PLANOWANIE KARIERY PLANOWANIE KARIERY ZAWODOWEJ Z PUNKTU ZAWODOWEJ Z PUNKTU WIDZENIA PSYCHOLOGII WIDZENIA PSYCHOLOGII

PRACYPRACY

Opracował mgr Leszek Spychalski – psycholog pracy, doradca zawodowy Opracował mgr Leszek Spychalski – psycholog pracy, doradca zawodowy

Czynniki decydujące o trafnym wyborze Czynniki decydujące o trafnym wyborze zawodowym:zawodowym:

Czynniki wewnętrzneCzynniki wewnętrzne – związane z rozwojem – związane z rozwojem ogólnym i zawodowym człowieka oraz jego ogólnym i zawodowym człowieka oraz jego cechy indywidualne.cechy indywidualne.

Czynniki zewnętrzneCzynniki zewnętrzne – sytuacyjne i – sytuacyjne i wychowawcze związane z wyborem zawodu.wychowawcze związane z wyborem zawodu.

Szkolne doradztwo zawodoweSzkolne doradztwo zawodowe – ma służyć – ma służyć kreowaniu sytuacji wychowawczych, czyli kreowaniu sytuacji wychowawczych, czyli czynników zewnętrznych, tak by pozytywnie czynników zewnętrznych, tak by pozytywnie wpływały na możliwie dużą grupę czynników wpływały na możliwie dużą grupę czynników wewnętrznych.wewnętrznych.

Sukces na polu doradztwa zawodowego Sukces na polu doradztwa zawodowego wiąże się z:wiąże się z:

Ze znajomością siebie samegoZe znajomością siebie samego, czyli:, czyli: Z realistycznym spostrzeganiem przez kandydata własnej Z realistycznym spostrzeganiem przez kandydata własnej

osobyosoby Jego pozytywnymi relacjami z ludźmiJego pozytywnymi relacjami z ludźmi Odpornością na zmiany i stałą ciekawością poznawcząOdpornością na zmiany i stałą ciekawością poznawczą Umiejętnością stawiania sobie celów i ich planową realizacjąUmiejętnością stawiania sobie celów i ich planową realizacją

Z praktyczną umiejętnością poszukiwania pracyZ praktyczną umiejętnością poszukiwania pracy, , czyli:czyli:

Z wiedzą o prawach rządzących rynkiem pracyZ wiedzą o prawach rządzących rynkiem pracy Ze znajomością specjalistycznych metod i standardów Ze znajomością specjalistycznych metod i standardów

rekrutacji pracownikówrekrutacji pracowników Z umiejętnością utrzymania pracy.Z umiejętnością utrzymania pracy.

Funkcją osoby prowadzącej Funkcją osoby prowadzącej orientację zawodowąorientację zawodową na potrzeby na potrzeby

młodzieżymłodzieży i dorosłych nie jest proste i dorosłych nie jest proste uzyskiwanie kompromisu między uzyskiwanie kompromisu między

wymaganiami jednostki a wymaganiami jednostki a społeczeństwa, a raczej społeczeństwa, a raczej pokazanie pokazanie jednostce możliwościjednostce możliwości, jakie stwarza , jakie stwarza społeczeństwo, by mogła wybrać społeczeństwo, by mogła wybrać

spośród nich te, które zaspokoją jej spośród nich te, które zaspokoją jej potrzeby i aspiracje.potrzeby i aspiracje.

Poradnictwo zawodowePoradnictwo zawodowe – trwająca w czasie relacja – trwająca w czasie relacja między doradcą a klientem. Związek ten ma między doradcą a klientem. Związek ten ma ułatwić ułatwić zrozumienie siebiezrozumienie siebie, odkrycie i , odkrycie i spożytkowanie swoich spożytkowanie swoich mocnych stronmocnych stron, tak by , tak by mógł on działać efektywnie i podejmować mógł on działać efektywnie i podejmować właściwe decyzje zawodowe.właściwe decyzje zawodowe.Poradnictwo zawodowePoradnictwo zawodowe – jest procesem – jest procesem interpersonalnym, którego celem jest interpersonalnym, którego celem jest towarzyszenietowarzyszenie jednostce w sytuacji rozwoju jednostce w sytuacji rozwoju kariery.kariery.Podstawowym zadaniem Podstawowym zadaniem szkolnegoszkolnego poradnictwa poradnictwa zawodowego jest wspieranie uczniów przy zawodowego jest wspieranie uczniów przy wyborze wyborze ścieżek edukacyjnychścieżek edukacyjnych (charakter bardziej (charakter bardziej dyrektywny).dyrektywny).

Ćwiczenia integrujące grupę

Rozwój samopoznania Nauka i praca Planowanie kariery

Zdolności i możliwości

System wartości

Zainteresowania aktywność

Role społeczne

Świat pracy

Zawody

Pełność planów

Środki poszukiwań

Podejmowanie decyzji

Seria właściwych wyborów ucznia

Każdy blok służy pogłębianiu refleksji ucznia nad samym Każdy blok służy pogłębianiu refleksji ucznia nad samym sobą. sobą. Bloki: Bloki: ćwiczenia integrujące grupęćwiczenia integrujące grupę oraz oraz rozwój samopoznaniarozwój samopoznania pomagają uczniom odpowiedzieć sobie na pytania:pomagają uczniom odpowiedzieć sobie na pytania:

Jaki jestem ?Jaki jestem ?Jak mnie widzą inni ?Jak mnie widzą inni ?

Blok Blok rozwój samopoznaniarozwój samopoznania tworzą cztery uzupełniające się tworzą cztery uzupełniające się „filary” tematyczne, dzięki którym uczestnicy zajęć powinni „filary” tematyczne, dzięki którym uczestnicy zajęć powinni zastanowić się nad swoimi zdolnościami, możliwościami i zastanowić się nad swoimi zdolnościami, możliwościami i zainteresowaniami, zdając sobie jednocześnie sprawę, że zainteresowaniami, zdając sobie jednocześnie sprawę, że rozwijanie zainteresowań powinno pozostawać w zgodzie z rozwijanie zainteresowań powinno pozostawać w zgodzie z najgłębszymi przekonaniami i własnym systemem wartości. najgłębszymi przekonaniami i własnym systemem wartości. Powinni też pogłębić refleksję nad rolami, jakie wypełniają Powinni też pogłębić refleksję nad rolami, jakie wypełniają na co dzień i będą wypełniać w przyszłości, realizując na co dzień i będą wypełniać w przyszłości, realizując własne pasje oraz oczekiwania otoczenia.własne pasje oraz oczekiwania otoczenia.

Blok drugi: Blok drugi: nauka i pracanauka i praca – koncentruje się na – koncentruje się na odpowiedzi na pytanie:odpowiedzi na pytanie:

Jaki jest świat pracy ?Jaki jest świat pracy ?

Jego celem jest zrozumienie roli pracownika w Jego celem jest zrozumienie roli pracownika w konfrontacji z rolą ucznia. Pomaga także w konfrontacji z rolą ucznia. Pomaga także w zdobywaniu podstawowych informacji, które w zdobywaniu podstawowych informacji, które w przyszłości pozwolą uczniom osiągnąć przyszłości pozwolą uczniom osiągnąć satysfakcję w roli zawodowej.satysfakcję w roli zawodowej.

Zadaniem ostatniego bloku: Zadaniem ostatniego bloku: planowanie karieryplanowanie kariery jest dostarczenie uczniom konkretnych jest dostarczenie uczniom konkretnych wskazówek:wskazówek:

Jak realizować marzenia i cele ?Jak realizować marzenia i cele ?Jak podejmować trudne decyzje życiowe?Jak podejmować trudne decyzje życiowe?

Prowadzenie zajęć Prowadzenie zajęć warsztatowych (spotkań warsztatowych (spotkań

grupowych) będzie bardziej grupowych) będzie bardziej efektywneefektywne, jeśli spełnione będą , jeśli spełnione będą

następujące warunki:następujące warunki:

Optymalna grupa powinna liczyć od 16 do 20 uczniów, Optymalna grupa powinna liczyć od 16 do 20 uczniów, ale w razie konieczności zajęcia mogą być prowadzone z ale w razie konieczności zajęcia mogą być prowadzone z typowo liczebnym zespołem klasowym, przez jednego typowo liczebnym zespołem klasowym, przez jednego lub dwóch prowadzących.lub dwóch prowadzących.

Ważne jest elastyczne gospodarowanie czasem. Ważne jest elastyczne gospodarowanie czasem. Podawany w opisach gotowych ćwiczeń czas potrzebny Podawany w opisach gotowych ćwiczeń czas potrzebny do ich realizacji jest na ogół jedynie orientacyjny i zależy do ich realizacji jest na ogół jedynie orientacyjny i zależy w rzeczywistości od liczebności grupy i jej aktywności. w rzeczywistości od liczebności grupy i jej aktywności. Również przerwy ustalane są w zależności od potrzeb, Również przerwy ustalane są w zależności od potrzeb, na przykład po wyczerpaniu jednego z tematów lub w na przykład po wyczerpaniu jednego z tematów lub w sytuacji znużenia uczniów.sytuacji znużenia uczniów.

Zajęcia mogą być wzbogacane dodatkowymi grami i Zajęcia mogą być wzbogacane dodatkowymi grami i zabawami. Które służą podniesieniu energii grupy.zabawami. Które służą podniesieniu energii grupy.

Zajęcia powinny być zaprojektowane tak, żeby można je Zajęcia powinny być zaprojektowane tak, żeby można je było prowadzić za pomocą tak zwanych aktywnych było prowadzić za pomocą tak zwanych aktywnych metod dydaktycznych, jak np.: dyskusja i praca w grupie, metod dydaktycznych, jak np.: dyskusja i praca w grupie, „burza mózgów”, gry symulacyjne, inscenizacje, „burza mózgów”, gry symulacyjne, inscenizacje, ćwiczenia i gry zespołowe. Mogą one być poprzedzone ćwiczenia i gry zespołowe. Mogą one być poprzedzone krótkim wprowadzeniem teoretycznym prowadzącego, a krótkim wprowadzeniem teoretycznym prowadzącego, a zakończone podsumowaniem dokonanym przez zakończone podsumowaniem dokonanym przez prowadzącego lub uczniów.prowadzącego lub uczniów.

Pomocne jest, żeby ze względu na dynamikę zajęć Pomocne jest, żeby ze względu na dynamikę zajęć krzesła ustawione były w kręgu, tak aby wszyscy krzesła ustawione były w kręgu, tak aby wszyscy uczestnicy widzieli się wzajemnie. W kręgu siedzą też uczestnicy widzieli się wzajemnie. W kręgu siedzą też prowadzący zajęcia.prowadzący zajęcia.

Prowadzący nie powinien odgrywać roli eksperta. Jego Prowadzący nie powinien odgrywać roli eksperta. Jego rola powinna polegać raczej na organizowaniu pracy rola powinna polegać raczej na organizowaniu pracy grupy, budowaniu atmosfery zaufania i zachęty oraz grupy, budowaniu atmosfery zaufania i zachęty oraz interweniowaniu w przypadku, gdyby zachowanie interweniowaniu w przypadku, gdyby zachowanie uczniów utrudniało realizację celów zajęć.uczniów utrudniało realizację celów zajęć.

Na wstępie zajęć prowadzący Na wstępie zajęć prowadzący wita uczniów, przedstawia się i wita uczniów, przedstawia się i podaje krótką informację o celu podaje krótką informację o celu

spotkania, charakterze zajęć spotkania, charakterze zajęć (warsztat) i czasie ich trwania. (warsztat) i czasie ich trwania. Zaznacza, że spotkania będą Zaznacza, że spotkania będą

poświęcone poświęcone poznawaniu siebie w poznawaniu siebie w kontekście przyszłej pracy.kontekście przyszłej pracy.

Następnie wspólnie z uczniami ustala Następnie wspólnie z uczniami ustala zasadyzasady ułatwiające pracę grupy. ułatwiające pracę grupy.

Proponowane są następujące zasady:Proponowane są następujące zasady:

Dotrzymywanie umówDotrzymywanie umów Norma dyskrecji – możliwość posługiwania się Norma dyskrecji – możliwość posługiwania się

informacjami o grupie jako całości, a nie o informacjami o grupie jako całości, a nie o poszczególnych uczniachposzczególnych uczniach

Prawo każdego ucznia do własnego zdania i opiniiPrawo każdego ucznia do własnego zdania i opinii Prawo do eksperymentowania ze swoimi zachowaniamiPrawo do eksperymentowania ze swoimi zachowaniami Norma wzajemnego słuchania się i uwagiNorma wzajemnego słuchania się i uwagi Norma otwartego dzielenia się swoimi odczuciamiNorma otwartego dzielenia się swoimi odczuciami Inne: czas pracy, przerwy, sposób zwracania się do Inne: czas pracy, przerwy, sposób zwracania się do

prowadzącego itp.prowadzącego itp.

Zadania warsztatowe dla gimnazjalistów Zadania warsztatowe dla gimnazjalistów zostały podzielone na trzy grupy:zostały podzielone na trzy grupy:

1.1. Integracja i scalenie grupy.Integracja i scalenie grupy.2.2. Samopoznanie i zainteresowania.Samopoznanie i zainteresowania.3.3. Preferencje i predyspozycje zawodowe.Preferencje i predyspozycje zawodowe.

Główny nacisk należy położyć na fazę samopoznania i Główny nacisk należy położyć na fazę samopoznania i zainteresowań, gdyż na etapie kończenia gimnazjum zainteresowań, gdyż na etapie kończenia gimnazjum najważniejsze dla trafnego wyboru jest dookreślenie przez najważniejsze dla trafnego wyboru jest dookreślenie przez każdego ucznia indywidualnie, właśnie tej sfery osobowości.każdego ucznia indywidualnie, właśnie tej sfery osobowości.

Wiedza na temat własnych możliwości, cech charakteru, Wiedza na temat własnych możliwości, cech charakteru, pasji, hobby, predyspozycji jest najbardziej pożądanym pasji, hobby, predyspozycji jest najbardziej pożądanym czynnikiem u młodego człowieka podejmującego istotną i czynnikiem u młodego człowieka podejmującego istotną i trafną decyzję co do swojej przyszłości.trafną decyzję co do swojej przyszłości.

Integracja i scalanie grupy.Integracja i scalanie grupy.

„Portret grupy”Źródło„Materiały metodyczno-dydaktyczne do planowania kariery zawodowej uczniów”,

EFS i KOWEZiUCele• Poznanie swojego miejsca w grupie.• Integracja grupy.• Poznanie własnej indywidualności.• Budowanie współpracy.Czas: 25 minut.Materiały: Duży arkusz papieru, mazaki, kredki.Forma: Praca w grupie, aktywność twórcza.Przebieg1. Prowadzący rozkłada na środku sali duży arkusz papieru, na którym jest

miejsce dla każdego uczestnika grupy.2. Każdy z uczestników wybiera swoje miejsce na papierze i rysuje swój portret.3. Obok swojego portretu wypisuje trzy rzeczy, które lubi robić sam i trzy, które

chętnie robi z innymi.4. Uczestnicy na forum prezentują efekty swojej pracy.UwagiĆwiczenie może być wprowadzone jako kolejny element integracji, nie jest

„łamaniem lodów”, raczej domyka proces poznania.

„Dziennikarz”ŹródłoWłasna modyfikacja ćwiczenia Anny Paszkowskiej-Rogacz, 2002. Cele• integracja grupy• rozwój komunikowania się grupy• zainicjowanie myślenia o przyszłościCzas: 25 minutMateriały: NiepotrzebneForma: Praca w parach.Przebieg1. Uczniowie mają przenieść się myślami w przyszłość, za 10 lat i wyobrazić

sobie siebie w tym czasie.Pomocne pytania:

• jakie macie wykształcenie?• gdzie pracujecie?• na czym polega wasza praca?

2. W parach uczniowie przeprowadzają mini-wywiady na temat partnera. Po kilku minutach zamieniają się rolami.

3. Kolejno zaczynając od ochotników rozpoczynają relację z wywiadów.UwagiMożna zaproponować uczniom, aby każda relacja zaczynała się od słów:

poznałem dzisiaj ciekawego człowieka.

Zainteresowania i samopoznanie.Zainteresowania i samopoznanie.

„Moje dobre strony”Źródło: Własna modyfikacja ćwiczenia: Plata, 1988. Cele• Przedstawienie innym własnego spojrzenia na siebie.• Otrzymanie informacji zwrotnych na swój temat.• Rozwinięcie i wzmocnienie spostrzegania własnych atutów.Czas: Około 25 minut.Materiały: Czyste kartki.Forma: Praca w grupie.Przebieg1. Każdy z uczniów otrzymuje czystą kartkę, na której wypisuje w kolumnie trzy

swoje mocne strony, po czym zgina kartkę, tak żeby słowa stały się niewidoczne.

2. Uczestnicy podchodzą do wybranych przez siebie trzech kolegów, prosząc ich o wpisanie na kartkę jednej pozytywnej opinii na własny temat. Po każdym wpisie ponownie zaginają kartkę, żeby kolejna osoba nie sugerowała się poprzednim zapisem. Każdy uczeń zgromadzi listę sześciu pozytywnych informacji o sobie (mogą się powtarzać).

3. Uczestnicy siadają w kręgu. Prowadzący prosi o odczytanie list, zaznaczając, aby każdy wybrał sobie jedną cechę, która mogłaby im się przydać w pracy. Grupa może pomóc w tym zadaniu.

Uwagi: Pomocne w tym ćwiczeniu może być przygotowanie załącznika z listą pozytywnych przymiotników opisujących osobę.

„Lista alfabetyczna”

ŹródłoAnna Paszkowska-Rogacz, 2002. CelePogłębienie wiedzy uczniów na temat istoty i rodzajów zainteresowań.Czas25 minut.MateriałyTablica.FormaAktywność grupowa, „burza mózgów”.Przebieg1. Prowadzący prosi uczniów o nazwanie własnych zainteresowań. Następnie

zapisuje je na tablicy.2. Prowadzący pisze na tablicy w kolumnie kolejne litery alfabetu. Następnie prosi

uczniów o propozycje nazw zainteresowań zaczynających się na daną literę.3. Grupa dyskutuje nad różnorodnością zainteresowań. Prowadzący prosi osoby,

które wcześniej nie potrafiły określić swoich zainteresowań, o ewentualne uzupełnienie listy.

Preferencje i predyspozycje Preferencje i predyspozycje zawodowe.zawodowe.

„Badanie zainteresowań. Typy osobowości zawodowej według Johna L. Hollanda.”

Źródło: Holland, 1985. Za Anną Paszkowską-Rogacz, 2002. Cele• Uświadomienie uczniom roli zainteresowań w wyborze właściwego zawodu.• Zachęcenie uczniów do dokładniejszego poznania swojej osobowości

zawodowej .Czas: Około 30 minut.Materiały: Załącznik.Forma: Wykładowo – warsztatowa.Przebieg1. Prowadzący wyjaśnia krótko koncepcję osobowości zawodowej według Johna

L. Hollanda. Podkreśla wiodącą rolę zainteresowań w wyborze właściwej drogi zawodowej, oraz wyróżnia 6 typów osobowości zawodowej:

REALISTYCZNY; KONWENCJONALNY; PRZEDSIĘBIORCZY; BADAWCZY; ARTYSTYCZNY; SPOŁECZNY.

Przy każdym typie podaje przykłady zawodów dla niego charakterystycznych.2. Następnie prowadzący prosi uczniów o wypełnienie załącznika B celem

pokazania kierunku rozwoju zainteresowań zawodowych poszczególnych osób.3. Dyskusja.Uwagi: W podsumowaniu można zapytać uczniów o ich zdanie na temat tej metody i czymieli problemy z identyfikacją swoich cech.

ZałącznikZałącznik – typy osobowości według Johna L. Hollanda. – typy osobowości według Johna L. Hollanda.

Zaznacz wszystkie słowa pasujące do Ciebie.Zaznacz wszystkie słowa pasujące do Ciebie.

RealistycznyRealistycznyKonformistaKonformistaSzczerySzczeryUczciwyUczciwyMaterialistaMaterialistaSwobodnySwobodnyWytrwałyWytrwałyPraktycznyPraktycznySkromnySkromnyNieśmiałyNieśmiałyStanowczyStanowczyZapobiegliwyZapobiegliwyPokornyPokorny

BadawczyBadawczyAnalitycznyAnalitycznyOstrożnyOstrożnyKrytycznyKrytycznyCiekawyCiekawyNiezależnyNiezależnyIntelektualistaIntelektualistaIntrowertykIntrowertykMetodycznyMetodycznySkromnySkromnyPrecyzyjnyPrecyzyjnyRacjonalnyRacjonalnyPowściągliwyPowściągliwy

ArtystycznyArtystycznySkomplikowanySkomplikowanyNiedbałyNiedbałyEmocjonalnyEmocjonalnyEkspresyjnyEkspresyjnyIdealistycznyIdealistycznyObdarzony wyobraźniąObdarzony wyobraźniąNiepraktycznyNiepraktycznyImpulsywnyImpulsywnyNiezależnyNiezależnyIntuicyjnyIntuicyjnyNonkonformistycznyNonkonformistycznyOryginalnyOryginalny

SpołecznySpołecznyTaktownyTaktownyRozumiejącyRozumiejącyPrzekonującyPrzekonującyWspółpracującyWspółpracującyPrzyjaznyPrzyjaznyHojnyHojnyPomocnyPomocnyIdealistycznyIdealistycznyWnikliwyWnikliwyUprzejmyUprzejmyOdpowiedzialnyOdpowiedzialnyUspołecznionyUspołeczniony

PrzedsiębiorczyPrzedsiębiorczyUspołecznionyUspołecznionyRozmownyRozmownyRyzykantRyzykantAmbitnyAmbitnyZwracający uwagęZwracający uwagęDominującyDominującyEnergicznyEnergicznyImpulsywnyImpulsywnyOptymistycznyOptymistycznyŻądny przyjemnościŻądny przyjemnościPopularnyPopularnyUfny w siebieUfny w siebie

KonwencjonalnyKonwencjonalnyProzaicznyProzaicznySkutecznySkutecznyKonformistycznyKonformistycznySumiennySumiennyUważnyUważnyKonserwatywnyKonserwatywnyZakazującyZakazującyPosłusznyPosłusznyUporządkowanyUporządkowanyWytrwałyWytrwałyPraktycznyPraktycznyOpanowanyOpanowany

Sprawdź, w których kolumnach znalazło się najwięcej słów pasujących do CiebiePrzewaga wyborów określonego typu oznacza przynależność do określonej osobowości zawodowej.

Przykłady zawodów:Przykłady zawodów: Typ realistyczny: mechanik, fryzjer, rolnik.Typ realistyczny: mechanik, fryzjer, rolnik. Typ badawczy: biolog, chemik, analityk Typ badawczy: biolog, chemik, analityk

finansowy.finansowy. Typ artystyczny: malarz, projektant, muzyk.Typ artystyczny: malarz, projektant, muzyk. Typ społeczny: nauczyciel, psycholog, Typ społeczny: nauczyciel, psycholog,

pielęgniarka.pielęgniarka. Typ przedsiębiorczy: makler giełdowy, Typ przedsiębiorczy: makler giełdowy,

handlowiec, specjalista do spraw reklamy.handlowiec, specjalista do spraw reklamy. Typ konwencjonalny: księgowy, żołnierz, Typ konwencjonalny: księgowy, żołnierz,

policjant.policjant.