tri pushteteve

ligjvënësekzekutivgjyqësor

2. Voltaire Francë Pushteti të udhëhiqej nga një monark i iluminuar.3. Rousseau Francë Pushteti i takonte popullit nën udhëheqjen e një monarku.

Në tabelë ngrihen dy nxënës për ta plotësuar.


- përmend shkencëtarët që vunë themelet e shkencës moderne;- evidenton zhvillimet në fusha të ndryshme të shkencës në Europën e shek. XVII;- shpjegon përmbajtjen e ideve kryesore iluministe dhe evidenton rrymat kryesore të mendimit iluminist;- identifikon figurat kryesore të iluminizmit, veçanërisht filozofët francezë;- shpjegon përhapjen e mendimit kritik kundrejt dijeve tradicionale dhe ndikimit të fesë mbi shkencën.


Detyra: 1. Gjeni fakte nga teksti, por edhe nga materiale të tjera që tregojnë se Franca ishte shtet i përshirë nga idetë e iluminizmit. 2. Interpretoni: “Shërbimi i popullit ndaj popullit”.

Franca

revolucion

Versajë mbreti Luigji XIV14 korriku, festa zyrtare

republikë presidenciale


1

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek.XV ‒ fillim shek XX

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja pyet nxënësit:Rënia e Bastijës shënoi fitoren e revolucionit. Diskutim rreth pyetjes:Përse 14 korriku është Festa zyrtare e Francës.Me cilën ngjarje lidhet?

Tema mësimore:Revolucioni Francez dhe krijimi i modelit të shtetit komb

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja:- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe të informacionit;- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një populli;- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton karakterin e shoqërisë franceze dhe diferencimin e saj të thellë në prag të përmbysjes së monarkisë;- përshkruan si u zhvillua Revolucioni Francez;- analizon konceptin e shtetit-komb dhe faktorët historikë që çuan në formimin e shteteve-kombe në Europë;- krahason zhvillimin e Francës monarki dhe ndikimittë saj në ditët e sotme.

Fjalë kyç: Revolucioni Francez Regjim i vjetër Monarki absolute Shtetit kombShtet laikDeklarata për të Drejtat e Njeriut dhe Qytetarit

Burimet: Tekst mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe digjital, informacione shtesë nga interneti, informacione rreth revolucionit francez figurës së Napoleon Bonapardit.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi.


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Stuhi mendimesh Nxitje e diskutimit Punë individualeNdërtimi i përmbajtjes INSERT Pyetje-përgjigje Punë dyshePërforcimi Diagrami i Venit Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës mësimoreParashikim: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në tabelë “Francë” dhe kërkon nga nxënësit të thonë atë çfarë kanë mësuar me mësimet e kaluara, por edhe çfarë dinë për të:• Rënia e Bastijës shënoi fitoren e revolucionit.• Përse 14 korriku është festa zyrtare e Francës dhe me çfarë ngjarje lidhet? Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe ndërkohë ndërton tabelën. Gjatë kësaj kohe mësuesi/ja udhëzon nxënësit se si të plotësojnë tabelën ose se si do ta plotësojnë së bashku me nxënësit.


1

citati komenti1. Monarki absolute Monarki absolute, Mbreti, pushtet i dobët

2. Shoqëria është e ndarë në tri shtresa.

a. Revolucion

b. Mbreti Luigji XVI thirri:

a. klerikët katolikë, kisha ishte pronarja më e madhe e tokave në Francë;b. fisnikët e gjakut, pronarë tokash dhe funksionarë të lartë shtetërorë, që statusin social e politik e gëzonin në linjë trashëgimie;c. të tjerët, njerëzit e biznesit, bankierët e ushtruesit e profesioneve të ndryshme e deri te më të

varfrit.Shkaqet:

1. kostoja e luftërave të mëparshme;2. luksi në pallatin mbretëror;3. shpenzimet për të mbajtur një ushtri të madhe;4. shpenzimet e mëdha për të ndihmuar amerikanët gjatë Revolucionit Amerikan.Përfaqësinë e Përgjithshme1. fisnikët e shihnin si mundësi për të forcuar pozitat e tyre;2. shtresa e tretë e shihte si mundësi për të marrë pjesë në qeverisje;3. çdo përfaqësues të kishte një vote.

3. Drejt modelit të shtetit komb

Revolucioni1. mbreti e ktheu Përfaqësinë në Asamble Kombëtare Kushtetuese;2. mbreti vendosi trupat në Versajë;3. 14 korrik 1789 beteja e Bastijes (festa e Francës);4. u krijua Garda Kombëtare me vullnetarë e drejtuar nga markezi Lafajet. Deklarata e të drejtave të njeriut dhe Qytetarit ( 26 gushtit 1789). Shpallte1. barazinë e të gjithë njerëzve para ligjit;2. të drejtat: liria, prona, siguria dhe kundërshtimi i shtypjes;3. i vetmi sovran ishte kombi;4. garantonte lirinë e mendimit dhe të besimit;5. asnjeri nuk mund të arrestohej ose ndëshkohej përveçse në bazë të normave të ligjit;6. në qendër ishte njeriu, si qenie humane, pavarësisht kombësisë, racës apo seksit.

Përforcimi i njohurive: Diagrami i VenitMësuesi/ja u kërkon nxënësve të ndërtojnë diagramin e Venit. Mbështetur edhe nga informacione të marra më parë në lidhje Monarkinë Franceze, ata duhet të nxjerrin të përbashkëtat dhe të veçantat midis Francës monarki dhe Francës sot.

Franca monarki Franca sot

Të veçantat Të përbashkëtat Të veçantat1. 1. 1.2. 2. 2.3. 3. 3.4. 4. 4.

Secili nxënës jep argumentimin e tij duke u nisur edhe nga informacionet e marra nga mësimi.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:- evidenton karakterin e shoqërisë franceze dhe diferencimin e saj të thellë në prag të përmbysjes së monarkisë;- përshkruan si u zhvillua Revolucioni Francez;- analizon dhe krahason zhvillimin e Francës monarki dhe ndikimin e saj në ditët e sotme;- konceptin e shtetit-komb dhe faktorët historikë që çuan në formimin e shteteve-kombe në Europë.


Detyra: Ndërtoni një ese prej 10-12 rreshtash me temë: “E drejta për të kundërshtuar shtypjen nga njëra anë dhe ligji nga ana tjetër”

Napoleon Bonoparti Ali pashë Tepelena

1. Jetoi në Francë 2. U shpall Konsull I, më pas Perandor. 3. Luftoi me vende të ndryshme të Europës. 4. Nxori ligjet dhe kodetme emrin Kodet e Napoleonit. jetuan në të njëjtin shekull;

drejtuan vendet e tyre;i morën pushtetet me dhunë;krijuan qeveritë e tyre;zhvilluan ekonominë e vendit.

Jetoi në Shqipërinë e Jugut.Mori titullin Pasha nga P. Osmane. 3. Bashkëpunoi me Rusinë, kundërshtaren e Napoleonit.


1


Situata e të nxënit:Mësuesi/ja pyet nxënësit:Napoleon Bonoparti u shpall Konsull i Parë i Francës. Pyetja: Ali pashë Tepelena dhe Napoleon Bonoparti janë dy figura historike, që u përkasin dy vendeve të ndryshme të Europës. Çfarë të përbashkët kanë këto dy figura?

Tema mësimore:Kongresi i Vjenës dhe restaurimi i Europës pas Napoleonit

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja:- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe të informacionit;- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një populli;- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton karakterin ekspansionist të shtetit francez nën drejtimin e Napoleon Bonopartit dhe krijimin e Perandorisë Franceze;- analizon reagimin e shteteve europiane ndaj Napoleonit dhe diferencon rolin britanik në këtë qëndrim;- evidenton projektin e Napolon Bonopartit për një Europë kontinentale;

- argumenton faktorët që çuan në dështimin e projektit të Napolon Bonopartit;

- argumenton karakterin restaurues të vendimeve të Kongresit të Vjenës.

Fjalë kyç:Napoleon Bonoparti Perandoria Franceze Sistem kontinental Kongresi i Vjenës

Burimet: Tekst mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, informacione shtesë nga interneti, informacione rreth revolucionit francez dhe figurës së Napoleon Bonapardit.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK, Gjuhët dhe komunikimi,Letërsi, Gjeografi.


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Stuhi mendimesh Nxitje e diskutimit Punë individualeNdërtimi i përmbajtjes Harta e mendjes Pyetje-përgjigje Punë dyshePërforcimi Diagrami Ven Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja: Napoleon Bonoparti u shpall Konsull i Parë i Francës. Më pas drejton pyetjen: Ali pashë Tepelena dhe Napoleon Bonoparti janë dy figura historike që upërkasin dy vendeve të ndryshme të Europës. Po Çfarë të përbashkëta kanë këto dy figura?

Vendosja e unitetit francez në Europë.Zgjerimi territorial.Përhapja e kulturës franceze në Europë.

Zhvillimet ushtarake vitet1.1793‒18142.1810‒1811


1

Kode civile Parimet: barazia e të gjithëve përpara ligjit, liria e ndërgjegjes,mbizotërimi i pushtetit civil synonte të krijonte një shoqëri.Garantonte: laicitetin e shtetit, lirinë e besimit, qytetarësh të kënaqur por të bindur, barazinë civile.Përcaktonte: mbrojtjen e të drejtave të pronës.

Ndërtimi i njohurive: Harta e mendjesMësuesi/ja vendos në muret e klasës disa foto të betejave të Napoleon Bonopartit dhe më pas shpjegon mësimin së bashku me nxënësit në formën pyetje-përgjigje:1. Cilat ishin rrugët që ndoqi Bonoparti për të nënshtruar Europën?2. Si u prit Bonoparti në shtetet europiane?

3. Përse realizoi reforma në politikën e brendshme?

N. Bonopartit në pushtet

qëllimet

reformat

Kongresi i Vjenës Përforcimi: Punë e pavarur

v. 1800-1804 u krijuan reformat1. krijoi institucionin për mbledhjen e taksave

2. krijoi Bankën Kombëtare 3. u kushtoi vëmendje të veçantë problemeve të arsimit 4. reformimit të

sistemit të drejtësisë. 5. krijimit të një administrate të centralizuar 6. krijuan sistemin

administrativ.

kodet e napoleonit

Morën pjesë: Rusia, Austria, Prusia, Anglia.Qëllimi:1. të vendoseshin kushtet e paqes me Francën;2. të përcaktohej një rend i ri ndërkombëtar. U përdor termi Fuqi të Mëdha, 1814‒1815.3. Parimet: ekuilibrit të forcave (Britania e Madhe), 1815 u krijua Lidhja e Shenjtë. Legjitimitetit (Austria) kërkonte restaurimin e sistemit politik të para Revolucionit Francez. Mori vendime për ndryshimin e territoreve dhe ndryshimin e hartës së Europës.

Situata në Europë pas Kongresit të Vjenës Në Europë u krijuan:1. Shtete kombëtare (Britania

e Madhe, Franca, Spanja dhe Portugalia) .2. Perandori shumëkombëshe (Perandoria e Prusisë, Ruse, Osmane dhe Habsburge (Austro-Hungareze).

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që në mënyrë të pavarur të skicojnë hartën e Europës dhe të shënojnë në të territoret dhe ndryshimet që ndodhën pas Kongresit të Vjenës duke e krahasuar me hartën para Kongresit? Secili nxënës punon në mënyrë të pavarur dhe më pas ngrihen dy prej tyre për t’i treguar edhe në hartën murale të klasës.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:1. evidenton karakterin ekspansionist të shtetit francez nën drejtimin e Napoleon Bonopartit dhe krijimin e Perandorisë Franceze;2. analizon reagimin e shteteve europiane ndaj Napoleonit dhe diferencon rolin britanik në këtë qëndrim;3. evidenton projektin e Napolon Bonopartit për një Europë kontinentale;4. argumenton faktorët që çuan në dështimin e projektit të Napolon Bonopartit;5. argumenton karakterin restaurues të vendimeve të Kongresit të Vjenës.



1

Detyra: Hulumtoni në internet informacione të ndryshme në lidhje me figurën e Napoleon Bonopartit dhe udhëheqjes së tij në Francë.

Vend që qeverisej nga një pashë shqiptar

Pashallëqet shqiptare Pashallëku i Shkodrës

Përbëheshin nga disa sanxhakë tësunduar nga një pasha i fuqishëm

Pashallëku i Janinës


1


Situata e të nxënit:Mësuesi/ja u tregon nxënësve pjesë filmike nga pashallëku i Shkodrës dhe drejton pyetjen:1. Çfarë dini ju për pashallëqet shqiptare?2. Çfarë dini për Kara Mahmud Pashën?

Tema mësimore:Pashallëqet shqiptare dhe përpjekjet për shkëputje politike nga Perandoria Osmane: Pashallëku i Shkodrës (1771‒1831)Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja:- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe të informacionit;- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një populli;- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:1. përshkruan përpjekjet e pashallëkut të Shkodës për t’u shkëputur nga Perandoria Osmane;2. gjykon mbi figurën e Kara Mahmud Pashës në përpjekjet e tij për të krijuar “Federatën Ilirike”;3. përcakton faktorët që e shpallën Kara Mahmud Pashën fermanli;

4. argumenton arsyet pse dështuan përpjekjet e pashallëqeve për një shtet të pavarur.

Fjalë kyç:PashallëkPashallëku i Shkodrës Kara Mahmud Pasha Nisma për shkëputje

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, informacione shtesë nga interneti, informacione rreth Pashallëkut të Shkodrës.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi, Gjeografi


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Stuhi mendimesh Nxitje e diskutimit Punë individuale

Ndërtimi i përmbajtjes Shënime mbi shënime Pyetje-përgjigje Punë dyshe

Përforcimi Diskutim i lirë Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimitParashikimi: Stuhi mendimiMësuesi/ja e nis mësimin duke i treguar nxënësve pjesë filmike nga pashallëku i Shkodrës dhe drejton pyetjen:

- Çfarë dini ju për pashallëqet shqiptare?- Çfarë dini për Kara Mahmud Pashën?

Formimi i tyre

Autoritet osmane blenë tokat e fshatarit raja.Ata vunë në kontroll edhe tokat bujqësoreLindja e çifligjeve të mëdha.Vështirësia ekonomike e perandorisë osmane. }Sollën fuqizimin e

familjeve të mëdha.

Pashallëqet shqiptare

Pashallëku i Shkodrës (1771‒1831)

Mehmet bej Bushatlliu mori titullin Pashë më 1757 dhe themeloi pashallëkun.-Kulmin e arriti gjatë Mahmud Pashës 1779‒ 1796.Më 1785 futi nën sundim Malin e ZiMë 1786 krijohet Konfederata Lirike me aleancën e Malit të Zi, Bosnjës dhe Hercegovinës. - Pas vdekjes së Kara Mahmud Pashës pashallëku shkon drejt rënies.Sundimtari i fundit ishte Mustafa pashë Bushatlliu 1811‒1831.Dorëzimi i tij te sulltani më 1831 me ndërmjetësinë e kancelarit austriak Maternihut shënon fundin e pashallëkut.


1

Ndërtimi i njohurive: Shënime mbi shënime

Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë me vëmendje këtë dokument mbi politikën e Mahmud Pashës.Të dhëna mbi politikën austriake kundrejt Mahmud pashë Bushatlliut (1787): “[Perandori Jozefi II, që gjatë atij viti kishte vendosur pjesëtimin e Perandorisë Osmane me Katerinën II të Rusisë, e drejtoi shikimin e vet te Mahmudi, i cili iu tha të dërguarve të Austrisë të besonin se ai nuk kishte ndonjë vështirësi të përqafonte besimin e krishterë. Me këtë kusht atij i premtohej principata e Shqipërisë”.Nxënësi/ja arrin të zbulojë rreth figurës së tij nga materiali i nënkonsullit venedikas në Shkodër. Më pas nxënësit japin mendimet e tyre rreth kësaj figure. Diskutimi i tyre shtrihet më gjerë, duke e krahasuar atë me pashallarë të tjerë, si Mustafa Pasha, Ali Pasha etj.


1. përshkruan përpjekjet e pashallëkut të Shkodës për t’u shkëputur nga Perandoria Osmane;2. gjykon mbi figurën e Kara Mahmud Pashës në përpjekjet e tij për të krijuar “Federatën ilirike”3. përcakton faktorët që e shpallën Kara Mahmud Pashën fermanli;4. argumenton arsyet pse dështuan përpjekjet e pashallëqeve për një shtet të pavarur.


Detyra: Shkruani një punim me temë: Vlerat politike ekonomike e kulturore të Pashallëkut të Shkodrës.

1


Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek. XV - fillim shek XX

Situata e të nxënit:Ali Pashë Tepelena vinte nga një familje e njohur në Tepelenë, e cila gëzonte një pozitë të rëndësishme në krahinën e Labërisë. Të parët e tij përmenden si ofiqarë lokalë, komandantë kalaje dhe drejtues jeniçerësh. I biri i Veliut nga Tepelena dhe i Hankos nga familja Konica, Ali Pasha, përdori të gjitha rrugët për të arritur në pozita të larta drejtuese: krushqinë me familjen e fuqishme të Asllan Pashallinjve nga Libohova, por edhe intrigat e vrasjet politike.

Tema mësimore:

Ali Pashë Tepelena dhe Pashallëku i Janinës

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja:- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe të informacionit;- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një populli;- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:1. përshkruan shtrirjen e pashallëkut të Janinës;2. evidenton politikën e Ali Pashës ndaj popullsive me fe e kultura të ndryshme;3. shpjegon si u bë fuqia e Ali Pashës legjendë për të gjithë Perandorinë Osmane;4. argumenton me të dhëna se si Ali Pasha tentoi të bëhej pjesë e projekteve të mëdha politike, që synonin dhënien fund të sundimit osman në Ballkan;5. diskuton për rolin dhe ndikimin e figurës së Ali Pashës në skenënndërkombëtare euro-aziatike.

Fjalë kyç: Pashallëku i Janinës Ali Pashë Tepelena JaninëMarrëdhënie me fuqitë e MëdhaShkëputje nga Perandoria Osmane

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12” dhe digjital, informacione shtesë nga interneti.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi, Gjeografi



paraprakeNxitje e diskutimit Punë në grupe

Ndërtimi i përmbajtjes Diagrami piramidal Pyetje-përgjigje Punë me klasënPërforcimi Rrjeti i diskutimit Ndërtim i shprehive


Parashikim: Diskutim mbi njohuritë paraprakePasi është dhënë tema nga mësuesi/ja, nxënësit ndahen në grupe me nga 5-6 nxënës. Nxënësit lexojnë informacionin e ri në pjesën e parë të mësimit: Ali Pasha, themelues i pashallëkut.Mësuesi/ja i fton nxënësit të bëjnë një përshkrim të figurës së Ali Pashës duke u mbështetur në njohuritë që ata kanë lexuar mbi këtë figurë historike. Në këtë fazë të orës mësimore mësuesi/ja sigurohet të përfshijë pjesën më të madhe të nxënësve në klasë. Pasi merr përgjigjet e para, mësuesi/ja u ndan detyrat grupeve në çështjen e dytë të informacionit të ri.


1

Pashallëku në kulmin e fuqisë Drejt shkëputjes nga Perandoria OsmaneMasat që mori:

- vendosi rregullin e qetësinë në pashallëk;- eliminoi kundërshtarët politikë;- siguroi tolerancën fetare e etnike brenda territorit.

Shtrirja e Pashallëkut të Janinës- viti 1787, derdhja e Shkumbinit deri në Prevezë.- vitit 1819, territoret e kontrolluara nga Ali Pasha shtriheshin nga:lumenjtë Shkumbin dhe Vardar në veri dhe Gjiri i Korinthit në jug, detet Adriatik dhe Jon në perëndim detit Egje në Lindje.

Reformat që ndërmori

- Gjallëroi jetën ekonomike e tregtisë.- Krijoi ushtrinë.

- Zgjeroi territoret e pashallëkut.- Përpjekje për vendosje të marrëdhënieve diplomatike me Francën e Rusinë.- Krijimi i strukturave të ushtrisë, flotës e policisë.- Ndërtimin e rrugëve me kalldrëm, çezmave publike, urave, haneve dhe sistemeve të ujësjellësve.

Faktorët e shkëputjes nga perandoria osmane- Veprimet energjike të Ali Pashës ishin tregues të prirjeve separatiste të tij.- Pati kontakte të drejtpërdrejta me krerët më të lartë të Fuqive të Mëdha: të Rusisë, Francës dhe të Anglisë.- Marrëveshje politike e hartuar ndërmjet Ali Pashës dhe Rusisë (1791).-Mbështeti fenë ortodokse.

Fuqizimi i autoritetit të tij mbi atë të Perandorisë Osmane shkaktoi shkarkimin nga të gjitha funksionet e tij dhe eliminimin politik e fizik të tij.

Ndërtimi i përmbajtjes: Diagrami piramidalNë këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja i ka orientuar nxënësit një orë më parë të gjejnë informacion shtesë nga burime të internetit e literaturë të rekomanduar mbi pashallëkun e Janinës e zhvillimet kryesore në këtë pashallëk. Të ndarë në grupe ata lexojnë informacionin në tekst në pjesët: “Pashallëku në kulmin e fuqisë” dhe çështjen e tretë “Asgjësimi i pashallëkut të Janinës”.

Përforcim: Rrjeti i diskutimitNë këtë fazë të mësimit, pasi nxënësit plotësojnë tabelën e diagramit piramidal me informacione shtesë, mësuesi/ja i orienton në pjesën përfundimtare të kësaj teme mësimore.Pyetje: Cili ishte qëllimi politik i Ali Pashë Tepelenës?Është e rëndësishme të theksohet që në këtë fazë, mësuesi/ja të sigurojë përfshirjen e sa më shumë nxënësve në procesin e reflektimit. Diskutohet që nxënësit të arrijnë në një përfundim të përbashkët.


1. përshkruan shtrirjen e pashallëkut të Janinës;2. evidenton politikën e Ali Pashës ndaj popullsive me fe e kultura të ndryshme;3. shpjegon si u bë fuqia e Ali Pashës legjendë për të gjithë Perandorinë Osmane;4. argumenton me të dhëna se si Ali Pasha tentoi të bëhej pjesë e projekteve të mëdha politike që synonin t’i jepnin fund sundimit osman në Ballkan;5. diskuton për rolin dhe ndikimin e figurës së Ali Pashës në skenën ndërkombëtare euro-aziatike.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Organizoni një punim me temë: Pashallëqet shqiptare dhe përpjekjet për identitet kombëtar.

1


Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek. XV ‒ fillimshek XX

Situata e të nxënit:Kremlin një nga zonat më bukura për t’u vizituar.

- Cilit shtet i përket ky qytet?- Pse duhet vizituar ky qytet?- Cili car e bëri kryeqytet dhe i dha famën e

një qyteti të madh?https://www.youtube.co m watch?v=bpS5OU2bTvoMësuesi/ja u tregon nxënësve një dokumentar filmik

Tema mësimore:Ngritja e Rusisë dhe fillimet e Çështjes Lindore (shek. XVIIIfillimshek. XIX)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja:1.Shpjegon kuptimin e shprehjes Çështje Lindore.2. Evidenton vatrat e para të Ballkanit që u ngritën për t’u shkëputur nga

Perandoria Osmane.3.Argumenton rolin e Rusisë në sfidën kundër shpërbërjes së Perandorisë Osmane.4. Evidenton rolin dhe mbështetjen e Fuqive të Mëdha në fitoren epavarësisë greke dhe në ndërtimin e shtetit të ri grek.

Fjalë kyç:RusiaÇështja Lindore Lidhja e Shenjtë Projekti GrekShkëputje nga Perandoria Osmane

Burimet: tekst mësimor histori 12,informacione shtesë nga interneti,https://www.youtube.com/watch?v=bpS5OU2bTvo

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK.U,Gjuhët dheKomunikimi,Letërsi.Gjeografi .



Parashikimi Stuhi mendimesh Nxitje e diskutimit Punë në grupe

Ndërtimi i përmbajtjes Tabelë krahasuese Pyetje-përgjigje Punë me klasën

Përforcimi Rrjeti i diskutimit Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe


Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja vendos një dokumentar të shkurtër rreth Kremlinit dhe më pas u drejton nxënësve pyetjet.1. Cilit shtet i përket ky qytet?2. Përse duhet vizituar ky qytet?3. Cili car e bëri kryeqytet dhe i dha famën e një qyteti të madh?Nxënësit japin argumentet e tyre në lidhje me këto pyetje. Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Tabelë krahasueseMësuesi/ja ndërton në dërrasë të zezë një tabelë krahasuese dhe u kërkon nxënësve që të lexojnë mësimin për rreth 10 min. dhe më pas plotësojnë tabelën krahasuese me temë: “Rusia dhe fillimet e Çështjes Lindore”.


1

Rusia dhe fillimet e Çështjes Lindore (shek. XVIII fillimshek. XIX)

Rusia dhe fillimet e Çështjes Lindore1. V. 1686 ndryshoi balancën e fuqisë në Euro-Azi.2. Bashkimi i Rusisë me Lidhjen e Shenjtë solli rënien gradualisht të Perandorisë Osmane.3. Proces i gjatë dyshekullor në diplomacinë botërore njihet me emrin “Çështja Lindore”.

Pjetri i Madh 1682‒1725- I dha Rusisë fytyrë moderne.- Rigjallëroi Ortodoksinë.- U rigjallërua Perandoria Bizantine.- 1710, populli i Ballkanit në luftë me Perandorinë osmane.- 1756‒1759, popullsia e krishterë dhe ortodokse nga Mali i Zi - Malet e Pindit kërkonin shkëputjen nëpërmjet luftërave dhe mbështetjes së Rusisë.

Rusia“Projekti Grek” dhe Katerina e Madhe1774, Traktati i Paqes së Kyçyk Kajnarxhës. Rusisa vendosi protektorat mbi popullsinë ortodokse të Perandorisë Osmane.

Caresha Katerina II (1762‒1796) Vendosi:

1. shpërbërjen e Perandorisë Osmane;2. copëtimin e territoreve të saj europiane mes Rusisë dhe Perandorisë Habsburge;3. Projektin Grek, i cili synonte ringjalljen e Perandorisë Bizantine me kryeqendrën e saj në Kostandinopojë, nën protektoratin rus;4. njohu autonominë e Serbisë (1814‒1815);5. pavarësinë e Greqisë (1830).

Përforcimi: Diskutim i lirëKomentoni dokumentin: “… në kohën e fëmijërisë sonë pranë perandorit, Pjetri i Madh. Mund t’i tregoj Madhërisë Suaj Mbretërore se prindërit tanë qenë në shërbimin tuaj dhe…”; Letër e kapedanit të Kuçit (Mali i Zi), Ilia Drekaloviq, drejtuar perandoreshës së Rusisë, Elisabeta - gusht 1756.Mësuesi/ja i pyet nxënësit në lidhje me këtë fragment duke iu drejtuar disa pyetje:

1. Si e argumentoni ju këtë letër?2. Përse Rusia nuk e ndihmoi Shqipërinë të merrte pavarësinë nga perandoria osmane?3. Cilat ishin planet e Rusisë për Shqipërinë?

Nxënësit argumentojnë përgjigjen e pyetjeve duke u mbështetur edhe në informacionet e marra më parë.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:1. shpjegon kuptimin e shprehjes “Çështje Lindore”.2. evidenton vatrat e para të Ballkanit që u ngritën për t’u shkëputur nga Perandoria Osmane.3. argumenton rolin e Rusisë në sfidën kundër shpërbërjes së Perandorisë Osmane.4. evidenton rolin dhe mbështetjen e Fuqive të Mëdha në fitoren e pavarësisë greke dhe në ndërtimin e shtetit të ri grek.


Detyrat dhe puna e pavarur: Organizoni një punim me temë: “Projekti Grek dhe rreziku i copëtimit të territoreve shqiptare”.

pansllavizëm naçertania megaliidea Rusi


1


Situata e të nxënit:Mësuesi/ja u lexon nxënësve një fragment të shkurtër të vendosur te libri në lidhje me projektin e Rusisë dhe Greqisë për copëtimin e Ballkanit dhe krijimin e Projektit të Madh (Megali idea).

Tema mësimore: Rusia dhe kryengritja serbe (Pansllavizmi). Rusia dhe Kryengritja Greke (Aleancaortodokse).Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- shpjegon konceptin e pansllavizmit dhe analizoni tiparet e tij kryesore;- evidenton përpjekjet e popullit serb për shkëputje

nga Perandoria Osmane;- argumenton rolin kyç të Rusisë si mbrojtëse e

lëvizjes serbe për shkëputje;- analizon përpjekjet e popullit grek për shkëputje ngaPerandoria Osmane.

Fjalë kyç: Politikë pansllave Ballkan Kryengritja Serbe Kryengritja GrekePavarësia e shtetit të ri grek

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12” dhe i digjitalizuar, informacione shtesë nga interneti.




Parashikimi Terma paraprakë Nxitje e diskutimit Punë në grupe

Ndërtimi i përmbajtjes Tabelë krahasuese Pyetje-përgjigje Punë me klasën

Përforcimi Diagrami ven Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe


Parashikimi: Terma paraprakëMësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalët e mëposhtme dhe kërkon nga nxënësit të shkruajnë shkurt se çfarë lidhjeje mund të kenë këto terma me titullin e mësimit të ditës dhe me njëri-tjetrin.

Më pas mësuesi/ja u lexon nxënësve një fragment të shkurtër të vendosur te libri në lidhje me projektin e Rusisë dhe Greqisë për copëtimin e Ballkanit dhe krijimin e projektit të Madh (Megali idea).

Ndërtimi i njohurive: Tabelë krahasueseMësuesi/ja ndërton në tabelë një kllaster dhe u kërkon nxënësve që të lexojnë mësimin për rreth 5 minuta dhe më pas të plotësojnë kllasterin me temë: Rusia dhe kryengritja serbe (Pansllavizmi). Rusia dhe Kryengritja Greke (Aleanca ortodokse).


1

Politika pansllave e Rusisë në Ballkan dhekryengritja serbe

Politika panortodokse e Rusisë në Ballkandhe Kryengritja Greke

Politika pansllave objektivat e Rusisë:1. Mbështetja për vëllezërit sllavë të Ballkanit (serbët dhe malazezët) për t’u shkëputur nga Perandoria Osmane.2. Zbritja në Mesdhe përmes ngushticave të Stambollit (Bosforit dhe Dardaneleve);3. vënia nën kërcënim e Stambollit dhe krijimi i një hapësire të lirë ortodokse në tokat greke (Peloponez).4. Sigurimi i kontrollit mbi Kaukaz.

Përfitimet1. dalje në detin Adriatik dhe Jon;2. dajle në detin Mesdheu Lindor.

Kryengritja Greke përfshiu:1. Principatat Rumune (Vllahi dhe Moldavi).

a. v. 1814 u krijua Shoqëria e Miqve.b. Bota greke e kohës ishte e ndarë në disa grupe:

- fanaritët (komuniteti ortodoks i Stambollit),- grekët e Ballkanit,

- grekët e diasporës në Europë.

Kërkonin1. rikrijimin e Perandorisë Bizantine;2. krijimin e një shteti ortodoks greqishtfolës.

Përfitimet e Serbisë1. bashkimi me Rusinë,2. vendosja e autoritetit rus në Serbi,3. ngritja e organeve qeverisëse nga administratorë serb,4. mbledhja e taksave për të nxjerrë Serbinë nga kriza.

Kisha Ortodokse1. shtyu popullsinë drejt kryengritjeve,2. u zhvillua një luftë me karakter fetar,3. neni 10 i Traktatit të Edirnesë (Adrianopojës) e detyroi shtetin osman që të njihte autonominë e shtetit grek,4. Traktati i Londrës i shkurtit 1830 njohupavarësinë e shtetit të ri grek.

Përforcim: Diagrami i VenitMësuesi/ja u kërkon nxënësve të ndërtojnë Diagramin e Venit dhe duke u nisur edhe nga informacione të marra më parë në lidhje krengritjet Serbe dhe Greke të nxjerrin ë përbashkëtat dhe të veçantat midis tyre.

Kryengritja Serbe Kryengritja Greke

Të përbashkëtat

Kryengritja Serbe Të përbashkëtat Kryengritja Greke1. 1. 1.2. 2. 2.3. 3. 3.4. 4. 4.

Secili nxënës jep argumentimin e tij duke u nisur edhe nga informacionet e marra nga mësimi.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura1. shpjegon konceptin e pansllavizmit dhe analizoni tiparet e tij kryesore;2. evidenton përpjekjet e popullit serb për shkëputje nga Perandoria Osmane;3. argumenton rolin kyç të Rusisë si mbrojtëse e lëvizjes serbe për shkëputje.


Detyrat dhe puna e pavarur: Organizoni një punim me temë: “Synimi serb dhe grek për Ballkanin dhe rreziku i copëtimit të territoreve shqiptare”.


1


Situata e të nxënit:Mësuesi/ja vendos në klasë fotot e: Ali PashësKara Mahmud Pashës Ismail QemalitLuigj GurakuqitPyeten nxënësit se çfarë përfaqësojnë këto figura për historinë e popullit shqiptar.

Tema mësimore: Rënia e pashallëqeve shqiptare dhe lindja e çështjes Shqiptare.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përshkruan si lindi çështja shqiptare;- evidenton situatën në trojet shqiptare pas rënies së pashallëqeve të mëdha;- analizon masat që mori Perandoria Osmane për të mbytur lëvizjen për shkëputje prej saj.

Fjalë kyç: Lindja e çështjes shqiptare Kuvendi i Beratit Ismail bej VloraRënia e pashallëqeve shqiptareEntitet mirëfilli politik

Burimet: Tekst mësimor “Historia 12” dhe libri i digjitalizuar, informacione shtesë nga interneti

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Gjuhët dhe komunikimi,Letërsi. Gjeografi


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diskutim i lirë Nxitje e diskutimit Punë në grupeNdërtimi i përmbajtjes Puna në grupe Pyetje-përgjigje Punë me klasënPërforcimi Krahasim figurash Ndërtim i shprehive



Parashikim: Diskutim i lirëMësuesi/ja vendos në klasë fotot e:

1. Ali Pashës 2. Kara Mahmud Pashës 3. Ismail Qemalit 4. Luigj Gurakuqit

Pyeten nxënësit se çfarë përfaqësojnë këto figura për historinë e popullit shqiptar.Nxënësit japin përgjigjet duke u mbështetur dhe bërë lidhjen edhe me mësimet e mëparshme.

Ndërtimi i përmbajtjes: Puna në grupeMësuesi/ja krijon në klasë disa grupe pune dhe u kërkon atyre të lexojnë për disa çaste temën e mësimit dhe më pas i drejton secilit grup disa pyetje:

Grupi i parë: Lindja e Çështjes Shqiptare1. Rendit dy gjëra kryesore që kërkonin shqiptarët.2. 13 nëntor 1828, çfarë i kërkoi Shahin bej Delvina Joan Kapodistrian në Korfuz?3. Argumentoni politikat afatgjata të Fuqive të Mëdha lidhur me “çështjen shqiptare”.


1

Grupi i dytë: Kuvendi i Beratit (6‒8 nëntor 1828)1. Rendit faktorët e thirrjes së Kuvendit të Beratit.2. Rendit pjesëmarrësit dhe vendimet e këtij kuvendi.3. Si reagoi Perandoria Osmane kundër këtij kuvendi?

Grupi i tretë: Acarimi i marrëdhënieve midis Perandorisë Osmane me ato shqiptare:1. Përshkruaj me pak fjalë letrën Sulejman bej Zharkanjisë (Përmet) që u drejtohet autoriteteve osmane.2. Si reagoi Perandoria Osmane kundrejt kësaj letre?3. Rendit masat e marra nga kjo perandori kundrejt shqiptarëve.Nxënësit do t’u përgjigjen pyetjeve duke u nisur edhe nga mësimi i ditës, por edhe nga informacione të marra më parë.

Përforcim: Krahasim figurashMësuesi/ja u kërkon nxënësve që, duke u mbështetur edhe nga informacione të mëparshme, të krahasojnë dy figurat historike të popullit shqiptar:

Ismail bej Vlora Ismail bej Qemali

Të përbashkëtat

Ismail bej Vlora Të përbashkëtat Ismail bej Qemali1. 1. 1.2. 2. 2.3. 3. 3.4. 4. 4.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:Nxënësi/ja:1. përshkruan si lindi çështja shqiptare;2. evidenton situatën në trojet shqiptare pas rënies së pashallëqeve të mëdha;3. analizon masat që mori Perandoria Osmane për të mbytur lëvizjen për shkëputje prej saj.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen në bazë të angazhimit në orën e mësimit, pjesëmarrjes në diskutim, punës në grup dhe mendimeve kritike.

Detyrat dhe puna e pavarur: Hulumtoni në internet dokumentarë ose informacione në lidhje me shpërbërjen e Perandorisë Osmane. Krijoni me rreth 10‒12 rreshta me temë: “Kombi Shqiptar në ditën e pavarësisë së tyre nga Perandoria Osmane”.


1


Situata e të nxënit:Për shkak të mosnjohjes së kombit shqiptar, dështuan përpjekjet zyrtare për futjen e gjuhës shqipe në shkollat turke e greke, që funksiononin atëkohë në Shqipëri. Në kushtet e pengesave e masave të rrepta të organeve administrative e klerikale osmane e atyre klerikale fanariote, shkrimi e leximi i gjuhës shqipe bëhej fshehurazi.Si e kuptoni ju këtë fragment?

Tema mësimore:Shqiptarët dhe Tanzimati (1839‒1856); fuqizimi i

nacionalizmave ballkanikë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- shpjegon thelbin e reformave të Tanzimatit dhe domethënien e tyre për shqiptarët;- identifikon ideologjitë nacionale greke dhe serbe;- tregon përpjekjet e qarqeve patriotike shqiptare për përparimin e çështjes shqiptare në përhapjen e arsimit dhe të kulturës;- krahason procesin e themelimit të shtetit kombëtar në Europë me atë në Ballkanin osman;- shpjegon pse Naum Veqilharxhi ndërmori hapat

e parë për botimin e abetares dhe mësimin e gjuhësshqipe.

Fjalë kyç:Reformat e Tanzimatit Shqiptarët Nacionalizmave ballkanikë Ideologji nacionaliste Naum VeqilharxhiMësimi i gjuhës shqipe

Burimet: Tekst mësimor “Historia 12” dhe libri i digjitalizuar, informacione shtesë nga interneti



Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Shkrim i lirë Nxitje e diskutimit Punë në grupeNdërtimi i përmbajtjes Lexim e pyetje Pyetje-përgjigje Punë me klasënPërforcimi Vija e vlerës Ndërtim i shprehive



Parashikimi: Shkrim i lirëMësuesi/ja prezanton temën e re dhe i fton nxënësit të shkruajnë mbi figurat kryesore të Rilindjes Kombëtare, veprat e tyre e çfarë ata dinë rreth jetës e veprimtarisë së tyre. Këto ide mësuesi/ja i udhëzon t’i shkruajnë për një kohë prej 5‒8 min. Në këtë fazë nxënësit punojnë në grupe dyshe.Mësuesi/ja lejon nxënësit të lexojnë shkrimin duke mundësuar ndarjen e mendimit me të tjerë. Kjo teknikë i mundëson nxënësit të shprehin mendimet e njohuritë që kanë, si edhe të sistemojnë këto njohuri.

Ndërtimi i përmbajtjes: Lexim e pyetjePasi janë dëgjuar punimet e nxënësve në shkrimin e lirë, u jepet detyrë të lexojnë informacionin e ri në tekst. Ata punojnë në dyshe.


1

Të dy nxënësit vendosin për termat e konceptet kryesore apo edhe çështjet kryesore që do të trajtojnë. Ndërkohë, nxënësit orientohen që të bëjnë shënime anash tekstit.Pasi mbarojnë leximin e një pjese të tekstit, nxënësi i parë organizon pyetje për pjesën e lexuar e nxënësi i dytë përgjigjet:

Përforcimi: Vija e vlerësNë fazën e përforcimit synohet nga mësuesi/ja të marrë mendimet apo qëndrimet e nxënësve. Informacioni i ri është përpunuar dhe nxënësit janë njohur me informacionin e ri:

1. Reagimi shqiptar ndaj Tanzimatit: Kryengritja e Dervish Carës (1844) dhe e Labërisë (1847).2. Doktrina nacionaliste ballkanike dhe Naum Veqilharxhi.3. Hapat konkretë në zhvillimet arsimore e kulturore.

Nxënësit kanë mundësi të reflektojnë, si edhe të ndërtojnë shprehi studimore, aspekt i rëndësishëm ky në formimin e edukimin e tyre. Mësuesi/ja bën pyetje për të cilat qëndrimet mund të jenë të larmishme.Pyetje: Cila ishte detyra kryesore që caktuan rilindësit shqiptarë për arritjen e pavarësimit të Shqipërisë nga Perandoria Osmane?Përgjigje: Mjeti më efikas në realizimin e objektivit themelor të Rilindjes ishte ngritja e përgjithshme arsimore e kulturore e popullit shqiptar. Duke ekspozuar historinë e kulturën kombëtare shqiptare para opinionit europian, rilindësit synonin tërheqjen e politikës europiane në favor të luftës për çlirim kombëtar.Pyetje: Cilët janë disa nga rilindësit dhe çfarë dhanë ata në këtë drejtim?Përgjigje: Nismëtar i kësaj lëvizjeje ishte Naum Veqilharxhi dhe vepra e tij, abetarja e parë në shqip. Vitet ’50‒’60 të shek. XIX nxorën një plejadë intelektualësh, si K. Kristoforidhi, Hasan Tahsini, Thimi Mitko, Zef Jubani etj. Më pas nxënësit këmbejnë rolet e tyre dhe vazhdojnë me pyetje të tjera, p.sh.: mbi rëndësinë e veprimtarisë së këtyre figurave, vështirësitë që hasën në kohën që ata punuan e kontribuuan.


1. shpjegon thelbin e reformave të Tanzimatit dhe domethënien e tyre për shqiptarët;2. identifikon ideologjitë nacionale greke dhe serbe;3. tregon përpjekjet e qarqeve patriotike shqiptare për përparimin e çështjes shqiptare në përhapjen e arsimit dhe të kulturës.4. krahason procesin e themelimit të shtetit kombëtar në Europë me atë në Ballkanin osman;5. shpjegon pse Naum Veqilharxhi ndërmori hapat e parë për botimin e abetares dhe mësimin e gjuhës shqipe.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione e materiale plotësuese mbi përpjekjet e rilindësve shqiptarë për çeljen e shkollës shqipe.

1


Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek.XV - fillim shek XX

Situata e të nxënit:

Tema mësimore:Nacionalizmi shqiptar dhe përpjekjet e para për organizim

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:temës mësimore: Nacionalizëm shqiptarNxënësi/ja: Përpjekjet e para për organizim- vë në dukje ndryshimin e pozitës ndërkombëtare të Qarqe patriotikePerandorisë Osmane pas Luftës së Krimesë; Lëvizje Kombëtare Shqiptare- evidenton reagimin e Perandorisë Osmane ndaj Rigjallërimi i Kishës Katolikenacionalizmit në Ballkan në mesin e shek. XIX; Origjina pellazgjike- dallon rreziqet me të cilat u përballën viset shqiptare dhe Arbëreshëtpërpjekjet e nacionalistëve shqiptarë për t’u bërë ballë;- tregon përpjekjet e qarqeve patriotike shqiptare përpërparimin e çështjes shqiptare me theks të veçantë nëpërhapjen e arsimit dhe të kulturës;- analizon veçoritë e nacionalizmit shqiptar.Burimet: Tekst mësimor “Historia 12” dhe libri digjital, Lidhja me fushat e tjera ose me tematinformacione shtesë nga interneti ndërkurrikulare:

TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi,Gjeografi



Parashikimi: Përmbledhje e strukturuarGjatë kësaj metode nxënësit ndahen në grupe dhe nxiten të diskutojnë rreth:- situatës politike në të cilën gjendej Perandoria Osmane gjatë shek. XIX dhe situatën e viseve shqiptare në këtë periudhë.Pasi dëgjohen përgjigjet e secilit grup, ata diskutojnë gjithashtu në bazë të njohurive që kanë, ose edhe bëjnë parashikime rreth:- ndryshimeve që prekën Perandorinë Osmane gjatë shek. XIX dhe reagimin e shqiptarëve kundrejt kësaj

perandorie.Në përfundim të dhënies së mendimeve nga nxënësit, mësuesi/ja i fton të lexojnë informacionin e ri në pjesët e tekstit “Lufta e Krimesë”. Në përfundim të leximit nxënësit diskutojnë mbi informacionin e ri dhe për njohuritë e reja të fituara nga këtë pjesë.

Ndërtimi i përmbajtjes: Struktura e ndryshimit në historiNë këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja bën prezantimin e informacionit në pjesët e tjera të tekstit dhe u kërkon nxënësve organizimin e materialit sipas tabelës së mëposhtme. Secili grup përcakton, sipas detyrës, ndryshimet për Perandorinë Osmane dhe Shqipërinë gjatë shek. XIX.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Përmbledhje e strukturuar Nxitje e diskutimit Punë në grupeNdërtimi ipërmbajtjes

Struktura e ndryshimit nëhistori

Pyetje-përgjigje Punë me klasën

Përforcimi Shkrim i lirë Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe


1

Nacionalizmi shqiptar Rigjallërimi i Kishës Katolike (gjysma II e shek. XIX)

Perandoria Osmane dhe nacionalizmi ballkanik

Arbëreshët e Italisë dhe çështja shqiptare

1. Lufta e Krimesë ndihmoi grekët dhe serbet të zgjeronin territoret.2. Mahmut bej Vlora përkrah trupave osmane.3. Ecuria e zhvillimeve politike dhe ushtarake në frontin osmano- rus rriti shkallëne interesimit të autoriteteve osmane për Lëvizjen Kombëtare Shqiptare.4. Nacionalizmi shqiptar u rrit që në vitet ’60 të shek. XIX dhe vazhdoi deri në v. 1912.

1. Perandorinë Habsburge kërcënim në Ballkan.2. Gëzonte të drejtën e protektorat kultus (mbrojtje fetare).3. Me Fermanin e Reformës, të vitit 1856 shteti osman u akordoi shtetasve të vet jomyslimanë të drejta shtetërore, civile e ushtarake,

Me këtë ferman i ka fillesat rigjallërimi i aktivitetit të Kishës Katolike.

1. Nacionalizmi ballkanik fillon me luftën e Krimesë v. 1853‒’56 dhe vazhdon edhe në fillim të shek. XX.2. Neni 1 i Kushtetutës Osmane, i vitit 1876 reflekton riafirmimi në çdo momenttë ruajtjes së integritetit territorial të Perandorisë.3. Fuqitë e Mëdha i kërkuan shtetit osman të ribëhej sipas modelit europian të shtetit-komb.

1. Nacionalizmin shqiptar po e zhvillonin edhe arbëreshët e Italisë.2. Nikollë Keta, v. 1777, hodhi tezën e origjinës pellazgjike të shqiptarëve.3. Ëngjëll Mash e artikuluan

Zef Krispi tezen Xhovani Skiro

4. 1843, Jeronim de Rada publikoi studimin “Mbi hyjnitë e pellazgëve”.5. Pashko Vassa (E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët, 1879)6. Sami Frashëri (Shqipëria ç’ka qenë, ç’është dhe ç’do të bëhet, 1899).

Pasi nxënësit kanë plotësuar një tabelë të tillë, me ndihmën e mësuesit/es ata diskutojnë për çështjet më të rëndësishme që kanë hasur dhe që për ta janë interesante.

Përforcimi: Shkrim i lirëNë këtë pjesë të mësimit nxënësit ftohen të reflektojnë rreth tipareve kryesore të lëvizjes kombëtare shqiptare dhe për çështjen me karakter fetar.Pyetje: Çfarë ndikimi pati te shqiptarët adoptimi nga shteti osman i konceptit fe-komb? Për një kohë rreth 5 min. ata organizojnë një shkrim të shkurtër me temë:

- Çfarë përcillte te shqiptarët thirrja “Feja e shqyptarit është shqyptaria”?- Po me veprën Shqipëria ç’ka qenë, ç’është dhe ç’do të bëhet, çfarë përcillet?

Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja bën vlerësimin e tyre.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraNxënësi/ja:- vë në dukje ndryshimin e pozitës ndërkombëtare të Perandorisë Osmane pas Luftës së Krimesë;- evidenton reagimin e Perandorisë Osmane ndaj nacionalizmit në Ballkan në mesin e shek. XIX;- dallon rreziqet me të cilat u përballën viset shqiptare dhe përpjekjet e nacionalistëve shqiptarë për t’u bërë ballë;

- tregon përpjekjet e qarqeve patriotike shqiptare për përparimin e çështjes shqiptare me theks të veçantë në përhapjen e arsimit dhe të kulturës;- analizon veçoritë e nacionalizmit shqiptar.


Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione dhe materiale plotësuese mbi veprimtarinë e patriotëve


1

shqiptarë dhe për marrëdhëniet e tyre me osmanët.

1



Situata e të nxënit:Mësuesi/ja u lexon nxënësve një fragment të shkurtër të vendosur te libri në lidhje me Rusinë. Në gjysmën e dytë të shek. XIX Rusia, ndonëse humbëse e Luftës së Krimesë (1853‒1856), tregoi se nuk kishte hequr dorë nga përmbushja e ambicieve të saj në Ballkan. Shtetarët rusë vazhdonin që Rusisë t’i njihnin pozicionin e protektorit të popujve ortodoksë të Ballkanit, me theks të veçantë mbi popujt sllavë të rajonit.

Tema mësimore:Kërcënimi rus në Ballkan, Perandoria Osmane dhe Kongresi i Berlinit

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- shpjegon thelbin e Krizës Lindore dhe ndikimin e luftërave ruse-turke në dobësimin e Perandorisë Osmane;- evidenton vendimet e Traktatit të Shën Stefanit dhe Kongresit të Berlinit, të imponuara nga Fuqitë e Mëdha mbi Perandorinë Osmane;- shpjegon synimet e Rusisë ndaj Ballkanit;- analizon përpjekjet e bullgarëve për shkëputje nga Perandoria Osmane;- rëndit pasojat e vendimeve të Traktatit të Shën Stefanit dhe Kongresit të Berlinit mbi integritetin e trojeve shqiptare dhe rrezikun nga synimet ekspansioniste të fqinjëve.

Fjalë kyç:Kërcënimi rus në Ballkan Perandoria Osmane Traktati i Shën Stefanit Kongresi i BerlinitKriza LindoreNdikimi i luftërave ruse- turke

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12” dhe i digjitalizuar, informacione shtesë nga interneti

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi.Gjeografi


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diskutim i lirë Nxitje e diskutimit Punë në grupeNdërtimi i përmbajtjes Harta e konceptit Pyetje-përgjigje Punë me klasënPërforcimi Rrjeti i diskutimit Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe


Parashikim: Diskutim i lirëMësuesi/ja u lexon nxënësve një fragment të shkurtër në lidhje me Rusinë, të vendosur në fillim të temës mësimore.“Në gjysmën e dytë të shek. XIX Rusia, ndonëse humbëse e Luftës së Krimesë (1853‒1856), tregoi se nuk kishte hequr dorë nga përmbushja e ambicieve të saj në Ballkan. Shtetarët rusë vazhdonin që Rusisë t’i njihnin pozicionin e protektorit të popujve ortodoksë të Ballkanit, me theks të veçantë mbi popujt sllavë të rajonit.”1. Si mendoni, përse Rusia nuk hoqi dorë nga Ballkani?2. Çfarë shënonte Kongresi i Berlinit për popullin e Ballkanit dhe veçanërisht për Shqipërinë e shqiptarët.

1

Libër mësuesi për tekstin Mendimet e nxënësve shënohen në dërrasën e zezë.


1

Ndërtimi i përmbajtjes: Harta e konceptitNxënësve u jepet kohë të lexojnë nënçështjen që ka të bëjë me “Kërcënimi rus në Ballkan”. Mësuesi/ja shënon në dërrasën e zezë një hartë koncepti, që lidhet me veprimtarinë e qeverisë.

Hartë konceptiKërcënimi rus

v. ’60 Rusia1, Nxiti popujt ortodoksë të Ballkanit që t’i jepnin fund sundimit osman në rajon.2. V. 1866 bashkëpunimi me Malin e Zi.Në vitin 1867, me Greqinë. Në vitin.1868, me Rumaninë.

Problemet

në Ballkan

Objektivi final ishte krijimi i një aleance

ortodokse

Çështja Bullgare dhe

Pansllavizmi synonte:a. t’i çlironte përfundimisht sllavët e Ballkanit nga sundimi osman;b. të krijonin shtete të pavarura;c. të krijohej një federatë e sllavëve të Jugut, nën udhëheqjen e Rusisë.

Arritjet

1. Nën kontrollin e Perandorisë Osmane.

2. Mospërdorimi i gjuhës bullgare në liturgjinë fetare dhe

shkolla.

kriza e vitit 1877

Faktorët e krizës 1875-18771. Fshatarët të pakënaqur me kushtet e punës.2. Kushtet ekonomike-

sociale.

1. Garantimi i unitetit në Ballkan.2. U krijua Ekzarkati i kishës

bullgare.3. 1870, u krijua shteti i pavarur

ose autonom.

Ballkani periudha

mars- qershor

1878

Traktati i Shën Stefanit 3 mars1878 vendosi:1. krijimi i një shteti të madh bullgar;2. ndikimin e plotë të Rusisë në Ballkan.

Kongresin e Berlinit 13 qershor 1878 (Oto von Bismark)Qëllimi ishte:

Të frenohej Rusia në realizimin e projektit të saj për zgjerimin e fuqisë sllavo-ortodokse në Ballkan.

Vendimet:1. Copëtimi i një pjese të madhe të Perandorisë Osmane.2. Shteti i stërmadh bullgar u nda në tresh:

Bullgaria me Sofjen u pranua si një principatë autonome; Vilajeti i Rumelisë Lindore,territoret mes Maleve Ballkan dhe Rodopeve. U vendos ndikimi austriak në Ballkanin (P).

Përforcimi: Rrjeti i diskutimitNë këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja ngre për diskutim pyetjen:

- Mendoni se Traktati i Shën Stefanit dhe i Berlinit ndikoi dpd në Konferencën e Londrës për trojet shqiptare?

Pro KundërMendoni se Traktati i Shën Stefanit dhe i Berlinit ndikoi në Konferencën e Londrës për trojet shqiptare?

Nxënësit japin mendimet dhe argumentin e tyre në bazë të informacioneve të marra.



1

- shpjegon thelbin e Krizës Lindore dhe ndikimin e luftërave ruse-turke në dobësimin e Perandorisë Osmane;- evidenton vendimet e Traktatit të Shën Stefanit dhe Kongresit të Berlinit, të imponuara nga Fuqitë e Mëdha mbi Perandorinë Osmane;


1

- shpjegon synimet e Rusisë ndaj Ballkanit;- analizon përpjekjet e bullgarëve për shkëputje nga Perandoria Osmane;- rendit pasojat e vendimeve të Traktatit të Shën Stefanit dhe Kongresit të Berlinit mbi integritetin e trojeve shqiptare dhe rrezikun nga synimet ekspansioniste të fqinjëve.


Detyrat dhe puna e pavarur: 1. Skiconi dhe hartoni hartën e Ballkanit sipas Traktatit të Shën Stefanit.2. Skiconi dhe hartoni hartën e Shqipërisë sipas Kongresit të Berlinit.


Situata e të nxënit:Të kërkohet një administratë autonome nën emrin “Vilajetet e bashkuara”.Të ngrihet ushtria e milicia.Të caktohet kryetar i përkohshëm i vilajeteve Gazi Ahmet Muhtar Pasha.E dhjeta e vergjia të mblidhen në emër të

vilajeteve.Çfarë tregojnë për ju këto kërkesa?

Tema mësimore:Reagimi shqiptar: Lidhja Shqiptare e Prizrenit

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton situatën dhe rreziqet për trojet shqiptare pas Traktatit të Shën Stefanit dhe Kongresit të Berlinit;- tregon fazat nëpër të cilat u copëtuan trojet shqiptare;- analizon zhvillimet e Lidhjes Shqiptare të Prizreni;- argumenton nevojën që kishin qarqet patriotike shqiptare për ndërkombëtarizimin e çështjes shqiptare.- diskuton për pozicionet e tri grupimeve dhe për drejtimin e duhur që

duhet të ndiqte Lidhja Shqiptare e Prizrenit.

Fjalë kyç: Lidhja e Prizrenit Reagim shqiptarCopëtim i trojeve shqiptare Ndërkombëtarizim i çështjes shqiptare


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Gjuhët dhe komunikimi,Letërsi, Gjeografi


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Sistemi ndërveprues

INSERTNxitje e diskutimit Punë në grupe

Ndërtimi i përmbajtjes Të nxënit me këmbime Pyetje-përgjigje Punë me klasënPërforcimi Mbajtje e strukturuar e

shënimeveNdërtim i shprehivestudimore

Punë në grupe


1


Parashikimi: Sistemi ndërveprues INSERTPasi ka bërë një paraqitje të shkurtër të temës, mësuesi/ja i fton nxënësit të diskutojnë rreth materialit të ri të prezantuar në fillim të orës së mësimit. Pasi dëgjon mendimet e tyre, mësuesi/ja orienton nxënësit t’i shprehin ato, edhe në bazë të njohurive që kanë marrë në temat e mëparshme.Pyetje: Cilat janë kushtet që diktuan mbledhjen e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit?Qëllimi kryesor i mësuesit/es është të nxitë te nxënësit të kujtuarit. Pas marrjes së përgjigjeve të para nga nxënësit, mësuesi/ja u kërkon që të lexojnë çështjen për “ndërkombëtarizimin e çështjes shqiptare”.Nxënësit do të lexojnë pjesën në tekst duke vendosur shenja në anë të informacionit të lexuar:

(V) - tregon informacionin e njohur nga nxënësit.(-) - tregon informacionin e ndryshëm nga ai që di nxënësi/ja. (+) - tregon informacionin e ri.(?) - tregon informacionin e paqartë që duhet të sqarohet.

V - + ?- Lidhja Shqiptare e Prizrenit u organizua për mbrojtjen e trojeve shqiptare nga copëtimi.- Ajo iu kundërvu

vendimeve të Kongresit të Berlinit e planeve të fqinjëve për ndarje të viseve shqiptare mes tyre.

- Porta e Lartë e përkrahu fillimisht Lidhjen e ndikimi i saj u ndie jo pak në formulimin e Aktvendimit.

Lidhja luftonte që Shqipëria të bëhej shtet autonom ose i pavarur.Veçanërisht në pikën e dytë u acarua konflikti me Portën e Lartë.

Perandoria Osmane e përkrahu fillimisht Lidhjen, sepse lufta e saj për mbrojtjen e tërësisë tokësore të perandorisë përputhej me luftën që bënte Lidhja.- Lidhja që në fillimet e saj u ndesh me vendimet arbitrare të Kongresit të Berlinit.Presioni i madh i Portës së Lartë dhe i Fuqive të Mëdha i detyruan forcat e Lidhjes tëdorëzojnë qytetin e Ulqinit.

Në përfundim të plotësimit të tabelës mësuesi/ja bën sqarimet e duhura për materialin që nxënësi nuk ka arritur të kuptojë.

Ndërtimi i përmbajtjes: Të nxënit me këmbimeNxënësit ndahen në grupe dhe u shpërndahen fletët me pyetje që mësuesi/ja ka përgatitur më parë. Çdo grup përcakton një lider e mësuesi/ja shpjegon se grupet zgjidhin pyetjet sipas radhës: Grupi i parë, pyetjen e parë; grupi i dytë, pyetjen e dytë e kështu me radhë... Nxënësit lexojnë informacionin e ri e më pas plotësojnë përgjigjet e tyre në fletët e punës:

Grupi i parë - Cila ishte situata politike pas Luftës Ruso-Turke në 1878?Grupi i dytë - Cila ishte detyra që u doli veprimtarëve të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare?

Grupi i tretë - Çfarë kërkesash artikuloi Lidhja Shqiptare e Prizrenit?

Grupi i katërt - Cili ishte qëndrimi që mbajti Porta e Lartë ndaj Lidhjes?

Grupi i pestë - Pse çështja nuk gjeti përkrahje në qarqet shqiptare diplomatike perëndimore?

Grupi i gjashtë - Pse në kërkesat e Lidhjes nuk u artikulua kërkesa për pavarësi? Mësuesi/ja u jep të drejtë grupeve të japin përgjigjet e komentet e tyre.


1

Përforcimi: Mbajtje e strukturuar e shënimeveNxënësit pasi janë njohur me materialin dhe kanë diskutuar çështjet, kalojnë në fazën e tretë në një përmbledhje të koncepteve kryesore që kanë marrë:

Lidhja Shqiptare ePrizrenit

Grupimet politike: Përmbajtja e zhvillimeve Reagimet

Faza I - qershor 1878 ‒ tetor 1878

1. Kombëtaristët mbështesnin idenë se kishte ardhur koha që të mbroheshin të drejtat shqiptare, duke i organizuar tokat shqiptare në një vilajet autonom shqiptar, ose në një shtet autonom shqiptar.2. Të moderuarit ishin sërish për një vilajet shqiptar, me autonomi administrative dhe kulturore,por nuk ishin për të shkuar drejt institucionalizimit të një shteti shqiptar.3. Sulltanistët ishin partizanë të lidhjeve të sulltanin, si kreu i fesë islame i pandashëm meshtetin osman.

-Pretendimet aneksioniste të shteteve fqinjeshtruan rrezikun real para shqiptarëve, të cilët krijuan një organizatëmbarëkombëtare në mbrojtje të trevave

Porta e Lartë i doli në mbrojtje e përkrahje kësaj Lidhje, sepse interesat e saj përkonin me luftën e shqiptarëve

Faza IICopëtimi i trojeve shqiptare

Kongresin e Berlinit 13 qershor 1878 fqinjët ballkanikë hodhën pretendimet për copëtimin e Shqipërisë.a. Plava, Gucia Hoti e Gruda - shtetit malazez .b. Ulqini e Tivari (gusht‒nëntor 1880) - shtetit malazez.

Lidhja organizoi rezistencë të armatosur në mbrojtje të viseve shqiptare të rrezikuara nga vendimet e Kongresit të Berlinit. Por presioni i madh i Portës së Lartë e i Fuqive të Mëdha detyruan shqiptarët të hiqnin dorë nga mbrojtja earmatosur.

Lidhja e veprimtarët e saj kaluan në kërkesa, synimi i të cilave ishte krijimi i një shteti autonom shqiptar. Rritja e shpejtë e fuqisë së Lidhjesu pa nga Porta e Lartë si kërcënim serioz për vijimin e sundimit në hapësirënshqiptare, prandaj u dërguantrupa për shtypjen e Lidhjes.


- evidenton situatën dhe rreziqet për trojet shqiptare pas Traktatit të Shën Stefanit dhe Kongresit të Berlinit;- tregon fazat nëpër të cilat u copëtuan trojet shqiptare;- analizon zhvillimet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit;- argumenton nevojën që kishin qarqet patriotike shqiptare për ndërkombëtarizimin e çështjes shqiptare;- diskuton për pozicionet e tri grupimeve dhe për drejtimin e duhur që duhet të ndiqte Lidhja Shqiptare e Prizrenit.


Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione dhe materiale plotësuese mbi veprimtarinë e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit.


1

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek. XV - fillimshek XX.

Situata e të nxënit:O moj Shqypni, e mjera Shqypni, Kush te ka qitë me krye n’hi?Ti ke pas kenë një zojë e randë, Burrat e dheut të thirrshin nanë.- Kush e shkruar këtë poezi?- Çfarë kërkonte të thoshte Pashko Vasa nëpërmjet saj?

Tema mësimore:

Dokumentet themelore të nacionalizmit shqiptar

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- shpjegon kuptimin e termave autonomi dhe pavarësi dhe vë në dukje se çfarë kanë të përbashkët;- evidenton idetë moderne për kombin që dalin në veprat e Pashko Vasës dhe të Sami Frashërit.- argumenton pse vepra e Pashko Vasës “E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët” shënon përpjekjen e parë, të suksesshme, për të paraqitur një dokument historiko-politik të nacionalizmit shqiptar;- argumenton rëndësinë e veprave të rilindësve shqiptarë për njohjen dheprojektimin e çështjes shqiptare.

Fjalë kyç: Nacionalizëm shqiptar Doktrina nacionaliste Komb formimPashko Vasa, E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarëtSami Frashëri, Shqipëria ç’ka qenë, ç’është e ç’do të bëhetë


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi,Gjeografi


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diskutim i lirë Nxitje e diskutimit Punë në grupeNdërtimi i përmbajtjes Ditari dypjesësh Pyetje-përgjigje Punë me klasënPërforcimi Rrjeti i diskutimit Ndërtim i shprehive



Parashikimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja u lexon nxënësve një pjesë të poezisë të Pashko Vasës.O moj Shqypni, e mjera Shqypni, Kush te ka qitë me krye n’hi?Ti ke pas kenë një zojë e randë, Burrat e dheut të thirrshin nanë.- Kush e shkruar këtë poezi?- Çfarë kërkonte të thoshte Pashko Vasa npmjet saj?Nxënësit japin mendimet e tyre duke u mbështetur edhe në njohuritë që kanë nga lënda e letërsisë.


1

Ndërtimi i njohurive. Ditari dypjesëshMësuesi/ja e ndan klasën në dy grupe dhe i jep secilit grup të lexojë një nga çështjet e mësimit. I udhëzon nxënësit ta lexojnë atë për një periudhë prej 4‒6 minutash dhe të nënvizojnë informacionin që u duket më i rëndësishëm.

Pyetja/çështja Përgjigjja/Komenti

Pashko Vasa

Në vitin 1879 botoi në frëngjisht, në anglisht, në gjermanisht, në turqisht dhe në greqisht veprën “E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët”.

Rëndësia:a) publikimi në një moment kulmor të zhvillimeve politike në Shqipëri;b) trajtimi me argumente historike e politike i çështjes së shqiptarëve.

Kërkesat që trajtonte:a) u kërkonte Fuqive të Mëdha mosaneksimin e territoreve shqiptare nga shtetet shqiptare.b) bashkimin e vilajeteve shqiptare në një vilajet të vetëm, që të qeverisej në mënyrë

autonome;Për t’u theksuar: Vepra - një nga traktatet politike më të rëndësishme të periudhës sëRilindjes.

Mendimi politik shqiptar: Sami Frashëri

Vepra: “Shqipëria ç’ka qenë ç’është e ç’do të bëhet”, 1899, Bukuresht.Përmbajtja

Gjendja në realitetin shqiptar:a) realitet dëshpërues - në vend sundonte varfëria, prapambetja ekonomike, padija;b) mohimi i arsimit në gjuhën amtare. Shkaku: Perandoria Osmane dhe shtetet fqinje,

që kërkonin ta aneksonin.Rrugët e zgjidhjes

Shpëtimi i Shqipërisë nga vetë shqiptarët. Pse? Shqipëria zotëron:a) pasuri kombëtare,b) pozitë gjeografike,c) njerëz të zgjuar dhe trima.

Rrugëdalja1. bashkimi i shqiptarëve mbi bazën e një besëlidhjeje pa dallime fetare e krahinore;2. mësimi i gjuhës shqiptare;3. krijimi i një kishe kombëtare.Kusht themelor – krijimi i shtetit shqiptar autonom në fillim dhe me pas i pavarur.

Organizimi i shtetit shqiptarRepublikë

a. Këshill pleqsh, këshill i përgjithshëm (senat) (parlament).b. Kryeqyteti: Skënderbegasi, që gjendej në mes të Shqipërisë, ushtri,

xhandarmëri.C. Shteti, shkolla, themelimi i universiteteve, hapja e një akademie, muze kombëtar.

Përforcimi: Rrjeti i diskutimitNë këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja ngre për diskutim pyetjen:- A ishte e drejtë kërkesa e shqiptarëve për autonomi gjatë viteve 1878‒1912?

A ishte e drejtë kërkesa e shqiptarëve për autonomi gjatë viteve 1878‒1912?

Nxënësit japin mendimet dhe argumentin e tyre mbështetur edhe në informacioneve që kanë marrë.


1

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraNxënësi/ja:1. shpjegon kuptimin e termave autonomi dhe pavarësi dhe vendos në dukje se çfarë kanë të përbashkët;2. evidenton idetë moderne për kombin, që dalin në veprat e Pashko Vasës dhe Sami Frashërit;3. argumenton pse vepra e Pashko Vasës “E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët” shënon përpjekjen e parë, të suksesshme, për të paraqitur një dokument historiko-politik të nacionalizmit shqiptar;4. argumenton rëndësinë e veprave të rilindësve shqiptarë për njohjen dhe projektimin e çështjes shqiptare.


Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione dhe materiale plotësuese mbi veprimtarinë e Pashko Vasës, Sami Frashërit dhe rilindësve të tjerë në lidhjen me çështjen shqiptare për arsim dhe kulturë.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12TematikaHistoria Moderne shek. XV - fillimshek XX

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja vendos në klasë disa foto të shkollës së parë shqipe dhe të Normales së Elbasanit:Pyet nxënësit:1. Cilët ishin nismëtarët e parë të hapjes së këtyre dy shkollave?2. Çfarë funksioni kanë luajtur ato?3. Po sot a kanë të njëjtin funksion dhe pamje? Vendoset në klasë pjesë nga filmi “Mësonjtorja”.

Tema mësimore:Përpjekjet për afirmimin e gjuhës dhe të kulturës kombëtare.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton përpjekjet e shqiptarëve për përhapjen e gjuhës shqipe, të arsimit dhe të kulturës shqiptare;- përshkruan procesin e krijimit të alfabetit të shqipes deri në Kongresin e Manastirit;- analizon rolin dhe kontributin e kolonive shqiptare në vende të ndryshme për kauzën e gjuhës dhe të arsimit shqip;- argumenton kontributin e atdhetarëve shqiptarë, brenda e jashtë Shqipërisë,për gjuhën e shkollën shqipe dhe për arsimin në përgjithësi.

Fjalë kyç:Përpjekjet shqiptare Afirmimi i gjuhës shqipe Kulturë kombëtare Arsim kombëtarHapje e shkollës së parë shqipeAlfabet shqip Kongresi i manastirit Shoqëri patriotike

Burimet: Teksti mësimor “Histori 12”, informacione shtesë nga interneti https://www.youtube.com/watch?v=5E-E93pg8GY linku i një pjese filmi


1

Përpjekjet e krijimit të alfabetit

Libër mësuesi për tekstin Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Shkrim i lirë Nxitje e diskutimit Punë në grupeNdërtimi i përmbajtjes Puna në grupe Pyetje-përgjigje Punë me klasënPërforcimi Vija e vlerës Ndërtim i shprehive



Parashikimi: Shkrim i lirëMësuesi/ja vendos në klasë disa foto të shkollës së parë shqipe dhe të Normales së Elbasanit, Pyet nxënësit1. Cilët ishin nismëtarët e pare të hapjes së këtyre dy shkollave?2. Çfarë funksioni kanë luajtur ato?3. Po sot a kanë të njëjtin funksion dhe pamje?Vendoset në klasë pjesë nga filmi “Mësonjtorja” dhe më pas nxënësit zhvillojnë një shkrim të lirë me temë:“Lufta për lirinë e gjuhës shqipe përpara mbi 100 vjetësh” Lexohen dy-tri shkrime të nxënësve.Ndërtimi i përmbajtjes: puna në grupe.Mësuesi/ja e ndan klasën në 3 ose 5 grupe, duke i përcaktuar secilit grup detyrën. Nxënësit lexojnë informacionin e ri për rreth 10 min. dhe i drejtojnë pyetje njëri-tjetrit.

Grupi I: Përpjekjet për krijimin e një alfabeti.Përse kërkohej formimi dhe krijimi iI një alfabeti në gjuhën shqipe? Cilët ishin nismëtarët e parë për krijimin e këtij alfabeti?Çfarë vendosi Shoqëria e Stambollit (1878). Kongresi i Manastirit 14-22 nëntor vendosi?

Shoqëria e Stambollit

dy alfabete Sami Frashëri

Kongresi Manastirit

vendosi 1.përdorimin e dy alfabeteve;

Grupi II: Shkollat e para shqipe

2. do të përdorej alfabeti i Bashkimit.

Rendit vitet dhe vendet ku u hapën shkolla shqipe. Shpjego rolin dhe funksionin e tyre?Përmend emrat e disa prej mësuesve të parë?

shkollat-vitet-vendi- mësuesit7 mars 1887 1889 23 tetor 1891 1892 1890

Korçë Prizren Korçë (për vasha) Bukuresht, Rumani KolonjëPandeli Sotiri, vëllezërit Qiriazi P. N. Luarasi


1

Nxënësit “PO” Arsyet

Nxënësit në mëdyshje

Grupi III: Lëvrimi i shqipes dhe shoqëritë patriotike shqiptare.1. Rendit shkrimtarët e shek XIX dhe kontributin e tyre në lëvrimin e gjuhës shqipe.2. Cilat ishin veprat më të rëndësishme të kësaj periudhe?3. Cila ishte figura historike ku u mbështetën rilindësit shqiptarë?

Shkrimtarët VepratK. Kristoforidhi, v. 1860 përktheu në shqip Dhiatën e ReThimi Mitko, v. 1870 Bleta ShqiptareAnastas Kullurioti (arvanitas), 1879 botoi në greqisht gazetën Zëri i Shqipërisë.Jeronim de Radës (1814‒1903), botoi gazetën Flamuri i ArbëritFaik Konica. 1897‒1909 revista Albania

Përforcimi: Vija e vlerësMësuesi/ja i pyet nxënësit nëse ata mund të dalin me një qëndrim të përbashkët, në një pozicion me të cilin ata bien dakord mbi sjelljet dhe qëndrimet që duhet të kenë në lidhje me arritjet e artit shqiptar në këto vite. Shtrohet pyetja para gjithë klasës.Pyetje: Shkolla Normale e Elbasanit a ka të njëjtin funksion si më parë? Çdo nxënës shkruan përgjigjen e tij në fletore.Më pas nxënësit grupohen në dy kënde të klasës, në pozicione të skajshme. Ndërsa në mes pozicionohen nxënësit e lëkundur. Çdo grupim paraqet mendimet e tij të argumentuara. Nga diskutimi nxënësit janë të lirë të ndryshojnë pozicionin e tyre.

Shkolla Normale e Elbasanit a ka sot të njëjtin funksion si më parë. Nxënësit “JO”

Arsyet


1. evidenton përpjekjet e shqiptarëve për përhapjen e gjuhës shqipe, të arsimit dhe të kulturës shqiptare;2. përshkruan procesin e krijimit të alfabetit të shqipes deri në Kongresin e Manastirit;3. analizon rolin dhe kontributin e kolonive shqiptare në vende të ndryshme për kauzën e gjuhës dhe të arsimit shqip;4. argumenton kontributin e atdhetarëve shqiptarë, brenda e jashtë Shqipërisë, për gjuhën e shkollën shqipe dhe për arsimin në përgjithësi.

Vlerësimi.:Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione e materiale plotësuese mbi veprimtarinë e K. Kristoforidhit, Jani Vretos dhe të rilindësve të tjerë në lidhjen me çështjes shqiptare për arsim dhe kulturë.

1


Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4.Historia Moderne shek.XV - fillimshek XX

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja lexon fragmentin e vendosur në temën e mësimit:Më 23 qershor u miratua Memorandumi i Greçës, apo “Librin e kuq”.Parashtroi këto kërkesa kryesore:- të njihej kombi shqiptar me po ato drejta që kishin kombet e tjera të Perandorisë Osmane;- të lejohej lëvrimi i gjuhës shqipe;- gjuha shqipe të ishte gjuha e administratës;- të bashkoheshin në një entitet të vetëm vilajetet

osmane me popullsi dërrmuese shqiptare;- nëpunësit osmanë të njihnin gjuhën e zakonet e

vendit;- shërbimi ushtarak i detyrueshëm në kohë paqeje të kryhej në viset shqiptare.

Tema mësimore:Perandoria Osmane mes Rusisë dhe Austro- Hungarisë (fillimshek. XX)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton arsyet përse Ballkani ishte vend i përplasjeve mes interesave të Fuqive të Mëdha dhe Perandorisë Osmane;- tregon synimet e Austro-Hungarisë dhe mënyrën si do t’i realizonte;

- shpjegon si iu përgjigjën atdhetarët shqiptarë situatës së nderë në këtë periudhë;- argumenton pse Fuqitë e Mëdha e konsideronin procesin e copëtimit të tokave osmane në Ballkan si kërcënim për paqen në Europë;- shpjegon kuptimin e gjendjes ekzistuese dhe karakterin e përkohshëm të saj.

Fjalë kyç:Ballkani pasosman (Perandoria Osmane Perandoria Austro- Hungareze Perandoria Ruse Fillimi i shek. XX Reformat xhonturke Ismail Qemali Lëvizja Kombëtare Shqiptare

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12” dhe digjitale, informacione shtesë nga interneti




Parashikimi INSERT Nxitje e diskutimit Punë në grupe

Ndërtimi i përmbajtjes Stuhi mendimesh /Marrëdhënia shkak/pasojë

Pyetje-përgjigje Punë me klasën

Përforcimi Diskutim i lirë Ndërtim i shprehivestudimore

Punë në grupe

Figura e Ismail Qemalit:ishte personaliteti politik shqiptar;kërkonte reformimin e Perandorisë Osmane nga brenda; c .mbështeti idenë e kalimit nga Perandori Osmane në Monarki Kushtetuese.d. kjo reformë i jepte përparësiShqipërisë në të gjitha fushat.

Lidhja kombëtareshqiptare

Revolucioni xhon turk dhe anët pozitive për shqiptarët:Shpallja e Kushtetutës (23-24 korrik 1908) ngjalli entuziazëm mes shqiptarëve.U gjallërua lëvizja kulturore kombëtare për hapjen e shkollave shqipe në të gjithë vendin dhe për lëvrimin e gjuhës shqipe.31 korrik 1908 në Manastir u themelua klubi “Bashkimi”.Përhapja e arsimit shqip, në lëvrimin e gjuhës shqipe.Botimi i gazetave dhe i revistave në gjuhën shqipe.Zgjim i fuqishëm i ndërgjegjes kombëtare.


1


Parashihmi: INSERTPasi ka bërë një paraqitje të shkurtër të temës duke lexuar fragmentin e vendosur në temën mësimore, rreth Memorandumit të Greçës, mësuesi/ja i fton nxënësit të diskutojnë rreth materialit të ri të prezantuar në fillim të orës së mësimit. Pasi dëgjon mendimet e tyre, mësuesi/ja orienton nxënësit t’i shprehin ato duke u mbështetur edhe në njohuritë që kanë marrë në temat e mëparshme:

- Përse Memorandumi i Greçës u quajt “Libri i Kuq”?- Cilat ishin pikat të cilat parashtroi ky memorandum?

Pas marrjes së përgjigjeve të para nga nxënësit, mësuesi/ja u kërkon atyre të lexojnë informacionin e ri. Nxënësit do të lexojnë pjesën në tekst duke vendosur shenja në krah të informacionit të lexuar:

(V) - tregon informacionin e njohur nga nxënësit.(-) - tregon informacionin e ndryshëm nga ai që di nxënësi (+) - tregon informacionin e ri(?) -tregon informacionin e paqartë që duhet të sqarohet

V - + ?Lidhja shqiptare e Pejës 23-29 janar 1899.U mblodh pë arsyen e mbajtjes së statusquosë të vendosur nga perandoria osmane

kërkesat:1. Garantimi dhe ruajtja e tërësisë territoriale shqiptare, dhe2. Bashkimi i trojeve shqiptare në një njësi tëvetme administrative.

Perandoria osmane po rrezikonte të copëtohej?

Arsyeja ishte se: Austro-Hungaria dhe Rusia kishin vendosur autoritet të fortë në ballkan?

Austro-Hungaria elementin shqiptar në rajon e konsideronte me shumë rëndësi, ndaj punoi intensivisht që t’i ndihmonte shqiptarët në ecurinë e Lëvizjes së tyre Kombëtare.

Perandoria Osmane e përkrahu fillimisht Lidhjen, sepse lufta e saj për mbrojtjen e tërësisë tokësore tëperandorisë përputhej me luftën që bënte Lidhja.

Arsyeja ishte se:E shikonte Shqipërinë si shtet i vetëm që bënte lidhjen me perëndimin.

Në përfundim të plotësimit të tabelës mësuesi/ja bën sqarimet e duhura për materialin që nxënësi nuk ka arritur të kuptojë.

Ndërtimi i përmbajtjes :Stuhi mendimesh / Marrëdhënia shkak/pasojëMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin për 4-6 minuta dhe i udhëzon ata që të nënvizojnë pjesët kryesore.Me anë të skemave mësuesi evidenton disa nga veçoritë kryesore të mësimit:

rënia e sundimitosman në Ballkan

u dha shkak mendimtarëveshqiptarë të kërkonin pavarësinë e plotë


1

Marrëdhënia shkak/pasojëMësues/ja më pas evidenton kushtet e lëvizjes së rilindësve për ndërgjegjësimin e popullit shqiptar kundër Perandorisë Osmane:

Revolucioni xhon turk

shkëputja nga perandoria osmane dhe ruajtja nga fuqitë e tjera ballkanike.

Përforcimi: Diskutim i lirëMësues/ja fton nxënësit një diskutim me temë:“Pse revolucioni xhonturk dhe shpallja e Kushtetutës (23‒24 korrik 1908) ngjallën entuziazëm mes shqiptarëve?”.Nxënësit diskutojnë dhe argumentojnë pyetjen duke u nisur edhe nga njohuritë e marra më parë.


1. evidenton arsyet përse Ballkani ishte vend i përplasjeve mes interesave të Fuqive të Mëdha dhe Perandorisë Osmane;2. tregon synimet e Austro-Hungarisë dhe mënyrën se si do t’i realizonte ato;3. shpjegoni si iu përgjigjën atdhetarët shqiptarë situatës së nderë në këtë periudhë;4. argumenton pse Fuqitë të Mëdha e konsideronin procesin e copëtimit të tokave osmane në Ballkan si kërcënim për paqen në Europë;5. shpjegon kuptimin e gjendjes ekzistuese dhe karakterin e përkohshëm të saj.


Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione dhe materiale plotësuese mbi veprimtarinë e Sami Frashërit, Pashko Vasës, Ismail Qemalit dhe rilindësve të tjerë në lidhje me çështjes shqipëtare për shpalljen e pavarësisë. Krijoni një foto-album me rilindësit shqiptarë, por edhe me ata që ndodheshin jashtë Shqipërisë, të cilët punuan dhe luftuan për shpalljen e pavarësisë.


1

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek. XV- fillim shek XX

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja vendos sekuenca filmike nga filmi “Nëntori i dytë”Më pas shënon termin Ismail Qemali:Tema mësimore:

Luftërat ballkanike dhe Pavarësia e ShqipërisëRezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:temës mësimore: Luftërat ballkanikeNxënësi/ja: Shpallja e Pavarësisë1. përshkruan situatën që përgatiti fillimin e Luftës I Ballkanike; Shteti i ri shqiptar2. tregon si arriti të realizohej Kuvendi i Vlorës dhe shpallja e Konferenca e LondrësPavarësisë;3. evidenton qëndrimet që mbajtën Fuqitë e Mëdha ndaj shtetittë ri shqiptar në Konferencën e Londrës;4. shpjegon faktorët që çuan në Shpalljen e Pavarësisë sëShqipërisë;5. shpjegon raportet dhe ekuilibrat mes shteteve ballkanike

dhe Perandorisë Osmane në fillim të shek. XX;6. shpjegon arsyet e shpërthimit të Luftës II Ballkanike, pasojate saj për shtetin e ri të pavarur shqiptar.Burimet: Tekst mësimor dhe digjital, informacione shtesë nga Lidhja me fushat e tjera ose me tematinterneti, foto dhe informacione rreth figurës së Ismail Qemalit, ndërkurrikulare:Isa Boletinit etj. TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi,

Gjeografi



Parashikimi Stuhi mendimi Nxitje e diskutimit Punë në grupeNdërtimi i përmbajtjes Të menduarit kritik Pyetje-përgjigje Punë me klasënPërforcimi Rrjedhshmëria e grupit

dysheNdërtim i shprehivestudimore

Punë në grupe


Parashikimi: Stuhi mendimiMësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë: “I. Qemali” dhe kërkon që nxënësit të tregojnë se çfarë dinë ata për këtë figurë historike. Gjithashtu, sipas situatës që mund të krijohet në klasë, mësuesi/ja tregon fotot dhe pjesë filmike nga filmi “Nëntori i dytë” dhe orienton nxënësit me anë të pyetjeve:

1. Përse Ismail Qemali është figurë historike?2. Ku qëndron merita e tij?3. Përse ai ishte një diplomat i shquar?

Më 28 Nëntor 1912 shpalli Pavarësinë

Kryetar i Qeverisë Ismail Qemali Ngriti flamurin

Mblodhi Kuvendin në Vlorë

Aleanca trepalëshe

U caktuan kufijtë e Shqipërisë mars-gusht 1913 Kufijtë në Konferencën e Londrës

L. Berhtold mbështeti çështjenshqiptare

Çamëria i kaloi Greqisë Kosova e vise të tjera shqiptare u lanë jashtë.


1

Ndërtimi i përmbajtjes: Të menduarit kritik përmes leximitMësuesi/ja e ndan klasën në grupe, më lehtësisht sipas rreshtave. Secili grup punon një nënçështje. Për çdo grup mësuesi parashtron kërkesat. Nxënësit lexojnë me kujdes materialin në mënyrë individuale dhe punojnë për plotësimin e kërkesave në grupe të vogla prej 2-3 vetash, siç janë të ulur në bankë. Në grup diskutohet e rrihen mendime. Më pas nxënësit nxjerrin përfundimet sipas kërkesave.

Grupi I: Përcaktoni shkaqet e Luftës I Ballkanike dhe veprimtarinë politike të shqiptarëve.

Grupi II: Përcaktoni detyrat e Kuvendit të Vlorës dhe analizoni institucionet qeverisëse të shtetit të ri shqiptar.

Grupi III: Analizoni vendimet e Konferencës së Londrës në lidhje me çështjen shqiptare.Jepni mendimin tuaj lidhur me statusin e shtetit shqiptar dhe për çështjen e kufijve të propozuar nga Austro- Hungaria e Rusia.

Ngjarjet Shkak/pasojë

Lufta I ballkanike

1. Më 2 tetor 1912 Mali i Zi i shpalli luftë Perandorisë Osmane, më vonë i shpallën luftë edhe Bullgaria, Serbia, GreqiaLufta I Ballkanike – aneksimi i territoreve shqiptare nga vendet fqinje2. Komiteti “Shpëtimi” dhe “Shoqëria e zezë për shpëtim”, Bukuresht (5 nëntor 1912).- Formimi i një komiteti drejtues, që do të qeveriste vendin.- Formimi i një komisioni, i cili do të mbronte të drejtat e shqiptarëve para Fuqive të Mëdha.

Ismal Qemali Shpallja e Pavarësisë 28 nëntor 1912

Kuvendi i Vlorës:1. Shpallja e Pavarësisë2. Organizimi i shtetit shqiptar:- themelimi i institucioneve qeverisëse- zgjidhet PleqësiaPolitika e brendshme- shtrirja e autoritetit- gjuhë shqipe, gjuhë zyrtare- Kanuni i Përshtatshëm i AdministratësPolitika e Jashtme- njohja e shtetit dhe e qeverisë nga Fuqitë e Mëdha


1

Përforcimi: Puna në grupe dysheMësuesi/ja i vendos nxënësit në dyshe, duke i emërtuar A dhe B. Nxënësi A fillon të tregojë çfarë mban mend nga teksti.Nxënësi B dëgjon me vëmendje. Pas një minute nxënësit ndalojnë dhe ndërrojnë rolet.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraNxënësi/ja

1. përshkruan situatën që përgatiti fillimin e Luftës I Ballkanike;2. tregon si arriti të realizohej Kuvendi i Vlorës dhe shpallja e Pavarësisë;3. evidenton qëndrimet që mbajtën Fuqitë e Mëdha ndaj shtetit të ri shqiptar në Konferencën e Londrës;4. shpjegon raportet dhe ekuilibrat mes shteteve ballkanike dhe Perandorisë Osmane në fillim të shek. XX;5. shpjegon raportet dhe ekuilibrat mes shteteve ballkanike dhe Perandorisë Osmane në fillim të shek. XX;6. shpjegon arsyet e shpërthimit të Luftës II Ballkanike, pasojat e saj për shtetin e ri të pavarur shqiptar.


Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione e materiale plotësuese për shpalljen e pavarësisë ( v. 1912) dhe rreth festimeve të 100-vjetorit për këtë ngjarje historike.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek. XV- fillim shek XX.

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja zgjedh të dhëna nga burime të ndryshme për të demonstruar të kuptuarin e koncepteve në lidhje me temën e veprimtarisë praktike.Vendoset në monitor një sekuencë dokumentari rreth jetëss dhe veprës së Sulltan Sulejmanittë Madhërishëm https://www.youtube.com/ watch?v=3ZwdvtIw2ts dhe diskutohet në klaserreth kësaj figure.

Veprimtari praktike:Aspekte të jetës ekonomike të shqiptarëve në shek. XV-XVI, sipas ligjit osman

Konferenca e Ambasadorëve në Londër- për problemet politike dhe kufijtë e rinj në Ballkan1. Statusi:

• 17 dhjetor – Shqipëria autonome nën sovranitetin e sulltanit.• 29 korrik – principatë autonome sovrane dhe e trashëgueshme nën

garancinë e Fuqive të Mëdha.2. Organizimi i brendshëm KNK- Komisioni Ndërkombëtar i Kufijve3. Kufijtë e Shqipërisë (dhjetor 1912‒gusht 1913)● Seanca I - u vendos që Shqipëria të kufizohej nga Mali i Zi, Serbia dhe Greqia.● Seanca II - mars 1913 – kufijtë veriorë dhe verilindorë; gusht – kufijtë jugorë● U la jashtë Kosova dhe Çamëria

Kosova dhe

Konferenca e


1

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton tipologjinë e legjislacionit osman.- përshkruan tiparet e kanunnameve të përgjithshme dhe të veçanta.- përshkruan gjendjen ekonomike të shqiptarëve duke u bazuar në kanunnametë shqiptare të shek.XV-XVI.

Fjalë kyç: Kanunnametë Legjislacionit fetar Legjislacioni laik“Sulltan Ligjvënësi” ose “Sulltani i Madhërishëm”

Literatura: Burime të zgjedhura për historinë e Shqipërisë, vëll. III, Tiranë1962, Ligji osman ndër shqiptarët e Mesjetës së Vonë, Qendra e Studimeve Albanologjike-Instituti i Historisë, Tiranë 2012, materiale nga Interneti për kannunametëMjetet e punës: fletore shënimesh, informacione,lapsa.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK, Gjuhët dhe Komunikimi, Gjeografi

Kohëzgjatja: 2 orë


PNP: Bashkëbisedim, lexim i orientuar, punë në grupePasi janë njohur më parë me temën, nxënësit orientohen nga mësuesi/ja për të lexuar pjesën “Lexim i orientuar”. Si fillim bëjnë një parashikim për pjesën që do të lexojnë rreth veprimtarisë dhe shtrirjeve që zhvilloi Perandoria Osmane në Ballkan:

Nxënësit evidentojnë- Perandoria Osmane është formuar në v. 1299;- është udhëhequr nga shumë sulltanë;- luftuan dhe zgjeruan pushtetin e tyre nga Lindja në Perëndim;

- Sulltani më i suksesshëm ishte Sulejmani I (Sulltani i Madhërishëm ose kanuniu).Nxënësit janë orientuar një orë më parë për angazhimin e tyre në kërkim të së kaluarës të Perandorisë

Osmane, të paraardhësve dhe pasardhësve të saj. Ata:- do të nxjerrin në pah jetën dhe veprimtarinë e Sulltan Sulejmanit;- do të shprehin idetë e tyre rreth ligjeve dhe reformave që mori ky sulltan.

Klasa është ndarë paraprakisht në disa grupe:1. Grupi i parë: mbledh pamje të ndryshme rreth jetës dhe veprës së Sulejman kanunniut.

2. Grupi i dytë: evidenton me forma të ndryshme, si vizatime, pamje, piktura etj., të ligjeve dhe kanunnive që nxori ky sulltan jo vetëm për Ballkanin, por edhe për Shqipërinë, duke përmendur disa më kryesorët në veçanti.

3. Grupi i tretë: grumbullon materiale të ndryshme rreth kanunive të Shkodrës, duke i specifikuar në të përgjithshme dhe të veçanta.

4. Grupi i katërt: grumbullon materiale të ndryshme rreth kanunive të Vlorës, duke i specifikuar në të përgjithshme dhe të veçanta.Për këtë veprimtari ata grumbullojnë informacione të ndryshme që lidhen me kanunamete në zona të ndryshme të vendit.


1

Në etapën e dytë të veprimtarisë nxënësit bashkëpunojnë dhe përgatitin një ekspozitë të vogël, me fletëpalosje, albume, punime në Power Point etj.Në etapën e fundit, një përfaqësues i secilit grup prezanton punimin e grupit të tij/saj dhe në fund të orës diskutohet për punimet që paraqitën grupet dhe jepen edhe vlerësimet.Nxënësit bëjnë vlerësimet e tyre për punën e secilit grup.

Vlerësimi: Vlerësimi bëhet duke pasur parasysh pjesëmarrjen e nxënësve në orën e mësimit në të gjitha etapat e saj e duke i vënë në dukje rezultatet e tyre.

Shënim: Punimet më të mira dhe më të bukura mësuesi/ja mund t’i vendosë në klasë ose në këndin e shkollës.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek. XV - fillim shek XX.

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja zgjedh të dhëna nga burime të ndryshme për të demonstruar të kuptuarin e koncepteve në lidhje me temën e veprimtarisë praktike.Vendosen në monitor disa foto nga pallatet perandorake në Europë dhe sarajet esulltanëve në Perandorinë Osmane.

Veprimtari praktike:Pallatet perandorake në Europën Perëndimore dhe sarajet e sulltanëve.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:sipas temës mësimore: Pallate perandorakeNxënësi/ja: Sarajet e sulltanit- përshkruan arkitekturën e një pallati perandorak në Familje monarkikeEuropën Perëndimore dhe atë të sarajeve të Sulltanit nëPerandorinë Osmane;- krahason arkitekturën e një pallati perandorak nëEuropën perëndimore me atë të sarajit të Sulltanit;- evidenton rolin e oborrit perandorak si qendër e ushtrimittë pushtetit;- gjykon mbi mënyrën e veshjeve të familjeve mbretërorenë Europën Perëndimore dhe të familjes së sulltanit nëPerandorinë Osmane;- evidenton tiparet e mënyrës së jetesës së monarkëve nëPerëndim dhe të sulltanit në Perandorinë Osmane.- krahason mënyrën e jetesës së familjeve monarkike në

Europën Perëndimore me ato të sulltanëve në PerandorinëOsmane.

1


Literatura: Historia e Perandorisë Osmane, nën drejtimin e Robert Mantranit, Tiranë: Dituria, 2004, f. 173-176.Kërkim në internet në lidhje me tematikën e mësipërme (kërkimi duhet të përfshijë edhe materiale ilustruese si foto apo video).Mjetet e punës: fletore shënimesh, informacione, lapsa.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Gjeografi.



Metoda: Punë në grup (paraqitja e punës mund të bëhet me Power Point)Pasi janë njohur më parë me temën, nxënësit orientohen nga mësuesi/ja për të lexuar pjesën “Lexim i orientuar”. Si fillim bëjnë një parashikim për pjesën që do të lexojnë rreth veprimtarisë dhe zhvillimeve të arkitekturës së pallateve perandorake në Europë dhe të sarajeve osmane. Më pas:

Arkitektura lindore Arkitektura perëndimore

1. krahason arkitekturën e një pallati perandorak në Europën Perëndimore dhe atë të Sarajeve të Sulltanit në Perandorinë Osmane;2. krahason arkitekturën e një pallati perandorak në Europën perëndimore me atë të sarajit të Sulltanit. Nxënësit janë orientuar një orë më parë për angazhimin e tyre në kërkim të arkitekturës dhe rolit të pallateve në aspekte të ndryshme të jetës. Ata:

- do të nxjerrin në arkitekturën, formën e ndërtimit, pozicionet e tyre si në Perëndim dhe në Lindje.- do të shprehin idetë e tyre rreth ligjeve dhe mënyrës së jetës së njerëzve brenda këtyre ndërtesave.

Klasa është ndarë paraprakisht në disa grupe:1. Grupi i parë: mbledh pamje nga pallate të ndryshme perandorake si në Europë ashtu edhe rreth sarajeve të sulltanëve.

2. Grupi i dytë: evidenton rolin e Oborrit perandorak si qendër e ushtrimit të pushtetit.

3. Grupi i tretë: gjykon mbi mënyrën e veshjeve të familjeve mbretërore në Europën Perëndimore dhe të familjes së Sulltanit në Perandorinë Osmane.

4. Grupi i katërt: evidenton tiparet e mënyrës së jetesës së monarkëve në Perëndim dhe të sulltanit në Perandorinë Osmane.

5. Grupi i pestë: krahason mënyrën e jetesës së familjeve monarkike në Europën Perëndimore me ato të sulltanëve në Perandorinë Osmane.


1

Mënyra e jetës në (P) Të përbashkëtat Mënyra e jetës në (L)

Për këtë veprimtari ata grumbullojnë informacione të ndryshme që lidhje me oborret perandorake dhe sarajet e sulltanëve.Në etapën e dytë të veprimtarisë nxënësit bashkëpunojnë dhe përgatisin një ekspozitë të vogël me fletëpalosje, albume, punime në Power Point etj.Në etapën e fundit, një përfaqësues i secilit grup prezanton punimin e grupit të tij/saj dhe në fund të orës diskutohet për punimet që paraqitën grupet dhe jepen edhe vlerësimet.Nxënësit bëjnë vlerësimet e tyre për punën e secilit grup.



Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek. XV- fillim shek XX.

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja zgjedh të dhëna nga burime të ndryshme për të demonstruar të kuptuarin e koncepteve në lidhje me temën e veprimtarisë praktike.Mësuesi/ja lexon : Sipas Ismail Qemalit “Familja jonë, falë prejardhjes së lashtë dhe karakterit të veçantë gjeografik të vendit ku kishte influencë e pushtet, ka ushtruar në të gjitha kohërat një ndikim shumë të madh në punët dhe fatin e Shqipërisë. Për më se katër shekuj familja jonë ka gëzuar respekttë lartë nga Perandoria Osmane, ndonëse herë pas here edhe ka vuajtur së tepërmi nga mbrapshtitë,tirania dhe tekat e sundimtarëve absolut osman”.

Veprimtari praktike: Familja Vlora në shekujt osmanë

1


Familja Vlorandër shekuj

3. Lidhja me Perandorinë Osmane

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- njeh konceptin “familje e mëdha”.- përshkruan mënyrën e jetesës së familjes Vlora;

- evidenton figurat kryesore të familjes Vlora, që kanë dhënë kontribut në jetën politike dhe shoqërore shqiptare;- njeh formimin dhe veprimtarinë pinjollëve të familjes Vlora;- gjykon mbi marrëdhëniet e tyre me Portën e Lartë;- gjykon mbi rolin e tyre në historinë e Shqipërisë.

Fjalë kyç: Familja Vlora Ismail Qemali Eqerem bej Vlora Porta e Lartë

Literatura: Eqrem bej Vlora, Kujtime. Vëllimi i parë 1885-1912, Vëllimi i dytë 1912-1925, Tiranë: Shtëpia e Librit dhe e Komunikimit, 2001; - Ismail Qemali, Kujtime, Tiranë: Toena, 2009; Nga sundimi osman në Luftën e Vlorës (Kujtimet e Syrja Vlorës), Tiranë: “ICEBERG”, 2013.- Në internet nxënësi duhet të kërkojë materiale mbi familjen Vlora, Ismail Qemal Vlorën, Syrja dhe Eqrem Vlorën, pinjollë të tjerë të familjes.Mjetet e punës: fletore shënimesh, informacione,lapsa.




Metoda: Punë në grup dhe vizitë në VlorëPasi janë njohur më parë me temën, nxënësit orientohen nga mësuesi/ja për të dëgjuar pjesën e lexuar nga ai/ajo dhe më pas japin opinionet e tyre në lidhje me këtë fragment.Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të renditin karakteristikat kryesore të kësaj familjeje ndër shekuj dhe të marrëdhënieve të tyre me Perandorinë Osmane.

1. Historia e krijimit2. Pinjollët e familjes

Nxënësit janë orientuar një orë më parë për angazhimin e tyre në kërkim të figurave kryesore të familjes Vlora.

- Nxirrni në pah vlerat e familjes Vlora ndër shekuj.- Evidentoni figurat kryesore të familjes Vlora, që kanë dhënë kontribut në jetën politike dhe

shoqërore shqiptare figura e Ismail Qemalit.


1

Klasa është ndarë paraprakisht në disa grupe:

1. Grupi i parë: përshkruaj konceptin “familje e madhe” dhe mblidh pamje nga jeta dhe nga veprimtaria e familjes Vlora.

2. Grupi i dytë: përshkruan mënyrën e jetesës së familjes Vlora ndër shekuj deri në ditët e sotme.

3. Grupi i tretë: rendit figurat kryesore të familjes Vlora, që kanë dhënë kontribut në jetën politike dhe shoqërore shqiptare duke nxjerrë në pah formimin dhe veprimtarinë e pinjollëve të familjes Vlora(Ismail bej Vlora, Eqerem bej Vlora, Ismail Qemali).

4. Grupi i katërt: gjykon mbi marrëdhëniet e kësaj familjeje me Portën e Lartë dhe rolin e tyre në historinë e Shqipërisë.Mësuesi/ja mund të vendosë pjesë nga filmi “Nëntori i dytë” https://www.youtube.com/watch?v=5FtiZea3QYI

Për këtë veprimtari ata grumbullojnë informacione të ndryshme për familjen Vlora, për rolin,veprimtarinë dhe rëndësinë që ka luajtur në jetën shoqëror-politike shqiptare.Në etapën e dytë të veprimtarisë nxënësit bashkëpunojnë dhe përgatitin një ekspozitë të vogël, me fletëpalosje, albume, punime në Power Point etj.Në etapën e fundit, një përfaqësues i secilit grup prezanton punimin e grupit të tij/saj dhe në fund të orës diskutohet për punimet që paraqitën grupet dhe jepen edhe vlerësimet.Nxënësit bëjnë vlerësimet e tyre për punën e secilit grup.




1

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika 4Historia Moderne shek.XV- fillim shek XX.

Situata e të nxënit:Mësuesi/ja zgjedh të dhëna nga burime të ndryshme për të demonstruar të kuptuarin e koncepteve në lidhje me temën e veprimtarisë praktike.

Veprimtari praktikeQëndrimi i Austro-Hungarisë dhe Italisë ndaj shtetit shqiptar në Konferencën e Ambasadorëve në Londër (përmes dokumentacionit historik).Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- analizon qëndrimin e Austro-Hungarisë dhe të Italisë për statusin e Shqipërisë në Konferencën e Ambasadorëve në Londër;- analizon qëndrimin e Austro-Hungarisë dhe të Italisë në lidhje me kufijtë e Shqipërisë në Konferencën e Ambasadorëve në Londër;- shpjegon arsyet e këtij qëndrimi;- gjykon mbi qëndrimin e Austro-Hungarisë dhe të Italisë për shtetin shqiptar.

Fjalë kyç:

Literatura - Arben Puto, Çështja shqiptare në aktet ndërkombëtare të periudhës së imperializmit: Përmbledhje dokumentesh me një vështrim historik, Vëll. II (1912- 1918), Tiranë: “8 Nëntori”, 1987.- Në internet nxënësi/ja duhet të kërkojë të dhëna për Konferencën e Ambasadorëve në Londër dhe qëndrimin e Austro-Hungarisë e të Italisë ndaj çështjes shqiptare.Mjetet e punës: fletore shënimesh, informacione, lapsa.




Faza e parë: përgatitore (ndarja e punës në grupe)

Mësuesi/ja paraqet në tabelë temën e veprimtarisë praktike “Qëndrimi i Austro-Hungarisë dhe i Italisë ndaj shtetit shqiptar në Konferencën e Ambasadorëve në Londër” (përmes dokumentacionit historik). Një orë më parë dhe më pas u lexon nxënësve “Leximin e orientuar”, si pikënisje e veprimtarisë praktike.Jep udhëzime që çdo grup të grumbullojë materiale rreth kësaj veprimtarie. Këtu nxënësit orientohen të ndjekin këto pika:

a. Projekti fillestar i Austro-Hungarisë dhe kufijtë e Shqipërisë (20 dhjetor 1912).b. Projekti austro-italian mbi kufirin jugor të Shqipërisë (19 mars 1913).c. Marrëveshja e përfunduar midis Italisë dhe Austro-Hungarisë nën kujdesin e Gjermanisë (3

maj 1913).d. Projekti i statusit të Shqipërisë i paraqitur nga Austro-Hungaria dhe Italia (8 maj 1913).e. Projekti i ri austro-italian mbi kufirin jugor të shtetit shqiptar (21 maj 1913).f. Projekti austro-italian mbi organizimin e Shqipërisë (15 korrik 1913).


1

Ndarja e punës në grupe:

Grupi i parë dhe i dytë do të flasë rreth qëndrimit të Austro-Hungarisë dhe Italisë ndaj shtetit shqiptar në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, duke u nisur nga këto pika:1. Përshkruaj projektin fillestar të Austro-Hungarisë dhe kufijtë e Shqipërisë (20 dhjetor 1912), duke e krahasuar me projektin austro-italian mbi kufirin jugor të Shqipërisë (19 mars 1913).2. Të mbledhë informacione rreth këtyre projekteve, duke i shoqëruar edhe me harta për të bërë krahasimin.

Grupi i tretë do të flasë rreth qëndrimit te Austro-Hungarisë dhe të Italisë në lidhje me kufijtë e Shqipërisë në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, duke shpjeguar arsyet e këtij qëndrimi.

Grupi i katërt do të sjellë foto dhe dokumentarë të ndryshëm mbi qëndrimin e Austro-Hungarisë dhe të Italisë për shtetin shqiptar dhe pavarësinë e tij.

Faza e dytë: (zhvillohet gjatë orës së mësimit)Çdo grup prezanton për rreth 10 minuta materialin e grumbulluar. Mësuesi/ja nxit diskutime dhe komente rreth materialeve që prezantohen. Mësuesi/ja bën përgjithësimin e karakteristikave të detyrave të çdo grupi pune. Nxënësit do t’i drejtojnë pyetje njëri-tjetrit rreth zhvillimit të temës së veprimtarisë duke i krahasuar me njëri- tjetrin.Kjo fazë mund të zhvillohet edhe nëpërmjet metodës: “Di - Dua të di - Mësova më shumë (DDM)”

Faza e tretë: (vijon në klasë)Mësuesi/ja nxit nxënësit të bëjnë vetëvlerësimin e punës së tyre dhe më pas shpreh vlerësimin e tij.

Faza e katërt (pas orës së mësimit). Mësuesi/ja së bashku me kryetarët e grupeve harton një ekspozitë, dosje apo harta të ndryshme rreth copëtimit të trevave shqiptare në 1913 me materialet e grumbulluara nga nxënësit.

Vlerësimi: Vlerësimi i punës mund të mos bëhet për të gjithë klasën në kolonë, por në grupe, duke pasur parasysh disa elemente: 1. saktësinë në zbatimin dhe detyrës sipas kërkesës së dhënë; 2. prezantimin e punës, duke përdorur një gjuhë të pastër të qartë me terma gjeografike dhe me logjikë argumenti; 3. ide origjinale, të përdorura për të ndërtuar hartat.



1


Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX)

Situata e të nxënit:Disa nga problemet më të vështira të botës moderne i kanë rrënjët në vendimet e marra direkt pas fundit të Luftës së Madhe. Mes tyre mund të rreshtohen katër luftërat ballkanike ndërmjet viteve 1991–1999, kriza e Irakut (kufijtë e tanishëm të të cilit janë rrjedhojë e rivaliteteve franko-britanike dhe krijim hartash i rastësishëm); çështja e përhershme e kurdëve për vetëvendosje; debatet midis Greqisë dhe Turqisë dhe beteja e pafund e arabëve dhe hebrenjve për tokat që secili mendon se u janë premtuar atyre.Diskutim

Tema mësimore: Paqja e Versajës dhe krijimi i rendit të ri botëror

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:Nxënësi/ja:- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe burime informacioni;- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton parimet themelore të pranuara nga Konferenca e Versajës për ravijëzimin e hartës;- analizon rrjedhojat që sollën shpërbërjet e Perandorive të Mëdha (Habsburgase, Osmane dhe Ruse);- tregon në hartë ndryshimet që pësoi harta politike eEuropës pas Paqes së Versajës.

Fjalë kyç:Konferenca e Paqes në Versajë (Paris) Traktati i Paqes,Shpërbërja e perandorive shumëkombëshe Lindja e shteteve të rejaPaqe e diktuarE drejta e vetëvendosjes

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, libri i Margaret Macmillan. Paris 1919, Gjashtë muaj që ndryshuan botën, Tiranë, 2006. Materiale plotësuese, interneti, harta politike e Europës

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, Gjeografi, TIK



Parashikimi Diskutim me termaparaprakë

Diskutim i ideve Punë në dyshe


Punë me grupe



1


Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Parashikimi (përgatitja për të nxënët) BrainstormingTema e re nis me një rikujtim rreth temës. Kur filloi punimet Konferenca e Paqes? Cilët ishin pjesmarrësit në këtë konferencë?Cilat ishin perandoritë që u shpërbënë nga Konferenca e Paqes?Diskutohen përgjigjet

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Ditar dypjesëshMësuesi/ja bën me dije metodën që do të përdorë për ndërtimin e njohurive dhe ndan klasën në grupe. Mësuesi/ja ndërton në tabelë skemën dhe kërkon që grupet ta ndërtojnë në fletore atë.

Grupi i parë

Citime Komente

Parimet për ravijëzimin e hartës së re politike të Europës

Në Konferencë nuk u ftuan për t’u dëgjuar të mundurit, por vetëm fituesit. Konferenca e Versajës merrte përsipër të ravijëzonte një hartë të re politike për Europën bazuar: në parimet e dobësimit të Gjermanisë, në pengimin e përhapjes gjeografike të regjimit revolucionar bolshevik, që u shfaq në Rusi më 1917, si dhe në mbushje me etnitete politike të hapësirave të mëdha, që mbetën të zbrazëta në Europë dhe në Lindjen e Mesme pas shpërbërjes së Perandorive Ruse, Habsburgase e më pas edhe asaj Osmane. Pretenduesit kryesorë për të zënë këto hapësira, të paktën në Europë, ishin lëvizjet e ndryshme kombëtare që kishin lindur brenda perandorive. Pas shpërbërjes së perandorive këto lëvizje u mbështeten nga fitimtarët e luftës për sa kohë ato nuk ishin lëvizje bolshevike. Parimi themelor për rishikimin e hartës politike në Europë, pas shpërbërjes së perandorive shumëkombëshe, ishte krijimi i shteteve kombëtare etniko-gjuhësore sipas parimit se kombet kanë të drejtën e vetëvendosjes. Ky parim, i propozuar dhe i mbështetur fuqishëm nga presidenti amerikanW. Wilson, bënte pjesë në 14 pikat e deklaruara nga Presidenti në Kongresin Amerikan, nëjanar 1918, të cilat duhej të shërbenin si parime për vendosjen e paqes pas fitores së luftës.

Grupi i dytë

Citime Komente

Ndryshimet që solli Traktati i Paqes me Austrinë dhe Bullgarinë

Traktati i Paqes me Austrinë, Sen Zhërmen, më 10.9.1919, njihte ndarjen prej saj të Hungarisë, Çekosllovakisë, të territoreve polake dhe atyre sllave. Në këtë mënyrë pushoi së ekzistuari Perandoria Austro-Hungareze e Habsburgasve. Tokat e sllavëve të Jugut u bashkuan me Serbinë dhe lindi shteti serbo-kroato-slloven. Kjo Konferencë përcaktoi edhe kufijtë e shteteve të porsakrijuara, Çekosllovakisë dhe Polonisë. Ky traktat i ndaloi Austrisë bashkimin me Gjermaninë. Traktati i Paqes me Bullgarinë, më 27.11.1919, i shkëpuste Bullgarisë një pjesë të territorit të saj në favor të Greqisë, Jugosllavisë dhe Rumanisë.

Grupi i tretë

Citime Komente

Ndryshimet që solli Në traktatin e Paqes me Hungarinë, Trianon, më 4.6.1920, Hungarisë iu shkëputën


1

territoreTraktati i Paqes me në favor të Jugosllavisë dhe Rumanisë. Traktati i Paqes me Turqinë, Sever, më 10.8.1920,Hungarinë dhe me shënonte fundin e Perandorisë Osmane, prej së cilës shkëputeshin vendet e Lindjes sëTurqinë Mesme (Siria, Libani, Jordania dhe Palestina), të cilat formonin shtete më vete.


1

Grupi i katërt

Citime Komente

Pasojat e Marrëveshjes së Paqes me Gjermaninë

- Ndryshimet territoriale. Gjermanëve iu mohua e drejta e vetëvendosjes, duke shkëputur territore të banuara nga gjermanët për t’ua dhënë shteteve të reja të krijuara, si Çekosllovakisë, Polonisë, Belgjikës, Danimarkës. Francës iu kthyen Alsasa e Lorena.- Kufizimet ushtarake. Gjermania humbi kolonitë e saj dhe iu vendosën kufizime ushtarake. Asaj iu ndalua shërbimi ushtarak i detyrueshëm, por u lejua të mbante një ushtri me pagesë, e cila nuk duhej t’i kalonte të 100 mijë vetat, aq sa nevojitej për arsye mbrojtjeje. Gjermanisë iu kufizua numri i luftanijeve, iu ndalua riarmatimi, mbajtja e flotës së nëndetëseve, artileria e rëndë dhe aviacioni.- Pagimi i dëmshpërblimeve. Gjermania u ngarkua me përgjegjësinë e plotë të luftës, që do të thoshte se do të paguante një dëm të madh ekonomik në para e mallra, në shumën 6 miliardë e 600 milionë sterlina, një shumë që Gjermania në kushtet e dobësimit nga luftadhe humbjet e saj territoriale dhe industriale do ta kishte të pamundur ta shlyente.

Grupet prezantojnë punën e bërë. Diskutohen përgjigjet

Përforcimi:(metoda) Rishikim në dysheNxënësit të ndarë në dyshe rishohin komentet e bëra, ndajnë mendimet dhe bëjnë pyetje për informacionin e paqartë.Më pas nxënësit plotësojnë tabelën

Traktatet e Paqes Territoret e shkëputura Shtetet e krijuara Perandoritë e shpërbëra

Pasi nxënësit plotësojnë tabelën diskutohet rreth traktateve të paqes dhe pasojave të tye.Mësuesi/ja i kërkon nxënësve që të vendosur në dyshe të japin mendimin e tyre të argumentuar nëse ishin të drejta e të qëndrueshme apo të padrejta dhe jo të qëndrueshme vendimet e Paqes së Versajës.

VlerësimiMësuesi/ja mban shënime në evidencë duke vlerësuar punën në grup, përgjigjet e argumentuara, prezantimin e punës së tyre.

Detyrat dhe puna e pavarur:Interpretoni “parimin e vetëvendosjes” dhe vendimet e Konferencës së Paqes. A u zbatua ky parim?


1

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa:12

Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Situata e të nxënit: Shqipëria shpallet principatë autonome, sovrane e trashëgueshme, sipas rendit të parë të lindjes, nën garancinë e të 6 Fuqive të Mëdha. Princi do të caktohet nga të 6 Fuqitë……

Tema mësimore: Rinjohja e shtetit shqiptar dhe përcaktimi i kufijve të tij

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton dy parimet e propozuara për përcaktimin e kufijve në tavolinat që paraprinë Konferencën e Ambasadorëve në Londër.- përshkruan ecurinë e çështjes shqiptare dhe të çështjes së kufijve të shtetit shqiptar në Konferencën eAmbasadorëve në Londër, Konferencën e Paqes dhe në atë të Ambasadorëve në Paris;- krahason vendimeve e Konferencës së Ambasadorëve në Londër dhe atyre në Paris në lidhje statusin dhe kufijtë e shtetit.

Fjalë kyç: Kufij shtetërorë, Konferencat Ndërkombëtare, Fuqi të Mëdha ,Parimi etnik, Parimi i të drejtës së luftës, Kompromis, Komisione Ndërkombëtare të Kufijve

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, Historia e Shqipërisë, libri Çështja shqiptare në aktet ndërkombëtare pas LuftësI Botërore i autorit Arben Puto, Përmbledhje dokumentesh me një vështrim historik, Vëllimi III (1919-1926), Tiranë 2001, f. 301-302, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, materiale të ndryshme, interneti




Parashikimi Di Stuhi mendimi Pyetje-përgjigjeNdërtimi i përmbajtjes Dua të di Të nxënët bashkëpunues Punë me grupePërforcimi Mësova (Harta e

konceptit)Paraqitje grafike einformacionit

Punë në dyshe


Parashikimi (përgatitja për të nxënët) (metoda) Di

Mësuesi/ja ndërton në tabelë organizuesin grafik prej tre kolonash, të cilin nxënësit e ndërtojnë në fletore. Mësuesi/ja pasi prezanton temën u kërkon nxënësve të thonë atë që dinë apo mendojnë për temën e re dhe t’i shënojnë në kolonën e parë “Di”- cfarë dimë, për mënyrën si u trajtua çështja shqiptare ë Konferencën e Ambasadorëve në Londër, Konferencën e Paqes dhe Konferencën e Ambasadorëve në Paris. Pasi nxënësit kanë dhënë informacion, diskutohen përgjigjet.

Ndërtimi i njohurive të reja (metoda) “Dua të di”Mësuesi/ja i orienton të lexojnë informacionin e ri të ndarë në grupe e kërkon prej tyre të formulojnë pyetjet për informacionin që duan të dinë dhe t’i shënojnë në kolonën e dytë “Dua të di”.Pasi identifikohen pyetjet udhëzohen nxënësit të kategorizojnë njohuritë duke filluar nga: Çështja shqiptare

1

Libër mësuesi për tekstin në Konferencën e Ambasadorëve në Londër (dhjetor 1912–gusht 1913); Çështja shqiptare në Konferencën e Paqes dhe në Konferencën e Ambasadorëve (1919–1921); Komisionet Ndërkombëtare të Kufijve (1913-1926). Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re nxënësit plotësojnë kolonën e tretë “Mësova” duke iu përgjigjur pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë “Dua të di”.Organizohet grafiku si më poshtë:


- Çështja shqiptare në Konferencën e Ambasadorëve në Londër nënkuptonte tri aspekte: statusin, organizimin shtetëror dhe kufijtë.- Austro-Hungaria dhe Italia mbështetën dukshëm çështjen shqiptare.

- Dy ishin parime që u diskutuan si bazë për zgjidhjen e çështjes së kufijve të shtetit shqiptar parimi etnik, dhe parimi i së drejtës së luftës.

- Çështja shqiptare u diskutua sërish tashmë në Konferencën e Paqes që u mblodh në Paris, më 19 janar 1919.

- Konferenca e Paqes i mbylli punimet pa marrë një vendim përfundimtar për çështjen shqiptare.

- Më 17 dhjetor 1920, Shqipëria u pranua anëtare me të drejta të plota në Lidhjen e Kombeve.

- Çfarë dhe si u trajtua çështja e kufijve në fazën e parë

- Çfarë dhe si u trajtua çështja e kufijve në fazën e dytë

- Si u trajtua çështja shqiptare në Konferencën e Paqes?

- Çfarë ndikimi pati anëtarësimi i Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve?

Cilat janë vështirësitë me të cilat u përballën Komisionet Ndërkombëtare të kufijve

Kur u përcaktua kufiri i Shqipërisë?

- Në fazën e parë (dhjetor 1912–22 mars 1913) vëmendja u përqendrua në caktimin e kufirit verior të Shqipërisë. Shkodra i mbeti Shqipërisë, në saje të këmbënguljes së AustroHungarisë dhe mbështetjes së Italisë. Kompromisi për Shkodrën u arrit vetëm pasi Austro-Hungaria ra dakord që Gjakova t’i kalonte Serbisë. Vendimi përfundimtar i 22 marsit 1913 la jashtë shtetit shqiptar Kosovën dhe territore të tjera të banuara nga shqiptarë në Maqedoni e Mal të Zi.

Në fazën e dytë (mars –11 gusht 1913) u diskutuan kufijtë jugorë të shtetit shqiptar. Fuqitë e Mëdha hasën në këmbënguljen e vazhdueshme të Greqisë për të zotëruar territoret e pushtuara në kuadrin e Luftës së Parë Ballkanike, në jug të vijës Himarë-Korçë. Pretendimet greke u mbështetën nga Franca dhe Rusia.Vendimi përfundimtar për kufirin jugor u mor më 11 gusht 1913. Fuqitë e Mëdha vendosën që pikat ekstreme të kufirit shqiptaro-greke të ishin kepi i Stillos dhe Korça. Pjesa më e madhe e krahinës së Çamërisë i kaloi Greqisë, ndërsa e ardhmja e Gjirokastrës mbeti e papërcaktuar.

Çështja shqiptare u trajtuar në kuadrin e Çështjes Greke dhe asaj të Adriatikut. Çështja Greke kishte të bënte me pretendimet që Greqia i kishte paraqitur Konferencës së Paqes, pjesë e së cilave ishin edhe ato për Shqipërinë e Jugut. Çështja e Adriatikut kishte të bënte me kërkesat territoriale të Italisë dhe Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene, pas shpërbërjes së Perandorisë Austro- Hungareze.

Ky pranim, që në fakt përbënte një akt njohjeje kolektive për shtetin dhe qeverinë shqiptare, ndikoi pozitivisht në deklaratën përfundimtare të Fuqivetë Mëdha në Konferencën eAmbasadorëve në Paris. Me anën e kësaj deklarate, e cila mban datën 9 nëntor 1921, Fuqitë e Mëdha rinjohën Shqipërinë si shtet të pavarur, si dhe tërësinë e saj tokësore, sipas vendimeve të Konferencës së Londrës të vitit 1913, me disa ndryshime në veri dhe në verilindje në favor të Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene.

Komisioni Ndërkombëtar i Kufirit të Jugut hasi pengesa nga autoritetet ushtarake greke, të cilat nuk ishin tërhequr ende nga Shqipëria e Jugut; kishte vështirësi në terren dhe mungesë të hartave.Komisioni Ndërkombëtar i Kufirit të Veriut u përball me vështirë të shumta, të cilat vinin si rezultat i kundërshtimeve serbe dhe shpërthimi i Luftës së Parë Botërore.

Në janar 1925 në Firence u nënshkrua protokolli i kufirit shqiptaro- grek. Kufiri i përcaktuar ishte ky i sotmi.

Konferenca e Ambasadorëve në Londër Konferenca la jashtë shtetit shqiptar, Kosovën dhe territore të tjera të banuara nga shqiptarë në Maqedoni e Mal të Zi. Pjesa më e madhe e krahinës së Çamërisë i kaloi Greqisë, ndërsa eardhmja e Gjirokastrës mbeti e papërcaktuar.

Konferenca e PaqesKonferenca e Paqes i mbylli punimet pa marrë një vendim përfundimtar për çështjen shqiptare.

Çështja shqiptare në konferenca

Konferenca e Ambasadorëve në Paris Fuqitë e Mëdha rinjohën Shqipërinë si shtet të pavarur, si dhe tërësinë e saj tokësore, sipasvendimeve të Konferencës së Londrës të vitit 1913,

me disa ndryshime në veri dhe në verilindje në favor të Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene


1

Nxënësit prezantojnë punën e bërë në grup. Diskutohen përgjigjet.

Përforcimi i të nxënit: (metoda) Mësova, Harta e konceptitMësuesi/ja i orienton nxënësit se njohuritë e fituara do t’i paraqesin grafikisht nëpërmjet Hartës së konceptit. Nxënësit ndërtojnë në fletore Hartën e konceptit dhe e plotësojnë atë

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar përfundimet e nxënësve.Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i kuptojnë.Mësuesi/ja pyet:Cili është qëndrimi i Fuqive të Mëdha në konferenca?Cilat janë disa nga ndryshimet që sollën qëndrimi i Italisë dhe Austro-Hungarisë? Trego në hartë kufijtë që përcaktuan Komisionet Ndërkombëtare të Kufijve.Cili është qëndrimi yt në lidhje me vendimet e marra nga konferenca e Ambasadorëve në Londër, Konferenca e Paqes, Konferenca e Ambasadorëve në Paris?Diskutohen përgjigjet.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri dhe aftësi për trajtimin e çështjes shqiptare në konferenca, përcaktimin e kufijve të shtetit shqiptar.

Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni vendimet në konferencat ndërkombëtare për kufijtë e shtetit shqiptar dhe përshkruani qëndrimin që do të mbante një patriot shqiptar. Cili do të ishte kompromisi i pranueshëm për të.

1



Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri më soT XX)

Situata e të nxëni: Në diskutimin parlamentar për zgjerimin e Statutit të Lushnjës, në lidhje me formën qeverisëse të shtetit shqiptar, deputeti Koço Tasi shprehej: “Thamë se regjimi është Monarki ose Mbretëri, meqë kemi mbret. Por këtu lind pyetja: Mirë Monarki, se kemi mbret, po çfarë monarkie kemi, d.m.th sa të drejta kambreti, e ka vetëm ai tërë ushtrimin e sovranitetit apo së bashku me përfaqësuesit e kombit?...

Tema mësimore: Organizimi i shtetit shqiptar (1912–1939)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përshkruan organizimin e shtetit shqiptar në vitet 1912–1914, 1920–1924, 1925–1928, 1928–1939;- krahason organizimin e shtetit në vitet e Republikës me atë të Mbretërisë ;- liston kompetencat e Presidentit dhe rolin e tij.

Fjalë kyç:Kuvend Kombëtar, Qeveri, Pleqësi, Statut, Asamble Kombëtare, Republikë, Monarki, Këshilli i Lartë, Këshilli Kombëtar, ndarje e pushteteve, Këshilli kontrollues i financave

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, Statuti Themeltar i Republikës Shqiptare, Tiranë: Shtypshkronja Nikaj, 1925, f. 3-4, materiale plotësuese, hartë, enciklopedi historike

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, TIK



Parashikimi Stuhi mendimi Paraqitje e njohurive paraprake

Punë me gjithë klasën


Punë me grupe

Përforcimi Rrjet diskutimesh Të nxë në t bashkë punues Punë në dyshe


Parashikimi i njohurive (përgatitja për të nxënë): Stuhi mendimiMësuesi/ja i pyet nxënësit rreth njohurive që ata kanë dhe informacionit që kanë marrë:

- Cilat janë format e qeverisjes së shtetit shqiptar në vitet 1912–1939?- Cilat janë dokumentet ligjorë që mbështetet organizimi politik i shtetit shqiptar?- Cilat janë arsyet që çuan në ndryshimin e formë s së qeverisjes nga Republikë në Monarki?- Cilat janë dallimet mes Republikë s dhe Monarkisë Shqiptare?

Ndërtimi i njohuriveMësuesi/ja orienton nxënësit që tema e sotme do të zhvillohet me anë të metodës “Mbajtja e strukturuar e shënimeve” e cila ka si qëllim mbajtjen në mënyrë efikase të shënimeve dhe realizohet me anë të skemës (organizuesit grafik). Mësuesi/ja bën skemën në tabelë dhe orienton nxënësit se çfarë duhet të përfshihet në skemë. Mësuesi/ja në bashkëpunim me nxënësit evidentojnë në tekst çështjet dhe më pas kërkon nga ata, të ndarë në dyshe, të gjejnë faktet në tekst dhe ti vendosin në organizuesin grafik.


1

Organizimi i shtetit shqiptar në vitet

1912-1914

Organizimi i shtetit shqiptar në vitet 1920-1924

Organizimi shtetëror në vitet e Republikës Shqiptare (1925-1928)

Organizimi shtetëror në vitet e Mbretërisë Shqiptare (1928-1939)

a) Organizimi i shtetit shqiptar sipasvendimeve të Kuvendit të Vlorës.Dy ishin organet drejtuese: Qeveria dhe Pleqësia. Kuvendi Kombëtar nuk morinë shqyrtim formën e qeverisjes së shtetit të ri shqiptar. Qeveria,në bazë të pushtetit që i ishte deleguar nga Kuvendi, përqendroi në duart e saj të gjithëpushtetin shtetëror, duke zhvilluar si veprimtari administrative, ashtu edhe legjislative.b) Statuti Organik i Shqipërisë (10 prill 1914). Në vitin 1914, pas mbërritjes në Shqipëri të Princit Vilhelm Vid, organizimi i shtetit shqiptar u bë mbi bazën e Statutit Organik. Statuti e shpallte Shqipërinë principatë kushtetuese, sovrane,të trashëgueshme nën garancinë e gjashtë Fuqive të Mëdha.Princi ishte kryetar i administratës civile dhe ushtarake. Ai shpallte zgjedhjet për Asamblenë Kombëtare, e thërriste dhe e shpërndante atë. Organi ligjvënës ishte Asambleja Kombëtare,e cila përbëhej nga anëtarë të zgjedhur nga popullsia, me votim të tërthortë, dhe anëtarë të caktuar nga Princi.Pushteti i saj ishte i kufizuar.

a) Statuti Organik i Lushnjës (SOL): Statuti i Lushnjës përfaqëson të parën kushtetutë të shtetit shqiptar, të miratuar nga një përfaqësi kombëtare. Ai riafirmoi formën monarkike të qeverisjes. Funksionete Mbretit i kryente Këshilli i Lartë, një organ kolegjial prej katër vetash, përfaqësues të katër komuniteteve fetare.Kompetencat e tij ishin të kufizuara: në shpalljen e ligjeve dhe formimin e qeverisë.Veprimtarinë legjislative e kryente Këshilli Kombëtar. Ligjet, e miratuara prej tij, merrninfuqi të plotë dhe Këshilli i Lartë nuk kishte fuqi t’i anulonte ato. Emërimi dhe shkarkimi i qeverisë ishin gjithashtu kompetencë e Këshillit Kombëtar, i cili ishtei pavarur nga Këshilli i Lartë. Pushtetin ekzekutiv e ushtronte qeveria, e cila kishte në përbërje të saj pesë ministri. b) Statutii Zgjeruar i Lushnjës (SZL) u miratua nga Këshilli Kombëtar në dhjetor 1922 dhe plotësoi Statutin e Lushnjës. SZL konfirmonte ndarjen e pushteteve. Organi më i rëndësishëm ishte Parlamenti, i cili ushtronte pushtetin legjislativ. Anëtarët e tij zgjidheshin çdo katër vjet, me votim të tërthortë.Kompetencat e tij ishin të gjera. Në fushën e politikës së brendshme, parlamenti bënte interpretimin e ligjeve,përcaktonte formën e organizmit të shtetit, vendoste taksa etj. Në fushën e politikës së jashtme parlamenti bënte ratifikimine traktateve ndërkombëtare, shpalljen e luftës etj. Këshilli i Lartë, sikurse në SL, luante rolin e kryetarit të shtetit. Qeveria përcaktohej si organi që ushtronte pushtetin ekzekutiv.

Statutin Themeltar u miratua në mars 1925. Statuti Themeltar i Republikës Shqiptare pranonte ndarjen e pushtetit në ligjvënës, ekzekutiv dhe gjyqësor. Organi ligjvënës ishte Parlamenti, që tashmë përbëhej nga dy dhoma. Dhoma e deputetëve dhe Senati.Pushteti ekzekutiv i përkiste Kryetarit të Republikës (Presidenti), njëkohësisht kryetari qeverisë, i cili e ushtronte me anën e ministrave. Kryetarii Republikës kishte përqendruar në duart e tij thuajse gjithëveprimtarinë ekzekutive. Këshilli kontrollues i financave, që ishte pjesë e ekzekutivit. Ai ishtenjë organ i specializuar i administratës shtetërore, që kishte si detyrë kryesore kontrollin e posaçëm mbi gjendjen dhe mbi llogaritë financiare të çdo organi shtetëror.

Në shtator të vitit 1928, me kalimin nga forma qeverisëse republikane në atë mbretërore, ndryshoi edhe organizimi i shtetit shqiptar. Sipas Statutit Themeltar të MbretërisëShqiptare, miratuar tërësisht në dhjetor 1928, Mbreti ishte institucioni më i lartëi shtetit. Ai kishte epërsi të plotë ndaj çdo organi tjetër të lartë shtetëror, duke vënë nën varësinë dhe kontrollin e tij gjithë strukturën hierarkike shtetërore. Ligji Themeltar sanksiononte gjithëfuqishmërinë eMbretit edhe në ushtrimin e sovranitetit të jashtëm, duke i hequr Parlamentit prerogativat përkatësenë këtë fushë. Parlamenti tashmë përbëhej nga një dhomë, me 57 deputetë, të zgjedhur me votimtë tërthortë, për një periudhë katërvjeçare. Roli i tij kufizohej vetëm me leximin, votimin dhe miratimin e projektligjeveqë paraqiteshin nga qeveria dhe të dekretligjeve të nxjerra nga Mbreti.Qeveria ishte organi më i lartë i administratës shtetërore. Ajo formohej, kontrollohej e shkarkohej nga Mbreti. Për herë të parë u krijua Këshilli i Shtetit, i cili vepronte si organ tekniko-juridik për përgatitjen e akteve mëtë rëndësishme normative shtetërore. Ndërkohëqë Këshilli Kontrollues i Financave ushtronte të njëjtat funksione si në kohën e Republikës.


1

Pas përfundimit të organizuesit grafik nxënësit prezantojnë punën e bërë.

Përforcimi i të nxënit: (metoda) Diagrami i VenitMësuesi/ja u kërkon nxënësve që të krahasojnë organizimin politik të shtetit shqiptar në vitet 1912–1914, 1920–1924, 1925–1928, 1928–1939 dhe të evidentojnë të tiparet e përbashkëta dhe të veçanta. Metoda/ teknika që do të përdoret është diagrami i Venit.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për vlerësimin e detyrave të klasës. Mësuesi/ja vlerëson angazhimin e nxënësve gjatë orës mësimore, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri për organizimin e shtetit në vitet 1912–1939.

Detyrat dhe puna e pavarur: Evidentoni dallimin midis dhomës së Deputetëve dhe Senatit në Statutin Themeltar të Republikës Shqiptare.



Situata e të nxëni: Në vitin 1928, mbreti Zog I në lidhje me faktorët që ndikonin në procesin e shtetformimit, shprehej: “Unë e shoh ushtrinë si faktorin me vlerat më të larta edukative. Nevoja më e ngutshme që ka vendi është arsimi; dhe ata burra që janë thirrur si ushtarë. Do të kthehen në shtëpi me ide shumë më të mëdha. Duhet ta kuptoni se shqiptari i zakonshëm nuk di gjë për kombësinë. Ai gjithmonë i ka drejtuar sytë tek i pari i fisit, ose te beu, si autoritetet më të larta. Atij u desh që të mësohej gradualisht, që besnikërinë e tij, të admirueshme në vetvete, ta kalonte nga krerët lokalë, drejt qeverisë qendrore. Ai duhet ta mësojë se duke qenë anëtar i një fisi të caktuar, ai gjithashtu është njëherazi edhe nënshtetas i shtetit”

Tema mësimore: Aspekte të konsolidimin dhe të modernizimit të shtetit shqiptar (1920–1939)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- zbulon aspektet kryesore që kishin të bënin me procesin e shkëputjes nga trashëgimia osmane dhe të shtetformimit te shqiptarët;- evidenton hapat që u ndërmorën për krijimin e një administrate shtetërore funksionale dhe moderne;- tregon arsyet që penguan konsolidimin e institucioneve shtetërore në vitet 1920–1924;- argumenton pse për shtetin shqiptar ishte aq i rëndësishëm organizimi i institucioneve fetare në mënyrë të ndarë dhe të pavarur nga shteti;- gjykon mbi reformimin e administratës shtetërore në Shqipëri në vitet 1928-1939.

Fjalë kyç:Shtet kombëtar Trashëgimi osmane Identitet kombëtar Administratë shtetërore Shkollë kombëtare Shtet laik


1

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese, hartë, enciklopedi historike

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi, TIK, Qytetari, Sociologji


1


Parashikimi Diagrami piramidal Paraqitje grafike e informacionit


Ndërtimi i përmbajtjes Pyetje-përgjigje Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshePërforcimi Rrjet diskutimesh Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe


Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Diagrami piramidal

Konsolidimi i shtetit shqiptar

Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë dhe ekzistenca e shtetit u ofroi elitave politike dhe intelektuale mundësinë e konsolidimit e modernizimit të institucioneve shtetërore dhe të forcimit të identitetit kombëtar shqiptar. Që nga viti 1913 nisi kështu një proces i gjatë dhe i mundimshëm për shqiptarët, i cili synonte shkëputjen nga trashëgimia osmane dhe konsolidimi e modernizimi i institucioneve të shtetit shqiptar

Administratë shtetërore dhe funksionale

Sistemi arsimor kombëtar Reformat në fushën e fesë

Në periudhën e Republikës dhe të Monarkisë:

U përgatitën dhe hynë në fuqi ligjet organike, të cilat përcaktonin strukturën, numrin e punonjësve dhe pagën për çdo funksion të institucioneve shtetërore.

Mori jetë shërbimi diplomatik shqiptar.

U riorganizua ushtria dhe xhandarmëria.

U vendos shërbimi i detyrueshëm ushtarak.

U ristrukturua sistemi të drejtësisë dhe u riorganizua sistemi gjyqësor.

Në vitin 1928 u miratua ligji për arsimin, i cili vendosi që arsimi fillor të ishte i detyrueshëm.

Përpjekje u bënë edhe për të zhvilluar arsimin e mesëm të përgjithshëm dhe profesional.

Një punë e madhe u bë dhe për hartimin e teksteve të përshtatshme shkollore.

Në vitin 1931, një komision i posaçëm përgatiti programe të reja për shkollën fillore.

Statutet Organike përcaktonin se Shqipëria nuk kishte fe zyrtare.

Kongresi Ortodoks, që shpalli autoqefalinë (pavarësinë) e Kishës Ortodokse Shqiptare.

Kongresi i Komunitetit Mysliman, i cili vendosi ndarjen zyrtare nga Kalifati.

Varësia e bashkësinë katolike nga Vatikani nuk ndryshoi.

Parimet kryesore të politikës fetare të shtetit shqiptar, të cilat ishin: laicitetii shtetit, liri fetare, barazi e feve,nënshtrimi i tyre ndaj autoritetit të shtetit.

Ndërtimi i njohurive: Pyetje–përgjigjeMësuesi/ja orienton nxënësit që të vendosur në dyshe të lexojnë temën dhe për secilën çështje njëri do të bëjë pyetje dhe tjetri, gjen përgjigjen në tekst.Disa nga pyetjet:

- Cilat janë aspektet kryesore të procesit të shkëputjes nga trashëgimia osmane?- Përshkruaj disa nga hapat që u ndërmorën.- Cilat janë hapat që u ndërmorën për krijimin e një administrate shtetërore funksionale dhe moderne?- Trego arsyet që penguan konsolidimin e institucioneve shtetërore në vitet 1920–1924.- Përshkruaj dy nga reformat që u ndërmorën për modernizimin e administratës shtetërore.- Cilat janë reformat që u ndërmorën në fushën e rendit dhe ushtrisë?- Cilat janë ndryshimet ligjore që u ndërmorën për krijimin e një sistemi arsimor kombëtar?- Kur u themelua shkolla laike në Tiranë?- Kur u miratua ligji për arsimin?- Pse qeveria shqiptare miratoi dekretligjin që ndalonte shqiptarët të ndiqnin shkollat e huaja dhe

mbylli shkollat e huaja?


1

- Pse shteti shqiptar ndërmori reforma për ndarjen e shtetit nga feja?- Çfarë përcaktonin statutet në lidhje me fenë?- Cilat janë kongreset që u mbajtën nga besimet fetare dhe cilat janë vendimet e tyre?- Kur u miratua ligji për formimin e komuniteteve fetare?- Çfarë përcaktonte ligji për formimin e komuniteteve fetare?

Pas përfundimit të punës në dyshe nxënësit prezantojnë pyetjet dhe përgjigjet.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rrjet diskutimi)Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Shpjegoni rolin që luan shkolla në procesin e ndërtimit të kombit dhe të konsolidimit të shtetit kombëtarNxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri–tjetrin.Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/ qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.


Detyrë dhe punë e pavarur: Argumentoni pse për shtetin shqiptar ishte aq i rëndësishëm organizimi i institucioneve fetare në mënyrë të ndarë dhe të pavarur nga shteti.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: VI Klasa: 12Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX)

Situata e të nxënit: Në diskutimet e Këshillit Kombëtar në dhjetor 1922, në lidhje me gjendjen e shqiptarëve jashtë Shqipërisë Ali Këlcyra dhe Luigj Gurakuqi shpreheshin: Ali Këlcyra: Këjo zotërinj e përsëritë prapë nuk ka asnjë qëllim irredentist, po vetëm një ndihë njerëzore, e cila na shtrëngon të bëjmë të ndigjihet në botën e qyterëruar lëngimet e atyre që zëri nuk u dëgjohet.... Luigj Gurakuqi: ...nuk jam për irredentizëm, pse lypset të shkojmë sa ma mirë me fqinjët tonë, shpëtojmë prej rreziqevet e mund të shpëtojmë edhe vllanit tanë....

Tema mësimore: Interesimi i shtetit amë për shqiptarët jashtë kufijve shtetërorë (1920-1939)

Rezultatet e të nxënit:Nxënësi/ja:- përshkruan aspektet kryesore të interesimit të Shqipërisë ndaj shqiptarëve të Jugosllavisë;- identifikon drejtimet kryesore të politikës së shtetit shqiptar ndaj bashkëkombësve në Greqi;- përshkruan tri drejtimet kryesore të vëmendjes sështetit shqiptar ndaj diasporës.

Fjalë kyç:Shtet amëPopullsi shqiptare jashtë shtetit amë Sensibilizim ndërkombëtarLidhja e Kombeve Diasporë

Burimet: Informacioni që nxënësit kanë, teksti mësimor dhe digjital, foto dhe ilustrime.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, TIK

Për popullsinë shqiptare në JugosllaviTë përbashkëtat

Për popullsinë shqiptare në Greqi

1.2.

Veçoritë dalluese

1.2.

Të përbashkëta

1.2.

Veçoritë dalluese


1

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Parashikimi me terma

paraprakëDiskutim i ideve Punë në dyshe

Ndërtimi i njohurive Diagrami i Venit Paraqitje grafike e informacionit

Punë me grupe



Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (parashikimi me terma paraprakë)Mësuesi/ja shkruan në tabelë termat:

Jugosllavi Turqi Popullsi shqiptare Diasporë Greqi shpërngulje shtet amë

Nxënësit, në mënyrë individuale do të shkruajnë nga një fjali me këto terma. Lexohen fjalitë e ndërtuara dhe shënohen në tabelë ato që përcjellin informacion të saktë. Mësuesi/ja pyet nxënësit se cilat janë disa nga përpjekjet e shtetit shqiptar për mbrojtjen e të drejtave të popullsisë shqiptare në Jugosllavi dhe Greqi. Përgjigjet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive të rejaa) Punë në grupeMësuesi/ja orienton nxënësit që do të punojnë të ndarë në grupe dhe së bashku përcaktojnë çështjet që do të trajtohen nga grupet:

1. Gjendja e shqiptarëve në Jugosllavi dhe Greqi.2. Aspektet kryesore të interesimit të Shqipërisë ndaj shqiptarëve të Jugosllavisë.3. Drejtimet kryesore të politikës së shtetit shqiptar ndaj bashkëkombësve në Greqi.4. Tri drejtimet kryesore të vëmendjes së shtetit shqiptar ndaj diasporës.

b) Diagrami i VenitMësuesi/ja u kërkon nxënësve të krahasojnë qëndrimin që shteti shqiptar mbajti ndaj shqiptarëve në Jugosllavi ndaj atyre në Greqi dhe informacionin ta prezantojnë me anë të Diagramit të Venit.

Mësuesi/ja fton nxënësit që të diskutojnë rreth veçorive dalluese dhe tipareve të përbashkëta të qëndrimit dhe interesimit të shtetit amë për popullsinë shqiptare në Greqi dhe Jugosllavi.


1

Përforcimi i të nxënit: (Rrjeti i diskutim)Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Pse mësimi i gjuhës shqipe në diasporë konsiderohej i rëndësishëm për Shqipërinë? Argumentoni përgjigjen.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/ qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri dhe aftësi për hapat konkret të ndërmarra nga shteti shqiptar.

Detyrat dhe puna e pavarur: Disa nga atdhetarёt mё me zё kosovarё, si Hasan Prishtina, Hoxha Kadri Prishtina, Bajram Curri etj., ishin anёtarё tё parlamentit shqiptar. Nё pamundësi pёr t’u zgjedhur nga shqiptarёt e Kosovёs, e cila tashmё ishte pjesё e popullsisё sё shtetit jugosllav, ata u deleguan nga popullsia e Prefekturёs sё Drinit (Hasi, Kruma dhe Tropoja). Jepni mendimin tuaj mbi këtë fakt.



Situata e të nxënit:Mbretëria e Serbëve, Kroatëve, Sllovenëve, e shpallur në Beograd më 1 dhjetor 1918 nga hiri i Perandorive Habsburgase dhe Osmane, ishte më shumë një program sesa një realitet.Përveç tre popujve të përmendur, ajo përfshinte edhe gjermanët e hungarezët e Vojvodinës, shqiptarëte Kosovës e të Maqedonisë, rumunët e Banatit, turqit e Bosnjë-Hercegovinës dhe të Maqedonisë, çekë e sllovakë, italianë e rusë të bardhë. Shumë prej këtyre pakicave jetonin në kontakt me shtetet e tyre kombëtare. Këtu e kishin burimin tundime të ndryshme irredentizmi të çdo natyre.

Tema mësimore: Jugosllavia gjatë viteve 1918– 1939

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton momentet kryesore në krijimin e shtetit jugosllav si shtet shumetnik;- dallon tipare të jetës politike në Jugosllavi;- shpjegon konfliktet e brendshme mes etnive të shtetit jugosllav.

Fjalë kyç:Mbretëri Serbo-Kroate-Sllovene Mbretëria JugosllaveBashkim shumëkombësh EtniShkombëtarizim Atentat

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, foto dhe ilustrime, materiale të ndryshme, interneti, hartë, pjesë nga libri Histori e Ballkanit, Georges Castellan. Tiranë, 1996.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, Gjeografi, TIK, Sociologji


2


paraprakDiskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i njohurive Mbajtja e strukturuar eshënimeve


Punë me grupe

Përforcimi Ditari dy pjesësh Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe


Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (parashikimi me terma paraprakë)Mësuesi/ja shkruan në tabelë termat:

Kosovë sllavë të Jugut Bosnjë-Hercegovinë Mali i Zi JugosllaviKroaci Slloveni Vojvodinë

Nxënësit, në mënyrë individuale do të shkruajnë nga një fjali me këto terma.Lexohen fjalitë e ndërtuara dhe shënohen në tabelë ato që përcjellin informacion të saktë.

Ndërtimi i njohurive të reja: Mbajtja e strukturuar e shënimeveMësuesi/ja orienton nxënësit që tema e sotme do të zhvillohet me anë të metodës “Mbajtja e strukturuar e shënimeve”. Mësuesi/ja orienton nxënësit që të lexojnë në tekst temën dhe të japin mendim se çfarë duhet të përfshihet në skemë. Nxënësit propozojnë që skema të përmbajë çështjet, si: “Krijimi i Mbretërisë Serbo- Kroato-Sllovene (MSKS) dhe ndikimi i dy rrymave politike”; “Ndryshimet dhe konfliktet politike në MSKS”, “Çështja nacionale në shtetin shumëkombësh”.Mësuesi/ja së bashku me nxënësit ndërton skemën në tabelë.Mësuesi/ja orienton nxënësit që të lexojnë tekstin dhe të nënvizojnë informacionin që do të vendosin në skemë sipas çështjeve.

Mbajtja e strukturuar e shënimeve

Krijimi i MSKS dhe ndikimi i dy rrymave politike

Ndryshimet dhe konfliktet politike në MSKS

Çështja nacionale në shtetin shumëkombësh

- Krijimi i Mbretërisë Serbo-Kroato- MSKS si shtet i ri i sllavëve të Jugut u - Në Mbretërinë Serbo-Sllovene ishte një proces historik, i ballafaqua me dy rrymat; rryma unitariste ose Kroato-Sllovene bënin pjesëcili pasqyronte prirjen e sllavëve të centraliste, e përfaqësuar nga Serbia, dhe Serbia, Kroacia, Sllovenia,Jugut për t’u bashkuar në një njësi rryma federaliste, e përfaqësuar nga forcat Mali i Zi, Bosnjë-Hercegovina,të vetme shtetërore. Brenda kësaj politike kroate dhe sllovene. Kundërshtitë e Maqedonia dhe Vojvodina.prirjeje filluan të kristalizoheshin dy konfliktet ndërmjet këtyre dy rrymave kanë Në të u përfshinë dhe Kosovarryma kryesore: 1. Rryma e Mbretërisë qenë tipari kryesor i jetës politike të MSKS- dhe vise të tjera shqiptare.Serbe, e cila përfaqësonte një shtet të së në periudhën midis dy Luftërave Botërore. Ky bashkim nuk ndodhi sizhvilluar nga pikëpamja institucionale; Më 20 qershor të vitit 1928, gjatë debateve shprehje e një vullneti të lirë2. Rryma e forcave politiko-shoqërore në parlament, një deputet i Partisë Radikale popullor, por si një bashkimtë territoreve sllave, që ndodheshin serbe qëlloi me armë pesë deputetë të shumëkombësh artificial e menën sundimin e Perandorisë Austro- Partisë Fshatare Kroate. Në këto situata baza jodemokratike, produktHungareze, si Kroacia, Sllovenia, mbreti Aleksandër Karagjeorgjeviç shpërndau i kompromiseve të Fuqive tëBosnjë-Hercegovina etj. Më 1 dhjetor parlamentin dhe partitë politike, duke e Mëdha. Kështu që çështja1918, në Beograd u shpall zyrtarisht përqendruar pushtetin ekzekutiv dhe legjislativ kryesore në jetën e brendshmekrijimi i Mbretërisë Serbo-Kroato- në duart e tij. Pas 10 janarit të vitit 1929 emri i të Jugosllavisë do të ishteSllovene (MSKS) me në krye dinastinë shtetit u ndërrua nga Mbretëria Serbo-Kroato- çështja nacionale. dinastiaserbe të Karagjeorgjeviçëve. Për vetë Sllovene në Jugosllavi. Vendosja e diktaturës serbe e trajtoi këtë çështje mepozicionin gjeografik të këtij shteti, thelloi dhe më tepër krizën politike në vend politika shoviniste, veçanërisht


2

kufijtë e MSKS-së u përcaktuan me nënshkrimin e një sërë traktatesh paqeje të fituesve të luftës me Austrinë, Hungarinë e Bullgarinë, dhe me anë të traktatit të Italisë me MSKS-në në Rapallo, nëntor 1920. Në vitin 1921 u hartua edhe Kushtetuta e MSKS-së.

dhe nuk i dha fund konfliktit midis dy rrymave. Ky konflikt njohu acarime të tjera të mëdha si p.sh. ndryshimin e shpeshtë të kabineteve qeveritare, por edhe në ngjarje të tilla dramatike, siç ishte vrasja e mbretit Aleksandër Karagjeorgjeviç në tetor të vitit 1934. Në periudhën midis dy luftrave u vendosdhe konsolidua hegjemonia serbe.

ndaj shqiptarëve të Kosovës, ku u ushtrua dhunë dhe terror për shkombëtarizimin e tyre, dhe vendosjen e hegjemonisë serbe në të gjithë kufijtë e kësaj mbretërie.

Përforcimi i të nxënit (Rrjeti i diskutim)Mësuesi drejton pyetjen: Çfarë përfaqësonin dy rrymat politike në MSKS dhe pse kishin konflikte mes tyre?Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/ qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar aftësi dhe shkathtësi për veçoritë e Jugosllavisë në vitet 1918-1939.

Detyrat dhe puna e pavarur: Bëni një ese me titull “Hegjemonia serbe në Jugosllavi dhe pasojat e saj”.

Fusha:Shoqëria dhe Mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 5: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX)

Situata e të nxënit: Kriza ekonomike botërore e vitit 1929 shënon një pikë kthese në historinë e periudhës ndërmjet dy Luftërave Botërore. Ajo jo vetëm dobësoi stabilitetin ekonomik dhe social të Fuqive të Mëdha të botës, por goditi rëndë edhe përparimin e bërë që nga viti 1924 në drejtim të krijimit të një atmosfere të përshtatshme për një bashkëpunim ndërkombëtar paqësor. Kriza pati pasoja te rëndësishme politike.

Tema mësimore: Kriza ekonomike botërore dhe rrjedhojat në Ballkan

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përshkruan krizën e madhe të viteve 1929‒’33, si u shfaq, ku u përhap dhe pasojat e saj;- përcakton tiparet ekonomike ballkanike;- përcakton pozitën e Boshtit dhe të shteteve Francë, Angli ndaj Ballkanit;- analizon politikën ekonomike të mbretit Zog në vitet 1925‒’39.

Fjalë kyç:Krizë ekonomike Depresion i madh Ballkan


2

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale nga Interneti, enciklopedi e historisë



2

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Rrjet diskutimi Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i njohurive Hartë koncepti Paraqitje grafike einformacionit

Punë me grupe



Parashikimi (përgatitja për të nxënët) Rrjeti i diskutimitNëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re. Fillimisht paraqiten foto që tregojnë momente të vuajtjes së krizës ekonomike botërore në jetën e qytetarit të viteve 1929‒1933, u kërkohet që të përshkruajnë pasojat e kësaj krize dhe u lihet kohe të reflektojnë.Të ndarë në grupe ata klasifikojnë materialin e lexuar, të cilin e diskutojnë në fazën e dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive të reja (metoda) Harta e konceptitPlotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara sipas grupeve të nxënësve.

Grupi i parë

Grupi i dytë

Grupi i tretë

Grupi i katërt

Kriza ekonomike në

Kriza ekonomike në vendet e

Nga viti 1929 deri në vitin 1932 vëllimi i tregtisë botërore ra me 70%. Papunësia arriti në 13 milionë në SHBA, 6 milionë në Gjermani dhe 3 milionë në Britani.Edhe Japonia u godit rëndë. Ajo u detyrua të mbyllte 50% të industrisë së saj të rëndë dhe minierave. Rrënimi i tregut amerikan shkatërroi tregtinë e saj të

Nxitet aktiviteti i forcave ekstremiste

Në Gjermani solli Hitlerin në pushtet. Në Japoni forcoi pozitat e grupeve ushtarake, të cilët vetëm me anë të pushtimit të Mançurisë së pasur shihnin shpëtimin e vendit nga kriza. Në Itali nxiti Musolinin që të planifikonte pushtimin e Abisinisë.

Prodhimi filloi të tejkalonte shumë konsumin, duke krijuar stoqe prodhimi të pashitura. Pasuria shpërndahej në mënyrë të pabarabartë. Në tetor të vitit 1929 tregu i aksioneve në “Wall Street” filloi të shembej nga spekulimet me bursën. Brenda pak orësh shumë komisionierë të bursës u rrënuan, çmimet e aksioneve ranë në mënyrë të qëndrueshme deri në vitin 1932

Politikat e

tri

Zvogëluan investimet e tyre për armatimin dhe u përqendruan në problemet e tyre të brendshme. Shtuan dyshimet në marrëdhëniet midis tyre dhe kjopengoi bashkëpunimin aq të nevojshëm për të frenuar nacionalizmin agresiv të Gjermanisë dhe Japonisë. Kriza nxiti një zhvillim të rrezikshëm të


2

Grupi i pestë

Grupi i gjashtë

Grupi i shtatë

Grupi i tetë


Përforcimi (metoda) (Rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi drejton me pyetjen: Cilat ishin tiparet e krizës në vendet e Ballkanit dhe qëndrimi i Boshtit e i shteteve Francë, Angli ndaj Ballkanit.

Vendet e Ballkanit në prag të

Një rajon me strukturë ekonomike agrare, që varej shumë ekonomikisht nga Europa Perëndimore, duke mbetur i dobët ndaj ndryshimeve të tregut në Perëndim. Mungesa e kapitalit kombëtar, një nga dobësitë më të mëdha të vendeve të Ballkanit në këtë periudhë, i kishte kthyer ato në ekonomi gjysmëkoloniale, të mbështetura kryesisht në ekonominë agrare, çmimet e produkteve bujqësore në tregun e brendshëm dhe atë rajonal.

Kriza ekonomike në vendet e

Politika që ndoqi

Mbreti Zog mbështeti gjithë regjimin e tij te ndihmat dhe huat e Italisë fashiste, e cila demonstronte hapur interesat e saj politikë dhe ekonomikë ndaj Shqipërisë. Në vitin 1929 Italia ishte partnerja kryesore e Shqipërisë në tregti. Zogu në fillim të viteve ‘30 bëri përpjekje të shkëputej nga tutela ekonomike italiane, duke ofruar Jugosllavinë si partnere alternative të mundshme tregtare dhe i vendosur për të mos njohur ‘interesat e posaçme të Italisë në Shqipëri’. Ky afrim pati si rezultat nënshkrimin në dhjetor 1932 të një marrëveshjeje tregtare që ofronte tregun jugosllav për mallrat bujqësore e blegtorale shqiptare në një vlerë prej 2,6 milionë frangash ari në vit. Jugosllavia, për shkak të strukturës së njëjtë agrare të ekonomisë së saj dhe krizës ekonomike që kalonte, nuk ofronte importet e produkteve industriale, për të cilat kishte nevojë Shqipëria dhe as hua financiare me afat të gjatë shlyerjeje. Në këto kushte Shqipëria iu drejtua përsëri Italisë fqinje e të fuqishme.

Ndërhyrja e Italiasë dhe Gjermanisë në Ballkan gjatë krizës

Italia monopolizoi Shqipërinë, tregjet e vendeve të tjera ballkanike ishin të hapura për Gjermaninë, e cila po dominonte ekonomitë e Ballkanit. Në këto kushte ishte e lehtë për Gjermaninë, që ndodhej në kulmin e riarmatimit të saj, të dilte në rolin e shpëtimtarit për vendet e rajonit. I etur për të siguruar ushqim të lirë për popullsinë e tij dhe lëndë të parë për industrinë e tij ushtarake, Hitleri bleu sasi të mëdha produktesh në Ballkan. Marrëveshjet e tij tregtare lidhën shlyerjet e kredive gjermane me blerjen e produkteve gjermane të vendosura me çmime konkurruese dhe pa kufizime produkti. Në vitin 1939 Gjermania dhe Italia dominonin ekonomitë e Ballkanit dhe, kur lufta filloi në këtë vit, asistenca e tyre ekonomike në rajon u përkthye në influencë politike e pushtim ushtarak.

Kriza ekonomike i zbriti shumë këto çmime, duke ulur fuqinë blerëse të ¾ të banorëve të rajonit. Fuqitë e Boshtit shfrytëzuan këtë situatë dhe u bënë partnerët kryesorë tregtarë për shtetet bujqësore të Ballkanit duke blerëdrithërat dhe duhanin ballkanik, atëherë kur Franca e Anglia, të angazhuara


2

Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi shkathtësi për veçoritë e zhvillimit të Jugosllavisë në vitet 1918-1939.

Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni fenomenin ekonomik, çmime konkurruese – ekonomi monopol.



Situata e të nxëni: Trashëgimia e dhimbshme e Kongresit të Berlinit (1878), i Konferencës së Londrës (1912–1913) dhe i sistemit të marrëveshjeve të Versajës, ushtronin një ndikim të fortë të Fuqive të Mëdha në politikën ballkanike, e veçanërisht në politikat e brendshme të shteteve ballkanike. Rusia dhe Austro- Hungaria, që kishin qenë zotër të lojës në Ballkan që nga shek. XVIII, ishin zëvendësuar nga Franca e Anglia, të cilave po u shtohej edhe Italia. Në fillim të viteve ’30 zhvillimet në Ballkan prireshin sadopak drejt organizimit të një blloku të fortë për t’u rezistuar tërheqjeve dhe presioneve të Fuqive të Mëdha.

Tema mësimore: Fuqitë e mëdha dhe bashkëpunimi ballkanik: Konferencat e viteve ‘30

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton pozicionet politike të Fuqive e Mëdha e shtetet ballkanike;- tregon synimin e Francës, të Italisë fashiste dhe pozicionin e diplomacisë britanike lidhur me Ballkanin;- analizon paktet Kellog-Briand, Paktin Ballkanik dhe atë jo ballkanik.

Fjalë kyç: Fuqi europiane Fuqi të MëdhaPakti Kellog-Briand Konferenca rajonale Pakti Ballkanik

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, libri Shqipëria ndërmjet Ballkaneve dhe Apenineve, i autorit Gazmend Shpuza, Tiranë 1999; materiale plotësuese, hartë



Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Rrjet diskutimi Diskutim i ideve dhe

qëndrimevePunë me gjithë klasën

Ndërtimi i njohurive INSERT Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe



2


Parashikimi (përgatitja për të nxënët). Rrjeti i disktimitNëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re. Fillimisht paraqiten foto nga konferencat e viteve ’30 dhe informacion i shkurtër rreth tyre dhe u lihet kohe të reflektojnë.Të ndarë në grupe ata klasifikojnë materialin e lexuar të shoqëruar me foto, të cilin e diskutojnë në fazën e dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive: Pyetje –përgjigje

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që secili në mënyrë individuale të lexojë tekstin dhe të nënvizojë çështjet thelbësore. Ndërkohë, mësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë tabelën e mëposhtme me shpjegimet përkatëse.*Informacioni i ditur (v) *Informacioni i ri (+)*Informacioni që e dinim ndryshe (-) *Informacioni që duam të dimë (?)

V + - ?

Ballkani edhe midis dy Luftërave Botërore shihej si arenë e kryqëzimit dhe e konfrontimit të politikave ekspansioniste të Fuqive të Mëdha europiane, të cilat ndërhynin shumë sinë politikat e brendshme të shteteve të rajonit, ashtu edhe në marrëdhëniet ndërmjet tyre.

Franca synonte të ndërtonte një sistem aleancash që të shërbenin për të ruajtur status quo- në. Franca nënshkroi aleanca dypalëshe me Rumaninë e Jugosllavinë.

Drejtimi kryesor i ekspansionit italian ishte Ballkani dhe Afrika e Veriut.

Diplomacia britanike në këtë periudhë

Në Konferencën e Paqes, nevoja e vendeve të rajonit për mbështetje ekonomike, si dhe mungesa e një baze solide mbështetjeje në opinionin brenda vendit për qeveritënë pushtet, i shtynte qarqet drejtuese të këtyre vendeve t’i kthenin sytë nga “politika emadhe” dhe loja diplomatike etë mëdhenjve.

Synimi i diplomacisë britanike ishte ruajtja e ekuilibrit midis ndikimeve të fuqive europiane në Ballkan, për të shmangur kështu shkaqet për një konflikt të ri.

Mosfunksionimi i paktit Ballkanik

Përmbajtja e Paktit Kellog- Briand

Pakti i Parë i Tiranës në vitin 1926 e ktheu Shqipërinë praktikisht në një protektorat dhe kryeurë potenciale për depërtimin në Ballkan.

Paktin Kellog-Briand, (nga emrat të dy iniciatorëvetë tij, ministrit të Jashtëm francez Briand dhe Sekretarit amerikantë Shtetit Kellog, që unënshkrua në vitin 1928.

Në fillim të viteve 1930 në Ballkan u aktivizua një rrymë diplomatike

Në mesin e viteve ‘30-të, për arsye të forta ekonomike dhe forcimit të frymës nacionaliste, shumica e vendeve të rajonit ishin tërësisht nën ndikimin eGjermanisë.

Kur dhe pse u krijua Pakti Ballkanik

Kur dhe pse u organizua pakti joballkanik

Pakti Ballkanik Të përbashkëtat Pakti jo Ballkanik

1.2.3.

Të veçantat

1.2.3.

Të përbashkëta

1.2.3.4.

Të veçantat


2

Përforcimi (metoda) Diagrami i Venit

Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin dhe për të plotësuar diagramën.Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/ qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar aftësi dhe për qëndrimin e fuqive të mëdha ndaj vendeve të Ballkanit dhe përpjekjet dhe dështimet e politikave të ndjekura nga qeveritë e këtyre vendeve.

Detyrë dhe punë e pavarur: Jepni gjykimin tuaj mbi kërkesat e shtetit shqiptar dhe atij bullgar për respektimin e të drejtave të popullsisë shqiptare në Kosovë dhe asaj bullgare në Maqedoni.



Situata e të nxëni: Shtetet e Ballkanit vinin pas një periudhe të gjatë pushtimi osman. Rënia e kësaj perandorie, si një proces i gjatë degradimi, u shoqërua me luftëra ndërshtetërore dhe probleme etnike të shumta, ndërkohë që Fuqitë e Mëdha kërkonin të ruanin artificialisht status quo-në e Perandorisë. Kjo situatë kontradiktore rriti urrejtjen nacionale etnike në rajon, bazë mbi të cilën do të zhvilloheshin edhe lëvizjet e rrymat politike në rajon midis dy Luftërave Botërore. Tiparet e këtyre lëvizjeve u kushtëzuan edhe nga një kompleks tiparesh të krizës ekonomike e institucionale në rajon.

Tema mësimore: Ideologjitë totalitare dhe Ballkani

3 rryma kryesore që ndikonin -Fashizmi, Komunizmi,Demokracia liberale

Ballkani në vitet ‘20-‘30

Kriza ekonomke

Dobësia e institucioneveNacionalizmi forcë kryesore


2

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton tri rrymat ideologjike që u shfaqën në Europë dhe në Ballkan mes dy Luftërave;- tregon tiparet e nacionalizmit ballkanik e pasojat e tij;- zbulon shkaqet e forcimit të nacionalizmit ballkanik dhe pse nacionalizmi mbeti një forcë potenciale në Ballkan;- përcakton tiparet e komunizmit ballkanik;- shpjegon termat: nacionalizëm tradicional e nacionalizëm ekstrem.

Fjalë kyç: Fashizëm Komunizëm Ideologji totalitareNacionalizëm tradicional Nacionalizëm ekstrem

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, libri i Georges Castellan “Histori e Ballkanit” Tiranë 1996, materiale plotësuese, interneti

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi, TIK, Sociologji



Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Përvijim i të menduaritMësuesi/ja pasi shënon temën në tabelë, nxit diskutimin për gjëndjen politike në Ballkan në vitet ’20-‘30.Më pas mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të lexojnë për disa minute a pjesën “Gjendja politike në Ballkan në vitet ‘20–‘30” dhe i fton ata në diskutim ndërkohë që ka ndërtuar në tabelë skemën e përvijimit të të menduarit dhe i orienton të punojnë në grupe.Grupet plotësojnë skemën.

Të përbashkëtatat

Ndërtimi i njohurive: Shënime mbi shënimeMësuesi/ja orienton nxënësit që të ndarë në grupe të lexojnë për pak minuta “Nacionalizmi i djathtë në Ballkan” dhe “Komunizmi në Ballkan”. Pas leximit mësuesi/ja i udhëzon të plotësojnë skemën. Idetë ose kategoritë kryesore i vendos në treguesin 1 në radhitje, ndërsa detajeve i vendos në treguesit 2, 3.

1. Fuqitë e mëdha dhe bashkëpunimi ballkanik: Konferencat e viteve ‘302. Nacionalizmi i djathtë në Ballkan3. Nacionalizmi i djathtë në Rumani4. U krijua një fasho sipas modelit musolinian.

Vendosjen e regjimeve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Përvijim i të menduarit Paraqitje grafike e

informacionitPunë në grupe

Ndërtimi i njohurive Shënime mbi shënime Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe


Naciolanizmi i djathtë Të përbashkëtat Komunizmi


2

5. U krijua “Lidhja e mbrojtjes kombëtare kristiane”6. U themeluar në vitin 1927 “Garda e Hekurt”7. Garda e Hekurt hyri në konflikt me forca të tjera demokratike në vend.

3. Nacionalizmi i djathtë në Bullgari1. Bashkimi Kombëtar Agrar Bullgar që solli në pushtet Aleksandër Stamboliskin2. A.Stamboliski mbajti gjatë gjithë kohës nën kërcënim politik forcat politike e shoqërore kryesisht në

zonat urbane.3. Pakënaqësi për vendimet e Fuqive të Mëdha në Konferencën e Paqes, ndaj pretendimeve të saj

territoriale.4. Instaloi një regjim mbretëror diktatorial, që do të bashkëpunonte me fashizmin.

3. Nacionalizmi i djathtë në Kroaci1. Krijimi dhe funksionimi i shtetit-kukull të Kroacisë2. Platforma e brendshme e ustashëve kroatë ishte nacionalizmi tradicional

2. Komunizmi në Ballkan1. U shfaq vetëm nga individë të caktuar e nga grupe të paorganizuara2. idetë e tij të barazisë, siç ishte: barazia e pronës, barazia në të drejta e burrit me gruan etj., nuk

përshtatej me mentalitetin feudal konservator ballkanas.3. Struktura agrare e ekonomisë në vendet e Ballkanit, mungesa e një klase punëtore të mirëfilltë,

tkurrte mundësitë për përqafimin e kësaj ideologjie në Ballkan.4. Doktrina e internacionalizmit proletar, ku rëndësia e kufijve mes shteteve zbehej, binte ndesh me

nacionalizmin ballkanas.

Përforcimi (metoda) Diagrami i Venit

Të veçantat Të përbashkëta Të veçantat1. 1. 1.2. 2. 2.3.4.

3. 3.

Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin dhe për të plotësuar diagramën.Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi/ja ndërton linjen përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre në diskutime, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri për veçoritë e ideologjive totalitare në Ballkan.



2



Situata e të nxënit: Fragment nga Karta e Atlantikut, 26 gusht 1941 Së pari, vendet e tyre nuk dëshirojnë të shikojnë ndryshime territoriale apotë ndonjë lloji tjetër. Së dyti, ata nuk dëshirojnë të shikojnë ndryshime territoriale që nuk përputhen me dëshirat e shprehura lirisht të popujve për të cilët bëhet fjalë. Së treti, ata respektojnë të drejtën e të gjithë popujve për të zgjedhur formën e qeverisjes,nën të cilën ata dëshirojnë të qeverisen. ....

Tema mësimore: Ravijëzimi i blloqeve ndërluftuese dhe momentet kryesore të Luftës së Dytë Botërore

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- identifikon shkaqet e fillimit të Luftës së Dytë Botërore;- rendit disa nga ngjarjet që çuan në krijimit të Paktit Trepalësh;- analizon karakterin e Paktit Trepalësh;- tregon për rolin e Aleancës së Kombeve të Bashkuara;- gjykon mbi pasojat e politikës paqësuese të ndjekur nga Britania e Madhe dhe Franca, kundrejt Gjermanisë.

Fjalë kyç: Politikë agresive Bosht TrepalëshDeklarata e AtlantikutKoalicioni i Kombeve të Bashkuara Luftë e rremeFronte luftimi

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, foto, materiale nga interneti Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,TIK



Parashikimi (përgatitja për të nxënët) Ditari dypjesëshNxënësit për disa minuta lexojnë temën e re pasi mësuesi/ja ka prezantuar shkurtimisht mbi çështjet që do të diskutohen. Me anë të një ditari i cili ndërtohet në dy pjesë ata mbajnë shënime duke cituar dhe duke bërë komentet përkatëse. Në fund bëhet prezantimi në tabelë në formën e mëposhtme.

Citime Komente

1. Shkaqet e fillimit të luftës

2. Disa nga veprimet agresive në vitet 1931‒1939

1. Kushtet e paqes të Pasluftës së Parë Botërore, të cilat krijuan një botë të pasigurt dhe të paqëndrueshme. Shtete si Gjermania, Italia e Japonia ishin të pakënaqura prej tyre. Agresioni i të pakënaqurve.Paaftësia e Lidhjes së Kombeve për të parandaluar dhe për dënuar këto akte agresioni.

2. Në vitit 1931, Japonia sulmoi Mançurinë. Më pas agresiviteti filloi të shtohej me pushtimin italian të Abisinisë, ndërhyrjen italiane e gjermane në Luftën Civile në Spanjë dhe bashkimin e Austrisë me Gjermaninë. Më 6 mars 1939 Gjermania pushtoiÇekosllovakinë, ndërsa Italia Shqipërinë më 7 prill. Më 1 shtator 1939, Gjermania sulmoi Poloninë.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Ditari dypjesësh Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i njohurive Hartë koncepti Paraqitje grafike einformacionit

Punë me grupe


Veprimet ushtarake

Aleancat

Lufta e II Botërore

Shkaqet

Veprimet agresivetë të pakënaqurve. Paaftësia e Lidhjes së Kombeve për të parandaluar dhe për dënuar këto akte agresioni.

Shtete si Gjermania, Italia e Japonia ishin të pakënaqura nga kushtet e paqes të Pasluftës së Parë Botërore.Më 21 qershor 1941 Gjermania sulmoi BRSS. Më 7 dhjetor 1941, Japonia sulmoi bazën ushtarake amerikane në Përl Harbër.

Në 1940 Gjermania me një luftë rrufe pushtoi Norvegjinë dhe Danimarkën e më pas Belgjikën, Francën dhe Holandën.Aleanca e Kombeve të Bashkuara

Franca dhe Britania i shpallën luftë Gjermanisë.

Më 6 mars 1939 Gjermania pushtoi Çekosllovakinë ndërsa më 1 shtator 1939, Gjermania sulmoi Poloninë. Më 7 prill Italia pushtoi Shqipërinë.

Boshti 3-palësh Gjermani, Itali, Japoni

Italia pushton Abisinisë, Italia e gjermania ndërhyn në Luftën Civile në Spanjë dhe bashkimin e Austrisë me Gjermaninë.Në vitit 1931, Japonia sulmoi Mançurinë.


2

3. Veprimet ushtarake të Gjermanisë në 1940.

3. Në prill 1940, Gjermania me një luftë rrufe pushtoi Norvegjinë dhe Danimarkën e, më pas, Belgjikën, Francën dhe Holandën.

4. Formësimi i Boshtit Trepalësh

4. Në maj të vitit 1940 Italia nënshkruan Paktin e Çeliktë me Gjermaninë. Në shtator 1940, Gjermania, Italia dhe Japonia nënshkruan Paktin Trepalësh i cili zyrtarizoi krijimin e Boshtit Trepalësh.

5. Kur dhe pse BRSS bëhet pjesë e palëve ndërluftuese?

5. Më 21 qershor 1941, kur Gjermania, duke shkelur Paktin e Mossulmimit me BRSS, e sulmoi atë.

6. Kontributi i SHBA në luftë pa u bërë zyrtarisht palë ndërluftuese

6. Në mars 1941, presidenti i SHBA-së, Franklin Ruzvelt, arriti të bindë Kongresin Amerikan të miratojë Ligjin e Huadhënies, e cila do të mundësonte furnizimin e kundërshtarëve të Boshtit me pajisje të ndryshme ushtarake. Urdhëroi trupat ushtarake amerikane të godisnin anijet gjermane dhe italiane në krahun e tyre të kontinentit. Mes SHBA dhe Britanisë së Madhe u nënshkrua Karta e Atlantikut.

7. SHBA bëhet zyrtarisht palë ndërluftuese

7. Më 7 dhjetor 1941, Japonia sulmoi bazën ushtarake amerikane në Përl Harbër. Dy ditë më vonë, Gjermania i shpalli luftë SHBA-së. Kështu, SHBA-ja u bë zyrtarisht pjesë e palëve ndërluftuese në Luftën e Dytë Botërore.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Hartë konceptiPasi komentohen me radhë citimet e nxënësve ndërtohet në tabelë një hartë koncepti.


Përforcimi (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi drejton pyetjen: Cilat janë pasojat e politikës paqësuese të ndjekur nga Britania e Madhe dhe Franca, kundrejt Gjermanisë?Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:

2

Libër mësuesi për tekstin Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre në diskutime, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për ravijëzimin e blloqeve ndërluftuese në L. II B.

Detyrat dhe puna e pavarur: Lexoni nenet e Paktit Trepalësh në rubrikën “Thellim njohurish” dhe analizoni karakterin e këtij pakti.



Situata e të nxëni: Në ankthin e ditëve të para të prillit u farkëtue bashkimi i shenjtë dhe spontan i popullit shqiptar për të mbrojtë lirinë e tij. Në Tiranë dhe në qytete të tjera u banë demonstrata për të protestue kundër agresionit fashist qi po avitej dhe për të lypë armatosjen e popullit. Mjerisht, ata qi e kishin sundue popullin për kaq vjet kishin frikë me pa me mija njerëz tue marshue nëpër rrugë, megjithqi zemërimi i turmës ishte drejtue kundër armikut të jashtëm. Prandaj maqina e regjimit policor u vue menjëherë në veprim dhe disa vet u arrestuen në Tiranë si “shkaktarë të trazimeve”. Kjo ishte një akuzë e randë dhe e padrejtë mbasi demonstruesit kishin mbajtë një disiplinë shembullore për të mosme i dhanë shkas Italis të ndërhynte.

Tema mësimore: Përpjekjet për shmangien e pushtimit dhe shkaqet e pushtimit italian të Shqipërisë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton disa nga pikat e projektit për pushtimin e Shqipërisë të hartuar nga ministri i Jashtëm italian, Kontit Çiano;- rendit masat që parashikonte të merrte mbreti Zog në planin e brendshëm për të shmangur pushtimin e Shqipërisë;- tregon përpjekjet diplomatike të qeverisë shqiptare për të shmangur pushtimin e Shqipërisë nga Italia e Musolinit;- analizon ndikimin që pati situata ndërkombëtare në pushtimin e Shqipërisë nga Italia e Musolinit.

Fjalë kyç:PushtimEkspansion ushtarak Mobilizim trupash ushtarake Përpjekje diplomatike

Burimet: Teksti mësimor, pjesë nga libri i Tajar Zavalani, Histori e Shqipnis, Tiranë: Phoenix dhe Shtëpia e Librit, 1998, f. 305. Pjesë nga libri i Hysen Selmani, Nga notimet e Zogut I, mbretit të shqiptarëve, Tiranë: Kristalina KH, 2008, f. 291

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, TIK, Qytetari, Sociologji


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Stuhi mendimi Pyetje-përgjigje Punë me gjithë klasënNdërtimi i njohurive Mbajtja e strukturuar e

shënimeveTë nxënët bashkëpunues Punë në dyshe



2

Organizimi i orës së mësimitParashikimi (stuhi mendimi)Mësuesi/ja i pyet nxënësit rreth njohurive të tyre dhe rreth informacionit të mbledhur për qëndrimet e shtetit italian ndaj Shqipërisë:

- Cili ishte qëndrimi i Italisë ndaj Shqipërisë në Luftën e Parë Botërore?- Përshkruaj marrëdhënien e Republikës së Shqipërisë me shtetin italian?- Përshkruaj marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Italisë në vitet 1928‒1939?- Evidentoni problemet e shfaqura në fushën arsimore dhe ndikimin italian aty.

Ndërtimi i njohurive të reja: Mbajtja e strukturuar e shënimeveMësuesi/ja orienton nxënësit që tema e sotme do të zhvillohet me anë të metodës “Mbajtja e strukturuar e shënimeve”, e cila ka si qëllim mbajtjen në mënyrë efikase të shënimeve dhe realizohet me anë të skemës (organizuesit grafik). Mësuesi/ja bën skemën në tabelë dhe orienton nxënësit se çfarë duhet të përfshihet në skemë.

Problemi/zgjidhjaMusolini dëshironte që ta aneksonte Shqipërinë pa përdorur ushtrinë.Marrëveshja e dërguar më 25 mars 1939.Më 2 prill 1939, Italia i paraqiti Zogut një projekt-marrëveshje dhe më 6 prill, mbreti Zog mblodhi urgjentisht parlamentin dhe qeverinë, të cilat votuan të mos pranoheshin propozimet italiane.Më 7 prill 1939 pushtoi ushtarakisht Shqipërinë.

Pushtimi italian i Shqipërisë

Shkak/pasojë

Musolini dëshironte që ta aneksonte Shqipërinë pa përdorur ushtrinë.

Më 25 mars 1939, Italia i paraqiti Mbretit Zog një projekt-traktat, pikat e të cilit dëmtonin rëndë sovranitetin dhe integritetin e shtetit shqiptar e cila u kundërshtua.

Mbreti Zog u përpoq të negocionte me Italinë një kundërpropozim për një konventë ushtarake, gjë që nuk upranua nga kjo e fundit. Ai negocioi një marrëveshje të re me mbretin Zog.

Më 2 prill 1939, Italia i paraqiti Zogut një projekt-marrëveshje tjetër në formë ultimatumi. Mbreti Zog mblodhi urgjentisht parlamentin dhe qeverinë, të cilat votuan të mos pranoheshinpropozimet italiane. Pushtoi ushtarakisht Shqipërinë.

Ngjashmëri/ ndryshimeProjekt i kontit Çiano miratuar nga Musolini në janar të vitit 1939 për masat që duheshin marrë për të pushtuar Shqipërinë. Në masatqë propozonte për t’u ndërmarrë përfshiheshin: dobësimi i ushtrisë shqiptare; rekrutimi me anë të korrupsionit i një numri të madh zyrtarësh shqiptarë, që do të punonin pro interesave italianë në Shqipëri; eliminimi fizik i mbretit Zog, provokimi i një kryengritjeje të përgjithshme në vend, gjë që t’i jepte mundësi Italisë për të ndërhyrë për rivendosjen e rendit.Masat e marra nga Mbreti Zog (dhe të karakterit diplomatik) për të parandaluar pushtimin si:(masa brenda vendit)të ruhej qetësia dhe rendi publik në të gjitha krahinat e vendit dhe të hartohej një plan masash për t’u përgatitur për t’i rezistuar pushtimit. Në planin diplomatik. Kujdesi diplomatik i mbretit Zog gjatë muajit shkurt u përqendrua në zbutjen e Italisë. Adjutanti i mbretit Zog u dërgua në Itali për të zhvilluar bisedime me Benito Musolinin. Italisë iupropozua një tjetër traktat ushtarak, por ky propozim u hodh poshtë nga kjo e fundit.Mbreti Zog dhe anëtarë të qeverisë zhvilluan disa takime me përfaqësuesit diplomatikë të Britanisë së Madhe, SHBA- së, Jugosllavisë etj. në Tiranë. Takime u zhvilluan dhe nga përfaqësuesit e Shqipërisë në Gjermani, SHBA etj.

Qëllimi/veprimi/përfundimiQëllimi: Pushtimi i ShqipërisëVeprimi: Marrëveshja e dërguar më 25 mars 1939Më 7 prill 1939, rreth orës 5 të mëngjesit, anijet ushtarake italiane të nisura nga Bari dhe Brindisi, mbërritën në portet e Durrësit, Shëngjinit, Vlorës dhe Sarandës dhe filluan zbarkimin e ushtarëve Përfundimi: Pushtimi i ShqipërisëQëllimi: Ndërtimi i administratës shtetërore nën pushtimin italian Veprimi: Ngritja e një Komiteti Administrativ që drejtohej nga Xhafer Ypi.Më 12 prill 1939 u thirr një Asamble Kushtetuese, në të cilën

merrnin pjesë elementë pro italianë dhe një numër ish-deputetësh.Përfundimi: Asambleja Kushtetuese shpalli: rrëzimin nga froni të mbretit Zog; shfuqizimin e Statutin Themeltar të Mbretërisë Shqiptare të vitit 1928; bashkimin e Shqipërisë me Italinë në


2

formën e bashkimit personal.

2

Libër mësuesi për tekstin Përforcimi (metoda) Rishikim në dyshePër të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi drejton pyetjen: Pse mbreti Zog kishte frikë për një ndërhyrje italiane në Shqipëri në rast trazirash?Argumentoni përgjigjen.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin. Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për përpjekjet e bëra nga shteti shqiptar për të shmangur pushtimin italian.




Situata e të nxënit: “Ndihmat britanike për rezistencën shqiptare gjatë Luftës së Dytë Botërore. Sipas një raporti të Ministrisë së Jashtme Britanike “Për Shqipërinë u dhanë gjithsej 76 mijë e 200 lira sterlina në ar, prej të cilave 31 mijë e 900 shkuan për Frontin Nacionalçlirimtar me destinacion blerje ushqimesh, ilaçe, veshje, armë etj., dhe 7 mijë e 100 shkuan për të mbështetur formacionet nacionaliste të Abaz Kupit dhe Gani Kryeziut në Veri. I njëjti dokument përmban dhe anekset, ku përshkruhen ngarkesat e mbërritura si armë, veshje, ushqime dhe barna mjekësore, gjithsej 2 334 tonë.”

Tema mësimore: Rezistenca shqiptare si pjesë e luftës së Aleatëve të Kombeve të Bashkuara kundër Boshtit

Rezultatet e të nxënit:Nxënësi/ja:- evidenton ndryshimet në qëndrimet e Aleatëve të Mëdhenj ndaj Shqipërisë gjatë Luftës së Dytë Botërore;- liston detyrat e misioneve britanike në Shqipëri;- përcakton kohën e mbërritjes në Shqipëri të misioneve amerikane dhe sovjetike;- analizon rolin e misioneve të Aleatëve të Mëdhenj në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore;- shpjegon rëndësinë e Deklaratës së Aleatëve të Mëdhenj, bërë në dhjetor 1942, për të ardhmen e Shqipërisë.

Fjalë kyç:Aleatë të Mëdhenj Misione ushtarake Deklarata e dhjetorit 1942 Ndihma britanike

2

Libër mësuesi për tekstin Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, pjesë nga libri i Ana Lalaj, Dosjet e Luftës, Tiranë: Toena, 2014, f. 105, foto dhe ilustrime, materiale të ndryshme, interneti

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, Gjeografi, TIK, Sociologji


2



Parashikimi (metoda): Parashikimi me terma paraprakëMësuesi/ja shkruan në tabelë termat:

Amerikanë Aleatë të Mëdhenj Sovjetikë Rezistenca shqiptare Misione

Nxënësit në mënyrë individuale do të shkruajnë nga një fjali me këto terma.Lexohen fjalitë e ndërtuara dhe shënohen në tabelë ato që përcjellin informacion të saktë.

Ndërtimi i njohurive të reja (Mbajtja e strukturuar e shënimeve)Mësuesi/ja orienton nxënësit që tema e sotme do të zhvillohet me anë të metodës “Mbajtja e strukturuar e shënimeve”. Mësuesi/ja orienton nxënësit që, të vendosur në grupe, të lexojnë në tekst temën dhe të japin mendim se çfarë duhet të përfshihet në skemë. Nxënësit propozojnë që skema të përmbajë çështjet, si: “Qëndrimi i Britanisë së Madhe, SHBA-së dhe BRSS-së ndaj Shqipërisë (prill 1939-dhjetor1942)” ; “Misionet Britanike në Shqipëri në 1943 dhe kontributi i tyre për rritjen e rezistencës”; “Aleatët e Mëdhenj dhe Shqipëria gjatë vitit 1944”Mësuesi/ja së bashku me nxënësit ndërton skemën në tabelë.Mësuesi/ja orienton nxënësit që të lexojnë tekstin dhe të nënvizojnë informacionin që do të vendosin në skemë sipas çështjeve.


“Qëndrimi i Britanisë së Madhe, SHBA-së dhe BRSS-së ndaj Shqipërisë (prill 1939‒dhjetor1942)”

“Misionet Britanike në Shqipëri në 1943 dhe kontributi i tyre për rritjen e rezistencës”

“Aleatët e Mëdhenj dhe Shqipëria gjatë vitit 1944”

- Në fillim të vitit 1941, Ministria Britanike e Luftës planifikoi të organizonte një kryengritje të përgjithshme në Shqipërinë e Veriut e cila nuk pati sukses.Gjatë muajit dhjetor 1942, SHBA- ja, Britania e Madhe dhe BRSS-ja artikuluan deklarata, të cilat njihnin qëndresën e popullit shqiptar, si dhe shfaqnin angazhimin e tyre për rivendosjen e pavarësisë së Shqipërisë pas mbarimit të Luftës.

- Misioni i parë Ekzekutivit të operacioneve Speciale (SOE) mbërriti në Shqipëri në fund të prillit 1943.Misioni vendosi kontakte si me partizanët e Frontit Nacionalçlirimtar, ashtu dhe me grupet e Ballit Kombëtar. Ata u përpoqën të nxisnin bashkëpunimin ndërmjet grupeve të ndryshme të rezistencës. Gjithashtu ata ndihmuan për pajisjen me veshje, armatime, si dhe për stërvitjen e partizanëve të Brigadës I të UNÇ-së, e cila u krijua në gusht të vitit 1943.

- Gjatë vitit 1944 numri i misioneve britanike pranë Shtabit të Përgjithshëm të UNÇ-së u shtua si në jug, ashtu dhe në veri të vendit.Që nga prilli i vitit 1944, një mision britanik, i përbërë nga Xhulian Ameri, Bill Maclin dhe Daivid Smajli, u vendos pranë forcave të Abaz Kupit. Ata, duke parë rritjen e ndikimit të komunistëve në vend, shpresonin t’i nxisnin mbështetësit e mbretit Zog në Shqipëri, të ishin më aktivë në rezistencën kundër pushtuesve.


paraprakDiskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i njohurive Mbajtja e strukturuar eshënimeve


Punë me grupe

Përforcimi Ditari dypjesësh Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe


2

Në tetor 1943, mbërriti në Shqipëri një mision britanik i nivelit të lartë. Ai kryesohej nga gjeneral brigade,Edmund Dejvis, i cili shoqërohej nga shtabi i tij. Detyra e misionit ishte të bashkërendonte punën e misioneve britanike që ishin në Shqipëri, të ndihmonte rezistencën shqiptare dhe të raportonte në Londër për situatën në Shqipëri. Gjenerali mori kontakte me të gjitha grupet politike në vend, përfshirë dhe Abaz Kupin. Ai u përpoq t’i bindte drejtuesit e Frontit Nacionalçlirimtar dhe të Ballit Kombëtar të pushonin sulmet e armatosura kundër njëri-tjetrit dhe të fokusoheshin në luftën kundërpushtuesve gjermanë.

Në maj 1944 mbërriti në Shqipëri misioni amerikan i drejtuar nga Tomas Stefani, dhe në gusht, misioni sovjetik i drejtuar nga majori Ivanov. Gjatë verës së vitit 1944 pati një moment tensioni ndërmjet Shtabittë Përgjithshëm të UNÇ-së dhe Shtabit Aleat të Mesdheut. Aleatët u shqetësuan për përshkallëzimin e luftës civile në Shqipëri.Gjatë vjeshtës 1944, Aleatët pranuan që misionet britanike të tërhiqeshin nga forcat e Abaz Kupit dhe ato të vëllezërve Kryeziu.

Përforcimi i të nxënit: Ditarët e të nxënitMësuesi /ja orienton nxënësit që të punojnë në dyshe dhe i fton ata që në një fletë fletoreje të ndarë me një vizë në mes, në njërën anë të shkruajnë ndonjë pyetje apo çështje që kërkojnë të diskutojnë dhe në anën tjetër, të shkruajnë një koment argumentues për pyetjen ose çështjen e ngritur. Më pas nxënësit prezantojnë gjetjet ose shënimet e tyre.

Vlerësimi: Me anë të vetëvlerësimit, sipas një formati të cilin e ka përgatitur për njohuritë dhe aftësitë, mësuesi/ ja vlerëson qëndrimet që nxënësi/ja ka fituar gjatë tremujorit të dytë.

Detyrat dhe puna e pavarur: Jepni mendimin tuaj për rrjedhojat e qëndrimit të Aleatëve të Mëdhenj ndaj Shtabit të Përgjithshëm të UNÇ-së për të ardhmen politike të Shqipërisë.


Tematika 5: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX)

Situata e të nxënit:Titoja thirri atëherë AVNOJ-in në një mbledhje të dytë në Jajcë të Bosnjës në nëntor 1943. Këshilli u shndërrua në një asamble të vërtetë parlamentare të përbërë nga 67 anëtarë, që përfaqësonin popujt e ndryshëm jugosllavë. Ai emëroi një “Komitet të çlirimit kombëtar”, një lloj qeverie provizore dhe vuri në krye Titon, që u gradua mareshali i Jugosllavisë. Asambleja vendosi ndërtimin e vendit, mbi baza federative, aneksimin e disa zonave që do t’i shkëputeshin Italisë, si dhe ndalimin e rikthimit të mbretit Pavël, derisa të shprehej “vullneti i popullit”.

Tema mësimore: Lëvizjet e rezistencës në Ballkanin Perëndimor (Jugosllavi dhe Greqi)


2

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton ndryshimet në hartën e Ballkanit Perëndimor pas pushtimit të tij nga shtetet e Boshtit;- liston karakteristika të Luftës së Dytë Botërore në Jugosllavi dhe Greqi;- krahason situatën në Jugosllavi dhe Greqi gjatë Luftës së Dytë Botërore;- shpjegon ndryshimet ndërmjet synimeve të PKJ- së dhe lëvizjes çetnike;- dallon ndryshimet ndërmjet lëvizjes çetnike në Jugosllavi dhe EDES-it në Greqi.

Fjalë kyç:PushtimShtet autonom Konflikt etnik Luftë civile Rezistencë Lëvizje partizane Çetnikë

Burimet: Teksti mësimor, pjesë nga libri i George Kastelan, Historia e Ballkanit, f. 476, materiale plotësuese, interneti




Parashikimi (përgatitja për të nxënët)Mësuesi/ja para se të fillojë punën me temën e re u drejton dy pyetje nxënësve njëra pas tjetrës.

1. Cilët ishin pushtuesit e Jugosllavisë dhe Greqisë?2. Përshkruaj dy tipare të rezistencës në Jugosllavi dhe Greqi?3. Pse federata Jugosllave do të pushojë së ekzistuari në 1941?

Pasi diskutohet me nxënësit se çfarë i rikujtojnë këto pyetje, kalohet në fazën e dytë.

Ndërtimi i njohurive të reja: Ditar dypjesëshNxënësit ndahen në grupe për të plotësuar citimet dhe komentet përkatëse. Më pas diskutohet sipas tematikave të grupeve.Grupi i parë: Ndryshimet në hartën e Ballkanit Perëndimor pas pushtimit të tij nga shtetet e Boshtit.

Citime Komente

Pushtimi i Greqisë Në tetor 1940, Italia e Musolinit sulmoi Greqinë. Më pas Gjermania pushton Greqinë.dhe Jugosllavisë dhe Gjermania Më 18 prill 1941 Gjermania pushton Jugosllavinë.ndryshimet në hartën e Më 21-22 prill 1941, ministrat e Jashtëm të Italisë dhe të Gjermanisë u takuan në VjenëBallkanit. për të rënë dakord mbi ndarjen e Ballkanit. Federata Jugosllave pushoi së ekzistuari.

Italia siguroi kontrollin mbi territorin e shteteve autonome të Malit të Zi dhe të Kroacisë, sidhe Kosovën dhe disa territore të tjera të banuara nga shqiptarë. Gjermania kontrollonteSerbinë, një pjesë të Sllovenisë, ndërsa pjesa më e madhe e Maqedonisë kontrollohejnga Bullgaria.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diskutim me terma

paraprakeDiskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i njohurive Ditar dypjesësh Paraqitje grafike einformacionit

Punë me grupe

Përforcimi Ditari dypjesësh Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe


2

Grupi i dytë: Konfliktet etnike dhe grupet e rezistencës në Jugosllavi.

Citime Komente

Konfliktet etnike Shpërbërja e Mbretërisë Jugosllave dhe dalja e shteteve autonome, si Kroacia, Mali i Zi etj. ringjallën konfliktet me karakter etnik. Shteti autonom kroat u përfshi nga konflikte etnike mes kroatëve, boshnjakëve dhe serbëve.

Rezistenca Një grup oficerësh serbë të drejtuar nga koloneli Drazha Mihailoviç krijuan një njësi luftarake, e cila e quajti veten Detashmenti i Çetnikëve i Ushtrisë Jugosllave.

Një tjetër lëvizje ishte PKJ-ja e cila synonte një Jugosllavi federative në kufijtë e paraluftës dhe me një sistem politik dhe ekonomik sipas modelit sovjetik.

Çfarë përfaqësonin çetnikët?

Çetnikët ishin nacionalistë serbë, monarkistë, antikroatë dhe antikomunistë. Ata ishin të lidhur ngushtë me qeverinë jugosllave në mërgim dhe mbronin idenë e një monarkie jugosllave me hegjemoni serbe. Sa i takon rezistencës, ata nuk ishin për një luftë të menjëhershme kundër Boshtit, por të pritej zbarkimi i aleatëve anglezë.

Grupi i tretë: Organizimi i rezistencës nga Partia Komuniste Jugosllave.

Citime Komente

Organizimi i rezistencës nga Partia Komuniste Jugosllave

Titoja krijoi një front të përbashkët popullor në luftë të menjëhershme kundër forcave të Boshtit. Lëvizja partizane përfshiu të gjithë popujt e Jugosllavisë. Titoja organizoi një mbledhje në Bihaç, ku u krijuan Ushtria Nacionalçlirimtare dhe Këshilli AntifashistNacionalçlirimtar (AVNOJ). Për të ardhmen e Jugosllavisë, ai u shpreh në favor të formës federative, me një autonomi të gjerë të republikave.

Krijuan Ushtrinë Nacionalçlirimtare dhe Këshillin Antifashist Nacionalçlirimtar (AVNOJ).

Për të ardhmen e Jugosllavisë Titoja u shpreh në favor të formës federative, me një autonomi të gjerë të republikave.

Grupi i katërt: Mbështetja e aleatëve

Citime Komente

Mbështetja e aleatëve Të dyja grupet patën mbështetjen e Aleatëve, veçanërisht të britanikëve, të cilët vendosën misione pranë secilit prej tyre. Por shpejt u bë e qartë se bashkëpunimi mes dy grupeve politike nuk ishte i mundur. Çetnikët bashkëpunuan me pushtuesit dhe qeverinë kolaboracioniste, të cilët luftonin kundër partizanëve të Titos

Grupi i pestë: Grupet kryesore të rezistencës në Greqi.

Citime Komente

Greqia e pushtuar Greqia pas pushtimit u nda ndërmjet pushtuesve italianë, gjermanë dhe bullgarë.

Grupet kryesore të rezistencës në Greqi

Mbështetja e aleatëve

Në shtatorit 1941, filloi lëvizja e rezistencës kundër pushtuesve, e cila zhvillohej nga disa grupe politike.1.Fronti i Çlirimit Kombëtar (EAM) - ishte nën kontrollin e Partisë Komuniste Greke. Forca e armatosur e tij ishte Ushtria Demokratike Greke (ELAS). EDES-i mblodhi të gjithë elementët antimonarkistë.2. Lidhja Republikane Kombëtare Greke (EDES-it).


2

Lufta civile gjatë rezistencës dhe pas saj Greqia pas pushtimit u nda ndërmjet pushtuesve italianë, gjermanë dhe bullgarë.

Të dyja grupet u mbështetën fort nga britanikët, që kërkonin të nxisnin bashkëpunimin e tyre në luftë kundër forcave të Boshtit, por bashkëpunimi mes dy grupeve nuk u realizua.

EAM-i arriti të siguronte pjesën më të madhe të armatimeve të ushtrisë italiane dhe u forcua shumë. Mes dy grupeve të rezistencës pati sulme të vazhdueshme. Këto nuk ndaluan edhe kur ushtria gjermane filloi të forconte presionin ushtarak, mbi të dyja grupimet.Pas çlirimit të Greqisë, grupeve të armatosura iu kërkua të dorëzonin armët. Komunistët refuzuan ta bënin këtë dhe dolën nga koalicioni. Një fazë tjetër e luftës civile filloi nëGreqi, e cila vazhdoi deri më 1949.

Përforcimi (metoda) Rishikim në dysheMësuesi drejton pyetjen: Shpjegoni dhe krahasoni tiparet e rezistencës në Jugosllavi dhe Greqi.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për veçoritë e rezistencës në Jugosllavi dhe Greqi.

Detyrat dhe puna e pavarur: Kujtoni mësimet për rezistencën shqiptare gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe nxirrni të përbashkëtat dhe të veçantat me lëvizjet e rezistencës në Ballkanin Perëndimor.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX)

Situata e të nxënit: “Rruga e vetme, pra që populli shqiptar i Kosovës dhe i Rrafshit të Dukagjinit të bashkohet me Shqipnin, ashtë lufta e përbashkët me popujt e tjerë të Jugosllavisë kundër okupatorit nazist gjaksor e rrogtarëve të tij, sepse kjo ashtëe vetmja rrugë për me fitue lirinë në të cilën të gjithë popujt, pra edhe populli shqiptar do të kenë mundësi me vetvendosë mbi fatin e tij me të drejtën e vetvendosjes deri në shkëputje”

Tema mësimore: Politikat e pushtuesve italianë dhe gjermanë kundrejt nacionalizmit shqiptar

Politikat e pushtuesve italianë dhe gjermanë


2

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton politikën e pushtuesve ndaj çështjes kombëtare shqiptare;- tregon mbi ndryshimet që pësoi harta politike e shtetit shqiptar gjatë Luftës së Dytë Botërore;- analizon situatën në krahinën e Çamërisë gjatë Luftës së Dytë Botërore;- gjykon mbi anët pozitive dhe negative të qëndrimit të nacionalistëve dhe komunistëve në Kosovë ndajçështjes shqiptare.

Fjalë kyç:Çështje kombëtare Bashkim kombëtar Marrëveshja e Vjenës Nacionalistë KomunistëKonflikt entik Spastrim etnik

Burimet: Teksti, Rezoluta e Konferencës së Bujanit, Materiale plotësuese, Enciklopedi e Historisë Shqiptare




Parashikimi Diagram piramidal Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën


Punë me grupe




Për Italinë dhe Gjermaninë pushtimi i Shqipërisë ishte hapi i parë drejt ekspansionit të saj të mëtejshëm në Ballkan. Për realizimin e këtij qëllimi ato u përpoqën të fitonin mbështetjen e shqiptarëve, duke premtuar bashkimin e të gjithaterritoreve të banuara nga shqiptarët në Ballkan në një shtet të vetëm.Zbatimi i Marrëveshjessë Vjenës

Politika e ndjekur ngapushtuesit Italianë

Politika e ndjekur ngapushtuesit Gjermanë

Çfarë solli bashkimi iterritoreve shqiptare

- Territoret e banuara - Ngritën Komisariatin e Lartë - Përfshinë në - Bashkimi i territoreve tënga shqiptarët kaluan Civil për Kosovën, Dibrën e administratë shumë banuara nga shqiptarë mekryesisht nën kontrollin Strugën. Më 12 gusht 1941, personalitete shqiptare Shqipërinë politike krijoie Italisë. këto territore iu bashkuan nga Kosova, përfshirë kushte për kontakte më të- Kosova e Veriut Shqipërisë. dhe kryeministrin Rexhep shpeshta të shqiptarëve me

(Mitrovicë, Vuçitern, - Rajoni i Çamërisë Mitrovica. njëri-tjetrin, mundësi për t’uPodujevë) që mbetën (Thesprotisë) kontrollohej nga arsimuar në gjuhën e tyrenën kontrollin gjerman pushtuesit italianë, ai nuk u kombëtare dhe i dha hov- Kaçaniku dhe bashkua me Shqipërinë. Aty u rritjes së vetëdijes kombëtareKamenicës nën atë krijua një njësi administrative të shqiptarëve në ish-bullgar. më vete. Jugosllavi.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Hartë konceptiPlotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara, pasi kanë lexuar mbi politikat e pushtuesve italianë dhe gjermanë kundrejt nacionalizmit shqiptar.


2

Nacionalistët në Kosovë Nacionalistët mendonin se duhet të punonin për të ruajtur gjendjen ekzistuese, pra, bashkimin e territoreve të kryera nga pushtuesit derisa të thirrej Konferenca e Paqes e Pasluftës. Shqiptarët duhej t`i bënin ballë vetëm rrezikut sllav, që vinte si nga formacionetpartizane-komuniste, ashtu edhe nga ato çetnike.

Politika nacionaliste në ÇamëriPolitika e pushtuesve italianë për nxitjen e ndjenjave nacionaliste të popullsisë shqiptare të Çamërisë nuk pati suksesin e pritshëm. Pjesa më e madhe e popullsisë së krahinës qëndroi indiferente dhe vetëm një pjesë e parisë çame pranoi të bashkëpunonte.

Shqiptarët në Kosovë dhe Çamëri

ndaj çështjes kombëtare

Komunistët në Kosovë besonin se bashkimi i Kosovës me Shqipërinë do të realizohej nëpërmjet rezistencës, që do t’u siguronte atyre pas Luftës të drejtën e vetëvendosjes deri në shkëputje nga Jugosllavia.Komunistët në Çamëri Komunistët nuk gjetën ndonjë terren të lehtë në krahinën e Çamërisë. popullsia shqiptare nuk u tregua entuziaste për bashkëpunim me lëvizjen komuniste.

Qëndrimi Jugosllav ndaj vendimeve të KonferencësVendimet e kësaj Konference u kundërshtuan nga udhëheqja jugosllave. Ajo u shpreh se çështja e kufijve të Jugosllavisë do të diskutohej pas luftës, por në të vërtetë kjo çështje nuk u mor asnjëherë në shqyrtim.

Konferenca e Bujanit Vendimet:- Këshilli Nacionalçlirimtar i Kosovës dhe i Rrafshit tëDukagjinit do të ishte organi më i lartë politik për mobilizimin e popullit të Kosovës në luftën kundër pushtuesit gjerman, por edhe organi më i lartë i pushtetit në krahinë.- çështja kombëtare shqiptare do të zgjidhej sipas parimit të vetëvendosjes.


Përforcimi (metoda) Pyetja sjell pyetjenPër të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi/ja drejton pyetjen e parë: Krahasoni qëndrimet e nacionalistëve dhe komunistëve shqiptarë të Kosovës për zgjidhjen e çështjes kombëtare shqiptare.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi shkathtësi për politikat e ndjekura nga pushtuesit italianë dhe gjermanë kundrejt nacionalizmit shqiptar.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjykoni mbi anët pozitive dhe negative të qëndrimit të nacionalistëve dhe komunistëve në Kosovë ndaj çështjes shqiptare.

2


Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla:6 Klasa:12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX)

Situata e të nxënit: Pas krijimit të Aleancës së Kombeve të Bashkuara, pati komunikime të vazhdueshme ndërmjet Aleatëve të Mëdhenj.Ata diskutuan për çështje ushtarake: probleme të furnizimeve, strategjive ushtarake, por mbi të gjitha mbi hapjen e një Fronti të Dytë në Europë. Aleatët e Mëdhenj diskutuan dhe mbi rregullimet e Botës së Pasluftës. Marrëdhëniet mes tyre jo gjithmonë ishin të lehta dhe kishte mosbesim të shprehur.Stalini dyshonte në sinqeritetin e SHBA-së, dhe të Britanisë së Madhe. Ruzvelti ndihej i pasigurt për tendencat perandorake të Britanisë së Madhe.

Tema mësimore: Diplomacia gjatë Luftës së Dytë Botërore deri më 1946

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton çështjet kryesore mbi të cilat diskutuan Aleatët e Mëdhenj gjatë Luftës së Dytë Botërore;- liston disa nga parimet kryesore mbi të cilat mbështetet Karta e Kombeve të Bashkuara;- rendit vendimet që mori Konferenca e Paqes e Parisit në lidhje me Italinë;- gjykon nëse vendimet për çarmatimin e plotë të Gjermanisë dhe reduktimin e armatimeve për ish-shtetet e Bllokut ishin vendimet e duhura për sigurimin e një paqeje afatgjatë.

Fjalë kyç: Diplomaci Front i dytë ÇarmatimNdarja e Gjermanisë Sigurimi kolektiv Denazistifikim Kriminelë lufte Rregullime territoriale

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, libri i Henry Kisinger, Diplomacion, Tiranë: GEER, 2007, materiale të ndryshme, interneti




Parashikimi: (përgatitja për të nxënët) (metoda) DiMësuesi/ja ndërton në tabelë organizuesin grafik prej tre kolonash, të cilin nxënësit e ndërtojnë në fletore. Mësuesi/ja pasi prezanton temën u kërkon nxënësve të thonë atë që dinë apo mendojnë për temën e re dhe t’i shënojnë në kolonën e parë “Di”- çfarë dimë për Konferencat e Aleatëve të Mëdhenj gjatë Luftës së Dytë Botërore, për Konferencën e Paqes pas Luftës së Dytë Botërore, për rrugën e ndjekur për formimit e Organizatës së Kombeve të Bashkuara.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Dua të diMësuesi/ja i orienton nxënësit të lexojnë informacionin e ri të ndarë në grupe e kërkon prej tyre të formulojnë pyetjet për informacionin që duan të dinë dhe t’i shënojnë në kolonën e dytë “Dua të di”.


Parashikimi Di Stuhi mendimi Pyetje-përgjigje

Ndërtimi i përmbajtjes Dua të di Të nxënët bashkëpunues Punë me grupe

Përforcimi Mësova(Harta e konceptit)

Paraqitje grafikee informacionit

Punë në dyshe


2

Pasi identifikohen pyetjet, udhëzohen nxënësit të kategorizojnë njohuritë.Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re, nxënësit plotësojnë kolonën e tretë “Mësova” duke iu përgjigjur pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë “Dua të di”.Organizohet grafiku si më poshtë:


- Nga 28 nëntori deri më 1 dhjetor, J. V. Stalini, U. Çërçilli dhe F. Ruzvelti u takuan në një konferencë të mbajtur në Teheran(Iran). Ata ranë dakord: për hapjen e një fronti të dytë në Francë midis majit dhe korrikut 1944; për ndarjen e Gjermanisë pas Luftës dhe për krijimin e një organizatendërkombëtare për ruajtjen e paqes dhe sigurinë kolektive.

Konferenca e Jaltës u mbajt më 4-11 shkurt 1945, dhe mori këto vendime:- Në të gjitha shtetet e çliruara të nxitej krijimi i qeverive të përkohshme koalicioni deri në mbajtjen e zgjedhjeve të lira dhe demokratike.ndarja e Gjermanisë në katër zona të kontrolluara nga BRSS, SHBA, Britania e Madhe dhe Franca; bërja e disa ndryshime territoriale në lidhje me Poloninë, si dhe ngritjae një gjykate ndërkombëtare për dënimin e kriminelëve të luftës.

Konferenca e Potsdamit vendosi krijimin e një komiteti të ministrave të Jashtëm (SHBA, BRSS, Britania e Madhe dhe Franca). Konferenca e Potsdamit përcaktoi parimet mbi të cilat do të strukturohej ekonomikisht dhe politikisht Gjermaniagjatë periudhës së kontrollit të Aleatëve. U vendos që do të bëhej çmilitarizimi i plotë i Gjermanisë. Ajo do t’i nënshtrohej procesit të denazistifikimit, i cili do të përfshinte administratën, arsimin etj.

Nga 25 prilli deri më 26 qershor 1945 në San-Francisko (SHBA) zhvilloi punimet konferenca që themeloi Organizatën e Kombeve të Bashkuara.

- Çfarë solli Konferenca e Teheranit?

A ndikoi Konferenca e Jaltës në kapitullimin e Gjermanisë?

Ku qëndron rëndësia e Konferencës së Potsdamit?

Cilat janë hapat që u hodhën për formimin e OKB-së?

Konferenca e Teheranit krijoi një klimë mirëkuptimi në marrëdhëniet e Aleatëve të Mëdhenj të cilët koordinuan veprimet ushtarake dhe arritën të çlirojnë pjesën më të madhe të Europës.U hodh ideja e krijimit të një organizate ndërkombëtare për ruajtjen e paqes dhe sigurinë kolektive.

Po, sepse Aleatët e Mëdhenj kishin arritur fitore të njëpasnjëshme dhe qëllimi final i tyre ishte kapitullimi i Gjermanisë dhe përfundimi i Luftës. Pas Konferencës së Jaltës, ushtritë e shteteve aleatë u takuan në portat e Berlinit. Më 8 dhe 9 maj 1945 gjermanët nënshkruan kapitullimin pa kushte ndaj BRSS-së dhe SHBA-së e Britanisë së Madhe.

Vendosi për përgatitjen e traktateve të paqes. Vendosi që të bëhej çmilitarizimi i plotë i Gjermanisë. Vendosi që Gjermania do t’i nënshtrohej procesit të denazistifiikimit, i cili do të përfshinte administratën, arsimin etj.

- Në konferencën e Teheranit u ra dakord të krijohej një organizatë ndërkombëtare për ruajtjen e paqes dhe sigurinë kolektive.

- Në Dambërton Oks (SHBA) gjatë shtatorit 1944. Aty u ra dakord që OKB-ja do të kishte një Asamble të Përgjithshme, Këshillin e Sigurisë, Sekretariatin, Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë dhe Këshillin Ekonomik dhe Social.- Në Konferencën e Jaltës u ra dakord që të thirrej një konferencë për themelimin e kësaj organizate ndërkombëtare- Nga 25 prilli deri më 26 qershor 1945 në San- Francisko (SHBA) zhvilloi punimet konferenca qëthemeloi Organizatën e Kombeve të Bashkuara.

2



Më 29 korrik 1946 në pallatin Luksemburg në Paris filloi punimet konferenca që dotë negocionte dhe miratonte kushtet e paqes me shtetet e tjera të Boshtit:

Çfarë vendimesh mori Konferenca për Italinë?

Cilat janë vendimet e Konferencës përRumaninë, Bullgarinë dhe Finlandën?

Italia të hiqte dorë nga të gjitha vendet që kishte pushuar gjatë sundimit fashist dhe nga sovraniteti në kolonitë e saj: nga Libia, Eritrea dhe Somalia Italiane. Ajo do të lëshonte në favor të Greqisë 12 ishujt e Dodekanezit, ndërsa Jugosllavisë do t’i jepte pjesën më të madhe të bregdetit dalmat. Italia detyrohej të paguante dëmshpërblime lufte për BRSS-në, Greqinë, Jugosllavinë, Etiopinë dhe Shqipërinë, si dhe të kufizonte dukshëm forcat e saj ushtarake.

Rumania, Bullgaria, Finlanda detyroheshin të lëshonin territoret në të cilat ishin zgjeruar gjatë Luftës, madje Finlanda u detyrua t’i lëshonte disa territore të saj në favor të BRSS-së. Të gjitha shtetet u ngarkuan për të paguar dëmshpërblime lufte dhe të reduktonin forcat e tyre ushtarake.

Nxënësit prezantojnë punën e bërë në grup. Diskutohen përgjigjet.

Përforcimi i të nxënit: (metoda) Mësova, Harta e konceptit

Mësuesi/ja i orienton nxënësit se njohuritë e fituara do t’i paraqesin grafikisht nëpërmjet hartës së konceptit. Nxënësit ndërtojnë në fletore hartën e konceptit dhe e plotësojnë atë.

Konferenca e Jaltës vendosi:- Në të gjitha shtetet e çliruara të nxitej krijimi i qeverive të përkohshme koalicioni deri në mbajtjen e zgjedhjeve të lira dhe demokratike.Ndarja e Gjermanisë në katër zona të kontrolluara nga BRSS, SHBA, Britania e Madhe dhe Franca; bërja e disa ndryshime territoriale në lidhje me Poloninë, si dhe ngritja e një gjykate ndërkombëtare për dënimin e kriminelëve të luftës.

Konferenca e Potsdamit vendosi krijimin e një komiteti të ministrave të Jashtëm (SHBA, BRSS, Britania e Madhe dhe Franca). Konferenca e Potsdamit përcaktoi parimet mbi të cilat do të strukturohej ekonomikisht dhe politikisht Gjermania gjatë periudhës së kontrollit të Aleatëve. U vendos që do të bëhej çmilitarizimi i plotë i Gjermanisë. Ajo do t’i nënshtrohej procesit të denazistifiikimit, i cili do të përfshinte administratën, arsimin etj.

Konferenca e Teheranit.- U ra dakord për hapjen e një fronti të dytë në Francë midis majitdhe korrikut 1944; - për ndarjen e Gjermanisë pas Luftës; - për krijimine një organizate ndërkombëtare për ruajtjen e paqes dhe sigurinë kolektive.

Konferencat dhe vendimet

Konferenca e San-Francisko-themeloi Organizatën e Kombeve të Bashkuara.

Konferenca e Paqes e ParisitItalia: Italia të hiqte dorë nga të gjitha vendet që kishte pushuar gjatë sundimit fashist dhe nga sovraniteti në kolonitë e saj: nga Libia, Eritrea dhe Somalia Italiane. Ajo do të lëshonte në favor të Greqisë 12 ishujt e Dodekanezit, ndërsa Jugosllavisë do t’i jepte pjesën më të madhe të bregdetit dalmat. Italia detyrohej të paguante dëmshpërblime lufte për BRSS-në, Greqinë, Jugosllavinë, Etiopinë dhe Shqipërinë, si dhe të kufizonte dukshëm forcat e saj ushtarake.Rumania, Bullgaria, Finlanda detyroheshin të lëshonin territoret në të cilat ishin zgjeruar gjatë luftës, madje Finlanda u detyrua t’i lëshonte disa territore të saj në favor të BRSS-së. Të gjitha shtetet u ngarkuan për të paguar dëmshpërblime lufte dhe të reduktonin forcat e tyre ushtarake.


2

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar përfundimet e nxënësve.Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë.Mësuesi/ja pyet:Cilat ishin çështjet kryesore mbi të cilat diskutuan Aleatët e Mëdhenj gjatë Luftës së Dytë Botërore? Cilat ishin disa parimet kryesore mbi të cilat mbështetet Karta e Kombeve të Bashkuara?Cilat janë disa nga vendimet që mori Konferenca e Paqes e Parisit në lidhje me Italinë, Bullgarinë, Rumaninë dhe Finlandën dhe pse u krijua OKB-ja?Diskutohen përgjigjet.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për punën në grup, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për diplomacinë gjatë L. II B deri më 1946.

Detyrat dhe puna e pavarur: Pasi të lexoni rubrikën “Thelloni njohuritë”, evidentoni ndryshimet dhe ngjashmëritë në planet e Aleatëve të Mëdhenj për Botën e Pasluftës.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Situata e të nxënit:

Vizitë në Muzeun e Bankës së Shqipërisë

Veprimtari praktike: Simbolet kombëtare në kartëmonedhat e shtetit shqiptar.Periudha midis dy Luftërave Botërore: Vizitë në Muzeun e Bankës sëShqipërisëRezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- njeh nga afër me kartëmonedhat e shtetit shqiptar në periudhën midis dy Luftërave Botërore;- identifikon përdorimin e simboleve kombëtare në kartëmonedhat e periudhës midis dy Luftërave Botërore;- diskuton mbi natyrën e simboleve të përdorura në kartëmonedhat e shtetit shqiptar në periudhën midis dy Luftërave Botërore;- gjykon mbi përdorimin e figurës së Gjergj Kastriotit Skënderbeut në kartëmonedhat e shtetit shqiptar;- krahason simbolet e përdorura në kartëmonedhat e periudhës midis dyLuftërave Botërore me simbolet e përdorura në kartëmonedhat e sotme.

Fjalë kyç:Simbolet kombëtare Kartëmonedha

Burimet: Teksti mësimor, foto të kartëmonedhave të ndryshme https://www.bankofalbania.org/Muzeu_dhe_Edukimi/ Muzeu_i_Bankes_se_Shqiperise/

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi; Sociologji;TIK


2

Kohëzgjatja e veprimtarisë: 2 orë Metoda: Vizitë në muzeOra e parë

Hapat që duhen ndjekuHapi I. Mësuesi/ja pasi ka njoftuar Bankën e Shqipërisë për vizitën mësimore, shkon së bashku me nxënësit në Muzeun e Bankës.Mësuesi/ja sqaron nxënësit se kartëmonedhat që ata do të shohin në muze i përkasin periudhës mes dy luftërave botërore.Hapi II. Nxënësit vëzhgojnë me kujdes kartëmonedhat me simbole kombëtare dhe lexojnë me kujdes shkrimin përbri kartëmonedhës që tregon për simbolin, vitin në të cilin është emetuar.Hapi III. Nxënësit pyesin për kartëmonedhat dhe simbolet që nuk i njohin dhe mbajnë shënim informacionin e ri.Hapi IV. Nxënësit klasifikojnë informacionin sipas simboleve që janë përdorur në muze (figura historike, simbole identifikuese të shtetit shqiptar).Hapi V. Nxënësit fotografojnë, me lejen e drejtuesve të Muzeut, kartëmonedha në të cilat janë përdorur simbolet kombëtare.Mësuesi/ja sqaron se fotografitë e bëra do të përdoren vetëm për qëllime mësimore dhe këto foto do t’i përdorin në orën e dytë.

Ora e dytëMetoda: Punë në grupe, diskutim, prezantim


Hapi I. DiskutimMësuesi/ja nxit diskutimin për simbolet kombëtare të përdorura në kartëmonedha me anë të pyetjeve:

- Kur u prenë kartëmonedhat e para shqiptare?- Cila është kartëmonedha e parë shqiptare?- Cili është simboli i parë kombëtar i përdorur?

Hapi II: Lexim i orientuarMësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë pjesën e dhënë në tekst.Hapi III: Punë në grupeMësuesi/ja ndan klasën në grupe dhe u shpërndan grupeve foto dhe informacione për simbolet kombëtare të përdorura në kartëmonedha në periudhën mes dy luftërave botërore. Më pas u kërkon të përzgjedhin fotot dhe informacionin që i duhet për punën në grup.Grupi I. Përshkruani simbolet kombëtare që janë përdorur në kartëmonedhat shqiptare në periudhën 1926‒1930.Grupi II. Përshkruani simbolet kombëtare që janë përdorur në kartëmonedhat shqiptare në periudhën 1931‒1939.Grupi III. Përshkruani figurat historike që janë përdorur në kartëmonedhat shqiptare në periudhën 1926‒1930.Grupi IV. Përshkruani figurat historike që janë përdorur në kartëmonedhat shqiptare në periudhën 1931‒1939.

Hapi IV: Kompozimi i albumit/posteritMësuesi/ja orienton grupet që me fotot dhe informacionet që kanë përgatitur në punën në grup të krijojnë një poster/album ose një dokumentar.Hapi V: Prezantimi

Grupet prezantojnë posterin/ albumin/ dokumentarin e përgatitur. Nxënësit nxjerrin përfundime mbi këto çështje:

- Kur janë prerë kartëmonedhat e para shqiptare.- Arsyet që çuan në prerjen e kartëmonedhave shqiptare.


2

- Simbolet kombëtare që janë përdorur në kartëmonedhat shqiptare në periudhën mes dy luftërave botërore.

- Figurat historike që janë përdorur në kartëmonedhat shqiptare.- Rëndësia e prodhimit të kartëmonedhave shqiptare.

Vlerësimi: Në fund të orës së dytë të veprimtarisë mësuesi/ja vlerëson nxënësit për pjesëmarrjen në veprimtari, pjesëmarrjen në diskutime, punën në grup, kontributin në kompozimin e posterit/albumit/dokumentarit dhe prezantimin e tij.

Detyra dhe punë e pavarur: Krijoni një album me foto të kartëmonedhave shqiptare në periudhën mes dy luftërave botërore.



Situata e të nxënit: Përpjekjet e zellshme të deosmanizimit në Ballkan pasuan sidomos në sferën materiale (të dukshme e publike) Ndryshimet më rrënjësore u kryen në pamjen e përgjithshme të qyteteve, në arkitekturë, në veshje... Ndërkaq në lidhje me dukuri të tilla, si ushqimi dhe dieta, sikurse edhe muzika, trashëgimia osmane duket se ka qenë shumë më ngulmuese... Në sferën mentalite (besime, zakone, qëndrime e sisteme vlerash popullore), përpjekja e deosmanizimit doli të ishte shumë më e vështirë. Deosmanizimi është vështruar si proces që duhej të realizonte idealin e dëshirueshëm të polit të kundërt me të qenin osman (ose oriental), më saktë europianizimin, oksidentalizimin apo modernizimin e vijueshëm të shoqërisë. Kjo do të sillte një tërësi të re marrëdhëniesh si në familje, ashtu edhe në shoqëri, të bazuara në individualitetin dhe racionalitetin, një pozitë krejt të ndryshme të gruas, rishikimi i rolit të fëmijës dhe të rritjes së tij, një etikë të re të punës...

Veprimtari praktike: Deosmanizimi dhe ndikimi i qytetërimit europian në jetën e përditshme ballkanike


2

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përkufizon termin deosmanizim;- evidenton përpjekjet e shteteve ballkanike për t’u shkëputur nga trashëgimia osmane;- dallon ndikimin e qytetërimit osman në jetën e përditshme në Ballkan;- shpjegon ndikimin e qytetërimit europian në jetën e përditshme në Ballkan;- evidenton ndryshimet rrënjësore që ndodhën në pamjen e qyteteve, në arkitekturë, në veshje, si rezultat i ndikimit tëqytetërimit europian.

Fjalë kyç:DeosmanizimBallkan, sferë materiale Sferë mentalite Trashëgimi osmane Orientalizëm Oksidentalizëm


2

Kohëzgjatja: 1 orëMetoda: puna në grup, diskutim, marrëdhënia pyetje–përgjigje.


Hapi I. Mësuesi/ja mbledh informacionet dhe fotot që nxënësit kanë sjellë për temën e veprimtarisë.Hapi II. Lexim i orientuarMësuesi/ja orienton nxënësit që të vendosur në grupe të lexojnë pjesën nga libri i autores Maria N. Todorova, “Ballkani imagjinar. Ballkani si alter ego e Europës”.Nxënësit mbajnë shënime për informacionin e paqartë, pyesin njëri-tjetrin dhe kërkojnë ndihmën e mësuesit

për pyetjet për të cilat nuk mund të të gjejnë përgjigje.Hapi III. Punë në grupeMësuesi/ja ndan klasën në grupe, së bashku me nxënësit cakton çështjet për të cilat do të punojnë grupet dhe iu jep informacione të shkruara dhe foto.- Cilat janë ndikimet e qytetërimit osman dhe atij perëndimor në veshje, ushqim, besim, tradita e zakone në vendet e Ballkanit?- Përshkruani objektet qe i përkasin qytetërimit osman dhe atij perëndimor në vendet e Ballkanit (Shqipëri, Kosovë, Bosnje-Hercegovinë, Mal i Zi.- Arsyet pse vendet ballkanike kërkonin të shkëputeshin nga trashëgimia osmane.- Cilat janë disa nga përpjekjet e shteteve ballkanike për t’u shkëputur nga trashëgimia osmane?- Cilat janë ndryshimet rrënjësore që ndodhën në pamjen e qyteteve, në arkitekturë, në veshje, si rezultat i ndikimit të qytetërimit europian.Hapi IV. Prezantim punës në grupe dhe diskutimÇdo grup prezanton punën e bërë. Diskutohen përgjigjet.Hapi V. Marrëdhënia pyetje-përgjigje- Cilës periudhë i përkasin objektet e trashëgimisë osmane në vendet e Ballkanit?- Cilat janë objektet që i përkasin qytetërimit osman dhe atij perëndimor në vendet si Shqipëria, Kosova, Mali i Zi, Bosnjë-Hercegovina etj?- Cilat janë elementet e jetës së përditshme në vendet e Ballkanit që tregojnë ndikimin e qytetërimit osman?- Cilat janë elementet e jetës së përditshme në vendet e Ballkanit që tregojnë ndikimin e qytetërimit perëndimor?- Cilat janë faktorët që ndikuan në përpjekjet e vendeve të Ballkanit për tu shkëputur nga trashëgimia osmane?- Çfarë ndryshimesh solli ndikimi i qytetërimit perëndimor në vendet e Ballkanit?

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup,argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në veprimtari.

Detyra dhe punë e pavarur: Shprehni mendimin/qëndrimin tuaj në lidhje me vlerat e qytetërimit osman dhe perëndimor.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Sociologji, Gjeografi, TIK, Arte

Burimet: Teksti mësimor, foto, Maria N. Todorova, Ballkani imagjinar. Ballkani si alter ego e Europës, Tiranë, Instituti i Dialogut dhe komunikimit, Tiranë: 2006.• Fragmente kulturore nga qytetet shqiptare [album], Tiranë: Epoka University Press, 2010• Materiale nga interneti për ilustrime vizuale.

Familjet shqiptare nuk dorëzuan asnjë hebre pavarësisht presionit gjerman përvrasjen e të gjithë familjes.

Hebrenjtë u shpërndanënë familje shqiptare.

Qëndrimi i shqiptarendaj hebrenjve.

Qeveria shqiptare nuk dorëzoi asnjëhebre te nazistët gjermanë.


2


Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Situata e të nxënit: Foto dhe pjesë nga dokumentari “Besa-premtimi”Veprimtari praktike: Mikpritja e shqiptarëve ndaj

hebrenjve dhe ushtarëve italianë pas kapitullimit të Italisë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përshkruan qëndrimin që mbajtën shqiptarët ndaj hebrenjve dhe ushtarëve italianë pas kapitullit të Italisë, në vitet e Luftës së Dytë Botërore;- tregon arsyet e mikpritjes së shqiptarëve ndaj hebrenjve dhe italianëve;- gjykon mbi institucionin e besës si pjesë e veçantë ekulturës së shqiptarëve.

Fjalë kyç: Antisemitizëm Hebrenj MikpritjeInstitucioni i besës Dezertor

Burimet: Teksti mësimor, foto, materiale plotësuese, dokumentari “Besa-Premtimi”, filmi artistik: “I dashur armik” dhe “Njeriu me top”

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi,TIK


Metoda: Diskutim, lexim i drejtuar, hartë koncepti

Hapat që duhen ndjekur Hapi I. DiskutimMësuesi/ja paraqet pjesë nga dokumentari “Besa-Premtimi” dhe nga filmi “Njeriu me top” dhe nxit diskutimin me anë të pyetjeve:Kur erdhën hebrenjtë në Shqipëri? Si u pritën nga familjet shqiptare? Ku u vendosën?Cili ishte qëndrimi i shqiptarëve ndaj ushtarëve italianë që kishin dezertuar?

Hapi II. Lexim i drejtuar dhe hartë konceptiMësuesi/ja orienton nxënësit që të vendosur në grupe të lexojnë pjesën nga intervista e Neki Babamustës dhe të prezantojnë materialin me anë të hartës së konceptit.Nxënësit diskutojnë hartën e konceptit dhe vlerësojnë qëndrimin që mbajtën shqiptarët ndaj hebrenjve.


2

Hapi III. Lexim i orientuar dhe hartë konceptiMësuesi/ja orienton nxënësit, të cilët janë ndarë në grupe, që të lexojnë pjesën e dhënë në tekst për qëndrimin e shqiptarëve ndaj ushtarëve italianë që kishin dezertuar dhe të prezantojnë materialin me anë të hartës së konceptit.

Ushtarët italianë kërkoheshin nga gjermanët.

Ushtarët italianë u strehuan në familjet shqiptare.

Qëndrimi i shqiptarëve ndaj

ushtarëve italian.

Familjet shqiptare nuk i dorëzuan ata edhe pse ndaj tyre ushtrohej presion nga gjermanët.

Nxënësit diskutojnë hartën e konceptit dhe vlerësojnë qëndrimin që mbajtën shqiptarët ndaj ushtarëve italianë.

Hapi IV. Rishikim në dysheMësuesi u drejtohet me pyetjen: Çfarë tregon qëndrimi i shqiptarëve ndaj hebrenjve dhe ushtarëve italianë?Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në veprimtari.

Detyra dhe punë e pavarur: Përgatisni një material me temë “Institucioni i besës në Shqipëri”.



Situata e të nxënit: Shkatërrimi i Hiroshimës dhe Nagasakit ishte akti i fundit i Luftës së Dytë Botërore dhe akti i parë i periudhës bërthamore. Që nga vera e vitit 1945 popujt jetuan me mundësinë e luftës bërthamore dhe shkatërrimin e njerëzimit. Dy superfuqitë, SHBA-ja dhe BS-ja, u angazhuan në një garë armësh bërthamore. Kjo garë ishte një aspekt i një lufte më të gjerë, një lufte për pushtet global midis dy superfuqive që filloi sapo mbaroi Lufta e Dytë Botërore.

Tema mësimore: Fillimet e Luftës së Ftohtë

Ndërmjet dy superfuqive aleate gjatë luftës, por që përfaqësonin edhe dy ideologji e dy sisteme të kundërta politike e ekonomike, filloi ajo që quhet “Lufta e Ftohtë”. Secila nga palët përpiqej të grumbullonte rreth vetes sa më shumë aleatë, derisa arritën në formimin e dy blloqeve kundërshtare. Lufta e Ftohtë do të përfundojë në 1989.

Lufta e Ftohtë


2

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton pasojat politike që ka Lufta e Dytë Botërore;- tregon tiparet e “Luftës së Ftohtë” dhe ndryshimin e saj nga konfliktet e tjera;- emërton gjeografinë politike të Europës pas vitit1947 deri në vitin 1989.

Fjalë kyç:Luftë e Ftohtë Blloqe kundërshtare NATOTraktati i Varshavës SuperfuqiGara e armatimeve Lufta e KoresëKriza Kubane

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese, pjesë nga The West and the World since 1945 i autorit Glenn Blackburn. New York, 1989, interneti.






Punë me grupe




Kundërvëniet mes SHBA dhe BRSS

Krijuan dy sisteme qeverisje të kundërta

Krijuan blloqe Përgatitje për luftë

Dy superfuqi që kishin kundërvënie politike, ushtarake, ekonomike dhe ideologjike.

BRSS krijoi modelin e qeverisjes mbi ideologjinë komuniste ndërsa SHBA modelin e qeverisjes në mënyrë demokratike

Marrëdhëniet Lindje-Perëndim u përkeqësuan. BRSS gjeti përkrahje në Europën Lindore ndërsa SHBA në Europën Perëndimore.SHBA dhe BRSS me aleatët e tyre krijuan dy blloqe kundërshtare.

Dy superfuqitë luftuan për epërsi ndaj njëra-tjetrës nëpërmjet garës së armatimeve, të bazuar tek armët bërthamore, por mes tyre nuk u zhvilluan një luftëe mirëfilltë e armatosur.

Diskutohen mendimet e dhëna nga nxënësit për krijimin e dy blloqeve kundërshtare dhe momentet e konfrontimit midis tyre.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Hartë konceptiPlotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara, pasi kanë lexuar mbi Luftën e Ftohtë.

2


Dy blloqe kundërshtare që drejtoheshin SHBA dhe BRSS. Ato përfaqësonin edhe dy ideologji e dy sisteme të kundërta politike eekonomike; grumbulluan rreth vetes aleatë.

Gjeografia politike e Europës:BS-ja shtriu ndikimin e saj në vendet e Europës Lindore, të çliruara nga trupat sovjetike Ndërkohë SHBA-ja kishte ofruar Planin e Ndihmës Ekonomike Marshall për të rindërtuar Europën, por që u refuzua nga BS-ja e aleatët e saj politikë.Kështu SHBA do të shtrijë ndikimin e saj në vendet e Europës Perëndimore me përjashtim të Gjermanisë Lindore qëishte nën ndikimin Rus pasi ishte zonë që i përkiste BRSS.

Lufta e Ftohtë

Mes tyre nuk u hap zjarr me të gjitha llojet e armëve, edhe pse konfrontoheshin dy fuqi të armatosura deri në dhëmbë, dy qëndrime të kundërta mbi shpërndarjen e fuqisë dhe të ndikimit në botën e Pasluftës. Përveçkundërvënies politike, ushtarake dhe ekonomike, ndërmjet dy kundërshtarëve shtohej edhe kundërvënia ideologjike.

Gara e armatimeveDy superfuqitë luftuan për epërsi ndaj njëra- tjetrës nëpërmjet garës së armatimeve. U krijuan dy blloqe ushtarake kundërshtare. Në prill 1949 u krijua Organizata e Atlantikut të Veriut – NATO-ja, ku bënin pjesë SHBA-ja dhe aleatët e saj politikë, dhe në maj 1955 u krijua aleanca ushtarake e Traktatit të Varshavës,ku bënin pjesë BS-ja dhe aleatët e saj politikë, kundërshtarë të NATO-së.

Konfrontimi i dy superfuqive u ashpërsua në Luftën e Koresë. Në qershor të vitit 1950 forcat ushtarake të Koresë së Veriut (ku sundonin forcat komuniste) sulmuan Korenë e Jugut, për të ribashkuar vendin. SHBA-ja për të frenuar përhapjen e komunizmit në Korenë e Jugut, përdori forcat ushtarake. Në ndihmë të koreano-veriorëve u dërguan trupat sovjetike. Pas tri vitesh luftime të përgjakshme u nënshkrua armëpushimi. Koreja u nda në dy shtete. Lufta e Ftohtë arriti kulmin e acarimit në Krizën Kubane, kur në Kubë në pushtet kishte ardhur Fidel Kastro, antiamerikan. Në vitin 1962, sovjetikët, për të demonstruar forcën e tyre përballë SHBA-së dhe duke iu përgjigjur thirrjes së Kastros, dërguan raketa drejt ishullit. Ky veprim u pa nga ana e qeverisë amerikane si kërcënim i drejtpërdrejtë për sigurinë e SHBA-së. Falë presionit dhe mjeshtërisë diplomatike amerikane u bë e mundur që raketat sovjetike të tërhiqeshin nga Kuba. Pas kësaj krize filloi një fazë e re e Luftës së Ftohtë.


Përforcimi: (metoda) Pyetja sjell pyetjenPër të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi ju drejtohet me pyetjen e parë: Cilat janë tiparet e “Luftës së Ftohtë”. Ku ndryshon ajo nga konfliktet e tjera?Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për punën në grup, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për veçoritë e Luftës së Ftohtë.

Detyrat dhe puna e pavarur: Shpjegoni kuptimin e shprehjeve: - struktura multipolare u zëvendësua me

2

Libër mësuesi për tekstin strukturën dypolare; - sigurime kolektive.


2

Fusha: Shoqë ria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Situata e të nxënit: Armiqësia në rritje ndërmjet dy superfuqive për dominim botëror pas Luftës së Dytë Botërore, po rrënonte përherë e më tepër përpjekjet e tyre për bashkëpunim. Ky bashkëpunim kishte rezultuar i suksesshëmnë fitoren e Luftës së Dytë Botërore. Veprimet e ashpra politike të BS-së në Europën Lindore rritën dyshimet e Perëndimit se oreksi rus do të shtrihej më tej, ndaj forcuan frymën e mjetet ebashkëpunimit midis tyre.

Tema mësimore: Krijimi i Bllokut Perëndimor

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- tregon pozitën ekonomiko-politike të shteteve europiane pas Luftës: SHBA, BS, Angli e Francë, Greqi;- përcakton përmbajtjen, qëllimin dhe pasojat e Planit Marshall;- shpjegon qëndrimin e BS-së ndaj Planit Marshall;- evidenton masat që morën SHBA dhe Europa Perëndimore për të ndaluar ekspansionin sovjetik.

Fjalë kyç:Blloku Perëndimor Plani Marshall Integrim ekonomikOrganizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) Rreziku sovjetik

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, pjesë nga Traktati I Atlantikut të Veriut, foto, materiale mga interneti,

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhë t dhe komunikimi, Sociologji, TIK



Parashikimi Ditari dypjesësh Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën


Punë me grupe



Parashikimi (përgatitja për të nxënët) Ditari dypjesëshNxënësit për disa minuta lexojnë temën e re, pasi mësuesi ka prezantuar shkurtimisht mbi çështjet që do të diskutohen. Me anë të një ditari i cili ndërtohet në dy pjesë, ata mbajnë shënime duke cituar dhe duke bërë komentet përkatëse. Në fund bëhet prezantimi në tabelë në formën e mëposhtme.

Citime Komente

1. SHBA-ja

2. Franca e Anglia 3. BS-ja

1. SHBA-ja nuk përjetoi luftime në territorin e vet, doli nga lufta si vendi më i fuqishëm i botës në të gjitha drejtimet. Gjatë Luftës ekonomia amerikane u forcua shumë, për shkak të kërkesës për armë e municione nga palët ndërluftuese, ndërkohë kur uzinat e konkurrentëve të saj ishin kthyer në gërmadha.

2. Dolën nga lufta të shkatërruara dhe në borxhe të mëdha nga harxhimet e luftës. 3. BS-ja kishte pësuar humbje jetësh njerëzore dhe shkatërrime materiale në përmasa edhe më të mëdha se Franca e Anglia.

2


Citime Komente

3. Balanca e forcës mes fituesve

3. Rusia kërkonte të shtrihej në zona që i kishte lakmuar historikisht e që i jepnin mundësinë të dilte në ujërat e ëmbla, kryesisht në Europën Lindore e në Ballkan. Rusët inkurajuan lëvizjet separatiste në Iranin Veriperëndimor dhe filluan të bënin presion te qeveria turke për një rishikim të marrëveshjes historike, sipas së cilës Turqia kontrollonte kalimin e anijeve ruse në portat e ujërave të ngrohta të Detit të Zi. Britania e Madhe, e lodhur nga lufta, nuk mund ta ndalonte.

4. Plani Marshall 4.SHBA hartoi Planin Marshall, një program të ndihmës për rindërtimin e ekonomisë europiane. Oferta e tij për një ndihmë prej 5,3 miliardë dollarësh u shtri në të gjitha vendet e dëmtuara nga lufta, duke përfshirë edhe Bashkimin Sovjetik. Plani synonte edhe pengimin e zgjerimit të ideve, praktikave e ndikimit sovjetik në kontinent, si dhe krijimin e një tregu funksional që do të bënte të mundur shitjen e produkteve të ndërmarrjeve amerikane me mbiprodhim pas përfundimit të luftës.

5. Qëndrimi i BS ndaj planit Marshall

5. Stalini e cilësoi planin si “rrezik për interesat sovjetikë në Europën Lindore”. Ai ndaloi shtetet nën ndikimin e BS-së të merrnin pjesë e të përfitonin nga ky program bujar.

6. Europës Perëndimore 6. Prodhimi industrial në Europën Perëndimore si përfituese e Planit Marshall, ishte një të tretën më i lartë sesa kishte qenë para Luftës. Në vitin 1952 gjashtë shtete industriale kontinentale, Franca, Italia, Gjermania Perëndimore, Belgjika, Holanda dhe Luksemburgu, ngritën Komitetin Europian të Çelikut dhe Qymyrit për të kontrolluar burimet e tyre të qymyrit dhe çelikut.

7. Masat e marra për mënjanimin e rrezikut sovjetik

7. Në mars 1948 u krijua Pakti i Brukselit, i cili përfshinte Britaninë, Francën, Belgjikën, Holandën dhe Luksemburgun. Anëtarët ranë dakord të konsultoheshin për çështje reciproke të mbrojtjes. Në vitin 1949, SHBA-ja mori drejtimin e procesit për krijimin e Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut së cilës iu bashkuan vendet e Europës Perëndimore dhe Turqia. Në vitin 1950 SHBA-ja këmbënguli për riarmatosjen e Gjermanisë Perëndimore. RFGJ-ja u autorizua të krijonte një ushtri kombëtare nën kontrollin e plotë të NATO-s.

Ndërtimi i njohurive të reja (metoda) Hartë koncepti

Forcimi ekonomik i vendeve të Europës Perë ndimore

SHBA-ja nëpërmjet planit

Krijimi i Bllokut Perëndimor

Rreziku sovjetik

Çështja e mbrojtjes dhe siguria për vendet e Europës

Marshall Veprimet ruse për zgjerimin e

territoreve të saj.

Perëndimore.

Pasi komentohen me radhë citimet e nxënësve ndërtohet në tabelë një hartë koncepti.Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar përfundimet e nxënësve.

Përforcimi (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi drejton pyetjen: Cilat ishin ngjarjet që detyruan shtetet e Europës Perëndimore dhe SHBA-në të merrnin masa për mbrojtjen dhe sigurinë e Europës Perëndimore?


2

Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për punën në grup, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për arsyet e krijimit të Bllokut perëndimor dhe synimet e tij.

Detyrat dhe puna e pavarur: Interpretoni termin: “rrip sigurie”



Situata e të nxëni: Siç u tregua tanimë më sipër, në Shqipëri po zhvillohet një betejë midis grupeve pro perëndimore dhe pro lindore. Besohet pa shumë dyshim se nga pikëpamja numerike dhe strategjike grupi properëndimor është më i fortë se grupi pro lindor, por është po kaq e vërtetë që udhëheqësit e grupit lindor janë të formuar më mirë, janë më të mprehtë dhe janë aktualisht në pushtet. Megjithatë, ky grup prolindor mund ta ketë shumë vështirësi për ta orientuar politikën shqiptare drejt Lindjes.

Tema mësimore: Shqipëria dhe marrëdhëniet e saj me Perëndimin

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- liston kushtet që vendosi SHBA-ja për njohjen e qeverisë shqiptare;- tregon arsyet për mosvendosjen e marrëdhënieve diplomatike me SHBA-në;- shpjegoni arsyet pse Aleatët Perëndimorë e kushtëzonin çështjen e njohjes së qeverisë shqiptare me zhvillimin e zgjedhjeve të lira dhe demokratike;- krahason qëndrimet e Britanisë së Madhe dhe të SHBA-së në lidhje me qeverinë e përkohshme shqiptare dhe diskutoni në klasë në lidhje me arsyet e këtyre qëndrimeve.

Fjalë kyç:Pozita ndërkombëtare Njohje zyrtare Zgjedhje të lira e demokratikeIncidenti i Kanalit të Korfuzit Marrëdhënie diplomatikeAr monetar

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, Raporti i kreut të Misionit Civil amerikan, J. E. Xheikobs për Departamentin e Shtetit, mbi situatën në Shqipëri, 16 gusht 1945; materiale plotësuese




Parashikimi Rrjeti i diskutimit Diskutim i ideve dhe qëndrimeve


Ndërtimi i përmbajtjes INSERT Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe



2


Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Rrjeti i diskutimitNëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re. Fillimisht paraqiten foto nga Shqipëria e Pasluftës dhe informacion i shkurtër rreth marrëdhënieve të Shqipërisë me vendet tjera. U lihet kohe nxënësve të reflektojnë mbi materialet.Të ndarë në grupe ata klasifikojnë materialin e lexuar të shoqëruar me foto, te cilin e diskutojnë në fazën e dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive: Pyetje – përgjigjeMësuesi/ja udhëzon nxënësit që secili në mënyrë individuale të lexojë tekstin dhe të nënvizojë çështjet thelbësore. Ndërkohë mësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë tabelën e mëposhtme me shpjegimet përkatëse.*Informacioni i ditur (v) *Informacioni i ri (+)*Informacioni që e dinim ndryshe (-) *Informacioni që duam të dimë (?)

V + - ?Marrëdhëniet e Shqipërisë me Aleatët Perëndimorë u kushtëzuan nga prirjet politike dhe ideologjike të qeverisë shqiptare dhe fillimet e Luftës së Ftohtë.

Në nëntor 1945, qeveria e Britanisë së Madhe dhe ajo e SHBA-së deklaruan se do ta njihnin qeverinë e kryesuar ngaEnver Hoxha pas zhvillimit të zgjedhjeve të lira dhe demokratike. Franca ishte i vetmi shtet perëndimor, që në dhjetor 1945 vendosi marrëdhënie diplomatike me Shqipërinë.

Qeveria e re e Hoxhës kishte nevojë për mbështetjen e të gjithë Aleatëve të Mëdhenj.

Pse Shqipëria nuk kishte besim te Perëndimi.

Në Kongresin e Përmetit ishte vendosur që të mos njiheshin marrëveshjet e qeverivetë mëparshme që cenonin pavarësinë e Shqipërisë.

Në maj 1945, një mision civil amerikan i kryesuar nga J. E. Xheikobs (Jacobs) u vendos në Tiranë. Më 16 gusht, ai i paraqiti qeverisë së tij një raport të detajuar mbi Shqipërinë,ku rekomandonte njohjen e qeverisëshqiptare, pasi ajo të kishte plotësuar disa kushte.

Pse Aleatët e Mëdhenj nuk mund ta akordonin njohjen zyrtare të qeverisë shqiptare.

Kushtet që SHBA-ja vendosi ishin: zhvillimi i zgjedhjeve të lira e demokratike dhe njohja e marrëveshjeve që SHBA-ja kishte lidhur me shtetin shqiptar nëperiudhën midis dy Luftërave Botërore.

Arsyet janë: acarimi i Gjatë vitit 1946, ndërmjet dy vendeve u ra Pse qeveria shqiptaremarrëdhënieve ndërmjet tre dakord për shkëmbim të përfaqësuesve nuk i njihte marrëveshjetish-Aleatëve të Mëdhenj të diplomatikë. Por, më 15 maj 1946, dy shqiptaro-amerikaneLuftës, drejtimi i politikës së anije britanike që po kalonin në Kanalin edhe pse ato nuk cënoninjashtme të shtetit shqiptar e Korfuzit u goditën nga rojat bregdetare pavarësinë?drejt Jugosllavisë dhe BRSS- shqiptare. Pse u acaruansë, shtimi i propagandës Më 22 tetor 1946, një incident tjetër marrëdhëniet mesantiperëndimore dhe sjelljet e edhe më i rëndë ndodhi po në Kanalin e Shqipërisë dhe SHBA-së?ashpra të qeverisë shqiptare Korfuzit. Dy anije angleze duke kaluar në Si ishin marrëdhëniet endaj kundërshtarëve politikë. ujërat territoriale shqiptare përmes kanalit Shqipërisë me Britaninë e

të Korfuzit, hasën në mina. Madhe?

Marrëdhëniet Shqipëri – Britania e MadheTë përbashkëtat Marrëdheniet Shqipëri-SHBA

1.2.3.

Të veçantat

1.2.3.

Të përbashkëta

1.2.3.

Të veçantat


2

Përforcimi: (metoda) Diagrami i Venit

Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin dhe për të plotësuar diagramën.Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/ qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për detyrat e shtëpisë.

Detyrë dhe punë e pavarur: Kërkoni në internet të dhëna mbi incidentet në kanalin e Korfuzit dhe përpiquni të nxirrni përfundime mbi rrethanat e ngjarjes dhe fajtorët.



Situata e të nxënit: Nëse Blloku Perëndimor u krijua si nevojë për t’u mbrojtur ndaj masave politike dhe ekonomike shtrënguese të BS-së në Lindjetë Europës, Blloku Lindor u krijua nga presioni Moskës dhe ndërhyrja e saj në të gjitha vendet ku ishin instaluar regjimet komuniste për të konsoliduarkontrollin komunist në Europën Lindore.

Tema mësimore: Krijimi i Bllokut Lindor

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:temës mësimore: Blloku LindorNxënësi/ja: Vende satelite- përcakton rrugën e formimit të orbitës sovjetike në Europën Demokraci populloreLindore; Traktati i Varshavës- tregon reformat që sollën modelin sovjetik në Europën Lindor; Shtetëzim- shpjegon kuptimin e këtyre termave: reformë agrare, shtetëzime, Ekonomi e planifikuarmoslejim, demokraci popullore, kolektivizim, rivalë politikë, KNER (Këshilli për Ndihmëpërparësi; Ekonomike Reciproke)- analizon politikat ekonomiko-shoqërore të shteteve të Europës qëranë në ndikimin sovjetik.


2

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, pjesë nga Traktati i Lidhja me fushat e tjera ose meVarshavës, foto, materiale nga interneti, hartë temat ndërkurrikulare:

Gjuhë t dhe komunikimi, Sociologji,TIK



Parashikimi (përgatitja për të nxënë) Ditari dypjesëshNxënësit për disa minuta lexojnë temën e re pasi mësuesi ka prezantuar shkurtimisht mbi çështjet që do të diskutohen. Me anë te një ditari i cili ndërtohet në dy pjesë ata mbajnë shënime duke cituar dhe duke bërë komentet përkatëse. Në fund bëhet prezantimi në tabelë në formën e më poshtme:

Citime Komente

1. Politika e ndjekur nga Bashkimin Sovjetik.

2. Shtetet që u vendosën nën ndikimin sovjetik

3. Reformat e ndërmarra nga qeveritë e Europës Lindore

4. Europa Lindore dhe Plani Marshall

5. Arsyet që Stalini kishte pët të ndaluar Europën lindore të përfitonte nga Plani Marshall

6. Ardhja e komunistëve në pushtet

1. BS synonte të impononte komunizmin si ideologji dhe sistemin e tij politik në vendet e një perimetri të caktuar gjeografike në përputhje me interesat e vjetër rusë në Europë e më gjerë. Këtë do ta arrinte vetëm duke sjellë në pushtet në këto vende qeveri kukulla pro sovjetike.Në muajt e fundit të Luftës Dytë Botërore sovjetikët filluan të kontrollonin Europën Lindore. Në të gjitha këto vende u vendosën në pushtet koalicione qeveritare të mbizotëruara nga komunistët, të ndikuara shumë nga Bashkimi Sovjetik.

2. Polonia, Hungaria, Rumania, Bullgaria dhe Çekosllovakia. Gjermania Lindore.

3. Reforma agrare, rishpërndarjen e tokës, shtetëzimi i ekonomisë.

4. Vendet e Europës Lindore dëshironin të përfitonin nga ky plan por Stalini i ndaloi.

5. Duke përfituar nga Plani Marshall mund të fuqizoheshin pronarët e vegjël apo lëvizjet politike për zgjedhje të lira, ku komunistët mund të humbnin pozitat e tyre dhe si pasojë këto vende mund të largoheshin nga ndikimi sovjetik.

6. Udhëheqësit e partive opozitare politike u burgosën apo u dënuan në mënyra të ndryshme me gjykime politike. Kolektivizimi vonoi rimëkëmbjen e Pasluftës të Europës Lindore, dhe bujqësia në këtë rajon, mbeti pjesa më e dobët e ekonomisë socialiste.


Parashikimi Ditari dypjesësh Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën


Punë me grupe

Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkë punues Punë në dyshe

Qeveritë komunisteqë u instaluan pas L. II B., ndoqën modelin sovjetik.

Krijimi i Bllokut Lindor

Shkëputja nga ndikimi i Perëndimit dhe nga ndikimi i SHBA-së.

Roli i Bashkimit Sovjetik gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore.

Veprimet ruse për zgjerimin e territoreve të saj.

Aleancat ushtarake brenda Traktatit të Varshavës dhe marrëveshjet tregtare e projektet ekonomike në kuadër të Këshillit për Ndihmë Ekonomike.


2

Citime Komente

7. Ndikimi sovjetik në vendet e Europës Lindore

8. Byroja Informative Komuniste.

9. Formimi i Bllokut Lindor

7. Të gjitha vendet e Europës Lindore zbatuan planet pesëvjeçare të zhvillimit sipas modelit sovjetik. Për shkak të përparësisë së dhënë për industrinë e rëndë dhe presionit për të kontribuar në ekonominë e Bashkimit Sovjetik, industrializimi në disa vite solli pak përmirësime në standardet e jetesës në këto vende.

8. U krijua në vitin 1947 dhe u bë qendra kryesore e propagandës për luftën kundër Perëndimit deri në shpërbërjen e saj në vitin 1956.

9. Marrëdhëniet e demokracive popullore me Bashkimin Sovjetik u zyrtarizuan nga aleancat ushtarake brenda Traktatit të Varshavës dhe nga marrëveshjet tregtare dhe projektet ekonomike në kuadër të Këshillit për Ndihmë Ekonomike Reciproke (KNER). Kështu mori formë politikisht dhe ekonomikisht Blloku Lindor.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Hartë konceptiPasi komentohen me radhë citimet e nxënësve ndërtohet në tabelë një hartë koncepti.

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar përfundimet e nxënësve.

Përforcimi (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi drejton pyetjen: Përcaktoni rrugën e formimit të Bllokut Lindor. Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa nxënës, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për arsyet e krijimit të Bllokut Lindor dhe synimet e tij.

Detyrat dhe puna e pavarur: Përshkruani falsitetin e shprehjes “demokraci popullore” dhe për sistemin që ka demokracia, duke u mbështetur te: reduktimi i rivalëve politikë deri në mosekzistencë; qeveri koalicioni – qeveri njëpartiake.


2



Situata e të nxënit: Mesazhi i Enver Hoxhës drejtuar popullit me rastin e çlirimit të Shqipërisë: “Lufta nacionalçlirimtare i dha popullit shqiptar dhe një fitore tjetër të madhe, aleancën e pavdekshme, që do të rrojë sa të jetë jeta, me popujt e Jugosllavisë së re të Mareshalit Tito. As mund të zhvillohej lufta jonë në atë mënyrë si u zhvillua, pa mbështetjen, përkrahjen, ndihmën e madhe të popujve vëllezër të Jugosllavisë së re... Populli ynë kishte fatin e madh të kishte në kufi të veriut një aleat të fuqishëm dhe besnik që e shpëtoi nga rreziku, që e ndihmoi në rrezikun më të madh dhe që lidhi me të përjetë fatet e tij.”

Tema mësimore: Shqipëria dhe Jugosllavia 1944‒1948

Rezultatet e të nxënit:Nxënësi/ja:- tregon arsyet e marrëdhënieve të ngushta mes PKJ- së dhe PKSH-së gjatë dhe menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore;- rendit hapat që ndërmori Jugosllavia e Titos për ta kthyer Shqipërinë në një republikë jugosllave;- analizon format dhe metodat e përdorura prej jugosllavëve për vendosjen e kontrollit të tyre në Shqipëri gjatë viteve 1944-1948;- gjykon mbi marrëveshjet shqiptaro-jugosllave të miratuar gjatë viteve 1946-1948 dhe vini në dukje pasojat e tyre për sovranitetin e shtetit shqiptar.

Fjalë kyç:Traktat Miqësie Bashkëpunimi dhe Ndihme ReciprokeFederatë Ballkanike Konventë Ekonomike Shoqëri të përbashkëta Bashkim doganor Byroja Informative

Burimet: Teksti mësimor, FESH, vëllimi III, faqe 2576–2577; · Interneti: Politika e jashtme e Shqipërisë në vitet 1945–1990; · Tekstet e historisë së klasës së 9-të dhe 12-të; · Valentina Duka: “Historia e Shqipërisë 1912–2000”, Shtëpia Botuese e Librit Universitar, 2007, faqe 238–242; 279–293.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi, Gjeografi, TIK, Sociologji



Parashikimi Shkrim i lirë Përshkrim Punë individuale

Ndërtimi i përmbajtjes Mbajtja e strukturuar e shënimeve


Punë me grupe

Përforcimi Ditari dypjesësh Të nxënët bashkë punues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimitParashikimi (metoda) Shkrimi i lirëMësuesi/ja u tregon nxënësve foto të Shqipërisë në vitet 1944‒1948 dhe i kërkon që të përshkruajnë jetën në Shqipërinë e këtyre viteve.

Ndërtimi i njohurive të reja: Mbajtja e strukturuar e shënimeveMësuesi/ja orienton nxënësit që tema e sotme do të zhvillohet me anë të metodës “Mbajtja e strukturuar e shënimeve”. Mësuesi/ja orienton nxënësit, të cilët të vendosur në grupe të lexojnë në tekst temën dhe të japin mendim se çfarë duhet të përfshihet në skemë. Nxënësit propozojnë që skema të përmbajë çështjet si:


2

“Marrëdhëniet ndërmjet PKSH-së dhe PKJ-së gjatë Luftës së Dytë Botërore”; “Aleanca shqiptaro-jugosllave gjatë viteve 1945-1948”; “ Prishja e marrëdhënieve diplomatike ndërmjet Shqipërisë dhe Jugosllavisë”; Mësuesi/ja së bashku me nxënësit ndërton skemën në tabelë.Mësuesi/ja orienton nxënësit që të lexojnë tekstin dhe të nënvizojnë informacionin që do të vendosin në skemë sipas çështjeve.

Mbajtja e strukturuar e shënimeveMarrëdhëniet ndërmjet PKSH-së dhe PKJ-së gjatë Luftës së DytëBotërore

Aleanca shqiptaro-jugosllave gjatë viteve 1945‒1948

Prishja e marrëdhënieve diplomatike ndërmjet Shqipërisëdhe Jugosllavisë

- Gjatë Luftës së Dytë Botërore, marrëdhëniet ndërmjet PKSH- së dhe PKJ-së u kushtëzuan nga nevojat e organizimit të rezistencës.- Dushan Mugosha dhe Miladin Popoviçi, përfaqësues të PKJ ndihmuan në strukturimin e PKSH, drejtimin e Lëvizjes Nacionalçlirimtare.- Në gusht të vitit 1944, në Shqipëri u dërgua një mision ushtarak i drejtuar nga Velimir Stoiniçi. Stoiniçi ishte shumë kritik ndaj vijës politike tëPKSH-së gjatë luftës dhe kërkoi ndryshim në udhëheqjen esaj. Me frymën e kritikave të Stoiniçit, u mbajt Plenumi II i KQ të PKSH-së, i cili kritikoi ashpër Enver Hoxhën dhe drejtimin e tij. Plenumi tregoi shkallën e lartë të ndërhyrjes jugosllavenë punët e brendshme të Shqipërisë.

- Gjatë periudhës 1945‒1948 marrëdhëniet ndërmjet Shqipërisë dhe Jugosllavisë u diktuan nga projekti i Titos për krijimin e një Federate Ballkanike.- Gjatë vitit 1945, Titoja mori miratimin e qeverisë shqiptare për të lejuar përfaqësuesit jugosllavë të mbronin interesat e Shqipërisë në konferencat dhe takimet ndërkombëtare.- Më 12 korrik 1946, nënshkrua Traktati i Miqësisë, Bashkëpunimit dhe Ndihmës Reciproke ndërmjet dy palëve, në formën e një aleance ushtarake.- Më 27 nëntor 1946 ndërmjet Shqipërisë dhe Jugosllavisë u nënshkrua Konventa Ekonomike, e cila parashikonte koordinimine planeve ekonomike, bashkimin doganor dhe monedhë të përbashkët.-Në janar 1948, Titoja i kërkoi Enver Hoxhës të lejonte dy divizione jugosllave të vendoseshin në Shqipërinë e Jugut, për t’u mbrojtur nga ndonjë sulm i mundshëm qëmund të vinte nga Greqia.

- Në qershor 1948, Byroja Informative e Parive Komuniste dhe Punëtore botoi një rezolutë, ku dënonte politikën e Titos si antimarksiste dhe nacionaliste. Enver Hoxha menjëherë denoncoi të gjitha marrëveshjet e arritura me Jugosllavinë. Më vonë, Titoja kërkoi largimin e përfaqësisë jugosllave nga Shqipëria dhe kërkoi që Tirana të tërhiqte diplomatët e saj nga Beogradi, duke ndërprerë kështu edhe marrëdhëniet diplomatike.

Përforcimi i të nxënit: Ditarët e të nxënitMësuesi /ja orienton nxënësit që të punojnë në dyshe dhe i fton ata që në një fletë fletoreje të ndarë me një vizë në mes, në njërën anë ata mund të shkruajnë ndonjë pyetje apo çështje që kërkojnë të diskutojnë dhe në anën tjetër, mund të shkruajnë një koment argumentues për pyetjen ose çështjen e ngritur. Më pas nxënësit prezantojnë gjetjet ose shënimet e tyre.Diskutohen prezantimet.

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për pjesëmarrjen në diskutim, vlerësohen njohuritë, aftësitë, qëndrimet që nxënësi ka fituar për marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Jugosllavisë në periudhën 1944‒1948.

Detyrat dhe puna e pavarur: Kërkoni të dhëna në internet mbi Nako Spirun dhe Koçi Xoxen dhe gjykoni mbi qëndrimet e tyre në lidhje me marrëdhëniet e Shqipërisë me Jugosllavinë.

2



Tematika Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX)

Situata e të nxënit: Sipas deklarimeve të Tuk Jakovës (1948) dhe të Enver Hoxhës (1949) mbas kthimeve të tyre respektivisht nga Moska, Bashkimi Sovjetik kishte marrë përsipër furnizimin e Shqipërisë me sasi të mëdha drithërash, tekstilesh, kamionësh dhe makinerish. Bashkimi Sovjetik ishte angazhuar për t’i dhënë Shqipërisë një fabrikë sheqeri me kapacitet 10 000 tonë, një fabrikë tekstili me kapacitet 20 milionë metër; si dhe një fabrikë për industri të lehtë dhe lëkurë.

Tema mësimore: Shqipëria dhe BRSS-ja 1948-1961

Rezultatet e të nxënit:Nxënësi/ja:- evidenton karakterin e marrëdhënieve të Shqipërisë me BRSS-në gjatë viteve 1945‒1948;- tregon ndryshimet e ndodhura në marrëdhëniet

shqiptaro-sovjetike gjatë viteve 1949‒1953;- përmend fushat në të cilët Shqipëria përfitoi më shumë ndihma nga Bashkimi Sovjetik;- analizon ndryshimet në Bashkimin Sovjetik pas vdekjes së Stalinit dhe shpalosjes së Kursit të Ri të Hrushovit, duke evidentuar ndikimin e tyre në politikën shqiptare;- shpjegon zhvillimet në Konferencën III të PPSH-së për Tiranën dhe gjykoni mbi domethënien e saj për të ardhmen e Shqipërisë.

Fjalë kyç:Destalinizim Bashkekzistencë paqësore Pakt ushtarakBazë ushtarake Kursi i ri Revizionist

Burimet: Teksti mësimor dhe teksti digjital, FESH, vëllimi III, faqe 2576–2577; Interneti: Politika e jashtme e Shqipërisë në vitet 1945–1990; Tekstet e historisë së klasës së 9-të dhe 12-të; Valentina Duka: “Historia e Shqipërisë 1912–2000”, Shtëpia Botuese e Librit Universitar, 2007, faqe 238–242; 279–293. Pjesë të shkëputura nga vepra e Ismail Kadaresë “Dimri i vetmisë së madhe”, foto, ilustrime.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi, Gjeografi, TIK, Sociologji



Parashikimi Shkrim i lirë Përshkrim Punë individuale

Ndërtimi i përmbajtjes Mbajtja e strukturuar e shënimeve


Punë me grupe

Përforcimi Ditari dypjesësh Të nxënët bashkë punues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimitParashikimi: (metoda) Shkrimi i lirëMësuesi/ja u tregon nxënësve foto që tregojnë momente të marrëdhënieve mes Shqipërisë dhe BS në vitet 1948-1961 dhe i kërkon që të përshkruajnë këto marrëdhënie.

Ndërtimi i njohurive të reja (Mbajtja e strukturuar e shënimeve)Mësuesi/ja orienton nxënësit që tema e sotme do të zhvillohet me anë të metodës “Mbajtja e strukturuar e shënimeve”. Mësuesi/ja orienton nxënësit që të vendosur në grupe të lexojnë në tekst temën dhe të japin

2

Libër mësuesi për tekstin mendim


2

se çfarë duhet të përfshihet në skemë. Nxënësit propozojnë që skema të përmbajë çështjet si: “Marrëdhëniet shqiptaro-sovjetike 1945-1948”; “Shqipëria si satelit i Bashkimit Sovjetik”; “Kriza në marrëdhëniet shqiptaro- sovjetike te ndërprerja e tyre”. Mësuesi/ja së bashku me nxënësit ndërton skemën në tabelë.Mësuesi/ja orienton nxënësit që të lexojnë tekstin dhe të nënvizojnë informacionin që do të vendosin në skemë sipas çështjeve.


Marrëdhëniet shqiptaro-sovjetike 1945-1948

Shqipëria si satelit i BashkimitSovjetik

Kriza në marrëdhëniet shqiptaro-sovjetikete ndërprerja e tyre

- Bashkimi Sovjetik më 10 - Pas konfliktit Sovjeto-Jugosllav, - Në fund të viteve ’50 marrëdhënietnëntor 1945 njohu qeverinë Bashkimi Sovjetik nuk mund shqiptaro-sovjetike u futën në krizë. Shkakshqiptare. të lejonte të humbte tërësisht ishte kundërshtimi i udhëheqjes komuniste- Bashkimi Sovjetik praninë në Ballkan dhe Mesdhe. shqiptare ndaj Kursit të Ri të Hrushovit

dhembështeti kërkesat e Nga ana tjetër Shqipëria kishte frika e tyre për humbjen e pushtetit.qeverisë shqiptare për t’u nevojë për një aleat të fuqishëm - Në vitin 1957 u arrit një marrëveshje përpranuar në OKB; të drejtën e si për të siguruar mbështetje të hapur një bazë ushtarake të përbashkëtsaj për të qenë pjesëmarrëse financiare, ashtu dhe mbrojtje në nëndetësesh në gjirin e Vlorës.në Konferencën e Paqes në arenën ndërkombëtare. - Në vitin 1959, gjatë vizitës së HrushovitParis, si dhe vuri veton në - Ndërmjet Shqipërisë dhe në Shqipëri u nënshkruan të tjeraKëshillin e Sigurimit në favor Bashkimit Sovjetik u nënshkruan marrëveshje me karakter ushtarak dhetë Shqipërisë për çështjen e një sërë marrëveshjesh, të ekonomik.Kanalit të Korfuzit. cilat preknin fushën ushtarake, - Republika Popullore e Kinës doli kundër- Në korrik 1947, Enver ekonomike, arsimin, kulturën, politikës së Hrushovit. Drejtuesit e PPSH-Hoxha u takua edhe me strukturimin e brendshëm të së shfrytëzuan kontradiktat ndërmjet KinësStalinin dhe së bashku PPSH-së etj. dhe BRSS. Në qershor 1960, në

Bukureshtnënshkruan një marrëveshje - Modeli sovjetik u zbatua në të përfaqësuesit e PPSH-së mbështetënpër një kredi. gjitha fushat. Kinën. Në vjeshtë të po atij viti, gjatë një

mbledhjeje të partive komuniste të botësnë Moskë, Enver Hoxha akuzoi Hrushovinsi revizionist, antimarksist dhe kundërshtoihapur procesin e destalinizimit.Një vit më vonë marrëdhëniet mes BRSSdhe Shqipërisë u ndërprenë.

Përforcimi i të nxënit: Ditarët e të nxënitMësuesi /ja orienton nxënësit që të punojnë në dyshe dhe i fton ata që në një fletë fletoreje të ndarë me një vizë në mes, në njërën anë ata mund të shkruajnë ndonjë pyetje apo çështje që kërkojnë të diskutojnë dhe në anën tjetër mund të shkruajnë një koment argumentues për pyetjen ose çështjen e ngritur. Më pas nxënësit prezantojnë gjetjet ose shënimet e tyre.Diskutohen prezantimet.

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për realizimin e detyrave të shtëpisë, bazuar në origjinalitetin, saktësinë e përgjigjes, përdorimin e burimeve të informacionit, mënyrën e prezantimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Krahasoni zhvillimet në Shqipëri pas Kongresit XX me zhvillimet në vendet e tjera të Europës Lindore, si në Hungari, Poloni etj.

2

Kriza e Kubës

Përplasjet mesdy blloqeve

Blloku Lindor Blloku Perëndimor

Ndërhyrja në VietnamKriza e Berlinit

Kriza e Koresë


Fusha: Shoqëria dhe Mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12


Situata e të nxëni: Dy superfuqitë nuk u përplasën kurrë me njëra-tjetrën. Ato u përplasën duke ndërhyrë në konflikte të brendshme të shteteve periferike, në mbështetje të forcave të ndryshme politike apo qeverive të preferuara. Gara e armatimeve rëndoi ekonomitë e tyre dhe i detyroi të gjenin gjuhën për ta kufizuar këtë garë dhe për të pranuar fuqinë e njëri-tjetrit. Kjo do të thoshte frymëmarrje për Europën e ndarë nga Perdja e Hekurt.

Tema mësimore: Marrëdhëniet ndërmjet dy blloqeve (1950–1980)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton veçoritë që dalin nga ballafaqimi i të dy superfuqive;- zbërthen kuptimin e fjalës “Detantë” dhe tregon rrugën e realizmit të saj;- analizon krizat ku u përfshinë të dyja superfuqitë: Berlin, Kore, Kubë, Vietnam; ballafaqon konceptet “konfliktit pa armë” – “gara e armatimeve”.

Fjalë kyç:Marrëdhënie konfliktuale BipolaritetMultipolaritet Detantë Marrëveshja SALT 1

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese, interneti. Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi, TIK, Sociologji



Parashikimi Përvijim i të menduarit Paraqitje grafike einformacionit

Punë në grupe

Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkë punues Punë në dyshe


Parashikimi (përgatitja për të nxënë) Përvijim i të menduaritMësuesi/ja pasi shënon temën në tabelë, nxit diskutimin për marrëdhëniet mes dy blloqeve.Më pas mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të ndarë në grupe të lexojnë për disa minute a pjesën “Rrjedhojat e përplasjeve mes blloqeve në arenën ndërkombëtare” dhe i fton ata në diskutim ndërkohë që ka ndërtuar në tabelë skemën e përvijimit të të menduarit dhe i orienton të punojnë në grupe.Grupet plotësojnë skemën.


2

Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e konceptitPasi komentohen me përgjigjet e nxënësve për krizat mes dy blloqeve, ndërtohet në tabelë një hartë koncepti.

SHBA pranon si të barabartë BRSS

SHBA dhe BRSS nënshkruajnëmarrëveshjen SALT 1

Zvogëlim i tensioneve mes dy blloqeve

Detanta në marrëdhëniet ndërmjet dy superfuqive deri në fund të viteve ‘70

Europianët në Lindje dhe në Perëndim morën iniciativën që të fillonin shkrirjen e Perdes së Hekurt mes tyre.

Konferenca Europiane e Sigurisë në Helsinki.

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dysheMësuesi pyet nxënësit: Analizoni krizat ku u përfshinë të dy superfuqitë: Berlin, Kore, Kubë, Vietnam dhe pasojat e tyreNxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin dhe për të plotësuar diagramin.Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/ qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për punën në grup, lidhur me angazhimin e tyre në diskutime, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për marrëdhëniet mes blloqeve në vitet ’50‒’80.

Detyrë dhe punë e pavarur: Interpretoni: Kundërshtarë të barabartë e pasojat (SALTI)


Situata e të nxënit:Lufta civile në Kinë përfundoi me fitoren e komunistëve të drejtuar nga Mao Ce Duni. Në Kinë u vendos një sistem politik sipas modelit sovjetik, por me kohë ajo zhvilloi modelin e saj të komunizmit. Revolucioni i Madh Kulturor ishte një fushatë që kërkonte të forconte pozitat e Mao Ce Dunit në krye të PKK dhe të shtetit. Ai pati pasoja të rënda për shoqërinë kineze. Republika Popullore e Kinës iu bashkua shteteve të Bllokut Komunist, por Kursi i Ri i Hrushovit shkaktoi largimin e Kinës nga ai. Gjatë viteve ’70 Kina u njoh nga OKB dhe vendosimarrëdhënie me SHBA.

Tema mësimore: Kina brenda dhe jashtë Blloqeve të Luftës së Ftohtë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton situatën në Kinë në përfundim të Luftës së Dytë Botërore;- përcakton veçantitë e komunizmit kinez;- analizon politikën e jashtme të Kinës mes BRSS dhe SHBA-së.

Fjalë kyç:Luftë civileHap i Madh Përpara Revolucioni i Madh Kulturor Garda e KuqeDy Kina Një Kinë

Miqësia Kino-


2

Burimet: Teksti mësimor, materiale plotësuese, enciklopedi e historisë


Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësveFazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Parashikim me terma paraprakë



Përforcimi Rrjet i diskutimit Ndërtim i njohurive studimore Punë në grup


Parashikimi: (përgatitja për të nxënë) Parashikimi me terma paraprakëMësuesi/ja vendos në tabelë foto dhe informacione të sjella nga nxënësit, të nxjerra nga interneti prej tyre apo nga mësuesi/ja, ose foto të tekstit mbi temën përkatëse.Kina ‒ Mao Ce Duni ‒ Çan Kai Shia ‒ Luftë civile ‒ Sistem komunistNxënësit pyesin njëri-tjetrin për mënyrën se si vendosin lidhjen mes informacionit dhe fotove.

Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e mendjesUdhëzoj nxënësit të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë drejtimet kryesore të politikës kineze në raport me dy blloqet.

Në vitin 1949, Luftën Civile e fituan komunistët e Mao Ce Dunit, të cilët vendosën në Kinë një sistem politik sipas modelit sovjetik. Fitorja e komunistëve solli ekzistencën e dy Kinave: Republika Popullore e Kinës, e cila drejtohej nga Mao Ce Duni, dhe Republika e Kinës (ose Tajvani) që ishte një shtet i bazuar në sistemin politik të demokracisë liberale dhe në ekonominë e tregut. Republika Popullore e Kinës iu bashkua shteteve të Bllokut Komunist, por Kursi i Ri i Hrushovit shkaktoi largimin e Kinës nga ai. Gjatë viteve ’70 Kina u njoh nga OKB dhe

Republika Popullore e Kinës iu bashkua BllokutKomunist, duke mbajtur marrëdhënie të ngushta me BRSS-në dhe u përfshi në konflikte.Në vitin 1966 u ndërmor një fushatë të quajtur Revolucioni i Madh Kulturor me pasoja të rënda përshoqërinë kineze.

Gjatë viteve ’60, Kina kishte filluar të ndiqte rrugën e saj për në socializëm.

Në vitin 1971, edhe me mbështetjen e Shqipërisë, OKB-ja i njohu të drejtën Kinës për të qenë anëtare e saj

Mao Ce Duni proklamoi teorinë e tij të Tri Botëve: bota perëndimore, ajo komuniste dhe të paangazhuarit.

Në vitin 1951 filloi një fushatë e ashpër kundër kundërshtarëve politikë. Në të gjithë Kinën u zhvilluan gjyqe politike. Po kështu u ndërmorën hapa për kolektivizimin e bujqësisë, si dhe u hartuan planepër industrializimin e shpejtë të Kinës. Sipas

Gjatë viteve ’70 Kina filloi të ndryshonte qëndrimin e saj në marrëdhëniet ndërkombëtare, duke bërë përpjekje të afrohet

Në vitin 1949 u vendos një sistem politik sipas modelit sovjetik.

SHBA-ja adoptoi politikën e Një Kine, duke njohur zyrtarisht Republikën Popullore të Kinës.


2

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshePër të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi drejton pyetjen: Cilat janë veçoritë e politikës së jashtme të Republikës Popullore të Kinës?Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa nxënës, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për veçoritë e politikës kineze brenda dhe jashtë bllokut.

Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni marrëdhëniet e Kinës me SHBA-në dhe për zhvillimin e saj të sotëm ekonomik.



Situata e të nxëni: Qysh nga viti 1954, me kërkesën e qeverisë shqiptare, qeveria kineze i ka dhënë Shqipërisë ndihma, me qëllim që të forcojë miqësinë midis dy popujve tanë, si dhe marrëdhëniet miqësore midis dy popujve në bazë të parimeve të Marksizëm- Leninizmit dhe internacionalizmit proletar. Zbatimi i marrëveshjeve të përfunduara ndërmjet Kinës dhe Shqipërisë bën fjalë për një shpenzim nga ana e qeverisë kineze prej më shumë se 10 miliardë juen RMB, shumica e secilës tashmë është paguar. Kina ra dakord të ndihmojë Shqipërinë në ndërtimin komplet të 142 projekteve, 91 prej të cilave janë përfunduar, 23 janë në përfundim e sipër ose duke u ndërtuar dhe 17 të tjera janë në shqyrtim dhe projektim.

Tema mësimore: Shqipëria dhe Kina (1961‒1978)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përshkruan afrimin e Shqipërisë me Kinën;- rendit përfitimet e ndërsjella të të dy shteteve;- analizon raportet shqiptaro-kineze, sidomos në vitet ’60 të shek. XX, dhe shpjegon arsyet e forcimit të tyre;shpjegoni reflektimin e Revolucionit të Madh Kulturor kinez në Shqipëri.

Fjalë kyç: Shqipëria, Kina, Revolucioni i Madh Kulturor, Teoria e Tri Botëve,


2

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, FESH, vëllimi III, faqe 2576–2577; Lidhja me fushat e· Interneti: Politika e jashtme e Shqipërisë në vitet 1945–1990; · Tekstet tjera ose me temate historisë së klasës së 9-të dhe 12-të; · Valentina Duka: “Historia e ndërkurrikulare:Shqipërisë 1912–2000”, Shtëpia Botuese e Librit Universitar, 2007, faqe Gjuhët dhe komunikimi, TIK,238–242; 279–293.; materiale plotësuese Sociologji


Parashikimi Rrjeti i diskutimit Diskutim i ideve dhe qëndrimeve


Ndërtimi i përmbajtjes INSERT Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe



Parashikimi: (përgatitja për të nxënët) Rrjeti i diskutimitNëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re. Fillimisht paraqiten foto nga Shqipëria e pas luftës dhe informacion i shkurtër rreth marrëdhënieve të Shqipërisë me jashtë. U lihet kohe nxënësve të reflektojnë mbi materialet. Të ndarë në grupe ata klasifikojnë materialin e lexuar të shoqëruar me foto, të cilin e diskutojnë në fazën e dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive: Pyetje–përgjigjeMësuesi/ja udhëzon nxënësit që secili në mënyrë individuale të lexojë tekstin dhe të nënvizojë çështjet thelbësore. Ndërkohë mësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë tabelën e mëposhtme me shpjegimet përkatëse.

*Informacioni i ditur (v) *Informacioni i ri (+)*Informacioni që e dinim ndryshe (-) *Informacioni që duam të dimë (?)

V + - ?Partia Komuniste e Kinës doli hapur kundër procesit të destalinizimit duke i ashpërsuar marrëdhëniet me BRSS- në. Shqipëria e përkrahu këtë qëndrim.

Gjatë viteve 1959‒1960 u shkëmbyen disa vizita të zyrtarëve të lartë.Në qershor 1960, në mbledhjen e Bukureshtit, përfaqësuesit e PPSH-së nuk mbështetën propozimin e Hrushovit për ta dënuar Partinë Komuniste tëKinës.

Pse Shqipëria intensifikoi marrëdhëniet me Kinën?.


2

Shqipëria vendosi marrëdhënie diplomatike me Kinën që në vitin 1949.

Kina dhe Shqipëria përfitonin marrëdhënia e krijuar. Shqipëria siguroi një financues të ri për ekonominë dhe ushtrinë shqiptare. Ndërkohë, duke qenë se Kina nuk ishte superfuqi dhe Shqipëria nuk ndante kufij politikëme të, drejtuesit e PPSH-së nuk shqetësoheshin se ajo do të vinte në rrezik pavarësinë e Shqipërisë Kina përfitonte nga miqësia me Shqipërinë. Në planin gjeostrategjik, ajo fitoi një zë për të mbështetur çështjen e pranimit tësaj në OKB.

Çfarë përfitonin Shqipëria dhe Kina nga marrëdhënia e krijuar mes tyre?

Politika e qeverisë kineze Të përbashkëtat Politika e qeverisëshqiptare

1.2.3.

Të veçantat

1.2.3.

Të përbashkëta

1.2.3.

Të veçantat


2

Në vitin 1961, u nënshkrua një marrëveshje për t’i dhënë Shqipërisë pajisje dhe teknikë për ndërtimin e 25 ndërmarrjeve industriale. Shumë specialistë kinezë zëvendësuan në Shqipëri ata sovjetikë. Në fund të vitit 1963, mbërriti në Shqipëri për një vizitë kryeministri kinez, Çu En Lai, i cili premtoi gjatë vizitës së tij, për mëshumë ndihma dhe kredi. Gjatë viteve ’60-’70 Kina u shndërrua në parterinkryesor tregtar të Shqipërisë.

Cilat janë marrëveshjet e nënshkruara mes Shqipërisë dhe Kinës?

Qeveria shqiptare nuk e pranoi propozim e Kinës për t’u afruar me Jugosllavinë dhe Rumaninë.Në fillim të viteve ’70, Kina filloi të afrohej me SHBA-në.Kina nuk priti kryeministrin shqiptar për vizitë. Në korrik 1978, qeveria kinezei dërgon një notë asaj shqiptare, ku njoftonte për ndërprerjen e dërgimit të të gjitha ndihmave dhe specialistëve. Shqipëria kishte mbetur e vetme, paasnjë aleat.

Pse qeveria shqiptare i ndërpreu marrëdhëniet me Kinën?

Përforcimi: (metoda) Diagrami i Venit

Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin dhe për të plotësuar diagramin.Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/ qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa nxënës në lidhje me angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për marrëdhëniet shqiptaro-kineze.

Detyrë dhe punë e pavarur: Gjeni informacion për ndikimin e Revolucionit të Madh Kulturor Kinez në Shqipëri.


2



Situata e të nxënit: Pas vdekjes së Stalinit, 1953, Hrushovi filloi një fushatë destalinizuese në BS duke fajësuar paraardhësin për të gjitha problemet e brendshme e të jashtme që po kalonte vendi. Destalinizimi në BS shtroi përpara europianolindorëve çështjen: kur vetë sovjetikëtdolën kundër Stalinit, po josovjetikët çfarë duhet tëbënin?

Tema mësimore: Zhvillimet brenda blloqeve: Blloku Lindor

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton faktorët që ndikuan në vendosjen e regjimeve komuniste në Europën Lindore;- evidenton kushtet e lindjes së nacional- komunizmit në vendet e Europës Lindore;- tregon shfaqjen e nacionalizmit në Poloni, Hungari, Çekosllovaki dhe pasojat;- gjykon mbi shprehjen “sovranitet i kufizuar”.

Fjalë kyç:Blloku LindorLiberalizimi hrushovian, nacional-komunizmi Revolucioni HungarezSovranitet i kufizuar

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese, interneti, foto e ilustrime.








Parashikimi: (përgatitja për të nxënë) Parashikimi me terma paraprakëMësuesi/ja vendos në tabelë foto dhe informacione të sjella nga nxënësit, të nxjerra nga interneti nga vetë nxënësit ose nga mësuesi/ja, ose foto të tekstit mbi temën përkatëse.

Kina - Mao Ce Duni-Çan Kai Shia-Luftë civile -Sistem komunistNxënësit pyesin njeri-tjetrin për mënyrën se si vendosin lidhjen mes informacionit dhe fotove.

Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e mendjesUdhëzoj nxënësit të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë drejtimet kryesore të politikës kineze në raport me dy blloqet.


2

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshePër të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi drejton pyetjen: Krahasoni politikën e ndjekur nga Hrushovi dhe Brezhnjevi dhe evidentoni pasojat. Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa nxënës, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për zhvillimet në Bllokun Lindor.

Detyrat dhe puna e pavarur: Jepni gjykimin tuaj mbi shprehjen “sovranitet i kufizuar”.

Politika diktuese dhe kontrolluese e Bashkimit Sovjetik dhe vendet e tjera të Bllokut.

Liberalizmi Hrushovian dhe ndryshimet në Bllokun Lindor.

Në Poloni, Çekosllovaki, Hungari, Gjermani Lindore, Bullgari dhe Rumani, nuk kishte më shenja demokracie. Komunizmi sovjetik

kishte përfshirë gjithë jetën e vendit.

Hrushovi ndoqi një fushata destalinizuese dhe liberalizuese.

Në vitin 1967 qeveria çekosllovake filloi të ndiqte një politikë liberale por më 21 gusht të vitit 1968 trupat ushtarake ruse pushtuan

Ndërhyrja e qeverisë sovjetike në punët e vendeve të Bllokut Lindor demonstroi edhe një herë hegjemoninë sovjetike në Europën

Revolucioni Hungarez i tetorit 1956 ishte një revoltë kombëtare kundër qeverisë komuniste hungareze dhe politikave të saj të diktuara nga sovjetikët, por u shtyp duke përdorur edhe ndihmën ruse.

Ishin krijuar organizata të përbashkëta, si Byroja Informative dhe Traktatit të Varshavës, Këshilli i Ndihmës Ekonomike

Shpërthyen revoltat shpërthyen nacional- komuniste në Poloni e Hungari.

Kushtetutat e reja në këto vende legjitimonin kontrollin e BS në të gjithë jetën e vendit.

Hrushovi shpërndau Byronë Informative dhe pranoi zyrtarisht se mund të ndiqeshin rrugë të

Politikat e Stalinit iu kishin dhënë fund autonomive të tyre kombëtare duke diktuar politikat e brendshme e të

jashtme.

Në fund të viteve ’40, në të ashtuquajturat “demokraci popullore”, si në Poloni, Çekosllovaki, Hungari, Gjermani Lindore, Bullgari dhe Rumani, nuk kishte më shenja demokracie. Komunizmi sovjetik kishte përfshirë gjithë jetën e vendit. Kjo vinte për shkak të dobësisë ekonomike dhe ushtarake të shteteve të vogla e të shkatërruara nga lufta, nga forca e organizatave komuniste në këto vende, dhe nga ndërhyrja e drejtpërdrejtë ushtarake dhe ekonomike e BS-së. Por liberalizmi hrushovian do të sjellë ndryshime.

2




Situata e të nxënit: Shfaqja e dy superfuqive joeuropiane pas Luftës së Dytë Botërore dhe shkatërrimi shumëdimensional që pësoi Europa nga kjo lufte, e cila nisi në Europë, i nxitën liderët kryesorë në Europën Perëndimore të bënin thirrje për krijimin e një bashkësie të shteteve të Europës, me bindjen se shtetet e Europës, pavarësisht dallimeve historike e kulturore gjuhësore, përbënin një komunitet të vetëm politik.

Tema mësimore: Zhvillimet brenda blloqeve: Blloku Perëndimor

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton dukuritë që sollën “vitet e lavdishme” të Europës Perëndimore;- evidenton prirjet e reja dhe i ballafaqon ato me qëndrimet tradicionale;- shpjegon si lindi e çfarë solli fryma e re e zhvillimit perëndimor;- interpreton: retorika tradicionale dhe praktika ditoree jetës.

Fjalë kyç:Integrim ekonomikKomuniteti Europian i Qymyrgurit dhe Çelikut Komuniteti Ekonomik EuropianTregu i Përbashkët Europian Pengesa doganore Novacion teknologjik

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese, interneti, foto dhe ilustrime








Parashikimi: (përgatitja për të nxënë) Parashikimi me terma paraprakëMësuesi/ja vendos në tabelën foto dhe informacione të sjella nga nxënësit, të nxjerra nga interneti nga vetë nxënësit apo nga mësuesi/ja, ose foto të tekstit mbi temën përkatëse.

SHBA Blloku perëndimor Zhvillim ekonomik Plani Marshall Komuniteti Europian i Qymyrgurit dhe Çelikut Tregu i Përbashkët Europian

Komuniteti Ekonomik EuropianNxënësit pyesin njëri-tjetrin për mënyrën se si ta vendosin lidhjen mes informacionit dhe fotove.

Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e mendjesUdhëzohen nxënësit të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë drejtimet kryesore të politikës kineze në raport me dy blloqet.


2

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshePër të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi ju drejtohet me pyetjen: Krahasoni zhvillimet në Bllokun Lindor me ato në Bllokun Perëndimor dhe evidentoni ndryshimet.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa nxënës, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për zhvillimet në Bllokun Perëndimor.

Detyrat dhe puna e pavarur: Përgatitni një prezantim për njërën nga temat: a. Zhvillimi industrial kërcënon jetën e lirinë sikurse armët bërthamore; b. begatia vetëm, nuk siguron kënaqësi shpirtërore.

Shpërthimi i novacionit teknologjik dhe shkëmbimeve ekonomike

Filloi lëvizja e grave, e cila synonte t’i jepej fund diskriminimit të tyre në punë, në pagë, e të siguronin barazinë edhe në fushën ekonomike dhe shoqërore.

Lëvizjet sollën ndryshime në legjislacion.U miratuan ligje për zgjerimin e së drejtës elektorale, duke miratuar nga të gjitha vendet të drejtën e votës për gratë.- ligje për garantimin në shkallë kombëtare të të drejtave civile të zezakëve, duke garantuar barazi në punësim, arsimim e të

Në vitin 1957 u krijua Komuniteti Ekonomik Europian dhe Tregu i Përbashkët Europian.

Një brez të rinjsh disidentë, shpërthyen në rebelim dhe kërkuan demokratizimin e arsimit të lartë, reformim të programeve dhe refuzuan stilin e të jetuarit në këto shoqëri.

Në vitin 1952 gjashtë vende kontinentale krijuan Komunitetin Europian të Qymyrgurit dhe Çelikut për të kontrolluar burimet e tyre

Kritikët kulturorë dënonin “grabitjen” shpirtërore dhe mjedisore, të shkaktuar nga teknologjia moderne dhe qortonin materializmin që përshkonte shoqëritë

Zhvillimet kulturore dhe intelektuale.SHBA-ja ndihmoi nëpërmjet Planit Marshall dhe i inkurajoi europiano-perëndimorët që të reduktonin pengesat që krijonin tarifat ndërmjet njëri-tjetrit.

Në 30 vitet e para pas Luftës së Dytë Botërore Europa Perëndimore pësoi një rritje të shpejtë ekonomike. Ndihma amerikane u koordinua me politikat e çdo vendi, me qëllim që Europa të qëndronte në këmbët e veta dhe të luante rolin e saj në tregtinë ndërkombëtare, si dhe të bëhej pengesë e fortë ndaj përhapjes së komunizmit.

Krijimi

i institucioneve ndërkombëtare

Lëvizja kundër diskriminimit racial. Ajo kishte si qëllim vendosjen e barazisë së plotë mes grupeve të popullsisë, pavarësisht nga ngjyra.

2




Situata e të nxëni:Është e vërtetë se Shqipëria nuk ka qenë kurrë e izoluar edhe pas prishjes me Kinën (me të cilën, meqë ra fjala, Shqipëria vazhdon të ketë marrëdhënie diplomatike). ... E ndodhur në Europë, dhe armiqësore me të dyja, aleancën e Atlantikut dhe bllokun sovjetik, ndërsa gjithashtu e palidhur me grupin e vendeve të paangazhuara, Shqipëria e Hoxhës, e mbështetur në parimin e mbështetjes në forcat e veta, de facto është e izoluar.

Tema mësimore: Vetizolimi i Shqipërisë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- tregon pasojat e vetizolimit ndërkombëtar të Shqipërisë;- analizon faktorët që sollën krizën ekonomike dhe politike;- liston përpjekjet e Ramiz Alisë për të dalë nga kriza ekonomike e vendit.

Fjalë kyç:VetizolimKrizë ekonomike Krizë politike Bashkëpunim rajonalMekanizëm i ri ekonomik Parimi i mbështetjes në forcat e veta

Burimet: Teksti mësimor, botimi i Arshi Pipës, Stalinizmi shqiptar, Tiranë: IKK&Princi, 2007, f. 226, materiale plotësuese, interneti, foto dhe ilustrime

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi, TIK, Sociologji



Parashikimi: (përgatitja për të nxënë) Përvijim i të menduarit- Mësuesi/ja pasi shënon temën në tabelë, nxit diskutimin për vetizolimin e Shqipërisë pas prishjes së marrëdhënieve me të gjitha vendet e Bllokut Lindor.- Më pas mësuesi/ja i kërkon nxënësve që me njohuritë që kanë të shënojnë tiparet e sistemit politik në Shqipëri gjatë viteve 1945‒1990, nëpërmjet skemës së ndërtuar në tabelë.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Përvijim i të menduarit Paraqitje grafike e informacionit Punë në grupe

Ndërtimi i përmbajtjes Shënime mbi shënime Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshePërforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

2

- Grupet plotësojnë skemën.

Shqipëria gjatë viteve 1945‒1990Rënie në industri e sidomos në bujqësi.

Ekonomi shtetëroreNiveli i jetës ishte i ulët.e planifikuar

Regjimi komunistDisa nga pasojat e sistemit diktatorial

Ekzistonte vetëm njëparti politike

Mungonin të drejtat dhe liritë.

Qëndrime opozitare.

Vetizolim i vendit



2

Pas përfundimit të detyrës diskutohen përgjigjet.

Ndërtimi i njohurive të reja: Shënime mbi shënimeMësuesi/ja orienton nxënësit që të ndarë në grupe të lexojnë për pak minuta “Shqipëria pa aleatë: pasojat e vetizolimit të Shqipërisë”, “Kriza ekonomike e politike e viteve ’80”, “Ramiz Alia në krye të PPSH-së dhe masat e tij për të zbutur krizën”.Pas leximit mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të plotësojnë skemën. Ideve ose kategorive kryesore u vendos treguesin 1 në radhitje ndërsa detajeve u vendos treguesit 2, 3, 4, 5.

1. Vetizolimi i Shqipërisë2. Forcimi i vetizolimit të Shqipërisë3. Prishja e marrëdhënieve më vendet e Bllokut Lindor

4. Në vitin 1961 Shqipëria u shkëput nga strukturat ekonomike të Bllokut Komunist (KNER-i).4. Në vitin 1978, edhe Republika Popullore e Kinës, ndërpreu ndihmat, kreditë dhe largoi të gjithë

specialistët nga Shqipëria.4. Në Kushtetutën e vitit 1976, parimin e mbështetjes kryesisht në forcat e veta, e zëvendësuan me

parimin e “mbështetjes krejtësisht në forcat tona”.4. Mirëqenia e popullit dhe interesat e vendit ishin më pak e rëndësishme se ideologjia.

3. Mosvendosja e marrëdhënieve me vendet e Perëndimit.4. Përpjekjet të ngadalta ë për të shtuar marrëdhëniet ekonomike me Francën, Italinë dhe vendet nordike.

2. Kriza ekonomike dhe politike e viteve ‘803. Kriza ekonomike

4. Shkak për këtë ishin politikat e gabuara ekonomike.4. Mungonte stimuli material.4. Tregu filloi të vuante për materiale industriale konsumi.4. U thelluan masat që synonin eliminimin e pronës private në fshat.4. Tufëzimin e bagëtive.4. Racionimi i furnizimit të popullit.

3. Kriza politike4. PPSH-ja u përball me një krizë të fortë brenda radhëve të saj.4. Një fushatë e re spastrimesh filloi në radhët e PPSH-së, e cila përfshiu nivelet e larta të saj.4. Kriminaliteti, i cili ishte mbajtur nën kontroll, pësoi rritje.

2. Ramiz Alia në krye të PPSH-së dhe masat e tij për të zbutur krizën3. Masat në fazën e parë4. Industria e lehtë dhe ajo ushqimore mori më shumë vëmendje.

3. Masat në fazën e dytë4. U lejuan fshatarët të mbanin një numër të kufizuar bagëtish dhe një ngastër të vogël toke.4. Filluan të ndryshoheshin disa nga drejtuesit e PPSH-së, duke sjellë disa të rinj.

3. Masat në fazën e tretë4. U zbut lufta e klasave: u ndaluan internimet për krime politike, filluan të faleshin të burgosurit politikë;4. U hoq dënimi me vdekje për arratisje nga vendi.4. Përmirësime u bënë edhe: në fushën e të drejtave të njeriut: u lejua ushtrimi i fesë, u rihap Ministria e Drejtësisë.4. U lejua vetëfinancimi i ndërmarrjeve, marrja e kredive nga jashtë etj.


2

4. Në vitin 1987 u përmirësuan marrëdhëniet me Greqinë, u vendosën marrëdhënie diplomatike me RFGJ-në dhe Kanadanë.4. Në vitin 1988 Shqipëria mori pjesë në Konferencën për Mirëkuptimin Ballkanik në Beograd dhe një vit më vonë u bë vendi pritës i saj.

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dysheMësuesi/ja pyet nxënësit: Analizoni reformat e Ramiz Alisë dhe argumentoni nëse ishin ato të mjaftueshme për ta nxjerrë Shqipërinë nga kriza.Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/ qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre në diskutime, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për vetizolimin e Shqipërisë dhe krizën ekonomike e politike të regjimit diktatorial.

Detyrë dhe punë e pavarur: Shpjegoni kuptimin e vetizolimit ndërkombëtar të Shqipërisë nga fundi i viteve ’70 të shek. XX.


Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Situata e të nxënit: Lufta e Ftohtë nuk pati një fund si luftërat e tjera, që njëra palë mund tjetrën. Ajo përfundoi kur njëri nga kundërshtarët nuk mundi më të vazhdonte garën dhe u shpërbë. Ky ishte Bashkimi Sovjetik. Bashkë me të u shemb gjithë perandoria e Lindjes.

Tema mësimore: Përfundimi i Luftës së Ftohtë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton vendimet e Konferencës dhe shportën e vendimeve që shoqëronte atë;- tregon rrugën e krijimit të Solidarnostit, karakterin e veprimtarinë e tij;- shpreh mendimin e tij rreth situatës së re, tronditjes së komunizmit sovjetik dhe lëshimet e tij;- përcakton dukuritë që sollën Europën e re.

Fjalë kyç:Konferenca për Sigurinë dhe Bashkëpunimin në EuropëRebelime studentore Rrugë të pavarura zhvillimi ReformaFundi i konfrontimit bipolar

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale nga Interneti,

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi,TIK


2



Parashikimi: (përgatitja për të nxënët) Rrjeti i diskutimitNëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re. Fillimisht paraqiten foto që tregojnë rënien e murit të Berlinit, foto e Gobacovit dhe harta politike e Europës që pasqyron ndryshimet që ndodhën pas rënies së murit të Berlinit në Europën Lindore dhe u kërkohet që të përshkruajnë situatën politike në vendet e Europës Lindore.Të ndarë në grupe ato klasifikojnë materialin e lexuar, të cilin e diskutojnë në fazën e dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Harta e konceptitPlotësohet harta e konceptit me njohuritë e fituara. Nxënësit ndahen në grupe.

Grupi i parë

Grupi i dytë

Grupi i tretë

Grupi i katërt

Ndryshimet që solli

Ndryshimet që tronditën pozitat e BS brenda Ndryshimet që solli politikae Mihail Rënia e Murit të Berlinit dhe përfundimii Luftës

Muri i Berlinit ra në nëntor 1989 dhe kjo solli ribashkimin e Gjermanisë dhe fundin e Luftës së Ftohtë.Kryetarët e shteteve anëtare të NATO-s dhe të Traktatit të Varshavës pranuan realitetin e ri politik.Në Kartën e Parisit për Europën e Re thuhej që periudha e konfrontimit dhe e ndarjes së Europës kishte përfunduar. Gjithashtu BS-ja mbështeti qëndrimin e OKB-së e të SHBA-

Në vitin 1985 mori pozicionin e Sekretarit të Parë të Partisë në BS.Gorbaçovi kërkoi takim me presidentin amerikan Ronald Regan dhe për të hyrë në marrëveshje për kontrollin e armëve bërthamore.Në vitet 1986‒1987, anëtarët europiano-lindorë të Traktatit të Varshavës u paralajmëruan që ata nuk mund të mbështeteshin më te Moska për të nxjerrë vendet e tyre nga vështirësitë ekonomike dhe politike.Gorbaçovi duke bërë reforma liberalizuese solli shpërbërjen e Perandorisë Sovjetike dhetë vetë BS-së në dhjetor 1991.

Kreu i Partisë Komuniste në Poloni në vitin 1970 ndoqi një politikë të orientuar ndaj Perëndimit, që krijonte një atmosferë më liberale në vend. U krijua Solidarnosti i cili në vitin 1981 bëri thirrje të fuqishme për zgjedhje të lira dhe një qeverisje parlamentare jokomuniste. Sovjetikët bënë presion ndaj qeverisë polake. Në vitin 1968, pjesa dërrmuese e partive komuniste të botës protestuan kundër ndërhyrjes sovjetike në Çekosllovaki. Partitë komuniste shprehën publikisht vendosmërinë e tyre për të ndjekur rrugë të pavarura në avancimin e komunizmit. BS-ja pranoi zyrtarisht në teori që çdo

Në 1975 u mbajt Konferenca mbi Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Europë KSBE (sot OSBE) duke krijuar një forum të përhershëm dialogu për sigurinë. Ata firmosën Aktin Final të Helsinkit, ku nënshkruesit pranonin integritetin territorial të çdo pjesëmarrësi në Konferencë dhe të drejtën e çdo shteti për të zgjedhur sistemin e vet politik. Ai shoqërohej edhe me një shportë për të drejtat e njeriut. Klauzolat për të drejtat e njeriut mundësuan krijimin e Solidarnostit në Poloni dhe të organizatave disidente në

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Rrjet diskutimi Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e informacionit Punë me grupePërforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Pakënaqësia ndajregjimeve komuniste

Kriza ekonomike dhe politike nëvendet e Bllokut Lindor.

Politika shtrënguese dhediktuese e BS-së

Shkaqet që çuan nëpërfundimin e Luftës së Ftohtë Lëvizjet që shpërthyen në

vendet e Europës Lindore

Politika liberalizuese eGorbaçovit

Ndikimi i Detantës


2

Grupet prezantojnë punën e bërë.Nxënësit plotësojnë hartën e konceptit të ndërtuar në tabelë për shkaqet e përfundimit të Luftës së Ftohtë.

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshePër të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi drejton pyetjen: Cili është mendimin juaj rreth situatës së re, tronditja e komunizmit sovjetik dhe lëshimet e tij?Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi e shkathtësi për përfundimin e Luftës së Ftohtë.

Detyrat dhe puna e pavarur: Përgatitni një material për temën: A ka prirje për të çuar marrëdhëniet ndërkombëtare drejt Luftës së Ftohtë apo “Paqes së nxehtë”?



Situata e të nxënit: “Vendet e Europës Lindore e Qendrore mund të gjykohen duke parë se si janë përshtatur me ndryshimet e thella politike dhe sociale tri herë brenda një shekulli. Së pari, pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore, shumica e shteteve të rajonit u shfaqën si etnitete sovranenga hiri i tri perandorive të rëna; së dyti, pas Luftës së Dytë Botërore, kur pushteti sovjetik u shtridrejt Perëndimit, duke diktuar regjimin komunist në vendet e sapoçliruara nga pushtimi nazist; së treti, një revolucion pa gjak ndodhi kur komunizmi u shemb plotësisht. Të tria ndryshimet kërkoninshkatërrim të sistemit të vjetër dhe pranim e zhvillim të vlerave të reja sociale dhe të institucioneve të reja, si dhe një kulturë të re politike.”

Tema mësimore: Karakteristikat e tranzicionit në vendet ish-komuniste


2

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- rendit katër problemet kryesore që u shfaqën gjatë tranzicionit në ish-vendet komuniste;- përshkruan tre skenarët mbi të cilat u realizua kalimi nga njëri sistem në tjetrin në ish-vendet komuniste;- evidenton situatën e re me të cilën u përballën qytetarët e vendeve të Bllokut Lindor në fillimet e periudhës së tranzicionit;- shpjegoni rrugët e format e ndryshme për zhvillimin ekonomik dhe për kalimin nga ekonomia e centralizuar në ekonomi të tregut të lirë.

Fjalë kyç: Tranzicion Demokratizim ShpërbërjeTrashëgimi komuniste Solidarnost

Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale nga interneti,


Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësveFazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Rrjet diskutimi Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e informacionit Punë me grupePërforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe


Parashikimi: (përgatitja për të nxënët) Rrjeti i diskutimitNëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re, fillimisht paraqiten foto të vendeve të Europës Lindore gjatë tranzicionit dhe u kërkohet që të përshkruajnë situatën në këto vende.Të ndarë në grupe ato klasifikojnë materialin e lexuar, te cilin e diskutojnë në fazën e dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Harta e konceptitPlotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara sipas grupeve të nxënësve.

Grupi i parë

Grupi i dytë

Grupi i tretë

Problemet politike, ekonomikenë fillimet e

Veçoritë e skenarit të parë

të tranzicionit.

- Ndryshimet ndodhën nën drejtimin e qeverive të udhëhequra nga opozita (Poloni, Çekosllovaki, Hungari).- Në Hungari u zbatua një riorientim i menjëhershëm i tregtisë së saj me jashtë.- Në Çekosllovaki u lëviz shpejt drejt privatizimit të ekonomisë.- Rënia e popullaritetit të Solidarnostit detyroi qeverinë të ngadalësonte ritmin e reformave e të merrte më shumë në konsideratë pasojat e tyre

- mungesa e lidershipit efektiv politik.- trashëgimia e mentalitetit të qytetarëve që shteti ishte përgjegjës për çdo gjë dhe duhet të siguronte çdo gjë;- trashëgimia strukturore e një ekonomie shtetërore të centralizuar;- reformat politike dhe ekonomike duhej të zhvilloheshin njëherazi;- vështirësitë për të kaluar në ekonominë e tregut dhe krijimin e institucioneve të reja;- kostoja politike për reformat.

Problemet sociale, etnike, në fillimet e-

mbështetja e madhe popullore që udhëhoqi ndryshimin politik, u la mënjanë;

- intoleranca etnike dhe nacionalizmi.


2

Grupi i katërtGrupi i pestë

Grupi i gjashtë

Grupet prezantojnë punën e bërë.

Nxënësit plotësojnë hartën e konceptit të ndërtuar në tabelë tiparet e tranzicionit në vendet e Europës Lindore.

Shkaktoi probleme etnike dhe sociale.

Zbatimin e tre skenarëve që përfshin vende të ndryshme sipas specifikave të tyre.

Solli probleme politike në drejtimin e shtetit dheekonomike për orientimin e saj drejt ekonomisë së tregut.

Tranzicioni në vendetkomuniste

Popullsia u përball me vështirësi ekonomike, sociale, por edhe psikologjike.

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshePër të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi u drejton pyetjen: Cilat janë aspektet pozitive dhe negative të tranzicionit mbi shoqëritë e vendeve ish-komuniste?Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin. Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi shkathtësi për veçoritë e tranzicionit në vendet e Europës Lindore.

Detyrat dhe puna e pavarur: Përshkruani aspekte të mentalitetit të shoqërisë totalitare që vazhdojnë të jenë të forta në shoqërinë tonë.

Veçoritë e skenarit të dytë të

- Bullgaria e Rumania ku trashëgimitë më të forta komuniste diktuan një qasje më të ngadaltë ndryshimi.

Ndikimi i tranzicionit te shoqëritë e vendeve

- Qytetarëve do t’u duhej të siguronin vetë burimin e financimit për shërbimet e marra.- Duhet të përballeshin me tregun e punës, duke u kualifikuar e duke zhvilluar aftësitë e tyre profesionale.- Shërbimet tani do të kualifikoheshin sipas cilësisë e do të ofroheshin për qytetarët kundrejt pagesave të diferencuara.

Veçoritë e skenarit të tretë të tranzicionit

-Kriza që vinte nga konflikti etnik në

Jugosllavi.- Reformat ndeshnin mungesën e një kuadri ligjor e institucional që të


2


Situata e të nxënit: Në zgjedhjet e 22 marsit 1992, PDSH-ja fitoi shumicën e vendeve në parlament.Viti 1991‒1992 u shoqërua me kriza ekonomike dhe politike. Në vitet 1992‒1997 vendi u qeveris nga Partia Demokratike dhe koalicioni i saj i përbërë nga Partia Republikane, Partia Socialdemokrate etj. Nga viti 1997 vendi është qeverisur herë nga Partia Socialiste dhe koalicioni i partive të majta dhe të qendrës, herë nga Partia Demokratike me aleatët e saj. Të gjitha qeveritë shqiptare kanë bërë përpjekjepër integrimin euroatlantik të vendit.

Tema mësimore: Shqipëria në tranzicion

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton veçoritë e tranzicionit në Shqipëri;- përcakton anët pozitive dhe negative të reformave;- argumenton shkaqet pse u shfaq mungesa e kulturës demokratike gjatë procesit të demokratizimit të jetës;- gjykon mbi mosrealizimin e kërkesës së Komunitetit Ndërkombëtar për të mos përsëriturprocesin në 40 zona zgjedhore.

Fjalë kyç:TranzicionShtet i së drejtës Shtet ligjor Ekonomi e tregut PrivatizimInstitucione demokratike Të drejtat e njeriut

Burimet: Teksti mësimor dhe i digjitalizuar, materiale nga interneti




Parashikimi: (Metoda) Parashikimi me terma paraprak- Mësuesi/ja shkruan në tabelë termat e mëposhtëm dhe kërkon nga nxënësit të formojnë fjali të cilat shprehin informacionin që ata kanë:

shtet i së drejtës, tranzicion, ekonomi tregu, liri e shtypit, barazi para ligjit

- Nxënësit lexojnë fjalitë e ndërtuara.- Diskutohet rreth tyreMësuesi/ja prezanton foto dhe informacione për periudhën e tranzicionit dhe kërkon nga nxënësit të interpretojnë fotot dhe të diskutojnë.Për të realizuar këtë mësuesi/ja i ndihmon ata duke i bërë pyetje:- Çfarë ju bën përshtypje në këto foto?


Parashikimi Parashikimi me termaparaprak

Diskutim i ideve Punë individuale


Punë me grupe

Përforcim Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

2

Pasojat e reformatve ekonomike: liberalizimi i çmimeve solli vështirësi për familjet shqiptare; privatizimi shkaktoi pakënaqësi tek ish-pronarët; krijimi i firmavepiramidale.

Krijimi i shtetit të së drejtës: ndryshime në legjislacion për përfshirjen e të drejtave dhe lirive të individit, për organizimine sistemit gjyqësor.

Procesi i dekomunistizimit dhedepolitizimi në arsim dhe ushtri.

Ndryshime në administratën shtetërore dhe gjykata; vështirësi në krijimin e institucioneve.

Reforma në ekonomi: filloi procesi i privatizimit, në kuadër të të cilit uprivatizuan banesat, njësitë tregtare, tokat etj.; filluan të privatizoheshinndërmarrjet e vogla dhe të mesme.

Veçoritë e tranzicionit në ShqipëriKontestimi i zgjedhjeve parlamentare të 26 maj 1996 dhe rënia e firmave piramidale shkaktoipërplasje të ashpra.

Rivendosja e shtetit ligjor dhe përshpejtimi i procesit të integrimitnë BE dhe NATO

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshe

Libër mësuesi për tekstin - Cilat janë ndryshimet politike që ndodhin nga 1992‒1913?- Evidento dy nga ndryshimet ligjore në këtë periudhë historike?- Cilat janë ndryshimet që kanë ndodhur në familjen tënde në këtë periudhë?- Cilat janë disa nga ndryshimet që kanë pësuar qytetet e Shqipërisë nga 1992‒2013?- Cilat janë përparimet që ka bërë vendi ynë në drejtim të integrimit euro-atlantik?

Ndërtimi i njohurive të rejaa) Prezantimi i pjesës së reMësuesi/ja zhvillon një bisedë hyrëse në të cilën prezanton temën.b) Kuptimi i tekstitLexim i pjesës nga nxënësit. Nxënësit lexojnë me kujdes tekstin. Mësuesi/ja i udhëzon që të nënvizojnë fjalët që nuk ua dinë kuptimin dhe informacionin e paqartë.c) Pyetje rreth informacionit të ri

- Cilat ishin ndryshimet që pësoi Shqipëria pas zgjedhjeve të 31 marsit 1991?- Cilat janë parimet mbi të cilat bazohet Kushtetuta e RSH-së?- Përse u morën masa për dekomunistizimin dhe depolitizimin e ushtrisë?- Shpjegoni shkaqet e situatës politike në Shqipëri gjatë vitit 1997.- Cilat janë arsyet e krizave që ka përjetuar Shqipëria gjatë viteve të tranzicionit?

d) Nxënësit plotësojnë hartën e konceptit të ndërtuar në tabelë tiparet e tranzicionit në vendet e Europës Lindore

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi drejton pyetjen: Pse u shfaq mungesa e kulturës demokratike gjatë procesit të demokratizimit të jetës në vend? Evidentoni shkaqet dhe argumentoni përgjigjen.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjen përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi shkathtësi për veçoritë e tranzicionit në Shqipëri.

Detyrat dhe puna e pavarur: Përshkruani aspekte të mentalitetit të shoqërisë totalitare që vazhdojnë të jenë të forta në shoqërinë tonë.


2



Situata e të nxënit: Rënia e regjimeve komuniste në Europën Qendrore e Lindore në vjeshtën e vitit 1989 dhe në gjysmën e parë të vitit 1990, për nga shpejtësia që ndodhi dhe mënyra se si u krye, e gjeti të papërgatitur botën perëndimore. Megjithatë zgjerimi i BE-së me anëtarë të rinj ishte një proces i pakthyeshëm me objektivin madhor krijimin e Europës së Bashkuar, integrimin në familjen e madhe europiane të gjysmës tjetër të kontinentit. Zgjerimi përbente një sfidë të madhe historike.

Tema mësimore: Marrëdhëniet ndërkombëtare dhe integrimi

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- përcakton “frymën e re botërore” nga politika dypolare në “Rendin e Ri Botëror”;- evidenton pozicionet e reja: lidershipi amerikan, Europa e Bashkuar, Blloku Aziatik;- tregon për rolin e bashkëpunimit ekonomik të Detit të Zi në frymën rajonale e globale;- analizon rrugën e integrimit të shteteve tëEuropës Lindore dhe vështirësitë që shfaqen;- renditni veçoritë e BE-së dhe perspektivën e saj.

Fjalë kyç:Rend i Ri Botëror Integrimi euroatlantik Marrëveshje Asociimi

Burimet: Teksti mësimor dhe i digjitalizuar, libri i Henry Kissinger, Rendi Botëror, Tiranë, 2014., materiale plotësuese, interneti




Parashikimi (përgatitja për të nxënë): Parashimi me terma paraprakMësuesi/ja shënon në tabelë termat e mëposhtëm dhe kërkon nga nxënësit të bëjnë lidhjen mes tyre dhe të ndërtojnë fjali me to.

Bashkimi Europian, Europa Lindore, integrimi, interesa ekonomikë dhe strategjikë, Marrëveshje e Stabilizim AsociimitNxënësit lexojnë materialin e përgatitur.

Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e mendjesMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë në tekst pjesët “Rendi i Ri Botëror” dhe “Integrimi euroatlantik i ish-anëtarëve të Bllokut Sovjetik”, të nënvizojnë marrëdhëniet ndërkombëtare dhe integrimin e vendeve tëEuropës Lindore dhe më gjerë. Informacionin ta prezantojnë me anën e metodës/teknikës “harta e mendjes”.


Parashikimi Parashikimi me termaparaprak

Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i përmbajtjes Harta e mendjes Ndërtim shprehish Punë në grup

Përforcim Rrjet i diskutimit Ndërtim i njohurive studimore Punë në dyshe

2

Fuqia tregtare dhe kontribuuesja më emadhe për zhvillim dhe ndihmë humanitare.

Bashkimi me larmi të madhekulturash, idesh dhe traditash.

Tregu më i madh i punësdhe i monedhës së dytë më të përdorur në botë.Bashkimi Europian

Bashkim i lirë dhe i qëndrueshëm përqytetarët e saj.

BE-ja po zgjerohet me anëtarë të rinj. Zgjerimi i saj rrit sigurinë e kontinentit dhe përmbushëndrrën e vjetër europiane të themeluesve të saj.


Hartë konceptiMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë pjesën BE-ja dhe e ardhmja e saj dhe ndërton në tabelë hartën e konceptit.Nxënësit plotësojnë skemën në bashkëpunim me mësuesin.

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshePër të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi/ja drejton pyetjen: Pse zgjerimi i BE-së drejt Lindjes konsiderohet një sfidë historike? Argumentoni përgjigjen.Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Shfaqet “Blloku Aziatik”, ku spikat roli i

Japonisë dhe i Kinës. Zgjerimin e parë me vendet e ish-Bllokut e bëri NATO-ja. Në mars të vitit 1999 pranoi Hungarinë, Poloninë e Çekinë në radhët e saj.

Në maj 2004, pas një procesi të gjatë negociatash, BE-ja pranoi tetë shtetet e para nga vendet e ish- Bllokut, Sllovakinë, Poloninë, Republikën Çeke, Hungarinë, Slloveninë dhe tri

Forcohet Bashkimi Europian si Komunitet.

Vendet e Bllokut Lindor bëhen anëtarë të organizmave mbarë evropiane, si Konferenca për Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Europë, Këshilli i Europës, NATO-s e Komunitetit

Bashkëpunimi Ekonomik i Detit të ZiDuke ruajtur monopolin e fuqisë ushtarake, SHBA-ja zuri vendin e superfuqisë së vetme dhe lidershipit të

Me përfundimin e Luftës së Ftohtë bota po hynte në një fazë të re të jetës ndërkombëtare, në ndërtimin e strukturave te nevojshme për menaxhimin e botës apo të “Rendit të ri Botëror”. Politikanët europianë shpresonin në rritjen e mëtejshme të peshës së Europës së Bashkuar në marrëdhëniet ndërkombëtare. Shumë shtete, që më parë u përkisnin dy blloqeve të ndryshme, filluan bashkëpunimin tashmë mbi bazën e interesave të përbashkët ekonomikë e strategjikë.


2

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa nxënës, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për veçoritë e marrëdhënieve ndërkombëtare dhe integrimit të vendeve të Bllokut Lindor.

Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni institucionet mbarë europiane që ndihmuan në integrimin e vendeve të Europës Lindore



Situata e të nxënit: Peter Meyers, një ekspert kompjuterash në Nju-Jork në një intervistë dhënë në vitin 2003 në lidhje me zhvillimin e teknologjisë shprehet: “Më parë vetëm mund të bëje një telefonatë dhe për shumë njerëz kjo ishte e mjaftueshme. Ndërsa tani ka celularë që mund të përdoren edhe si ndihmës digjitalë, për të dëgjuar muzikë dhe si kamera. Sipas një raporti të kohëve të fundit, celularët të pajisur me kamera do të jenë prodhimi i ri më i suksesshëm në treg që nga koha kur doli DVD-ja”....

Tema mësimore: Ndryshimet që solli teknologjia

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton disa nga arritjet e teknologjisë në shek. XX dhe atë XX;- gjykon pse shek. XXI konsiderohet si “shekulli i teknologjisë”;- përshkruan impaktin e zhvillimeve teknologjike në zhvillimin e shkencës;- evidenton disa nga anët pozitive dhe negative të zhvillimeve teknologjike në shoqërinë njerëzore dhenë jetën e të rinjve.

Fjalë kyç: Teknologji Kompjuter Internet Robotë Mënyrë jeteseTeknologji informacioni Pasoja

Burimet: Teksti mësimor dhe i digjitalizuar, materiale plotësuese, interneti, http://www.altri.al/ wp-content/uploads/2017/05/Studimi-e-learning.pdf. kërkuar më, 13 prill 2018





Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e informacionit Punë në grup

Përforcim Pyetja sjell pyetjen Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Ndryshime në strukturën ekonomike.Raporti mes bujqësisë, industrisëe shërbimeve ka ndryshuar në favor të shërbimeve. Mekanizimi i bujqësisë ka zvogëluar nevojën për krahë pune dhe kjo ka sjellë lëvizjen e popullsisë nga fshati drejt qytetit.

Përdorimi i armëve me fuqishkatërruese është një prej tyre.

Shumë procese teknologjike çlirojnë produkte të padëshirueshme, të njohurasi ndotje dhe dëmtojnë burimet natyrore.

Pasojatpositive të teknologjisë

Për shkak të ndryshimeve teknologjike, vlerat tradicionale po bëhen gjithnjë e më pak bazë modeli për sjelljen dhe veprimet njerëzore.

Arritjet në shkenca: Në shkencën e mjekësisë, ekonomisë, transportit, teknologjisë informative i kanë dhënë mundësi më shumënjerëzimit për një jetë më të mirë.

Pasojat negative tëteknologjisë

Rritje të nivelit të papunësisë

Probleme shëndetësore tek të rinjtë si përdorues të shpeshtë të teknologjisë.

Teknologjia mjet komunikimiTeknologjia është mjeti kryesor i informacionit, i argëtimit, i sigurisë, i shëndetit. Kompjuterët, telefonia celulare, pajisjet e ndryshme elektronike, interneti, ka revolucionarizuar mënyrën e të menduarit, të vepruarit dhe të të bërit biznes në mbarë botën.


2

Organizimi i orës së mësimit Parashikimi (përgatitja për të nxënët): (metoda) Diagrami piramidal

TeknologjiaShek. XXI konsiderohet si shekulli i teknologjisë. Ndryshime të thella teknologjike i kanë fillesat që në vitet

’50 të shek. XX, kur lindi transformatori.Përdorimi i rrezeve lazer

Lindja e robotëve

Rritja e përdorimit të mjeteve elektronike

Përparimet teknologjiko-shkencore

Përdorimi i rrezeve lazer, solli ndryshime në mjekësi,në industri, teknikën e incizimeve dhe u shfaq kompjuteri i parë personal.

Ndryshime në teknologji. Ndryshime në jetën e përditshme.

Përdorimi i programeve kompjuterike në të gjitha fushat. Përdorimi i celularëve Rritje të komunikimit.

- Në mjekësi:Përdorimi i metodave bio-inxhinierike dhe atyre të realitetit virtual për mjekimin e pacientëve ka gjetur përdorim të gjerë. Programi Ozrik Softuere që transformon grafitë bardhezi të trupit të njeriut në imazhe trepërmasore, ka lehtësuar punën e mjekëve për diagnostikimin e hershëm të sëmundjeve.

- Në arsim:Nxënësit dhe studentët kanë qasje shumë më të lehtë në informacione dhe përdorimi i kompjuterëve në klasë ka bërë mësimin shumë më efektiv.

- Përmirësimin e gjendjes ekonomike:Prodhimi i produkte të cilësisë së lartë, me dizajnime bashkëkohore në përputhje me kërkesat e tregut, krahas aftësive profesionale, bazohet në përparimet teknologjike, shfrytëzimin e energjisë diellore dhe biomasave.

Diskutohen mendimet e dhëna nga nxënësit.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Hartë konceptiPlotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara, pasi kanë lexuar mbi ndryshimet që ka sjellë zhvillimi i teknologjisë.


2


Përforcimi: (metoda) Pyetja sjell pyetjenPër të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.Mësuesi/ja drejton pyetjen e parë: Çfarë impakti ka zhvillimi i teknologjisë në zhvillimin e shkencë? Argumentoni përgjigjen.Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për punën në grup, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për ndikimin e zhvillimit të teknologjisë në të gjitha fushat e jetës.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjykoni mbi impaktet që ka teknologjia në jetën e të rinjve sot.


2

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla:5 Klasa: 12


Situata e të nxënit: Sistemi i internim-dëbimeve ka ndryshuar kohë pas kohe, duke u bërë gjithnjë më i sofistikuar. Vitet 1945‒1954 kanë qenë vitet më të rënda të zbatimit të këtij sistemi, për shumë arsye: Së pari, në këto vite funksiononte sistemii kampeve të internimit të rrethuara me tela me gjemba. Territori ku ishte shtrirë kampi ishte një vend i rrethuar me tela me gjemba i ruajtur nga anët kryesore me roje të armatosura. Kampet ishin të përshtatura në godina të vjetra, si depo repartesh, magazina ose baraka të përshtatura. Duke qenë se ngritja e këtyre kampeve u bë me shpejtësi dhe pa ndonjë kujdes të veçantë, kushtetelementare të jetesës, ushqimi, fjetja, higjiena, linin tej mase për të dëshiruar. Që prej marsit 1945, deri më 1949, ishin dy kampe të kësaj natyre, në Berat dhe në Krujë. Si rregull, të internuarit nga veriu dërgoheshin në kampin e Beratit dhe ata të jugut në Krujë. Kjo krijonte vështirësi për familjarët e të internuarve të kujdeseshin për ta dhe t’u siguronin ndonjë mundësi jetese. Së dyti, në vitet 1945– 1949 internimet dhe dëbimet nga vendbanimetnuk kishin as bazë ligjore. Ato ishin masa të marra, nga organet e ushtrisë, veçanërisht strukturës paraardhëse të Sigurimit të Shtetit, Divizionit të Mbrojtjes së Popullit. Së treti, në këto kampenuk dërgoheshin persona që ishin drejtpërdrejtë fajtorë, por të afërmit e njerëzve të padëshiruar për regjimit: të të arratisurve jashtë vendit, të atyre që ishin maleve dhe po organizonin rezistencë kundër regjimit, të burgosurit politikë, të partizanëve tëdezertuar nga ushtria komuniste.

Veprimtari praktike: Jeta në kampet e internim- dëbimit dhe e të internuarve në Shqipërinë komuniste

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton arsyet e krijimit të kampeve të internimdëbimit në Shqipërinë komuniste;- evidenton kategoritë e shoqërisë shqiptare që u dërguan në kampet e internim-dëbimit;- përshkruan jetën në kampet e internim-dëbimit në Shqipërinë

komuniste;- evidenton kategoritë e shoqërisë shqiptare që internoheshin

gjatë regjimit komunist;- përshkruan mënyrën e jetesës së të internuarve në Shqipërinë

komuniste;- gjykon në lidhje me përdorimin e dhunës në Shqipëri gjatë

regjimit komunist.

Fjalë kyç: Internim-dëbim InternimKampe të internimit


2

Kohëzgjatja: 2 orë (90 minuta)Metoda: Lexim i orientuar, diskutim, minuta e debatit

Hapat që duhen ndjekurHapi I. Lexim i orientuar dhe diskutimLexohet informacioni i dhënë në situatën e të nxënit dhe diskutohet për:

- arsyet për të cilat merreshin masa për internim-dëbime të familjeve shqiptare;- vendet ku u ngritën kampet e internim-dëbimit;- kushtet në të cilat jetonin të internuarit;- fazat e ndërtimit të kampeve të internim-dëbimit.

Hapi II. Prezantim dhe diskutimNjë javë para zhvillimit të temës mësuesi/ja u kërkon nxënësve të sjellin në klasë foto dhe elemente të tjera që tregojnë për jetën e të internuarve në kampet e internim-dëbimit.Nxënësit prezantojnë fotot dhe informacionet që kanë sjellë dhe diskutojnë rreth tyre.

Hapi III. Minuta e debatit- Mësuesi/ja shfaq me videoprojektor pamje nga kampet e internimit të ngritura gjatë periudhë së diktaturës.- Mësuesi/ja nxit debatin duke u kërkuar nxënësve të debatojnë për kushtet shumë të vështira në të cilat jetonin të internuarit në kampet e internimit (Berat, Krujë, Tepelenë, Lushnjë, Fier, Vlorë etj.).

Hapi IV. Hulumtim (punë në grupe)Mësuesi/ja ndan nxënësit në grupe dhe u kërkon që të hulumtojnë në internet dhe literaturën historike, të cilën ua ka shpërndarë grupeve, si dhe të grumbullojnë foto, pamje dhe informacione mbi jetën në kampet e internim-dëbimit.Mësuesi/ja së bashku me nxënësit përcaktojnë çështjet për të cilat do të hulumtojnë.

- Ku dhe pse u ngritën kampet r internim-dëbimit.- Kategoritë e shoqërisë shqiptare që u dërguan në kampet e internim-dëbimit.- Kushtet në të cilat jetonin të internuarit.- Punët që bënin të internuarit dhe dëbuarit.- Legjislacioni për internim-dëbimet.

Të drejtat dhe liritë që i mohoheshin atyre. Mësuesi/ja rekomandon sitet në internet: www.muzeuimemories.info www.kujtoalbania.al www.observatoriikujtesës

Hapi V. Kompozimi i dokumentarit/albumit ose i posterit- Mësuesi/ja orienton nxënësit që të organizojnë kronologjikisht ose sipas temave materialin e grumbulluar.- Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të shënojnë diciturat përkatëse në çdo foto si dhe të përgatitin materialin për prezantim me anë të dokumentarit/albumit ose posterit.


Burimet: Teksti mësimor, foto, libri i autorit Kastriot Dervishi, Burgjet dhe kampet e Shqipërisë komuniste, Tiranë: Instituti kundër krimeve të komunizmit, 2016.Site në internet: www. muzeuimemories.info; www. kujtoalbania.al;


2

Hapi VI. Prezantimi dhe diskutimeGrupet prezantojnë dokumentarin/albumin ose posterin. Çdo prezantim shoqërohet me diskutime.

Hapi VII. Marrëdhënia pyetje-përgjigjePse u ngritën kampet r internim-dëbimit.Kur u ngritën kampet e internim-dëbimit dhe ku?Cilat ishin kategoritë e shoqërisë shqiptare që u dërguan në kampet e internim-dëbimit? Cilat ishin kushtet në të cilat jetonin të internuarit në këto kampe?Cilat ishin punët që bënin të internuarit dhe dëbuarit? A mbështeteshin internim-dëbimet në ligj?Cili ishte legjislacioni për internim-dëbimet?Cilat ishin të drejtat dhe liritë që i mohoheshin atyre?Cili është qëndrimi juaj për ngritjen e kampeve të internim-dëbimit?

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në veprimtari.

Detyra dhe punë e pavarur: Zhvilloni një interviste më një ish-të internuar apo dëbuar për jetën në kamp.



Situata e të nxënit: Edhe arti si pjesë integrale e këtyre ideologjive (nazizmit dhe komunizmit)shihej edhe si pjesë integrale e revolucionit. Madje dihet se kritika marksiste, duke e futur artistin në aksionin politik, e bashkon militantizmin edhe me revolucionin formal. E megjithatë, në tërë këtë histori të lidhjes së politikës me artin, ajo e lidhjes së pushtetit totalitar me të ka veçoritë e veta, ato veçori që kanë bërë t’u jepet emërtimi totalitarizëm këtyre diktaturave. Totalitarizmi dallohej përfaktin se pushteti politik zotërohej ekskluzivisht nga një parti e vetme që ishte e armatosur me një ideologji që ishte e vërteta zyrtare e shtetit dhe së cilës i vishej një autoritet absolut. Partia- shtet kishte monopolin e dyfishtë të përhapjes së kësaj ideologjie: nëpërmjet tërësisë së mjeteve të masmedias: radioja, televizioni shtypi, nëpërmjet sistemit arsimor, institucioneve të artit e kulturëssi dhe me mjetet e forcës. Dhe arti socrealist ishte pjesë integrale e këtij sistemi, i lindur prej tij dhe nëfunksion të tij.

Veprimtari praktike: Arti dhe letërsia në diktaturë


2

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- krahason artin e periudhës së realizmit socialist me artin e periudhës së Rilindjes Kombëtare, të viteve 30 dhe artit sot;- evidenton ndikimin e ideologjisë komuniste në art dhe kulturë;- gjykon mbi lidhjen e politikës me artin dhe kulturën në

periudhën e komunizmit;- shpjegon formimin e “njeriut të ri” përmes artit dhe kulturës në komunizëm;- gjykon mbi krijimin e kultin e individit përmes artt dhe

kulturës.

Fjalë kyç:Art i realizmit socialist Periudhë e komunizmit Formimi i “njeriut të ri” Kulti i individit

Burimet: Teksti mësimor dhe i digjitalizuar, foto nga pikturat e realizmit socialist, interneti, shkrimi i Fatos Lubonjës, “Filmi socrealist dhe qasja ndaj së shkuarës”, Revista Përpjekja nr. 25. Poezitë “Germa dashurie” dhe “Flet Partia, ndizet shpirti”.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Arte, Gjuhët dhe komunikimi, TIK

Kohëzgjatja e veprimtarisë: 2 orëMetoda: Vizitë në Galerinë e Arteve, diskutim, punë në grupe

Ora e parëHapat që duhen ndjekur

Hapi I. Vizitë në Galerinë e ArteveNxënësit së bashku me mësuesin/en vizitojnë Galerinë e Arteve.Mësuesi/ja sqaron nxënësit se do të shohin veprat e artit të periudhë së realizmit socialist, artin e viteve ’30 dhe artin e sotëm dhe do të bëjnë krahasimet mes tyre.

Hapi II. VëzhgimNxënësit vëzhgojnë me kujdes veprat e artit sipas periudhave duke evidentuar ndryshimet mes mënyrës së paraqitjes së jetës së përditshme, të heronjve, udhëheqësve politikë e sidomos ndikimin e ideologjisë komuniste më veprat e artit të realizmit socialist.

Hapi III. Mbajtja e strukturuar e shënimeveNxënësit pyesin njëri-tjetrin, mësuesin/en, punonjësin e galerisë për informacionet e paqarta, fotografojnë disa nga veprat dhe mbajnë shënime duke evidentuar tiparet e artit në vitet ’30, në vitet 1945‒1990 dhe atij bashkëkohor.

1. veprat e artit në vitet ’30; 2.3.

1. veprat e artit gjatë viteve të diktaturës (1945‒1990); 2.3.

2

Arti i realizmit socialist Të përbashkëtat Arti në periudhën e Rilindjes Kombëtare

1.2.3.

Të veçantat:1.2.3.

Të veçantat:1.2.3.

Libër mësuesi për tekstin 1. veprat e artit bashkëkohor;2.3.

Mësuesi/ja sqaron se fotografitë e bëra do të përdoren vetëm për qëllime mësimore dhe këto foto do t’i përdorin në orën e dytë.

Ora e dytëMetoda: Lexim i orientuar, punë në grupe, diskutim, prezantim, Diagrami i Venit.


Hapi I: Lexim i orientuar

Mësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë pjesën e dhënë në tekst. Nxënësit shprehin mendimet e tyre për çështjet:

- arti si pjesë integrale e revolucionit;- lidhja e politikës me artin;- përhapja e ideologjisë nëpërmjet institucioneve të artit e kulturës;- interpretohet ndikimi i ideologjisë/politikës në poezitë “Germa dashurie” dhe “Flet Partia, ndizet

shpirti”.

Hapi II. DiskutimMësuesi/ja nxit diskutimin për veprat e artit të realizmit socialist që panë në galeri.Çfarë ju bëri përshtypje në veprat që patë në galeri? Si pasqyrohet realiteti në veprat e realizmit socialist? Interpreto figurën e E. Hoxhës në pikturë.A pasqyrojnë këto vepra realitetin shqiptar të kohës?

Hapi III. Punë në grupeMësuesi/ja ndan klasën në grupe dhe u shpërndan grupeve foto dhe informacione për veprat e artit të realizmit socialist, atë të periudhës së Rilindjes Kombëtare dhe artit të viteve ’30 dhe u kërkon të përzgjedhin fotot dhe informacionin që i duhet për punën në grup.Grupi I. Përshkruani tiparet e artit të realizmit socialist.Grupi II. Përshkruani veçoritë e artit të periudhës së Rilindjes Kombëtare.Grupi III. Përshkruani veçoritë e artit të viteve ’30.

Hapi IV. Diagrami i VenitMësuesi/ja orienton grupet si të krahasojnë artin e realizmit socialit me atë të periudhës së Rilindjes Kombëtare dhe artin e viteve ’30 me të ditëve tona. Informacionin do ta paraqesin me anë të Diagramit të Venit të cilën mësuesi/ja e ndërton në tabelë.


2

Në të njëjtën mënyrë veprohet edhe për krahasimin e artit të realizmit socialist me atë të viteve të ’30 dhe krahasimi i artit të realizmit socialist me atë bashkëkohor.

Hapi V. PrezantimiGrupet prezantojnë punën e bërë dhe më pas diskutohet rreth ndryshimeve mes artit të realizmit socialist me atë të periudhës së Rilindjes Kombëtare, të viteve ’30 dhe artit bashkëkohor.

Hapi VI. Marrëdhënia pyetje-përgjigjeNxënësit i përgjigjen pyetjeve të mëposhtme:Cilat janë elementet që tregojnë për ndikimin e ideologjisë komuniste në art? Trego lidhjen e politikës me artin dhe kulturën në periudhën e komunizmit.Shpjego formimin e “njeriut të ri” përmes artit dhe kulturës në komunizëm. Jep gjykimin mbi krijimin e kultin e individit përmes artit dhe kulturës.

Vlerësimi: Në fund të orës së dytë të veprimtarisë mësuesi/ja vlerëson nxënësit për pjesëmarrjen në veprimtari, pjesëmarrjen në diskutime, punën në grup, saktësinë e përgjigjeve, evidentimin e ndikimit të ideologjisë/ politikës në art dhe kulturë.

Detyra dhe punë e pavarur: Përzgjidhni një foto të një pikture të socrealizmit dhe interpretoni atë.



Situata e të nxënit: Pjesë nga Deklarata e Pavarësisë së Kosovës, Prishtinë, 17 shkurt 20081. Ne, udhëheqësit e popullit tonë, të zgjedhur në mënyrë demokratike, nëpërmjet kësaj Deklarate shpallim Kosovën shtet të pavarur dhe sovran. Kjo shpallje pasqyron vullnetin e popullit tonë dhe është në pajtueshmëri të plotë me rekomandimet e të Dërguarit Special të Kombeve të Bashkuara, Martti Ahtisaari, dhe Propozimin e tij Gjithëpërfshirës për Zgjidhjen e Statusit të Kosovës. 2. Ne shpallim Kosovën një republikë demokratike, laike dhe multietnike, të udhëhequr nga parimet e jo diskriminimit dhe mbrojtjes së barabartë sipasligjit. Ne do të mbrojmë dhe promovojmë të drejtat e të gjitha komuniteteve në Kosovë dhe krijojmë kushtet e nevojshme për pjesëmarrjen e tyre efektive në proceset politike dhe vendimmarrëse.3. Ne pranojmë plotësisht obligimet për Kosovën të përmbajtura në Planin e Ahtisarit, dhe mirëpresim kornizën që ai propozon për të udhëhequr Kosovën në vitet në vijim. Ne do të zbatojmë plotësisht ato obligime, përfshirë miratimin prioritar të legjislacionit të përfshirë në Aneksin XII të tij, veçanërisht atë që mbron dhe promovon të drejtat e komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre................................

Veprimtari praktike: Shpallja e Pavarësisë së Kosovës dhe përpjekjet e saj në rrugën e shtetformimit dhe integrimit europian

2


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:temës mësimore: Pavarësi e KosovësNxënësi/ja: Deklarata e Pavarësisë së Kosovës- përshkruan rrugën e shqiptarëve të Kosovës për arritjen e Integrim evropianPavarësisë; Pavarësi e mbikëqyrur- argumenton qëndrimet e krahut të moderuar dhe të krahut të Ushtria Çlirimtare e Kosovës

armatosur mbi arritjen e Pavarësisë së Kosovës; Lidhja Demokratike e Kosovësgjykon mbi nenet e Deklaratës së Pavarësisë së Republikës së Adem JashariKosovës; Marti Ahtisari- evidentoni sfidat e popullit të Kosovës në rrugën e Ibrahim Rugova

shtetformimit dhe të integrimit euro-atlantik.

Burimet: Teksti mësimor, foto, Historia 11 dhe materiale të Lidhja me fushat e tjera ose mendryshme marrë nga interneti. https://www.kuvendikosoves.org/ temat ndërkurrikulare:common/docs/Dek_Pav_sh.pdf Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,

TIK,

Kohëzgjatja: 2 orë (90 minuta)Metoda: Lexim i orientuar, diskutim, minuta e debatit


Hapi I. Minuta e debatitMësuesi/ja shfaq me videoprojektor pamje nga lufta në Kosovë (1998-1999), largimi i shqiptarëve nga Kosova (mars 1999), sulmet e NATO-s, momenti i shpalljes të shtetit të pavarur të Kosovës.Nxënësit diskutojnë për politikën represive të Serbisë ndaj Kosovës, ndërhyrja e NATO-s në konfliktit Serbi- Kosovë, shpallja e pavarësisë së Kosovës.

Hapi II. Lexim i orientuar dhe diskutimLexohet informacioni i dhënë në situatën e të nxënit, pjesë nga Deklarata e Pavarësisë së Kosovës dhe diskutohet për:

- Shpalljen e Kosovës shtet të pavarur dhe sovran.- Pse në deklaratë përcaktohet se kjo është në pajtueshmëri të plotë me rekomandimet e të Dërguarit

Special të Kombeve të Bashkuara, Martti Ahtisaari, dhe Propozimin e tij Gjithëpërfshirës për Zgjidhjen e Statusit të Kosovës?

- Përmbajtja e Planit të Ahtisarit.- Pse në deklaratë theksohet se “ne shpallim synimin tonë për të marrë të gjitha hapat e nevojshëm

për të siguruar anëtarësim të plotë në Bashkimin Europian”?- Interpretoni pikën 11 të deklaratës “Ne shprehim, në veçanti, dëshirën tonë për të vendosur

marrëdhënie të mira me të gjithë fqinjët tanë, përfshirë Republikën e Serbisë, me të cilën kemi marrëdhënie historike, tregtare dhe shoqërore, të cilat synojmë t’i zhvillojmë më tej në të ardhmen e afërt”.

Hapi IV. Hulumtim (punë në grupe)Mësuesi/ja ndan nxënësit në grupe dhe u kërkon që të hulumtojnë në internet dhe literaturën historike, të cilën ua ka shpërndarë grupeve, si dhe të grumbullojnë foto, pamje dhe informacione mbi shpalljen e shtetit të pavarur të Kosovës. Mësuesi/ja së bashku me nxënësit përcaktojnë çështjet për të cilat do të hulumtojnë.- Qëndrimet e krahut të moderuar dhe të krahut të armatosur mbi arritjen e Pavarësisë së Kosovës.- Përmbajtja e Deklaratës së Pavarësisë së Republikës së Kosovës.- Sfidat e popullit të Kosovës në rrugën e shtetformimit.

2

Libër mësuesi për tekstin - Hapat që po ndjek Republika e Kosovës për të siguruar integrimin euro-atlantik.


2

Hapi V. Përgatitja e materialit për prezantim (punë në grupe)Mësuesi/ja orienton nxënësit që të organizojnë materialin e grumbulluar dhe të përgatisin një dokumentar për çështjen e caktuar për çdo grup.Grupi I. Përshkruani rrugën e ndjekur për shpalljen e shtetit të pavarur të Kosovës(1990-2008).Grupi II. Përshkruani kontributin e NATO-s në zgjidhjen e konfliktit Serbi-Kosovë.Grupi III. Roli i strukturave euro-atlantike në shpalljen e pavarësisë dhe ndërtimit të institucioneve të shtetit të ri të Kosovës. Përshkruani përpjekjet e shtetit të ri të Kosovës për njohjen e tij.Grupi III. Përshkruani përpjekjet e Republikës së Kosovës për ndërtimin dhe konsolidimin e institucioneve.Grupi IV. Përshkruani hapat që po ndjek Republika e Kosovës për integrimin në strukturat euroatlantike.

Hapi VI. Prezantimi dhe diskutimeGrupet prezantojnë punën e bërë. Çdo prezantim shoqërohet me diskutime.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, shfrytëzimin e burimeve, materialet e përgatitura dhe prezantimin e tyre.

Detyra dhe punë e pavarur: Ese me temë “Kontributi i shtetit shqiptar në shpalljen e pavarësisë së Kosovës”.


Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Situata e të nxënit: Pjesë nga Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, II, III, Tiranë: Toena, 2008.

Diaspora Shqiptare - ProjektOra e parë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton fazat e krijimit të diasporës shqiptare;- liston drejtimet kryesore të emigrimeve të shqiptarëve

pas krijimit të shtetit të pavarur;- argumenton kontributin e diasporës shqiptare për

vendin amë në periudha të ndryshme historike;- përshkruan vëmendjen e shtetit shqiptar ndaj diasporës;- njeh veprimtarinë e figurave të ndryshme të diasporës shqiptare;- gjykon mbi imazhin që diaspora krijon në botë për

Shqipërinë.

Fjalë kyç: Diaspora shqiptareVeprimtarë të diasporës shqiptare Shoqëritë e diasporës shqiptare Mësimi i gjuhës shqipe në diasporë Veprimtaria ekonomike e diasporës


2

Burimet: Teksti mësimor, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, II, III, Tiranë: Toena, 2008., materiale të ndryshme nga interneti.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIKKohëzgjatja e projektit: 4 orë

Metoda: diskutimHapat që duhen ndjekurOra e parë

Hapi I. Mësuesi/ja njeh nxënësit me temën e projektit dhe prezanton foto apo materiale e video për emigrimin e shqiptarëve drejt Italisë në vitin 1991.Mësuesi/ja nxit diskutimin me anën e pyetjeve pyetjeve:Cilat janë largimet e shqiptarëve pas 1990-s? Cilat janë arsyet e largimit të tyre?Ku u vendosën ata?Nxënësit shprehin mendimet dhe qëndrimin e tyre rreth emigrimit të shqiptarëve drejt Perëndimit.

Hapi II. Mësuesi/ja së bashku me nxënësit përcaktojnë fazat e zhvillimit të projektit dhe kohëzgjatjen e tij. Projekti do të zhvillohet në tri faza dhe në katër orë mësimore.

Hapi III. Lexohet pjesa e dhënë në tekst dhe diskutohet për krijimin dhe zhvillimin e diasporës shqiptare dhe diskutohet rreth informacionit.

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për pjesëmarrjen në diskutim, për angazhimin e tyre, pyetjet dhe përgjigjet për çështjet që diskutohen në lidhje me diasporën shqiptare.

Detyra dhe punë e pavarur: Gjeni materiale informuese dhe foto për fazat e formimit të diasporës shqiptare, vendeve ku ata jetojnë sot, veprimtaritë e tyre.


Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Situata e të nxënit: Pjesë nga Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, II, III, Tiranë: Toena, 2008.

Diaspora Shqiptare - Projekt (ora e dytë dhe e tretë)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton fazat e krijimit të diasporës shqiptare;- liston drejtimet kryesore të emigrimeve të shqiptarëve pas krijimit

të shtetit të pavarur;- argumenton kontributin e diasporës shqiptare për vendin amë në

periudha të ndryshme historike;- përshkruan vëmendjen e shtetit shqiptar ndaj diasporës;- njeh veprimtarinë e figurave të ndryshme të diasporës shqiptare;- gjykon mbi imazhin që diaspora krijon në botë për Shqipërinë.



2

Burimet: Teksti; Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, II, III, Tiranë: Toena, 2008. Materiale të ndryshme nga interneti.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi; Sociologji, Gjeografi, TIKKohëzgjatja e projektit: 4 orë

Organizimi i orës së dytë dhe e tretë

Metoda: Punë në grupeHapat që duhen ndjekur:Hapi I. Përcaktohen çështjet që do të trajtohen gjatë fazës së dytë dhe të tretë.

- Ç’kuptojmë me termin diasporë?- Kur daton shpërngulja e parë e shqiptarëve?- Cilat janë fazat e shpërnguljes së popullsisë shqiptare?- Pse u shpërngulën shqiptarët nga territoret e tyre?- Ku u vendosën shqiptarët pas largimit nga territoret shqiptare?- Sa është numri i shqiptarëve në Turqi, Itali, Greqi, SHBA, Francë, Austri, Zvicër, Angli?- Cilat janë punët me të cilat merrej diaspora shqiptare?- Cili është roli i diasporës shqiptare në Shqipëri dhe Kosovë?- Cila është ndihma që jep diaspora sot?

Hapi II. Ndahet klasa në katër grupe dhe caktohen detyrat dhe literatura.Grupi 1. Fazat e shpërnguljes së popullsisë shqiptare dhe arsyet e largimit nga territoret shqiptare.Grupi 2. Vendet ku u vendosën shqiptarët dhe veprimtaria ekonomike.Grupi 3. Kontributi i diasporës shqiptare në zhvillimet historike në Shqipëri e Kosovë.Grupi 4. Ndihma që japin sot emigrantët për familjet e tyre dhe si ndikon kjo në ekonominë e Shqipërisë dhe aspektin social.Çdo grupi i jepen burimet që do të shfrytëzojnë nxënësit si: Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, II, III, Tiranë: Toena, 2008. Materiale të ndryshme nga interneti, publikimet e INSTAT.Mësuesi/ja sqaron se materialit teorik do t’u shtojnë foto dhe puna do të prezantohet në orën e fundit të projektit.

Hapi III. Nxënësit punojnë në grupe.Nxënësit diskutojnë me njëri-tjetrit për çështjen që kanë dhe kur kanë paqartësi pyesin mësuesin/en Rekomandim: Ora e dytë dhe e tretë është mirë të zhvillohet në sallën e kompjuterave që nxënësit të mund të shfrytëzojnë internetin si burim informacioni.

Detyra dhe punë e pavarur. Grupet të pasurojnë informacionin dhe përgatitin materialin për prezantim.


2


Tematika:periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX)

Situata e të nxënit: Pjesë nga Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, II, III, Tiranë: Toena, 2008.Diaspora Shqiptare- Projekt

Ora e katërt

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- evidenton fazat e krijimit të diasporës shqiptare;- liston drejtimet kryesore të emigrimeve të shqiptarëve pas

krijimit të shtetit të pavarur;- argumenton kontributin e diasporës shqiptare për vendin

amë në periudha të ndryshme historike;- përshkruan vëmendjen e shtetit shqiptar ndaj diasporës;- njeh veprimtarinë e figurave të ndryshme të diasporës shqiptare;- gjykon mbi imazhin që diaspora krijon në botë për

Shqipërinë.


Burimet: Teksti mësimor, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, II, III, Tiranë: Toena, 2008., materiale të ndryshme nga interneti.


Kohëzgjatja e projektit: 4 orë

Metoda: Prezantimi dhe diskutimi

Hapat që duhen ndjekur:Ora e katërt

Hapi I. Nxënësit të vendosur në grupe saktësojnë informacionin që do të prezantojnë dhe kërkojnë ndihmën e mësuesit/es për çdo paqartësi.

Hapi II. Grupet prezantojnë punën e bërë.Pas çdo prezantimi mësuesi/ja kërkon që grupet e tjera të shprehin mendimet apo qëndrimet e tyre ndaj informacionit të pasaktë apo të paqartë.Korrigjohen pasaktësitë apo paqartësitë.

Hapi III. Grupet prezantojnë punën e korrigjuar apo saktësuar.

Hapi IV. Diskutohen dhe vlerësohen prezantimet e grupeve.

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson punën në grupe si pjesë të portofolit të nxënësit. Nxënësit vlerësohen për angazhimin në punën në grup, origjinalitetin e punës, shfrytëzimin e burimeve, prezantimin.

Detyra dhe punë e pavarur: Gjeni informacion për integrimin e diasporës shqiptare në jetën ekonomike, sociale dhe kulturore të vendeve ku jetojnë.


2

ÇELËSI I TESTIT

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: HistoriKlasa 12 Tematika 1 (Historia dhe historiani)

1. Qarko përgjigjen e saktë. Në një punim shkencor sigurimi i burimeve historike shënon: 1 pikëa) Fillimin dhe mbylljen e fazës së parëb) Mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytëc) Mbylljen e fazës së dytë dhe fillimin e fazës së tretë ç) Fillimin dhe mbylljen e fazës së tretë

2. Qarko përgjigjen e saktë. Cili nga albanologët e poshtëshënuar është autor i korpusit “Acta Albaniae Veneta (shek. XIV–XV)” 1 pikë

a) Milan Shuflajb) Ludovik Taloçic) Kostandin Jireçekud) At Zef Valentini

3. Qarko përgjigjen e saktë: Vepra “E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët” është shkruar:1 pikë

a) Në vitin 1877b) Në vitin 1878c) Në vitin 1879d) Në vitin 1880

4. Qarko përgjigjen e saktë. Në një punim shkencor sigurimi i burimeve historike shënon:

a) Fillimin dhe mbylljen e fazës së parëb) Mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytëc) Mbylljen e fazës së dytë dhe fillimin e fazës së tretëd) Fillimin dhe mbylljen e fazës së tretë

1 pikë

5. Evidento dy dallime mes koncepteve Histori dhe Historiografi. 2 pikëa)

b)

6. Shkruaj tre nga burimet lëndore apo materiale. 3 pikë a) b) c)


2

7. Klasifiko burimet e mëposhtëme në burime historike parësore dhe burime dytësore:2 pikë

vegla, kujtime, veshje, rite, ujësjellës, pikturat, ligje, dekrete, këngë, monedha, kujtime, këngë

8. Përkufizo termat albanolog dhe albanologji: 2 pikë Albanolog

Albanologji

9. Përmendni 3 albanolog të shquar shqiptar. 3 pikë

a) b)

c)

10. Shëno tre elementë që duhet të përmbajë skedari i një biblioteke. 3 pikë

a) b)

c)

11. Përcaktoni vlerën e dokumentit original për shkrimin e ngjarjeve historike. 2 pikë

12. Veprat historike duke u mbështetur te tematika ndahen në: 3 pikë

a) b) c)

Vlerësimi:Nota 4 5 6 7 8 9 10

Pikët 0-4 5-8 9-12 13-16 17-19 20-22 23-24


2

TEST


1. Rrethoni alternativën e saktë.Në një punim shkencor sigurimi i burimeve historike shënon: 1 pikë

a. fillimin dhe mbylljen e fazës së parë;b. mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytë;c. mbylljen e fazës së dytë dhe fillimin e fazës së tretë; ç. fillimin dhe mbylljen e fazës së tretë.

Cili nga albanologët e poshtëshënuar është autor i korpusit “Acta Albaniae Veneta (shek. XIV–XV)”1 pikë

a. Milan Shuflajb. Ludovik Taloçic. Kostandin Jireçeku ç. At Zef Valentini

Vepra “E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët” është shkruar: 1 pikëa. në vitin 1877b. në vitin 1878c. në vitin 1879 ç. në vitin 1880

Në një punim shkencor sigurimi i burimeve historike shënon: 1 pikëa. fillimin dhe mbylljen e fazës së parë;b. mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytë;c. mbylljen e fazës së dytë dhe fillimin e fazës së tretë; ç. fillimin dhe mbylljen e fazës së tretë.

2. Evidentoni dy dallime mes koncepteve Histori dhe Historiografi. 2 pikëa.

b.

3. Shkruaj tri nga burimet lëndore apo materiale. 3 pikëa. b. c.

4. Klasifikoni burimet e mëposhtme në burime historike parësore dhe burime dytësore: 2 pikë

vegla, kujtime, veshje, rite, ujësjellës, pikturat, ligje, dekrete, këngë, monedha, kujtime, këngë

5. Përkufizoni termat albanolog dhe albanologji: 2 pikë

2

Libër mësuesi për tekstin 6. Albanolog

Albanologji

7. Përmendni 3 albanologë të shquar shqiptarë. 3 pikë

a. b.

c.

8. Shënoni tri nga elementet që duhet të përmbajë skedari i një biblioteke. 3 pikë

a. b.

c.

9. Përcaktoni vlerën e dokumentit origjinal për shkrimin e ngjarjeve historike. 2 pikë


a. b. c.

Vlerësimi:

Nota 4 5 6 7 8 9 10

Pikët 0-4 5-8 9-12 13-16 17-20 21-23 24-25


2

ÇELËSI I TESTIT


1. Rrethoni alternativën e saktë.Në një punim shkencor sigurimi i burimeve historike shënon: 1 pikë


Përgjigje: b) Mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytë

Cili nga albanologët e poshtëshënuar është autor i korpusit “Acta Albaniae Veneta (shek. XIV-XV)”1 pikë

a. Milan Shuflajb. Ludovik Taloçic. Kostandin Jireçeku ç. At Zef Valentini

Përgjigje: d) At Zef Valentini

Vepra “E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët” është shkruar: 1 pikëa. në vitin 1877b. në vitin 1878c. në vitin 1879 ç. në vitin 1880

Përgjigje: c) Në vitin 1879

Në një punim shkencor sigurimi i burimeve historike shënon: 1 pikë


Përgjigje: b) Mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytë

2. Evidentoni dy dallime mes koncepteve Histori dhe Historiografi. 2 pikë

Përgjigje:a. Historia është fakti, ngjarja, është jeta që rrjedh, ndërsa historiografia është përshkrimi, analiza e gjykimi i saj.b. Historì do të thotë fakt apo ngjarje, që ka ndodhur realisht në të kaluarën. Tek historia gjejmë të ngurtësuar të kaluarën mijëvjeçare të shoqërisë, mënyrën e jetesës dhe evolucionin e saj nga lashtësia (epoka e gurit apo parahistoria) deri në ditët tona. Ndërsa historiografi do të thotë të shkruarit e historisë. Historiografia përfshin të gjitha veprat e shkruara që trajtojnë të kaluarën e shoqërisë duke ruajtur gjithmonë kronologjinë e ngjarjeve.

2

Libër mësuesi për tekstin 3. Shkruaj tri nga burimet lëndore apo materiale. 3 pikëPërgjigje: objekte ose fragmente objektesh, si: ndërtesa, rrugë, qytete, ujësjellës, vegla, monedha etj.

4. Klasifikoni burimet e mëposhtme në burime historike parësore dhe burime dytësore: 2 pikëPërgjigje:Burime parësore: ujësjellës, vegla, monedha, ligje, dekreteBurime dytësore: veshje, rite, këngë, kujtime, këngë, kujtime, pikturat,

5. Përkufizoni termat albanolog dhe albanologji: 2 pikëPërgjigje:Albanologë quhen të gjithë studiuesit që merren me hulumtime dhe studime që lidhen me Shqipërinë e shqiptarët, të çdo fushe qofshin: historike, gjuhësore, etnografike etj.Albanologji quhet ajo fushë e shkencës historike që përfshin tërësinë e studimeve që lidhen me Shqipërinë e shqiptarët.

6. Përmendni 3 albanologë të shquar shqiptarë. 3 pikë

Përgjigje:Eqrem Çabej, Aleks Buda, Hasan Ceka, Frano Preni, Neritan Ceka, Skënder Anamali, Muzafer Korkuti, Zenel Islami.

7. Shënoni tre elemente që duhet të përmbajë skedari i një biblioteke. 3 pikë

Përgjigje: Titulli i librit, autori/autorët, viti i botimit, shtëpia botuese, shënime; ISBN, fjalë kyçe, të dhënat fizike të tekstit, ka një etiketë, ku do të përcaktohet grupi, nënndarja e grupit dhe vetëvendosja

8. Përcaktoni vlerën e dokumentit origjinal për shkrimin e ngjarjeve historike. 2 pikë

Përgjigje alternative: Dokumenti origjinal është dëshmi autentike e një ngjarjeje apo periudhe historike të caktuar dhe si i tillë ndihmon në shkrimin e ngjarjeve apo të periudhave të historisë me objektivitet.


Përgjigje: veprat historike duke u mbështetur tek tematika ndahen në: histori të përgjithshme apo botërore, histori kombëtare, histori me tematikë të kufizuar dhe biografike.


2

TEST

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: HistoriKlasa 12 Tematika 2: Antikiteti

1. Shkruaj një nga tiparet e qytetërimit ilir. (1 pikë)

2 Rrethoni alternativën e saktë.

Shtresa e qytetarëve që ishte në varësinë e patricit quhej: (1 pikë)a. skllevër

b. klientë

c. demos

ç. plebej

Autori që shkruan se “qyteti Damastion, pranë të cilit gjendeshin minierat e argjendit, ishte qyteti i parë që preu monedhë argjendi” është: (1 pikë)

a. Strabonib. Skylaksic. Aristoteli ç. Polibi

3. Evidentoni tiparin e përbashkët që kanë Arhondët në Republikën e Athinës dhe senatorët në Republikën romake. (1 pikë)

4. Lidhni ngjarjet me kohën kur kanë ndodhur. (4 pikë)a. Shek V‒IV p.e.s Mbreti Dar i Persisë sulmoi Greqinëb. Viti 753 p.e.s Qytetërimi antik helen arriti pikën kulmorec. Shek IV‒II p.e.s Lindën qytet në Iliriç. Viti 490 p.e.s Lindi qyteti i Romës

5. Evidentoni një element të kontributit të qytetërimit antik helen në fushën politike, të arsimit dhe atë kulturore. (3 pikë)Në fushën politike

Në fushën e arsimit

Në fushën kulturore


2

6. Komentoni thënien e poetit latin Horaci “Roma e pushtoi ushtarakisht Greqinë, por Greqia e pushtoi kulturalisht atë”. (2 pikë)

7. Përkufizoni termat e mëposhtëm: (3 pikë)a. Polis b. Timokraci c. Etnogjenezë

8. Rëndësia e kodit të ligjeve “E Drejta Romake” për shoqërinë romake qëndron në: (2 pikë)

9. Teza e prejardhjes së shqiptarëve nga ilirët mbështetet nga: (2 pikë)a. b.

10. Përshkruani këndvështrimin stratigrafik të etnogjenezës ilire. (3 pikë)

11. Zbërtheni kuptimin e shprehjes “kulturë origjinale dhe autoktone”. (2 pikë)

Vlerësimi:Nota 4 5 6 7 8 9 10

Pikët 0-4 5-8 9-12 13-16 17-20 21-23 24-25


2

ÇELËSI I TESTITFusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: HistoriKlasa 12 Tematika 2: Antikiteti

1. Shkruaj një nga tiparet e qytetërimit ilir. (1 pikë)Përgjigje:Qytetërimi ilir – jouniform; Qytetërimi ilir – një mozaik; Qytetërimi ilir dhe romanizimi; Qytetërimi ilir – jo i izoluar; Qytetërimi ilir – një vijimësi; Qytetërim ilir – bashkëkohor;

2 Rrethoni alternativën e saktë.

Shtresa e qytetarëve që ishte në varësinë e patricit quhej: (1 pikë)a. skllevër

b. klientë

c. demos

ç. plebej

Përgjigje: b) klientë

Autori që shkruan se “qyteti Damastion, pranë të cilit gjendeshin minierat e argjendit, ishte qyteti i parë që preu monedhë argjendi” është: (1 pikë)

a. Strabonib. Skylaksic. Aristoteli ç. Polibi

Përgjigje: a) Straboni

3. Evidentoni tiparin e përbashkët që kanë Arhondët në Republikën e Athinës dhe senatorët në Republikën romake. (1 pikë)Përgjigje: Arhondët dhe senatorët vinin edhe nga rradhët e pronarëve të mëdhenj të tokave.4. Lidhni ngjarjet me kohën kur kanë ndodhur. (4 pikë)Përgjigje:

a. Shek V‒IV p.e.s Mbreti Dar i Persisë sulmoi Greqinëb. Viti 753 p.e.s Qytetërimi antik helen arriti pikën kulmorec. Shek IV‒II p.e.s Lindën qytet në Iliriç. Viti 490 p.e.s Lindi qyteti i Romës

5. Evidentoni një element të kontributit të qytetërimit antik helen në fushën politike, të arsimit dhe atë kulturore. (3 pikë)Përgjigje:Në fushën politike- Organizimi politik i shoqërisë helene, reformimi i vazhdueshëm i saj drejt rendit demokratik vazhdon të jetë edhe sot pikë referimi për politikën botërore.Në fushën e arsimit- Filozofët e Greqisë antike studiohen në të gjitha universitetet e botës për vlerat e mëdha që ato pasqyrojnë.- Në universitetet e artit studiohet arti antik: skulptura, piktura, arkitektura e Greqisë antike.- Nuk ka gjuhë në botë që të mos ketë fjalë që e kanë origjinën nga greqishtja e vjetër,


2

Në fushën kulturore- Teatri e ka pikënisjen e vet te Greqia antike.- Shumë vepra të autorëve të vjetër jo vetëm studiohen, por vazhdojnë të vihen në skenë apo të ekranizohen.- Në arkitekturën e sotme moderne vazhdon të mbetet joshës stili i kolonave të famshme greke (dorike, jonike, korintike).

6. Komentoni thënien e poetit latin Horaci “Roma e pushtoi ushtarakisht Greqinë, por Greqia e pushtoi kulturalisht atë”. (2 pikë)Përgjigje:Qytetërimi Helen mori një zhvillim të madh me krijimin e kolonive. Kolonët grekë në vendet ku u vendosën shpërndanë dijet, kulturën dhe gjuhën e tyre. Ata u përfshinë në ndërtimin e institucioneve të shtetit, ndërtimin e qyteteve apo objekteve të artit e kulturës. Romakët vlerësonin shumë qytetërimin helen. Në Romë nuk mund të quhej i ditur një njeri që nuk njihte gjuhën e kulturën helene.

7. Përkufizoni termat e mëposhtëm: (3 pikë)Përgjigje:polisi – qytet-shtet që përfshinte përveç qytetit edhe hapësirën jashtë qytetit, ku popullsia ishte e lirë dhe merrej me bujqësi. polisi ishte një bashkësi e njerëzve të lirë, të aftë për të qeverisur veten me ligje që i hartonin, i miratonin e i zbatonin vetë.timokraci - sundim i shtresave që kanë pasuri (nga greq. timo - pasuri, kratia - forcë).etnogjeneza - shpreh procesin historik, gjatë të cilit formohet një popull, i cili më vonë bëhet bërthamë e kombit të tij. Etnogjeneza përcakton shkencërisht kohën, vendin, si dhe rrugën e formimit të një kombi.

8. Rëndësia e kodit të ligjeve “E Drejta Romake” për shoqërinë romake qëndron në: (2 pikë)Përgjigje:E Drejta Romake bënte të qartë dallimin mes pronës e drejtësisë publike dhe pronës e drejtësisë private. E para, kishte të bënte me shtetin dhe pasurinë e përbashkët; e dyta, garantonte pasurinë e individit, pra, trajtonte problemet që lidheshin me pronën dhe familjen.Me këto kode shoqëria romake bëri laicizimin e sferës juridike duke e shkëputur nga feja. Romakët qenë shoqëria e parë laike në antikitet lidhur me administrimin e jetës sociale.

9. Teza e prejardhjes së shqiptarëve nga ilirët mbështetet nga: (2 pikë)Përgjigje:

a) zbulimet arkeologjike; b) studimet gjuhësore bashkëkohore.

10. Përshkruani këndvështrimin stratigrafik të etnogjenezës ilire. (3 pikë)Përgjigje: Sipas arkeologut Stipçeviq, kultura e etnogjenezës ilire përfshin katër shtresa, që i përgjigjen afërsisht kësaj kronologjie: parailirët (neolit – bronz i hershëm,) protoilirët (bronzi i hershëm – i mesëm), ilirët e vjetër (bronzi i mesëm – i vonë) dhe ilirët (bronzi i vonë – hekuri).

11. Zbërtheni kuptimin e shprehjes “kulturë origjinale dhe autoktone”. (2 pikë)Përgjigje:Kultura ilire ka dy tipare dalluese kryesore: është origjinale, pra, ka veçori unike të ndryshme nga kulturat e popujve fqinjë, dhe autoktone, sepse vjen si zhvillim i pandërprerë nga kultura e bronzit, në atë të hekurit. Materialet arkeologjike hedhin dritë për evolucionin e saj gjatë tri fazave të periudhës së hekurit (shek. XII–IX p.e.s.; shek. VIII–VII p.e.s.; shek. VI–V p.e.s.).


Grupi

2

1. Rrethoni alternativën e saktë. (4 pikë)Qytetërimi etrusk:

a. krijoi shtet të fuqishëm unik;b. krijoi alfabet;c. ishte qytet pasromak; ç. formoi qytetërim unik

2. Vendosni datën e saktë. (3 pikë) shoqëria romake u përfshi nga një krizë e thellë. shënon fundin e Republikës

3. Shpjegoni cili ishte shkaku i Luftërave Punike? (5 pikë)

4. Pse u zhvillua vonë arti e kultura në Romë? (5 pikë)

5. Vlerësoni rëndësinë e “së drejtës romake”. (5 pikë)

6. Etnogjeneza ilire u zhvillua në harkun kohor: (5 pikë)a. mijëvjeçari II p.e.s.,b. mijëvjeçari I p.e.s.,c. mijëvjeçari II–I p.e.s., ç. mijëvjeçari I–II.

7. Gjykoni mbi vijimësinë e qytetërimit ilir. (5 pikë)

8. Argumentoni shkaqet që i kufizonin grekët të njihnin plotësisht shoqërinë ilire. (5 pikë)

Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikët 0-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-37


2

1. Shënoni me + alternativën e saktë. (4 pikë)a. Cili nga autorët grekë ka përcaktuar emrin e përgjithshëm “ilir”?¨ Homeri ¨ Hekateu ¨ Herodoti ¨ Tukiditib. Cili nga autorët grekë ka përcaktuar emrin e përgjithshëm “epir”?¨ Homeri ¨ Herodoti ¨ Diodori ¨ Tukiditi ¨ Straboni

2. Plotësoni: (3 pikë)Qytetërimi ilir dallohet nga qytetërimet e tjera nga vlerat , , . Emërtoni disa nga këto vlera:

3. Argumentoni tezën se mes kulturës së bronzit dhe të hekurit nuk ka ndërprerje, por vazhdimësi(5 pikë)

4. Dalloni elemente të jetës së përditshme në qytetërimin antik romak (5 pikë)

5. Shpjegoni dhe krahasoni format e organizimit shtetëror në Romën antike. (5 pikë)

6. Analizoni veçoritë e zhvillimit ekonomik në Romën antike dhe shtresat e saj shoqërore. (5 pikë)

7. Krahasoni përbërjen shoqërore në mes Athinës dhe Spartës. (5 pikë)

8. Analizoni shprehjen: demokraci e drejtpërdrejtë. (5 pikë)

Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikët 0-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-37


Grupi

2

1. Listoni format shtetërore që lindën pas copëtimit të Perandorisë Bizantine (4 pikë)

2. Përshkruani situatën politike të trevës arbërore në shek. XIII. (3 pikë)

3. Flisni për përhapjen e krishterimit në trevat arbërore (5 pikë)

4. Interpretoni: Interesi apo qëllimi i thjeshtë fetar përcaktonte marrëdhëniet kryqëzatë-Venedik- Kostandinopojë. (5 pikë)

5. Përshkruani qytetin mesjetar në Arbëri, jetën shoqërore dhe ekonomike. (5 pikë)

6. Evidentoni vlerat e kulturës mesjetare duke i ndarë sipas fushave të kulturës. (5 pikë)

7. Përshkruani rrugën e “barbarëve” për të hyrë në Perandorinë Romake dhe kompromisi që bënë me të.

(5 pikë)

8. Diskutoni për rolin që luajti Antikiteti greko-romak edhe në këtë kulturë. (5 pikë)

Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikët 0-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-37

2


1. Përcaktoni cilat ishin formacionet shtetërore arbërore në shek XII‒XIV (4 pikë)

2. Evidentoni vlerat e kulturës mesjetare duke i ndarë sipas fushave të kulturës. (3 pikë)

3. Tregoni vlerat e Durrësit dhe të rrugës Egnatia për pozitën dhe politikën e tyre. (5 pikë)

4. Gjykoni mbi qëllimet dhe veprimet e kryqtarëve në Bizant. (5 pikë)

5. Analizoni faktorët e brendshëm e të jashtëm që përcaktuan qëndrimin e fisnikërisë arbërore ndaj Karlit I Anzhu. (5 pikë)

6. Plotësoni:Skllavopronaria në Iliri .Kriza e prodhimit u ndie dhe mënyra antike e prodhimit u zhduk .

(5 pikë)7. Plotësoni me të dhënat e duhura.a. Vizigotët dhe ostrogotët vranë perandorin Valens më .b. Në vitin Teodosi I krijoi dy qendra të mëdha të Perandorisë së Romës.c. Atila pushtoi Romën më .ç. Qendra perëndimore e Perandorisë, Roma, ra më (5 pikë)

8. Përshkruani veçoritë e organizimit të qyteteve shqiptare nën administratën e Venedikut. (5 pikë)

Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikët 0-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-37


2

TEST

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: HistoriKlasa – 12 Tematika 4

1. Rrethoni alternativën e saktë.Në konfliktin mes principatave arbërore, osmanët erdhën në ndihmë të: (1 pikë)

a. Balshajve b. Zenebishëvë c. Topiajve ç. Kastriotëvë

Lidhja e Lezhës synonte: (1 pikë)a. Krijimin e një shteti të pavarur b. Krijimin e një aleance politiko-ushtarakec. Zgjerimin e territoreve ç. Aleancën me osmanët

I pari që i kërkoi Papës t’i jepte fund abuzimit me indulgjencat ishte: (1 pikë)a. Martin Luter b. Kalvin c. vetë klerikët ç. asnjëra prej tyre

Filozofi që futi ne mendimin politik modern ndarjen e pushteteve ishte: (1 pikë)a. Volter b. Didëro c. Rusoi ç. Monteskjë

Revolucioni Francez: (1 pikë)a. vendosi parimin e barazisë mes qytetarëve francezë; b. i dha fund lirisë së individit;c. ligjëroi sistemin e vjetër; ç. i dha fund lirisë fetare.

Për herë të parë termi Fuqitë e Mëdha në fjalorin diplomatik hyri në: (1 pikë)a. periudhën e Napoleonit; b. gjatë Revolucionit Francez;c. Kongresin e Vjenës; ç. asnjërën prej tyre.

Pashallëku i Shkodrës lidhet me familjen e: (1 pikë)a. Çaushollajve b. Begollajve c. Bushatllinjve ç. Kastriotëve

Shqipërisë Konferenca e Ambasadorëve në Londër njohu pavarësinë e Shqipërisë në: (1 pikë)a. nëntor 1912 b. pranverë 1913 c. dhjetor 1912 ç.korrik 1913

Gjimnazi me emrin Akademia e Re u themelua në: (1 pikë)a. Shkodër b. Prizren c. Voskopojë ç. Berat

2. Kur u mblodh dhe ç’vendosi Lidhja e Lezhës? (4 pikë)Lidhja e Lezhës u mblodh më Lidhja e Lezhës vendosi:

a. b. c.

2

Libër mësuesi për tekstin 3. Shpjegoni termat/konceptet e poshtëshënuara: (2 pikë)a. Rilindje: b. Humanizëm:

4. Përkufizoni termat/konceptet e poshtëshënuara: (3 pikë)a.Çifligu: b. Ziameti: c. Sanxhaku:

5. Sistemi osman i taksimit ndahej në dy kategori: (2 pikë)a. b.

6. Çfarë ishin dhe si ishin te organizuar esnafët? (2 pikë)Esnafet ishin:

Organizimi i esnafëve:

7. Në fillim të 1819 territoret e kontrolluara nga Ali Pashë Tepelena shtriheshin: (2 pikë)a. në Veri b. në Jug c. në Perëndim ç. në Lindje

8. Shkruani dy nga synimet e Pansllavizmit: (2 pikë) a. b.

9. Sipas Urdhëresës Lidhja Shqiptare e Prizrenit parashikonte: (2 pikë) a. b.

10. Analizoni qëndrimin e grupimit politik të elitës shqiptare “Kombëtaristët: (2 pikë)

Kombëtaristët

Nota 4 5 6 7 8 9 10

Pikët 0 ‒ 5 6‒ 9 10 ‒ 13 14 ‒ 17 18 ‒ 21 22 ‒ 25 26 ‒29


2

ÇELËSI I TESTITFusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: HistoriKlasa – 12 Tematika 4

1. Rrethoni alternativën e saktë.Në konfliktin mes principatave arbërore, osmanët erdhën në ndihmë të: (1 pikë)

a. Balshajve b. Zenebishëvë c. Topiajve ç. KastriotëvëPërgjigje: c. Topiajve

Lidhja e Lezhës synonte: (1 pikë)a. Krijimin e një shteti të pavarur b. Krijimin e një aleance politiko-ushtarakec. Zgjerimin e territoreve ç. Aleancën me osmanët

Përgjigje: b. Krijimin e një aleance politiko-ushtarake

I pari që i kërkoi Papës t’i jepte fund abuzimit me indulgjencat ishte: (1 pikë)a. Martin Luter b. Kalvin c. vetë klerikët ç. asnjëra prej tyre

Përgjigje: a. Martin LuterFilozofi që futi ne mendimin politik modern ndarjen e pushteteve ishte: (1 pikë)

a. Volter b. Didëro c. Rusoi ç. MonteskjëPërgjigje: d. MonteskjëRevolucioni Francez: (1 pikë)

a. vendosi parimin e barazisë mes qytetarëve francezë; b. i dha fund lirisë së individit;c. ligjëroi sistemin e vjetër; ç. i dha fund lirisë fetare.

Përgjigje: a. Vendosi parimin e barazisë mes qytetarëve francezë

Për herë të parë termi Fuqitë e Mëdha në fjalorin diplomatik hyri në: (1 pikë)a. periudhën e Napoleonit; b. gjatë Revolucionit Francez;c. Kongresin e Vjenës; d. asnjërën prej tyre.

Përgjigje: c. Kongresin e Vjenës

Pashallëku i Shkodrës lidhet me familjen e: (1 pikë)

a. Çaushollajve b. Begollajve c. Bushatllinjve d. KastriotëvePërgjigje: c. Bushatllinjve

Shqipërisë Konferenca e Ambasadorëve në Londër njohu pavarësinë e Shqipërisë në: (1 pikë)

a. nëntor 1912 b. pranverë 1913 c. dhjetor 1912 ç. korrik 1913Përgjigje: d. korrik 1913


2

Gjimnazi me emrin Akademia e Re u themelua në:a. Shkodër b. Prizren c. Voskopojë

Përgjigje: c. Voskopojëd. Berat

(1 pikë)

2. Kur u mblodh dhe ç’vendosi Lidhja e Lezhës? (4 pikë)PërgjigjeLidhja e Lezhës u mblodh më 2 mars 1444Lidhja e Lezhës vendosi:

a. Skënderbeu komandant i përgjithshëm;b. krijimin e një ushtrie të përbashkët;c. krijimin e një arke të përbashkët.

3. Shpjegoni termat/konceptet e poshtëshënuara: (2 pikë)Përgjigje:

a. Rilindje: Term i përdorur për të bërë dallimin me Mesjetën, e cila vlerësohej si periudhë e errët, dhe më vonë në shek. XIV‒XV për të ripërkufizuar edhe një herë botën e vjetër heleno-romake.b. Humanizëm: Koncept që mbarte në vetvete kuptimin e nivelit më të lartë të filozofisë që i drejtohej njohjes së njeriut dhe të vërtetave të lidhura me të.

4. Përkufizoni termat/konceptet e poshtëshënuara: (3 pikë)Përgjigje:

a. Çifligu: Njësia më e vogël e taksapaguesve dhe që punohej me fuqinë punëtore që ofronin si një familje fshatare dhe fuqia tërheqëse e një pende qe. Disa çifligje përbenin një timar.b. Ziameti: Ishte burim të ardhurash nga 3000–20 000 akçe dhe u akordohej komandantëve më të lartë ushtarak se timari.c. Sanxhaku: Njësi administrative-territoriale, hapësirë gjeografike lehtësisht e përshkueshme nga autoritetet osmane dhe që kishte toka të mjaftueshme bujqësore për popullsinë vendase me një numër të mjaftueshëm qytetesh.

5. Sistemi osman i taksimit ndahej në dy kategori: (2 pikë)Përgjigje:

a. Taksa me origjinë nga Sheriatib. Taksa me origjinë nga tradita juridike

6. Çfarë ishin dhe si ishin te organizuar esnafët? (2 pikë)Përgjigje: Esnafët ishin organizim i prodhuesve të zejeve të njëjta apo të përafërta.Organizimi i esnafëve:Esnafët kishin statutin e tyre ku shpjegohej mënyra e funksionimit, detyrat dhe privilegjet e anëtarëve të tyre.

7. Në fillim të 1819 territoret e kontrolluara nga Ali Pashë Tepelena shtriheshin: (2 pikë)Përgjigje:


2

a. Veri - nga lumenjtë Shkumbin e Vardarb. Jug - Gjiri Korinthitc. Perëndim - Detet Adriatik e Jon ç. Lindje - Një pjesë e Egjeut

8. Shkruani dy nga synimet e Pansllavizmit: (2 pikë)Përgjigje:

a. Të çlironte përfundimisht sllavët e Ballkanit nga sundimi osman.b. Të krijonte shtete të pavarura.c.Të krijonte një federatë të sllavëve të jugut nën udhëheqjen e Rusisë.

9. Sipas Urdhëresës Lidhja Shqiptare e Prizrenit parashikonte: (2 pikë)Përgjigje:

a. Të ngrinte një administratë qendrore në Prizren.b. Të organizonte një ushtri me trupa shqiptare që do të mbronte vendin nga rreziqet e mundshme.

10. Analizoni qëndrimin e grupimit politik të elitës shqiptare “Kombëtaristët: (2 pikë)

Kombëtaristët


2

TEST

Fusha : Shoqëria dhe mjedisi Lënda: HISTORIKlasa 12 Tematika 5

1. Rrethoni alternativën e saktë.Parlamenti shqiptar gjatë Republikës Shqiptare të 1925-s ishte: (1 pikë)

a. i përbërë nga dy dhoma; b. përbehej vetëm nga Dhoma e Deputetëve;c. nuk ekzistonte si organ; ç. nuk funksiononte rregullisht.

Kriza ekonomike botërore e vitit 1929 i kishte fillesat e saj në: (1 pikë)a. Britaninë e Madhe b. në gjithë Europën c. Francë ç. SHBA

Një nga misionet e para ushtarake që erdhën në Shqipëri gjatë Luftës II Botërore ishte ai i: (1 pikë)a. B. Sovjetik b. SHBA c. Jugosllavisë ç. Britanisë së Madhe

Dy vendet që dolën si superfuqi pas Luftës së Ftohtë ishin: (1 pikë)a. Britania dhe Franca b. Britania dhe SHBA c. Japonia dhe BRSS ç. SHBA dhe BRSS

Simboli i Luftës së Ftohtë ishte: (1 pikë)a. aleanca ushtarake mes vendeve të Perëndimit; b. gara e armatimeve;c. Muri i Berlinit ç. asnjëra prej tyre.

2. Cila ishte ngjarja që shënoi përfundimisht prishjen e marrëdhënieve të shtetit shqiptar me Britaninë? (1 pikë)

a. kushtet që vendosi qeveria Britanike; b. raporti kritik ndaj qeverisë shqiptare;c. incidenti i tetorit të 1946-s në Kanalin e Korfuzit; ç. ardhja e misioneve britanike gjatë Luftës II.

3. Analizoni përmbajtjen e Parimit Themelor për rishikimin e hartës politike të Europës sipas K. Paqes 1919: (3 pikë)

4. Cilat ishin dy organet drejtuese që dolën nga Kuvendi i Vlorës: (2 pikë)a. b.

5. Përcaktoni përmbajtjen e Statutit Organik të Shqipërisë të prillit 1914. (3 pikë)


2

6. Evidentoni disa përcaktime të Statutit Organik të Lushnjës për organizimin e shtetit Shqiptar”.(2 pikë)

a. b. c. ç.

7. Shënoni të paktën dy nga kompetencat e presidentit në Republikën Shqiptare të 1925-s: (2 pikë)

a. b.

8. Analizoni dy shkaqet që sollën fillimin e Luftës së Dytë Botërore. (2 pikë)

9. Identifikoni dy qëndrimet që u ravijëzuan në Kosovë në lidhje me çështjen kombëtare shqiptare.(2 pikë)

a. b.

10. Thoni kur u mblodh dhe çfarë u vendos në Konferencën e Jaltës? (5 pikë)

a. b. c. ç. d.

11. Cilat ishin dy blloqet ushtarake kundërshtare gjatë Luftës së Ftohtë dhe kush bënte pjesë në to?(2 pikë)

a. b.

Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikët 0 ‒ 5 6 ‒ 9 10 ‒ 13 14 ‒ 17 18‒ 21 22 ‒ 25 26 ‒ 29


2

ÇELSI I TESTIT

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: HISTORIKlasa 12 Tematika 5

1. Rrethoni alternativën e saktë.Parlamenti shqiptar gjatë Republikës Shqiptare të 1925-s ishte: (1 pikë)

a. i përbërë nga dy dhoma; b. përbehej vetëm nga Dhoma e Deputetëve;c. nuk ekzistonte si organ; ç. nuk funksiononte rregullisht.

Përgjigje: a. i përbërë nga dy dhoma

Kriza ekonomike botërore e vitit 1929 i kishte fillesat e saj në: (1 pikë)a. Britaninë e Madhe b. në gjithë Europën c. Francë ç. SHBA

Përgjigje: d. SHBA

Një nga misionet e para ushtarake që erdhën në Shqipëri gjatë Luftës II Botërore ishte ai i: (1 pikë)a. B. Sovjetik b. SHBA c. Jugosllavisë ç. Britanisë së Madhe

Përgjigje: d. Britanisë së Madhe

Dy vendet që dolën si superfuqi pas Luftës së Ftohtë ishin: (1 pikë)a. Britania dhe Franca b. Britania dhe SHBA c. Japonia dhe BRSS ç. SHBA dhe BRSS

Përgjigje: d. SHBA dhe BRSSSimboli i Luftës së Ftohtë ishte: (1 pikë)

a. aleanca ushtarake mes vendeve të Perëndimit; b. gara e armatimeve;c. Muri i Berlinit ç. asnjëra prej tyre.

Përgjigje: c. Muri i Berlinit

2. Cila ishte ngjarja që shënoi përfundimisht prishjen e marrëdhënieve të shtetit shqiptar me Britaninë? (1 pikë)

a. kushtet që vendosi qeveria Britanike; b. raporti kritik ndaj qeverisë shqiptare;c. incidenti i tetorit të 1946-s në Kanalin e Korfuzit; ç. ardhja e misioneve britanike gjatë Luftës II.

Përgjigje: c. Incidenti tetorit te 1946 në Kanalin e Korfuzit

3. Analizoni përmbajtjen e Parimit Themelor për rishikimin e hartës politike të Europës sipas K. Paqes 1919: (3 pikë)Përgjigje:Parimi themelor për rishikimin e hartës politike pas shpërbërjes së perandorive shumëkombëshe kishte në përmbajtje krijimin e shteteve kombëtare etniko-gjuhësore, mbështetur në parimin e propozuar nga presidenti amerikan W, sipas të cilit kombet kanë të drejtën e vetëvendosjes.

4. Cilat ishin dy organet drejtuese që dolën nga Kuvendi i Vlorës: (2 pikë)Përgjigje:

a. Qeveria b. Pleqësia

5. Përcaktoni përmbajtjen e Statutit Organik të Shqipërisë të prillit 1914. (3 pikë) Përgjigje:Statuti shpallte Shqipërinë principatë kushtetuese sovrane të trashëgueshme nën garancinë e Fuqive


2

të Mëdha. Princi ishte kryetar i administratës civile dhe ushtarake. Ai shpallte zgjedhjet për Asamblenë Kombëtare dhe e shpërndante atë. Organ ligjvënës ishte Asambleja Kombëtare, por pushteti i saj ishte i kushtëzuar. Ministrat përgjigjeshin përpara princit.

6. Evidentoni disa përcaktime të Statutit Organik të Lushnjës për organizimin e shtetit Shqiptar”.(2 pikë)

Përgjigje:a. Riafirmoi formën monarkike të qeverisjes.b. Këshilli i Lartë përbëhej prej 4 vetash (përfaqësues të 4 komuniteteve fetare), kryente funksionet e mbretit.c. Këshilli Kombëtar kryente veprimtarinë legjislative.ç. Pushtetin ekzekutiv e ushtronte qeveria e cila kishte në përbërje të saj 5 ministra.

7. Shënoni të paktën dy nga kompetencat e presidentit në Republikën Shqiptare të 1925-s: (2 pikë)Përgjigje:

a. Presidenti ishte njëkohësisht edhe kryetar i qeverisë.b. Ishte e përqendruar në duart e tij thuajse e gjithë veprimtaria ekzekutive.c. Ishte komandant i Forcave të Armatosura dhe kishte të drejtën të shpallte luftën dhe të bënte paqen. ç. Shkarkonte me dekret të posaçëm gjyqtarët dhe prokurorët.d. Emëronte dhe shkarkonte nga detyra ministrat. dh. Urdhëronte shpalljen dhe zbatimin e ligjeve.

8. Analizoni dy shkaqet që sollën fillimin e Luftës së Dytë Botërore. (2 pikë)Përgjigje:

a. Kushtet e paqes së traktateve të pas Luftës I Botërore, të cilat krijuan një botë të pasigurt e të paqëndrueshme. Në Gjermani forcat politike i quanin kushtet e paqes të padrejta, Japonia nuk kishte arritur synimet për të marrë territore në Kinë, ndërsa Italia nuk i kishte plotësuar të gjitha synimet e pranuara nga TFL.

b. Paaftësia e Lidhjes së Kombeve për të ndaluar këto agresione. Franca dhe Britania ndoqën politikë paqtimtare me Gjermaninë dhe shtetet e tjera, duke shpresuar se mund të arrinin paqen për pjesën tjetër të botës.

9. Identifikoni dy qëndrimet që u ravijëzuan në Kosovë në lidhje me çështjen kombëtare shqiptare.(2 pikë)

Përgjigjea. Nacionalistët që mendonin të ruanin gjendjen ekzistuese.b. Komunistët që mendonin se bashkimi me Shqipërinë do të arrihej me ane të rezistencës.

10. Thoni kur u mblodh dhe çfarë u vendos në Konferencën e Jaltës? (5 pikë)Përgjigje:

a. 4 – 11 shkurt 1945b. Vendosi parimet mbi të cilat do të vendosej paqja dhe do të bëheshin rregullimet e botës pas lufte.c. Ndarja e Gjermanisë në katër zona të kontrolluara nga aleatët ( BRSS, SHBA, Britani, Francë). ç. Ndryshime territoriale të Polonisë.d. Ngritja e Gjykatës së Hagës.

11. Cilat ishin dy blloqet ushtarake kundërshtare gjatë Luftës së Ftohtë dhe kush bënte pjesë në to?(2 pikë)

Përgjigje:a. NATO – SHBA dhe aleatët e saj


3

b. T. I Varshavës – BS dhe aleatët e saj


3

Documents

PLANI5 - albas.alalbas.al/.../kl-12/word/Libri_Mesuesit_Historia_12_(me_zgjedhje).docx · Web viewArbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (1) Arbrit mes normanëve dhe Bizantit87