1

PODAŻ PIENIĄDZA

POPYT NA PIENIĄDZ

RYNEK PIENIĄDZA 2

Podaż pieniądza

3

Pieniądz i podaż pieniądza

• Pieniądz:Powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się z zobowiązań (np. spłata długu). Inaczej mówiąc, jest to środek wymiany

• Podaż pieniądza: Podaż pieniądza ustalana jest przez bank centralny (w Polsce przez Radę Polityki Pieniężnej i NBP).

4

Rodzaje pieniądza

• Pieniądz towarowy (np. złoto, muszelki, skóry itp.)

• Pieniądz symboliczny (banknoty, monety).

• Pieniądz bezgotówkowy

5

Funkcje pieniądza

• Środek wymiany

• Jednostka rozrachunkowa

• Środek przechowywania wartości (tezauryzacji)

• Płynność pieniądza to łatwość z jaką dane aktywo można zamienić na gotówkę (przez łatwość rozumiemy szybkość i pewność takiej zamiany).

6

Miary pieniądza

• M0 = gotówka w obiegu pozabankowym (C) + rezerwy gotówkowe banków (R) = baza monetarna (H)

• M1= gotówka w obiegu pozabankowym (C) + depozyty na żądanie (D) = C + D

• M2 = M1+ depozyty terminowe z terminem pierwotnym od 2 lat włącznie + depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy włącznie

• M3 = M2+ operacje z przyrzeczeniem odkupu + dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie

SKĄD SIĘ BIERZE PIENIĄDZ W GOSPODARCE?

RYNEK PIENIĄDZA 7

podaż pieniądza = gotówka + wykreowany pieniądz

kredytowy

Pierwotna kreacja pieniądza:

- wprowadzanie gotówki przez bank centralny do systemu

- kredyty udzielane bankom komercyjnym przez bank

centralny

Wtórna kreacja pieniądza:

- udzielanie kredytów przez banki komercyjne swoim

klientom

SKĄD SIĘ BIERZE PIENIĄDZ W GOSPODARCE?

RYNEK PIENIĄDZA 8

Podmioty biorące udział w kreacji pieniądza:

1. bank centralny

2. banki komercyjne (operacyjne)

3. sektor prywatny

4. budżet państwa

SKĄD SIĘ BIERZE PIENIĄDZ W GOSPODARCE?

RYNEK PIENIĄDZA 9

Bank centralny Banki komercyjne

Sektor prywatny Sektor publiczny (budżet)

gotówka gotówka

gotówkagotówka

depozyty

depozyty

rezerwy obowiązkowerezerwy

obowiązkowekredyty dla

klientów

kredyty bankowe

obligacje

obligacje

obligacje

obligacje

kredyty dla banków

komercyjnych kredyty z banku

centralnego

KREACJA PIENIĄDZA PREZ SYSTEM BANKOWY

RYNEK PIENIĄDZA 10

Bank centralny Pierwszy Bank Komercyjny S.A.

Drugi Bank Komercyjny S.A.Klient PBK S.A. zakłada lokatę terminową o wartości 100 zł

Klient PBK S.A. zakłada lokatę terminową o wartości 100 zł

lokaty = 100gotówka = 100

Pierwszy Bank Komercyjny odprowadza rezerwę obowiązkową (stopa rezerw wynosi 5%), zmniejszając wielkość środków dostępnych dla kredytobiorców.

Pierwszy Bank Komercyjny odprowadza rezerwę obowiązkową (stopa rezerw wynosi 5%), zmniejszając wielkość środków dostępnych dla kredytobiorców.

gotówka = 95

rezerwy = 5

rezerwy = 5

Pierwszy Bank Komercyjny udziela kredytu w rachunku bieżącym na kwotę 95 zł innemu klientowi.

Pierwszy Bank Komercyjny udziela kredytu w rachunku bieżącym na kwotę 95 zł innemu klientowi.

kredyty = 95 rachunek bieżący = 95

Klient wykorzystuje środki z kredytu, aby uregulować własne zobowiązania (50 zł). Środki te trafiają na rachunek klienta Drugiego Banku Komercyjnego S.A.

Klient wykorzystuje środki z kredytu, aby uregulować własne zobowiązania (50 zł). Środki te trafiają na rachunek klienta Drugiego Banku Komercyjnego S.A.

rachunek bieżący = 45

gotówka = 45

rachunek bieżący = 50

gotówka = 50

Drugi Bank Komercyjny S.A. odprowadza rezerwę do banku centralnego (5% z 50 zł) w wysokości 2,50 zł

Drugi Bank Komercyjny S.A. odprowadza rezerwę do banku centralnego (5% z 50 zł) w wysokości 2,50 zł

rezerwy = 7,5

gotówka = 47,5

rezerwy = 2,5

Kredytobiorca Pierwszego Banku Komercyjnego S.A. spłaca ratę kredytu w wysokości 20 zł.

Kredytobiorca Pierwszego Banku Komercyjnego S.A. spłaca ratę kredytu w wysokości 20 zł.

kredyty = 75

gotówka = 65

Proces kreacji kredytów może być dalej kontynuowany przez oba banki komercyjne działające w systemie bankowym gospodarki.

Proces kreacji kredytów może być dalej kontynuowany przez oba banki komercyjne działające w systemie bankowym gospodarki.

KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY

RYNEK PIENIĄDZA 11

Wprowadzenie gotówki do systemu bankowego (np. poprzez

złożenie depozytu) prowadzi do wycofania części tych

środków w postaci rezerwy obowiązkowej (naliczanej od

każdego przyjętego depozytu) oraz możliwość

przeznaczenia pozostałej kwoty na dalszą kreację pieniądza

(poprzez udzielanie kredytów). Jeżeli kredyt zostanie

wykorzystany, a środki te ponownie trafią do systemu

bankowego, banki będą mogły dokonywać dalszej kreacji

pieniądza (kolejne depozyty, kolejne rezerwy i kolejne

kredyty). W ten sposób podczas kreacji pieniądza w

systemie bankowym mamy do czynienia z procesami

mnożnikowymi...

KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY

RYNEK PIENIĄDZA 12

Skala potencjalnych procesów mnożnikowych zależy bezpośrednio od:

1. Wielkości gotówki wprowadzonej dostępnej dla gospodarki (publiczności)

2. Wielkości środków, jakie publiczność zechce przechowywać w systemie bankowym (tzw. stopa preferencji gotówkowych)

3. Wielkości rezerw obowiązkowych, które będą pomniejszały dostępne dla gospodarki środki z przeznaczeniem na kredyty

Skala procesów mnożnikowych i w konsekwencji podaży pieniądza zależy oczywiście także od popytu na pieniądz (zwłaszcza kredyty) oraz pozostałych narzędzi polityki pieniężnej banku centralnego, które regulują kreację pieniądza w systemie bankowym.

KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY

RYNEK PIENIĄDZA 13

GOTÓWKA U PUBLICZNOŚCIstopa preferencji gotówkowych

(ile złożyć w postaci depozytów w bankach?)

ŚRODKI W DYSPOZYCJI BANKÓW

rezerwa obowiązkowa(do banku centralnego)

wykorzystanie kredytu oznacza, że część środków trafia z powrotem do obiegu, a stopa preferencji gotówkowych mówi znowu o tym, ile

pozostanie w systemie bankowym jako depozyty

ŚRODKI W DYSPOZYCJI BANKÓW

kredyty

rezerwa obowiązkowa(ale mniejsza niż poprzednio)

kredyty (ale mniejsze niż poprzednio)

KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY

RYNEK PIENIĄDZA 14

a - stopa rezerwy obowiązkowej (jaki procent każdego depozytu ma zostać wycofany z obiegu w postaci rezerwy); na przykład stopa a = 5% oznacza, że z każdych 100 zł depozytu 5 zł staje się rezerwą a 95 zł może stać się kredytem;

Wprowadzamy następujące oznaczenia i zależności:

D - depozyty płatne na każde żądanie (a vista)

Wtedy wielkość rezerw obowiązkowych (R) od przyjętych depozytów (D) i stopie rezerwy (a) wyraża się wzorem:

R = a · D

KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY

RYNEK PIENIĄDZA 15

c - stopa preferencji gotówkowych (jaką wielkość gotówki będę przechowywać posiadając depozyt o wartości 1 zł); na przykład stopa c = 20% oznacza, że dokonuję takiego podziału środków pomiędzy depozyty i gotówkę, że przy 100 zł depozytu będę również posiadać 20 zł gotówki;

C - gotówka w obiegu

Wtedy wielkość gotówki (C) przy przyjętych depozytach (D) i stopie preferencji płynności (c) wyraża się wzorem:

C = c · D

KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY

RYNEK PIENIĄDZA 16

B - baza monetarna

Zachodzą przy tym następujące zależności:

B = C + R oraz M1 = C + D

M1 - agregat pieniężny o najwyższym stopniu płynności (pieniądz transakcyjny)

Wykorzystując otrzymane wcześniej zależności mamy:

B = c·D + a·D = (a+c)·DM1 = c·D + D = (c+1)·D

Dzieląc wyrażenia stronami i przekształcając mamy:

Bca

c1M1

KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY

RYNEK PIENIĄDZA 17

Otrzymana zależność pokazuje, że:

1. Im większa jest baza monetarna tym więcej pieniądza można wykreować

2. Im wyższa stopa preferencji gotówkowych (im więcej środków przechowujemy w postaci gotówki), tym mniejszy jest mnożnik kreacji pieniądza i mniejsze możliwości zwiększania podaży pieniądza

3. Im wyższa jest stopa rezerw obowiązkowych, tym mniejsze są możliwości kreacji pieniądza

POPYT NA PIENIĄDZ

RYNEK PIENIĄDZA 18

Zazwyczaj wskazuje się na trzy motywy popytu na pieniądz:

1. motyw transakcyjny

2. motyw przezornościowy

3. motyw spekulacyjny

ZADANIE

Banki komercyjne utrzymują rezerwy gotówkowe w wysokości 5% stanu zgromadzonych wkładów. Klienci banków trzymają w gotówce zasoby pieniądza równe ¼ ich wkładów w bankach. Zasób pieniądza wielkiej mocy wynosi 12 mld zł.

a) Oblicz mnożnik kreacji pieniądza.b) Ile wynosi podaż pieniądza jeżeli zarówno klienci jak i banki

utrzymują zasoby gotówki na niezmienionym poziomie?Przypuśćmy, że banki dochodzą do wniosku, że mogą

utrzymać rezerwy gotówkowe na poziomie 4% wkładówc) Oblicz nową wartość mnożnika kreacji pieniądza.d) Ile wynosi obecnie wielkość podaży pieniądza odpowiadająca

warunkom równowagi?Przypuśćmy, że banki nadal utrzymują stopę rezerw

gotówkowych na poziomie 5% wkładów, ale klienci zwiększają swe zasoby gotówkowe do poziomu 30% wkładów w bankach.

e) Oblicz nową wartość mnożnika kreacji pieniądza. f) Jaka ilość pieniądza zapewnia tera z równowagę?