2 - albas.alalbas.al/.../kl-12/word/Libri_Mesuesit_Letersia_12_(me_zgjedhje).docx · Web viewPërmbledhje e strukturuarFaktorëtkulturologjikë,historikë,politikë,shoqërorCamajpoetikë

Manjola Daulle Ermira Ymeraj

Libër mësuesipër tekstin shkollor

LETERSIA 12(me zgjedhje)

albas

Botues:Latif AJRULLAI Rita PETRO

Redaktore përgjegjëse:Ervisa PALOKA

Arti grafik:Ela LUMANI

© Albas, 2018Të gjitha të drejtat janë të rezervuara

Shtëpia botuese AlbasNë Tiranë: Rr. “Donika Kastrioti”, pallati 14, ap. 4D. Tel: 00355 45800160; e-mail: [email protected]ë Tetovë: Rr. “Ilinden”, nr. 105Tel: 00389 44 344 047; e-mail: [email protected] Në Prishtinë: Rr. “Muharrem Fejza”, p.n.Tel: 00377 45 999 770e-mail: [email protected]

Shtypur në shtypshkronjën:

2

P Ë R M B A J T J E

Plani�� 4 Folklori dhe folkloristika�� 18 Folklori dhe romantizmi�� 20 Tiparet kryesore të folklorit�� 21 Folklori dhe letërsia moderne �� 23 Këngët e fëmijëve �� 25 Zakonet e lindjes �� 25 Ninullat�� 25 Ritet e dasmës �� 28 Këngët e dasmës �� 28 Ritet dhe këngët e motmotit�� 31 Llojet e riteve dhe të këngëve kalendarike�� 31 Ritet mortore (ose funerale)�� 34 Vajet, llojet dhe arti i tyre �� 34 Këngët e dashurisë �� 36 Kulti i bukurisë �� 36 Kulti i dashurisë �� 39 Veçori stilistike të lirikës së dashurisë�� 39 Folklori dhe De Rada �� 42 Milosao (studim teksti) �� 45 Folklori dhe Gavril Dara i Riu�� 47 Folklori dhe Naim Frashëri�� 50 Folklori dhe Andon Zako Çajupi�� 53 Folklori dhe Lasgush Poradeci �� 56 Kroj i fshatit tonë (studim teksti)��

58 Folklori dhe Dritëro Agolli �� 60 Rapsodi (studim teksti) �� 62 Proverbat, kuptimi dhe struktura e tyre �� 65 Gjëegjëzat �� 65 Miti-legjenda-përralla� Këngët legjendare �� 68 Ritet e flijimit, �� 70 Balada e murimit �� 70 Këngët legjendare të rinjohjes �� 72 Kënga legjendare e vëllait të vogël�� 74 Folklori dhe Ismail Kadare �� 76 Kush e solli Doruntinën (studim teksti) �� 76 Eposi Kombëtar�� 82 Krahasim i eposit tonë me eposet e tjera�� 84 Kënga e Gjergj Elez Alisë �� 87 Folklori dhe Gjergj Fishta �� 89 Jerina ose Mretnesha e Lulevet (studim teksti) �� 89 Klasifikimi i këngëve historike �� 95 Tiparet e këngëve historike�� 95 Kuptimi, poetika dhe struktura e përrallës�� 98 Tipare të përrallës në gjuhën shqipe �� 100 Folklori dhe Mitrush Kuteli�� 101 Rinë-Katerinëza (studim teksti)�� 101 Folklori dhe Ernest Koliqi �� 106 Kërcimtarja e Dukagjinit (studim teksti) �� 106 Folklori dhe Lumo Skëndo �� 109 Plaku i Ylnecit (studim teksti) �� 109 Folklori dhe Martin Camaj�� 113 Legjenda e Shotës (studim teksti) �� 113 Lirikë dhe Epikë�� 118 Profili i nxëmnësit �� 120 Detyrë me shkrim �� 121

3

Tematikat 68 orë

Shpërndarja e përmbajtjes së lëndës

shtator – dhjetor28 orë

janar – mars24 orë

prill – qershor16 orë

Temat Tematikat Temat Tematika Temat

Folkloristika 4 orë

1 1� Folklori dhe folkloristika STUDIM

TEKSTI

3 6� Folklori dhe Lasgush Poradeci Epika

popullore4 13�

Klasifikimi i këngëve historike

1 2� Folklori dhe romantizmi 3 7� Kroj i fshatit tonë

3 8� Folklori dhe Dritëro Agolli �Rapsodi

4 14� Tiparet e këngëve historike

4 15� Kuptimi, poetika dhe struktura e përrallës

4 16� Tiparet e përrallës në gjuhën shqipe

1 3� Tiparet kryesore të folklorit Epika

popullore

16 orë

4 1� Proverbat, kuptimi dhe struktura e tyre

1 4� Folklori dhe letërsia moderne

4 2�4 3�

GjëegjëzatMiti-legjenda-përralla

3 13� Folklori dhe Mitrush Kuteli

4 4� Këngët legjendare4 5� Ritet dhe flijimi 3 14� Studim teksti Rinë-Katerinëza

4 6� Balada e murimit

Lirika popullore

2 1� Këngët e fëmijëve 4 7� Këngët legjendare të rinjohjes

3 15� Folklori dhe Ernest Koliqi

2 2� Zakonet e lindjes 4 8� Kënga legjendare e vëllait të vogël

3 16� Studim teksti “Kërcimtarja e Dukagjinit”

2 3� Ninullat

2 4� Ritet e dasmave 4 9� Kënga legjendare e vëllait të vogël� Variante të ndryshme të këngës�

3 17� Folklori dhe Lumo Skëndo

4

3 18� Folklori dhe Martin Camaj� Studim teksti“Legjenda e Shotës”

p sh� � Ese letrare 1 Hulumtim

PR Projekt prezantimPR Projekt prezantim

2 5� Këngët e dasmaveStudim teksti

3 9� Folklori dhe Ismail Kadare P 3 Përsëritje

2 6� Ritet dhe këngët emotmotit

3 10� Studim teksti “Kush e solliDoruntinën”

T 3 Test tremujori

2 7� Llojet e riteve dhe të këngëvekalendarike

PR Projekt - faza II P Vlerësim portofoli

2 8� Ritet mortore2 9� Vajet, llojet dhe

arti i tyre4 10� Eposi kombëtar

2 10� Këngët e dashurisë

4 11� Krahasim i Eposit tonë me eposet e tjera�

4 12� Kënga e Gjergj Elez Alisë

2 11� Kulti i bukurisë 3 11� Folklori dhe Fishta

3 12� Analizë teksti “Jerenina oseMretnesha e Lulevet”

2 12�2 13�

Kulti i dashurisë Veçoritë stilistike të lirikës së dashurisë

2 Përsëritje

5

2 14� Përsëritje për Këngët e dashurisë

1 Ese letrare 2 Test tremujori

3 1�Folklori dhe De Rada

P Vlerësim portofoli

STUDIM TEKSTI

3 2� Fragment“Milosao”

3 3� Folklori dhe Gavril Dara i Riu

3 4� Folklori dhe NaimFrashëri

3 5� Folklori dhe Çajupi

1 Përsëritje1 Test tremujori

PR Projektkurrikular

P Vlerësimportofoli

Libër mësuesi

“Letërsia 12 me

6

PLANI MËSIMOR VJETOR‒ KLASA XII FUSHA: GJUHËT DHE KOMUNIKIMI LËNDA: LETERSI ME ZGJEDHJE XII

PLANIFIKIMI 3-MUJOR SHTATOR-DHJETOR 2018 (28 orë) FUSHA: GJUHËT DHE KOMUNIKIMI LËNDA: LETËRSI ME ZGJEDHJE XII

NR. TEMATIKA ORË TEMATMËSIMORE

SITUATAT E TËNXËNIT

METODOLOGJIA DHEVEPRIMTARITË

VLERËSIMI BURIMET DHE MJETEMËSIMORE

1 1 Folkloristik a4 orë

1 Folklori dhe folkloristika

Diskutim në lidhje me folklorin; rrëfehet një ngjarje; bisedë për historinë e zhvillimit të folklorit�

Bashkëbisedim, metoda Kllaster, përmbledhje e strukturuar, plotësim të dhënash�

Vlerësim diagnostikues; vlerësimi për të nxënë (i vazhdueshëm): për mënyrën se si e studiojnë informacionin dhe se si e paraqesin atë; vlerësim për punën individuale, në lidhje me saktësinë e informacionit shkencor; vlerësim pa notë, por motivues, për nxënësit qëaktivizohen�

Teksti mësimor, tekste folklorike, tabela, shkumësa�

2 2 2 Folklori dhe romantizmi

Diskutim në lidhje me romantikët shqiptarë si mbledhës të folklorit�

Përvijim i të menduarit, metoda Kllaster, insert, plotësim të dhënash, punë në grupe�

Vlerësim i nxënësit për:a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencorb) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup dhe punën në dyshe (3-4 nxënësvlerësohen me notë)�

Teksti mësimor, krijime folklorike nga autorë të ndryshëm romantikë, tabela, shkumësa�

3 3 3 Tiparet kryesore të folklorit

Bisedë mbi autorët e krijimeve folklorike, ngjashmëritë midis tyre�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, metoda Kllaster, përmbledhje e strukturuar, punë në grupe�

Vlerësim për punën në grupe, për mënyrën se si e studiojnë informacionin dhe se si e paraqesin atë vlerësim për punën individuale, në lidhje me saktësinë e informacionitshkencor

Teksti mësimor, përvoja e nxënësve, video - projektor, tekste folklorike�

Libër mësuesi

“Letërsia 12 me

7

4 4 4 Folklori dhe letërsia moderne

Diskutim rreth njohurive që kanë nxënësit për ndikimin e autorëve nga folklori dhe miti�

Stuhi mendimesh, përmbledhje e strukturuar, harta e epokës�

Vlerësim për saktësinë e informacionit shkencor (1-2 nxënës vlerësohen me notë)�

Teksti mësimor, tekste letrare, tabela, shkumësa�

5 5

Lirika popullore 14 orë

1 Këngët e fëmijëve

Diskuton rreth këngëve dhe lodrave të fëmijërisë së tyre�

Dëgjim i drejtuar, stuhi mendimesh, përmbledhje e strukturuar�

Vlerësim i punës së pavarur individuale; vlerësim motivues dhe pa notë�

Teksti mësimor, informacione sjella nga nxënësit�

6 62

Zakonet e lindjes

Bisedë mbi formimin e ndikimin e personalitetit të tyre mbështetur ne vlerat e këngëve tëdjepit, ninullat�

Diskutim mbi njohuritë paraprak, bisedë, punë në grupe, punë e udhëhequr�

Vlerësim individual; vlerësim i punës me grupe; vlerësohen për paraqitjen e saktë të informacionit shkencor�

Teksti mësimor, tabela apo flipçart, interneti, biblioteka�

7 7 3 Ninullat Bisedë mbi formimin e ndikimin e personalitetit të tyre mbështetur ne vlerat e këngëve tëdjepit, ninullat�

Diskutim mbi njohuritë paraprak, bisedë, punë në grupe, punë e udhëhequr�

Vlerësim individual; vlerësim i punës me grupe; vlerësohen për paraqitjen e saktë të informacionit shkencor�


8 8 4 Ritet e dasmave Në video-projektor shfaqen disa sekuenca nga dasma të krahinave të ndryshme�

Vëzhgim, diskutim mbi njohuritë paraprake, harta e ngjarjes, metoda Kllaster, punë në grupe, pesëvargësh�

Vlerësim për:a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor;b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4 nxënës vlerësohen me notë).

Teksti mësimor,video- projektor, flipçart, tabela�

9 9 5 Këngët e dasmave

Interpretim i këngëve të dasmave�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, lexim shprehës, praktikë e udhëhequr, punë epavarur në grupe�

Vlerësim individual; vlerësohet marrëdhënia e anëtarëve të grupeve me njëri-tjetrin; vlerësohet saktësia e paraqitjessë materialit

Teksti mësimor, vepra letrare, skeda, video- projektor, kartonë, fletë format A4�

10 10 6 Ritet dhe këngët e motmotit

Interpretim i riteve të ndryshme të dëgjuara nga vetë nxënësit�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, Punë e pavarur në grupe, korniza të skeletëzuara�

Vlerësim i vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin dhe plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin esaj nga mësuesi�

Teksti mësimor, skeda, kartonë, fletë format A4, korniza të skeletëzuara�

11 11 7 Llojet e riteve dhe të këngëve kalendarike

Interpretim i një riti, këngëve kalendarike�

Bashkëbisedim, diskutime në grup�

Vlerësim i vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituarnxënësit në lidhje me tematikën e

Teksti mësimor, informacione të sjella nga nxënësit�

Libër mësuesi

“Letërsia 12 me

8

trajtuar gjatë mësimit�

12 12 8 Ritet mortore Bashkëbisedim mbi konceptin dhe ritualet e vdekjes�

Bashkëbisedim, diskutime në grup�

Vlerësim i vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën etrajtuar gjatë mësimit�


13 13 9 Vajet, llojet dhe arti i tyre

Bisedë mbi ceremonitë mortore në vendin tonë, por dhe në vende tëndryshme�

Stuhi mendimesh, metoda Kllaster, punë me grupe�

Vlerësohen për mënyrën e paraqitjes së ideve dhe nivelin e bashkëpunimit�

Teksti mësimor, informacione të sjella nga nxënësit.

14 14 10 Këngët e dashurisë

Bisedë mbi këngët e dashurisë në të gjitha format e ligjërimit të tyre�

Stuhi mendimesh, metoda Kllaster, punë me grupe�

Vlerësim i vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën etrajtuar gjatë mësimit�

Teksti mësimor, informacione të sjella nga nxënësit, video- projektor�

15 15 11 Kulti i bukurisë Bisedë rreth së bukurës fizike dhe shpirtërore te njeriu�

Stuhi mendimesh, Përmbledhje e strukturuar, lexim i pavarur / metoda Kllaster, pyetje-përgjigje�

Vlerësim i punës së pavarur individuale; vlerësim për punën individuale dhe për punën në grup; vlerësim për paraqitjensaktë të punës së kërkuar�

Teksti mësimor, video- projektor, tabela apo flipçart, internet�

16 16 12 Kulti i dashurisë Sekuenca filmike të përzgjedhura nga këngë kushtuardashurisë�

Vëzhgim filmi, diskutim mbi njohuritë paraprake, lexim në dyshe, praktikëe udhëhequr�

Vlerësim individual (i diferencuar); vlerësohet harmonizimi i punës në dyshe dhe cilësia einformacionit�

Teksti mësimor, veprat letrare, flipçart ose tabela, video-projektor�

17 17 13 Veçoritë stilistike të lirikës së dashurisë

Tekste të ndryshme me poezi folklorike dashurie

Diskutim mbi njohuritë paraprake, lexim në dyshe, praktikë eudhëhequr�


Teksti mësimor, veprat letrare, flipçart ose tabela�

18 18 14 Përsëritje për këngët e dashurisë

Tekste të ndryshme me poezi folklorike dashurie

Diskutim mbi njohuritë paraprake, lexim në dyshe, praktikë eudhëhequr�


Teksti mësimor, veprat letrare, flipçart ose tabela�

19 19P sh�

1 Ese letrare Punë me shkrim� Shkrimi paraprak, strukturimi, redaktim�

Vlerësim individual� Teksti mësimor, format esesh, Si të shkruajmënjë ese? B Musai�

Libër mësuesi

“Letërsia 12 me

9

20 20

Ndikimi i shkrimtarev e nga folklori ynë

1 Folklori dhe De Rada

Bisedë mbi ndikimin e folklorit në krijimtarinë e De Radës�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, stuhi mendimesh, punë në grupe, shkrim i lirë�

Vlerësim individual; vlerësohet marrëdhënia e anëtarëve të grupeve me njëri-tjetrin; vlerësohet saktësia e paraqitjessë materialit�

Teksti mësimor, veprat letrare, interneti, skeda, kartonë, fletë format A4�

21 21 2 Fragment“Milosao”

Interpretim i këngës� Teknika e të pyeturit, lexim i drejtuar me ndalesa (VLMD), diskutim�

Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, për përfshirjen në diskutim, për pyetjet dhe përgjigjet që jep�

Teksti mësimor, veprat letrare (mund të sigurohen nga biblioteka e shkollës),internet�

22 22 3 Folklori dhe Gavril Dara i Riu

Recitohen vargje ngapoema “Vajza e Lalës”�

Stuhi mendimesh, organizues grafik, lexim i drejtuar me ndalesa(VLMD), diskutim�

Vlerësim në dyshe (mënyra se si i harmonizojnë punët, si e plotësojnë dhe e korrigjojnë njëri-tjetrin);vlerësim individual�

Teksti mësimor, video- projektor, tabela ilustruese�

23 23 4 Folklori dhe Naim Frashëri

Bisedë mbi njohuritë e nxënësve për Naim Frashërin dhe ndikimin e folklorit në krijimtarinë e tij�

Diskutim për njohuritë paraprake, metoda Kllaster, veprimtari e leximit të drejtuar, punë e udhëhequr�

Nxënësi vlerësohet për mendimet e sakta, rolin aktiv në grup, pjesëmarrjen në diskutim dhe argumentet që jep në mbrojtje të mendimit dhe të pozicionit qëmban�

Teksti mësimor, interneti,vepra letrare�

24 24 5 Folklori dhe Andon Zako Çajupi

Recitohen vargje nga poezitë e Çajupit�

Metoda Kllaster, grupe të eksperteve, punë në grupe, diskutim�

Vlerësim për:a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor;b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4 nxënës vlerësohen me notë).

Teksti mësimor, interneti, video- projektor�

25 25 1 Përsëritje Ç’kemi mësuar gjatëperiudhës së parë?

Diskutim me grupe� Nxënësi vlerësohet për cilësinë e informacioneve të përzgjedhura, për pyetjet dhe përgjigjet, për pjesëmarrjen në punën në grup�

Teksti mësimor�

26 26 1 Test tremujori Test i strukturuar� Vlerësim individual� Teksti mësimor, fletëformat A4�

27 27 1 Projekt Pyetje për nxënësit: A jeni të kënaqur me punën e realizuar në grup?

Diskutime në grup dhe individuale�

Nxënësi vlerësohet për rolin në grup, për saktësinë e kryerjes së detyrave�

Dosja e projektit�

28 28 1 Vlerësimportofoli

Diskutim Vlerësim individual,motivues�

Vlerësim individual; vlerësim nëgrup�

Libër mësuesi

“Letërsia 12 me

1

PLANIFIKIMI 3-MUJOR JANAR-MARS 2019 (24 orë)

FUSHA: GJUHËT DHE KOMUNIKIMI LËNDA: LETËRSI ME ZGJEDHJE XII

NR. TEMATIKA ORË TEMAT MËSIMORE

SITUATA E TË NXËNIT

METODOLOGJIA DHE VEPRIMTARITË

VLERËSIMI BURIMET DHE MJETET

MËSIMORE29 1 6 Folklori dhe

Lasgush Poradeci

Bisedë mbi Lasgush Poradecin dhe mbi lirikat e tij kushtuar dashurisë, të cilat janë të mbështetura në folklor�

Diskutim, lexim i drejtuar me ndalesa (VLMD), punë e udhëhequr në grupe�

Vlerësim për:a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor;b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4nxënës vlerësohen me notë).

6

30 2 7 Kroj i fshatittonë

31 3 8 Folklori dhe Dritëro Agolli

Bisedë mbi Dritëro Agollin dhe mbi lirikat e tij kushtuar dashurisë, të cilat janë të mbështetura në folklor�

Diskutim, lexim i drejtuar me ndalesa (VLMD), punë e udhëhequr në grupe�

Vlerësim për:a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor;b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar, harmonizuar dhe paraqitur saktë punën në grup (3-4nxënës vlerësohen me notë).

Bisedë mbi Dritëro Agollin dhe mbi lirikat e tij kushtuar dashurisë, të cilat janë të mbështetura në folklor�

32 4

Epika popullore

1 Proverbat, kuptimi dhe struktura e tyre

Bisedë mbi të proverbat (fjalët e urta) � Si kanë ndikuar ato nëzhvillimin e popullit?

Diskutim mbi njohuritë paraprake, stuhi mendimesh, punë nëgrupe, shkrim i lirë�

Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, ndërtimin e pyetjeve, saktësinë epërgjigjeve�

Teksti mësimor, tabela e zezë, tabela apo flipçart,interneti, biblioteka�

16 orë33 5 2 Gjëegjëzat Interpretohen

gjëegjëza të dëgjuara nga të rriturit gjatë fëmijërisë�

Diskutim mbi njohuritëparaprake, praktikë e udhëhequr, punë në grupe, diskutim�

Nxënësi vlerësohet për detyrën erealizuar në shtëpi, për pjesëmarrjen aktive në mësim, për argumentet që ndërton, për saktësinë e përgjigjeve dhe mendimin kritik�

Teksti mësimor,informacione të sjella nga nxënësit, tekste me gjëegjëza të ndryshme�

Libër mësuesi

“Letërsia 12 me

1

34 63 Miti-legjenda-

përralla�

Bisedë mbi mitet, legjendat dhe përrallat�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, praktikë e udhëhequr, punë në grupe, diskutim�

Nxënësi vlerësohet për detyrën e realizuar në shtëpi, për pjesëmarrjen aktive në mësim, për argumentet që ndërton, për saktësinë e përgjigjeve dhemendimin kritik�


35 7 4 Këngët legjendare

Bisedë mbi legjendat dhe përrallat�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, praktikë e udhëhequr, punë në grupe, diskutim�

Nxënësi vlerësohet për detyrën e realizuar në shtëpi, për pjesëmarrjen aktive në mësim, për argumentet që ndërton, për saktësinë e përgjigjeve dhemendimin kritik�

Teksti mësimor, informacione të sjella nga nxënësit.

36 8 5 Ritet e flijimit� Bisedë mbi ritet e flijimit

Stuhi mendimesh, organizues grafik, diskutim�


Teksti mësimor, veprat letrare (mund të sigurohen nga biblioteka eshkollës), internet�

37 9 6 Balada e murimit

Interpretim i baladës së Rozafës�


Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, për përfshirjen në diskutim, për pyetjetdhe përgjigjet që jep�

38 10 7 Këngët legjendare të rinjohjes

Interpretim i këngës se Ymer Agës�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, lexim i drejtuar me ndalesa (VLMD), diskutim�

Nxënësi vlerësohet për detyrën e shtëpisë, rolin në grup, saktësinë e përgjigjeve, pyetjet që ndërton, qëndrimet, analizat dheinterpretimet�

Teksti mësimor, tabela e zezë ose flipçart, biblioteka e shkollës, internet�

39 11 8 Këngët legjendare të vëllait të vogël

Interpretim i këngës së Dhoqinës�


Nxënësi vlerësohet për detyrën e shtëpisë, rolin në grup, saktësinë e përgjigjeve, pyetjet që ndërton, qëndrimet, argumentet, analizat dheinterpretimet�

Teksti mësimor, veprat letrare, internet�

40 12 9 Këngët legjendare të vëllait të vogël �Variante të ndryshme tëkëngës

Interpretim i këngës së Dhoqinës�


Nxënësi vlerësohet për detyrën e shtëpisë, rolin në grup, saktësinë e përgjigjeve, pyetjet që ndërton, qëndrimet, argumentet, analizat dhe interpretimet�

Teksti mësimor, veprat letrare, internet�

41 13 P�sh2

Ese letrare Punë me shkrim� Bashkëbisedim, shkrim i lirë�

Nxënësit stimulohen me gojë përkapjen e temës, strukturën e esesë, gjuhën eseistike�

Teksti mësimor, Sitë shkruajmë një ese B Musai�

Libër mësuesi

“Letërsia 12 me

1

42 14 Ndikimi i shkrimtareve nga folklori ynë

9Folklori dhe Ismail Kadare

Bisedë mbi Ismail Kadarenë dhe mbi ndikimin e folklorit në veprën e tij�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, pema e mendjes, diskutim, praktikë e udhëhequr�



43 15 10 Studim teksti “Kush e solli Doruntinën”

Fragment nga teatri “Kush e solli Doruntinën”

Diskutim për njohuritë paraprake, lexim shprehës, veprimtari e leximit të drejtuar, punëe udhëhequr�

Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, Pyetjet dhe përgjigjet që formulon, rolin në grup

Teksti mësimor, interneti, vepra artistike�

44 16 2 Projekt faza II Pyetje për nxënësit: A jeni të kënaqur me punën e realizuar nëgrup?

Diskutime në grup dhe individuale�

Nxënësi vlerësohet për rolin në grup, për saktësinë e kryerjes së detyrave�

Dosja e projektit�

45 17 10 Eposi kombëtar Ç’dini për Eposin kombëtar? Fragmente nga Eposi�

Diskutim për njohuritë paraprake, lexim shprehës, veprimtari e leximit të drejtuar, punëe udhëhequr�

Nxënësi vlerësohet për cilësinë e informacioneve të përzgjedhura, për pyetjet dhe përgjigjet, për pjesëmarrjen në punën në grup�

Teksti mësimor, interneti, vepra letrare�

46 18 11 Krahasim i Eposit tonë me eposet e tjera�

Diskutim rreth njohurive që kanë nxënësit për Eposin�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, pema e mendjes, ditari trepjesësh, vëzhgimdhe diskutim�

Nxënësi vlerësohet për pyetjet dhe përgjigjet që formulon, për saktësinë e tyre dhe për shkallën e përvetësimit të njohurive�

Teksti mësimor, tekste letrare�

47 19 12 Kënga e Gjergj Elez Alisë

Diskutim mbi figurën e Gjergj Elez Alisë�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, stuhi mendimesh, ditari dypjesësh, korniza të skeletëzuara tëmësimit�

Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, për rolin në grup, për saktësinë e kryerjes së detyrave, për kornizën e skeletëzuar të mësimit�

Teksti mësimor, tekste letrare�

48 20 11 Folklori dhe Fishta

Diskutohet mbi Fishtën dhe rolin e tij në krijimtarinë popullore�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, harta e ngjarjes, punë në grupe, pesëvargësh�

Nxënësi vlerësohet për analizën që i bën elementeve të rrëfimit të veprës, për përgjigjet e dhëna gjatë mësimit, për pjesëmarrjen aktive nëmësim�

Teksti mësimor, tabela, interneti�

49 21 12 Analizë teksti “Jerenina ose Mretnesha e Lulevet”

Nxënësit pasi kanë lexuar fragmentin, diskutojnë mbi situatën e fragmentit�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, praktikë e udhëhequr, punë e pavarur në grupe,shkrim i lirë�

Nxënësi vlerësohet për interpretimin artistik, për përgjigjet e dhëna gjatë mësimit, për pjesëmarrjen aktive në mësim�

Teksti mësimor, interneti,skeda, kartonë, fletë format A4�

Libër mësuesi

“Letërsia 12 me

1

50 22 2 Përsëritje Ç’kemi mësuar gjatëperiudhës së dytë?

Diskutim me grupe� Nxënësi vlerësohet për cilësinë einformacioneve të përzgjedhura, për pyetjet dhe përgjigjet, për

Teksti mësimor�

pjesëmarrjen në punën në grup�51 23 2 Test tremujori Test i strukturuar� Vlerësim individual� Teksti mësimor, fletë

format A4�52 24 2 Vlerësim

portofoliDiskutim� Diskutime në grup dhe

individuale�Vlerësim individual; vlerësim nëgrup�

Portofoli i nxënësit.

Libër mësuesi

“Letërsia 12 me

1

PLANIFIKIMI 3-MUJOR PRILL ‒ QERSHOR 2019 ( 16 orë) FUSHA : GJUHËT DHE KOMUNKIMILËNDA: LETËRSI ME ZGJEDHJE XII

NR. TEMATIKA ORË TEMAT MËSIMORE

SITUATA E TË NXËNIT

METODOLOGJIA DHE VEPRIMTARITË

VLERËSIMI BURIMET DHEMJETET

MËSIMORE53 1 13 Klasifikimi i Sa të rëndësishme janë Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për analizën e Teksti mësimor,

këngëve këngët historike? paraprake, praktikë e personazhit, për përgjithësimet Interneti, skeda,historike udhëhequr, punë e morale, për pjesëmarrjen në kartonë, fletë

pavarur në grupe, punë mësim, për formulimin e format A4�e udhëhequr� përgjigjeve�

54 2 14 Tiparet e Diskutim mbi këngët Diskutim për njohuritë Nxënësi vlerësohet për detyrën e Teksti mësimor,këngëve historike A shërbejnë� paraprake, diskutim, shtëpisë, për rolin në grup, për interneti�historike ato si dokument apo punë hulumtuese në saktësinë e përgjigjeve, për

arkiv? grupe� pyetjet që ndërton, qëndrimet,analizat dhe interpretimet�

55 3 14 Kuptimi, Bisedë mbi përrallat Stuhi mendimesh, Nxënësi vlerësohet për Teksti mësimor,poetika dhe dhe përdorimin e tyre� diskutim mbi njohuritë pjesëmarrjen aktive në mësim, tabela apo flipçart,struktura e paraprake, organizues për rolin në grup, për saktësinë e interneti�përrallës grafik, diskutim� kryerjes së detyrave�

56 4 15 Tiparet e Bisedë mbi përrallat� Stuhi mendimesh, Nxënësi vlerësohet për Teksti mësimor,përrallës në diskutim mbi njohuritë pjesëmarrjen aktive në mësim, tabela apo flipçart,gjuhën shqipe paraprake, organizues për rolin në grup, për saktësinë e internet�

grafik, diskutim� kryerjes së detyrave�57 5 13 Folklori dhe Bisedë mbi librin Diskutim mbi njohuritë Nxënësi vlerësohet për njohuritë Teksti mësimor,

Mitrush Kuteli “Tregime të moçme paraprake, praktikë e që demonstron për veprën, skeda e rrëfimit tëshqiptare” udhëhequr, punë në saktësinë e përgjigjeve, saktësinë ngjarjes�

grupe, diskutim� në krahasimin mespersonazheve, ilustrimet egoditura nga fragmenti dhe ngavepra, imagjinatën dhekreativitetin për zgjidhjen eproblemeve

Libër mësuesi

“Letërsia 12 me

1

58 6 14 Studim teksti Rinë- Katerinëza

Interpretimi i fragmentit� Stuhi mendimesh, praktikë e udhëhequr, punë në grupe, diskutim�

Nxënësi vlerësohet për njohuritë që demonstron për veprën, saktësinë e përgjigjeve, saktësinë në krahasimin mes personazheve, ilustrimeve të goditura nga fragmenti dhe nga vepra, imagjinatën dhe kreativitetin për zgjidhjen eproblemeve�

Teksti mësimor, interneti, skeda, kartonë�

59 7 15 Folklori dhe Ernest Koliqi

Bisedë mbi ndikimin e folklorit tek Ernest Koliqi�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, metoda Kllaster, ditari i tënxënit,vendosje.

Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, për rolin në grup, për saktësinë ekryerjes së detyrave�

Teksti mësimor, tabela ilustruese, foto�

60 8 16 Studim teksti “Kërcimtarja e Dukagjinit”

Diskutim rreth fragmentit�

Diskutim mbi njohuritë paraprake, punë në grupe, diskutim�

Nxënësi vlerësohet për pyetjet dhe përgjigjet që formulon, për saktësinë e tyre dhe për shkallën e përvetësimit të njohurive


61 9 17 Folklori dhe Lumo Skëndo

Bisedë mbi ndikimin e folklorit te Lumo Skëndo�

Stuhi mendimesh, praktikë e udhëhequr, punë në grupe, diskutim�

Nxënësi vlerësohet për pyetjet dhe përgjigjet që formulon, për saktësinë e tyre dhe për shkallën e përvetësimit të njohurive�

Teksti mësimor, biblioteka, interneti, skeda, kartonë�

62 10 18 Folklori dhe Martin Camaj

Bisedë mbi ndikimin e folklorit te Martin Camajt�

Stuhi mendimesh, grupe ekspertësh diskutim�

Nxënësi vlerësohet për detyrën e realizuar në shtëpi, për njohuritë për veprën, për përgjigjet për pyetjet që ngrihen, si dhe për reflektimin mbi veprën�

Teksti mësimor, video-projektor, flipçart, tabela e zezë�

63 11 Hulumtim 1 Hulumtim Hulumtim mbi pasurinë folklorike të zonës

Prezantime individuale e në grup, interpretime�

Vlerësohet prezantimi në grup e individualisht�

Materiali i përgatitur, video-projektor�

64 12 Projekti kurrikular 3 Projekt kurrikular. Prezantimifinal.

Prezantimi gjuhësor dhe jogjuhësor�



Materiali i përgatitur, video- projektor�

65 13 Projekti kurrikular 4 Projekt kurrikular. Prezantimifinal

Prezantimi gjuhësor dhe jogjuhësor�



Materiali i përgatitur, video- projektor�

Libër mësuesi

“Letërsia 12 me

1

66 14 Përsëritje 3 Përsëritje Leximi dhe prezantimi i shkrimit përmbledhësvetëvlerësues�

Bashkëbisedim, punë e pavarur me shkrim�

67 15 Testim 3 Testim (tremujori itretë)

Punë me shkrim� Fletë format A4�

68 16 Portofoli 3 Vlerësim portofoli

Diskutim� Diskutime në grup dhe individuale�

Vlerësim individual; vlerësim në grup�

Portofoli i nxënësit.

Libër mësuesi

“Letërsia 12 me

1

Libër mësuesi për tekstin

1

Folkloristika

Shkenca që merret me studimin e folklorit

Botimin Mbledhjen

Interpretimin

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore: Folklori dhe folkloristika Situata e të nxënit:Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca personale�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja:- sqaron kuptimin e termit “folklor”;- vlerëson rëndësinë e studimit të folklorit si një pasuri

kombëtare shpirtërore dhe artistike;- analizon objektin dhe funksionet e folkloristikës;- veçon kontributet e hershme, veçanërisht të arbëreshëve, në

mbledhjen e folklorit shqiptar (Frang Bardhi, Nikollë Filja, Gavril Dara, Jeronim de Rada etj�);

- vlerëson kontributin e Thimi Mitkos, Zef Jubanit, Vinçenc Prendushit, At Donat Kurtit, At Bernardin Palajt, Mitrush Kutelit etj� në mbledhjen dhe në studimin e folklorit shqiptar;

- vlerëson kontributin e studiuesve të huaj në lidhje me folklorin shqiptar;

- sjell argumente pse shkrimtarët romantikë e mblodhën folklorindhe u ndikuan prej tij�

Fjalët kyç:folklor, folkloristikë, funksion, utilitar, artistik, kontribute, mbledhës, studiues�

Burimet: teksti i nxënësit, cd-rom, libri i Mitrush Kutelit “Tregime të moçme shqiptare”, enciklopedi letrare�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Arte, Muzika, Piktura, TIK�

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP, bisedë, pema e mendjes, lexim i drejtuar, kllaster, punënë grupe�

Organizimi i orës së mësimit

A. Parashikimi: Bisedë, pema e mendjes�a. Në fillim të kësaj ore mësimi sjellim në kujtesë me anë të pemës së mendimeve dhe metodës së

bashkëbisedimit informacione që dimë mbi folklorin dhe folkloristikën

Krijimtaria popullore

Folklor

Ndahet në

shkenca e studimit të traditave dh e krijimtarisë popullore

Funksioni

Letrar Muzikor Utilitar Koreografik

Artistik

Dëgjohen mendimet e nxënësve, duke i orientuar drejt thelbit të temës, folklorit dhe folkloristikës. Plotësohet pema e mendjes�

Frank Bardhi Nikollë Filja

historia e lindjes dhe e zhvillimit të folkloristikës shqiptare;të përbashkëtat dhe të veçantat me kulturat popullore të vendeve të tjera;dëshmitë e para:Straboni ,dijetar grek, dëshmitë te libri “Gjeografika”, libri VII;dëshmitë e Karl Patçit;dëshmitë e Kritobulit të Imbros etj�

Mitrush Kuteli Mbledhësit dhe studiuesit e parëZef Jubani

Jeronim de Rada Thimi Mitko

Folkloristika shqiptare


1

B. Ndërtimi i njohurive të rejaPërmes leximit të drejtuar, nxënësit përpiqen të ndërtojnë një kllaster mbi historinë dhe zhvillimin e folkloristikës shqiptare dhe për përfaqësuesit e saj�Mësuesi/ja bën plotësimet e nevojshme, nëse e sheh të arsyeshme.

C. Përmbledhje e strukturuar:Në vazhdim të orës së mësimit, me anë të teknikës lexim i drejtuar, kërkojmë nga nxënësit të ndërtojnë hartën për kriteret që kanë zbatuar Thimi Mitkoja e të tjerë folkloristë në mbledhjen e folklorit�

Folklori është pjesë Folklori është potencial me vlera të Sipas tyre, mbledhja e botimie rëndësishme e spikatura dhe me funksione të qarta, që i folklorit do të shërbente përtrashëgimisë dhe e shërbenin për krijimin e një hapësire të të pohuar gjenezën e lashtë evazhdimësisë kulturore njësuar shqiptare, duke iu kundërvënë të përbashkët të shqiptarëvetë kombit shqiptar, përpjekjeve asimiluese të kombeve të tjera� (krijimtaria folklorike ështëtregues i aftësive të Sipas tyre, edhe folklori jepte ndihmesën përcjellë në rrjedhat shekullore),popullit tonë për krijimin e vet për të ruajtur të gjallë dhe për të si edhe për ruajtjen e vlerave mëe veprave artistike� përforcuar ndërgjegjen kombëtare, si të qenësishme brenda njësisë

dhe për të dëshmuar identitetin kombëtar etnike�shqiptar�

D. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura1. Për të realizuar këtë pjesë të orës së mësimit, ftojmë nxënësit të diskutojnë mbi vlerat e krijimtarisë

folklorike, që nga shoqëria primitive e deri më sot, si dhe mbi rëndësinë që ka studimi i saj�2. Diskutim mbi punën e bërë deri sot për mbledhjen dhe studimin e folklorit.( Nxënësit i drejtohen faqes së

Bibliotekës Kombëtare dhe Bibliotekës “Marlin Barleti”)

Vlerësimi:Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, ndërtimin e pyetjeve dhe saktësinë e përgjigjeve. Për disa nxënës mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim për përgjigjet me gojë me anë të shënimeve specifike për nivelet e të nxënit.

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Lexoni dhe sillni në klasë materiale, krijimtari të folklorit shqiptar të krahinave të ndryshme.


2

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore: Folklori dhe romantizmi Situata e të nxënit:

Kujtojmë romantikët shqiptarë dhe ndikimin që pati folklori në krijimtarinë e tyre, si: De Rada, Naimi etj�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca personale�

Fjalët kyç:romantizëm, estetike, poetike, politikë, intelektuale, krijimtari e shkruar�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushësNxënësi/-ja:- vlerëson marrëdhënien dhe raportet mes folklorit dhe romantizmit;- sjell argumente pse shkrimtarët romantikë e mblodhën dhe u ndikuan nga folklori;- vlerëson tiparet artistike përmbajtjesore dhe formale, nga kukuptohet ndikimi i folklorit në letërsinë romantike shqiptare�Burimet: teksti shkollor, krijime folklorike nga autorë të ndryshëm romantik, tabela, shkumësa�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Arte, Histori, Qytetari.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP - diskutim mbi njohuritë paraprake, stuhi mendimi, di/dua të di/ mësova: përmbledhje e strukturuar, insert, ditari dypjesësh.


A. Lidhja me njohuritë e mëparshmeDiskutim mbi njohuritë paraprake:

1. Cili është funksioni i folklorit në shoqërinë primitive?2. Përmendni kontribuuesit e hershëm në folkloristikës shqiptare, si dhe mbledhësit e studiuesit e huaj

të folklorit shqiptar.3. Listoni vlerat e krijimtarisë folkloristike shqiptare�4. Komentoni mendimet e shprehura nga Thimi Mitkoja: “Shqiptari, duke dashur pa fund atdheun e tij,

do dhe bashkatdhetarin e tij, edhe kur ay është në tjetër fe, sepse fenë e ka në vend të dytë, kur puna është për atdheun e përgjithshëm. Në këngët heroike të popullit gjenden shumë shembëlla të tilla, që s’e kanë shoqen, patriotizmi dhe lirije të fesë”�

B. Ndërtimi i njohurive të reja Stuhi mendimi:- Çfarë njohurish keni për kontekstin kulturor të romantizmit?- Cilët janë përfaqësuesit e letërsisë romantike shqiptare, të cilët krijimtarinë e tyre letrare e mbështetën në krijimet folklorike?

Di/Dua të di/ Mësova: Përmbledhje e strukturuar, INSERT.

Njihen nxënësit me teknikën Di/Dua të di/Mësova. Plotësohen dy kolonat e para të tabelës.

Di Dua të di Mësova


2

Bëhet një përmbledhje e strukturuar nga mësuesi/ja dhe u jepet detyrë nxënësve të lexojnë materialin në tekst duke përdorur teknikën INSERT�

√ + ?Njohuritë e reja që merren dhe nuk kanë paqartësi.

Njohuri të marra më parë.

Njohuri të reja që i mëson ndryshe nga sa i ka kuptuar më parë.

Njohuri të reja që i ka të paqarta.

Pasi nxënësit lexojnë tekstin dhe e pajisin atë me shenjat përkatëse, sqarohen nga mësuesja pyetjet e nxënësve, diskutohet informacioni i ri dhe kontrollohet shkalla e të kuptuarit të tekstit me anë të pyetjeve të mësueses:-Si ka ndikuar folklori në letërsinë romantike?

Ditari dypjesësh:

Parimi KomentiNatyra estetike dhe poetikeNatyra politikeNatyra intelektuale

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Vlerësimi:Nxënësi vlerësohet për pyetjet dhe përgjigjet që formulon, për saktësinë e tyre dhe për shkallën e përvetësimit të njohurive�

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Sillni shembuj nga veprat e krijuesve të letërsisë moderne shqiptare, që kanë shfrytëzuar për krijimtarinë e tyre përrallat dhe elementet të tjera folklorike. Përmblidhen informacionet e nxjerra dhe shkruhen në dërrasë duke plotësuar kolonën e tretë “Mësova”�

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore: Tiparet kryesore të folklorit Situata e të nxënit: bisedë mbi

autorët e krijimeve folklorike,ngjashmëritë midis tyre�


Fjalët kyç:tipare, epika, lirika, dramatika, silabik, tonik, silabo-tonik, karakteri gojor

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja: analizon tiparet kryesore të folklorit, si: karakteri anonim,

improvizimi, motërzimet, karakteri kolektiv, përsëritja etj�;

i konkretizon disa tipare me krijime të ndryshme folklorike;


2

përcakton ndarjet kryesore të folklorit (epika, lirika dhe dramatika)�


2

Burimet: teksti mësimor, përvoja e nxënësve, projektor audio, tekste folklorike�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Arte, TIK, Qytetari

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: përvijimi i të menduarit, diskutim mbi njohuritë paraprake, INSERT�


A. Lidhja me njohuritë e mëparshmePërvijimi i të menduarit:Mësimi fillon me leximin dhe diskutimin e detyrës së shtëpisë.

Bashkëbisedim:Pastaj bëhet një bashkëbisedim mes mësuesit dhe nxënësve lidhur me letërsinë popullore, letërsinë e shkruar, gjinitë letrare dhe ndarjet e tyre (shkurtimisht). Biseda zhvillohet mbi bazën e pyetjeve dhe komenteve personale.

- Ç’dini për krijimtarinë popullore?- Cilat janë gjinitë letrare?

Gjinitë letrare

Epika Dramatika

Lirika

B. Ndërtimi i njohurive të rejaINSERT:U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe më pas të plotësojnë me shenja dalluese informacionin dhe e përmbledhin në tabelën e mëposhtme:

√ + ?Njohuritë e reja që merren dhe që nuk kanë paqartësi�

Njohuri të marra më parë� Njohuri të reja që i mëson ndryshe nga sa i kakuptuar më parë�

Njohuri të reja që i ka të paqarta�

Shkrirja e gjinive. Në folklor nuk ekzistojnë kufij të fortëndarës midis gjinive.

karakter sinkretik, karakter gojor, karakter kolektiv,karakter spektakolar

Sipas njohurive që ka nxënësi.

Vargëzimi tonik dhe silabo-tonik .

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraPlotësim të dhënash:Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr, e gërshetuar me diskutime, për të plotësuar përgjigjet në pyetjet e aparatit pedagogjik�

Ushtrimi 1 Punë në grupeSecili prej grupeve të flasë për tri karakteristika të folklorit bazuar ne shembuj .Ushtrimi 2 Çfarë i bashkon tiparet e oralitetit me ato të literalitetit ?Diskutim Pse është e rëndësishme të mblidhet dhe të dokumentohet folklori ?

Vlerësimi: Nxënësi vlerësohet për evidentimin e tipareve folkloristike gjatë analizës së teksteve konkrete, si dhe për seriozitetin e treguar gjatë vjeljes së informacionit�


2

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur: Sillni shembuj të motërzimeve të këngëve folklorike�


2

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore: Folklori dhe letërsia moderne Situata e të nxënit:

Diskutim rreth njohurive që kanë nxënësit për periudhën e romantizmit.


Fjalët kyç:Krijimtari folkloristike gojore, rimarrje, mite, tipare historike, individualizoj, moderne�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja: konkretizon funksionet e poezisë popullore; përcakton motivet folklorike të rimarra nga autorët; analizon interesin e shkrimtarëve të letërsisë moderne

(shqipe dhe botërore) ndaj folklorit dhe miteve�Burimet: teksti shkollor, tekste letrare, tabela, shkumësa� Lidhja me fushat e tjera ose me

temat ndërkurrikulare:Arte , Qytetari, Histori

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimesh, përmbledhje e strukturuar, kllaster,plotësim të dhënash

Organizimi i orës së mësimitA. Lidhja me njohuritë e mëparshmeMësimi fillon me bashkëbisedim mes mësuesit dhe nxënësve lidhur me legjendat, përrallat, mitet. Biseda zhvillohet mbi bazën e pyetjeve dhe komenteve personale.

- Ç’janë legjendat? Po përrallat dhe mitet?- A mbani mend ndonjë prej tyre?- Cilat janë kuptimet e fshehta që përcjellin ato?

B. Ndërtimi i njohurive të rejaKllaster: Mbajtja e strukturuar e shënimeve:U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe të punojnë në dyshe gjatë leximit të informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin, sipas udhëzimeve që mund t’u japë mësuesi/ja apo në varësi të aftësive të tyre për të përmbledhur materialin. Shënimet në këtë rast mund të kenë formën e skedimit, sipas teknikës pyetje-përgjigje�- Prezantohen çështjet në tabelë dhe shpjegohen në mënyrë të strukturuar mitet dhe rimarrja e tyre në veprat e letërsisë moderne-Pasqyrohet në tabelë një kllaster:

përfitoi tipare historike

Shek� XX përdorime dhefunksione të veçanta kuptim të pavarur

dhe të veçuar

vazhdimësi e lashtësisë në kohët moderne

Rimarja e miteve Bodler, Eiot Kamy etj�

zinte vend në gjithë hapsirën e veprës, në

një pjesë, ose vetëm në titull

në prozë, në poezi

Përmbledhje e strukturuar

Faktorëtkulturologjikë,historikë,politikë,shoqëror

Camajpoetikë e fuqishme�eksplorim te kulturësnjësim i së shkuarës me të tashmen

Letërsia shqipe dhekrijimet folklorike

Fishtaton solemne frymë heroikeçmitizim, frymë deheroike

Koliqi-ndryshon mitin e Narcisit për të shfaqur botën intelektuale, ndjeshmërinë dhe përkatësinë shpirtërore etnike�

Kadarebërthamë mitike,rrëfim me një fabul të pajisur me intrigë dhe pasiguri,redukton mitin e historisëdrejt njerëzores�

Kuteliruan fabulën, skemën e përgjithshme, elementin fantastik, personazhet- fantazma etj ,�ruan regjistrin dhe stilinnarrativ,


2

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Plotësim të dhënash:Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr, e gërshetuar me diskutime, për të plotësuar përgjigjet në pyetjet e aparatit pedagogjik�

VlerësimiNxënësi vlerësohet për pyetjet dhe përgjigjet që formulon, për saktësinë e tyre dhe për shkallën e përvetësimit të njohurive�

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Te autorët modernë rimarrja e miteve bëhet pa dhënë informacione paraprake për mitin, çka do të thotë se lexuesi duhet të ketë njohje mbi mitin që të mund ta kuptojë veprën. Në lidhje me këtë specifikë bëni një ese me temë: “Rimarrja e miteve në letërsi, një sfidë për lexuesit”. (mund t’u jepet dhe si detyrë portofoli).


2

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore:ORA I Lirika� Këngët e fëmijëveORA II Zakonet e lindjes�ORA III Ninullat

Situata e të nxënit:1� Diskutojnë rreth këngëve dhe lodrave të fëmijërisë së tyre;2� Bisedë mbi ndikimin e ninullave dhe këngëve të fëmijërisë në formimin dhenë personalitetin e fëmijës�


Fjalët kyç:lodra, fëmijë, këngë, argëtim, ninulla, zakone,

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja:ORA I kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet e

përmbajtjes (kuptimit), strukturës dhe formës së këngëve të fëmijëve;

analizon humorin, fantazinë, shpirtin krijues dhe psikologjinëe fëmijëve në këngët e fëmijëve;

veçon mjetet, si rimat e brendshme, aliteracionet, përsëritjet e fjalëve, onomatopetë etj�, si dhe analizon funksionet e tyre;

identifikon tiparet e gjuhës së këngëve të fëmijëve; analizon funksionet e elementeve fantastike dhe të figurave

mitologjike në këngët e fëmijëve;ORA III dallon një krijim folklorik që është ninullë; kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet e

përmbajtjes (kuptimit), strukturës dhe formës së ninullave; analizon tiparet e ninullave, si: individualiteti, improvizimet,

shprehja e dëshirës ose e kërkesës së nënave, gjuha efigurshme etj.;

Burimet: teksti mësimor, informacione sjella nga nxënësit, tabela apo flipçart, interneti, biblioteka.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Muzika, Arte,T�I�K� Biologji

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësveORA I Diskutim mbi njohuritë paraprake, stuhi mendimesh, organizues grafik, përmbledhje e strukturuar.ORA II Diskutim mbi njohuritë paraprake, bisedë, punë në grupe, punë e udhëhequr�

Organizimi i orës së mësimitORA IA. Lidhja me njohuritë e mëparshmeDiskutim mbi njohuritë paraprake:Mësimi fillon me kontrollin dhe diskutimin e detyrave të shtëpisë. Më pas diskutohet mbi këngët dhe lodrat e fëmijëve�

- Ç’dini për këngët dhe lodrat e fëmijëve?- Çfarë keni lexuar nga autorë të ndryshëm për to?

Karakter argëtuesdhe didaktik

Më të vjetrat nëpoezinë popullore

Ligjërim naiv, pordhe filozofik.

Shoqërojnë lodrate fëmijëve

Të ngjashme me mitin dhe legjendat për ngastruktura poetike� Këngët e fëmijëve

Shprehje e drejtpërdrejtë e mirërritjes shpirtërore tëbrezave të rinj

1 Këngë që shoqërojnë lodrat:2 Këngët që janë vetë lodra:- Janë sistem krijuesshoqërojnë lodrën (element zotërues)- këndohen rreth vatrës;inteligjent me nivel “kukafshehthi”;- shoqërohen me gjestikulacinetë lartë kulturorkanë afërsi me këngët e trevave të huaja;duke zëvendësuar lodrën;- I japin kuptim tëvlerën artistike e fitojnë në marrëdhëniet- personifikojnë dukuritë natyrore;njësive përbërëse sinkretike me lodrën dhe atmosferën;- figura letrare: apostrofa,- Krijojnë kohezionprani të fjalëve në gjuhë të huaj�metafora, simboli, asonanca etj�me lodrën


2

B. Ndërtimi i njohurive të rejaOrganizues grafik:U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin dhe më pas ta përmbledhin atë nëpërmjet një organizuesi grafik.

Përmbledhje e strukturuar:Mësuesi/ja flet në mënyrë të përmbledhur për këngët e fëmijëve dhe motërzimet e tyre.

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraPunë e udhëhequr:Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr, gërshetuar me diskutime mbi ushtrimet e tekstit në faqen 24�

ORA IIA. Lidhja me njohuritë e mëparshme

1. A zënë vend të rëndësishëm zakonet dhe këngët e lindjes në lirikën popullore? Pse?2. Flisni rreth informacionit që keni�

B. Ndërtimi i njohurive të rejaMbajtja e strukturuar e shënimeve:U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe të punojnë në dyshe gjatë leximit të informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin, ose sipas udhëzimeve që mund t’u japë mësuesi/ja. Shënimet në këtë rast mund të kenë formën e skedimit, sipas teknikës pyetje-përgjigje.

Pasi bëhet skematizimi i mëposhtëm në tabelë, shpjegohen zakonet dhe këngët e lindjes, duke nxitur nxënësit të përdorin shembuj�Zakonet e lindjesNjerëzit kanë krijuar rite dhe zakone mbi ciklet e jetës� Ritet e lindjes mbartin gjurmë të mentalitetit dhe të konceptimit filozofik, kanë natyrë universale dhe etnike. Ato shprehin nderim dhe bekim për aktin sublim të lindjes, ku shoqërohen edhe me këngë�Këngët e lindjes


2

Nuk ka pasur përkujdesje në mbledhjen e këtyre këngëve, sikundër ka pasur me ninullat� Këtu përfshihen


3

edhe ritet e vënies së emrit të fëmijës, si dhe ato të “syrit të keq”� Duke qenë se janë të lidhura me një nga momentet më të rëndësishme të jetës së njeriut, janë mjaft të përhapura�

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraPlotësim të dhënash:Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr, gërshetuar me diskutime, për të plotësuar përgjigjet në pyetjet e aparatit pedagogjik�

1. Pse zakonet e lindjes zënë një vend të rëndësishëm në lirikën familjare?2. Argumentoni pse është i panevojshëm patosi etnik te këngët dhe zakonet e lindjes?3. Flisni për zakonin pagan të mërkoshit� Si e shpjegoni ju mbijetesën e këtij rituali pagan deri në shek XX?4. Sipas jush, pse mbledhësit e folklorit nuk i kushtuan rëndësinë e duhur këngëve dhe zakoneve të

lindjes� A mendoni se ka ndikuar mendësia patriarkale në këtë dukuri?5. Përmendni disa rituale të tjera që përfshihen te zakonet e lindjes� A janë të pranishme zakone të tilla

dhe në ditët e sotme?

Punë e pavarur hulumtueseMblidhni informacion dhe diskutoni për këngët dhe zakonet e lindjes që përdoren në zonën tuaj� Tregoni se si kanë ndryshuar këto zakone me kalimin e viteve�

ORA IIIA. Lidhja me njohuritë e mëparshme

1. Nxënësit gjatë kësaj ore diskutojnë rreth informacionit që kanë marrë mbi këngët dhe zakonet e lindjes dhe ndryshimin e tyre ndër vite�2� Bisedë mbi ndikimin e ninullave dhe këngëve të fëmijërisë në formimin dhe në personalitetin e fëmijës�

B. Ndërtimi i njohurive të rejaMbajtja e strukturuar e shënimeve:U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe të punojnë në dyshe gjatë leximit të informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin, ose sipas udhëzimeve që mund t’u japë mësuesi/ja. Shënimet në këtë rast mund të kenë formën e skedimit sipas teknikës pyetje-përgjigje. Pasi bëhet skematizimi i mëposhtëm në tabelë, shpjegohen ninullat, duke nxitur nxënësit të përdorin shembuj.

NinullatKëngët e djepit janë mjaft të përhapura � Kompozitorët më të mëdhenj të muzikës klasike kanë krijuar nina- nana të pavdekshme, të cilat bëhen tregues të anës shpirtërore të njeriut� Ninullat janë të ndërtuara nga modele poetike dhe muzikore, që janë të ngjashme në të gjitha gjuhët, por në kultura të ndryshme etnike kanë dhënë forma të ndryshme�Tiparet dalluese janë: sinqeriteti, butësia dhe qartësia, të cilat lidhen ngushtë me rrethanat intime familjare� Marrëdhëniet komunikuese që krijon nëna me fëmijën, nuk kanë gjurmë sociale, ato janë ndërtuar mbi karakterin individual dhe improvizues� Portretin e fëmijës nëna e projekton artistikisht mbi shprehjen e bukurisë ideale, fizike dhe shpirtërore.Figurat stilistike mbi të cilat krijohen dhe këndohen ninullat janë krahasimet dhe metaforat�Ninullat, krahas funksionit estetik dhe somatik (gjumëndjellës), kanë dhe funksion antropologjik-gjuhësor�

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraPlotësim të dhënash:Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr, gërshetuar me diskutime, për të plotësuar përgjigjet në pyetjet e aparatit pedagogjik�


3

Ushtrimi 1Përmendni disa nga tiparet kryesore që karakterizojnë ninullat�Ushtrimi 2.Çfarë funksioni kanë elementet fantastike dhe figurat mitologjike te këngët e fëmijëve?Ushtrimi 3Cilat figura letrare përdoren më shumë te ninullat? Argumentoni përgjigjen tuaj.Ushtrimi 4Flitni për funksionet që kanë ninullat sipas folkloristikës moderne�

Diskutim mësimorNë disa zona të Shqipërisë, të ndikuar kryesisht nga kultura orientale, u jepnin të vegjëlve opium për të ndjellë gjumin� Diskutoni për dëmet që sjell një veprim i tillë duke u mbështetur me njohuritë e mara në lëndën e biologjisë�


Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Lexoni ninullat e dhëna në faqen 28, ku njëra i drejtohet djalit e tjetra vajzës, dhe krahasojini ato nga ana e përmbajtjes dhe e figuracionit. Gjeni të përbashkëtat dhe dallimet ndërmjet tyre.

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore: ORA I Ritet e dasmaveORA II Këngët e dasmave

Situata e të nxënit:Në video-projektor shfaqen disa sekuenca nga dasma të krahinave të ndryshme�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe te shprehurit; kompetenca e te menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca personale�

Fjalët kyç:këngë, rite, dasmë, nivel tipologjik, stilistik, rapti, ceremoniali, vargu, ndjenjë�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja:ORA I kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet e përmbajtjes

(kuptimit), strukturës dhe formës së këngëve të dasmës; përshkruan disa nga ritet kryesore që shoqërojnë një dasmë

shqiptare; krahason ritet e dasmave të së kaluarës me disa nga ritet e dasmave

të ditëve tona; vlerëson kultin e gëzimit, të optimizmit dhe të së bukurës, që

shoqëron gjithë momentet e dasmës;ORA II analizon mjetet poetike (krahasimet, metaforat etj.), që përdoren

për të portretizuar figurën e nuses dhe të dhëndrit në këngët e dasmës;


3

shprehet me shkrim dhe me gojë për elemente të ndryshme tëkuptimit, strukturës dhe formës së këngëve të dasmës�


3

Burimet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Arte, Muzikë, Qytetari�

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve:ORA I - vëzhgim, diskutim mbi njohuritë paraprake, kllaster, punë në grupe, pesëvargësh�ORA II - interpretim shprehës, praktikë e udhëhequr, punë e pavarur në grupe�


A. Lidhja me njohuritë e mëparshmeNë video-projektor shfaqen disa sekuenca nga dasma te krahinave te ndryshmeDiskutim mbi njohuritë paraprake:Nxënësit kanë njohuri dhe informacion mbi dasmat dhe ritet e tyre, mbi këngët e dasmave të pothuajse çdo krahine, të cilat i diskutojnë së bashku me mësuesin/en.

B. Ndërtimi i njohurive të rejaPunë në grupe: Pasi punohet me informacionin e nxjerrë nga vetë nxënësit gjatë bashkëbisedimit, diskutohen pyetje dhe

çështje të ndryshme të ngritura nga mësuesi/ja dhe nxënësit, kalohet në interpretimin e formave artistike me të cilat manifestohen ritualet e dasmave�

Lexohet materiali teorik në tekst. Ndahet klasa në grupe� Çdo grup do të interpretojë: karakteret e riteve të dasmave, tipologjinë e riteve�

Kllaster:Punohen në tabelë karakteret dhe tipologjinë e riteve�

1� Karakter detyrues, që duhet zbatuar gjatë

ceremonisë, përmendim Kanunin e Lekë Dukagjinit, si një nga

sistemet

Ritet e dasmave

Tipologjitë kryesore të riteve të dasmave

1� ritet me natyrë pagane kanë karakter detyrues (janë të

më të vjetra dhe të strukturuara tëzakoneve�

2 Karakter argëtues, i cili e ka bazën te energjia krijuese që manifestojnë

“regjisorët e dasmave’’ dhe dasmorët�

ngurtësuara dhe të standardizuara) dhe argëtues�

2� ritet spektakolare, që kanë karakter artistik, argëtues

(janë të larmishme dhe të ndryshme)�

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraPesëvargësh:Nxënësit ndërtojnë një pesëvargësh për dasmat.

- Me anë të një emri - Me anën e dy mbiemrave , - Me tri folje , , - Me anën e një fraze - Duke e ripërcaktuar me një sinonim

Këngët e dasmave

Këngët e mirëfillta që i këndohen ndjenjës,emocionit dhe protagonistëve�- Nuk luan aq shumë rol konteksti, sa ç’luan teksti që i nënshtrohet një procesi të mirëfilltë krijues.

- përdoren sinonime, metafora e krahasime për përshkrimin e portretit të nusesdhe të dhëndrit�

Ritet e ceremonialit të dasmës:- Teksti është i reduktuar nga ana simbolike dhe poetike�

Kanë kohezion të fortë me kontekstin�Lidhen me ritin e rruajtjes së dhëndrit, vargu është arketipal, nuk janë monotone dhe të mërzitshme�Kanë karakter improvizues dhe kanë motërzime�

- Ritet e kënasë së nuses, të zënies së brumit,të ardhjes së nuses etj�


3

ORA II

Praktikë e udhëhequr:Punohet me aparatin pedagogjik në tekst�1. Ndryshe nga këngët epike dhe legjendare, te këngët e dasmave (por edhe te vajet dhe ninullat),

përgjithësisht krijues dhe interpretues të këtyre këngëve janë femrat� Interpretojeni këtë dukuri, duke pasur parasysh natyrën e emotive të femrave�

2. Një pjesë e këngëve të dasmave kanë natyrë “hokatare”� Interpretoni funksionin e ironisë në këngën e dhënë në faqen 33 në tekstin mësimor�

DiskutimNë kohën kur funksiononte “Kanuni i Lekë Dukagjinit” në shoqëritë tradicionale, dasma kishte kaq shumë rëndësi, sa dita e dasmës nuk ndryshonte as në raste fatkeqësie, si p�sh�, në rast vdekjeje� Sa e rëndësishme është dasma në traditën shqiptare?

Vlerësimi: Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, për përfshirjen në diskutim, për pyetjet dhe përgjigjet që jep�

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Komentoni në formën e një eseje argumentuese thënien e Maks Veberit, sipas të cilit: “Shoqëritë tradicionale me institucionet e veta mbeten ende sot joshëse dhe poetike”�


3

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore:ORA I Ritet dhe këngët e motmotitORA II Llojet e riteve dhe të këngëve kalendarike

Situata e të nxënit:Interpretim i riteve te ndryshme të dëgjuara nga vetë nxënësit.


Fjalët kyç:rite, këngët e motmotit, paganizëm, simbolikë, shtresëzime, utilitare, buzmi, kolendrat, dita e verës, Dita e Shën Gjergjit.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja:ORA I përshkruan disa nga ritet më të bukura që shoqërojnë festat

pagane në vendin tonë; krahasojnë ritet pagane të vendit tonë me ritet e vendeve të

tjera, sidomos me ato të mitologjisë greke; përshkruan ndonjë rit që është pjesë e jetës së familjes së tij

ose e komunitetit ku bën pjesë; interpreton simbolikën e elementeve kryesore (uji dhe zjarri),

që shoqërojnë ritet pagane�ORA II analizon motivet që trajtohen në këngët e motmotit; vlerëson veçoritë gjuhësore në këngët e motmotit; shprehet me shkrim dhe me gojë për elemente të ndryshme të

kuptimit, të strukturës dhe të formës së këngëve të motmotit�Burimet: teksti mësimor, informacione të sjella nga nxënësit. Lidhja me fushat e tjera ose me

temat ndërkurrikulare: Qytetari,Arte, Muzikë

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: përvijimi i të menduarit, bashkëbisedim, ditari i të nxënit.

Organizimi i orës së mësimitORA IA. Lidhja me njohuritë e mëparshmePërvijimi i të menduarit:Mësimi fillon me leximin dhe diskutimin e detyrës së shtëpisë. Nxënësit, përmes argumenteve të tyre, interpretojnë shprehjen e Maks Veberit mbi shoqëritë tradicionale dhe ndikimin e tyre në shoqëri përmes poetikës�Mësuesi/ja nxit nxënësit për diskutim, duke u drejtuar pyetjet:

- Ç’janë ritet dhe ç’dini për to?- Përse kanë shërbyer ritet në shoqëri?- Cila është rëndësia e tyre?

B. Ndërtimi i njohurive të rejaVëreni pikturën e Leopold Tilit, “Fëmijët për festë” dhe flisni për të.

Ditari i të nxënit:U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe të punojnë në dyshe gjatë leximit të informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin, në varësi të udhëzimeve


3

që mund t’u japë mësuesja apo aftësive të tyre për të përmbledhur informacionin rreth riteve. Nxënësi ndërton një ditar trepjesësh dhe përmbledh funksionet e riteve�

Veçoritë Përmbledhje/sqarim KomenteRitet e motmotit Kulte dhe zakone që shoqërojnë festat pagane�Lashtësia e riteve - poezi kalendarike, shoqërohen me këngë, valle dhe lojëra

të ndryshme;- kanë karakter sinkretik;- rituale të lidhura me krijimtarinë e përbotshme;- vjetërsia e tyre dëshmohet në shtresëzimet e paganizmit, animizmit, magjisë, totemizmit�- nëpërmjet semantikës dhe simbolizmit përcjellin një kohë kozmike, kohën primare kur ato lindën dhe kryeninfunksione utilitare dhe argëtuese�

Ritet shqiptare të motmotit

- janë arkiv gjuhësor i botës etnozakonore shpirtërore të blegtorit dhe të bujkut;- mbartin jo vetëm faza të hershme të bashkësive, por dhe nivel gjuhësor dhe filozofik;- janë referenca për ndërtimin e rrugëve të zhvillimit të ndërgjegjes estetike dhe gjuhësore të etnisë shqiptare;- vlerat i shfaqin nëpërmjet krahasimit me simotrat e tyre të popujve të tjerë, por edhe në marrëdhënie me ritet efeve monoteiste�

Tiparet - në to gjejmë gjurmë të krishterimit dhe të myslimanizmit, që krijohen si pasojë e marrëdhënieve simbolike mes antropologjikes dhe biblikes�- pavarësisht shtresëzimeve, këngët dhe ritet e motmotit mbeten në përmbajtje dhe në simbolikë mitiko-magjike.- shndrimi i këngëve dhe i riteve në lodra për fëmijë, këngë dashurie dhe dasmash�- metamorfoza e tyre vjen si pasojë e një procesi të natyrshëm, i cili shoqërohet dhe me ndryshimin ebotëkuptimit të subjektit krijues dhe të atij perceptues�

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura Diskutim mësimor:1. Shkëmbeni me shokët e shoqet e klasës informacione e të dhëna që ju keni gjetur rreth këngëve të

motmotit dhe përmendni disa prej tyre�2. Tregoni praninë e animizmit, magjisë dhe totemizmit te këngët e motmotit që përmendët më lart�3. Listoni disa nga ritualet e Ditës së Verës dhe të Pashkëve� Ndaluni te lyerja e vezëve me ngjyrë të kuqe,

që e hasim te të dyja festat� Si e shpjegoni ju këtë “shëtitje” nga festa pagane te festa fetare?ORA IINëpërmjet metodës së bashkëbisedimit, vjelim nga nxënësit informacionet që kanë marrë në lidhje me këngët kalendarike�

- Ç’dini për këngët kalendarike?- Çfarë keni dëgjuar dhe lexuar për to? Përmendni disa prej tyre.

Këngët dhe ritet e Buzmit (buzmi-kërcu ) Sipas kalendarit të ri, nata e Buzmit kremtohet me 24 dhjetor, që përkon me kohën e solsticit dimëror, kohë kur përtërihet fuqia e Diellit�Mbart shenjen e kultit të Diellit�Druri merr vlera të shenjta dhe simbolike dhe ka të njëjtën simbolikë me kulturat e tjera Përbëhet nga rite të ndryshme, si zgjedhja, prerja, mbartja dhe vendosja e buzmit në vatër e shoqëruar me gjeste, vargje të kënduara dhe flijime magjike.�Interesante janë dhe:momenti i futjes së buzmit në shtëpi,dialogu midis burrave që sjellin buzmin dhe zotit të shtëpisë, i cili duhet t’i përgjigjet thirrjes së tretë, ku dëshmohet dhe lidhja me tabutë�Sipas besimeve pagane, dy herë mund të të thërrasë dhe djalli�Kremtimet shoqërohen me rite dhe tabu, të cilat mbartin gjurmët e lashtësisë, por edhe shtresime kuptimore të natyrave dhe origjinave të ndryshme�

Dita e Shën Gjergjit Kremtohet më 8 nëntor, që përkon me periudhën ezbritjes së bagëtive në kullota� Festohet kryesisht në vendbanimet me popullsi të krishterë, por edhe myslimane, gjë që dëshmon se festa mund të jetë kremtuar edhe para periudhës monoteiste � Kolendrat (dita e parë e çdo muaji ) Fillojnë në 24 dhjetor, sipas kalendarit te ri Kanë karakter pagan, të cilin� krishterimimë pas e ka lidhur me Krishtlindjet, duke përafruar figurën e Diellit me atë të Krishtit.

Dita e VerësKremtohet më 14 Mars, datë që përkon me ekuinoksin pranveror dhe, si e tillë, ka në themel kremtimet dhe blatimet për ardhjen e pranverës Festimet � përbëhen nga disa rite, ku përfshihen ritet e purifikimit (çlirimin e njeriut nga pesha e rendë e shenjave që lë dimri ) dhe të inicimit (veprime dhe sjellje që kanë për qëllim kalimin nga një stad në tjetrin, pra nga dimri te pranvera)�


3

B. Ndërtimi i njohurive të rejaOrganizues grafik:

U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin e nxënësit dhe, nisur nga ajo që ata kanë lexuar, të ndërtojnë organizuesin grafik për këngët kalendarike.

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura Diskutim mësimor:

1. Flitni për origjinën dhe simbolikën e këngëve dhe riteve të Buzmit�2. Flitni për Kolendrat dhe për origjinën e tyre�3. Ndryshe nga ritet e tjera të llojeve të motmotit, ritualet e Buzmit nuk janë më aktive në ditët e sotme�

Sipas jush, pse ndodh kjo dukuri? Për t’iu përgjigjur pyetjes, mbështetuni në zhvillimin dhe civilizimin e shoqërisë�

Vlerësimi:Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, ndërtimin e pyetjeve, saktësinë e përgjigjeve.Për disa nxënës mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim për përgjigjet me gojë me anë të shënimeve specifike për nivelet e të nxënit.

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:1. A mendoni se pema e Vitit të Ri, njësoj si Buzmi, ka lidhje me kultin e drurit?2. Te disa nga ritualet pagane të motmotit, si për shembull te festa e Buzmit apo e Ditës së Verës, janë

të pranishme uji dhe zjarri� Shpjegoni simbolikën e këtyre elementëve�


3

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore: ORA I Ritet mortoreORA II Vajet, llojet dhe arti i tyre

Situata e të nxënit:Bashkëbisedim mbi konceptin e vdekjes dhe ritualet�


Fjalët kyç:rite mortore, shenjat, funerale, vajet, ligjet, gjamat, nderime, faza�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja:ORA I evidenton të përbashkëtat dhe dallimet e gjamave të burrave

në disa vende ballkanike; analizon ritet që shoqëronin gjamën e burrave në Veri të vendit; përshkruan tiparet e vajtimeve të grave; analizon dhe vlerëson hyjnizimin dhe respektin që i bëhet të

vdekurit në vajtimet e grave;ORA II veçon mjetet gjuhësore dhe stilistike me anë të të cilave

portretizohet i vdekuri; analizon konceptin që ka populli ynë për vdekjen (proces i

natyrshëm, ndërrim jete etj�); analizon ndikimet që ka vajtimi në psikologjinë e njeriut (çlirim

i dhimbjes, nderim dhe përkushtim ndaj të vdekurit etj�); shprehet me shkrim dhe me gojë për elemente të ndryshme të

kuptimit, të strukturës dhe të formës së gjamave dhe të vajeve� analizon elementet pagane te gjamat dhe te vajet; shprehet me shkrim dhe me gojë për elemente të ndryshme të

kuptimit, të strukturës dhe të formës së vajeve�Burimet: teksti mësimor, informacione te sjella nga nxënësit. Lidhja me fushat e tjera ose me

temat ndërkurrikulare:Histori, Arte, Muzikë

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, Kllastër, punë me grupe, përmbledhje estrukturuar�

Organizimi i orës së mësimitORA IA. Lidhja me njohuritë e mëparshme

Diskutim mbi njohuritë paraprake:Mësimi fillon me leximin dhe diskutimin e detyrës së shtëpisë. Më pas nxënësit diskutojnë rreth situatës së të nxënit mbi konceptin e vdekjes dhe ritualet që e shoqërojnë atë.B. Ndërtimi i njohurive të reja Kllastër

U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin dhe më pas ta përmbledhin atë duke ndërtuar Kllasterin.

Gjurmët më të hershme i përkasin kohës së Neolitit rreth 160 000 vjet p K I kushtohen vdekjes së njeriut dhe kanë shtrirje ndërkontinentale� � �

Janë të pasura tipologjikishtdhe stilistikisht

RITUALETMORTORE

Luajnë rol të rëndësishëm dhe tregojnë për kalimin e shoqërisë njerëzore nga kohët e lashta drejt

qytetërimit�

Dëshmitë e tyre janë sjellë përmes materialeve arkeologjike që nga ilirët � Ritet funerale mbartin shenja dhe kumte të kulturës ilire, por dhetregojnë marrëdhënie të forta� Ritet mortore në kulturën

shqiptare

Karakteri i dyfishtë mbështetet në konceptin shkencor për ekzistencën e një shtrese gjuhësore dhekulturore vendase dhe për natyrën

e hapur të kulturave të tjera� Tregonpër autoktoninë tonë�

Riti i purifikimit është universal, që zotëron edhe ciklin e riteve funerale shqiptare të tëgjitha zonave etnografike.

GjamatPoezi të gjata;Shërbejnë për të shfryrë ndjenjat e trazuara shpirtërore;Përbëhen nga vargje te shumta, ku shprehen imtësitë e jetës së të ndjerit;Nderimet, detyrimet dhe kushtrimi i të afërmeve;Gjamat e burrave zgjasin 20 min deri në 1 orë;Llojet e vajeve

Vajet me ligje Përcjellin portretin e idealizuar të të ndjerit;Vishet figurativisht me anë të krahasimit, simbolit dhe pyetjes retorike�Përcjellin imazhin e një skene që të kujton tragjeditë greke, e mbushur me mizanskena tragjike�Janë më të buta dhe më delikate në strukturë dhe në ndjenjë, në krahasim me gjamat�Vargjet, formula të fiksuara, por dhe karakterimprovizues�


3

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraDiskutim:1. Flitni për konceptin që ka pasur populli shqiptar për vdekjen�2. Pse themi se baza për lindjen e riteve mortore ka qenë të menduarit magjik për vdekjen?3. Shpjegoni ritin e vendosjes së monedhës, të pajimeve ushtarake apo të elementeve të tjera në arkëmortin e të

ndjerit�4. Sipas jush, a vazhdojnë të jenë akoma aktive besëtytnitë për vdekjen, si p�sh�, besimi se, nëse në familje

ndodhin dy vdekje brenda vitit, do të ndodhë dhe një e tretë�5. Argumentoni përgjigjen tuaj�

ORA IIVajet, llojet dhe arti i tyre BashkëbisedimMësuesi/ja, duke u nisur nga situata e të nxënit, nxit nxënësit të diskutojnë rreth vajeve që shoqërojnë ditën e mortit. Në të gjitha kulturat, ceremonitë mortore shoqërohen me vaje� Flisni rreth tyre� Mbështetuni dhe te fotot ilustruese të dhëna në tekstin mësimor për ritet që shoqërojnë gjëmat e burrave në Veri�

B. Ndërtimi i njohurive të reja përmbledhje e strukturuarU kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe të punojnë në dyshe gjatë leximit të informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin, sipas udhëzimeve që mund t’u japë mësuesja apo në varësi të aftësive të tyre për të përmbledhur kategoritë e vajeve, si dhe artin e ndërtimit të tyre�


4

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraPraktikë e udhëhequr:Nxënësve, pasi kanë lexuar vajet e dhëna në tekst në faqen 43, u jepet detyrë t’i krahasojnë duke u mbështetur në shtrirjet kulturore dhe ndërtimin e tyre�

Diskutim.Mbështetur në fotot ilustruese të tekstit për ritet që shoqërojnë gjamën e burrave në Veri diskutoni se çfarë funksioni ka çjerrja e fytyrës dhe shkulja e flokëve te gjamatarët. Shpjegoni këtë dukuri duke pasur parasysh se, ndryshe nga vajtoret, gjamatarët përgjithësisht e kanë të ndaluar të qajnë me lot�

Vlerësimi:Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, për përfshirjen në diskutim, për pyetjet dhe përgjigjet që jep�

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Pyetni të afërmit tuaj dhe mblidhni sa më shumë shprehje në trajtë formulash që përdorin në krahinën tuaj në rast vdekjeje�

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letersi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore:ORA I Këngët e dashurisëORA II Kulti i bukurisë

Situata e të nxënit:- Bisedë mbi këngët e dashurisë në të gjitha format e ligjërimit të tyre�- Bisedë rreth së bukurës fizike dheshpirtërore te njeriu�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: Fjalët kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kult, dashuri, bukuri, heroi lirik, figura kompetenca e të menduarit; e femrës, tipare, figuracion, ndjenjë kompetenca qytetare; njerëzore� kompetenca personale�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja:ORA I- kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet e

përmbajtjes (kuptimit), të strukturës dhe të formës së këngëvetë dashurisë;

- analizon kontrastin mes zakoneve (kanuni i Lekë Dukagjinitdhe këngëve të shumta të dashurisë);

ORA II- analizon modelin e bukurisë femërore në këngët e dashurisë;- krahason modelin e femrës në këngët tona të dashurisë me

modelet femërore në mitologjinë greke ose edhe te popujt etjerë;

- vlerëson paraqitjen e bukurisë femërore, si dhe evidentonvlerat estetike që shfaqen në këngët e dashurisë�

Organizuesi grafikU ka dhënë forcë poetike fushave të

tjera artistike dhe gjuhësore�

Dashuria prek të gjitha hapësirat dhe të gjitha kohët, si në lirikë, ashtu edhe në të gjitha format e ligjërimit artistik� Tipari kryesor është erosi�

Këngët e dashurisë

Këngët shqiptare të dashurisëlidhen me mjedisin fshatar (rustikal);rapsodët kanë qenë çobanë;subjektet njerëzore jetojnë në mjedise blegtorale;

përçojnë artistikisht gjendjen dhe marrëdhëniet që lidhen mepasionet dhe trazimet shpirtërore të shkaktuara prej tyre;motivi i dashurisë është qendror;ndërgjegje estetike e njerëzimit në forma parake dhe të thjeshta të shprehjes artistike, mitet, rrëfenjat;poezinë gojore lirike�

në vargjet e lirikave erotike kanë sublimuar pasionet dhe epshet e tyre të krijuara nga mungesa, distanca, pra malli;sublimimi: mekanizmi i mbrojtjes, ku impulset transformohen në mënyra të pandërgjegjshme në veprime dhe sjellje shoqërore të pranueshme;lirika e dashurisë i ka mbijetuar të gjitha kohërave ndryshimeve të shoqërisë�


4

Burimet: teksti mësimor, informacione të sjella nga nxënësit, video-projektor�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Arte, Muzikë,Qytetari�

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, organizues grafik, punë me grupe.

Organizimi i orës së mësimitORA IA. Lidhja me njohuritë e mëparshmeMësimi fillon me leximin, diskutimin dhe komentimin e detyrës që është dhënë orën paraardhëse. Nxënësit diskutojnë mbi shprehjet e mbledhura, që përdoren në rast vdekjeje në krahina të ndryshme, si dhe për rëndësinë që ato kanë në shoqëri�

Stuhi mendimesh:- Çfarë njohurish keni për këngët e dashurisë?- Cilat janë disa nga këngët e dashurisë të mbështetura në flokorin shqiptar?

B. Ndërtimi i njohurive të rejaMësuesi/ja orienton nxënësit që të lexojnë informacionin në tekst për të plotësuar më pas organizuesin grafik.

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraDiskutim mësimor1. Çfarë janë këngët e dashurisë? Cilat janë këngët më të vjetra të dashurisë në folklorin shqiptar?2. Pse themi se dashuria nuk është e pranishme vetëm në lirikat e dashurisë?3. Shpjegoni kuptimin e sublimit sipas psikanalizës� Si ndodh ky mekanizëm në folklor, kush sublimohet

dhe çfarë jep si rezultat ky sublimim? Sillni dhe shembuj te tjerë të jetës së përditshme, ku funksionon procesi i sublimimit, si mënyrë për të menaxhuar impulset e pavetëdijshme.

4. Përmendi autorë të letërsisë shqipe, krijimtaria e të cilëve është ndikuar nga folklori shqiptar, sidomos nga lirika e dashurisë�


4

Shkrimi i lirëShpjegoni dhe interpretoni me shkrim fjalinë e shkëputur nga Kanuni për martesën, që është dhënë në tekstin mësimor faqe 45�Lexohen disa nga punët e nxënësve.

ORA IIA. Lidhja me njohuritë e mëparshmeDiskutim mbi njohuritë paraprake:Si e interpretoni konceptin e së bukurës fizike te njeriu? Po atë shpirtërore?Mësuesi/ja i orienton nxënësit të shikojnë portretin e “Vajza shqiptare” dhe “Portreti i një luftëtari shqiptar” duke i komentuar ato�

B. Ndërtimi i njohurive të rejaPunë në grupe:Ndahet klasa në grupe me detyra të përcaktuara nga mësuesja në skeda apo kartonë për secilin grup� Të gjithë nxënësit do të lexojnë me vëmendje tekstin dhe do të plotësojnë tabelat që u janë caktuar.

Grupi i parë:

Heroi lirik Vajza Djali

Grupi i dytë:

Portretizimi i heroit lirik Mungesa e kultit të femrës

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraDiskutim:1. Kush janë heronjtë lirikë të dashurisë?2. Flisni për modelin e bukurisë femërore te këngët e dashurisë� Me çfarë krahasohet vasha në këto

këngë? Çfarë epitetesh përdoren më shumë?

1. Përmendni disa epitete me të cilat cilësohet djali në poezinë popullore të dashurisë�2. Çfarë karakteristikash ka ai?3. Analizoni këngën e mëposhtme, nxirrni tiparet mbizotëruese të figuracionit dhe të përmbajtjes.

Sy-zezë, vetullë-hollë,--epitetLeshtë tat derdhur si fqollë - krahasim O,moj dardha rrumbullake. - apostrofë Merr furkën, jakë pasdarke! - asindet

Mos je dardh’a mos je ftua?- pyetje retorike Ndë je ftua je për mua – simbolTë të puth e të të dua – Anaforë (të të, të të) Të të shtrudh porsi limua! krahasim


4

Vlerësimi:Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, interpretimin, për rolin në grup, për saktësinë e kryerjes së detyrave�

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Lexoni këngën në faqen 47 të tekstit mësimor duke diskutuar mbi lirshmërinë se si shprehet vasha për trimin. Gjeni këngë të tjera të lirikës së dashurisë, në të cilat vasha shpreh hapur dashurinë për djalin�

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore: ORA I Kulti i dashurisëORA II Veçoritë stilistike të lirikës së dashurisë

Situata e të nxënit:- Bisedë mbi këngët e dashurisë në të gjitha format e ligjërimit të tyre�- Bisedë rreth së bukurës fizike dheshpirtërore te njeriu�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç. kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca personale�

Fjalët kyç:kult, dashuri, bukuri, heroi lirik, figura e femrës, tipare, figuracion, ndjenjë njerëzore�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja:ORA I- shpjegon se si përshkruhet dashuria në lirikat e dashurisë;- vlerëson elementët e erotizmit dhe të sensualitetit në këngët e dashurisë;- analizon tiparet e trimit dhe vajzës në lirikat e dashurisë�ORA II- analizon dhe vlerëson pasurinë metrike të këngë të dashurisë

(vargje, strofa e rima të ndryshme);- analizon veçoritë stilistike të këngëve të dashurisë�Burimet: teksti mësimor, informacione të sjella nga nxënësit, video-projektor�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Arte, Muzikë, Qytetari�

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: përvijim i mendimit, përmbledhje e strukturuar, punë megrupe, INSERT�

Organizimi i orës së mësimitORA IA. Lidhja me njohuritë e mëparshme

Mësimi fillon me leximin, diskutimin dhe komentimin e detyrës që është dhënë orën paraardhëse. Nxënësit diskutojnë mbi lirikat e dashurisë të sjella nga vetë ata, duke interpretuar mbi mënyrën e shprehjes së dashurisë për vashën dhe anasjelltas�


4

Diskutim i lirë- Kadareja në librin “Autobiografia e popullit në vargje”, citon “Dashuria në poezinë popullore është përgjithësisht një ndjenjë dramatike e parealizuar, një ëndërr ose ndarje e gjatë�”- Cili është mendimi juaj mbi këtë citim, duke u mbështetur te njohuritë e mara mbi lirikën e dashurisë?

B. Ndërtimi i njohurive të rejaPërmbledhje e strukturuar:

Format e shprehjes dhe realizimit t ë dashuris ë . Format e shprehjes dhe realizimit të dashurisë� Janë të lidhura me elemente të botës intelektuale dhe ndjenjësore njerëzore, me dashurinë si dramë,

si mungesë, si dhimbje, trishtim, pikëllim dhe mall, si lektisje shpirtërore, por edhe si mërzi, hakmarrje, pendesë dhe falje�

Një prej lirikave të folklorit tonë është ndërtuar duke vendosur në qendër antoniminë jetë-vdekje, që përcillet artistikisht përmes simboleve të erosit (dashurisë) dhe thanatosit (vdekjes)�

Paravendosja e dashurisë dhe vdekjes si antonimi ekstreme e jetës njerëzore, dëshmon për dialektikën e qenieve njerëzore dhe për karakterin e fortë intrigues që ka kjo dukuri për poezinë�

Ka histori interesante të zhvillimit dhe pasurimit, proces që vazhdon dhe në ditët tona� Ajo afron një rast të veçantë me format e tjera të folklorit letrar që nuk gjallërojnë më në kohët moderne�

E ka fillesën e saj në mjediset fshatare dhe blegtorale, ku u formuan modelet kryesore, por dhe me lindjen e jetës urbane, në kuptimin antropologjik dhe sociologjik të kësaj fjale, kjo lirikë përjetoi shndërrim dhe modifikim të saj, në modelet tradicionale lindën lirikat e dashurisë qytetare

Në këngë u vizatua një portret femëror dhe mashkullor I ndryshëm nga ai I mëparshmi� Vajza e këngës qytetare është më e butë dhe më delikate në sjellje dhe ndjenja.. po ashtu dhe figura e djalit.

Këngët e dashurisë u kënduan në qytete të ndryshme� Jaret e Shkodrës apo serenatat e Korçës, që afrohen në tipologji me romancat, krahas elementeve poetikë dhe meloritmikë vendas, morën dhe nga sisteme të tjera muzikore e poetike�

Në këtë grup këngësh mashkullit shpesh i drejtohen me “lala”, me moshë shumë më të madhe se vajza, e cila shpesh është në moshë minorene dhe thirret “e vogla”�

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraDiskutim:

1. Me cilat elemente të botës intelektuale dhe ndjenjësore njerëzore janë të lidhura këngët e dashurisë?2. Si e shpjegoni ju pranëvendosjen e dashurisë me vdekjen në lirikën e dashurisë�

A e ngre kjo pranëvendosje dashurinë në kult? Për të arsyetuar përgjigjen tuaj mbështetuni dhe në vargjet e poezisë të vdekurit seç i ngjalle// të gjallët ç’i vdiqe fare!.

3. Pse themi se lirika jonë e dashurisë ka një histori interesante të zhvillimit dhe pasurimit të saj?4. Tregoni elementet të cilat e bëjnë të dallueshme lirikën e dashurisë të krijuar në mjediset fshatare

dhe blegtorale nga ajo qytetare�5. Cilat janë ato elementë që sjellin në lirikën e dashurisë deformime dhe zhvillime të përçudnuara që

duhen të refuzohen? Flisni për to0 duke i shoqëruar me shembuj të ndryshëm�

ORA IIA. Lidhja me njohuritë e mëparshmeDiskutim mbi njohuritë paraprake:


4

- Ç’dini për jaret e Shkodrës dhe serenatat e Korçës?- Shpjegoni zhvillimin e lirikës së dashurisë nga lirika e mjediseve fshatare dhe blegtorale te ajo qytetare

B. Ndërtimi i njohurive të rejaINSERT:U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe më pas të plotësojnë me shenja dalluese informacionin dhe ta përmbledhin në tabelën e mëposhtme:

√ + ?Njohuritë e reja që merren dhe që nuk kanë paqartësi

Njohuri të marra më parë

Njohuri të reja që i mëson ndryshe nga sa i ka kuptuar mëparë

Njohuri të reja që i ka të paqarta

Gjuha poetike e këngëve të dashurisë.Simbolet fitomorfe, zoomorfe, Simbolet kromatike,Simbolet e rrafshit kozmik

Veçoritë stilistikore: Simbolika te këngët e dashurisë.

Sipas njohurive që ka nxënësi


1. Si e shpjegon sociologjia e artit raportin kundërshtues mes normave të jetës shoqërore dhe frymës emancipuese që sjell lirika e dashurisë?

2. Cili është mjeti stilistikor kryesor, përmes të cilit kodohet gjuha poetike?3. Cili është toposi më i përdorur në lirikën shqiptare të dashurisë? Shpjegoni simbolikën e tij�4. Pse simbolet fitomorfe janë aq të pranishme në lirikën tonë të dashurisë? Në sa kategori mund t’i

ndajmë këto simbole?5. Flisni për rrugët në të cilat ka hyrë simboli i trëndafilit në lirikën tonë të dashurisë.6. Pse themi se është e vështirë të dilet në përfundime përgjithësuese për mjetet stilistikore dhe

regjistrat meloritmikë që përdoren në lirikën e dashurisë� Argumentoni përgjigjen tuaj�

Vlerësimi:Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, interpretimin, për rolin në grup, për saktësinë e kryerjes së detyrave�

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Zgjidhni një lirikë dashurie tipike të zonës suaj dhe duke pasur parasush të gjitha llojet e simboleve të cilat kodojnë gjuhën erotike në poezi, thoni se cili simbol mbizotëron në të�

Folklor

personazhetvendtakimetAutori

motivetatmosferafataliteti

ndërtimi ivargjevefiguracionivargu

gjuha Roli


4

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XIITematika: Lirika Situata e të nxënit:

1� Rëndësia e folklorit dhe roli i tij në krijimtarinë e autorit�2. Vlerësojnë njëri-tjetrin mbi ndikimete artit në ripërtëritjen e vetvetes�

Tema mësimore: Folklori dhe De Rada

Rezultatet e të nxënit të nxënësit sipas kompetencave kyç: Kompetenca e të menduarit:

- përzgjedh vargje të ndryshme për të dëgjuar;- zbulon ndikime nga folklori;- identifikon fakte dhe i komenton;- klasifikon ndikimet e folklorit duke i kategorizuar në ndikime të stilit dhe të përmbajtjes.

2� Kompetenca e komunikimit:- diskuton për elementet kryesore të marra nga folklori, si: atmosfera, personazhet, fataliteti, besëtytnitë (i lidh me ato që ka parë e dëgjuar vetë)�

3� Kompetenca e të nxënit: lexon dy variante nga poezia e De Radës dhe shkruan dallimet�4� Kompetenca personale: analizon përparësitë e ndikimit të motiveve, personazheve, atmosferës

te krijimtaria e De Radës dhe argumenton origjinalitetin e autorit�5� Kompetenca qytetare: diskuton në grup për llojet e ndikimit të folklorit në jetën e përditshme, diskuton

për atë që dëgjon e sheh çdo ditë dhe paraqet interesat e tij për llojet e ndikimeve nga vetë ai,ajo, duke arsyetuar pse�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës �Strategjitë e të lexuarit:- diskuton për ndikimin e folklorit në ndërtimin e personazheve;- mban shënime;- hulumton mbi ndikimet e folklorit që kanë shkruar nxënësit e tjerë;- përdor organizues grafik duke përzgjedhur vargje që përcjellin ndikimet nga folklori;- zbulon mesazhe;- bashkëpunon në grup për të hartuar një strukturë me elemente të folklorit në jetën e përditshme�

Fjalë kyç:folklor, ndikim, huazim motivi, atmosferë, personazhe, gjuhë, stil, varg, origjinalitet�

Burimet: teksti i,e nxënësit, fragmente të ndryshme nga poema e De Radës, foto�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Histori, Qytetari, Filozofi, TIK.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: organizues grafik,stuhi mendimi, DDM, të nxënit nëbashkëpunim, punë në dyshe, rishikim në dyshe, punë individuale, nxitja e diskutimit.

Organizimi i orës mësimore

1. Të dhënat paraprake:(tregohet çfarë duhet të dinë nxënësit ose duhet të bëjnë, në mënyrë që ora e mësimit të jetë e suksesshme)


4

Hapi I: Parashikimi (Mësimi nis me situatën e parë të të nxënit: roli i folklorit në krijimtari: Vështroni me kujdes tabelën dhe thoni çlidhje kanë këta terma me njëri-tjetrin dhe shpjegoni rolin e tyre në veprën e autorit �Veprimtari e drejtuar: Nxënësit mund të punojnë në mënyrë individuale, ose në çift, në fillim duke i hedhur të gjitha idetë që kanë e, më pas, duke i shkëmbyer me shokun ose anëtarët e tjerë të grupit� Mësuesi i hedh të gjitha idetë në organizuesin grafik. Duke dëgjuar mendimet e të tjerëve, nxënësve mund t’u kujtohen gjëra të tjera, ose mund t’u shtohet informacion i ri në kujtesën e tyre�

Nxënësit shpjegojnë lidhjen e termave dhe plotësojmë së bashku rolin e tyre.Mësuesi/ja ndalet më shumë te: a. atmosfera; b. personazhet; c. vendtakimet; d. gjuha, figuracioni dhe vargu etj

Mendimet e nxënësve për:

Roli i fjalës kyç në veprën Këngët eMilosaos

Ndikimi nga folklori Si duhet

atmosferën ndikon në gjendjen emocionale të personazhit

bota e jashtme e paqtë, e hapët, e lirë�

Paralelizëm mes botës së brendshme të personazhit dhenatyrës që e rrethon�

personazhet mendojnë e veprojnë për çështje, të tilla si: atdheu, dashuria, jetaetj�

tiparet e heronjve lirikë të poezive popullore, dashuria e djalit trim me vashën e bukur me faqe të kuqe simolla� Kanë mendime të trazuara�

Tiparet e portretit fizik dhe moral rrjedhin prej poezive popullore lirike�

vendtakimet vendet ku realizohen takimet e të dashuruarve

Takimet zhvillohen te kroi, te burimi� Motivet e folklorit bëhen pjesë e letërsisë së De Radës, duke realizuarripërtëritjen e artit�

Ndërtimi i njohurive: Mësuesi në këtë fazë e trajton mësimin përmes teknikës: Pyetje-Përgjigje: Nxënësit nxiten të lexojnë dhe të kuptojnëÇfarë cilësish duhet të gëzojë një vepër, që të tërheqë vëmendjen e lexuesit? Nxënësi zbulon ndërtimin e veprës�Cilat janë pjesët që ju tërheqin nga trashëgimia etnokulturore (veshja, zakone, rituale, besëtytni, tipare heronjsh)? Nxënësi zbulon se këto përbëjnë dhe elementet kryesore të rimarrjes.Ç’është metamorfoza? Nxënësi zbulon shndërrimin si proces i kalimit në realitete të tjera të panjohura e të mrekullueshme�A ka ngjashmëri mes Milosaos dhe heroit që ju mendoni? Nëse po, ku, nëse jo, pse? Nxënësi zbulon heroin e vizatuar nga De Rada dhe e ballafaqon me heroin e ditëve të tij�Si e kuptoni fjalinë: De Rada u mbështet në vargun arbëresh dhe përsosi vargun e lirë. Nxënësi zbulon se poeti mori prej poezisë popullore frymëzimin e përgjithshëm, por duke krijuar një botë poetike më vete dhe origjinale�

Diskutim: (kompetenca e mendimit): fakte reale dhe komente subjektive. Nxënësit nxiten të Lexojnë vargjet: Bota kish ndërruar lisa,uji i ri në det,kaltëronte n’ditn’ e re; por Lumbardha e Anakreontit,në Temp rronte e moçme… Nxënësit udhëzohet të lexojë me fjalë kyç dhe të mendojë zbërthimin e tyre me komente subjektive� (Ripërtëritja e natyrës dhe e shpirtit janë në harmoni të plotë)�Përmes teknikës Pyesim, Përgjigjemi: (kompetenca e komunikimit dhe leximit) Nxënësi diskuton elementet e folklorit të rimarra në poezinë e De Radës�- A është qëllimi i autorit vetëm të marrë motivet nga folklori dhe t’i vendosë në vepër? - Jo, sepse kështu vepra nuk do të ishte krijim i autorit, por një kopjim i këngëve lirike.

Origjinalitet


4

- Si mund të dallojmë origjinalitetin? Nxënësit shprehen duke u nisur nga koncepti që zotërojnë për termin “origjinalitet”.

Pas këtij diskutimi, nxënësit orientohen që, përmes teknikës DDM (Di - Dua të di – Mësoj), të punojnë informacionin e dhënë në tekst�Në pjesën e dytë të mësimit, përmes teknikës DDM (Di – Dua të di – Mësoj), punohet materiali i tekstit�

Di Dua të di Nxë, mësova

Në kolonën e parë, “Di”, nxënësit do të shkruajnë atë informacion që nga leximi u duket si i njohur. Në kolonën e dytë, “Dua të di”, do të shkruhen pyetje, ose kërkesa të nxënësve, rreth çështjeve për të cilat ata kërkojnë të dinë më tepër. Në kolonën e tretë, “Nxë”, nxënësit do të shkruajnë një përmbledhje të informacionit të ri që përvetësuan nga teksti�Gjatë kësaj etape punohen ushtrimet 1 – 4 tek rubrika Të reflektojmë për kuptimin.Veprimtari e pavarur: Ditari dy pjesësh. Përmes kësaj teknike u kërkohet nxënësve të punojnë në mënyrë të pavarur (Të folurit dhe Të dëgjuarit). Përmes diskutimit, kërkohet të bëhet dallimi mes Motiveve të marra nga folklori dhe Trajtimit të tyre në veprën e autorit. Kjo veprimtari do të aftësojë nxënësit të kuptojnë më qartë këto koncepte dhe t’i dallojnë ato�Punohet ushtrimi 6 i rubrikës Të reflektojmë mbi gjuhën dhe stilin:Nxënësit ndahen në grupe (realizojmë: rezultatet e të nxënit) ose në çifte, për të menaxhuar më mirë kohën, ose mund të ndahen sipas shkallës së vështirësisë, në varësi të ecurisë së orës së mësimit�Minitesti: Rimarrja e motiveve nga folklori është:a) mungesë origjinaliteti b)në shërbim të temës dhe idesë c) varfërim i krijimtarisë

Aktivitete plotësuese: (këtu mund të përshkruajmë veprimtari dhe materiale të tjera për të përforcuar dhe zgjeruar mësimin. Gjithashtu futen dhe detyrat e shtëpisë.)Nxënësi mendon:

- Çfarë më shërbeu?- Kur do më duhet t’i përdor?- Ku do t’i kërkoj?

Vlerësimi: Për të realizuar këtë fazë të procesit mësimor, përgatitni që në fillim një tabelë vlerësimi Emri e mbiemri i nxënësve të aktivizuar Klasa Nota e përshkruar me fjalë Duhet të përmirësojë: Ka progres: Nxënësit do të vlerësohen për: punën individuale (vlerësim sipas kritereve të vendosura për çdo përbërës të orës së mësimit); punën në grup: për pjesëmarrjen në diskutime në grup dhe në klasë; për fjalorin e përdorur gjatë diskutimit�

Shënim: Cilat kompetenca fituan nxënësit e klasës më lehtë dhe cilat prej tyre kërkojnë rishikim përmes detyrave plotësuese në shtëpi ose në orën pasardhëse?

Detyra: Duke pasur parasysh ndikimin e folklorit te De Rada, si dhe duke ditur se në përgjithësi lidhjet e folklorit me letërsinë autoriale mbeten të forta, bëni një ese me temë: “Arti ripërtërin vetveten”�

1.2.3.4.

Pse i gëzohemi jetës?


4

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XIITematika: Lirika Situata e të nxënit: të zbulojë

funksionin artistik të gjuhës së figurshme të përdorur brenda teksteve të ndryshme;të krijojë materiale për një portofol (dosje) që tregon punën e tij nëanalizën e teksteve të ndryshme�

Tema mësimore: Milosao - studim teksti�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja: identifikon vargje, ku shprehet lidhja me krijimtarinë popullore, duke

argumentuar përgjigjen; dallon ndjenjat e dy të rinjve dhe lidhjen e tyre me frymëzimin nga folklori; fiton aftësitë e nevojshme për të formuluar me shkrim mesazhin universal,

që lidhet me kultin e gëzimit të jetës; fiton aftësinë për të zbuluar ndjesitë e poetit, të dhëna përmes figurave

stilistike dhe shpjegon funksionin dhe lidhjen me letërsinë gojore�

Fjalë kyç: natyra, përtëritja e vetvetes, bukuria�

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, Fjalor i gjuhës shqipe, foto� Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhë shqipe, Arte,Histori

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedim, lexim i drejtuar, përmbledhje e strukturuar,pema e mendimeve, bashkëbisedimi, ditarët e të nxënit, punë në grup, punë e pavarur.


Veprimtari e drejtuar: 1� Bashkëbisedim:Në minutat e para të orës së mësimit zhvillohet një bisedë e shkurtër rreth mendimeve të nxënësve për temën e detyrës së shtëpisë: Arti ripërtërin vetveten�2. Nxënësit nxiten të japin një mesazh përmes pemë së mendimeve:

Mesazhet e tyre i shkruajnë në një fletë të Portofolit të të nxënit, pikërisht te Rubrika: “Mendimet e mia” Mësuesi/ja diskuton dhe rreth pyetjeve të përgjithshme për De Radën:Cilat janë temat kryesore të poemës?Çfarë konfliktesh pasqyron autori në të? Si zgjidhen ato?Çfarë veçorish ka stili i De Radës në portretizimin e personazheve?

3�2�1�

Komenti i nxënësitVargjet e marra nga pjesa


5

Ndërtimi i njohurive: përmbledhje e strukturuar, lexim i drejtuar, punë në grupe.Lexim i drejtuar dhe pyetje:Hapi I: Nxënësit lexojnë Kënga I, në fillim nxjerrin fjalët dhe shprehjet e vështira: lumbardha, nd’uj një ditë,

si hareja që del sysh, u pataksa, lule liu, mbëhi, duajt�Hapi II: Nxënësit bëjnë parafrazimin e pjesës. Ndonëse ky term ka kuptim në veprat epike, mund të flasim

për bërthama rrëfyese edhe te poema liriko-epike, ku epizmi,rrëfimi,historia është shumë e rëndësishme.Në këngën e parë ndodh: ripërtëritja e natyrës, frymëzimi poetik; heroi lirik shikon, thërret, mediton,

kërkon, ndien, përjeton.1� Heroi shijon ripërtëritjen e natyrës; Vargjet: 2� Heroi thirret e përzgjidhet nga muza; Vargjet: 3� Heroi mediton për kuptimin e jetës, gëzimet e saj; Vargjet: 4� Heroi shijon stinën e pranverës; Vargjet: 5� Heroi kërkon kuptimin e jetës mes dheut ë huaj dhe atdheut; Vargjet: 6� Heroi mbërrin në shtëpi, ku e presin motra dhe mëma� Vargjet: 7� Heroi ndien lindjen e dashurisë� Vargjet:

Përmes leximit të drejtuar të Këngës I, punohen ushtrimet 1, 2, 3, faqe 59. E rëndësishme është të drejtohen nxënësit për të kuptuar tekstin1. Në përfundim, nxënësit përqendrohen në zbërthimin e domethënien e vargjeve� Një element me rëndësi te “Kënga e Milosaos” është natyra, pothuajse gjithnjë e shkrirë me ndjenjat e personazheve� Vargu: bota kish ndërruar lisa janë një himn për natyrën e rilindur në pranverë, ku shtrihet ideja e ringjalljes së poezisë shqipe me atë të rilindjes shpirtërore të njeriut përmes dashurisë� Kënga I është paralajmërim i dashurisë mes Milosaos dhe Rinës� Vargjet e para, rizbulojnë natyrën dhe botën para syve tanë; lisat dhe valët e detit, këto dy elemente aq të njohura të natyrës shqiptare dhe arbëreshe, bartin një kuptim të thellë filozofik, duke simbolizuar përtëritjen e pafund të natyrës. Pëllumbi i Anakreontit simbolizon frymëzimin poetik, i cili është i lashtë� Sipas mendimit kritik, De Rada me këtë varg mendon se po përtërin poezinë shqipe�

Veprimtaria e pavarur: Me anë të punës së pavarur dhe përmes teknikës Ditarët e të nxënit, që përdoren për të nxitur nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, do të lidhni ngushtë materialin e tekstit me kureshtjen dhe përvojat e tyre. Nxënësit të reflektojnë rreth mesazheve, ideve dhe problematikave që përcjellin Kënga I�

Në anën e majtë nxënësit do shkruajnë ato pjesë të vargjeve që u tërheqin më shumë vëmendjen.a� Vargje që u kujtojnë diçka, b� vargje që i intrigojnë më shumë, c� vargje që u transmetojnë mendime, me

të cilat nuk pajtohen. (Nxënësit e përdorin këtë teknikë për material në detyrat e portofolit).

Vlerësimi: Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për punët e sjella në klasë.

1 Të analizosh dhe të komentosh një pjesë letrare do të thotë që, jo vetëm të kuptosh thellë tekstin në çdo fjalë, por edhe të interpre- tosh mesazhet, të thellohesh te motivet, të shprehesh opinione dhe të përpunosh gjykime kritike të bazuara.


5

Detyra shtëpie: Lexoni me kujdes Këngën e V dhe bëni një koment analitik për strofat që ju pëlqejnë.

Pse të venë në det mendimet, zemra ime? Zbardhuan anijezat,panë këndej e u fshehën… Erdhi dita e Arbërit!Doemos do vdesimnë shtrat, në mos rënçim përpara shtëpive tona,e nën dhe do na harrojnë shokët e vëllezërit,krojet e katundi ynë. Tani që nata e zezë. me shiun e saj të butë

kudo i përbalti udhët, hapnie ju derëntek të përhedhurat çupa lozin të harruara.Vasha foremadhja2

ma rrëmbeft` nga dora atë buzëhieshmene ma sjelltë mua përpara. Kanë për t`iu ndezur faqet. Me atë shenjëzën në mes Kur e drojtur të më qeshë. Veç në sy të shihemi,pa dhe bota të përmbyset

2. Foremadhja- trime, e guximshme.

Fusha: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XIITematika: Lirikë Situata e të nxënit. Nxënësi/ja:

- Dallon shumëllojshmërinë e motiveve dhe bukurinë e figurave artistike.- Identifikon karakteristika të bukurisë fizike dhe bukurisë shpirtërore të personazheve te Kënga e Sprasme eBalës�

Tema mësimore: Folklori dhe Gavril Dara i Riu

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca personale; kompetenca e të mësuarit për të nxënë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës�Nxënësi/ja: identifikon në tekstin e dhënë motivet e rimarra nga folklori dhe flet

për origjinalitetin e tij; vëren ngjashmëritë ndërmjet baladës së Ago Ymerit dhe kënga e

sprasme e balës; krahason dyshet e personazheve Nik Peta dhe Pal Golemi me

dyshe të tilla personazhesh të ngjashme në folklor�

Fjalë kyç:poezi romantike, tema, motive, karakterizim personazhesh�

Burimet: teksti i nxënësit, libri digjital, fragmenti “Bija e Lalës”, G. Dara i Riu, Muji dhe Halili - Cikli i Kreshnikëve (fragment)�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Arte, Histori, Qytetari, Letërsibërthamë�

motivi i duelit mes trimave qëdashurojnë të njëjtën vashë motivi i besnikërisë

motivi i sakrificës

së dashurisë

motivi i mërzisëmotivi i dredhisë motivi i mallit

Bijë e Lalës

Niku dhe Pali

Niku dhe Mara

IliadaParidi dhe Menelau

Paridi dhe Helena


5


Parashikimi: Dëgjimi i fragmentit, parashikimi me terma paraprakë.Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të jenë të vëmendshëm për të dëgjuar fragmentin nga “Bija e Lalës” .Gjatë leximit, nxënësit do të përcaktojnë vargjet që përcjellin motive të ndryshme. Pas leximit, nxënësit diskutojnë për praninë e motiveve të përbashkëta me këngët e dashurisë në folklor�

Lexim i drejtuar: E nisim mësimin me leximin njohës të fragmentit Bija e Lalës,Lexoni të dhënat e tabelës dhe thoni çfarë motivi i lidh personazhet meshkuj? (Nxënësit duhet të zbulojnë motivin e dyluftimit, të tjera: motivin e rrëmbimit të vashës nga i huaji; motivi i shkeljes së nderit)� Po çiftet? (Nxënësit duhet të zbulojnë motivin e dashurisë)

Kalojnë në rubrikën Harta e konceptit. Mësuesi/ja paraqet në tabelë termat: motivi i besnikërisë. Nxënësit duhet të bëjnë lidhjet ndërmjet termit dhe tekstit poetik�Për t`i përvetësuar më mirë këta terma edhe nga ana praktike, mësuesi/ja i udhëzon që të lexojnë me vëmendje vargjet dhe, përbri tyre, të vendosin motivin. Çfarë mund të thoni për motivin e besnikërisë, çlidhje ka ai me folklorin? Në ç’mënyrë jepen porositë? Mendimet e nxënësve shkruhen në dërrasën e zezë.(Folklori dhe motivet janë të shkrirë me njëri-tjetrin dhe në funksion të përforcimit të karakterit të personazheve; te motivi i amanetit, që lë trimi për nënën e vashën, vihen re disa ndryshime� Pal Golemi, dëshiron që nëna dhe vasha ta vajtojnë e ta kujtojnë, dëshira për lumturinë e tyre edhe fuqizon idenë patriotike, edhe është në përputhje të plotë me karakterin e tij trim e krenar�Disa nxënës, të zgjedhur nga mësuesi/ja, lexojnë vargje që janë ndërtuar mbi figura të ndryshme stilistike. Mësuesi/ja sjell shembuj vargjesh për të shpjeguar antitezën, epitetin, metaforën, krahasimin.

Ndërtimi i njohurive të reja: Praktikë e udhëhequr, pyetje-përgjigje.Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë kërkesat e ushtrimit 2 në faqen 63. Ata duhet të gjejnë lidhjen midis dy personazheve Marës dhe Nikut, si dhe të punojnë kërkesat e tjera të ushtrimit 2� (Përgjigje: motivi i dashurisë me vashën e huaj: Maleve të Lalës,�� buburezën e Lalës; (kujto Tanushën dhe Halilin); motivi i takimit në çuka, pranë përroit dhe natën: atje tek përrenjtë ujisin,atje ulur pamë burbuqen�� tok me gjithë vashat e saj�; motivi i besnikërisë: Iu përgjigj dashuris’ sime,Vajza e Lalës, më buzëqeshi��; Për sa mote të jem gjallë,ty gjithnjë do të kem uratë,se të dua për në zi,se të dua për hare: Ti do e rritish nderin tim,nderin tim e nderin tënd,përmbi vdekjen e përmbi kohën; motivi i mallit: më zuri gjumi si në shtëpi,�� që na e solli zulma e mallit,�� Ishte mbase mesi i natës,kur ndër qerpikët e rëndë,një dritë befas më goditi��,; Motivi i ndeshjes mes trimave për vashën: Desh pëlciti Pali i nxehur,e më thirri: Ç’janë, Peta, ajo kordhëz e lëvdatat,para meje, i mjeri djalë?,Gjetkë mburre gjakun tënd,,...Ta marrë djalli! korrëza e Lalës,me gjithë lule më takon. Po e deshe ty kjo kordhë,mall e krye do t’i qethë;motivi i dredhisë: Po, Kauri, ndonëse i qeshur,Ishte si re plot shkreptimë,që vret njerëzit pa gjëmim,i shpëtoi mendim i zi,si një thikë që i shpëton millit�


5

Marrëdhëniet pyetje-përgjigje: Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të lexojnë çështjet e mësimit: Karakterizimi i personazheve dhe Figuracioni dhe natyra dhe u drejton pyetjet:- Si i dallojmë heronjtë e poemës nga heronjtë e folklorit? (Përgjigje: I dallojmë nga fryma aktuale që u jepet personazheve, të dy personazhet nuk janë heronj mitikë, nuk hiperbolizohen veprimet e tyre si në krijimtarinë popullore� Ato janë njerëzorë, poeti e vë theksin në ato tipare të heroit të tij që dëshmojnë trimëri, vendosmëri, flijim të plotë të vetvetes. Niku është i kujdesshëm në të folur dhe ka pasion për këngën. Ai është heroi romantik që flijon lumturinë e vet familjare për hir të atdheut, përkundër gjaknxehtësisë së Palit). Qeniet mitologjike: Niku lajmërohet në ëndërr për pabesinë e Kaurit, por atë e shpëton Mara� Ajo i lutet zogut që ta lajmërojë atë për rrezikun e madh që i kanoset, këto në vepër luajnë vetëm funksion konvencional, ndërsa parandjenjat, ëndrrat simbolike janë në funksion të ndjenjave dhe emocioneve të personazheve� Mara është e ngjashme me vashën e folklorit, e bukur, besnike, trime, për ta individualizuar autori i vesh urtësinë dhe mikpritjen, si dhe në pamjen fizike. Ajo nuk ka portret të mjegullt, po të skalitur.- Çfarë karakteristikash të përbashkëta kanë dy heronjtë Niku dhe Pali? (Janë krenarë, nuk vriten pa shuar nga faqja e dheut armiqtë). Nxënësit punojnë më tej ushtrimin 3, në faqen 63.Mara është e huaj, tek ajo Dara ka mishëruar disa nga cilësitë e gruas shqiptare. Çfarë cilësish do i shtonit ju dhe pse? Dara shkrin konceptin e dashurisë edhe konceptin e gruas si shoqe të jetës, që e dallon besnikëria dhe që do të ndajë me bashkëshortin gëzimin e vuajtjen. Ajo është e mençur, e guximshme, e gatshme për veprim.

Lexim zinxhirMësuesi/ja, në bashkëpunim me nxënësit, punojnë fragmentin Bija e Lalës.

Përforcimi i njohurive: Paraqitja e rezultateve të arritura� Praktikë e udhëhequr�Mësuesi/ja aktivizon nxënës të nivelit bazë për të dalluar të dhëna mbi pamjen fizike dhe shpirtërore. Nxënësit punojnë ushtrimin 4, faqe 63. Nxënësit e nivelit mesatar dhe të lartë shpjegojnë në mënyrë të përmbledhur kuptimin e figurave dhe vargjeve.Nxënësit, lexojnë në fragmentin Bija e Lalës vargje dhe plotësojnë tabelën�

Vargu Vlera kuptimore FiguraNjë menatë1, ndër të tjera vura udhën për nën këmbë Për të gjetur zulmë2 e varr,

Pas fitores mbi armiqtë, ai niset për të gjetur “zulmë a varr”, veprim i kalorësve mesjetarë, tiparet etë cilëve kërkon t’u veshë autori heronjve të tij, sipas shembullit tëshkrimtarëve romantikë;

vura udhën për nën këmbë- metaforëPër të gjetur zulme -metaforë

Një menatë ndër të tjera Diellin pash’ të gjashtën ditë Që nga deti po u faleshMaleve të Lalës3-o

Kupto: gjashtë ditë rresht udhëtoi, gjersa arriti në Lalë

po u falesh - metaforë

Iu përgjigj dashuris’ sime Vajza e Lalës, më buzëqeshi, Si gëzon ylli i verës,Qiell e re me drit’n e bardhë,M’u hap zemra e m’u ngroh gjaku�

Niku kupton se edhe Mara, filloi ta dashuronte�

Si gëzon ylli i verës – krahasim drit’n e bardhë – epitetM’u hap zemra- metaforë m’u ngroh gjaku - metaforë�

Vlerësimi: Mësuesi/ja i vlerëson nxënësit për: a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor. (2-3 nxënës të nivelit bazë); b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar dhe paraqitur saktë punën. (3-4 nxënës të nivelit mesatar, të cilët vlerësohen me notë)�


5

Detyra: Lexoni dhe pjesë të tjera të Kënga e Sprasme e Balës dhe gjeni sa më shumë figura stilistike.


5

Fusha: Gjuhë dhe komunikim

Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XII

Tematika: Lirika Situata e të nxënit: Nxënësi njeh dhe ndërton imazhin e duhur mbi figurën e Naimit dhe krijimtarinë e tij letrare �Vlerëson rolin e padiskutueshëm që patinë letërsinë shqiptare�

Tema mësimore: Naim Frashëri dhe folklori

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca personale; kompetenca e të mësuarit për të nxënë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja: identifikon tiparet e krijimtarisë së Naimit dhe veçoritë e tij; klasifikon ndikimet nga folklori në tri kategori, sipas përmbajtjes, formës

dhe stilistikës; rendit vargjet që janë mbështetur në gjuhën e popullit; dallon elementet e analizës së tekstit rrëfimtar; plotëson tabelën e zbulimit të figurave stilistike, duke treguar dhe

ndërtimin e tyre gjuhësor; analizon vargëzimin naimian�

Fjalë kyç: individualitet, mjete stilistike,strukturë rrokjesore, botëkuptim,miti,sendërtimi i mendimit�

Burimet: libri i nxënësit, libri digjital, shkumësa me ngjyra. Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Letërsia bërthamë, Gjuha Filozofia.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bisedë, pema e mendimit, punë me grupe, punë në dyshe,plotësimi i skedës�


Parashikimi: Në fillim të orës së mësimit, punohet me leximin dhe trajtimin e koncepteve që bart folklori te vepra e Naimit� Mund të përdoren teknika të ndryshme, një prej të cilave mund të jetë teknika: Di,Dua të di,Nxë.

Di Dua të di Nxë

Në kolonën e parë, “Di”, nxënësit do të shkruajnë atë informacion që nga leximi u duket se e njohin. Në kolonën e dytë, “Dua të di”, do të shkruhen pyetje, ose kërkesa të nxënësve, rreth çështjeve për të cilat ata kërkojnë të dinë më tepër. Në kolonën e tretë, “Nxë”, nxënësit do të shkruajnë një përmbledhje të informacionit të ri që përvetësuan nga leximi i tekstit.

Pyesim-Përgjigjemi1� Çfarë kuptoni me termat “formë dhe përmbajtje”?


5

Kuptimi i përmbajtjes Kuptimi i formëselemente të përmbajtjes elemente të formësa� tema a� mënyra e të shprehuritb� motivi b� efekte ritmike, muzikorec� idetë c� mjete stilistike

Nxënësit duhet të kuptojnë se, përmbajtja paraqet rendin e fakteve të një vepre letrare. Ndërkaq, forma paraqet mënyrën se si janë organizuar faktet materiale dhe shpirtërore, si dhe raportet midis tyre në veprën letrare�1

2� Si shfaqet ndikimi i folklorit në krijimtarinë e Naimit?3. Cilët janë disa prej figurave më të rëndësishme që përdor Naimi, që janë të ngjashme me krijimtarinë popullore?4� Përmendni disa prej miteve dhe gjuhës frazeologjike që gjejmë te Naimi�Ndërtimi i njohurive të reja:Hapi I: Në pjesën e dytë të orës së mësimit përdorim teknikën e diskutimit për të punuar ushtrimin e rubrikës Të reflektojmë mbi kuptimin dhe interpretimin. Gjatë diskutimit, nxënësit organizohen të dëgjojnë me vëmendje duke mbajtur shënime, pasi disa prej tyre do të bëjnë përmbledhjen e diskutimit�Hapi II: Ditari dypjesësh, punë në grupe. Mësuesi/ja vendos në dërrasë të zezë organizuesin grafik të ditarit dypjesësh, të cilin e ka të parapërgatitur në një tabak kartoni të bardhë dhe e plotëson me shkumësa me ngjyra, hap pas hapi me përgjigjet e nxënësve. Me anë të këtij grafiku,nxënësit dallojnë: elementet e ndikimit të folklorit në figuracion, në situata, leksik, në sendërtimin e mendimit, në vargëzim dhe i ilustron ato�Mësuesi/ja e ndan klasën në dy pjesë. Secila pjesë përbëhet nga grupe më të vogla pune. Në fund nxënësit plotësojnë grafikun me ndihmën e mësuesit.1� Elementet e ndikimit të folklorit te poema “Bukuria”Grupi I� Ndikime të përmbajtjes� Grupi II� Ndikime të formës �Grupi III� Elementet të stilistikës�

Poema “Bukuria”Ndikime sipas përmbajtjes, formës dhe stilistikës

Bukuria si cilësi hyjnore Bukuria si cilësi tokësore1: (Bukuria parim i gjithësisë)Do të këndoj bukurinë e të lëvdonj perëndinëperëndin’e bukurisë (cilësi e brendshme)Q’i dha shije gjithësisë.

1� (Bukuria lind dashurinë)Perëndia bukuroshe (cilësi e varësisë)Ty të falem e të lutem!Më vjen në gjit të të futem, O zonja përkëdheleshe, Që më je si mbretëreshë! Të keqen, o pëllumbeshë!

1 Informacion plus: Edhe forma edhe përmbajtja e veprës letrare janë të lidhura midis tyre në mënyrë të pashkëputshme. Nuk mund të ketë përmbajtje pa formë dhe anasjelltas, nuk mund të ketë formë pa përmbajtje. Ato varen dhe kushtëzohen ndërsjellshmërisht midis tyre. Meqë përmbajtja paraqet thelbin e sendit a dukurisë, ajo luan rolin vendimtar në një vepër letrare, përcakton edhe formën e sendit a dukurisë, për të cilat flitet në vepër. Çështja e formës në teoritë letrare europiane fillon që me konstatimin e Aristotelit në veprën e tij të njohur, me titull “Poetika”, ku, mes tjerash, thuhet: “Po diskutojmë mbi vetë artin poetik dhe mbi format e tij, se ç’është secili në esencë, dhe në ç’formë duhet dhënë materiali poetik, nëse dëshirohet që vepra poetike të jetë e bukur”. Pra, sipas Aristotelit, materia është ajo prej së cilës është ndërtuar vepra artistike, e cila është formësuar sipas një forme të caktuar, të përshtatshme. Më vonë problemi i formës, kryesisht, është vështruar si problem i harmonizimit të formave të gjinive dhe llojeve letrare me përmbajtjen e zgjedhur � Teoricieni modern rus, Mihal Bahtin, flet në lidhje me atë që është themelore në çdo krijim letrar. Ai shprehet se: Nocioni formë shënon mënyrën në të cilën është thënë diçka, respektivisht, që është përfshirë, shprehur apo paraqitur diçka; kurse nocioni përmbajtje shënon atë që është thënë në veprën letrare, respektivisht atë që përmban ajo.


5

4. (Panteizmi)Kudo është bukuria,Në qiej, në dhe, në hënë, Në diell, në shenjë, në yj,Ndër lule, ndër drurë, ndër pyj.

5. (Vuajtja nga dashuria) Pashë pjeshkëtë nër fletë, Pa m’u mejtua gjiri yt ��Mos i hap leshrat n’erëTë m’arritç mëndjen time, Mos më shiko dhe një herë,Se m’u bë zemra thërrime�

Figuracioniepiteti krahasimi simboli metaforabukuroshe, përkëdheleshe, pëllumbeshë, të shkretë, të mjerë, të gjorë, shtat i florinjtë.

më rri si mbretëreshë, e bardhë si dëborë, si thëllëzë, mos vështro si pëllumbeshë, me qepallat si shtijë, me vështrim posi shkëndijë

bukuria, perëndi, trëndafilë, shkëndijë, shtriga�

në mejtim të madh rashë, më ranë det mendja m’u mbyt, më la vetëm, ratë në det t’arratisë, më latënë hidhërime

Ndikimi nga koncepti popullor Lloje të ndryshme vargjeshkrahasimi frazeologjik: si qen i qetëPasthirrma: Opopo, Ç’më gjet �Thirrori: O shokë

Notat tragjike:do të qanj me thes në kokë

1 – strofa 10, vargu 8 rrokësh, rima AABBCDDCEE�4 - Strofa 8, vargu 8 rrokësh, rima ABCCBAEE�12 - strofë 4, vargu 8 rrokësh, rima ABAB�14 - strofë 6, vargu 8 rrokësh, rima ABAB

Veprimtari e pavarur:Grupi I: Skeda e mesazheve1� Ç’vend zë koncepti i ndjenjës së dashurisë te Naimi?Pse Naimi thotë se dashuria lind virtytin, ashtu siç thuhet në liturgjitë e feve monoteiste? Thoni si e kuptoni vargun e Naimit, se: pa dashuri, bota është e ligë� Po ju, a jeni dakord me këtë pohim?Grupi II: Skeda e figurave2� Gjeni në vargjet e kësaj poeme shprehje urtësie popullore, që vijnë në formën e proverbave� Thoni nëse ato janë përdorur si formula të gatshme nga letërsia popullore, apo autori i ka njëtrajtësuar me unin e tij poetik, që për lexuesin vijnë si krijime origjinale?Minitesti. Bukuria është :

a) vjershë b)poemë epike c) poemë lirike d) poemë epiko-lirikeVlerësimi. Për të realizuar këtë fazë të procesit mësimor, përgatitni që në fillim një tabelë vlerësimi: Emri e mbiemri i nxënësve të aktivizuar Klasa Nota e përshkruar me fjalë Duhet të përmirësojë: Ka progres:

Nxënësit do të vlerësohen: për punën individuale (vlerësim sipas kritereve të vendosura për çdo përbërës të orës së mësimit), për punën në grup, për pjesëmarrjen në diskutime në grup dhe në klasë, për fjalorin e përdorur gjatë diskutimit.

Shënim: Cilat kompetenca fituan më lehtë nxënësit e klasës dhe cilat prej tyre kërkojnë rishikim përmes detyrave plotësuese në shtëpi ose në orën pasardhëse?

Detyrë shtëpie: Jepni mendime argumentuese për temën: Portretizimi i femrës te Naimi�


5

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XII

Tematika: Lirika Situata e të nxënit: Nxënësi/ja Njohin rëndësinë e folklorit dhe rolin i tij në krijimtarinë e Çajupit �Vlerësojnë risinë e Çajupit në përpunimin e krijimtarisë popullore�

Tema mësimore: Folklori dhe Andon Zako Çajupi

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e të menduarit; kompetenca e komunikimit; kompetenca e të nxënit; kompetenca personale; kompetenca qytetare�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës: Strategjitë e të lexuarit: dallon tematikën dhe motivet e marra nga folklori; krahason lirikën e dashurisë te Çajupi me lirikën e dashurisë te poezia popullore; diskuton për ndikimin e folklorit në ndërtimin e humorit, mban shënime,

hulumton mbi ndikimet e folklorit që kanë shkruar nxënësit e tjerë; përdorin organizues grafik, duke seleksionuar vargun dhe fjalorin poetik që

përcjellin ndikimet nga folklori; zbulon mesazhe; bashkëpunon në grup për të hartuar ata vetë një strukturë me elemente të

folklorit në jetën e përditshme�

Fjalë kyç: folklor, ndikim,fjalori poetik, tema e kurbetit, lirikë e dashurisë, vaje, humori popullor, gjuhë, stil, varg, origjinalitet�

Burimet: teksti i nxënësit, fragmente të ndryshme nga krijimtaria e Çajupit, grafikë, këngë popullore të dashurisë�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Qytetari, Filozofi, TIK�

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: organizues grafik, stuhi mendimi, DDM , të nxënit në bashkëpunim, punë në dyshe, rishikim në dyshe, pune individuale, nxitja e diskutimit.


Parashikimi: Veprimtari e drejtuar:Mësimi mund të fillojë me realizimin e kompetencave të parealizuara nga ora e kaluar. Por, nëse këto kompetenca janë realizuar, atëherë kalohet në temën e re�

Ose: Mësimi mund të fillojë (nëse ka kushte) me një pamje filmike nga komedia “14 vjeç dhëndër”. Ndërkohë, mësuesi/ja kërkon nga nxënësi të shkruajë sa më shumë fjalë të ligjërimit popullor.

Fjalë të ligjërimit popullor: 1� më marrsh të ligat2� yyyy, shtrigë plakë


5

Harta e mendjes: shkruani më shumë, kujtoni më mirë, zotëroni të mësuarit�Lexim i drejtuar përmes INSERT-itINSERT-i është një metodë që i lejon nxënësit ta kontrollojnë shkallën e tyre të të kuptuarit gjatë leximit.

Nëpërmjet kësaj teknike sigurohet pjesëmarrje e qëndrueshme e nxënësve në mësim dhe sigurohet një e nxënë e shëndetshme për nxënësit.Gjatë leximit nxënësit udhëzohen që të vendosin shenjat e mëposhtme:

“√” vendoset shenja “√” (kontrollo), nëse diçka që lexoni, pohon atë që dini ose mendoni se dini.“+” vendosni një “+” (plus), nëse një pjesë e informacionit që ndeshni, është i ri për ju�“–” vendosni një “–” (minus), nëse një ose disa prej informacioneve që lexoni, kundërshton ose

është i ndryshëm nga ai që dini ose mendoni se e dini�“?” vendosni një “?” (pikëpyetje), nëse ka informacion që është i paqartë për ju ose ka diçka që

ju duhet të dini më shumë rreth këtij informacioni�Informacioni i shënjuar, hidhet më pas në tabelën INSERT, sipas shenjave përkatëse�

√ + - ?Di ç’janë:këngët e kurbetit, vajet,lirika e dashurisë, humori popullor�

ndikim nga fabulat e La Fontenit; ndikim nga Bibla,Baba Tomorri, poezi me nota sociale;Vargu i Çajupit i çlirët, i sinqertë; Çajupi zbriti lirikën e dashurisë nga qiejt e romantizmit në tokë; Poezia vaje është krijuar sipas modeleve të folklorit;Fryma e kritikës sociale krijoi komedinë realiste të zakoneve; Çajupi emancipoi poezinëshqipe�

ndikim nga Bibla

Pas leximit, do të punohen pyetjet e mëposhtme:1� Si e përjeton Çajupi dashurinë? Ku duket fryma tokësore e dashurisë? Konkretizojeni mendimin tuaj me vargje të poezisë�2� Krahasoni modelin e femrës së Çajupit me përshkrimin që i bëhet femrës në këngë të ndryshme të lirikës popullore�Sipas modelit Portretizimi i Rinës (te De Rada) , bëni dhe ju portretizimin e vashës së Çajupit:

Tipare fizike Tipare shpirtërore Gjendja psikologjike- E përveshur- Gërshet të pleksur- Gjifryrë- E bukur (plot hije)

- E lumtur- E ndershme- E thjeshtë- Punëtore etj�

- E ndrojtur- E mbyllur- E qeshur- Etj�

3� Analizoni tiparet morale të vajzës? Si ju duket ajo?4� Plotësoni diagramin e mëposhtëm dhe diskutoni në klasë rreth të përbashkëtave dhe të veçantave mestipareve morale të vashës së Çajupit me vashën e lirikave të dashurisë.


6

Mendimet e nxënësve përfemrën e Çajupit

Femra në këngë të ndryshme lirikepopullore

Tiparet morale të vajzës së Çajupi

Tiparet fizike të vajzës së Çajupi

Modeli i femrës si duhet

çapkëne pritna moj mollë besnike, leshrat e tua posie shpenguar e kuqe (këngët e hapët, pëndë korbi të gjata,gazmore dasmës), e lirë ballëtë si diell,

sy-zezë, faqetë si mollë,vetull hollë, qafa jote e gjatë,leshrat tat derdhur si mesi yt i hollë,fqollë, dhëmbët si thëlpinjë,dardhë rrumbullake, buzët si burbuqe,tumankuqe moj sytë si gështenjë,belhollë� dora si dëborë,

shtati yt i naltë�

Ndërtimi i njohurive të reja: Është mirë që mësuesi/ja, nisur nga niveli i klasës dhe vështirësia e kuptimit të koncepteve, të përpiqet të japë konceptet themelore, pa u thelluar në to më shumë nga sa është kërkuar�

Veprimtari e pavarur:Përmes teknikës Rrjetit të diskutimit nxënësit punojnë ushtrimet 7, 8, 9 në faqen 71.Gjatë diskutimit, nxënësit të dëgjojnë me vëmendje shokët, duke mbajtur shënime pasi disa prej tyre do të bëjnë përmbledhjen e diskutimit� Kjo veprimtari realizon edhe kompetencën e të dëgjuarit�

Përforcimi: Përforcimi ndërton zakone dhe rrit cilësinë e nxënësit: Çfarë cilësish të veçanta pati krijimtaria e Çajupit?e) Minitesti:

Përcaktimi i origjinalitetit të një autori është pjesë e analizës:a) tematike b)stilistike c) kompozicionale d) të gjitha bashkë

Aktivitete plotësuese: Nxënësi mendon:- Çfarë më shërbeu?- Kur do më duhet t’i përdor?- Ku do t’i kërkoj?

Vlerësimi: Për të realizuar këtë fazë të procesit mësimor, përgatitni që në fillim një tabelë vlerësimiEmri e mbiemri i nxënësve të aktivizuar Klasa Nota e përshkruar me fjalë Duhet të përmirësojë: Ka progres:

Nxënësit do të vlerësohen: për punën individuale (vlerësim sipas kritereve të vendosura për çdo përbërës të orës së mësimit), për punën e grupit, për pjesëmarrjen në diskutime në grup dhe në klasë , për fjalorin e përdorur gjatë diskutimit�

Detyra shtëpie: Mbi modelin e vashës së Çajupit, krijoni një detyrë komplekse: pikturë, ese, vjershë�


6

Fusha: Gjuhë dhe Komunikim Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XIITematika: Lirika Situata e të nxënit: Nxënësi/ja kupton

se si përvojat letrare ndikojnë në ndërtimin e përvojave personale, vlera dhe qëndrime, që vlejnë në perceptimine bukurisë�

Tema mësimore: Folklori dhe Lasgush Poradeci

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të nxënit; kompetenca personale; kompetenca qytetare�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja: diskuton në grup në mënyrë konstruktive, mbi konceptin e

dashurisë te Lasgushi; fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën e ndikimit të

folklorit te poezia lasgushiane dhe, në veçanti, klasifikimin e motiveve të jetësuara në poezi;

përshkruan kryepersonazhet në aspektin fizik dhe shpirtëror,duke veçuar lirikën “Kroi i fshatit tonë”;

diskuton kuptimet e brendisë së poetit që mbërrin te domethënie të thella mbi njeriun, jetën e dukuritë që e rrethojnë�

Fjalë kyç:art poetik, koncepti i dashurisë, poezia e traditës, figuracioni.

Burimet: teksti i letërsisë, fjalor i gjuhës shqipe, tabelë, shkumës, fletore etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhë shqipe,Muzikë, Pikturë, Filozofi.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, DRTA, lexim i drejtuar, harta ekoncepteve�


Mësuesi/ja e nis me diskutimin e titullit të librit “Ylli i zemrës”, “Vallja e yjeve” dhe ndërton pyetjet: Për çfarë mendoni se bëjnë fjalë këto libra?; Pse mendoni kështu?. Parashikimet shkruhen në dërrasën e zezë. Mësuesi/ ja shënon të gjitha parashikimet e bëra nga ana e nxënësve. Pas këtyre diskutimeve fillestare, nxënësit do të lexojnë në heshtje tekstin, deri në momentet e përcaktuara që më parë nga mësuesi, që të mund të nxjerrin fjalët kyç që tregojnë nëse parashikimet e tyre janë të sakta apo jo�

Ndërtimi i njohurive: Përmes teknikës DRTA mësuesi/ja zhvillon veprimtarinë e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar, gjatë së cilës nxënësit nxiten të mendojnë e të parashikojnë rreth konceptit që lexojnë.Lasgushi e sheh dashurinë më shumë si fuqi themelore jetësore, sesa si emocion�Mendoni rreth togfjalëshit metaforik: motërza bujare� Shpjegoni kontekstin lasgushian, përkundër togfjalëshave metaforikë që përdorin nxënësit në ditët e sotme.Ata mendojnë gjatë kohës që lexojnë, parashikojnë dhe mbajnë shënim parashikimet e tyre. Për këtë ato i përgjigjen 3 pyetjeve:1� Çfarë mendoni se ndryshoi nga koncepti juaj për dashurinë?2� Çfarë dallimesh ka mes konceptit ruaj të dashurisë në raport me atë lasgushian?3� Si e mendoni tani?Në mënyrë grafike organizohet kështu:

Mbështeja në folklorFiguracioni: epitete metaforike: bel- hollë, sy-gjumashe

thirrorë të shqipes së lashtë: O-së

shprehjet e vjetra nga folklori: fjalët: zjarr, mall, yll, varr, zjarr�përsëritja, anafora dhe vargu i gjatë e i shtruar


6

Çfarë mendoni se ndryshoi nga koncepti juaj për dashurinë?

Çfarë dallimesh ka mes konceptit ruaj të dashurisë në raport me atë

lasgushian?

Si e mendoni tani?

1� 1� 1�2� 2� 2�

Mësuesi pyet nxënësit: A është i drejtë koncepti lasgushian? Pasi të diskutojnë dhe të vendosin se në cilin grup do të qëndrojnë (“po” ose “jo”), nxënësit plotësojnë tabelën e mëposhtme, duke dhënë arsyet pse Lasgushi ka këtë koncept� Epiteti i llaftaruar, që është i pranishëm në gjithë krijimtarinë e poetit, shpreh shkallën më të lartë të ndjenjës, që arrin në ekstrem: dashuri skëterrë, ku vuajtja dhe lumturia janë në të njëjtin nivel, kjo fjalë me emocionalitet të lartë realizon pasionin e dashurisë dhe njëkohësisht shpreh konceptin e dashurisë si një energji që mposht ftohjen, plakjen, vdekjen etj�

A është i drejtë koncepti lasgushian mbi dashurinë?Po, jepni arsyet. Jo, jepni arsyet

Nëpërmjet Pemës së mendimeve mësuesi/ja paraqet informacionet e nevojshme mbi ndikimet e folklorit në krijimtarinë e Lasgushit�

Përforcimi i njohurive: Lexim i drejtuar.Në këtë fazë të orës së mësimit nxiten nxënësit të lexojnë poezinë “Kroi i fshatit tonë”.Nëpërmjet Ditarit dypjesësh gjejnë dhe komentojnë vargjet ku përshkruhet vasha dhe trimi, krahasojnë trimin dhe vashën e poezisë popullore�VlerësimiPërgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja bën një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.

Detyra dhe punë e pavarur: Lexoni skedën dhe shkruani sa nga këto të dhëna i keni kuptuar duke lexuar poezi të Lasgushit�Rryma: Romantik, me gjuhë dhe filozofi simbolike.Gjinia e parapëlqyer: LirikaLloji: Poezia�


6

Rrënjët e tij letrare: Poezia atdhetare rilindase, tradita klasike, poezia moderne perëndimore, si: simbolizmi, impresionizmi etj�Burimi i frymëzimit: Qyteti i vendlindjes, Pogradeci�Tematika: E larmishme: mbizotëron natyra dhe dashuria, qielli dhe qiellorja, universi, përjetësia�Risitë në përmbajtje: Poezi polisemantike;- këndvështrim i ri i jetës, ku tokësorja dhe qiellorja, fizikja dhe shpirtërorja shkrihen dhe i japin kuptim ekzistencës njerëzore;- meditimi i thellë dhe idealist; trishtimi e misteri ekzistencialist, vetmia dhe dëshpërimi, që i japin tipare filozofike e mistike;- fryma emancipuese, kuptimi i një raporti të ri mes poetit dhe kombit;- vuajtja dhe emocionet kontrastuese të forta dhe delikate�Risitë në formë: Modern, lirizmi, muzikaliteti i vargut, forca e imazheve poetike, fjalori i pasur që arrin të shprehë ndjesi të panjohura, koncepte dhe nuanca të reja filozofike për poezinë shqiptare; modelimi i bukurisë femërore�Figura më të përdoruar: simboli, metafora, kontrasti, aliteracioni etj�Konceptet estetike krijuese: Poeti është këngëtari i madhështisë së shpirtit pasionant, kërkuesi i palodhur drejt gjetjes së njerëzores, vizionari që, përmes flijimit fisnikëron individin, kombin, shoqërinë; “vendi i poetit është paracaktuar nga urdhri hyjnor”�

Fusha: Gjuhë dhe Komunikim Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XIITematika: Lirika Situata e të nxënit: Nxënësi/ja njeh

dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare të Lasgushit, duke perceptuar ndikimin nga folklori dheorigjinalitetin hap pas hapi�

Tema mësimore: Studim teksti: “Kroi i fshatit tonë”�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të nxënit; kompetenca personale; kompetenca qytetare�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja: diskuton në grup në mënyrë konstruktive, mbi motivet dhe

elementet e marra nga krijimtaria popullore; përshkruan kryepersonazhet në aspektin fizik dhe

shpirtëror, në lirikën “Kroi i fshatit tonë; diskuton kuptimet e brendisë së poetit që mbërrin te

domethënie të thella mbi njeriun, jetën e dukuritë që errethojnë�

Fjalë kyç:kroi i fshatit, vasha, trimi, poezia e traditës,figuracioni.

Burimet: teksti i letërsisë, fjalor i gjuhës shqipe, tabelë, shkumës, fletore etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhë shqipe,Muzikë, Pikturë, Filozofi.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimi, pema emendimeve, lexim i drejtuar, harta e koncepteve.


6


Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: metoda e bashkëbisedimitPër realizimin e kësaj ore mësimi, nxënësit janë parapërgatitur për procedimin e saj. Nxënësit nxiten të paraqesin mendimet e tyre për pyetjen e dhënë si detyrë shtëpie�Lexoni skedën dhe shkruani sa nga këto të dhëna i keni kuptuar duke lexuar poezi të Lasgushit� Ja një shembull skedimi:

Lirika: Kroi i fshatit tonërryma: romantik Gjinia: Lirikë

Lloji: Poezia e natyrës�Burimi i frymëzimit: Pogradeci�

Tema: e natyrës dhe dashurisë� Risitë në përmbajtje: fizikja dhe shpirtërorjashkrihen dhe i japin kuptim ndjenjës�

Risitë në formë: lirizmi, muzikaliteti i vargut, forca eimazheve poetike�

Figura të shpeshta: epiteti, epiteti metaforik,kontrasti, përsëritja, aliteracioni etj�

Konceptet estetike krijuese: Poeti është këngëtari i madhështisë së shpirtit pasionant, kërkuesi i palodhur drejt gjetjes së njerëzores, vizionari që, përmes flijimit, fisnikëron individin, kombin, shoqërinë; “vendi i poetitështë paracaktuar nga urdhri hyjnor”�

Struktura e poezisë së tij: e organizuar në tri këngë, me kombinime strofash dyshe dhe pesëshe, strofa katërshe dhe treshe�

Ndërtimi i njohurive: metoda e bashkëbisedimit, punë në grupe, diskutim i drejtuar.Klasa e ndarë në tri grupe pune nxitet të punojë me detyrat e dhëna më poshtë1�Grupi I

– Cilat janë motivet e poezisë lasgushiane?– Përmendni disa nga këto motive�– Cili është imazhi për vashën?– Cili është imazhi për trimin?– Përmendni disa risi që solli Lasgushi në ndërtimin e heronjve lirikë, përkundër lirikës popullore�– Cila është përshtypja juaj për këtë shkrimtar?

Grupi II– Zbuloni epitetet, metaforat, epitetet metaforike dhe kontrastin�– Flisni për parimin e kontrastit në vargjet lasgushiane�– Shpjegoni simbolin e “kroit” te Lasgushi, përkundër kuptimit të tij te poezia popullore�

Grupi III– Lexoni vargjet:

Kroi i fshatit tone, n’atë mal me fletë, derdhet aq i egër, derdhet aq i qetë, posi malli i zemrës m’u ngji të shkretë Derdhet aq i egër, derdhet aq i qetë,

1 Informacion plus: Elemente të peizazhit ka edhe në poezitë e tjera të Lasgush Poradecit, në të cilat me ngjyra tërheqëse të vendlindjes jepen skena të realizuara të peizazhit, pasqyrohen zakone, shfaqen kostume. Në këto lirika gjallërohet para syve tanë atmosfera e ëmbël dhe e zjarrtë e fshatit shqiptar. Poeti ringjall më koloritin e ngjyrave më të ngjizura pamjet e mjedisit të vendlindjes së vet, sidomos të vendeve idilike, siç është kroi. Këto spikatin në poezinë “Kroi i fshatit tonë”, që, edhe pse më tepër është poezi erotike dhe idilike, megjithatë është shumë i pranishëm përshkrimi i peizazhit, si:Kroi i fshatit tonë ujë i kulluar,Ç’na buron nga mali dyke mërmeruar, Kroi i fshatit tonë ngjyr’ ergjënd i lyer, Që nga rrëz’ e malit ç’na buron rrëmbyer.Për ta paraqitur bukurinë e Kroit të fshatit të vendlindjes në mbarë atdheun, për ta përhapur namin e tij anekënd, Lasgush Poradeci


6

shkruan në pjesën e tretë të kësaj poezie: Kroi i fshatit tonë, tetë sylynjarë,\ Nër tetë krahina qenke kroj i parë;\ Qenke një në botë,s’paskërke të dytë,’Ç’na shëroke plagët, ç’na shëroke sytë.


6

posi malli i vashës, që djeg në të fshehtë, posi malli i trimit , që buçet përjetë, obobo, si malli , që nuk vdes përjetë.

– Si mendoni, cilat tipare zbulon autori: tipare të kroit apo tipare të fuqisë së ndjenjës?- Kush mendoni se është më i rëndësishëm: zbulimi i karakteristikave të kroit, apo fuqia e ndjenjës?– Si ndikon natyra te Lasgushi?– Përmendni disa risi që solli Lasgushi në formë dhe në përmbajtje�

Nxënësve u lihet një kohë e favorshme për të ndërtuar punët e tyre dhe, më pas, me anë të diskutimit të drejtuar ndërtojmë bashkëbisedimin për interpretimin e studimin e lirikës së natyrës: Kroi i fshatit tonë.

Demonstrimi i rezultateve të arritura: metoda e bashkëbisedimit, punë e pavarur, diskutim i drejtuar. Në përfundim të orës së mësimit, nxënësit nxiten me anë të punës së pavarur dhe diskutimit të drejtuar të shprehin mendimet e tyre lidhur konceptet e autorit�

VlerësimiMësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë për përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten që të realizojnë punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.

Detyra: Dëgjoni këngën: Kroj i fshatit tonë, të kënduar nga Tefta Tashko Koço, duke u mbështetur në imazhet e krijuara, rikrijoni dhe ju një peizazh afërsisht të tillë me shkrim ose në pikturë�

Fusha: Gjuhë dhe Komunikim


Tematika: Lirika Situata e të nxënit: Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e figurave në trajtë kulti, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik�

Tema mësimore: Folklori dhe Dritëro Agolli

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të nxënit; kompetenca personale; kompetenca qytetare�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja: diskuton në grup në mënyrë konstruktive, mbi motivet dhe

mendësitë thelbësore të jetës te Dritëroi; fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën e ndikimit të

folklorit te ligjërimi agollian dhe, në veçanti, ngjyrimin popullor të ligjërimit poetik tek ai;

analizon mënyrën e përcjelljes së mesazheve përmes figurave sintaksore;

diskuton ndikimin e lirikës popullore në funksion të temës,ritmit, ndjenjës dhe krenarisë�

Fjalë kyç:kulti i tokës, tema, heronj, gjuhë, poetikë, mënyrë e rrëfimit, vargëzimi.


6

Burimet: teksti i letërsisë, tabelë, shkumës, foto etj� Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhë shqipe, Muzikë,Pikturë, Filozofi.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, DRTA, puna me grupe ekspertësh,ditar dy-trepjesësh, diskutim i drejtuar, punë e pavarur.


Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar�Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet metodës së bashkëbisedimit, diskutojmë detyrat e dhëna herën e kaluar për imazhin në poezinë e Lasgushit�Dy-tre nxënës lexojnë punët e tyre. Mësuesi/ja nxit diskutimin në klasë për t’u shprehur për punët e shokëve dhe shoqeve� Në vazhdim mes leximit të drejtuar dhe ekspresiv lexojmë fragmentin e dhënë në tekstin e nxënësit. Mësuesi/ja e nis me diskutimin e vargjeve të cituara:Unë e dua grurin, kur ul kryet; Kur në duar i thërmoj kallinjtë, Si të kem thërrmuar tërë yjet�Mësuesi/ja ndërton pyetjet: “Çfarë imazhesh ju krijojnë këto vargje?” (imazhin e bukurisë sublime); Parashikimet shkruhen në dërrasën e zezë. Mësuesi/ja shënon të gjitha parashikimet e bëra nga ana e nxënësve. Pas këtyre diskutimeve fillestare, nxënësit do të lexojnë në heshtje tekstin, deri në momentet e përcaktuara që më parë nga mësuesi, për të nxjerrë fjalët kyç që tregojnë nëse parashikimet e tyre janë të sakta apo jo�

Ndërtimi i njohurive: Përmes teknikës DRTA mësuesi/ja zhvillon veprimtarinë e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar, gjatë së cilës nxënësit nxiten të mendojnë e të parashikojnë rreth konceptit që lexojnë.Shpirti i poezisë agolliane është bota e gjallë, natyra, arat, forca dhe gjallëria e jetës, si dhe dashuria ndaj traditës.Shpjegoni mendësinë agolliane për dukuritë e jetës:E bukur është jo vetëm gruaja apo natyra, por edhe puna�Ata mendojnë gjatë kohës që lexojnë, parashikojnë dhe mbajnë shënim parashikimet e tyre. Për këtë ato i përgjigjen 3 pyetjeve:1� Ç’mendoni se ndryshoi nga koncepti juaj për punën, tokën?2� Ku ndryshon koncepti juaj për të bukurën në ndryshim me konceptin e Agollit?3� Si e mendoni tani?Në mënyrë grafike organizohet kështu:

Ç’mendoni se ndryshoi ngakoncepti juaj për punën, tokën?

Ku ndryshon koncepti juaj për të bukurënnë ndryshim me konceptin e Agollit?

Si e mendoni tani?

1� 1� 1�2� 2� 2�

Për të plotësuar tabelën, mësuesi/ja bën pyetje, të cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve te çështja “a është i drejtë koncepti agollian?”. Pasi të diskutoni dhe të vendosni se në cilin grup do të qëndroni (“po” ose “jo”), plotësoni tabelën e mëposhtme duke dhënë arsyet pse Agolli ka këtë koncept�

A është i drejtë koncepti i Agollit mbi të bukurën?Po, jepni arsyet. Jo, jepni arsyet

figuracioni dhe vargëzimi, figurat sintaksoreligjërimi, stili lirik, satirik, i hapur, i drejtpërdrejtë�tema, heronj, gjuha poetike, rrëfimi artistik

mendësitë për dukuritë thelbësore të jetësfigura dhe kulte natyra, dielli, hëna, stinëtmbështetja në folkor


6

Nëpërmjet Pemës së mendimeve mësuesi/ja të ndërtojë informacionet e nevojshme mbi ndikimet e folklorit në krijimtarinë e Agollit�Njeriu i Agollit zotëron urtinë dhe zemërgjerësinë e natyrës� Konkretizojeni këtë konstatim sipas mënyrës që e kuptoni ju�

Përforcimi i njohurive: Lexim i drejtuar. Në këtë fazë të orës së mësimit nxiten nxënësit të lexojnë poezinë “Rapsodi”�Nëpërmjet Ditarit dypjesësh gjeni dhe komentoni vargjet ku përshkruhet shpirti i natyrës së njeriut të lidhur pas truallit:

VlerësimiGjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja bën një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten që të realizojnë punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.

Detyra dhe punë e pavarur: Studioni poezinë: “Ëndërr e prerë” dhe zbuloni kuptimin e jetës së njeriut, ëndrrën dhe realitetin� Shpjegoni titullin? Po ju a keni pasur ndonjë ëndërr të prerë? Nëse po, shkruani mendimet tuaja në formë eseje përshkruese.

Fusha: Gjuhë dhe Komunikim


Tematika: Lirika Situata e të nxënit: Nxënësi/ja njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi shpirtin dhe natyrën e njeriut te poezia “Rapsodi”, duke perceptuar ndikimin nga folklori dhe origjinalitetin hap pashapi�

Tema mësimore: Studim teksti: “Rapsodi”�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të nxënit; kompetenca personale�

ëndrraNotat: pikëllim, zhgënjim, e optimizëm

misionitë realizojë ëndrrën, të vdesëkatarsisi shpirtëror

motivimos vdis:anija (simbol)-detaj ekzotik, lëvizja e jetës,kali-detaj i jetës së vështirë


6

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës�Nxënësi/ja: fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë dhe për të zbërthyer

mekanizmin e brendshëm të funksionimit të lirikës; përdor njohuritë gjuhësore e stilistike për të vlerësuar gjuhën dhe

figuracionin e poezisë; zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e vargjeve dhe përdorimin e mjeteve

gjuhësore dhe stilistike; demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit të fragmentit.

Fjalë kyç:rapsodi, gurët, dy hejbe, gjurmë, viset�

Burimet: teksti i letërsisë, fjalor i gjuhës shqipe, tabelë, shkumës, fletore etj. Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Muzikë,Pikturë, Filozofi.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, stuhi mendimi, pema emendimeve, lexim i drejtuar, harta e koncepteve.


Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: metoda e bashkëbisedimitPër realizimin e kësaj ore mësimi nxënësit janë parapërgatitur për vijueshmërinë e saj. Nxënësit janë të nxitur të paraqesin mendimet e tyre për pyetjen e dhënë si detyrë shtëpie� Vlerësojnë njëri-tjetrin, shkëmbejnë përvoja mbi tri fjalët kyç të poezisë së Agollit: ëndrrës, misionit dhe motivit që përcjell poeti�

Në vazhdim përmes leximit të drejtuar lexojmë lirikën “Rapsodi” të dhënë në tekstin e nxënësit.

Ndërtimi i njohurive të reja: punë me grupe ekspertësh, ditar dy-trepjesësh, bashkëbisedim.Në këtë fazë të mësimit, mësuesi/ja e ndan klasën në grupe pune në nivel ekspertësh (pra edhe brenda grupit ka ndarje për tipologjinë e detyrës që do u jepet nxënësve). Mësuesi/ja vëzhgon duke vlerësuar.

Grupi I – detyratTe shumë tituj të teksteve të Dritëroit motiv kryesor është udhëtimi� Në cilat vargje duket kjo? Zbuloni fjalën kyç të poezisë dhe vendet ku shtegton kënga?(Model përgjigje: fjala kyç është hejbe – kuptimi i së cilës është strajcë, torbë: Vargu: mbushe, xha Selim i Bratit, dy hejbe me këngë labe�)Rapsodi përcjell një botëkuptim filozofik të jetës, që pohon se njeriu lipset të mbartë me vete traditën me erë plumb, erë predhë, erë prush, erë brengë, erë dushk e luleshqerrë� Po ju, a mendoni kështu? Nëse ju do kishit një trastë e do udhëtoni çfarë do merrnit nga trualli juaj?

Grupi II- detyratGjeni vargjet që tregojnë se dëshira më e madhe e rapsodit është të përcjellë këngët, për t’u bërë pjesë identitare e shpirtit të njeriut dhe për të ruajtur vazhdimësinë� Ç’tregon kjo për shpirtin dhe mendjen e poetit? Sipas jush, a e kthen fjalën në kult aftësia për të përcjellë këngën dhe kumtin nga brezi i vjetër te brezi i ri?


7

Grupi III – detyratGjeni vargjet ku kënga shpirtëzohet dhe personifikohet. Ndaluni me konkretisht te krijimi i metaforës, funksionin e saj, përsëritjen e fjalës hejbe dhe funksionin e kësaj përsëritjeje�Me ditarin dypjesësh, paraqesin fjalët kyç për të realizuar kuptimin e përmbajtjes, zbulimin e temës, gjetjen e risive�

Lirika: RapsodiDrejtimi: Bashkëkohor Gjinia: Lirikë

Lloji: Poezi lirikeBurimi i frymëzimit: Kënga

Tema: e shtegtimit, udhës së këngës nga visi në vis, nga koha në kohë, nga brezi në brez�Motivi: palimpsesti kulturor, që përcillet përmes kumtit të këngës;transmetimi i traditës përmes fjalës: hejbe-

strajcë�

Kuptimi i përmbajtjes: Procesi i shtegtimit të këngës, kalon nga abstraktja te lënda; nga lënda te shpirtëzimi; nga shpirtëzimi te personifikimi. Kënga, – emër abstrakt, –bëhet lëndë konkrete, send i vënë në hejbe-torbë, trastë, strajcë a valixhja tradicionale e shtegtarit, që shkon mbas karvanit� Sendi metaforizohet dhe këngët bien erë plumb, erë predhë, erë prush, erë brengë, erë dushk e luleshqerrë� Në sytë tanë shpaloset një peizazh jete e lufte� Metafora e këngës shtegton nëpër një reliev, çukë më çukë, djegur vape� Foljet i mbushe, i more, i zbraze, i përcolle përcjellin imazhin e veprimit të relievit, nëpër të cilin udhëton rapsodi� Këngët kanë marrëbekimin e një bije, që përcillet larg, duke ruajtur vazhdimësinë�

Demonstrimi i rezultateve të arritura: metoda e bashkëbisedimit, diskutim i drejtuar.Në këtë fazë të orës së mësimit, nxënësit kanë përfunduar punën e tyre në grupet e punës dhe prezantojnë modelet e përgjigjeve. Mësuesi/ja mund të bëjë ndërhyrje, nëse e sheh të nevojshme.Pasi kemi ndërtuar tablonë e plotë të zbërthimit të tekstit, diskutojmë për konceptet estetike krijuese �Risitë, fjalësin e fjalorit poetik, figurat stilistike.

Risitë në formë: lirizmi, muzikaliteti i vargut, forca e imazheve poetike, që përcillet përmes foljeve�

Figura stilistike:metaforë: shkund gurët, mbushe dy hejbe me këngë labe, erë plumb, erë brengë…binin ato këngë;kontrast: mardhur bore-djegur vape, i mbushe – i zbraze;përsëritje: erë, erëpersonifikim: shikoni, bija, merrni viset�

Konceptet estetike krijuese shikohen në Fjalësi i fjalorit poetik:pohimin metaforik të autorit: Paskam marrë leksema që emërtojnë objekte: gurë, qafa e shpatit,baltën e anëve të Devollit, për ta sjellë në Lidhjen

hejbe - strajcë�

e Shkrimtarëve. Fjala e përdorur, togfjalëshi, emra njerëzish: xha Selimi i Bratit – (Selim Hasani,vargu kanë organizim dhe strukturë, ku shquhet këngëtar i Labërisë)gdhendja e një ideje të qartë, arrihet mbrujtja enatyrshme e shqetësimit:“A ta vërë poezinë në shërbim të ideve tëkohës?”�

Vlerësimi: Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë për përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive, që kanë fituar nxënësit në lidhje me interpretimin e


7

trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Ç’mendim keni ju për valixhen? Pse ju duhet ajo? Çfarë duhet të mbartë për ju? Shpreheni mendimin tuaj përmes një shkrimi argumentues.


7

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letersi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore:Ora I Proverbat, kuptimi dhe struktura e tyreOra II Gjëegjëzat

Situata e të nxënit:1. Bisedë mbi të proverbat (fjalet

e urta) � si kane ndikuar ato ne zhvillimin e popullit�

2. Interpretohen gjëegjeza te degjuaranga me te rriturit gjate femijerise


Fjalët kyç:proverb, gjëegjëza, fjalë të urta, rimë,

aliteracion, funksion didaktik, sintaksor�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja:Ora 1 -kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet e përmbajtjes (kuptimit), të strukturës dhe të formës së proverbave;-dallon proverbat, përcakton tiparet dhe vlerat e tyre;-diskuton rreth lashtësisë së proverbave dhe faktit që është shumë i vështirë përcaktimi i moshës së tyre;-analizon veçoritë stilistike dhe metrike të proverbave;-shpjegon funksionin e figurave stilistike (krahasimi, metafora, aliteracioni etj�) te proverbat;ora 2 -kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet e përmbajtjes (kuptimit), të strukturës dhe të formës së gjëegjëzave;-vlerëson rëndësinë dhe lashtësinë e gjëegjëzave;-analizon elementet e ndërtimit dhe të formës së gjëegjëzave të ndryshme, si p.sh.: pyetja në fillim të gjëegjëzës, metaforat, llojin e vargut, rimën, humorin;-shprehet me shkrim dhe me gojë për elemente të ndryshme të kuptimit, të strukturës dhe të formës së proverbave dhe tëgjëegjëzave�Burimet: teksti mësimor, informacione të sjella nga nxënësit. tekste me gjëegjëza të ndryshme�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulareArte, Qytetari, Gjuhë shqipe�

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diskutim mbi njohuritë paraprake, stuhi mendimesh,përmbledhje e strukturuar, punë në grupe, shkrim i lirë�


A. Lidhja me njohuritë e mëparshmeBashkëbisedim:Mësimi fillon me bashkëbisedim mes mësuesit dhe nxënësve lidhur me proverbat , rëndësinë e tyre në formimin e karakterit të individit dhe vlerësimin që kanë për të. Biseda zhvillohet mbi bazën e pyetjeve dhe komenteve personale.

- Ç’janë proverbat?- A ndikojnë ato në formimin e karakterit të individit?

lidhen me individualitetin dheveçori morfologjike të gjuhëve

prodhime artistikepopullore të hershme pjesë e vlerave kulturore

dhe si dhe e ligjërimeve

mbledhës të hershëm-F Bardhi � 1635

-De Rada-Th Mitkoja�

-S � Dine

Proverbat

ndërtime letraro-gjuhësore sintetike, ku përcillet urtësia popullore dhe vizioni përprobleme të jetës�

Pikëpamja strukturore dhe metrikerrëfimi nga vetë autori

ose nga vetë personazhetVarg i thjeshtë, dy hemistikë të rimuar;Me dy vargje të rimuara;Me tristikë;Me aliteracion në vend të rimës;Pyetje retorike;Rregulli për jetën apo neni të kanunit�


7

B. Ndërtimi i njohurive të rejaKllaster: Mbajtja e strukturuar e shënimeve:

U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe të punojnë në dyshe gjatë leximit të informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin sipas udhëzimeve që mund t’u japë mësuesja apo aftësive të tyre për të përmbledhur� Shënimet në këtë rast mund të kenë formën e skedimit sipas teknikës pyetje-përgjigje�

- Prezantohen çështjet në tabelë dhe shpjegohet në mënyrë të strukturuar:c’janë proverbat , si kanë lindur dhe si janë zhvilluar zhvilluar ato?

- Pasqyrohet në tabelë një kllaster me kuptimin dhe strukturën e proverbave�

Pasi bëhet skematizimi i mëposhtëm në tabelë shpjegohen krijimi dhe formimi i proverbave duke nxitur nxënësit të ilustrojnë me shembuj.


Ushtrimi 1Çfarë janë proverbat dhe si quhen ndryshe ato?Ushtrimi 2Tregoni çfarë karakteri kanë ato dhe çfarë tregojnë proverbat për zhvillimin e popullit që i ka krijuar�Ushtrimi 3Me sa lloje i ndajmë proverbat nga pikëpamja strukturore e ndërtimit të tyre?Ushtrimi 4Flisni për veçoritë stilistikore të proverbaveUshtrimi 6Punë në grupe. Klasa ndahet në grupe të vegjël me nga 3-4 nxënës. Çdo grup do të fokusohet sipas një grupi të caktuar të fjalëve në fjalor�

Përdorni fjalorin e gjuhës shqipe për të mbledhur sa më shumë proverba� P�sh, te kuptimi i fjalës “gjak” do të gjeni proverbin “gjaku s’bëhet ujë”�

lindja e tyre si pasojë e metamorfozës së enigmëselement i intrigës artistike

krijime të mirëfilltaletrare që nga antikiteti ndërtimi i tyre bazohet mbi

fjalën

funsioni- formë letrare që zhvillon të menduarin

- funksion argëtues,ironizues dhe moralizues

Gjëegjëzat ligjërim metaforik dhe alegorikfunksion estetik dhe didaktik

ndërtimimodel i ngulitur-formulë pyetëse-gjuhë metaforike-në vargje me rimë , pesërrokësh, gjashtërrokësh dhe tetërrokësh�-aliteracioni

funksion estetik dhedidaktik


7

Ora II GJËEGJËZATKonkursNxënësit janë informuar një orë më parë nga mësuesi/ja për mbledhjen e gjëegjëzave të ndryshme. Në këtë fazë do të punojnë me një minikonkurs, ku klasa ndahet në tre grupe e, ku çdo grup ka përgatitur për grupet e tjera nga pesë gjëegjëza�Më përfundimin e kësaj faze kalojmë në informacione te përgjithshme që kanë nxënësit për gjëegjëzat

- Ç’ janë gjëegjëzat dhe ç’dini ju për to?- Pse themi se gjëegjëzat kanë funksion didaktik? Jepni shembuj�

B. Ndërtimi i njohurive të rejaKllaster: Mbajtja e strukturuar e shënimeve:U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe të punojnë në dyshe gjatë leximit të informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin sipas udhëzimeve që mund t’u japë mësuesja apo aftësive të tyre për të përmbledhur� Shënimet në këtë rast mund të kenë formën e skedimit sipas teknikës pyetje-përgjigje�

Prezantohen çështjet në tabelë dhe shpjegohet në mënyrë të strukturuar: Ç’janë gjëegjëzat, si kanë lindur dhe si janë zhvilluar ato?

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraPlotësim të dhënash:Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr, e gërshetuar me diskutime, për të plotësuar përgjigjet në pyetjet e aparatit pedagogjik�Ushtrimi 1Çfarë janë gjëegjëzat dhe çfarë funksionesh kanë ato?Ushtrimi 2Nga sa vargje përbëhen zakonisht gjëegjëzat? Flisni për ndërtimin e tyre stilistikor�Ushtrimi 3Pse themi se gjëegjëzat kanë funksion didaktik? Argumentoni përgjigjen tuaj�


Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Bëni një ese argumentuese me temë: “Proverbat dhe gjëegjëzat, dëshmi e forcës së mendimit” (mund të përdoret dhe si detyrë portofoli)


7

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letersi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore: Raporti mit-këngë legjendare-përrallë (2 orë ) Situata e të nxënit:

Bisede mbi mitet� Legjendat dhe përrallat�


Fjalët kyç:mit, legjendë, këngë, strukturë poetike, zotat, karakter, dukuri, metamorfozë, murosje, vëllai i vogël, rinjohje�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja:- kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet e

përmbajtjes (kuptimit), të strukturës dhe të formës së legjendave;

- kupton domethënien e vërtetë të legjendave dhe të këngëve legjendare, duke lexuar poshtë ngjarjeve dhe duke kuptuar simbolikën e tyre;

- përcakton tiparet e legjendave;- analizon llojet e legjendave dhe veçon tiparet e secilit lloj�Burimet: teksti mësimor, informacione të sjella nga nxënësit. Lidhja me fushat e tjera ose me

temat ndërkurrikulare.Histori, Qytetari, Arte, Filozofi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diskutim mbi njohuritë paraprake, di/dua të di/ mësova, , ditari dypjesësh në tekst duke përdorur teknikën INSERT�� punë në grupe

Organizimi i orës së mësimitA. Lidhja me njohuritë e mëparshmeMësimi fillon me leximin dhe diskutimin e detyrës së shtëpisë. Më pas kalohet në diskutimin e situatës së të nxënit mbi mitet dhe legjenda:Ç’dini për mitet? Jepni shembuj�Po legjendat, çfarë janë? Interpretoni një legjendë, e cila ju ka mbetur në mendje.Di/Dua të di/ Mësova: Përmbledhje e strukturuar, INSERT.Njihen nxënësit me teknikën Di/Dua të di/Mësova. Plotësohen dy kolonat e para të tabelës.


Bëhet një përmbledhje e strukturuar nga mësuesja dhe u jepet detyrë nxënësve të lexojnë materialin.

√ + ?Njohuritë e reja që

merren dhe nuk kanëpaqartësi


Njohuri të reja që i mëson ndryshe nga sa i

ka kuptuar më parë


Pasi nxënësit lexojnë tekstin dhe e pajisin atë me shenjat përkatëse, sqarohen nga mësuesja pyetjet e nxënësve, diskutohet informacioni i ri dhe kontrollohet shkalla e të kuptuarit të tekstit me anë të pyetjeve të


7

mësueses:


7

1. Cilat janë elementet që lidhin legjendën me mitin dhe përrallën?2. Cili personazh zë vendin kryesor te miti, cili te përralla dhe cili te legjenda?3. Pse themi se miti depërton te legjenda dhe përralla, ndërsa këto të fundit nuk depërtojnë dot te miti?

Jepni shembuj të elementeve që kalojnë te legjenda dhe përralla.4. Çfarë janë këngët legjendare? Si quhen ndryshe ato?

B. Ndërtimi i njohurive të rejaDitari dypjesësh:

Koncepti KomentiMitLegjendëPërrallëKëngë legjendareKëngët legjendare të metamorfozësKëngët legjendare shoqërore

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura Di/Dua të di/Mësova:Përmblidhen informacionet e nxjerra dhe shkruhen në dërrasë duke plotësuar kolonën e tretë “Mësova”

ORA IIPlotësim të dhënash:Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr, gërshetuar me diskutime, për të plotësuar përgjigjet në pyetjet e aparatit pedagogjik�Ushtrimi 1Cilat elemente e lidhin legjendën me mitin dhe përrallën?Ushtrimi 2Thoni cili ‘’personazh’’ zë vendin kryesor te përralla dhe te miti?Ushtrimi 3Pse themi se miti depërton te legjenda dhe përralla, ndërsa këto të fundit nuk depërtojnë dot te miti? Jepni shembuj të elementeve që kalojnë te legjenda dhe përrallaUshtrimi 4Ç’janë këngët legjendare? Si quhen ndryshe ato?� Në sa grupe i ndajmë këngët legjendare? Mbi çfarë kriteresh bëhet kjo ndarje?Ushtrimi 5Ku dallojnë baladat e Mesjetës europiane nga këngët legjendare ballkanike?

Punë në grupeFormohen grupe të vogla deri në pesë nxënës, për të punuar mbi:

a) këngët legjendare të metamorfozës në folklorin legjendar;b) përralla që përmbajnë shndërrime metamorfozike;c) cilat janë elementet dalluese midis tyre?

Shënim; Nxënësit brenda grupit ndajnë detyrat e gjithsecilit mbi pikat e dhëna.

Vlerësimi:Nxënësi vlerësohet për pyetjet dhe përgjigjet që formulon, për saktësinë e tyre dhe për shkallën e përvetësimit të njohurive�Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Pse këngët legjendare të metamorfozës janë më pak të njohura ditët e sotme? Argumentoni përgjigjen tuaj�


7

Fusha:Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XII

Tema mësimore: Ritet e flijimit. Balada e murimit Situata e të nxënit:Interpretim i baladës se Rozafës�


Fjalët kyç:riti, sakrifikim, shpirtëzim, murim, themel, ritual, baladë, Rozafa�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja:- përcakton tiparet e këngëve legjendare;- përshkruan ritin e flijimit, i cili është në qendër të këngëve

legjendare të murosjes, që nga antikiteti deri në ditët tona

- analizon ekzistencën e legjendës së murimit në vende të ndryshme të botës;

- krahason legjendën e murimit në Shqipëri me legjendat e murimit në vendet ballkanike;

- krahason variantet e ndryshme të legjendës së murimit në Shqipëri;

- analizon dhe vlerëson personazhet e kësaj kënge, si dhe përshkruan simbolikën që ata mbartin;

- diskuton rreth interpretimeve të ndryshme të legjendës sëRozafës�

Burimet: teksti shkollor, veprat letrare, balada të murimit (mundtë sigurohen nga biblioteka e shkollës), interneti�

Lidhja me fushat e tjera ose me tematndërkurrikulare:

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, llaster, mbajtja e strukturuar e shënimeve,diskutim�


A. Lidhja me njohuritë e mëparshmeMësimi fillon me diskutimin dhe vlerësimin e detyrës së shtëpisë. Më pas në video-projektor mësuesi/ja ka përgatitur sekuenca nga filmi “Balada e Rozafës”.

Bashkëbisedim:Më pas kalohet në bashkëbisedim mes mësuesit dhe nxënësve lidhur me baladat, ritet e flijimit dhe konkretisht për Baladën e murimit. Biseda zhvillohet mbi bazën e pyetjeve dhe komenteve personale.

- Ç’dini për ritet e flijimit? Përse lindën ato? Përmendni shembuj.- Po baladat e murimit çfarë janë? Përmendni shembuj.- Ku dallon riti i flijimit nga Balada e murimit?

B. Ndërtimi i njohurive të rejaKllaster: Mbajtja e strukturuar e shënimeve:U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe të punojnë në dyshe gjatë leximit të informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin sipas udhëzimeve që mund t’u japë mësuesja apo në varësi të aftësive të tyre për të përmbledhur informacionin� Shënimet në këtë rast mund të kenë formën e skedimit sipas teknikës pyetje-përgjigje�

Riti i flijimit, sakrifikimitriti më i lashtë i njerëzimit, ku nuk shfaqen shenja tipike të kulturave të ndryshme;pasqyron stadin kur njeriu e konsideronte natyrën si qenie të gjallë, ku hapja e themeleve të ndërtesave konsiderohej lëndimi i pabesë ndaj natyrës;bir i natyrës që solidarizohet me dhimbjen te tokës mëmë, të cilës i ka shkaktuar plagë me hapjen e themeleve;me anë të ritit të murimit njeriu realizonte komunikimin me natyrën dhe universin, krijonte gjuhë dialoguese.

Balada e murimitnë themel të ndërgjegjes estetike ka plakun e urtë apo klerikun, si mbartës i urtësisë hyjnore, ku komunikon nëpërmjet një dialogu që formalisht ka të gjitha tiparet e komunikimit të jetës së përditshme;hapësira e shenjtëruar përputhet me qendrën e botës;koha e ritualit përkon me kohën mitike të flijimit të gjithçkaje;shfaqet hyjnizimi i aktit të ndërtimit;akti i murimit në hapësirën ballkanike lidhet me përsëritjen e aktit kozmik të krijimit, par murosja projektohet në një kohë mitike (na ishte njëherë);secili ritual i murimit shfaqet në hapësirë të shenjtëruar dhe në një kohë të shenjtë. Në Ballkan është tipike ruajtja dhe mbartja edhe në ditët e sotme të ritit të flijimit, bazuar në këtë zakon, preja e flijimit nuk është më njeriu, por kafsha;vështirë të përcaktohet se kur u krye shndërrimi nga miti te riti apo nga riti te zakoni, janë dashur shumë shekuj, ku në njërën nga këto faza lindi dhe balada e murimit;balada e murimit, shkallë e zhvillimit njerëzor dhe poetiko-metafizik, interpretim dhe përkthim i ritit të flijimit, sakrificës për krijimin, sakrificës për të mposhtur dhe fituar njëkohësish natyrën, tokën, zotat, Zotin.ka lindur si tekst artistik në Mesjetë, ku paraqitet nëpërmjet një strukture të shumëfishtë, e cila përbëhet nga mitologjia, mendimi magjik antik, gjeneza biblike dhe dogma kristiane.

Balada e murimit në Ballkanshenjat etnike kulturore lidhen kryesisht me praninë e disa perceptimeve të ndryshme për botën, me praninë e modeleve kulturore specifike të etnisë sonë dhe në praninë e gjurmëve gjuhësore;shenja e parë e baladës sonë te murimit është qendra e sakralizuar, pra ura, kështjella apo manastiri. Te shqiptarët simboli zotërues është kështjella, ndërsa te kulturat e tjera ura ose manastiri;varianti shqiptar ka shenja të një vjetërsie më të madhe, ku forcohen shenjat mitike dhe ato të gjenezës biblike, më shumë se sa shenjat e dogmës kristiane, pra kemi zotërim të modelit arkaik pagan;vjetërsinë e variantit shqiptar e përforcon dhe mungesa e mbishtresave kulturore të mëvonshme;dallimet i shohim dhe te struktura tekstore dhe te elementet e tjera të ligjërimit, ku ligjërimi shqiptar ka një strukturë tekstore më të shtrirë, me më shumë hollësi dhe vizatime, këto tipare e kanë burimin të qarkullimi i baladës brenda të njëjtit shtrat kulturor dhe estetik që ka qarkulluar edhe Epika legjendare shqiptare. Variantet e tjera janë më sintetike;-vargjet janë përgjithësisht heterogjene, poetika e dialogut është më e pranishme të varianti shqiptar.


7

- Prezantohen çështjet në tabelë dhe shpjegohet në mënyrë të strukturuar: ç’është riti i flijimit, si ka lindur dhe si është zhvilluar ai?Pasi bëhet skematizimi i mëposhtëm në tabelë, shpjegohen baladat e murimit, varianti shqiptar dhe ai ballkanik duke nxitur nxënësit të ilustrojnë me shembuj.



8

- Ku dallon riti i flijimit nga Balada e murimit?- Ku dallon varianti shqiptar i baladës së murimit me variantet ballkanike? Pse themi se varianti

shqiptar mund të jetë më i vjetri?- A ka rit të flijimit në zonën tuaj, i cili vijon të jetë aktiv dhe në ditët tona? Sillni shembuj se si kryhet

ky ritual.

Vlerësimi:Nxënësi vlerësohet për pyetjet dhe për përgjigjet që formulon, për saktësinë e tyre dhe për shkallën e përvetësimit të njohurive�

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Bëni një ese argumentuese me temë “Kompleksi i Rozafës në shoqërinë shqiptare”�

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore: Këngët legjendare te rinjohjes Situata e të nxënit:

Interpretim i këngës se Ymer Agës�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca personale�

Fjalët kyç:këngët legjendare të rinjohjes, vëllai i vogël, motivet e rinjohjes, variante, shtresëzimi islam, forma dialektore, strukturë, detaje�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja:- përshkruan fabulën e këngëve të rinjohjes;- analizon sfondin historik në të cilin janë krijuar variantet e

ndryshme të këtyre këngëve;- diskuton rreth motivit të rinjohjes në folklorin e vendeve të

ndryshme, si dhe në vepra të ndryshme të shkrimtarëve të ndryshëm;

- analizon variantet e ndryshme të këngëve të rinjohjes në folklorin tonë;

- diskuton rreth varianteve të ndryshme të këngëve të rinjohjes së burrit me gruan në folklorin tonë, përfshirë edhevariantin arbëresh�

Burimet: teksti mësimor, tabela e zezë ose flipçart, biblioteka e shkollës, interneti�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Arte, Histori, Gjuhë shqipe�

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diskutim mbi njohuritë paraprake, stuhi mendimi, ditari tri- pjesësh, diskutim�


Organizimi i orës së A. Lidhja me njohuritë e

8

Diskutim mbi njohuritë paraprake:Lexohen dhe diskutohen detyrat e shtëpisë. Nxënësit kanë gjetur dhe ilustruar me shembuj këngë legjendare të rinjohjes, disa karakteristika të tyre, si: vërtetësia, tema aktuale, ndarja, largësia�

Stuhi mendimesh:- Ç’dini për këngët legjendare të rinjohjes?- Çfarë keni lexuar për to?- Si ndërtohet fabula e tyre?- Përmendi disa prej tyre?

B. Ndërtimi i njohurive të rejaDitari i të nxënit:Nxënësi ndërton një ditar tri-pjesësh dhe përmbledh tiparet dhe llojet e këngëve legjendare të rinjohjes.

Këngët legjendare të rinjohjes Përmbledhje/sqarim Komenti i nxënësitTiparet i përkasin të njëjtës familje, fisi; ndarja nga familja shoqërohet me

harresën; lufta, arsyeja e ndarjes; largësia hapësinore dhe kohore,

ribashkimi, janë përbërësit kryesorë të varianteve poetike;

këngët shoqërohen me shpërthimeemocionale;

motivet e rinjohjes datojnë që nga Odiseja, me Penelopën, Enea i Virgjilit

- përbëjnë ciklet më të pasura të krijimtarisë folkloristike;

- rinjohja pas një periudhe të gjatë është një proces dramatik ndjenjash dhe marrëdhëniesh;

- në Mesjetë motivi i rinjohjes është mbizotërues në gjithë folklorin;

- në kohët moderne prania e këtij motivi lidhet me fuqinë emocionale dhe intriguese që mbartin elementet, largësia, malli, rinjohja�

Rinjohja e burrit me gruan - midis dy varianteve, atij arbëresh dhe atij shqiptar;

- dëshmi është shtresa kulturore dhe onomastike;

- “Kostandini i vogëlidh” -arbëreshët e Italisë, më 1737;

- Kënga e Ymer Agos – Toskëri;- Kënga e Aga Ymerit – Gegëri;- strukturë arketipale �

Rinjohja e vëllait me motrën - vëllai heroi kryesor, kthimi nga lufta;

- heroi ia blen motrën të shoqit dhekërkon të martohet�

Rinjohja e vëllait me vëllanë - fati i dy vëllezërve që jeta i ka ndarë;

- ndërthurje e patoseve;- sistem shenjash me spektër të

gjerë, shenjat qiellore, trupore dhe simbolika e numrave�


8

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraNxjerrja e përfundimeve:Mësuesi/ja ngre çështjet për diskutim, duke u përqendruar te:

- Kushtet historike mbi të cilat janë krijuar këngët e rinjohjes�- Variantet e këngëve legjendare�- Cilat janë elementet që mundësojnë rinjohjen mes protagonistëve të këtyre këngëve?- Interpretoni dallimet mes dy varianteve të këngës së rinjohjes së burrit me gruan, mes “Kënga e Ymer

Agos” dhe “Kënga e Aga Ymerit”�- Ritregoni strukturën arketipale që kanë këngët e rinjohjes së burrit me gruan�

Vlerësimi:Nxënësi vlerësohet për detyrën e realizuar në shtëpi, për njohuritë mbi këngët legjendare të rinjohjes, për përgjigjet për pyetjet që ngrihen, si dhe për reflektimin mbi krijimin e tyre.

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Detyrë: Sillni këngë legjendare të vendeve dhe krahinave të ndryshme�

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla: VI Klasa: XIITema mësimore:Ora 1 Këngët legjendare të vëllait të vogël�Ora 2 Rinjohja e vëllait� Variantet e ndryshme të kësaj kënge�

Situata e të nxënit:Interpretimi i këngës “Konstandini dhe Doruntina”�


Fjalët kyç:vëllai i vogël, këngë të rinjohjes, balada, variante, skena vajtimi, tabu, martesë, largësi, motivi, incest�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja:- përshkruan fabulën e këngëve të rinjohjes së motrës më të

vëllanë;- diskuton për praninë e një incesti të pakryer në shtratin e

kësaj kënge;- krahason variantet e vendeve të tjera me variantet e folklorit

tonë për këngën e vëllait të vogël;- diskuton rreth interpretimeve të ndryshme të motiveve të

legjendës së Konstandinit dhe të Doruntinës (martesat jashtë fisit, mbajtja e besës etj.);

- diskuton rreth martesës jashtë fisit dhe se si trajtohet ky faktnë legjendën e Konstandinit dhe të Doruntinës�

Burimet: teksti shkollor, veprat letrare (mund të sigurohen nga biblioteka e shkollës), interneti�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Arte, Histori, Filozofi, Gjuhë shqipe.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimesh, organizues grafik, diskutim.



8

Mësimi fillon me shfaqen e një sekuence filmike të teatrit “Kush e solli Doruntinën”.

Stuhi mendimesh:Diskutohet mbi pyetjet e ngritura:

- Ç’është besa (fjala e dhënë)?- A kultivohet ajo?- Jetojmë në një botë kaotike, a i ka qëndruar kohës dhe ndryshimeve besa e shqiptarit?

B. Ndërtimi i njohurive të rejaPërmbledhje e strukturuar:Në vazhdim të orës së mësimit, me anë të teknikës lexim i drejtuar kërkojmë nga nxënësit të ndërtojmë hartën e këngëve legjendare të vëllait të vogël dhe interpretimin e saj�

Këngët legjendareKëngët legjendare të vëllaittë vogël

Kënga e vëllait të vogël nëfolklorin shqiptar

Interpretimi shoqëror i këngëssë vëllait të vogël

- disa variante të folklorit europian;

- në kulturën shqiptare shfaqet varianti prototip, origjinaldhe me tipare të vjetra si në motiv, ashtu dhe në veshjen artistike;

- në folklorin europerëndimor kemi si variant të kësaj kënge poemën “Loenorë”;

- motivet dhe variantet e vjershërimit popullor, dukuria e mistifikimit të folklorit që ndodhte në romantizëm�

- te “Leonor” çifti janë dy të dashuruar

- në variantin shqiptar janë vëlla e motër, i cili ështëi ngjashëm me variantet ballkanike, serbe, bullgare,kroate dhe maqedonase�

- një nga krijimet më të studiuara të folklorit tonë, është studiuar nga Morici, Shamu, Dora d’Istria;

- libri “Këngët popullore legjendare” 1955 nga Qemal Haxhihasani, ku sipas tij ekzistojnë katër variante kryesore:

a� varianti arbëresh “Konstandini dhe Gerantina”

b� varianti i Shqipërisë së Jugut “Konstandini dhe Dhoqina”

c� varianti i Shqipërisë së Mesme d� varianti i Malësisë së Veriut- shtresa kulturore dhe kuptimore

islame janë mbivendosur në dy të parët, pa cenuar variantin autokton;

- ngjarjet me gjuhë të thjeshtë por plot me skena dhe dialog dinamik;

- ndikojnë në jetën shpirtërore tëpopullit�

- balada e besës së shqiptarit është motivi kryesor;

- drama që shkaktohet në mesin e bashkësisë njerëzore nga martesat endogamike;

- thyerja e tabusë së martesës brenda fisit me martesën jashtë fisit;

- vend të rëndësishëm zë motivi i mbajtjes së fjalës;

- motivi i shmangies së incestit, i cili shkon paralel me atë të shmangies së endogamisë�

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraBashkëbisedim, vëzhgim, punë e pavarurPër të realizuar këtë moment të orës së mësimit, ftojmë nxënësit të njihen me rubrikën Provoni njohuritë tuaja1. Çfarë ndryshimesh ka mes variantit shqiptar të këngës legjendare dhe poezisë ‘’Leonorë’’?2. Në sa variante e gjejmë këngën legjendare të vëllait të vogël në folklorin shqiptar? Flisni për dallimet mes

tyre�3. Cili është motivi kryesor mbi të cilin është ngritur legjenda e vëllait të vogël?4. Flisni për motivin e fjalës së dhënë� Pse themi që interpretimet shkencore që e quajnë këtë balada e


8

besës së shqiptare nuk janë të sakta? Argumentoni përgjigjen tuaj�



8

Vlerësimi:Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, ndërtimin e pyetjeve, saktësinë e përgjigjeve.Për disa nxënës mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim për përgjigjet me gojë me anë të shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:1. Çfarë tregon kalimi nga endogamia te ekzogamia? Gjeni informacione nëse “Kanuni i Lekë Dukagjint’’ e

lejon martesën endogamike�2. Interpretoni dhe diskutoni shprehjen e psikanalistit Z� Frojd: “Krijimi i tabusë së incestit është akt

qytetërues”

Fusha: Gjuhë dhe komunikim Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XIITematika: Epika Situata e të nxënit 1: Nxënësi/ja

zbulon kënaqësinë e të lexuarit të baladës të shkrirë brenda romanit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të jetës dhe vdekjes � Situata e të nxënit 2. Nxënësi/ja vlerëson krijimtarinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduaritkritik�

Tema mësimore 1: Folklori dhe Ismail KadareTema mësimore 2� Studim teksti: Kush e solli Doruntinën

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja: diskuton në grup në mënyrë konstruktive duke dhënë dhe

marrë informacion; njeh dhe vlerëson baladën e rimodeluar në romanin e

Kadaresë; aftësohet në analiza letrare për të kuptuar teknikat e shkrimit; diskuton rreth vlerave, strukturës, nëntekstit dhe rëndësisë

së veprës; zbulon mjetet me të cilat autori realizon ardhjen e Doruntinës

dhe zbulon mesazhin që përcjell; përdor strategjitë e duhura për të përmbushur qëllimin që ka

dhe, për të tërhequr vëmendjen dhe interesin e audiencës,respekton kohën gjatë të folurit�

Fjalët kyç:gojëdhëna, vajtocat, besa, nata, udhëtimi, enigma, fantazma, hetuesi, rebeli, ekzistencë, kohë paralele, realitet paralel, dyzimi, vdekja�

Burimet: teksti i letërsisë, fjalor i mitologjik, legjenda dhe balada, foto�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Arte, Histori, Qytetari�


8

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedim, studim teksti, ditari i të nxënit, lexim dhepyetje, mendo, puno dyshe, tregoju të tjerëve�


8

Organizimi i orës mësimorePjesa e parë e orës (45 minuta)Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar.Në fillim të kësaj ore mësimi nëpërmjet bashkëbisedimit mësuesi/ja kontrollon njohuritë mbi baladat� Parafrazimi ndihmon shumë që gjatë kësaj ore vëmendja t’i kushtohet analizës dhe komentit të vetë tekstit letrar dhe veçorive që ai paraqet. Nxit nxënësit të diskutojnë në klasë e të shprehen për funksionin, për filozofinë e jetës dhe për aspektin kulturor që mbart balada�

Ndërtimi i njohurive të reja: Mendo, Puno dyshe, Tregoju të tjerëve, bashkëbisedim.Përmes teknikës Mendo, Puno dyshe, Tregoju të tjerëve, nxënësit të reflektojnë mbi tekstin dhe u japin formë mendimeve të tyre� Për realizimin e kësaj teknike, mësuesi shkruan ose përgatit me parë disa pyetje dhe kërkon nga nxënësit që të japin përgjigje me shkrim rreth tyre.Për të pasur përgjigje sa më të sakta, nxënësit punojnë me tabelën e mëposhtme me tri pjesë, mësuesi/ja nxit nxënësit të kërkojnë, diskutojnë. Kolona e fundit është e mësuesit/es, i cili/e cila në fund të përgjigjeve të nxënësve, jep mendimet mbi përgjigjet që kanë dhënë nxënësit. Në përfundim, çdo grup dysh përfaqësohet me një diskutim, ku prezanton idetë dhe komentet e veta rreth përgjigjeve për pyetjet e dhëna�Gjatë kësaj teknike, punohen pyetjet e mëposhtme:

Pyetja Përgjigjja e nxënësit Përgjigjja e duhurÇ’përfaqësojnë në vetvete subjekti, rrëfimtari?Ç’pozicione marrin ato për të realizuar një vepër letrare?

Ç’veçori ka ligjërimi?

Cilin prej varianteve të Këngëslegjendare të vëllait të vogël ka shfrytëzuar Kadare?Përmendni variante të ndryshme�

Çfarë ndryshimi ka romani i Kadaresë nga Këngalegjendare e vëllait të vogël:

Subjekti ecën në dy linja paralele:Ritregim i historisë së familjes së Vranajve, me epilogun e saj të tmerrshëm (nga e shkuara në të tashmen�)Hetimi i Stresit mbi të vërtetat (nga e tashmja në të shkuarën), kjo krijon antitezë në rrjedhën kohore të përdorur nga autori �Rrëfimtari: ndërlidhës dhe përçues i mesazheve nga e shkuara në të tashmen dhe në të ardhmen�Rrëfimi: është në vetën e tretëLigjërimi është bashkëkohor në gjuhë dhe në terma� Stresi heton sipas parimeve të kriminalistikës afër metodave të psikanalizës frojdiane�Modernizon karakteret letrare: a) në mendime; b) në ndjenja; c) në dije; e) në synime; f) në mjedis� Siguron vazhdimësinë �ARAPI, Fatos� “Këngë të moçme shqiptare”, Tiranë 1986, f� 18� Ai dallon tri grupe të përcaktuara për baladën e vëllait të vdekur në traditën gojore: “Kënga e Halil Garrisë (Vëllezërit vdesin nga lija e bardhë. Ata i zë mallkimi i motrës që e martuan larg dhe malli i lotëve të motrës e qon Halilin prej varrit të mbajë fjalën e dhënë); Kënga e Dhoqinës (nis me një varg prelud “Ditën e Pashkës së Madhe”, vdekjen e shkakton stëhia, gjarpri mitologjik dhe nëna e mbetur vetëm mallkon djalin e saj që u bë shkaktar i martesës larg. Konstandini ngrihet nga varri për t’i mbajtur nënës besën e dhënë); Kënga e Konstandinit e Garentinës (këngë e fisnikëve, vëllezërit fisnikë vdesin në luftë dhe në ditën e pëshpëritjes së të vdekurit, nëna shkon nëpër varret e bijve dhe u ndez nga një qiri, te varri i Konstandini nëna ndez dy qirinj dhe i kujton atij besën që ia ka dhënë�a� Ndryshimi qëndron në misterin e ardhjes së Doruntinës, aty zë fill dhe hetimi i Stresit, nëna dhe e bija vdesin të dyja, si në baladë.b. Peripecitë e hetimit ndërtojnë trupin e rrëfimit.c. Konflikti mes kishës bizantine dhe asaj romake. d� Letra e shkruar nga Doruntina për bashkëshortin�e� Përveç tri emrave të personazheve: Doruntina, nëna dhe


8

Konstandini, të gjithë emrat e personazheve të tjera janë të trilluar etj�

Doruntina Stresi Konstandini

ligjet e mirësjelljes Konstandini, Rebeli�

ligjet e moralit


8

Janë 3 skeda që përzgjidhen në mënyrë fakultative nga vetë nxënësit. Secila nga skedat vlerësohet me 4 pikë. Në skedë mësuesi/ja vendos pyetje të ndryshme për t’u zbuluar nga nxënësi.

Skeda e parë: Zbulo figurën letrare:të ftohtë nga tmerri e nga zia, kanë parë, përjetuar gjëra të rënda� (metafora);Mjegull kaltëroshe, boshësi e pashpresë, (epitet metaforik)Skeda e dytë: Si i zhvillon Kadareja personazhet ekzistuese të baladës� Çfarë u heq, çfarë u shton?

Pa Doruntinën s’ka intrigë� Hetuesi që nuk beson në fantazma. Ai shkel të gjitha ligjet�Skeda e tretë: Të kujt janë këto sy?Sy të ftohtë nga tmerri e zija, sy të pakuptueshëm; sy që vështrojnë drejt, sy që kërkojnë� (të nënës)�Sy që pohojnë, sy të palëvizshëm, sy bosh dhe të pashpresë, sy të zbrazur nga gjithçka, sy që lotojnë, që e bënin fytyrën e saj më të largët, sy të zmadhuar jashtë mase� (Të Doruntinës)�

Ora e dytë: Demonstrimi i rezultateve të arritura.Njohuritë e reja do të sjellin një element tjetër të veprës që ka të bëjë me simbolikën e baladës dhe me nëntekstin� Materiali mësimor është në tekst, por ai mund të pasurohet ose të shtjellohet edhe në forma të tjera sipas mundësive që kanë nxënësit, ose edhe mësuesi/ja.

Ndërtimi i njohurive të reja: metoda e bashkëbisedimit, puna me grupe, diagrami i Venit, ditar dypjesësh. Në fragmentin e shkëputur nga romani, vajtocat përftojnë ndodhinë e së pamundurës, nga mallkimi i nënës, mosmbajtja e besës, ngritja nga varri, dëshmia e ngritjes, dialogu mes vëllait dhe motrës rrëfyer nga vajtocat, udhëtimi i të vdekurit me të gjallën, mbërritja pranë shtëpisë, ikja e Konstandinit, vdekja e mëmës dhe e bijës, varrimi dhe nisja e thashethemnajës: një i vdekur ishte ngritur nga varri për të mbajtur fjalën që i kishte dhënë nënës, se do t’ia sillte vajzën e martuar larg, kur ajo të kishte nevojë�

Për të realizuar ndërtimin e njohurive të reja, mësuesi/ja e ndan klasën në grupe pune, duke i nxitur në bashkëpunim� Çdo grupi i jepen detyrat përkatëse�

Grupi I: Detyrat�Të reflektojmë mbi kuptimin, ushtrimi 1 dhe 2, faqe 103.Grupi II: Detyrat�Ushtrimi 3 dhe 4, faqe 103�Grupi III: Detyrat�Ushtrimi 5 dhe 6, faqe 103�

Veprimtari e pavarur: Në pjesën e dytë të orës së mësimit përdorim teknikën Ditari dy ose tri pjesësh, kjo në varësi të rolit që do të luajë mësuesi dhe në varësi të nivelit të klasës�Kjo teknikë do të përforcojë njohuritë dhe konceptet e trajtuara gjatë pjesës së parë të mësimit. Mësuesi/ja duhet të ndalet tashmë te simbolika e baladës, modifikimi i saj dhe te gjuha e figurshme.Ai/Ajo paraqet një tabelë dhe nxit nxënësin të mendojnë: Pse Konstandini quhet rebel? Çfarë detyrimesh ka ai ndaj ligjeve të moralit, ligjeve të mirësjelljes, ligjeve të politikës? A i thyen ligjet e kufijve njerëzorë Konstandini?

+

+

ligjet e poltikësLibër mësuesi për tekstin

9


9

Diskutim: Mësuesi/ja nxit nxënësit të kuptojnë rrëfimin e autorit në ndërtimin e enigmës. Teknika Ditari trepjesësh, përmes të cilit nxënësit në grupe pune diskutojnë për thënien, komentojnë dhe në fund përballen dhe me komentin e mësuesit/es për çdo koment të tyrin.

Citati Komenti i nxënësit Komenti i mësuesit

Pse vetë Kadare thotë: Të gjitha pyetjet që janë bërë prej lexuesve, se kush e solli Doruntinën, nusen e martuar larg që kërkonte besojë se e ka sjellë vëllai i vdekur, më kanë torturuar së pari mua vetë.

Minitest. Me anën e veprës së tij “Kush e solli Doruntinën”, Kadare synoi:a) tjetërsimin e baladës; b) pasqyrimin me vërtetësi të saj; c) identitetin kombëtar; d) zgjimin e kureshtjes për motivin e ringjalljes�

Vlerësimi: Gjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë për përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Detyra: Zhvilloni me shkrim temën e mëposhtme: Shenjtëria e një kombi nis me pranimin e identitetit.

Informacion plus: Analizë, realizuar nga Dr. Ermira Ymeraj

Studim ndihmës për mësuesin: Kush e solli DoruntinënNjohja dhe kuptimiRoman që metaforizon njëherësh disa kohë� E ngjashme me estetikën moderne simbolizuese�Rrëfimi Nëpërmjet analogjisë, simbolikës dhe alegorisë, marrin disa kuptime, prandaj romani ofron lexime

të ndryshme�Leximi i parë: është leximi i fabulës dhe kohës historike konkrete.Leximi i dytë: afrohet përmes analogjisë dhe simbolikës, duke përfituar një kohë të dytë, që nënkupton

kohën komuniste. Leximi kryesor është leximi analogjik dhe simboliko-alegorik për sistemin.Fabula është dytësore: Fabula e pabesueshme bën që të bashkëjetojnë të gjallët me të vdekurit� I

vdekuri ngrihet nga varri dhe ngjitet në botën e të gjallëve, duke e shtrirë veprimin në një hapësirë të veçantë dhe kohë të veçantë, - koha e pasvdekjes� Fabula: Është më e shtrirë se subjekti, sepse përfshin: vetëm baladën si parahistori, përfshirjen e Stresit në hetim (nënkuptohet nga titulli), rikthim në pikën fillestare, sepse balada riaktivizon mesazhin “te bashkoheshin dhe të sigurohej vazhdimësia”� Ringjallja e të vdekurit është profeci groteske dhe e fuqishme�

Kuptimi: titulli Kush e solli Doruntinën është titull retorik� Detajet: Kush e solli Doruntinën – titull me sintaksë pyetëse, pa intonacion pyetës, do të thotë se lexuesi e di përgjigjen. Autori merret me thelbin e arsyeve a) Pse është krijuar? b) Pse ka jetë balada? Mekanizmi që e krijoi është ende gjallë, se shqiptarët si komb janë ende në udhëkryq�

Ringjallja: 1) është veprim kyç i librit, rëndësishme është se si e ringjall ai; 2) me ç’fuqi shpirtërore erdhi prej andej, nga ku nuk ka kthim, duke u barazuar me Krishtin� Motivi i ringjalljes, i kalimit nga vdekja në


9

jetë


9

(shtrati i hershëm pagan i kulturës autoktone)�Mesazhi: 1) Fuqia e njeriut e barabartë me atë të hyjve; 2) besimi në ringjalljen e energjisë, shpirtit,

në një kohë kur rreziku i shuarjes së individit në bashkësi është i pranishëm, (kjo është joshja e autorit, e nëndheshmja�)

Risitë tematike: kalimi nga ringjallja biblike te ringjallja laike është hap ndoshta po aq i madh sa rrëmbimi i zjarrit të perëndive�

Pohimet: 1� Kapiteni Stres pohon se: Doruntinën e solli fjala e dhënë� 2� Moralistët: Doruntinën e solli besa shqiptare; 3� Priftërinjtë: Doruntinën e solli një aventurier dashurie�

Thelbi i ardhjes: Doruntinën e solli Rilindja, era e fuqishme e ndryshimeve të saj, tronditja e moralit të Mesjetës, kërkimi i një dhiate te re humaniste, rebelizmi i mendjeve të fuqishme të kësaj epoke për t’i dhënë njeriut mundësi të reja�

Kuptime sublime: Përpjekja e shqiptarëve për t’u bërë zotë të vetes, për të mbërritur te Shën Njeriu�Studim i personazheveTiparet e Konstadinit: Ringjallja ndodh sipas një balade laike vendase�Konstadini:

1) është Mesi për bashkatdhetarët;2) ai mbërriti të parealizueshmen dhe u ofroi njerëzve madhështinë;3) u kthye nga vdekja;4) e mundi vdekjen;5) është fryt i energjive shpirtërore të madha�

Te pathënat (nënteksti);Legjenda e Doruntinës është konkluzion i një epoke historike, (krushqia me familje të largët), tregon lëvizje

të sigurt në hapësira kontinentale, shqiptarët ishin pjesë e integruar e kësaj bote, kishin aristokratë dhe martesat bëheshin me familje të të njëjtit nivel shoqëror, romani predikon hapjen�

Mesazhi i KonstandinitThirrje për rilindje morale, mesazhi filozofik gjithëkohor e i gjithanshëm. Mekanizmi i krijimit të legjendës

janë “vajtocat” (gra te thjeshta), përfaqësuese të artit të pavdekshëm� Nisin ligjërimin që prek pjesë të ndryshme të ngjarjeve�

Vajtocat:Në fillim të ngjarjes, tregojnë kohën kur familja e Vranajve ishte e lumtur; për lëkundjet rreth martesës së

Doruntinës; për premtimet e Kostandinit; për udhëtimin e frikshëm mbi kalë, i gjalli dhe i vdekuri.Stresi:1� është kapiten i një konteje te Arbrit (nëpunës i perandorisë Bizantine); 2� ka detyrë ruajtjen e rendit nga keqbërësit:3� merr vesh kthimin e çuditshëm të vajzës së vetme të Vranajve; 4� dyshimi për një krim;5. plaka dhe Doruntina në prag të vdekjes – e pabesueshmja; 6� vdekja, e cila merr me vete të vërtetën;Vetitë: racional – i ftohtë – vëzhgues,Veprimet: kërkon dhe mbledh informacione, për të cilat dyshon dhe disa prej tyre i quan mashtrime�Analizon: variantet e ndryshme për të zbuluar enigmën�Doruntina: Pa të s’ka rrëfim, s’ka intrigë. Të gjithë veprimet e saj ngrenë pyetje, provokojnë debate dhe

ngërthejnë misterin� E para femër që martohet larg� Sytë e Doruntinës: sy që pohojnë; sy të palëvizshëm;


9

sy bosh dhe të pashpresë; sy të zbrazur nga gjithçka; sy që lotojnë që e bënin fytyrën e saj më të largët; sy të zmadhuar jashtë mase�

Thelbi i personazheve nisur nga specifika të veprësKonstandini:1� njeri i ideve të zjarrta, vizionar; 2� Sheh përtej asaj që shohin të tjerët; 3� Njeri i së ardhmes�Stresi: 1. ideologu që del kundër modelit; 2. i ndizet flaka e dijes, të kuptuarit, të zbuluarit, 3. ka sens

praktik, 4� zbaton një strategji të tërë psikologjike, diplomatike, 5� rifuqizon idetë e Konstandinit�Stresi bën dy gabime: 1) Nuk arrin të pyesë Doruntinën për: “Çfarë pa atë natë”�2) Mangësitë: në urdhrin e tij të parë, kur kërkon të dhëna në kujtime për ardhjen e dy personave, nuk

kërkon kopjen e udhëtarit të vetmuar që do përpiqej të ishte pas asaj nate (që ngjajnë si harresë, por që ndreqen po nga ai), ndihmësi i kapitenit Stres bëhet transmetues i mendimeve dhe fjalëve që kanë nëntekst të fuqishëm, këto ndihmojnë në shkyçjen e joreales (ndërkohë që Stresi përdor racionalen dhe faktin�)

Personazhi i Stresit vijon personazhin e Konstandinit, janë variante psikologjike të të njëjtit karakter shqiptar�1. Karakteristikat bazë të veprës:1� Përshkrime të kursyera2� Nënteksti i fuqishëm “bota e brendshme e Stresit është një botë trazimesh, brengash, pengjesh, ndjenja

të pikëlluara (dikur e ka dashur Doruntinën)�Subjekti ecën në dy linja paralele,Ritregim i historisë së familjes së Vranajve, me epilogun e saj të tmerrshëm (nga e shkuara në të tashmen�)Hetimi i Stresit mbi të vërtetat (nga e tashmja në të shkuarën), kjo krijon antitezë në rrjedhën kohore që

shkruhet�Nënteksti: Shqiptarët duhet të përgatisin mbijetesën (gjeostrategji) Konstadini: del në statusin e vizionarit, ai po ringjall epoka dhe kombe �Rrëfimi: është në vetën e tretë�Rrëfyesi: nuk është pjesëmarrës në ngjarje, ai krijon një përmasë të tretë të kohës në vepër, të ardhmen�

Rrëfimtari: ndërlidhës dhe përçues i mesazheve nga e shkuara në të tashmen dhe në të ardhmen�Ligjërimi bashkëkohor, në gjuhë dhe terma� Stresi heton sipas parimeve të kriminalistikës, afër metodave

të psikanalizës frojdiane�Modernizon karakteret letrare: a) në mendime; b) në ndjenja; c) në dije; e) në synime; f) në mjedis �

Siguron vazhdimësinë�Veçoritë gjuhësore: vitaliteti i gjuhës shqipe, gjuhë e aftë për formimin e shprehive, formave sintetike të

menduarit, aspak inferiore dhe bashkëkohore� Riaktivizon tituj hierarkie shoqërore: (konte, principatë, kont)� Krijon fjalë të reja: thashethemnajë, lotëri (neologjizma)�

Gjykimi: Vepër e cila ka mesazh të mprehtë, që synon të krijojë fytyrën autentike të shqiptarëve mes dy botëve � a� Kur të shemben muret: mesazhi: Shqipëria duhet të jetë me fytyrë shqiptari, me besë që të mund të mbijetojë në ritmin e marrëdhënieve marramendëse të shoqërisë njerëzore�b� Pleksen problematika të mprehta të ekzistencës së shqiptarëve mes lindjes dhe perëndimit �c� Aktualiteti: Cila do të jetë fytyra e shqiptarëve në epokën e komunikimit global?

Arti i Kadaresë: duket në mënyrën se si i qaset baladës se lashtë të besës, për ta risjellë nën diellin e arsyes së shekullit modern�

Mjete shprehëse: Dialogu i nëndheshëm (e folura përmes syve), sytë e pakuptueshëm; sytë janë ato që shohin e kanë parë përtej së dukshmes�

Mesazhi përmbyllës: Arbri ndodhej, ndodhet në kufi të dy botëve.

Gjergj Elez Alia

Arnaut Osmani Këngë për kreshnikë

Cikli iKreshnikëve

temat përmbrojtjen e trojeve

luftaAli Bajraktari

Ngjarjet dhe njerëzitparaqiten të hiperbolizuar

Lufta për mbrojtjen e nderit dhe të dinjitetit personale familjar


9

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore: Eposi legjendar Situata e të nxënit Dëgjojmë të

recituara pjesë nga “Cikli i Kreshnikëve” “Ajkuna kjan Omerin”�Muzikë: “Kreshnikët e lirisë”

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:- kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit;- kompetenca e të menduarit;- kompetenca qytetare;- kompetenca personale�

Fjalët kyç:Epos kombëtar, Epos legjendar, Këngët e Kreshnikëve, shtresëzimet, mitologjia, Muji, Halili, motivet, personazhet, rapsodët Gjergj Elez Alia, agallarë�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.

Nxënësi/-ja:- kupton, interpreton, analizon dhe vlerëson elementet e

përmbajtjes, të strukturës dhe të formës së këngëve të Ciklit të Kreshnikëve;

- analizon rëndësinë e eposit tonë kombëtar, si pasuri e çmuar e folklorit tonë;

- përcakton epokën kur është krijuar eposi ynë, duke dhënë argumente;

- veçon temat dhe motivet kryesore të eposit;- përshkruan shkurtimisht subjektin e eposit;- analizon personazhet kryesore të eposit dhe i krahason ata

me personazhe të eposit grek ose të eposeve të popujve të tjerë;

- analizon veçoritë e ndërtimit të eposit�Burimet: teksti mësimor, botime të ndryshme të folklorit� Lidhja me fushat e tjera ose me temat

ndërkurrikulare:Krijimtaria gojore e popullit�

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: dëgjim, stuhi mendimesh, lexim i drejtuar, diskutim.

A. Lidhja me njohuritë e mëparshme Dëgjim

Dëgjojmë të recituara pjesë nga “Cikli i Kreshnikëve” dhe “Ajkuna kjan Omerin” �Muzikë: “Kreshnikët e lirisë”Zhvillimi i kësaj ore mësimi mund të lihet në dëshirë të mësuesit/es. Mësuesi/ja mund të trajtojë në përgjithësi Krijimin e Ciklit të Kreshnikëve ose mund të merret një pjesë nga Cikli dhe mund të trajtohet �Nxënësit janë vënë në dijeni disa orë më përpara për këtë temë, në mënyrë që edhe ata të kenë mundësi të aktivizohen me materiale të ndryshme, fragmente të marra nga burime shtesë etj�

Epikë heroike legjendare


9

B. Ndërtimi i njohurive të rejaPërmes leximit të drejtuar, nxënësit përpiqen të ndërtojnë një kllaster mbi historinë dhe zhvillimin e Eposit Kombëtar�Mësuesi/ja bën plotësimet e nevojshme, nëse e sheh të arsyeshme.

“Këngët e Mujit dhe të Halilit”

Karakteristika të kësaj epike janë:- pasqyrimi tejeti zmadhuar i ngjarjeve dhe i veprimeve të heronjve;- veshja e tyre me tipare e dhunti të jashtëzakonshme, legjendare�

mendohet se janë krijuar në periudhën e Mesjetës,

në shekujt XI-XII�

Eposi Kombëtar Këngët e kreshnikëve

Pjesë e Epikës Legjendare Shqiptare

Boshtin e këtyre këngëve e përbëjnë bëmat e Mujit dhe të Halilit, të cilët janë vëllezër dhe shoqërohen nga një çetë prej 30 agallarësh� Figurë e njohur është Ajkuna, e shoqja e Mujit dhe Omeri, djali i tyre� Ngjarjet këtyre këngëve përcillen nëpër situata e vende nga më të ndryshmet � Betejat e dyluftimet mes heronjve dhe kundërshtarëve të tyre janë mjaft të ashpra e shkojnë deri në shkatërrime banesash e në rrëmbime grash�

Shtresëzimet e Eposit Kombëtar1� Lënda mitologjike shtresa më e spikatur, simbolika të cilat vijnë nga poetika e miteve, heronjtë mitikë � Të menduarit estetik dhe poetik legjendarizues përbën parimin themelor krijues mbi të cilin ngrihet struktura letrare e Eposit� Shtresa Mitologjike tregon lidhjen me motivet universale të lidhjes së njeriut me natyrën, si dhe marrëdhëniet morale dhe etike�2� Lidhja me Mesjetën�Kjo shtresë lidh këngët tona kreshnike me kontekstin e Arbërisë mesjetare, i cili vjen i ndryshuar artistikisht� Kreshnikët janë krijesa artistike që i gjejmë në të gjitha eposet europiane� Motivi që mbart vulën mesjetare është ai i ballafaqimit luftarak me sllavët, i cili përbën dhe elementin dramatik�

Përmbledhje e strukturuar:Në vazhdim të orës së mësimit, me anë të teknikës lexim i drejtuar kërkojmë nga nxënësit të punojnë mbi hartën e personazheve të Eposit të KreshnikëvePERSONAZHET DHE VEÇORITË E KËNGËVE TË KRESHNIKËVENë panteonin e gjallë të figurave të këtij cikli, secili personazh me prejardhje reale, historike apo fantastike ka karakteristikat e veta dhe secili plotëson panoramën e plotë�Gjeto Basho Muji - figura qendrore e Ciklit të Kreshnikëve. Ai është një çoban nga Malësia, mishërimi i trimërisë, urtësisë, është i matur, baba i dhembshur, vëlla i dashur dhe bashkëshort i kujdesshëm� Nuk manifeston shenja të tiranisë, lejon Halilin të dashurohet me Tanushën (vajzën e Krajlit)� Ideali i tij është ruajtja e trojeve nga sulmet skllave�

Halili: i pashëm, trim gjaknxehtë dhe zemërak. Mishëron tiparet e kalorësit mesjetar. Personazhi i Halilit lidh botën shqiptare me atë mesjetare jo vetëm më betejën luftarake, por dhe në betejën e ndjenjave imtime, dashuron Tanushën duke sakrifikuar dhe jetën për triumfin e dashurisë.Omeri: djali i Mujit, është kreshnik që në djep, karakteristike për këngët tona, ku kreshniku lind trim�


9

Tanusha: mishëron idealin e bukurisë femërore�


9

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraPër të realizuar këtë moment të orës së mësimit, ftojmë nxënësit të diskutojnë mbi rëndësinë që ka Eposi i Kreshnikëve, si dhe ndikimin mbi forcimin e lidhjeve etnozakonore dhe gjuhësore të kombit shqiptar�

Cilës periudhe i përkasin këto këngë dhe si mendohet të kenë ardhur deri në ditët tona? Cilat janë disa nga shtresëzimet në Eposin Kombëtar?Cili personazh mishëron tiparet e kalorësit mesjetar?Cilët janë elementet që tregojnë për gjurmët e matriarkatit në Eposin Kombëtar?

Vlerësimi:Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, ndërtimin e pyetjeve, saktësinë e përgjigjeve. Për disa nxënës mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim për përgjigjet me gojë me anë të shënimeve specifike për nivelet e të nxënit.

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur: Përshkruani me shkrim Mujin, si personazh ideal mashkullor dhe Ajkunën, si personazhi ideal femëror�

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore: krahasim i Eposit tonë Kombëtar me Eposet e tjera Situata e të nxënit:

Vëzhgojmë figurën e lahutës në faqen 107 të tekstit dhe diskutojmë marrëdhëniet që vendos ky instrument muzikorme këngët e kreshnikëve�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: Fjalët kyç:- kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; epos legjendar, epikë- kompetenca e të menduarit; legjendare,- kompetenca qytetare; antikitet, Mesjetë, strukturë,- kompetenca personale� rapsodë, rapsodi, Muji, Halili,Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës. Gjergj Elez Alia,Nxënësi/-ja: qenie mitologjike, kulti,- krahason eposin tonë me eposet e popujve të tjerë, epi i Gilgameshit, kënga e- veçon disa elemente që vërtetojnë që kënga e Gjergj Elez Alisë është e Rolandit,

vjetër, si: dyluftimi mesjetar, armët (topuzi), taksat etj�;- përshkruan subjektin e këngës së Gjergj Elez Alisë;- analizon temën dhe motivet e këngës, si: mbrojtja e atdheut dhe e nderit

të familjes, motivi i dashurisë, motivi i trimërisë etj�;- analizon personazhet kryesore të këngës (motrën, Gjergjin dhe bajlozin),

si dhe marrëdhënien mes tyre;- krahason Gjergjin me heronjtë e eposeve të tjera, në lidhje me frymën

heroike, dyluftimin, lidhjen me armët, përballja me kundërshtarin e denjë etj�;

- interpreton simbolikën e personazheve kryesore;- analizon kompozicionin dhe veçoritë e këngës;- veçon figurat stilistike dhe shpjegon funksionin e tyre;


9

- analizon fundin e këngës duke elementet tragjike, si: përmendorja e dashurisë,

zakonet mortore, gjëma, murana, varri i përbashkët, pema mbi varr etj�

Krijime të gjata me subjektnë kohë dhe hapësirë�

Krijohen dhe interpretohen ngarapsodët�

VEÇORITË PARADIGMATIKE TË

EPIKAVE POPULLORE

Heronjtë kryejnë heroizma të mëdha për bashkësinëetnike, së cilës i përkasin�

Ngjarje me peshë të rëndësishme për fatin e bashkësisë, që kanë në themel përplasje me natyrë dramatikedhe heroike�

Ngjarje dhe figura që kanë jetuar në një kohë të largët nga ajo e interpretuesit, çka u jep karakter legjendar dhehiperbolik�

Lidhen me mitologjitë dhetraditat e qytetërimeve të tjera�


1

Burimet: Teksti shkollor, veprat letrare (mund të sigurohen nga biblioteka e shkollës), interneti

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulareKrijimtaria popullore

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, organizues grafik, kllaster, diskutim.


A. Lidhja me njohuritë e mëparshmeMësimi fillon me diskutimin dhe vlerësimin e detyrës së shtëpisë. Më pas në video-projektor mësuesi/ja ka përgatitur pjesë nga “Cikli i Kreshnikëve” dhe “Ajkuna kjan Omerin”�Muzikë: “Kreshnikët e lirisë”, ku nxënësi nxjerrin në pah rolin që luan lahuta në këngët e kreshnikëve

B. Ndërtimi i njohurive të rejaOrganizues grafik:U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin dhe më pas ta përmbledhin atë, duke ndërtuar një organizues grafik.

Kllaster: Mbajtja e strukturuar e shënimeve:U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe të punojnë në dyshe gjatë leximit të informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin, sipas udhëzimeve që mund t’u japë mësuesja apo duke u mbështetur në aftësitë e tyre për të përmbledhur informacionin� Shënimet në këtë rast mund të kenë formën e skedimit, sipas teknikës pyetje-përgjigje�- Prezantohen çështjet në tabelë dhe shpjegohet në mënyrë të strukturuar:

Vështrim krahasues mbi eposetEposi ynë ndërtohet mbi paradigmat e të gjithë poemave të mëdha epike, si “Epi i Gilgameshit”, “Iliada”, “Kënga e Rolanit”, me të cilat e lidh prania e heronjve dhe e qenieve mitologjike, legjendariteti dhe fryma heroike� Personazhet kanë lidhje gjenetike� Ndryshimi qëndron mbi faktin se, ndërsa te epet antike heronjtë janë dy të tretat zota të pavdekshëm dhe një e treta qenie njerëzore, në eposin tonë ky raport përmbyset� Ndryshimi tjetër qëndron te origjina, në eposin grek kanë origjinë qiellore, ndërsa te eposi ynë kanë origjinë tokësore� Lidhja me eposet antike qëndron dhe te koncepti kohë� Ngjashmëri shohim dhe te nivelet e ligjërimit dhe strukturimit portik, siç janë hyrjet esklamative (thirrëse)�

Eposi ynë dhe eposet e Mesjetës perëndimoreMe eposet e Mesjetës eposin tonë e lidhin prania e mjedisit kulturor mesjetar dhe sjellje e shenjave simbolike tipike të kësaj kohe, si kulti i kalit dhe i armës, rrëmbimi i femrave, etika e kalorësit etj� Në Mesjetën shqiptare


1

zotërojnë bashkësitë e lira fshatare, ku nuk mund të flitet për një hierarki shoqërore feudale, heronjtë kanë origjinë barinjsh, ndryshe nga heronjtë e eposeve perëndimorë, të cilat vijnë nga rangu i feudalëve� Afërsi hasim me “Kënga e Rolandit” ku shprehet një optikë jorealiste, siç ndodh dhe në këngët tona kreshnike� Në epin frëng kemi të pranishëm dy rrafshe narrative, atë sakral, mbinatyror, dhe atë heroik, konkret� Afërsi vihen re dhe rrafshin e trimërisë, te gatishmëria për flijim, ta aventurat, të kulti i kuajve, i armëve dhe pranisë së pyetje-përgjigjeve, te përshkrimi i dyluftimeve, te ndihma që u ofrohet kreshnikëve prej diellit dhe trupave qiellorë�

Eposi ynë dhe epika ballkanikePërkime hasim dhe me epikat sllave, ku lidhen me fakte të përbashkëta njerëzore dhe historike, siç janë ballafaqimet dhe komunikimet luftarake dhe civile� Këto përkime shpjegohen me faktin se një pjesë e rapsodive të Eposit tonë janë dygjuhëshe dhe rapsodët e tyre janë njerëz të kufirit, prandaj ndryshe quhen dhe “Kangët e kufinit”. Të jetuarit në mjedise dygjuhëshe sjell ndërkëmbime të shumta në fushën përvojave krijuese, poetikave dhe simbolikave, për rrjedhojë kanë elemente të shumta kulturore dhe letrare të përbashkëta � Studiues të shumtë mbështesin mendimin se varianti mëmë i epikës Ballkanike Perëndimore është ai sllav, duke u nisur nga përdorimi i gjerë i dhjetërrokëshit, i cili është mbizotërues në eposet sllave� Dhjetërrokëshi përdoret dhe te eposi ynë, ku përdoret dhe dhjetërrokshi, por kjo nuk do të thotë që është variant bijë i eposit sllav� Në eposin tonë sistemi metrik mbizotërues është ai tonik (theksor), ndërsa tek epikat sllave është ai silabotonik (rrokje-theksor)�

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraPlotësim të dhënash:Në këtë fazë do të punohet në mënyrë të pavarur ose të udhëhequr,] gërshetuar me diskutime, për të plotësuar përgjigjet në pyetjet e aparatit pedagogjik�

- Flisni për disa nga tiparet tek epikat e mëdha popullore.- Cilat pikëtakime lidhin eposin tonë me eposet antike?- Cilat janë Eposet e mëdha të Mesjetës europiane? Krahasojini me Eposin tonë.- Pse eposet ballkanike, ai shqiptar dhe ai sllav, quhen ndryshe “kangët e kufinit”?- Cili është theksi mbizotërues ne eposin tonë? Po në atë sllav?


Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:- Krahasoni Eposin tonë Kombëtar me epin e Gilgameshit� Ku takohen dhe ku ndahen ato?


1

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore: Kënga e Gjergj Elez Alisë Situata e të nxënit:

Interpretim i këngës së Gjergj Elez Alisë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç. kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca personale�

Fjalët kyç:Gjergj Elez Alia,nëntë plagë, bajlozi, nderi i familjes, nderi i kombit, përjetësi�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.Nxënësi/-ja:- veçon disa elemente që vërtetojnë që kënga e Gjergj Elez Alisë

është e vjetër, si: dyluftimi mesjetar, armët (topuzi), taksat etj�;- përshkruan subjektin e këngës së Gjergj Elez Alisë;- analizon temën dhe motivet e këngës, si: mbrojtja e atdheut dhe e

nderit të familjes, motivi i dashurisë, motivi i trimërisë etj�;- analizon personazhet kryesore të këngës (motrën, Gjergjin dhe

bajlozin), si dhe marrëdhënien mes tyre;- krahason Gjergjin me heronjtë e eposeve të tjera, në lidhje me

frymën heroike, dyluftimin, lidhjen me armët, përballjen me kundërshtarin etj�;

- interpreton simbolikën e personazheve kryesore;Burimet: teksti mësimor, folklori shqiptar� Lidhja me fushat e tjera ose

me temat ndërkurrikulareCikli i Kreshnikëve�

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: punë e drejtuar, kllastër, pema e mendjes, punë në grupe, diskutim�


Lidhja me njohuritë e mëparshmeMësimi fillon me diskutimin e detyrës së shtëpisë�Nxënësit njihen me temën e re “Kënga e Gjergj Elez Alisë” dhe objektivat që duhet të arrijnë dhe u lihet kohë të lexojnë një fragment nga kjo këngë, si dhe informacionin e dhënë në libër. Nënvizojnë në libër vendin që zë kjo këngë në eposin kombëtar, si dhe rëndësinë e heroit legjendar, të cilit i kushtohet kënga, të dhëna këto që do të shërbejnë për të ndërtuar skemën�Ndërtimi i njohurive të reja

Ka ndikuar në jetën shpirtërore të shqiptarit

Rapsodi kreshnikësh, e cila qëndron si këngë më vete

Ka shërbyer si prelud për rapsoditë e tjera të eposit tonë

Një nga krijimet më të bukura të poezisë gojore�

Kënga e Gjergj Elez Alisë

Vendi i këngës në eposin tonë

U botua për herë të parë nëvëllimin e dytë të “Visareve të

Kombit” (1937) nga Bernardin Palaj dhe Donat Kurti

Motivi kryesor i legjendës buron nga një ballafaqim dramatik, i cili nuk ka në themel konfliktin historik midis etnisë

shqiptare dhe sllave, si te Muji dhe Halili�

Nuk ka lidhje farefisnore me Kreshnikët e Jutbinës

Gjergj Elez Alia ka shërbyer si hero model� AI është mishërim i


1

përkryerjes morale�Qenia e tij zhvendoset nga rrafshi tokësor

drejt rrafsheve idealizuese sakrale�


1

Punë në grupe:Mësuesi/a u ndan nxënësve fleta me skema të gatshme për t’i plotësuar me të dhëna, që do t›i nxjerrin nga leximi i tekstit dhe do t›i ilustrojnë me momente nga kënga.

Grupi I: Si shfaqet personazhi dhe cilat janë karakteristikat e tij?Gjergj Elez Alia:

- është personazhi kryesor i këngës;- karakterizohet nga bota e heronjve mitikë dhe shenjtorët hyjnor;- mbart vizionin ideal për përkryerjen dhe madhështinë njerëzore;- është figurë e qëndrueshme në sjellje, në moral dhe në veprime;- është prototipi i heroit kulturor, që nuk lejon të huajt të cenojnë identitetin e bashkësisë;- është mbartës i një pasioni të madh, si prej shenjtori, bëhet simbol i së drejtës, së ndershmes dhe autoktones;- është simboli historik i patriotizmit popullor dhe atij fetar;- është simbol i sakrifikimit për të shpëtuar të tjerët.

Grupi II kënga “Gjergj Elez Alia” në Ballkan Kënga “Gjergj Elez Alia” në Ballkan- subjekti i kësaj kënge njihet dhe nga popujt e tjerë të Ballkanit, përveç grekëve;- te kroatët njihet me emrin “Solinjaninive”;

- te boshnjakët dhe serbët me emrin “Xherxhelez Alia”, ku ndryshimi midis heroit tonë këtyre këngëve është i madh;- të boshnjaket Xherxhelez është një kryekreshnik, që lufton kundër të krishterëve;- të këngët serbe është personazh negativ, kundërshtar i të krishterëve;- në raport me Gjergjin tonë, janë figura diametralisht të kundërta;- më e afërt në raport është me këngën maqedonase “Bolani Djonic”, të cilat kanë ngjashmëri në subjekt dhe kanë disa fjalë çelës të përbashkëta, si motër, vashë, dash etj�;- Gjergji ynë është mishërimi i heroit popullor, në ndryshim me heroin maqedonas Djonic, i cili nuk i arrin këto përmasa heroike;- në variantin shqiptar janë të zotëruese gjurmët e vjetërsisë dhe parimet krijuese të estetikës se mitit dhe të legjendës�

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraDiskutim mbi pyetjet e aparatit pedagogjik

- Pse themi se kënga e “Gjergj Elez Alisë” qëndron si këngë më vete në eposin shqiptar?- Pse themi se Gjergj Elez Alia është hero model i këngëve epike- Cili tipar i karakterit te tij e bën Gjergj Elez Alinë edhe hero patriotik dhe hero fetar?- Krahasoni variantin shqiptar të Gjergj Elez Alisë më atë serb dhe boshnjak.- Pse themi që varianti maqedonas është më afër këngës shqiptare?

Vlerësimi: Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, ndërtimin e pyetjeve, saktësinë e përgjigjeve dhe pjesëmarrjen në veprimtari�

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur: Ushtrimi 7 në faqen 111 të tekstit mësimor�

Dramaturg"Jerina ose mretnesha e luleve"

Epikë -heroike"Lahuta e Malcis" Gjergj Fishta Lirik

Lirika atdhetare/ filozofike

Satirik"Gomari i Babatasit"


1

Fusha: Gjuha dhe komunikimi


Tematika: Epika Situata e të nxënit: Nxënësi/ja përdor gjuhën e figurshme të Fishtës dhe analizon përdorimin e saj në situata të ndryshme (duke lexuar një poezi dhefragment nga drama)�

Tema mësimore 1: Folklori dhe Gjergj Fishta�Tema mësimore 2: “Jerina ase mretnesha e luleve”, studim teksti�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca digjitale�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja: veçon në fragmente të ndryshme nga vepra e Gjergj Fishtës “Lahuta e

Malcis” (mund të përdoren edhe fragmente nga vepra të tjera ose poezi nga “Mrizi i zanave), ndikimin nga Cikli i Kreshnikëve ose nga krijime të tjera folklorike;

krahason “Lahutën e Malcis” me Ciklin e Kreshnikëve (në përmbajtje dhe në formë);

shpjegon vlerat dhe ngjyrimet që krijimtaria folklorike i jep krijimtarisë së Gjergj Fishtës�

Fjalët kyç:këngë kreshnike, krijime autorialendikime stilistike, figurshmëri, Tringa, Jerina�

Burimet: teksti i nxënësit, fragmente nga autorë të tjerë, skeda, tabakë letre. Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Letërsinë bazë, Arte,Gjuhë, Filozofi, Histori.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diagrami i Venit; mendo, puno në dyshe, ndaj, punë megrupe eksperte, ditari dy pjesësh, harta e koncepteve�

Organizimi i orës mësimoreOra IVeprimtari e drejtuar: diskutim.Në pjesën e parë të mësimit është e këshillueshme që mësuesi/ja të zhvillojë një bashkëbisedim me nxënësit rreth Gjergj Fishtës dhe krijimtarisë së tij, të aktivizojë kompetencat e fituara të marra në lëndën letërsi bërthamë. Nxënësi/ja plotëson diagramin me informacione që di.

Veprimtari praktike e drejtuar:Mësuesi/ja mund ta trajtojë në formën e një veprimtarie praktike. Identifikimi dhe vlerësimi i gjuhës së figurshme të Fishtës në dy pjesë: Kënga XXII Tringa dhe drama “Jerina ose mretnesha e luleve”. Për këtë arsye nxënësit të mos orientohen vetëm te informacioni teorik, por dhe në zbatimin praktik të tij� Trajtimi


1

përmes punës në


1

grupe sipas llojeve të figurave letrare e bën më interesant dhe më të dobishëm informimin. Teknika e grupeve të ekspertëve është më e përshtatshme për këtë temë�

Puna në grupe me grupe ekspertëshSipas kësaj teknike, nxënësit ndahen në grupe të mëdha dhe çdo nxënës në grupin e tij ka një rol, një detyrë që lidhet me një çështje të caktuar. Mësuesi/ja bën ndarjen e klasës dhe u jep kohë secilit grup të përgatitë informacionin dhe të bëjë vlerësime e ndërhyrje dhe ndaj grupeve të tjera�Mësuesi mund të mbështetet te niveli i klasës për të drejtuar pyetjet ose mund t’ua lërë këtë edhe vetë nxënësve, që të mbledhin materiale apo që të sjellin shembuj të figurave letrare që kanë si detyrë për të analizuar�Është mirë t’i orientoni që të sjellin shembuj nga tekstet letrare që kanë në tekst� E rëndësishme është që nxënësit gjatë të dy orëve të vihet në punë duke operuar vetë me dy tekstet letrare. Është mirë që mësuesi, nisur nga niveli i klasës dhe vështirësia e kuptimit të koncepteve, të përpiqet të japë konceptet themelore pa u thelluar në to më shumë nga sa është dhënë�

1� Grupi ekspert i përmbajtjes�- Cila është tema që trajton autori te Tringa? (Tema e sakrificës, temën e mbrojtjes së nderit, temën e bukurisë, përkushtimit�)- Cili është koncepti i Fishtës për sakrificën? (sakrificën, poeti ynë nuk ua mvesh vetëm burrave, po dhe grave e vajzave fisnike, të cilat në çaste tragjike për fatet e vendit, të familjes e të nderës pranojnë si zgjidhje të vetme dhënien e jetës së tyre)�Po ju ç’mendim keni për sakrificën? Çfarë do bënit si Tringa e çfarë jo?- Si e përshkruan ai Tringën? (Fishta te Tringa himnizon tri tipare kryesore: bukurinë, virgjinitetin – ajo heq dorë nga martesa për t’i qëndruar pranë vëllait të plagosur e të sëmurë), përkushtimin – përballë gëzimeve vetjake të jetës, rinisë dhe bukurisë, ajo zgjedh përkushtimin ndaj vëllait të sëmurë�

2� Grupi ekspert i figurave stilistike�- Çfarë përfaqëson në mënyrë simbolike Zana?- Lexoni këto vargje: Edhe dielli dheut i ra, Gjallë por Tringa shkjaut n’dorë s’ra. Mbi cilën figurë stilistike janë ngritur këto vargje? Cilat dukuri vë përballë autori, në ç’formë jepen ato? (Këto vargje janë ngritur mbi krahasimin kundërshtues mes dukurisë natyrore dhe dukurisë njerëzore (i ra - s’ra; dheut-shkjaut)� Ato jepen në formën e konstatimit absolut, si përmbyllje e qëllimit të Tringës, për me dekë prej hutës, e n’dorë armikut mos me i ra�

3. Grupi ekspert i gjetjeve dhe argumentimit �Vështrim krahasues – “Lahuta e Malcis” dhe folklori.(Ka shumë ngjasime mes “Lahutës dhe folklorit, veçanërisht në epikën popullore legjendare�a� Këto ngjasime i gjejmë në shumë elemente të kësaj poeme, duke u nisur nga personazhet, që takohen në kuvend dhe merren vesh me njëri-tjetrin� Tregojnë dashurinë për popullin dhe urrejtjen për armikun, e vë theksin te burrëria, besnikëria ndaj idealeve kombëtare, duke vazhduar me tipat e këngëve dhe duke përfunduar me ngjarjet e marra nga eposi ynë kombëtar�b� Shkrirja e elementeve heroike dhe mitologjike është e dukshme te Oso Kuka, luftëtari trim e i rreptë, që më mirë vdes, se i dorëzohet i gjallë armikut sllav; bariu i moshuar Marash Uci, i cili këshillon luftëtarët e rinj të mbrojnë vendin dhe të mos harrojnë zakonet e të parëve; vasha trimëreshë Tringa, që i gjendet te koka të vëllait të saj. Pikërisht Tringa është një figurë e krijuar mbi modelin e motrës së Gjergj Elez Alisë, por e dhënë në një situatë konkrete historike. Në këngët që lidhen me heroinën letrare të Tringës janë të bashkuara idealet fishtjane: trimëria, atdhetarizmi deri në flijim, bukuria dhe njomësia që rrezatojnë dashuri etj. Pikërisht, duke u mbështetur në modelin e këngës së Gjergj Elez Alisë këtu kemi veprim invers, i sëmuri (i vëllai) vdes dhe është (motra) Tringa, që e mbron nderin, pragun, bukurinë dhe, si e tillë, i dorëzohet


1

pavdeksisë. Një portretizim moral


1

e fizik i bukurisë gjendet te personazhi i Tringës. Burimet e kësaj vepre janë: fondi historik dhe gojëdhënat� Ajo është mbështetur në poezinë popullore gojore shqiptare në frymën dhe mënyrën e artit tonë, çka dëshmohet dhe në figuracionin e përdorur, si: përsëritja, hiperbola, personifikimi elementet e mrekullisë në përzierjen e mitit, realitetit dhe fantazisë�)

Me nxënësit e tjerë jashtë grupit, mund të zhvillohet me teknikën e Ditareve të të nxënit, ditarë dy ose tri pjesësh, që përdoren për të nxitur nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, të lidhin ngushtë materialin e tekstit me kureshtjen dhe përvojat e veta, kjo i bën nxënësit të reflektojnë rreth mesazheve, ideve dhe problematikave që përcjell Fishta�

1� Poeti kalon lehtë nga realja te jorealja dhe anasjelltas. Gjeni te Jerina kalime të tilla? (Përgjigje: Ndërthurja e reales me jorealen dëshmon pjekurinë e autorit, që di ta transmetojë natyrshëm faktin historik përmes shndërrimit në fakt letrar, gjë që e bën pakohësinë kushtin themelor të të kuptuarit të Fishtës, kuvendi i autorëve antikë, me të rilindjes europiane dhe me personazhe mitologjike etj�)2� Cilat janë ndikimet kryesore që zbuluat përmes punimit të këngës së Tringës? (Ndikime stilistike: përdorimi i krahasimit të zgjeruar, përdorimi i formulave të gatshme, përdorimi i mallkimeve dhe urimeve, përdorimi i vargut 8-10 rrokësh, përsëritja, ku folja rimerr emrin)�3� Ku ndryshon përshkrimi i Tringës nga ai i Tanushës? (Kini parasysh: Tanusha e huaj, Tringa shqiptare)�4� Cilat janë modelet arketipe të epikës legjendare dhe a i gjeni në trajtë origjinale këto arketipe te Tringa? Nëse po, sillni shembuj� (Këngë e mbështetur në modelin e këngës së Gjergj Elez Alisë, me të përbashkëta në subjekt, në lidhjen motër-vëlla, në mesazh)�(Kënga – XXII, Tringa. Natën e rrethimit, taborret malazeze djegin kulla e kasolle, plaçkitin e vrasin, në këtë tmerr vetëm një kullë e bardhë dykatëshe rri në këmbë, në heshtimin e agimit� Vasha më e hijshme se drita, tërheq vëmendjen e autorit� Në vargun 315 autori sheh Tringën: Veç, po, ‘i vashë un jam tue pa,vashë të re n’xhubletë të bardhë. Bijë malësie e me virtyte fisnike (fisit t’mirë e deret bujare), motra e Curr Ulë Keqotës, hyn ndër këngët autoriale më të bukura. Tringa, heroina e sakrificës, ia kushton jetën vëllait të vetëm të sëmurë e me plagë në shtat (natë e ditë i rri te kryt, si ajo nana fmis ke djepi)� Kjo këngë është e mbështetur në modelin e këngës së Gjergj Elez Alisë, me të përbashkëta në subjekt, në lidhjen motër-vëlla, në mesazh etj� N’at gjamë zemra i shkrifet n’vaj; Vaji i Tringës, për mos me ra robinë në duart e shkjaut, zgjon të vëllanë nga jermi: (575- aty jermi po i del djalit), që vdes duke kërkuar hutën (armën) për me i dalë zot të motrës dhe shtëpisë, për mos me u koritë (për të mos u turpëruar)� E vetme, përballë tragjizmit të humbjes së vëllait, djegies së katundit, ardhjes së shkjeve, Tringa përjeton çaste tragjike, deri në vendimin e fundit, të luftojë me shkakun e të mbrojë nderin: T’mos t’i la vedit kori. Se un t’rijt t’em nuk po e baj fli, për t’m’dalë kanga n’Male t’Mdha, por për erz, për fe, për vlla� Motivet që e shtyjnë të përballet me armikun, janë të ngjashme me motivet që e shtyjnë Gjergjin të përballet me bajlozin� Ndërsa Gjergji mbron nderin e motrës, vatrës familjare e të atdheut, Tringa mbron nderin e të atit, të vëllait e të fisit).

Minitest:- Gjeni në vargjet e mëposhtme se cila figurë stilistikore është më e dukshme:Po, për t’lëvdue sa duhet e si duhet, këtë Vashë shqiptare, Iliada asht fort e vogël.a) krahasimi b) anafora c) metonimi d) hipërbola/litota- Gjeni në vargjet e mëposhtme se cila është figura stilistikore më e pranishme:Ardhun shtati si “breshana”, synin hyll, ballin si hana, dishka njethë si molla n’rrem, si ajo lulja shpërthye m’gem�a) krahasimi i zgjeruar b) metafora c) anafora d) metonimia

Ora e dytë: Demonstrim

Tringa -Jerina

kohët e shkuara të thjeshta /me kohët e shkuara të përbëra

habitorja nuk shpreh habi;Oso Kuka Paska ndi, paska ndi e kenka idhnue

Ndikimet: rimarrja: Kan nisë kangën e p'e këndojnë, folja - rimerr emrin

Oso Kuka; Dedë Gjo Luli; heronj historikë - heronj autorialë Qëniet mitologjike: zanat, dragonjtë, orët, lugetëritPërshkrimi përmes: epitetit, krahasimit, hiperbolës, urime, mallkime � Vargu- rima�

Ndikimet stilistike nga:a. krijimet e njohura epika / letërsia greko-latine, letërsi europiane e

ballkanike;b � është mbështetur te "Eposi kombëtar"�


1

1� Gjeni një fragment nga eposi i kreshnikëve dhe shihni se si përshkruhen personazhet. Me çfarë figurash letrare realizohet përshkrimi i Jerinës?Përgjigje: Figurat stilistike më të përdorura janë: hiperbola, epiteti, similituda, epanalepsa etj� Foljet janë në kohën e tashme dhe të shkuar dhe në pjesën më të madhe në mënyrën habitore�2� Ku ngjasojnë Jerina dhe Këngët epike?Përgjigje: Të dy tekstet ngjasojnë, sepse rrëfejnë ngjarje. Poeti nuk shfaqet në rrëfim, por prania e tij bëhet e dukshme përmes veprimit të personazheve dhe të dialogut� Tema e veprës epike është heroike� Fabula përmban linja të shumta paralele� Heroina është e jashtëzakonshme, njësoj si heronjtë e eposit, që janë luftëtarë të jashtëzakonshëm etj� Trajta tregimtare gërshetohet me dialogë të gjatë, që i japin më tepër hapësirë krijimit dhe e bëjnë më të përthyer relievin e saj artistik� Fishta e ka të ndjeshme shqisën e harmonisë dhe të bukurisë, gjë që të kujton natyrën e eposit popullor, ku larmia e trajtave letrare sjell origjinalitetin e trashëgimisë poetike�3� Zbuloni veçori të stilit�Përgjigje: Përsëritja e fjalëve dhe e strukturave sintaksore është e ngjashme me veprat e mitologjisë shqiptare � Figuracioni është kompleks� Autori shtreson epitetet dhe krahasimet, vendos paralelizma mes ngjarjeve historike dhe dukurive natyrore, zgjedh metaforën dhe simbolin, duke veçuar përmes tyre bukurinë në të gjitha përmasat e saj, që nga madhështia e bjeshkëve, deri te monumentaliteti i Jerinës�Mendimi ose pohimi historik fishtjan e zmadhon më tej kuptimin e mesazhit, duke i dhënë përmasa sa njerëzore, aq edhe kombëtare; sa reale, aq edhe fantastike�

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për përgjigjet e tyre në mënyrë të vazhdueshme, si dhe për punën


1

në grup që ata kryejnë këto dy orë� Ky vlerësim mund të përdoret edhe për vlerësim portofoli�


1

Detyrat dhe puna e pavarur: Shkruani një ese për figurën e Jerinës, duke përdorur sa më shumë figura stilistike. Pasi të keni lexuar dhe njëherë Tringën dhe Jerinën, përpiquni të realizoni një pikturë të frymëzuar prej tyre�

Informacion plus: Analizë: “Jerina ose mretnesha e luleve”

Lloji i shkrimit: Poemë melodramatike në vargje�Funksioni: Vlera edukative�Mesazhi: Patriotik, himnizimi i mitologjisë dhe i kulturës sonë kombëtare�Elementet mbizotëruese: Lirizmi�Personazhe: Figurat mitologjike, figura njerëzore, historike ose të trilluara. Kur mungojnë figurat mitologjike, hyn në funksion kori, si në letërsinë antike�

Veçoritë e melodramës në kontekstin shqiptarFakti që realiteti shqiptar i kohës së Fishtës përballej me nevojën më të madhe të ribërjes kombëtare të shqiptarëve, të cilët prej pesë shekujsh kishin jetuar nën robërinë osmane, e bën Fishtën të jetë i ndjeshëm ndaj çdo detaji politik, diplomatik, shoqëror, ballkanik, evropian� Jo rastësisht, pikërisht dy vjet pas Shpalljes së Pavarësisë, më 1912, ai shkruan melodramën “Jerina ose mbretnesha e luleve”, që ka një domethënie të veçantë� Përkundër akuzave të vjetra antishqiptare, që s’linin rast pa hedhur baltë mbi trashëgiminë tonë kulturore, të sendërtuara në shpifjet e serbit Vlladan Gjergjeviç, se gjoja shqiptari nuk është në gjendje t’i këndojë femrës pa e përlyer me një lakmi banale” (Vehbi Bala), Fishta realizon një nga veprat e tij më të ndjera lirike� Me anë të melodramës “Jerina ose mbretnesha e luleve”, ai pohoi se jo vetëm gjuha shqipe, por edhe mendësia shqiptare për të bukurën dinte të hidhte dritë mbi të vërtetën e mrekullisë së saj dhe kishte denjësinë ta portretizonte bukurinë femërore shqiptare si vlerë të përjetshme, që e kishte detyruar Homerin, Petrarkën dhe Danten të përuleshin para saj� Sjellja e kësaj vepre e pasuron më tej letërsinë tonë me konceptin mitologjik dhe rrit lirizmin fishtjan si një prurje origjinale në rrjedhat poetike shqiptare. Fishta, duke iu përmbajtur parimeve të teatrit klasik, e shkroi melodramën në vargje, ku ndërthuri figurat njerëzore me ato mitologjike� Kjo melodramë pasuron relievin shqiptar të fjalës, duke dëshmuar se edhe kultura shqiptare kishte potencialin e lëvrimit të teatrit mitologjik�b. MesazhiMesazhi i Fishtës dallohet për thellësinë dhe kapërcimin në kohë. Konceptimi i mesazhit përkon me filozofinë e artit, se krijimi i vërtetë artistik e kapërcen kohën dhe mban universalen brenda tij� Në këtë këndvështrim Fishta ndërthurur analitiken intelektuale me poetikën njerëzore mbi bazamentin e përhershëm të kredos së tij: besim e atdhe, për të transmetuar kësisoj një fragment nga botëkuptimi i tij idealist kombëtar� Në këtë qëndrim nuk është e vështirë të konstatosh sensin profetik të poetit, që hedh shikimin përtej epokës të tij, duke pohuar se bukuria e përjetshme zbulohet në zemrën njerëzore� Aq më tepër, me zgjedhjen e Jerinës, këtij simboli autokton bukurie, Fishta rrëfen se mes një relievi të tillë si Shqipëria, me trojet e saj etnike, nuk mund të mos shfaqej bukuria qiellore e vashës shqiptare. Edhe pse shkaku zanafillor duket bukuria femërore shqiptare, thelbi i padukshëm fishtjan rreh të zgjojë te lexuesi vlerësimin himnizues të gjithçkaje shqiptare.

Kuptimi: Fishta kërkon ta zgjerojë më tej konceptin mbi të cilin e ngriti jetën e tij si shërbesë ndaj Shqipërisë, që për të ishte Edeni i Ballkanit� Ai sjell tre poetët e mëdhenj bashkë me simbolikën femërore që përcjellin veprat e tyre, për t’i ballafaquar me Jerinën mbretëreshë� Dalta poetike e Fishtës modelon bukurinë qiellore, ku çdo detaj fizik dhe shpirtëror është në harmoni, edhe pse bukuritë greko-latine që sjell ai, mbeten modele të gjithëkohshme� Brenda kësaj hullie, Fishta vendos para Jerinës hyjneshat greke,


1

Afërditën, Herën dhe


1

Atenajën (Athinanë), si perëndeshat më të rëndësishme të Olimpit, për të thelluar më tej idenë e tij, se trojet iliro-shqiptare vazhdojnë të ruajnë si trashëgimi bukurinë e përjetshme të skicuar përmes Jerinës, vashës shqiptare. Mozaiku i konceptimit fishtjan plotësohet më tej me emrat e luleve: Drandofille,Vjollca etj.Fishta nuk bën gjë tjetër, veçse shfrytëzon mendësinë krijuese të rapsodive shqiptare dhe modelon bukurinë e pakrahasueshme të bjeshkëve në tiparet e vashës shqiptare, të cilën e mbështjell kozmikja� Himnizimi i bukurisë shqiptare vjen nga admirimi që ai vetë si njeri dhe si poet ka për trojet amtare, ku gjithçka bart jo vetëm larminë e ngjyrave e të kundërmimit, por atë që nuk është tokësore, atë që është qiellore� Fishta ka kapur thelbin e bukurisë dhe i ka dhënë asaj trajtën shqiptare� Jerina, më tepër se thjesht Vasha, është vetë Shqipëria, me shkëlqimin e saj të dikurshëm dhe rrezëllitjet e saj të ardhshme. Ky himnizim nuk është artificial, është aq i natyrshëm, sa të duket se tërë lirizmi i rapsodisë shqiptare ka projektuar Jerinën, të cilën vetë lulet, simboli i bukurisë, e vunë në fronin e mbretëreshës�Elementet që e bëjnë të pashlyeshme veprën e tij janë: fryma kombëtare, mendësia europiane dhe interpretimi mitologjik, që u kthyen në boshtin në të cilin vërtitej shtjella e tij krijuese�

Ndikimet - ndikimi nga: filozofia klasike greko-latine; shqipërimet që i bëri Homerit, Petrarkës, Molierit, Manxonit; estetika krijuese e Ariostos, Gëtes, Hajnes, Shekspirit; folklori shqiptar; mitologjia; mendësia europiane; trashëgimia e Budit, Bogdanit, De Martinos, De Radës, Konicës, Asdrenit, Mjedës�

Struktura: Melodrama “Jerina” është një vepër ku fryma lirike ngrihet përmbi konfliktin dramatik, duke lejuar që vlerat edukuese të të çojnë në mënyrë të natyrshme te mesazhi kombëtar i Fishtës� Nën ndikimin e teatrit e të estetikës klasike, Fishta e shkroi veprën në vargje� Vargjet marrin ngjyrim të veçantë, për shkak të karakterit mitologjik, që bëhet më interesant me anë të ndërthurjes së tyre me figurat njerëzore historike dhe me ato që u përkasin hyjnive të antikitetit grek� Veçori e kësaj strukture mbetet prania e korit, ashtu si në teatrin mitologjik, që është i pranishëm edhe atëherë kur mungojnë personazhet mitologjike�

Mbështetja në poezinë antike: Duke qenë njohës i shkëlqyer i traditës poetike antike, Fishta sjell me origjinalitet ditirambin dhe korin� Meqë ditirambi nënkupton poezinë glorifikuese, poezinë me tone patetike, që di të lavdërojë e të lartësojë një hyjni, një ngjarje apo një hero, ky tipar vihet re në melodramën “Jerina”, si ndikim prej letërsisë antike, por edhe si gjetje origjinale e Fishtës, që i shkon përshtat temës madhore që ka zgjedhur� E rëndësishme është që Fishta nuk e kopjoi verbërisht këtë formë poetike, por e zgjodhi me vetëdije, duke ia përshtatur idesë themelore� Veç ditirambit në këtë vepër gjejmë edhe korin e traditës klasike greke, si zë interpretues të autorit, me anë të të cilit pasurohet ideja themelore fishtjane, si dhe bëhet më i fortë mesazhi që rreket të përcjellë autori� Futja e korit përsëri nuk përbën një imitim mediokër, përkundrazi i jep mundësi shqipes ta thotë fjalën e vet nëpërmjet këtij formati poetik� Gjithsesi, kori me praninë e vet e bën më polifonike melodramën e Fishtës në vazhdën e një krijimi origjinal e të vetvetishëm, siç është “Jerina”� Si njohës dhe interpretues i folklorit, i kësaj vetëdijeje filozofike shqiptare, Fishta ka marrë prej frymës popullore artin e saj, duke na dëshmuar ç’pasuri leksikore, muzikore, emocionale dhe kuptimore ka gjuha jonë amtare� Folklori për Fishtën nuk është një dukuri konservatore e kapërcyer nga koha�


1

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa: XII

Tema mësimore: ORA I Këngët historikeORA II Tiparet e këngëve historike

Situata e të nxënit:Sa të rëndësishme janë këngët historike?


Fjalët kyç:këngët historike, parimet kohore, epika historike, variante, hero, parime strukturore, tiparet historike, krijime artistike, ligjërime artistike, trillim artistik�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.


përmbajtjes (kuptimit), të strukturës dhe të formës së këngëve historike;

- veçon karakteristikat kryesore të këngëve historike;- krahason këngët historike me këngët legjendare;- përcakton lidhjen mes historisë dhe këngëve historike;- shprehet me shkrim dhe me gojë për elemente të ndryshme të

kuptimit, të strukturës dhe të formës së këngëve historike�Burimet: teksti mësimor, folklori shqiptar� Lidhja me fushat e tjera ose me

temat ndërkurrikulare: Krijimtaria popullore shqiptare,historia�

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP- diskutim mbi njohuritë paraprake, stuhi mendimesh, di/dua të di/mësova: përmbledhje e strukturuar, INSERT, ditari dypjesësh.

ORA ILidhja me njohuritë e mëparshmeDiskutim mbi njohuritë paraprake:

1� Ç’janë këngët historike? Përmendi disa prej tyre�2� Listoni vlerat e këngëve historike sipas informacioneve që keni marrë�3� Në këngët heroike të popullit hasim shumë beteja dhe emra heronjsh� Si legjendarizohen heronjtë e

këtyre betejave ne këngët historike?

Ndërtimi i njohurive të reja Stuhi mendimi:- Këngët historike bazohen në parimin kohor të krijimit të tyre, si dhe në ngjarjet dhe figurat historike që ato pasqyrojnë�- Argumentoni nëse është i rëndësishëm ky parim në këngët historike� Pse?

Nxënësit japin argumentet e tyre, sipas informacioneve dhe mendimit të tyre. Në tabelë shënohen disa nga mendimet e nxënësve, pa i diskutuar, pasi diskutimi do të dalë gjatë gjithë orës mësimore nga vetë ata.

Di/Dua të di/ Mësova: Përmbledhje e strukturuar, INSERT.Njihen nxënësit me teknikën Di/Dua të di/Mësova. Plotësohen dy kolonat e para të tabelës.



1

√ + ?

Njohuritë e reja që merren dhe nuk kanëpaqartësi


Njohuri të reja, që i mëson ndryshe nga sa ika kuptuar më parë


Pasi nxënësit lexojnë tekstin dhe e pajisin atë me shenjat përkatëse, sqarohen nga mësuesja pyetjet e nxënësve, diskutohet informacioni i ri dhe kontrollohet shkalla e të kuptuarit të tekstit me anë të pyetjeve të mësueses:

Si kanë ndikuar këngët historike në portretizimin e heronjve tanë?Ditari dypjesësh:

Parimi KOHOR KomentiKëngët që përcjellin artistikisht momentet kulmore të historisë, nga filli i betejave të mëdha deri në Pavarësinë e Shqipërisë më 1912.

Kënga më e vjetër “Kënga e luftës se Kosovës në vjetin 1389”, mbledhur nga Lef Nosi 1918 paraqet artistikisht betejën dramatike midis ushtrisë osmane.Heroi kryesor i kësaj kënge është Millosh Kopiliqi.

Këngët që kanë në fokus krijues të ngjarjeve të rëndësishme, që nga 1912 e këtej.

Këngët për Skënderbeun. Kushtuar figurës së Skënderbeut dhe epokës së tij. Heroi kombëtar vjen si luftëtar strateg, por dhe në planin njerëzor. Burim i autencitetit të frymës filozofike dhe shoqërore. Këto këngë shtrihen dhe në lëvizjen patriotike të shek. XIXdhe XX.

Parimi strukturor KomentiKëngë historike kronike Kanë strukturë narrative, ku rrëfehen për ngjarje dhe

heronj të parë gjatë kohës së aksionit. Kanë frymëautentike dhe prania e imtësive nga kronika.

Këngë historike portret Glorifikimi i asaj që ka ndodhur dhe dëshira për përjetësimin e frymës dhe modelit pozitiv historik. Kanë sintezë dhe idealizim të situatave dhe tëheronjve.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraPërmblidhen informacionet e nxjerra dhe shkruhen në dërrasë, duke plotësuar kolonën e tretë “Mësova”

DiskutimPse themi se “Kanga e Luftës së Kosovës në vjetin 1389’’ është krijuar paralelisht me variantin serb të kësaj kënge? Ku dallojnë këto variante mes tyre?ORA IIOra e mësimit nis mbi diskutimin rreth pyetjes:

- A shërbejnë si dokument historik këngët historike? Argumentoni pse�

Ndërtimi i njohurive të rejaDitari i të nxënit:U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe të punojnë në dyshe gjatë leximit të informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin, sipas udhëzimeve që mund t’u japë mësuesja apo në bazë të aftësive të tyre për të përmbledhur tiparet e këngëve historike�


1

Tiparet e këngëve historike Përmbledhje/sqarim KomenteTipari kryesor është Realizimi Rapsodi popullor synon që, përmes

krijimit të vet, të ndërtojë një tablo artistike të ngjarjeve dhe figurave, duke u përpjekur t’i qëndroj besnik së vërtetës �Data, ngjarjet dhe personazhet realei nënshtrohen imagjinatës dhe trillimt artistik. Gjuha figurative ka funksion komunikues� Nëpërmjet tyre mund të ndërtosh tablonë morale dhe filozofike të një etape të caktuar historike, por kurrsesikronikën e saj besnike�

Himnizimi dhe glorifikimi i heronjve dhe i gjithë tablosëqë shoqëron ngjarjen�Ndryshimi në përshtatje me filozofinë dhe shijet edëgjuesveNdikimi i faktorëve joartistik Përmbledhje/sqarim KomenteProcesi krijues që përjetoi folklori shqiptar gjatë periudhës së diktaturës komuniste

Ky proces iu nënshtrua një ideologjizmi të skajshëm� Objekt themelor u bë himnizimi dhe glorifikimi i figurës së diktatorit. I gjithë ky proces u mbështet teorikisht me dogma, si ajo e krijimit të një arti të ri dhetë një folklori revulocionar�

Metoda e bashkëbisedimit, punë e pavarur në grupePër të realizuar këtë fazë të orës së mësimit, me anë të punës së pavarur, aktivizojmë nxënësit të punojnë në dy grupe. Nxënësit lexojnë në tekst rubrikën provoni njohuritë tuaja.Grupi I

1. Cilët janë dy tipare të këngëve historike, që u japin atyre më shumë karakter artistik se historik?2. Shpjegoni çfarë ndodh nëse në procesin krijues të këngëve historike ndërhyjnë forca dhe faktorë

joartistikë?

Grupi II1. Cilat janë përkimet dhe dallimet thelbësore mes këngëve legjendare dhe atyre historike�2. Cili është parimi kryesor estetik që udhëheq krijimin e epikës historike? Po atë legjendare?

Vlerësimi:Nxënësi vlerësohet për pjesëmarrjen aktive në mësim, ndërtimin e pyetjeve, saktësinë e përgjigjeve dhe pjesëmarrjen në veprimtari�

Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:“Interpretoni fjalinë “�� u angazhuan poetë dhe rapsodë që krijuan mijëra vargje me porosi’’� Çfarë keni dëgjuar ju për këtë dukuri? Sillni shembuj të këtyre këngëve�


1

Fusha:Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letersi me zgjedhje Shkalla:VI Klasa:Tema mësimore: Kuptimi, poetika dhe struktura e përrallave (2 orë)

Situata e të nxënit:Diskutojmë rreth pyetjeve:- sa të pranishme kanë qenë përrallat në fëmijërinë tuaj?;- cilat kanë qenë përrallat tuaja tëpreferuara?�


Fjalët kyç:përrallë, fabul, bota filozofike, morale, element metaforikë,simbolikë, element fantastik,element real, rrëfim,personazhe, gogoli, ujku, kecat,qerosi, shtriga�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.


përmbajtjes (kuptimit), të strukturës dhe të formës së përrallave;

- analizon karakteristikat e përrallës;- krahason përrallat me këngët legjendare (të përbashkëtat

dhe dallimet);- përcakton kohën kur kanë lindur përrallat;- veçon disa nga kontributet e studiuesve në mbledhjen dhe

në studimin e përrallave�Burimet: teksti mësimor, folklori shqiptar, tregime të moçme shqiptare�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Krijimtaria gojore popullore, Arte�

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: stuhi mendimi, kllastër, pema e mendjes, punë në grupe, diskutim�

Organizimi i orës së mësimitA. Lidhja me njohuritë e mëparshmeStuhi mendimi:Mësimi fillon me kontrollin dhe diskutimin e detyrave të shtëpisë. Më pas lexohen dhe diskutohen materialet mbi përrallat që nxënësit kanë përgatitur për këtë orë mësimore.

- Ç’dini për përrallat?- Si ndikojnë ato në formonin e karakterit të një fëmije?- Cilat janë përrallat që ju tërheqin më shumë?- Ç’mund të thoni për autorët e këtyre krijimeve fantastike?

B. Ndërtimi i njohurive të rejaKllaster: Mbajtja e strukturuar e shënimeve:U kërkohet nxënësve të lexojnë tekstin brenda një kohe të caktuar dhe të punojnë në dyshe gjatë leximit të informacionit. Nxënësit zgjedhin vetë mënyrën se si do ta përmbledhin informacionin sipas udhëzimeve që mund t’u japë mësuesja apo aftësive të tyre për të përmbledhur informacionin� Shënimet në këtë rast mund të kenë formën e skedimit sipas teknikës pyetje-përgjigje�- Prezantohen çështjet në tabelë dhe shpjegohet në mënyrë të strukturuar: ç’janë përrallat, si kanë lindur dhe si janë zhvilluar ato?- Pasqyrohet në tabelë një kllaster mbi poetikën dhe strukturën e përrallave�

leksik të pasur me figura stilistike,si dhe kuptime të fshehura rrëfenjë më e përparuar se miti

struktura përmbajtjesore lidhet me renditjen dhe harmonizimin eveprimeve të personazheve�

përrallat para vitit 1560 në gjuhën gjermane

krijim i mirëfilltë artistik

vlerë estetike dhe didaktike PËRRALLAT

Ndër krijimet më tëvjetra të njerëzimit

Vëllezërit Grim 1812 ''Përralla për fëmijë dhe shtëpi'',themeluesit e teorisë mitologjike

personazhet veprojnënë hapsirë dhe kohë të paracaktuar

teoria e poligjenezës, nënkupton ekzistencën e gjendjeve shpirtërore dhe krijuese të njëjta, që mundësojnë krijimin e së njëjtës përrallë në tënjëjtën kohë në disa vende�

teoria e migracionit, mundësinë e shtegtimit të subjekteve nganjë kulturë në tjetrën


1

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraDiskutim mbi pyetjet e aparati pedagogjik

1. Kur është botuar përralla e parë? Cilës gjuhe i përket?2. Shpjegoni teorinë e migracionit dhe të poligjenezës të ngritura nga Vëllezërit Grim.3. Flisni për funksionin estetik dhe didaktik të përrallës. Sipas Frojdit, çfarë funksioni tjetër luan përralla

te fëmijët?4. Çfarë duhet të ketë parasysh përrallëtari gjatë rrëfimit të një përralle?5. Si e përkufizon Propi përrallën? Sipas tij, çfarë mbetet e pandryshuar te përrallat?

Ora II

Diskutim1. Diskutoni për mjetet argëtuese që i kanë zënë vendin përrallës në ditët e sotme. A e zëvendësojnë ato

plotësisht atë?2. Pse themi se fantazia e përrallës bazohet në jetën shoqërore të përrallës?

Debat Në këtë fazë do të punohet nëpërmjet debatit mësimor, duke interpretuar shprehjen e Herderit:“Në karakterin e fëmijës, i cili nuk ka dëgjuar përralla, mbetet një zbrazëti që më vonë nuk mund të kompensohet” � Klasa ndahet në dy grupe pro dhe kundër�


Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Mblidhni sa më shumë përralla që janë autentike për krahinën tuaj�

1


Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla:VI Klasa: XIITema mësimore: Tiparet e përrallave në gjuhën shqipe Situata e të nxënit:

Diskutojmë rreth pyetjeve:- sa të pranishme kanë qenë përrallat në fëmijërinë tuaj?;- cilat kanë qenë përrallat tuaja tëpreferuara?�


Fjalët kyç:përrallë, fabul, bota filozofike, morale, elemente metaforike, simbolikë, element fantastik, element real, rrëfim, personazhe, gogoli, ujku, kecat, qerosi, shtriga�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës.

Nxënësi/-ja:- analizon tiparet e përrallave fantastike dhe të përrallave

realiste;- krahason përrallat realiste me përrallat fantastike;- analizon veçantinë e ndërtimit të subjektit të përrallave;- shprehet me shkrim dhe me gojë për elemente të ndryshme të

kuptimit, të strukturës dhe të formës së përrallave�Burimet: teksti mësimor, folklori shqiptar, tregime të moçme shqiptare�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulareKrijimtaria gojore popullore, Arte

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: Diskutim, kllastër, pesëvargësh�

A. Lidhja me njohuritë e mëparshmeMësimi fillon me kontrollin dhe diskutim e detyrave të shtëpisë. Lexohen dhe diskutohen përrallat e krahinave që nxënësit kanë mundur të sjellin.

B. Ndërtimi i njohurive të rejaKllaster: Punohet në tabelë me kllastër për të kuptuar tiparet e përrallave në gjuhën shqipe�

Mbizotëron universalja

Mishërohet bota filozofike dhe morale shqiptare, ëndrrat e guximshme dhe

dilemat e mëdha të popullit

TIPARET E PËRRALLAVE

Gjuha metaforike, simbolike dhe dialogët i nënshtrohen ndikimeve që

vijnë nga krahina të ndryshme�

Elemente origjinale dhe autoktone

Përralla fantastike:- kanë të dukshëm elementin fantastik dhe të ëndrrës;- nxitin fantazinë duke e çuar dëgjuesin në realitete të ëndrrave;- koha e rrëfimit është e afërt më kohën e mitit dhe të legjendës�

Përrallat realiste:- nënvizohen detaje nga jeta e përditshme e personazheve që janë të ngjashme me atë të dëgjuesve;- krijojnë lidhje me botën e zakonshme;- koha e rrëfimit është më e afërt me këngët historike;- i krijojnë lidhje dëgjuesit me të zakonshmen e ngjashme me ato të dëgjuesve dhe të lexuesve.


1

Interpretimi i personazheve:

personazhet pozitive personazhet negative personazhe me origjinë nga mitet

C. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraPesëvargësh:Nxënësit ndërtojnë një pesëvargësh për përrallat

- Me anë të një emri - Me anën e dy mbiemrave , - Me tri folje , , - Me anën e një fraze - Duke e ripërcaktuar me një sinonim

Diskutim mbi pyetjet e aparati pedagogjik1. Pse themi se përrallat, pavarësisht karakterit të tyre universal në strukturë, ndryshojnë nga njëri vend

në tjetrin? Çfarë ndikon më tepër në këto ndryshime?2. Në sa grupe i klasifikojmë përrallat? Çfarë kriteri ndiqet në këtë klasifikim?3. Pse themi se Zanat dhe Orët e maleve janë personazhe me dy kuptime?4. Përmendni personazhet kryesore pozitive dhe negative në përrallat shqiptare?


Detyrë shtëpie dhe punë e pavarur:Analizoni dhe tregoni tiparet kryesore të përrallave të krahinës suaj që mblodhët një orë më parë�



Tematika: EpikaTema mësimore 1: Folklori dhe Mitrush KuteliTema mësimore 2: “Rinë Katerinëza”, studim teksti�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit: shpreh mendimin e lirë, opinionin dhe qëndrimin për mënyrën e rrëfimit kutelian, duke përdorur forma të ndryshme të komunikimit me gojë e me shkrim.Kompetenca e të menduarit: analizon, në mënyrë të pavarur, informacionet e marra nga burimet e ndryshme për tipologjinë e rrëfimit kutelian, vlerëson cilësinë e tyre dhe i radhit ato sipas rëndësisë dhe qëllimit që kanë;Kompetenca e të nxënit: përpunon, në mënyrë të pavarur dhe efektive, informacionet për studim teksti; rezultatet e punës i prezanton me shkrim ose me gojë para të tjerëve, duke dhënë shpjegime për mënyrëne zgjedhjes dhe të shfrytëzimit të burimeve të informacionit�

Gojëdhëna Rrëfim që ka lidhje të drejtpërdrejtë me një histori dhe një vend të caktuar.

Këngët legjendare /Baladat

Janë këngë që krijohen rreth një legjende të vjetër me karakter sakral, karakter historik, ndjekin rrugën artistike të estetikës sëlegjendarizimit dhe të metamorfozës�

Përralla

teoria e migracionit (mundësinë e shtegtimit të subjekteve nga një kulturë në tjetrën�teoria e poligjenezës (ekzistenca e gjendjeve shpirtërore dhe krijuese të njëjta që mundësojnë krijimin e së njëjtës përrallë mitologjike në të njëjtënkohë në disa vende�


1

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja: veçon në tregime të ndryshme nga rrëfenjat e Kutelit (mund

të përdoren edhe fragmente nga vepra të tjera si “E madhe gjëma e mëkatit”), ndikimin nga krijimtaria gojore ose nga krijime të tjera folklorike, si përralla, legjenda;

krahason “Rinë-Katerinëza” me baladat (në përmbajtje dhe në formë);

shpjegon vlerat dhe ngjyrimet që krijimtaria folklorike i jepkrijimtarisë së Kutelit�

Fjalë kyç: rrëfim mbi rrëfimin, elementi fantastik, vdekja, besa, kohë relative, gojëdhëna�

Burimet: teksti i nxënësit, fragmente nga tregime të tjera, skeda, tabakë letre�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Letërsinë bazë, Arte, Filozofi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diagrami i Venit, diskutim, mendo, puno në dyshe, ndaj,punë me grupe eksperte, ditari dy pjesësh, harta e koncepteve.

Organizimi i orës mësimoreOra IVeprimtari e drejtuar: diskutim:Në pjesën e parë të mësimit, mësuesi/ja të zhvillojë një bashkëbisedim me nxënësit rreth Kutelit dhe krijimtarisë së tij, të aktivizojë kompetencat e fituara në lëndën letërsi me zgjedhje për baladën, legjendën, përrallën. Nxënësi/ja plotëson diagramin me informacionet që di.

Veprimtari praktike e drejtuar:Mësuesi/ja mund ta trajtojë në formën e një veprimtarie praktike. Identifikimi dhe vlerësimi i tipologjisë së rrëfenjave të Kunelit, që ngrihen prej disa formave të thjeshta në forma më të përpunuara, që kalon nga faza e gojaritetit, në letërsinë shkruar. Për këtë arsye nxënësit të mos orientohen drejt informacionit teorik, por në zbatimin praktik të tij. Trajtimi përmes punës në grupe sipas llojeve të figurave letrare e bën më interesant dhe më të dobishëm informacionin� Teknika e grupeve të ekspertëve është më e përshtatshme për këtë temë�

Puna në grupe me grupe eksperteSipas kësaj teknike, nxënësit ndahen në grupe të mëdha dhe çdo nxënës në grupin e tij ka një rol, një detyrë, që lidhet me një çështje të caktuar. Mësuesi/ja bën ndarjen e klasës dhe u jep kohë secilit grup të përgatitë informacionin dhe të bëjë vlerësime e ndërhyrje dhe ndaj grupeve të tjera�


1

Mësuesi mund të mbështetet te niveli i klasës për të drejtuar pyetjet ose mund t’ua lërë këtë edhe vetë nxënësve, që të mbledhin materiale apo që të sjellin shembuj të figurave letrare, që kanë si detyrë për të analizuar�Është mirë t’i orientoni nxënësit që të lexojnë rrëfime nga “Tregime të moçme shqiptare”. E rëndësishme është që nxënësit gjatë të dy orëve të vihen në punë duke operuar vetë me tekstet e dhëna. Është mirë që mësuesi, nisur nga niveli i klasës dhe vështirësia e kuptimit të koncepteve mbi: zërin e rrëfimtarit, gjetjen e materialit folklorik brenda tregimit, stilin e rrëfimit, elementin fantastik dhe metafizikën e gjërave, të përpiqet të japë konceptet themelore mbi to�

1� Grupi ekspert i përmbajtjes. (Mësuesi/ja nxit të lexojnë fragmentin e dhënë: “Rinë-Katerinëza”, si dhe një fragment nga “E madhe është gjëma e mëkatit”)�- Pse autori zgjedh pikërisht varrezat për të zhvilluar rrëfimin e tij? (Model përgjigje: Në veprën e Kutelit nuk ka kufij mes botës së gjallë dhe botës së vdekur, i gjalli dhe i vdekuri flasin, dashurohen dhe i bëjnë premtime njeri-tjetrit, vdekatarë që dënohen me mosvdekje, ashtu si dënohet dhe Tat Tanushi� Autori, për të treguar forcën e dashurisë, zgjedh pikërisht varrezat. Fantastikja e pezullon logjikën dhe lexuesi ndjek mundësitë që i ofron rrëfimi fantastik. Vdekja është zanafilla, e shkuara, e ardhmja e së tashmes.)- Gjatë leximit të tregimit nxënësit gjejnë tiparet e përbashkëta me përrallën. Zbuloni përmes diagramit të Venit këto pika të përbashkëta:

Tregimi - PërrallaStruktura te përralla: Lindja e pengesave, realizimi permes mitikes, krijimi i motivit që shtyn veprimin�

Veprimi te tregimi paraqitet në mënyrë më të ngjeshur, zgjidhet vetëm ajo që është më interesante dhe që lidhet drejtpërdrejt me personazhin kryesor, temën dhe me kompozicionin e tij të lidhur, ndikon më sugjestivisht te lexuesi. Edhe në tregim personazhet duhet të përpunohen psikologjikisht dhe veprimi të arsyetohet në mënyrë të mjaftueshme, rrëfimi të jetë i natyrshëm dhe në pajtim me lëndën dhe personazhet�

- komunikimi i rrëfyesit me lexuesin,- dialogu i pasur me shprehje popullore

elementi fantastik metamorfoza

Si e përshkruan ai Rinën?Përgjigje: Kuteli te Rina veçon tri tipare kryesore: bukurinë - u droth Kirolloj-i-vdekuri nga kaqë bukuri; besën- besën e të gjallit me të vdekurin Dhe u ngritnë edhe lithnë besën, aty te varri i s’ëmës, ndënë dritën e Zonjës-Hënë; durimin - përballë njerkës së keqe�(Të dhëna plus për përgjigjet e pyetjeve në rubrikat e tekstit: tematika e rrëfenjës është e veçantë: dashuria mes dy botëve; gjuha me përpunim të lartë artistik arrin në nivelin e lartë të poezisë ka shenja të prozës poetike�)Rrëfimi ngjan me përrallat popullore në sajë të këtyre elementeve:a) Hyrjes: njëherë e njëherë, sot s’di sa mot më parë;b) Mbylljes: disa persona të vdekur marrin tri personat e mbetur;c) Motiveve të veçanta: martesa e pamundur, ruajtja e së fshehtës, prania e njerkës së keqe, dëshira për shndërrim (metamorfoza) me qëllim përjetësimin (djali bëhet qiparis dhe vajza drizë e bardhë), motivi i besës etj�d) personazhet quhen trimi dhe vasha�e) dialogut të drejtpërdrejtë�f) Komunikimit të rrëfimtarit me lexuesin dhe përsëritjet artistike�


1

g) elementet fantastike, si: lëvizja e varrit, bekimi i martesës nga nëna e vdekur� Si motiv i ri del martesa mes një të vdekuri dhe një të gjalle�


1

Në rrëfim dallojmë tri lloje përshkrimesh:a) të mjedisit, si p.sh.: hënëza ish mbi korije... . Përshkrimi është i gjallë, krijohet te lexuesi imazhi për tingujt, shijet, aromat etj�;b) përshkrimet e personazheve dhe emrat janë tipikë arbëreshë;c) përshkrime të gjendjes shpirtërore. Kulmi i rrëfimit është kur trimi dhe vasha të kapërthyer lidhin besën dhe diskutojnë për vendin ku do të çojnë jetën, në këtë botë apo në botën e përtejme� Kirolloi joshet nga bukuria dhe dashuria e jetës tokësore, por stepet nga rikthimi atje�

2� Grupi ekspert i gjuhës dhe stilit�a� - Cila është atmosfera mbizotëruese, ç’natyrë ka dialogu? Ku duket lidhja me folklorin?Model përgjigje: Atmosfera mbizotëruese në tregim është nata, varret, kënga e zogjve dhe drita e ëmbël e hënës� Dialogu mes Rinës dhe nënës është joreal, ashtu si dialogu me Rinës dhe Kirolloit� Veç dialogut mes të vdekurit dhe të gjallës, kemi dhe lidhjen e dashurisë� Dalja joreale e Kirolloit nga varri të kujton legjendën e Dhoqinës� Lidhja me folklorin duket dhe në përdorimin e shprehjeve popullore, si: bandilli, vasha ime etj� Kalimi kaq i thjeshtë nga bota reale në atë të të vdekurve është bërë si në rrëfenjat popullore� Ideja e këtij procedimi është se: forca e dashurisë kapërcen ligjet e jetës dhe vdekjes dhe shuan kufirin ndarës mes tyre. Kontrastet e forta mes të gjallëve dhe të vdekurve të bëjnë përshtypje magjike që stimulohet nga këto elemente: prania e shkëlqimit magjik të hënës, unazat, kënga e zogut etj�b� Çfarë funksioni kryejnë shtatzënia e Rinës dhe lindja e djalit, unaza? Ç’funksion ka malli i nënës për djalin e vdekur?Model përgjigje: Ideja e vazhdimësisë shfaqet te detaji i shtatzënisë dhe lindjes së djalit të Rinës� Djali bëhet vazhdues i Kirolloit� Unaza është një shenjë e rinjohjes e huajtur nga përrallat popullore (nëna njeh unazën e të birit në dorën e Rinës)� Këtu vazhdon alternimi i elementeve realë dhe jorealë� Malli i nënës shemb gjithçka dhe rregullat e paravendosura nga të dy heronjtë fashiten. Është dashuria e nënës që nuk njeh kufij vendor dhe kohor� Fundi është i papritur, që përputhet me pamundësinë e një martese të tillë që në zhvillimin e rrëfenjës� Mesazhet: fuqia e dashurisë mund të matet me jetën dhe vdekjen� Vetëm dashuria mund të lidhë të palidhurat� Ajo bën që të komunikojnë jetët e këtej dhe andejvarrit�

Me nxënësit e tjerë jashtë grupit, mund të zhvillohet me teknikën e Ditarëve të të nxënit, ditarë dy ose tri pjesësh, që përdoren për të nxitur nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, të lidhin ngushtë materialin e tekstit me kureshtjen dhe përvojat e veta, kjo i bën nxënësit të reflektojnë rreth mesazheve, ideve dhe problematikave që përcjell Kuteli�

Pyetja Komenti

1� Poeti kalon lehtë nga realja te jorealja dhe anasjelltas� Gjeni te Rina kalime të tilla? 2� Përdorimi i dendur i krahasimit, sipas jush, ç’funksion ka?3. Nënvizoni në tekst përshkrime të mjedisit, përshkrime të personazheve, të ndjesive? Gjeni figurat letrare dhe detajet artistike për secilin përshkrim?

Minitest:- Gjeni cila figurë stilistikore është më e dukshme në fjalinë e mëposhtme:Hënëza ish mbi korije edhe e ruante mos i ngjasë do një e keqe�a) krahasimi b) metafora c) metonimi d) epiteti- Thoni çfarë funksioni kryejnë prapashtesat te fjalët hënëza, mëmëza, flokëza:a) funksion zvogëlues b) funksion ledhatues


1

Ora e dytë: DemonstrimKëtë skemë zbërthimi përdoreni për të nxjerrë dialogun e pasur me shprehje popullore në dy tregime: Rinë- Katerinëza dhe Tat Tanushi�

Rina - Tatë

Tanushi

mallkimi me pavdekësi- martesa

me të vdekurin

gjuha dialektore

metamorfoza

mesazhet

tipari fantastik

Përshkrimi përmes: epitetit; krahasimit

Ndikimet stilistike nga:epika legjendare / rrëfenjat popullore

1. Gjeni një fragment nga baladat dhe vëreni se si përshkruhen personazhet. Me çfarë figurash letrare realizohet përshkrimi i Rinës dhe i Tat Tanushit?2� Ku ngjasojnë dy tregimet? Të dy tekstet ngjasojnë, sepse: kanë të njëjtën temë, atë të dashurisë; subjekti përmban motive të shumta paralele, ka pjesëmarrje të elementit fantastik etj� Trajta tregimtare gërshetohet me dialogë të gjallë, që i japin më tepër hapësirë krijimit dhe e bëjnë më të përthyer relievin e saj artistik�3� Zbuloni veçori të stilit�Figuracioni është kompleks� Ai shtreson epitetet me krahasimet, zgjedh metaforën dhe detajin�

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për përgjigjet e tyre në mënyrë të vazhdueshme si dhe për punën në grup që ata kryejnë këtë dy orë� Ky vlerësim mund të përdoret edhe për vlerësim portofoli�

Detyrat dhe puna e pavarur: Shkruani një ese duke u ndalur te thyerjet mes fizikës dhe metafizikës, te personazhet që jetojnë mes dy botëve� Tema: Mes dy botëve�� shoh vlerën e asaj që kam�Shkrim studimor për portofol:

Zakonet e lidhjes së martesës dje�Zakonet e lidhjes së martesës sot�Ndryshimet dhe ngjashmëritë mes tyre�

Titulli

Nusja e mrekullueshme

Kërcimtarja e Dukagjinit

Pasqyrat e Narcisit

Lidhini me titullin e mundshëm

e ngathët, demele, shumë e bukur, mrekulli, shndërrim, mahnit, fiton, kthehet në gjendjen e mëparshme.

një kullë, një zanë, një kusht, lumturi e përkohshme, dënim me memeceri�

e panjohura, pamje e brendshme, rini, i dhënë pasformës së jashtme, kurioz për thelbin, reflektim


1

Fusha: Gjuha dhe komunikimi Lënda: letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XIITematika: EpikaTema mësimore 1: Folklori dhe Ernest KoliqiTema mësimore 2: “Kërcimtarja e Dukagjinit”, studim teksti�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:- kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit;- kompetenca e të menduarit;- kompetenca e të nxënit;- kompetenca qytetare�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:

rendit ndikimet e flokorit në krijimtarinë e Koliqit;diskuton rreth cilësive të tregimit në kufi të përrallës dhe të legjendës

te “Kërcimtarja e Dukagjinit” dhe “Nusja e mrekullueshme”;tregon dallime fonetike, morfologjike, leksikore të dallueshme në

tregimin e dhënë përkundrejt variantit toskë;analizon funksionin e figurave letrare në këtë tregim;diskuton mbi trajtimin që Koliqi i bën mitit të Narcisit�

Fjalë kyç:frazeologji, figurshmëri, miti i Narcisit, pasqyrimi i vetvetes, e bukura, e mrekullueshmja�

Burimet: teksti i nxënësit, skeda, tabakë letre, fragment nga tregimi:“Nusja e mrekullueshme”, fragment nga “Pasqyrat e Narcisit”�Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diagrami i Venit; diskutim; mendo, puno në dyshe, ndaj; punëme grupe eksperte; ditari dy pjesësh; harta e koncepteve�

Organizimi i orës mësimoreVeprimtari e drejtuar: diskutim:Në pjesën e parë të mësimit është e këshillueshme që mësuesi/ja të zhvillojë një bashkëbisedim me nxënësit rreth titujve, të aktivizojë kompetencat e fituara të marra në lëndën Letërsi bërthamë. Nxënësi/ja plotëson diagramin përmes fjalëve kyç�

Cilët janë kuptimet e para që u jepni atyre?

Veprimtari e drejtuar:Mësuesi/ja mund ta trajtojë në formën e një veprimtarie praktike, identifikimin dhe vlerësimin e prozës poetike të Koliqit në dy tregime: “Kërcimtarja e Dukagjinit”, “Nusja e mrekullueshme”. Për këtë arsye nxënësit orientohen drejt zbatimit praktik të tij� Trajtimi përmes punës në grupe sipas motiveve, personazheve, të pamundurës së mrekullueshme, e bën më interesant dhe më të dobishëm informimin� Teknika e grupeve të ekspertëve është më e përshtatshme për këtë temë�

Figurat më të përdorura: krahasimimetafora simboliinversioni

Epiteteshtat-hjedhun, lule të zbeta gjelbrore, dorë e rrëmaktë, valë të mrekullueshme, habi e amël

Figura më e parapëlqyer:Epiteti

metaforaqitte flakë në të luejtun, i shëmbëllente një lutje dashunore, kërcimi i saj u shndrrue në nji ecje,

Figurat që e lidhin me folkorin:epiteti, krahasimi,frazeologjia popullore�

vallja u ngjall�

krahasimisi të kërkonte me zanë dashunin që ik, si një amë lulesh si �� një gurgullim krojesh si �� lule që sapo ka çelë�

Fjalë me përdorim vetëm në dialketin gegë korit / kande, kresë

kambdathun-këmbëzbathur kallzoi-tregoi

Dallime fonetike

Gegërisht Toskërisht togu: ue - uau zbulue -u zbulua

va - vë vathë-vëthëa- ëmangë-mëngë

n-rdashunore-dashurore vuni-vuri

Dallime morfologjike

paskajorja me lirue - të lirojë me ia dhanë - të ia japëpjesorja përkulë- përkulur

përcjellorja: tue u ndalue - duke u ndalurtue përkulë- duke përkulur

dallime leksikore


1

Puna në grupe me grupe ekspertëshSipas kësaj teknike, nxënësit ndahen në grupe të mëdha dhe çdo nxënës në grupin e tij ka një rol, një detyrë që lidhet me një çështje të caktuar. Mësuesi/ja bën ndarjen e klasës dhe u jep kohë secilit grup të përgatitë informacionin dhe të bëjë vlerësime e ndërhyrje dhe ndaj grupeve të tjera�

Grupi I, i figurave letrare. Koliqi shquhet për gjuhën e pasur plot finesë dhe figuracion të zgjedhur. Pas leximit të fragmentit “Kërcimtarja e Dukagjinit”, nxënësit plotësojnë tabelën e figurave dhe analizojnë funksionin e figurave letrare në këtë tregim pasi.

Gjatë leximit, nxënësi/ja zbulon se cila është figura më e përdorur për prozën poetike? (epiteti)

Grupi II, grupi i gjuhës.

Veçoni në tekst shembuj dallimesh fonetike, morfologjike dhe leksikore mes dy dialekteve� Plotësoni më shembuj të tjerë nga fragmenti i dhënë në tekst, duke shfrytëzuar dhe tregimin “Nusja e mrekullueshme”�


1

Grupi III, grupi i gjuhës letrareZgjidhni një paragraf nga tregimi “Kërcimtarja e Dukagjinit”� Kthejeni atë në gjuhën letrare� Ç’ndryshime vini re? A i humbet bukuria dhe i zbehet origjinaliteti veprës? Me të gjithë klasën zhvillohet rrjeti i diskutimit.Si mendoni ju, a i humbet disa nga vlerat e veta artistike tregimi me këtë përshtatje në gjuhën letrare?

Po Pse Jo

Ora II: DemonstrimiNë orën e dytë mund të zhvillojmë teknikën e Ditarëve të nxënit, ditarë dy ose tri pjesësh, që përdoren për të nxitur nxënësit që të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, të lidhin ngushtë materialin e tekstit me kureshtjen dhe përvojat e veta, kjo i bën nxënësit të reflektojnë rreth mesazheve, ideve dhe problematikave që përcjell Koliqi.

Citati Komenti

1� Poeti kalon lehtë nga realja te jorealja dhe anasjelltas� Gjeni te “Kërcimtarja e Dukagjinit” dhe te “Nusja e mrekullueshme” kalime të tilla�Përgjigje: Brenda të dyja fragmenteve bëhet fjalë për prani të fuqive të mbinatyrshme; Lulja, e cila rrinte gjithë kohës shtrirë, ndihmohet nga zanat në konkursin e bukurisë, dhe po ashtu nusja e mrekullueshme është qenie e mbinatyrshme me bukuri përrallore�Te tregimi i parë kemi përballje të së bukurës me të shëmtuarën, si cilësi e të sjellit: Lulja është e bukur, por dhe e ngathët e dembele� Personazhi i Lules, brenda pjesës së parë, i nënshtrohet një metamorfoze përrallore të tipit përshkrues, që në pjesën e dytë shndërrohet në dëshmi historiko-dokumentare (mënyrën e jetesës, zakone, rite, nder)� Në pjesën e tretë kemi të bëjmë me një lëvizje mitologjike përrallore� Ndërfutja e mitit përmes personazhit të Zanës, në një kuadër historik të rrëfimit, bëhet për një efekt semantik e praktik, të cilat përgatisin narracionin e mundshëm simbolik�2� Si e portretizon Koliqi Tyrkinën, ndaluni në të tëra imtësitë:

Karakteristika të trupit te Tyrkina:Veshje: me mahrama ari në këmbë; kambdathun, krahnuer të mbërthyem për gjymsash në nji xhamadan të shkurtë, një unazë...dy vathë��plotësoVeprime: u zblue, u ngrit në majë, u rrotullue ��plotësoMënyra e kërcimit: si lutje dashunore, mësynte-zmbrapej ��plotësoKarakteristika të natyrës te LuljaLëkura e fytyrës së saj ngjante e endun me rreze e fletëza prilli, Trupi i vërgjilët përhapte anë për anë nji njomsi si lule që sa po ka çelë; Ishte një apoteozë lulesh; duer Zânash kryevepër natyre; Kur flente dukej nji hyjneshë e zbritun nga qielli qi nji gjumë i papritun e kishte zanë mbi tokë3� Cilat janë modelet e epikës legjendare që i gjeni te Koliqi, sillni shembuj?Formula hyrëse të gatshme te Kërcimtarja si në këngët epike: Paska qenë dikur në Dukagjin ni vajzë mrekullisht e hijshme�E pamundura e mrekullueshme- cilësi e përrallësmetamorfoza: brenda Lules hyn Zana e Dukagjinit�

Minitest:Pikën kulmore të kërcimit në këtë fragment e shënon çasti kur:a) lulja hyn në skenë në mënyrë të papritur� b) mësohet që vajza është mbesa e Lekë Dukagjinit� c) kërcimi i


1

Lules fiton cilësi gati hyjnore. d) lulja u buzëqesh të gjithë atyre që e mbuluan me lavde.- Cili është elementi përrallor që futi Koliqi në këtë fragment:

a) festa e organizuar nga prijësi�b) mahnitja e pjesëmarrësve�c) dhënia e çmimit�d) lulja merr trajtat e një Zane�

Diskutim: Zhvilloni disa prej pyetjeve me gojë e disa me shkrim�

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për përgjigjet e tyre në mënyrë të vazhdueshme si dhe për punën në grup që ata kryejnë këtë dy orë� Ky vlerësim mund të përdoret edhe për vlerësim portofoli�

Detyrat dhe puna e pavarur: Shkruani një ese mbi veten� Pasqyra ime �Model ditari 18,19: Martin Camaj


Lënda: letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XII

Tematika: EpikaTema mësimore 1: Folklori dhe Lumo Skëndo (Mit’hat Frashëri)Tema mësimore 2: “Plaku i Ylnecit”, studim teksti�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:

kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca e të nxënit; kompetenca qytetare�

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja: rëndit ndikimet e folklorit në strukturën e rrëfimit në

krijimtarinë e Skëndos; diskuton rreth pozicionit të rrëfimtarit; tregon dallime tematike, si ajo e dashurisë; analizon funksionin e figurave letrare në tregimin “Plaku i

Ylnecit”; diskuton mbi fjalët kyç�

Fjalë kyç:fati i Shqipërisë, tirani, dëshira për përjetësi, figurshmëri, plaku, koha, mrekullia, katastrofa njerëzore, lulëzimi i jetës�

Burimet: teksti i nxënësit, skeda, tabakë letre, fragment nga tregimi: “Plaku i Ylnecit”�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Letërsinë bazë, Arte, Gjuhë, Filozofi, Identiteti kombëtar dhe njohja ekulturave�

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: diagrami i Venit; diskutim; mendo, puno në dyshe, ndaj, punëme grupe eksperte, ditari dy pjesësh, harta e koncepteve�

1

Titulli

Hi dhe Shpuzë

Dashuria

Koha e shkuar/ koha e tashme

Lidhini me titullin e mundshëm

Titull, që zë poetikën e kontrasteve, duke shpërfaqur idenë për njeriun si qenie reale e si krijues, tek përballet me gjendje të ndryshme emocionale, në çaste e kohë të ndryshme � Kërkon xixa të shpuzës në hirin e kohës apo jetës”.

ndjenjë mitike, vuajtje e mungesës, dhimbje ngarefuzimi, tokësore, konkrete�

kujtime të bukura e të fuqishme emocionale që lidhen me të kaluarën, dhe rrjedha e një mendimi të mjegulltdhe emocional që vjen si përjetim i çastit në të tashmen�

Libër mësuesi për tekstin Organizimi i orës mësimore

Veprimtari e drejtuar: diskutim:Në pjesën e parë të mësimit është e këshillueshme që mësuesi/ja të zhvillojë një bashkëbisedim me nxënësit rreth titujve, të aktivizojë kompetencat e fituara të marra në lëndën letërsi bërthamë. Nxënësi plotëson diagramin përmes fjalëve kyç�Cilët janë kuptimet e para që u jepni atyre?

Veprimtari e drejtuar:Mësuesi/ja mund ta trajtojë në formën e një veprimtarie praktike, identifikimin dhe vlerësimin e prozës

poetike të Skëndos që në titull: “Hi1 dhe Shpuzë2”� Autori shprehet: Po edhe në kohë të gazit e të shpresësë, ahere kur një e sotm e qeshur më bën të dua gjithë kohën e shkuarë dhe të shoh t’ëmbël dhe të bukurë udhën që kam � Nxënësit diskutojnë për domethënien e titullit dhe të thënies së autorit.

(Në ndihmë të mësuesit: Hiri dhe Shpuza do të jenë figurat, por njëkohësisht edhe fjalët kyç me të cilat do të operohet në gjithë tekstin� Pra, kuptimi dhe domethënia e Hirit dhe Shpuzës figurativisht zgjerohet nga njëra prozë poetike në tjetrën. Për këtë arsye nxënësit orientohen drejt zbatimit praktik të tij. “Hi dhe shpuzë”, tendenca e autorit është të punojë në mostretjen, mosharrimin e kujtimeve, gjë që, sipas tij, e motivon për të vazhduar punën tutje, duke u shprehur në vetën e parë thotë: “Dua ta trazoj këtë hi të jetësë që të shoh shpuzën, ta shoh e të gëzohem, e të qesh duk’e flakur n’erë!”.). “Hi dhe shpuzë”, është një cikël prej pesëmbëdhjetë prozash poetike� Konsiderohet si cikël i pastër në aspektin e formës, pasi përbëhet vetëm prej prozave poetike, pra prej një forme të vetme letrare, në dallim prej autorëve që brenda cikleve me proza poetike kanë futur edhe poezi, apo anasjelltas, brenda cikleve me poezi, kanë edhe ndonjë prozë poetike � Sidoqoftë, përmes kësaj parathënie theksohet ndjeshmëria e tij ndaj këtij vëllimi poetik� Trajtimi përmes punës në grupe sipas motiveve, tematikës, ndjenjës, e bën më interesant dhe më të dobishëm informimin� Teknika e grupeve të ekspertëve është më e përshtatshme për këtë temë�

Puna në grupe me grupe ekspertëshSipas kësaj teknike, nxënësit ndahen në grupe të mëdha dhe çdo nxënës në grupin e tij ka një rol, një

detyrë që lidhet me një çështje të caktuar. Mësuesi/ja bën ndarjen e klasës dhe u jep kohë secilit grup të përgatitë informacionin dhe të bëjë vlerësime e ndërhyrje dhe ndaj grupeve të tjera�

1 Hi - pluhuri i lehtë që mbetet pasi digjet krejt diçka� Hiri i zjarrit� Hiri i duhanit� Hi druri (letre)� 2 Shpuzë - Prush i imët në hi të nxehtë, që mbetet kur është duke u shuar zjarri.

Shkretina

Asaj

Eja motrë Afërdita e Milo-s

Ejani o kujtime

Ah, po bie shi prapë

Figura më e preferuarmetafora

Më të përdorura metafora antonimiathirrori

shpirti më ndjen ftohtë zemra e ndjen vethen e saj jetimedua të trazoj këtë shpuzë�

antonimia T’ëmbël a të hidhurë të ngrohtë a të ftohtë

Figurat që e lidhin me folkorinepiteti, thirrori krahasimi,

si i varfëri që trazon hin’ e vatrësë


1

Grupi I, i temës. Analizoni titujt, nxënësit i thuhet paraprakisht se kanë kuptim metaforik.(Modele përgjigje: “Pse të shoh të brengosurë”, mbizotëron tema universale e dashurisë njerëzore� (Asaj);

mbizotëron tema e vuajtjes në mungesë të personit që dashuron; (Ah, po bie shi prapë); kuptohet si elozhe kundruall dashurisë; (Shkretina); kuptohet si refuzim nga personi i dashur; (Tym’ i cingarit), kuptohet si betim; (Afërdita e Milos) vjen si projektim i femrës së ëndërruar. “Them” hyn te prozat refleksive, ku spikat pafuqia ndaj forcave dhe ligjeve të natyrës, ndërsa tek “Të mukëtit”, shtrohen pyetje thelbësore mbi jetën dhe natyrën � Në “Një mbrëmë mbi udhët” vlerësohet durimi dhe shpresa si fuqi njerëzore, ndërsa te “Mot i ri” – vihet në pah relativiteti i jetës� Në tërë këto proza me temë dashurinë vërehet emocionaliteti i theksuar, që shfaqet i vrullshëm, i papërmbajtshëm dhe me ndjenjë romantike a nuanca nostalgjie�)

Grupi II, i metrikës. Skëndo me finesë dhe figuracion të zgjedhur trajton që në prozën e parë qëllimin e veprës. Nxënësi lexon paragrafin e dhënë dhe:

a. Zbulon frazën poetike (pamjen e prozës dhe artikulimin e figurshëm të gjuhës). b� Zbulon ritmin dhe muzikalitetin;c. Zbulon dhe figurat stilistike:

“Ejani, ejani, o kujtime, se kam nevojë për ju. Zëmra sot më ka pikëllim. Ejani se u dua.! T’ëmbël a të hidhurë, gjithnjë u kam dashur, o miqt’ e mij. Të ngroht’ a të ftohtë, si do që kini qënë, zëmra u ka priturë me dashuri! Ini miq të vjetrë: m’arrin të mbyll sytë që t’u shoh këtu pranë meje. Ejani pra, o kujtime. Kur shpirti më ndjen të ftohtë, kur zëmra ndjen vethen’ e saj jetime, u dua, o kujtime, si i varfëri që trazon hin’ e vatrësë për të gjeturë pakë shpuzë. Sa t’ëmbëla i duken ato shkëndijat e vogla! Po edhe në kohë të gazit dhe të shpresësë, ahere kur një e sotm’ e qeshurë më bën të dua gjithë kohën e shkuarë dhe të shoh t’ëmbël dhe të bukurë udhën që kam përpara, edhe ahere, o miqt’ e mij, dua të trazoj këtë hi të jetësë që të shoh shpuzën, ta shoh e të gëzohem, e të qesh duk’e flakurë n’erë!”

Përballja

pamjet e botëve

realiteti agresiv që shpalos

Kërkuesi i së vërtetës

Fati

tirani e kohës - dëshirë për përjetësimuri i hollë

djepi

Plaku

koha, e djeshmja - esotmja

realja dhe jorealja

Këndo hyjneshë mërinë e Akil Pelidit Ndihmò, Zot, si m'kè ndihmue

Ejani, ejani, o kujtime, se kam nevojë për ju

Homeri FishtaSkëndo

Homeri i përbotshëm ftonte muzat, që në vargun e parë të “Iliadës”: te “Lahuta e Malcis’ e Gjergj Fishtës, tingëllon si lutje për frymëzim, edhe Mid’hat Frashëri me tekstin e parë të ciklit “Hi dhe shpuzë”, fton kujtimet, për të cilat shpjegon se ka nevojë, se i duhen, se i konsideron si miq zemre etj dhe autori do të rikrijojë përjetimet në formë proze poetike, duke ua dhënë atributin e�fuqisë së muzës për t’i krijuar ato�


1

Grupi III, i interpretuesve: Pasi të keni lexuar me vëmendje tekstin “Plaku i Ylnecit”, interpretoni kuptimet e fjalëve kyç: Përballje - Fat - Plak; Plotësoni më shembuj konkretë nga fragmenti i dhënë në tekst, duke shfrytëzuar tregimin kuptimet e realiteti agresiv, pamjet e botëve, tiraninë e kohës�ORA II DemonstrimiMe nxënësit në orën e dytë, mund të zhvillojmë teknikën e Ditarëve të të nxënit, ditarë dy ose tri pjesësh, që përdoren për të nxitur nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, të lidhin ngushtë materialin e tekstit me kureshtjen dhe përvojat e veta, kjo i bën nxënësit të reflektojnë rreth mesazheve, ideve dhe problematikave që përcjell Skëndo�1. Nxënësi lexon vargjet dhe komenton lidhjen e tyre.

Citati Komenti

2. Nxënësi lexon shembujt dhe dallon vetën e rrëfimit dhe komenton rolin e vetës së parë.

- (Ejani, o kujtime) “Ejani, ejani, o kujtime, se kam nevojë për ju. Zëmra sot më ka pikëllim. Ejani se u dua!”- (Asaj). “N’është e vërtetë se zëmra jote s’rreh kurrë për mua, ‒ ashtu si ke dashurë të më thuash, ‒

n’është vërtet se fytyra ime nukë zë as një vënt n’ëndërimet e tu, pse, o e bukura ime kur më sheh gadalson capnë, pse më lëshon vështrimn’ e ati syri të shkruarë tënt”��

- (Të mukëtit) “Brënda në t’errët shikoj nga finestra perëndimnë”- (Eja motrë) “Eja motrë të dalimn në kopsht se erdhë kohët e mira� Nuk’ e sheh që marsi na pru ditët e

bukura?”- (Ah po bie shi prapë) “Eja, mike, se po bie shi� Më duketë sikur po qan qielli, sikur po derth lotë të hollë�”


1

- (Po e sheh? Drita venitet) “Po e sheh? Drita venitet, mjegulla trashetë� Një hi, një nap’ e zezë po mbulon shtëpinë, po më hyn brënda n’odët”�

(Përgjigje: Me anën e rrëfimit në vetën e parë, teksti komunikon në formë monologu vetërrëfyes të ndjesisë së brendshme të narratorit me lexuesin ose përballë lexuesit. Përjetimet tashmë janë bërë kujtime dhe monologu


1

është më i ndjeshëm, më afektiv e përgjërues dhe me tone melankolie e elegjie; ndonjëherë jepen nuanca të shumta të drithërimave shpirtërore� Në të gjitha këto raste është zgjedhur veta e parë e të rrëfyerit që krijon më së miri mundësinë e shpërfaqjes së impulseve shpirtërore, ndjesive personale, brengave njerëzore nga perspektiva subjektive�)

3. Lexoni vargjet dhe gjeni ndikimet nga figurat biblike, thoni rolin e ndjenjës?“N’është e vërtetë se zëmra jote s’rreh kurrë për mua-ashtu si ke dashurë të më thuash, -n’është vërtet se

fytyra ime nukë zë as një vënt n’ëndërimet e tu, pse, o e bukura ime kur më sheh gadalson capnë, pse më lëshon vështrimn’ e ati syri të shkruarë tënt”... Vështrimi yt është si një shtizë në dorë të një djali që lot me një zok; vuajtjet e shpësit i heq dhe zemra ime. Të lutem pusho, pusho këtë lodër të gjakshme. Po ç’them unë! Shtje-më, shtje-më syt’ e tu, se vështrimi yt, o e bukura ime, m’i fjeshtë se frym e Jehovajt, i ep gjëllim shpirtit t’im”�

(Përgjigje: Personi femër himnizohet, duke u krahasuar njëkohësisht me figurat biblike, ndërsa ndjenja ndaj saj paralelizohet me frymën e shenjtë që i jep jetë shpirtit� Ndjenja e tillë theksohet se do të vazhdojë edhe kur shqiptuesi i saj nuk do të jetë më prezent mbi këtë tokë, gjë që thekson edhe më tej shenjtërinë dhe amshueshmërinë e dashurisë)�

Me të gjithë klasën zhvillohet rrjeti i diskutimit.Si mendoni ju a është i vërtetë pohimi që zbulon Skëndo: Pamjet e botëve një teh i ndan: nga njëra anë

është katastrofa njerëzore dhe nga ana tjetër lulëzimi i jetës? A është dhe sot i saktë vëretja e autorit se: Shqipëria luhatet në një mur të hollë ndërmjet jetës dhe vdekjes? Cilës kohë i referohet autori?

Po Pse Jo

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për përgjigjet e tyre në mënyrë të vazhdueshme si dhe për punën në grup që ata kryejnë këto dy orë� Ky vlerësim mund të përdoret edhe për vlerësim portofoli�

Detyrat dhe puna e pavarur: Shkruani një ese: Fati i Shqipërisë në syrin tim�

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje 12 Shkalla VI Klasa XIITematika: Epika Situata e të nxënit:

1� Rëndësia e qenieve mitike dhe folklorike dhe pamja e botës poetike te Camaj�2� Vlerësojnë njëri-tjetrin mbi ndikimet e artit të Camajt në ruajtjen eidentitetit�

Tema mësimore: Folklori dhe Martin CamajTema mësimore: Legjenda e Shotës, Studim teksti�


1

Rezultatet e të nxënit të nxënësit sipas kompetencave kyç: kompetenca e të menduarit; kompetenca e komunikimit; kompetenca e të nxënit; kompetenca personale; kompetenca qytetare�

qënie mitikemotive dhe figura folklorikemodel të qënësisë shqiptaresimbolika

Autori

Folklormotivefiguralëndaprimitiverituale

sistem letrar metaforik / simbolik/ mitikfiguracioni individualorganizim i veçantë ritmikgjuha e kuptime të dyta

Roli


1

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës� Strategjitë e të lexuarit: diskuton për përpunimin e motiveve folklorike në krijimtarinë e Camajt; mban shënime për figuracionin; hulumton mbi ndikimet e folklorit që kanë shkruar nxënësit e tjerë; përdor organizues grafikë, duke seleksionuar pjesë që përcjellin ndikimet

nga folklori; zbulon simbolikën e kulteve në krijimtarinë e Camajt; bashkëpunon në grup për të hartuar ata vetë një strukturë me elemente të

folklorit në jetën e përditshme�

Fjalë kyç: sistem letrarmetaforik, ndikim, motive, mbishtresime kuptimore, gjuha simbolike, gjuhë mitike, antinomi, varg, origjinalitet�

Burimet: teksti i/e nxënësit, fragmente të ndryshme nga krijimtaria e Camajt. Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Histori, Qytetari,Filozofi, Letërsi.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: organizues grafik, stuhi mendimi, DDM, të nxënit nëbashkëpunim, punë në dyshe, rishikim në dyshe, punë individuale, nxitja e diskutimit.

Procedura e orës së mësimit

Të dhënat paraprake: (Tregohet çfarë duhet të dinë nxënësit ose duhet të bëjnë në mënyrë që ora e mësimit të jetë e suksesshme)

Hapi I: Parashikimi (Mësimi nis me situatën e parë të të nxënit: roli i folklorit në krijimtari: Mësuesi/ja kërkon që nxënësi/ja të vështrojë me kujdes tabelën dhe të zbulojnë se ç’lidhje kanë këta terma me njëri-tjetrin, si dhe të shpjegojnë rolin e tyre në veprën e autorit�

Veprimtari e drejtuar: Nxënësit mund të punojnë në mënyrë individuale, ose në çift, në fillim duke i hedhur të gjitha idetë që kanë e, më pas, duke i shkëmbyer me shokun ose anëtarët e tjerë të grupit. Nxënësit mbajnë shënime të argumenteve të bashkënxënësve dhe diskutojnë mbi to. Duke dëgjuar mendimet e të tjerëve, nxënësve mund t’u kujtohen gjëra të tjera, ose mund t’u shtohet informacion i ri në kujtesën e tyre. Nxënësit shpjegojnë lidhjen e termave dhe plotësojnë së bashku rolin e tyre në krijimtari� Mësuesi/ja i hedh të gjitha idetë në organizuesin grafik.

Mësuesi/ja ndalet më shumë te: a� motive;b. figurat folklorike;c. figuracioni;d� karakterizimi i personazheve, individualiteti etj


1

Mendimet e nxënësve për:

Roli i fjalëve kyç në sistemin letrar të

Camajt

Ndikimi nga folklori Si duhet

motivi i, gjarprit, buallit, breshkës, diellit, gurit, lisit, korbit�

plotësojnë pamjen e botës poetike, janë elemente mbizotëruese të sistemit letrar metaforik, simbolik emitik�

motivet vijnë si zgjim i lëndës primitive,

Risjell traditën për të zbutur vetminë në një botë në ndryshim e sipër�

më pas pajisen me kuptime të reja dhe marrin mbishtresime kuptimore�

figuracioni faza e parë: mbështetje e fuqishme në vargëzimin popullor dhe figuracion;

faza e dytë: figurat e motivet e krijimtarisë popullore i sjell me një figuracion individual

rituali i magjisë mbrojtës dhe keqbërës kjo antonomishënjon përjetimet e kundërta të pasionit��

rrafshet e dyta kuptimore që u mvesh objekteve mitike�

karakterizimi i personazheve

kulti i të parëve:pranëvënia: baba-druni i ullinit pafletë.

harresë, hije shekullore mbi brezat e shkuar�

Ripërtëritja, brezat jo vetëm përtëriten, rivitalizohen�

Ndërtimi i njohurive: Mësuesi/ja në këtë fazë e trajton mësimin përmes teknikës: Pyetje-Përgjigje: Nxënësit nxiten të lexojnë dhe të kuptojnë:

Çfarë cilësish gëzon krijimtaria e Camajt? Nxënësi/ja lexon e zbulon: karakteristika të ligjërimit, të rrëfimit, të figuracionit, të gjuhës dhe të stilit.

Përgjigje: Rrëfimi shquhet si subjektiv, ligjërimi ka të pranishëm përjetimin e fuqishëm personal� Ndërsa mendimi degëzohet e shtrihet në rrafshe të shumta, duke ruajtur përherë ngrohtësinë, përmes fjalive të qeta, shprehjes së përpunuar dhe mendimit të thellë�

Figuracioni, krahasimi, metafora, simboli janë elemente të domosdoshme në ligjërimin e tij; figurat janë të zgjedhura me kujdes, ndërsa nuk mungon as frazeologjia e mendimi popullor� Camaj i përdor ato për të shprehur jetën, emocionet e përjetimet, filozofinë e të jetuarit të njeriut shqiptar. “Shqiptare është ndjesia dhe përjetimi, ëndrra e zhgjëndrra, gazi e helmi, trishtimi e përvuajtja, besa e pabesia, dasma e morti, hija e drita, nata dhe agu, izolimi dhe ravgimi, etnia dhe bashkëkohësia” (sipas Koçi Petritit)� Në poezi mbizotëron dialekti gegë dhe kuptimi i fjalës poetike sa vjen e bëhet më i ngjeshur, duke kaluar gjithnjë e më shumë në një gjuhë metaforike�

Cilat janë figurat që ju tërheqin nga trashëgimia etnokulturore (veshje, zakone, rituale, besëtytni, tipare heronjsh)? Nxënësit zbulojnë se këto figura, si korbi, gjarpri, Drini, breshka, dielli, guri, lisi, përbëjnë botën poetike të Camajt�Si e kuptoni transformimin e mitit? Nxënësit kujtojnë e zbulojnë: Shndërrimin si proces i kalimit në realitete të tjera të panjohura e të mrekullueshme� Kujto: Një ditë e ka dhe korbi�A ka ngjashmëri mes simbolikës së gjarprit te poezia “Formujë mëngjie” dhe mendimit tuaj mbi dy anë të jetës, së mirës dhe së keqes? Nëse po ku, nëse jo pse? Nxënësit zbulojnë prirjet: prirja për të lënduar objektin që dashuron dhe prirja për ta mbrojtur atë�Si e kuptoni rimarrjen e mitologjisë dhe folklorit në letërsinë moderne të Camajt? (Përgjigje: rimarrja

Dualizmi


1

shfaq pamjet e jetës e të vendit, njëjësimi i poetit me atdheun është i vetvetishëm� Poetika e tij zhvillohet duke bashkëndierë vuajtjen, por edhe duke u lutur simbolikisht për një jetë të re� Ai është rikrijues besnik i truallit dhe i peizazhit të bjeshkëve e të vërrinit dhe të mrekullon me botën e larmishme e shumëngjyrëshe që krijon � Nëpërmjet individit synohet të reflektohet bota e një shoqërie, duke gërshetuar botën reale me atë gojëdhënore e mitike. Bota, bjeshkët shqiptare, ambientet e jetës së malësorëve, figurat mitologjike, e përditshmja, shkrihen natyrshëm me qenien poetike�

ORA II: DemonstrimLexim i drejtuar: Pyesim, Përgjigjemi: Mësuesi/ja diskuton elementet e legjendës të rimarra në tekstin e Camajt�- A është qëllimi i autorit vetëm të marrë motivin e Floçkës nga folklori dhe ta vendosë në vepër? Përgjigje: Tradita është në tharmin e krijimtarisë së Camajt, përmes figurës së Shotës ai përfton pamje të reja të legjendës.- Si e kuptoni vargun: Zemra asht e ndame dysh? Nxënësi shprehet duke u nisur nga koncepti që zotëron ai për termin “dualizëm”, për “mëdyshje/ndërdyshas”, ose “dilemë”.

Pas këtij diskutimi, nxënësit orientohen që përmes teknikës DDM (Di - Dua të di – Mësoj) të punojnë informacionin e dhënë në tekst�Në pjesën e dytë të mësimit, përmes teknikës DDM (Di – Dua të di – Mësoj), punohet materiali i tekstit� Në kolonën e parë, “Di”, nxënësit do të shkruajnë atë informacion që nga leximi u duket si i njohur. Në kolonën e dytë, “Dua të di”, do të shkruhen pyetje, ose kërkesa të nxënësve, rreth çështjeve për të cilat ata kërkojnë të dinë më tepër�

Di Dua të di Nxë, mësovaMetamorfoza Kuptimi i saj në Metamorfoza nuk mund të(Etimologjia dhe kuptimi i kësaj fjale legjendën e Shotës, mungojë në poezinë e Camajt, sie ka burimin në greqisht dhe latinisht� ose te Lugu i gjarpnit pjesë qenësore e veprës, si thelbiMetamorfoza në greqisht ka dy kuptime: a Ledja� i ngjizjes së shumë poezive të tij�1� Ndryshim i plotë i natyrës ose i formës(sinonim: transfigurë, transmogrif).2� Ndryshim në strukturë (e hapur)ose në pamje (sinonim: transform,transmutacion)�

Në kolonën e tretë, “Nxë”, nxënësit do të shkruajnë një përmbledhje të informacionit të ri që përvetësuan nga tekst�Gjatë kësaj etape punohen ushtrimet 1–3 te rubrika Të reflektojmë mbi kuptimin.

Diskutim: (fakte reale dhe komente subjektive.) Lexojmë vargjet: Zemra ime asht e ndame dyshë, dyshë mes dy dhenash, dyshë mes dy kohnash, dysh mes dy shijeve, të ujit e të venës së kuqe. Nxënësi udhëzohet të lexojë me fjalë kyç dhe të mendojë zbërthimin e tyre me komente subjektive. (Motivi i dyzimit mes jetës së tashme dhe mallit të jetës së shkuar)�

Veprimtari e pavarur: Ditari dy pjesësh, përmes kësaj teknike u kërkohet nxënësve të punojnë në mënyrë të pavarur (Të folurit dhe Të dëgjuarit). Përmes diskutimit, kërkohet të bëhet dallimi mes Motiveve të marra nga


1

folklori dhe trajtimit të tyre në veprën e autorit. Kjo veprimtari do të aftësojë nxënësit të kuptojnë më qartë këto koncepte dhe t’i dallojnë ato�Punohet Ushtrimi 3 “Të reflektojmë mbi interpretimin” Nxënësit ndahen në grupe ose në çifte për të menaxhuar më mirë kohën ose mund të ndahen sipas shkallës së vështirësisë, në varësi të ecurisë së orës së mësimit�

Nxënësi punon këto tema:□ mëdyshja e individit mes dy dashurive;□ mëdyshja e poetit mes dy botëve: realitetit dhe hapësirës poetike;□ tundimi i përhershëm i njeriut mes botës së dëlirë primitive dhe qytetërimit�

Minitesti: Rimarrja e motiveve nga folklori për Camajn është:a) mungesë origjinaliteti b)kërkesë e prejardhjes dhe trashëgimisë; c) varfërim i krijimtarisë

Aktivitete plotësuese:(Mësuesi/ja këtu mund të sjellë dhe materiale të tjera për të përforcuar dhe zgjeruar mësimin� Gjithashtu futen detyrat e shtëpisë:

Grupi I: Rimarrja e motiveve folklorike te Camaj dhe roli i tyre në krijimtarinë e autorit�

Grupi II: Rimarrja e motiveve folklorike te De Rada dhe roli i tyre në krijimtarinë e autorit�

Grupi III: Rimarrja e motiveve folklorike te Çajupi dhe roli i tyre në krijimtarinë e autorit �Nxënësi mendon:

- Çfarë më shërbeu?- Kur do më duhet t’i përdor?- Ku do i kërkoj?

Vlerësimi: Për të realizuar këtë fazë të procesit mësimor, përgatitni që në fillim një tabelë vlerësimiEmri e mbiemri i nxënësve të aktivizuar Klasa

Nota e përshkruar me fjalë Duhet të përmirësojë: Ka progres:

Nxënësit do të vlerësohen për: punën individuale (vlerësim sipas kritereve të vendosura për çdo përbërës të orës së mësimit); punën e grupit; për pjesëmarrjen në diskutime në grup dhe në klasë ; për fjalorin e përdorur gjatë diskutimit�

Shënim: Cilat kompetenca fituan nxënësit e klasës më lehtë dhe cilat prej tyre kërkojnë rishikim përmes detyrave plotësuese në shtëpi ose në orën pasardhëse?

Detyra: Duke pasur parasysh simbolikën e Dranes, gjarprit te Camaj, si dhe duke ditur se në përgjithësi lidhjet e folklorit me letërsinë autoriale mbeten të forta, bëni një ese me temë: “E risjell traditën për të zbutur

zotërimi i të pamundur

Burri

ninfëe persosuna

Shota

e djeshmja simbolika e ujit

Drini


1

vetminë në një botë në ndryshim e sipër”�


1

Tematika: Lirikë dhe Epikë Situata e të nxënit: Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare, filozofike dhe historike, duke perceptuar edhezhvillimin e letërsisë hap pas hapi�

Tema mësimore: “E risjell traditën për të zbutur vetminë në një botë në ndryshim e sipër”� Punë me projekt (ora I)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:- kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit;- kompetenca e të menduarit;- kompetenca qytetare;- kompetenca digjitale;- kompetenca për të nxënë;- kompetenca për sipërmarrjen�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja:- dallon trashëgiminë kulturore në art dhe atë materiale;- vlerëson rëndësinë shoqërore, historike dhe kulturore të trashëgimisë kulturore te shkrimtarët;- vlerëson folklorin si një mënyrë për të pasuruar botën emocionale, si dhe për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik;- zbulon kënaqësinë e të lexuarit të letërsisë autoriale dhe bëhet i vetëdijshëm për shumësinë e mënyrave të perceptimit të botës përreth;- zbulon mesazhe kontekstuale të veprave të përzgjedhura;- bashkëpunon mes një grupi të caktuar, duke sjellë produkte të plota�

Fjalë kyç: projekt kurrikular, bisedë,diskutim, grupe pune, autorë lirikë, autorë epikë, territor,kulturë material, kulturë shpirtërore,mbledhim

Burimet: libri i nxënësit, vepra e zgjedhur nga çdo grup, ekspedita në zona rurale, takim me të moshuarit,biblioteka�

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Arte, Histori, TIK, Qytetari�

Metodologjia dhe veprimtaritëenxënësve: punaepavarur, individuale, punë në grup, punëedrejtuar, bashkëbisedim.

Në fillim mësuesi/ja prezanton projektplanin kurrikular.Me anë të punës në grup dhe, veçanërisht, punës me projekt, nxënësit duhet të jenë të prirë të angazhohen maksimalisht�

Ndërtimi i njohurive: metoda e bashkëbisedimit, punë në grup, punë e pavarurOra 1 (tremujori i parë)Hapi IKlasa ndahet në aq grupe pune sa mësuesi/ja mendon se numri brenda grupit është i mjaftueshëm për të përballuar materialin� Secili grup do të ketë mundësinë të përzgjedhë njërën nga pikat (1-2-3)� Njëri prej nxënësve brenda çdo grupi zgjidhet kryetar i grupit me pëlqimin e shumicës dhe i jepen disa detyra:

- të merret me ndarjen e detyrave brenda grupit;- të ndihmojë në çdo rast shokët kur hasin ndonjë vështirësi;- të jetë personi më kyç që në çdo moment do të komunikojë me mësuesin,en dhe do të raportojë për punën e kryer apo pengesat e hasura�

Duke komunikuar me njëri-tjetrin, nxënësit anëtarë të një grupi do të zgjedhin ato pjesë të trashëgimisë kulturore dhe materiale brenda autorëve lirikë dhe epikë, si dhe brenda zonës së tyre�

Hapi IINdërtimi i titullit të projektit dhe synimet që duam të arrijmë me të�


1

Secili prej grupeve në këtë fazë ka mbërritur me emrat e autorëve më të pëlqyer, mbi të cilin do të punojnë si


1

dhe me cilat pjesë nga trashëgimia materiale dhe kulturore duan të mbledhin�Duke u konsultuar gjatë kësaj ore, do të kemi ndërtuar titujt e punës me projekt� P�sh�:Prezantimi i projekti: Tema: E risjell traditën për të zbutur vetminë në një botë në ndryshim e sipër”, dhe ndarja e grupeve të punës� “Fati i Shqipërisë në syrin tim”�Mësuesi/ja bën miratimin ose jo të zgjedhjes që kanë bërë nxënësit, duke i nxitur dhe orientuar si duhet për të arritur drejt punëve cilësore�Grupi I do realizojë:1. Video me elemente të etnokulturës zonale, rajonale. 1 minutë çdo nxënës.Grupi II do realizojë:2� Një libër: Guidë turistike, 1 tekst informues për kulturën materiale, tekst përshkrues për zakonet, tekst udhëzues për veshjet tradicionale�Grupi III do realizojë:3. Ekspozitë me fotografi dhe punime individuale.Demonstrimi i rezultateve të arritura: metoda e bashkëbisedimitNë këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja jep gjykimet e veta lidhur me punën në grup, paraqet pikat e punës ku duhet të kenë më tepër kujdes dhe orienton nxënësit për përgatitjen dhe prezantimin e projektit të tyre. Një theks i veçantë u duhet vënë edhe kritereve të vlerësimit, të cilat duhet t’i njohin të gjithë nxënësit pa përjashtim.

Modele detyrash Klasa XII

Tremujori i parë:1� Analizoni rëndësinë e vendlindjes dhe të gjuhës amtare në aspektin poetik te lirika e De Radës, Darës, Naimit e Çajupit�Veçoni konceptet e një jete të pastër, mendimet filozofike. Gjuha shqipe është vetëdija e tyre. Nxirrni në pah rolin e krijimtarisë folklorike në zhvillimin dhe përsosjen e shumë motiveve, ideve dhe figurave.2� Analizë e poezisë së Lasgushit (poezia: Përjetësia)�3� Ese krahasuese: “Natyra e shqiptarit është një trajtë e përbashkët karakteri� Sa ndryshon shqiptari i portretizuar në folklor me shqiptarin e portretizuar në letërsinë e Dritëroit, Naimit, Darës ose Çajupit� (Zgjidhni një autor)�

Tremujori i dytë:1� Përmes folklorit dhe ndikimit të saj në letërsitë autoriale: Analizoni se si është e organizuar jeta shqiptare� Bëni dallimet mes fakteve dhe trillimit dhe pasqyroni organizimin e jetës shqiptare sot�2. Debat: Nxënësit nxiten të përgatiten për debatin, rregullat e tij. J. Ph. Fallmerayer shpreh këtë mendim: Shqipërinë e quan vendin e vullnetit të fortë dhe të mendjes së shkurtër� Shqiptari i mësuar më shumë të veprojë me rrëmbim, sesa të rrijë e të mendojë� Karakter dramatik ka dhe historia shqiptare me fytyrat e saj kryesore. Kjo cilësi na shfaqet dhe në poezinë popullore të shqiptarëve. Nxënësit do ndahen në dy grupe: Pro dhe Kundër� Ata do përdorin argumentin si përforcues të mendimit të tyre�3. Takim me të vjetrën: Nxënësit nxiten të mbledhin sa më shumë të dhëna etnokulturore të vendit të tyre.

Kulturë materiale dhe shpirtërore� Në fund, materialet e mbledhura mund të përdoren për të krijuar një revistë etnokulturore ose ekspozitë para shkollës�Tremujori i tretë1. Punë me Skeda: Kadare, Camaj, Kuteli, Koliqi (nxënësit ndahen në katër grupe dhe i punojnë në skeda pyetjet e mëposhtme)

a� Motivi i ndarjes, i largimit, i lamtumirës. Këndvështrimi i tij mbi njeriun si bashkudhëtar i përkohshëm, që e ka zhgënjyer heroin epik�b� Dritëhijet e heroit epik, që s’di ku të shkojë,


1

c� Realiteti jetësor i shndërruar në realitet epik� ç� Histori njerëzore dhe histori individuale�

1

Libër mësuesi për tekstin Model ditari për Portofol

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi me zgjedhje XII Shkalla VI Klasa XIITematika: Portofoli i nxënësit Situata e të nxënit: Rëndësia dhe

roli i portofolit dhe performancës së nxënësit.

Tema mësimore: Rëndësia dhe roli i portofolit dhe performancës së nxënësit.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca digjitale; kompetenca për të nxënë; kompetenca për sipërmarrjen�Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës:Nxënësi/ja: dallon ndikimet e folklorit sipas gjinisë lirike dhe epike; zbulon mesazhe kontekstuale të veprave të ndryshme; bashkëpunon me një grup të caktuar duke sjellë produkte të plota letrare; krijon një panoramë të qartë të asaj që është mësuar gjatë tremujorit të parë; demonstron përparimin e tij, duke u bazuar në rezultatet e identifikuara; nxit mendësinë e vetëvlerësimit te nxënësit; bën ballafaqimin e dokumentuar të performancës së nxënësve me njëri-tjetrin

dhe nxitjen e krijimtarisë.

Fjalë kyç: portofol, folklor,krijimtari origjinale, skedë,autori në tekstin lirik, autor në tekstin epik,

Burimet: libri i nxënësit; autorët dhe veprat e punuara, interneti, dhuntitë personale. Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Arte, Qytetari, Filozofi,Gjuhë shqipe, Letërsi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, punë e pavarur-individuale, punënë grup, punë e drejtuar, metoda e kllasterit, diagrami i Venit, hulumtim�


Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: metoda e bashkëbisedimit, punë e drejtuar.Për realizimin e kësaj ore mësimi, duhet të sjellim në vëmendjen e nxënësve me anë të metodës së bashkëbisedimit se ç’është portofoli i të nxënit dhe cili është roli i tij. Sa dhe si e njohin nxënësit atë. Nëpërmjet portofolit, mësuesi/ja i drejton nxënësit në koleksionimin e rezultateve,arritjeve të të nxënit, sipas një rendi të strukturuar mirë me qëllim vlerësimin, vetëvlerësimin dhe shkëmbimin e këtyre arritjeve�

Karakteristikat e portofolit të të nxënit:- reflekton rezultatet e identifikuara të nxënësit bazuar në pritshmëritë e RN (rezultateve të të nxënit) të kurrikulës;- përqendrohet në përvojat e të nxënit të nxënësve të bazuara në performancë, si dhe në përvetësimin e kompetencave kyç (njohurive, aftësive dhe qëndrimeve);- përmban shembuj të punës që shtrihet gjatë gjithë vitit shkollor dhe jo në disa ditë të shkëputura të vitit;- përmban produkte të punëve të nxënësve që përfaqësojnë një shumëllojshmëri rezultatesh për t’u vlerësuar;

- përmban një shumëllojshmëri të modeleve të punës dhe vlerësime të kësaj pune nga vetë nxënësit,

1

Libër mësuesi për tekstin shokët, mësuesit e tjerë, prindërit etj�


1

DETYRË ME SHKRIM

Ismail Kadare

Kush e solli Doruntinën

(Fragment)

Ato, të veshura krejt në të zeza, me fytyra të përpira qysh më parë nga vajtimi i ardhshëm, kaluan mospërfillëse përpara tij� Stresi pati përshtypjen se e njohën, sepse në sytë e tyre, iu duk se pa një dritëz talljeje ndaj tij, prishësit të gojëdhënës� Mendimi se kishte hyrë në dyluftim me vajtoret (në fakt me një botëkuptim tjetër), iu duk se do t’i shkaktonte një të qeshur mu aty, përpara tyre, mirëpo për çudi nuk i la veçse ftohtësi�Me zë të dridhshëm, njëra nga vajtoret kujtonte dasmën e Doruntinës dhe ikjen e saj larg� Tjetra, me zë akoma më të thekshëm, qante për nëntë djemtë, që fill pas dasmës u vranë në luftën me ushtrinë e sëmurë. E treta, vazhdonte të ligjëronte për zinë e nënës plakë, që mbeti kërcure në bisht të jetës�

Kostandin, të ardhtë gjëma ku e ke besën që më dhe, besa jote nën dhe,

kështu vajtorja e katërt jepte vizitën e palcës në varreza për të nëmur besëshkelësin� Pastaj vajtorja e parë njoftonte ngritjen nga varri të birit të nëmur dhe rendjen nëpër natë drejt viseve ku qe martuar e motra… Pastaj, vajtorja e katërt me të parën, duke ndërprerë njëra-tjetrën, këndonin së bashku ngarendjen mbi kalë të së motrës e të vëllait dhe fjalët e zogjve dëshmitarë:

Kemi parë, s’kemi parë, shkon i vdekuri me të gjallë, hipur mbi të njëjtin kalë.

Vajtorja e tretë tregonte mbërritjen pranë shtëpisë dhe ikjen e Konstandinit në varrezë� E katërta e mbyllte vajin me trokitjen e Doruntinës, fjalët e saj se e solli vëllai sipas premtimit, dhe përgjigjen e nënës së brenda�

Konstandin i vdekur,ç’bën tre vjet pa tretur �

Në sytë tanë po lind një gojëdhënë, - tha Stresi�Fill pas varrimit, atëherë kur u duk se historia në njëfarë mënyre mori fund, u ngrit një thashethemnajë e madhe, që rrallë mbahej mend� Me sa duket, kësolltarët e shumtë, që morën pjesë në varrim, duke ikur, morën me vete copa të saj për t’i çuar anembanë vendit�…dhe sa më larg ikte aq më tepër i ngjante një tymnaje. Aty çelej e bëhej fir, aty dendësohej e ndërronte formë si një re prilli� Veç thelbi mbetej po ai: një i vdekur ishte ngritur nga varri për të mbajtur fjalën që i kishte dhënë nënës se do t’ia sillte vajzën e martuar larg, kur ajo të kishte nevojë për të�

1. Kalërimi i motrës së “gjallë” me vëllanë e “vdekur” merr kuptimin e: 1 pikëA) njohjes së baladësB) imazhin e kalërimitC) të vërtetave të botës tjetërD) e ripërtëritjes së baladës

2. Është neologjizëm i Kadaresë fjala: 1 pikëA) gjindjaB) ngarendjeC) thashethemnajë


1

D) vajtorja


1

3. Pse Doruntina mbart enigmën-grua: 1 pikëA) se përcjell kujtimet e së shkuarësB) se është lodhur nga rruga e gjatëC) se veprimet e saj ngërthejnë misterinD) se ritakohet me nënën

4. Konstandini quhet shkelësi, sepse: 1 pikëA) udhëton me të motrënB) s’e mban fjalën e dhënëC) kthehet në varrezaD) me ngritjen nga varri thyen të gjitha ligjet

5. Stresi, si hetues, deri në fund zbulon: 1 pikëA) detyrat që duhet të kryejë aiB) se Doruntina nuk do të flasë në prani të të tjerëveC) se vajtocat e shohin si prishës të gojëdhënësD) personalitetin e Konstandinit

6. Kontrasti në këtë fragment krijohet midis: 1 pikëA) vajtojcave dhe StresitB) dy grave dhe ambientit ku ndodhenC) detyrës së Stresit dhe ndjenjës ndaj DoruntinësD) lindjes së gojëdhënës dhe të besuarit të saj

7. Fjalët e korit të vajtojcave shpallin të vërtetën? Gjykoni mbi funksionin e fjalëve të tyre nisur nga teksti? 2 pikë

8. Çfarë ndryshimesh ka konteksti i të kundruarit të ngritjes të vdekurit nga varri në sytë e vajtojcave dhe të kapitenit Stres. 4 pikë

sipas vajtocave

sipas kapitenit Stres

9. Gjej në fragmentin e dhënë më sipër dy elemente që Kadareja i ka marrë nga legjenda e lashtë, si dhe dy elemente që i ka krijuar ai vetë. 4 pikë

a) b)


1

10. Lexoni me kujdes fjalinë: Mendimi se kishte hyrë në dyluftim me vajtoret (në fakt me një botëkuptim tjetër), iu duk se do t’i shkaktonte një të qeshur mu aty, përpara tyre, mirëpo për çudi nuk i la veçse ftohtësi. Në ç’kontekst Stresi mendon se kishte hyrë në dyluftim me vajtoret? Zbuloni dy botëkuptimet.

3 pikëa) konteskti b) botëkuptimi i vajtojcave c) botëkuptimi i Stresit

11. Në një moment Stresi thekson: Në sytë tanë po lind një gojëdhënë e re. Pse autori thotë sytë? Argumentoni mendimin tuaj. 2 pikë

12. Në fund krijohet atmosferë e mjegullt. Zbuloni fjalën kyç, që mbart këtë imazh dhe thoni me ç’figurë stilistike është shprehur? Thoni pse ndodh kjo? 3 pikë

fjala kyç figura letrare argumentimi

13. Pse themi që personazhi i Konstandinit sjell frymën e një epoke të re ndryshimesh. Argumentoni përgjigjen tuaj në një ese argumentuese. 8 pikë


1

DETYRË ME SHKRIM 2-3

Kërcimtarja e Dukagjinit

(fragment)

Lexoni me vëmendje si përshkruhet kërcimi magjik i vajzës dhe përgjigjuni pyetjeve që vijojnë.

Si u këshillue me bajloza, Mbreti dau me i a dhanë çmimin e premtuem tyrkinës së panjohun e ishte kah jepte urdhën të shpallej ky vendim, kur nji kërcimtare e papritun e ndaloi tue dalë në mes të shtrojës�Ishte princeshë Lulja, mbesa e Lekë Dukagjinit �Si u ba? Ça ndodhi?Porsa hyrija malsore çoi duert e luejti kambët, nji habi e ambël kapi gjith shpirtnat� Nëpër tanësalonin u ndie si nji amë lulesh mali e si nji gurgullim krojesh të ngrita� Sy njeriu s’kishte pa as valle ma të mrekullueshme as kërcimtare ma të bukur. Lëkura e fytyrës së saj gjante e endun me rreze e fletëza prilli. Trupi i vërgjilët përhapte anë për anë nji njomsi si lule qi sa po ka çelë�Të gjithve i u bante se shifshin rreth saj tue lulzue e tue u shfletëzue, si n’andërr, lulishta madhshtore. Ishte nji apotheozë lulesh: lule të denduna të panjehuna i u çelshin nën kambët e lehta, reshëshin mbi flokë të lëshuem, dridheshin ndërmjet gishtave të bardhë, derdheshin mbi trup hyjnuer�Tash gjante si t’ish tue luejtë foshnjisht me përfytyrimin e saj në pasqyrën e nji uji të kulluet; mbandej dukej të këputte rremtha të lulzuem, tue u ngritë maje gishtave të vogjël� Herë ngitte nëpër shtroje si të ndiqte ndonji flutur ari; herë valavitej si t’a perkundte jehu i nji jonës së largët qi ngjallë malle të paprituna.Merrte m’u ngjitun nëpër nji shkallë ajrore, largonte gjeth e lule të padukshme qi i a ndalojshinhovin, hidhej përpara si të biente zhyt në ndonji krue, shtrinte dorën me kapë shoqe tjera e sillej me mënyrën e asaj qi u prin nji vargu të gjatë vajzash kërcyese�E drejtë si curril uji gufues, e lakueshme si gem i njomë, e shpejtë, si hije reje, e dridhshme si drita në krue, endej shpejt, kadalë, hovshëm, pritueshëm. Kërcimi i saj ishte i freskët si lirija e maleve, i lehtë si kind flamuri qi valon ndër maje t’epra, i egër si fluturimi i shqipeve, i përmallshëm si kangë e harrueme qi ngjallet në fund të zemrës�Sa mbaroi, nji brohori e përgjithshme e emnoi mbretneshë të kërcimtareve� Mbreti vetë erdhi m’emarrë për dore� Princat, kapidanat, bajlozat, bujarët, kalorsit, e rrethuen tue e mbulue me lavde e tue i ngjitë mbiemna të bukur�

- Zana me flatra!- Hyjneshë e kërcimit!- Dritë hane në prrue!- Fllad fluturues!- Lule n’erë! Flutura e Shqipnis;

Bajlozi i Venedikut i pëshpëriti:- Tersicore!

E ama, Zoga, me çudin ma të madhe qi mund t’i shprehte fytyra, u lëshue kah ajo:- Po kush të ka mësue, moj, ty me kërcye ashtu?


1

1. Cilësi e këtij tregimi është: 1 pikëA) e pamundura dhe e mrekullueshmjaB) shqetësimet dhe ambiciet njerëzoreC) shijimi i bukurive të natyrësD) trashëgimia kulturore

2. Cili është elementi përrallor që futi Koliqi në këtë prozë: 1 pikëA) festa e organizuar nga prijësiB) mahnitja e pjesëmarrësveC) dhënia e çmimitD) lulja merr trajtat e një Zane

3. Fjalët bante dhe ambël, në dialektin toskë pësojnë ndryshime: 1 pikëA) gramatikoreB) fonetikeC) morfologjikeD) leksikore

4. Lulja Zanë dhe Tyrkina janë në kundërvënie me njëra-tjetrën, se përfaqësojnë: 1 pikëA) të pamundurën kundrejt të mrekullueshmesB) zanin i malit kundrejt lakmisë për fitoreC) dembelen kundrejt të shkathtësD) të bukurën kundrejt të shëmtuarës

5. Në këtë tregim fraza: Paska qenë dikur në Dukagjin nji vajzë mrekullisht e hijëshme; ngjan me:1 pikë

A) rrëfimin e një baladeB) fillimin e një romaniC) formulën hyrëse të përrallësD) rrëfimin e një legjende

6. Enigma e tregimit është: 1 pikëA) Lulja hyn në skenë në mënyrë të papritur�B) vajza është mbesa e Lekë Dukagjinit�C) kërcimi i Lules fiton cilësi gati hyjnoreD) në vend të Lules ishte një Zanë

7. Pyetjet “Si u ba? Ç’ka ndodhi?” janë pyetje që e përfshijnë lexuesin në të kuptuarin e ndryshimit të ngjarjes dhe të detajit. Zbulojini të dyja këto. 3 pikë

a) ndryshimi i ngjarjes: b) detaji:

8. Ndaluni te harmonia e natyrës me Lulen.a) Pse Lulja përshkruhet me elemente të natyrës? Identifikoni dy prej tyre? 2 pikë


1

b) Gjeni një similitudë (krahasim të zgjatur), që autori ka përdorur për të karakterizuar Lulendhe kërcimin e saj� 1 pikë

c) Shpjegoni çfarë vlerash i shton vajzës shqiptare kur thotë: “mbesa e Lek Dukagjinit��” 1 pikë

9. Cilat janë elementet etnike më të dallueshme që e bëjnë vashën të ngjashme me zanat e Malit?3 pikë

10. Zbuloni imazhet pamore që ju ngjall mënyra se si përshkruhet Lulja:a) imazhi pamor: b) roli i tyre:

2 pikë2 pikë

11. Ndaluni në reagimin e personazheve në fund të fragmentit.a) Jepni një karakteristikë të këtij reagimi� b) Ç’figurë të sintaksës poetike ka përdorur autori në fjalitë vijuese?“Mbreti vetë erdhi m’e marrë përdore. Princat, kapidanat, bajlozat, bujarët, kalorsit,

1 pikë

e rrethuen tue e mbulue me ladve...” 1 pikë

c) Pse nëna habitet njësoj si të tjerët? 2 pikë


1

Mitrush Kuteli Rinë-Katerinëza,

(Fragment)Aq fort e deshi Kirollo Katerinëzën, sa desh ta bënte mollë ta mbante në gji�- Ç’do deshe të bëhesh ti, o im zot?- Qipariz, o vasha ime�- Edhe un driz’ e bardhë…Sa të lumtur ishin që të dy! Rrinin mbi gurë të varrit e u dukej sikur bridhnin nëpër qiell, ne zonja Hënë, ne Kashta e zotit Kumtër e më tej, mal mbi mal e fushë mbi fushë�Vonë fort Kirolloi hapi gojën e foli:- Si do që ta lidhim besën, moj ftujza ime? A vjen ti në atë jetë, a të vij unë këtunë?- Rinë- Katerinëza rrinte e mejtuar� Vështronte hënën lart, ujërat poshtë, bar e pemë rreth e rrotull… Kaq bukuri anembanë, o zot i madh! - Si të ndahesh nga kjo botë?E meqë ish muaji maj e meqë ish shoshur që lart një re udhëtare, s’di se nga vinte një erë e ëmbël unapi-kaq e ëmbël, sa të bënte të mbyllje sytë� Tjetër gjë më të ëmbël as që ka, përveç vdekjes�- Tink- tink-tink! Një zile përtej, ciu-ciu! Një shpesh nëpër gjumë, fësh-fësh, era nëpër fletë. Edhe Kirolloi si rusp’i bukur, aty pranë�Foli trimi:- Atje ku jam unë, muaji maj s’ka të sosur, jargavani s’e shkund lulen, shpesi s’ka të ikur� Atje jo vetëm dheri, po edhe qielli është yni, ngjitemi e zbresim mbi krahë fluturash të bardha, vemë e vijmë e gazi s’ka të sosur, në jetën e jetës!Foli vasha:- Nuk e di si është atje, o im zot, se as syri më ka parë, as këmba më ka shkelur� Po se ma thua ti, s’ka se qysh mos të jetë e bukur� Dhe unë…Në atë çast ku vendosej jeta për këtej a për andej, më ç’u ngrit nga fletët një këngë shpesi kaq e ëmbël, kaq zotëronjëse, sa edhe vetë Kirolloi që kish dëgjuar shpesët-mjeshtër, përtej, mbajti veshin edhe dëgjoi� Rinë- Katerinëza duke dëgjuar filomelën, hodhi një sy nga varri i hapur, ku duhej të hynte së bashku me Kirolloin, për të zbritur tej, shërëmtiu sa kumboi vendi i gjithë edhe iu afrua më fort kurmit të të zot�Ish e ngrohtë nata e muajit maj, po më i ngrohtë kurmi i Rinë Katerinëzës� Shkopsiti gjirin që ta rrahë era� Dhe çudi e zotit ish gjiri i saj. Erë ftoi e mjaltë blete! Iu derdhën flokëzat mbi supe. Flokëza të arta mbi supe si bora. U drodh Kirolloi, i vdekuri nga kaq bukuri. Anoi kryet e puthi flokët, mbeti pastaj i mekur midis dy botësh.-Përse dridhesh ftujëz e bardhë?-Nga e ftohta, o im zot�Po e ftohta që e bënte vashën të dridhej nuk ish tjetër, po e ftoht’ e varrit të hapur� E si i pushtoi mesin me krahn’ e majtë, e si i anoi kryet në kraharuar, i foli:- Për këtu ta lidhim besën, o im zot!Dhe u ngrit edhe lidhën besën, aty ne varri i s’ëmës, ndënë dritën e zonjës Hënë � E askush s’duhej të dinte besën e martesës së tyre! Kjo ishte e lidhura që lidhen. Dora e së vdekurës u këmbeu unazat. Filomela u këndoi mbi krye�Zonja Hënë u dëshmoi bashkimin� Dhe kur zonja Hënë u dëshmonte bashkimin për jetën e jetës, Rinë- Katerinëza më t’u gjend e veshur me ncilonë nusërie, me linjë të lindë e me krahët të mëndafshtë. Trëndafil të bardhë mban në krye�Me ar e me argjend ish qëndisur krez’ e saj, me ar e me argjend krahët, me ar e me argjendncilona. E gjelbër është fleta e dhrizës, i gjelbër është bari i prillit, po më i gjelbër villusi i krezës së Rinë- Katerinëzës� Dhe ish e bukur si më e bukura Fatë� Dhe mbetën burrë e grua; ajo e gjallë, ai i vdekur…E më s’kish helm Rinë-Katerinëza!


1

As fjala e njerkës-nepërkë nuk e bënte të lotojë� Se shpirtin e kish plot me gazin e netëve të Kirolloit�


1

1. Kuteli zgjedh varrezat për të zhvilluar rrëfimin. Ai bën këtë zgjedhje, sepse do të tregojë:1 pikë

A) misterin e vdekjesB) bukurinë e jetësC) fatalitetin e vdekjesD) forcën e dashurisë

2. Tregimi i Kutelit ka të përbashkët me përrallën: 1 pikëA) gjuhën dialektoreB) dëshirën për shndërrim (metamorfoza)C) stilinD) rrëfimin

3. Pyetja e lexuesit për rrjedhjen e ngjarjes dhe lidhjen e saj me jetën e përditshme ju çon të pranoni se: 1 pikë

A) Rina ka dëshirë të ndërtojë një botë tjetërB) njeriu është gjithmonë në mes zgjedhjeshC) praninë e elementit fantastikD) aftësinë për të parë jetën ndryshe

4. Vdekja ose ngritja nga varri ka të bëjë më shumë me: 1 pikëA) figurën e metaforësB) praninë e fantastikesC) realizimin e dashurisëD) metafizikën e gjërave

5. Kuteli i merr emrat e personazheve nga bota: 1 pikëA) romakeB) arbëresheC) orientaleD) sllave

6. Biseda mes Rinës e Kirolloit (midis të gjallit dhe të vdekurit), ngjason me bisedën mes:

A) Konstandinit dhe DoruntinësB) Halilit dhe TanushësC) Helenës dhe PariditD) Romeos dhe Zhuljetës

1 pikë

7. Koha e rrëfimit është: 1 pikëA) relativeB) natëC) ditëD) e pacaktuar


1

8. Çfarë do të thotë të rrëfesh rrëfimin për ngjarjen dhe jo ngjarjen? Ilustrojeni argumentin tuaj me këtë rrëfenjë. 2 pikë

9. Kirolloi i drejtohet Rinës me shumë kujdes dhe dashuri. Gjej dy shprehje, të cilat shërbejnë si provë e dashurisë dhe kujdesit të Kirolloit ndaj saj. 2 pikë

a) b)

10. Shiko me vëmendje fragmentin nga: “në atë çast ku vendosej jeta”, deri te “Zonja Hënë u dëshmoi bashkimin”. Cili është detaji më i rëndësishëm këtu? Pas kësaj, mendo dhe shkruaj një titull vetëm për këtë pjesë. 2 pikë

a) b)

11. Kuteli konsiderohet si shkrimtar që u mbështet dhe e shfrytëzoi mjaft folklorin. Gjej tri elemente folklorike, që autori ka përdorur në këtë fragment. 3 pikë

a) b) c)

12. Muaji maj është shoqërues i gjithë ngjarjes. Në ç’mënyrë autori na jep lidhjen midis muajit maj dhe Rinës? Jep një shembull për këtë. 2 pikë

13. Çfarë domethënie kanë thyerjet e kufijve midis jetës dhe vdekjes? Çfarë do të thotë të jetosh midis dy botëve? Ju me ç’zgjedhje jeni? Argumento zgjedhjen tënde. 8 pikë

Shtjellimi i idesë Organizimi dhe struktura Stili dhe origjinaliteti Saktësia gjuhësore

2 pikë 2 pikë 2 pikë 2 pikë

Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikët 0-9 10-15 16-21 22-29 30-37 38-44 45-50Përqindja 20-30% 31-40% 42-59% 60-72% 73-89% 90-100%

1


DETYRË ME SHKRIM 4

MARTIN CAMAJ –Legjenda e Shotës (fragment)

Drini:Çoje dorën e këputi rrajët e shlira të kapuna për tokë, o Shotë, paras e të vlojë mushti në degë, para se të vijë yt shoq tue pru me vete ullij të zez prej detit!Mija vale e rryma uji presin urë për nën kurm të bahen këce në Dri!

Shota:Zemra ime asht e ndame dyshë dyshë mes dy dhenashdyshë mes dy kohnash dysh mes dy shijeve:të ujit e të venes së kuqe,

Pa qenë trimneshë, kam dy zemra në parzëm, plot me dëshira binjoke dhe kur avitet nana, nuk kam asnji dhe bie mbi shtrojen e barit të njomë dhe vdes bashkë me kohën e territ�

Në mëngjez, kur zgjohem, shoh bujqit e natës të ndrydhunprej peshës së korpit tim e më dhimben sa bimë ujore në gjiun e Drinit

Burri:Grue, yt shoq për së largu t’ndien ty të sjellun kah Drini�Hiqu atij plani me ballë të premë! Ai s’asht Drin ii vjetër me këputë të bardha per rrugë, pa u ndalë! Hiqu asaj hije e më prit!


1

1. Në këtë poezi, Camaj kërkon: 1 pikëa) prejardhjen dhe trashëgiminëb) të zbusë vetminëc) ripërtëritjed) vazhdimësi

2. Çfarë simbolizon titulli i poezisë? 1 pikëa) jetën e ndërprerë në mesb) kapërcimin e vetmisëc) rilindjen e jetësd) mëdyshjen mes jetës së tashme dhe mallit për të djeshmen

3. Ç’kërkon të përcjellë autori përmes kësaj poezie? 1 pikëa) tundimin e gjithhershëm të njerëzimit mes dy botëveb) vuajtjen dhe lëndiminc) pasojat e martesës me një floçkëd) legjendën e Shotës

4. Cili është konflikti kryesor? 1 pikëa) i Shotës me burrinb) i Shotës me Drininc) i Shotës me jetënd) i Shotës me burrin dhe Drinin

5. Ç’të përbashkët ka midis burrit dhe Drinit: 1 pikëa) ata janë të dy fajtorë ndaj Shotësb) ata nuk janë treguar të drejtë me Shotënc) ata nuk e kuptojnë Shotënd) ata janë të dy dashuri për Shotën

6. Cila nga alternativat e mëposhtme shpreh më mirë shndërrimin e Shotës në grua? 1 pikëa) qytetërimi nxit te njerëzit dëshirën për të qenë pjesë e sajb) bota primitive e dëlirë e tërheq qenienc) dashuria e ngacmon heroinën duke e vënë në dilemad) pavarësisht dhimbjes, çdo ditë që kalon e bën të harrojë të shkuarën

7. Gjeni formën përmes së cilës ndërtohet poezia? Tipar karakteristik i cilit lloj është ky komunikim?2 pikë

8. A mendoni se dilema e Shotës shkon në harmoni me mjedisin apo është brenda psikologjisë së njeriut? Argumentoje mendimin me ilustrime nga fragmenti. 3 pikë

1

Libër mësuesi për tekstin 9. Pse themi që kemi një ndeshje forcash në tri nivele kuptimore të mbivendosura? Zbuloni secilën prej tyre? 3 pikë

10. Gjej rimarrjen folklorike të autorit në këtë poezi? Kujt i drejtohet kjo rimarrje (vetes, natyrës apo njerëzve) dhe pse? Ç’figura stilistike gjeni në dialogun e Shotës (citoni të paktën dy figura bashkë me ilustrimet përkatëse)? 4 pikë

11. Interpreto nëntekstin që mbart kjo strofë: Pa qenë trimneshë, kam dy zemra/në parzëm, plot me dëshira binjoke/dhe kur avitet nana, nuk kam asnji/dhe bie mbi shtrojen e barit të njomë/dhe vdes bashkë me kohën e territ. Ndalu te detajet që vizatojnë dilemën e shpirtit që nuk mbyllet. (Ç’është “koha e territ” për Shotën?) 3 pikë

12. Gjej dy fjalë të prejardhura, tipike dialektore, që i japin një bukuri të veçantë gjuhës së Camajt.2 pikë

a� b�

13. Argumento në formë eseje temën: “Jeta, dashuria dhe mëdyshja”. Si ndikojnë këto të tria në jetën e Shotës? Çfarë ka dashur të thotë Camaj në lidhje me natyrën e qenies njerëzore?

8 pikë

Shtjellimi i idesë Organizimi dhe struktura Stili dhe origjinaliteti Saktësia gjuhësore

2 pikë 2 pikë 2 pikë 2 pikë

Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikët 0-6 7-11 12-15 14-18 19-23 24-28 29-31

Përqindja 20-30% 31-40% 42-59% 60-72% 73-89% 90-100%


1

Ndërtimi i njohurive: metoda e bashkëbisedimit, punë individuale, kllaster, diagrami i Venit, hulumtim. Mësuesi/ja në procesin e planifikimit, të realizimit dhe të reflektimit,vlerësimit mban parasysh përmbushjen nga nxënësit të të gjitha kompetencave kyç dhe atyre të fushës. Kjo është arsyeja e rëndësisë që merr portofoli si një mjet për të dokumentuar, treguar, krahasuar dhe vlerësuar mbërritjen te qëllimi i artikuluar në kurrikul � Portofoli është pasqyrim i mësimdhënies së bazuar në dëshmi�- Mësimdhënia dhe të nxënit, të vështruar nëpërmjet portofolit, ndihmojnë për eksplorimin dhe zhvillimin e qasjeve për një mësim efektiv�- Nëpërmjet portofolit pasqyrohen dhe dokumentohen qasjet e mësimit të bazuar në kompetencat,performancën e nxënësit.- Në thelbin e tij portofoli dhe dokumentacioni që e përbën, argumenton përgjegjësitë e mësuesit në lidhje me mësimdhënien dhe të nxënit.Që në fillim të tremujorit ose hap pas hapi, mësuesi/ja u ka dhënë nxënësve detyrat, të cilat ata duhet t’i përmbushin përgjatë këtij tremujori në pasurimin e portofolit të tyre�Më poshtë po shënojmë disa modele detyrash:

Demonstrimi i rezultateve të arritura: Në këtë fazë të orës mësimore mësuesi/ja dhe nxënësit janë të lirë të japin gjykimet e tyre lidhur me punët e prezantuara, duke paraqitur pika e tyre të forta dhe pikat e dobëta, madje edhe duke dhënë këshilla dhe sugjerime për punë edhe më cilësore në vazhdimësi�Mësuesi/ja mund t’i përdorë të dhënat e portofolit për qëllime të ndryshme specifike, duke përfshirë: nxitjen e të mësuarit të vetëdrejtuar; krijimin e një panorame të qartë të asaj që është mësuar nga nxënësi; nxitjen e të nxënit për të nxënë; demonstrimin e përparimit të nxënësit duke u bazuar në rezultatet e identifikuara; nxitjen e mendësisë së vetëvlerësimit te nxënësit; ballafaqimin e dokumentuar të performancës së nxënësve me njëri- tjetrin dhe nxitjen e krijimtarisë; përfshirjen e prindërve në procesin e të nxënit.

VlerësimiDuhet përmirësim � Ka përparim �

1. Kriteret e vlerësimit sipas fushave të të nxënit

Vlerësimi individual

Vlerësim Portofoli (shembull) për një tremujor. Ese

Nr� Komponenti që vlerësohet Nivelet e arritjes Komente - Vlerësime

1 2 3 41 Ese: nxënësi zgjedh temën2 Punë komplekse3 AnalizëProgresi: Pikat e forta Pikat e dobëta

Vlerësim gjatë procesit të kryerjes

Vlerësim i përmbajtjes


1

Rubrikat e Portofolit Ese(Shkrimi i një tekstime rreth 300 fjalë)

Punë praktike (Skeda etipareve të gjuhës shqipe)

Projekt kurrikular(Revistë kulturore)

To-tal No-ta

Nr� Emri Mbiemri 15 Pikë 15 Pikë 25 PikëP 5 6 7 8 9 10 P 5 6 7 8 9 10 P 5 6 7 8 9 10N N N

Vlerësim Portofoli (shembull). AnalizëRubrikat e portofolit Analizë e një teksti poetik Punë me shkrim:

Jepni përshtypje dhevlerësimin tuaj për��

Projekt individual ose në grup

Total Nota

Nr� Emri Mbiemri 15 pikë 15 pikë 25 pikëP 5 6 7 8 9 10 5 6 7 8 9 10 5 6 7 8 9 10N

Strukturimi i PortofolitPrezantimi i vetes - Të dhëna personale -

Rubrikat e portofolit – Detyra - Matrica e vlerësimita� detyra individuale b� detyra komplekse c� projekti

Kriteret e gjykimit të portofolit

Emri Mbiemri 1 2 3 4 kompetencatPërpjekje

PërmbajtjeDëshmi eprogresitZhvillimi i aftësive të tëmenduarit

ReflektimiPikat e fortaPikat e dobëta

Kriteret e gjykimit dhe e vlerësimit në tërësi tëportofolit

Shumëllojshmëri Koherencë

Progres Organizim

Plotësi Rezultatet e të nxënitVlerësimi individual

Komponenti që vlerësohet

Nivelet e arritjes

Komenti Vlerësimi i përmbajtjes dheprocesit të realizimit

Vlerësimi me notë,pikë

Duhet tëpërmirësojëKa progres


1

Klasa Nivelet e vlerësimit

N2 Bazë (5 dhe 6)

N3 mesatar 7 dhe 8

N4 i lartë 9 dhe 10

Plani i projektit Mjaftueshëm Mirë Shumë mirë Gjithsej 20 pikë1. Sa qartë e kanë përshkruar nxënësit objektivin?

1 pikë

A kanë hartuar një plan të mirë? A janë shpërndarë punët në mes anëtarëve të grupit?

1 pikë

Zbatimi i planit Mjaftueshëm Mirë Shumë mirëSa i respektojnë nxënësit afatet? 1 pikë

Menaxhimi i informacionit Mjaftueshëm Mirë Shumë mirëA janë përfshirë mirë njohuritë teorike? 1 pikëSa të larmishme janë burimet e informacionit? 1 pikë

A është përpunuar mirë informacioni? 1 pikëA mbahet gjykim kritik e argumentues ndaj informacionit?

1 pikë

Etika e punës në grup Mjaftueshëm Mirë Shumë mirëA punojnë nxënësit në grup? 1 pikëA punojnë nxënësit në mënyrë të pavarur? 1 pikëA janë bindëse argumentet? 1 pikë

Raporti përfundimtar Mjaftueshëm Mirë Shumë mirëA ka ide origjinale? 2 pikëA është strukturuar qartë raporti? 1 pikëSi bëhet vetëvlerësimi? 2 pikë

Prezantimi Mjaftueshëm Mirë Shumë mirëA është i qartë prezantimi? 1 pikëA është tërheqës prezantimi? 1pikëA përfshihen të gjithë nxënësit në prezantim? 1pikëA është e qartë gjuha që përdorin? 1pikëA ka raporti pjesë të kopjuara? 1pikëTotali

Niveli i vlerësimit: 5-0�3; 6-0�45; 7-0�6; 8-0�75; 9-0�9; 10-1

TABELA E VLERËSIMITpër detyra me shkrim ese (15 pikë)aftësia për të komunikuar përmes kompetencës së shprehive

Trajtimi i temës Kriteri fjalëve Pasuria gjuhësore Organizimi sintaksor Kriteri grafik Drejtshkrimi

5 pikë 3 pikë 3 pikë 2 pikë 1 pikë 1 pikë


1

Modeli i një flete vlerësimi për lëndën e Letërsisë Detyrë komplekseProjekt i shtrirë në 3 tremujorë

tremujori i parë tremujori i dytë tremujori i tretë

NR. ELEMENTET E VLERËSIMIT PIKËT

Tema e projektit: 50 PIKË1. MATERIALI 15 PIKË

a) Përfshirja e të gjitha çështjeve (5 pikë)b) Materiali i përbashkët i të gjitha grupeve (3 pikë)c) Materiali origjinal i grupit (3 pikë)d) Material i veçantë (special, dokumente, krijime, foto etj�) (2 pikë)e) Pasqyrimi i saktë dhe korrekt i bibliografisë (2 pikë)

2. PUNA ME MATERIALIN 15PIKËa) Përpunimi i materialeve të mbledhura (5 pikë)b) Puna individuale e çdo nxënësi (3 pikë)c) Ese vlerësuese, krijime dhe aplikime të tjera (2 pikë)d) Redaktimi letrar (2 pikë)e) Redaktimi gjuhësor (3 pikë)

3. ORIENTIMI SIPAS TEMËS 10 PIKËa) Proporcioni i materialeve sipas çështjeve (5 pikë)b) Vlerësimi i çështjeve (5 pikë)

4. PARAQITJA GRAFIKE 5 PIKËa) Dokumentimi (2 pikë)b) Dizenjimi (2 pikë)c) Montimi (1 pikë)

5. PUNA NË GRUP 5 PIKËa) Pasqyrimi i detajuar i punës së grupit (2 pikë)b) Ndarja e punës në grupe (1 pikë)c) Gjithëpërfshirja (2 pikë)

Punime që shprehin arritjen e kompetencave akademike (RN)Shembuj detyrash Punime tematike

Kriteri i kompetencave të lëndësNivelet e arritjesI II III IV

Nivelet e arritjesI II III IV

Totali

(Footnotes)1 menatë-a- mëngjes, herët, pa u gdhirë �2 zulmë- lavdi3 Lala- vend në More (Peleponez) të Greqisë


1

DETYRË ME SHKRIM 2Folklori dhe shkrimtarët (Lirika)

Varianti A

1. Kënga Bija e Lalës e Darës, i takon lirikës: 1 pikëa) shoqëroreb) të peizazhitc) së dashurisëd) filozofike

2. Cila është figura stilistikore e marrë nga folklori në vargun e mëposhtëm? 1 pikëAtje tek përrenjtë ujisin / ato lulëza të hueja

a) simbolib) metaforac) metonimiad) paralelizmi figurativ

3. Nik Peta dhe Pal Golemi janë miq dhe shokë betejash. Cili motiv i marrë nga folklori iu përgjigjet dy heronjve? 1 pikë

a) motivi natyrësb) motivi i dashurisëc) motivi i dyluftimitd) motivi i rrëmbimit të vashës

4. Cili nga këto katër autorë krijoi komedinë realiste: 1 pikëa) Jeronim De Rada;b) Naim Frashëri;c) Gavril Dara;d) Çajupi.

5. Dashuria te Çajupi është? 1 pikëa) dashuri tokësoreb) dashuri romantikec) dashuri platoniked) dashuri qiellore

6. Lexoni dy variantet e mëposhtme dhe thoni cili është model i lirikës popullore dhe cili është modeli i Çajupit? Krahasoni dy modelet? Zbuloni disa nga figurat letrare? 4 pikë1. Sy-zezë, vetullë-hollë /leshtë tat derdhur si fqollë/ o, moj dardha rrumbullake /merr furkën, jakë pasdarke.2. Bukuria jote, leshërat e tua/posi pendë korbi, të gjata/ mbi thua, ballëtë si diell/faqetë si mollë,qafa jot‘e gjatë/mesi yt i hollë/ sisët si shegë...varianti 1. varianti 2 modeli i femrës: figurat: ; ; ; ;


1

7. Le të fryjë er’e ftohtë/ s’ka ç’më bën dimëri mua: Dashuria më mban ngrohtë/se pushtoj atë që dua.a)zbuloni efektin e shprehësisë që krijon fjala pushtoj? a) pjesa e ligjëratës: b) formimi: c) efekti që krijon:

1 pikë1 pikë1 pikë1 pikë

8. Lexo Vargjet: Kur fryn era me tallas, / kur bie dëborë e shi / sa fle njeriu me gas / kur ka mikënë në gji:

a) Cilat figura letrare krijon muzikalitet? b) Ç’gjendje shpirtërore zbulojnë këto vargje?

1 pikë 1pikë

c) Analizoni se ç’kërkon të theksojë përsëritja disa herë e fjalës kur� 2 pikë

9. Zbuloni figurën e intonacionit (të tingëllimit) të përdorur në këto vargje. Tregoni funksionin që ajo kryen dhe ndjenjat që përcjell tek ju si lexues. 3 pikëO ditët e djalërisë, / që kishit shumë gëzime / ratë në det t’arratisë / më latë në hidhërime. (Naimi) figura e intonacionit: funksioni: ndjenjat:

10. Komentoni notat tragjike, përmes dy figurave stilistike në vargjet që kishit shumë gëzime / ratë në det t’arratisë / më latë në hidhërime, si mendoni a është ndikim nga krijimtaria popullore?

3 pikë figura 1 figura 2 Komenti

11. Lexo vargjet: Kudo është bukuria /Në qiej, në dhe, në hënë,/ Në diell, me shenjë, në yj. Shprehja “kudo është bukuria” shpreh: 1 pikë

a� përsëritjen e bukurisëb. universalitetin e bukurisëc� përsosjen e bukurisëd� transformimin e bukurisë

12. Poeti vendos shenjën e barazisë midis: 1 pikëa. bukurisë dhe dashurisë b� bukurisë dhe miqësisë c� bukurisë dhe natyrësd� miqësisë dhe dashurisë

13. Në këto vargje: As më thua: Ç’ke me mua? / Pse të dua, paskam faj? / Pse heq unë hidhërime / A në vdekça, ti mos qaj; ka një pyetje retorike. Interpreto përdorimin e saj në funksion të motivit kryesor.

2 pikë


1

14. Bota e dashurisë në autorë të ndryshëm rrethohet nga ndërdyshje të fuqishme që kërkojnë sakrificën e heroit ose të heroinës. Duke u nisur nga dashuria e Nik Petës për Marën e bukur, sillni shembuj nga jeta juaj, kur keni qenë të detyruar të bëni zgjedhje të rëndësishme. Përshkruani motivet që ju kanë shtyrë drejt kësaj zgjedhjeje dhe mundësitë e realizimit.

8 pikë

Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikët 0-6 7-11 12-15 16-20 21-25 26-31 32-35Përqindja 20-30% 31-40% 42-59% 60-72% 73-89% 90-100%

1


Grupi B

DETYRË ME SHKRIM 2Folklori dhe shkrimtarët (Lirika)

Ku shkund gurët qafë e shpatit,/ Mardhur bore, djegur vape,/Mbushe, xha Selimi i Bratit,/Dy hejbe me këngë labe./ Erë plumb e erë predhë,/Erë prush e erë brengë,/Erë dushk e luleshqerre/Binin-binin ato këngë� Se hejbetë në sëndukë /Për t’u mykur nuk i vure, /Po i more çukë me çukë, /Selim Brati me poture./ Dhe mbi malet e përpjetë, /Mardhur bore, djegur vape, /Prapë i zbraze ti hejbetë /Mbushur plot me këngë labe�

1� Lexoni vargjet dhe thoni: Motivi kryesor i poezisë “Rapsodi” është i lidhur me: 1 pikëa) tokënb) familjenc) trashëgiminë kulturored) malin

2. Agolli e kërkon përsosmërinë poetike te kjo poezi në: 1 pikëa) përzgjedhjen tematikeb) shprehjen e botës shpirtërore të heroitc) elementet e subjektitd) elementet e metrikës

3. Cila është pjesa e ligjëratës që përdoret më shumë në fund të vargjeve? 1 pikëa) foljab) ndajfoljac) emrid) mbiemri

4. Rapsodi e Dritëroit përshkohet nga nota: 1 pikëa) pendimib) trishtimic) ekzaltimid) triumfi

5. A mendoni se kuptimi kryesor i kësaj poezie qëndron te fjala hejbetë (strajcat)? Shpjegoni pse.2 pikë

6. Te Agolli vargjet bie erë plumbi, erë predhë etj. kanë funksion: 1 pikë

7. Ndiqni me vëmendje rrugëtimin e këngës në poezinë e Agollit. Ku e ndesh fillimisht poeti këngën?1 pikë

8. Gjeni elemente të relievit, në të cilat shtegton kënga. Çfarë figure stilistike është fjala këngë? Gjeni foljet që përcjellin imazh. 3 pikë


1

elemente të relievit figura foljet që përcjellin imazh 9� Fryu era e maleve /dhe rrëzoi hijen e lisit. /Gjaku im te lumi i Vodhit./Hapeni shatoren, / o ushtarë, që të shoh/Shkodrën edhe time motër /te dritarja kundruall.Atje nuk do zgjohem më /luleve që i tund era /si suvalë e pasosur. /Mblidhen shokët mbrëmanet /në katund, në vatërët. /Unë i lashë si ëndërrëz�

Në vargun: te dritarja kundruall; fjala kundruall ka kuptimin: 1 pikëa� tjetërb� e hapur c� përtejd� përballë�

10. Antonimi të kontekstit poetik krijon çifti: 1 pikëa� plak – i përrallshëm b� natë – errësirëc� ra – u dergjd� hesht – kërcet

11. Në vargun e tretë: gjaku im te lumi i Vodhit, mungon një nga gjymtyrët kryesore të fjalisë. Cila është ajo? Cilës figurë letrare i korrespondon kjo mungesë? Rishkruajeni vargun duke e shtuar këtë gjymtyrë të nënkuptuar. 2 pikë

12. Zbuloni në këtë këngë një tipar të Milosaos që e bën atë një hero romantik. 1 pikë

13. Ç’përfaqëson imazhi i malit dhe i lisit në këtë këngë? 1 pikë

14. Çfarë simboli ka kroi në poezinë popullore? 1 pikëa� krenari për fshatin b� pasuri ujorec� vendtakim për të dashuruarit d� vend ku bisedojnë gratë

15. Fjala trimi dhe vasha, në këto vargje mund të interpretohet në dy mënyra: të drejtpërdrejtë dhe të figurshme. Si e kuptoni secilën prej tyre? 2 pikëKroi i fshatit tonë, ujë i kulluar,/ç’na buron nga mali, dyke mërmëruar/Venë e mbushin ujë vashat anembanë: Venë e pinë ujë trimat anembanë/takijen me lule, përmbi sy mënjanë.e drejtpërdrejtë: e figurshme:

1

Libër mësuesi për tekstin 16. Cilës pjesë të ligjëratës i përket fjala duke mërmëruar? Si është formuar ajo? Zbuloni efektin e shprehësisë që krijon kjo fjalë.Kroi i fshatit tonë, ujë i kulluar,/ç’na buron nga mali, dyke mërmëruar.a) pjesa e ligjëratës: b) formimi: c) efekti i shprehësisë:

1 pikë1 pikë1 pikë

17. Në vargjet lasgushiane: Venë e mbushin ujë vashat anembanë /cipëzën me hoja lidhur mënjanë;/ cipëzën e bardhë, cipëzën e kuqe,/gushën si zëmbaku, buzët si burbuqe./ E si mbushin ujë, bubu ç’m’u ka hije,/ ndaj kthehen prap me hap nusërije/ ndezur yll i ballit si yll shenjtërie. Vëreni vargëzimin; ç’lloj vargu është përdorur dhe cila rimë? Zbuloni një epitet, metaforë dhe një krahasim?

4 pikë

18. Bota femërore dhe mashkullore ndërtohet nga dëshira të ngjashme me ato të femrave dhe të meshkujve të përshkruara në folklor. Përshkruani një dëshirë tuajën duke shpjeguar:

• motivet që ju shtyjnë drejt saj/tij.• mundësitë e realizimit. 8 pikë

Nota 4 5 6 7 8 9 10Pikët 0-6 7-11 12-15 16-20 21-25 26-31 32-35

Përqindja 20-30% 31-40% 42-59% 60-72% 73-89% 90-100%

Nivelet INjohja dhe të

kuptuarit 40 %

IIZbatim dhe

analizë 40 %

IIISintezë dhe

vlerësim 20 %

Pikë Pyetjet

Lirika: Folklori dhe Autori

1) Ndikimet në krijimtari 6 % - / - - / -

2) Kategorizimi i ndikimit, Gjuha, stili 11%

- / -

3) Motivet, tema, personazhi 11%

- / -

4) Origjinaliteti 72%

Totali në pikë dhe pyetje

Documents

2 - albas.alalbas.al/.../kl-12/word/Libri_Mesuesit_Letersia_12_(me_zgjedhje).docx · Web viewPërmbledhje e strukturuarFaktorëtkulturologjikë,historikë,politikë,shoqërorCamajpoetikë