Embed Size (px)
Citation preview
"SELEKCIJA I SEM ENARSTVO"PLANT BREElJING AND SEED PRODUCTION, VOL. VlI. No. 1-2 (2000), STR . ~1-~5, NOV! SAD
UDK : 631.524 ; 633 .11
POUZDANOST RAZLICITIH METODA FORMIRANJA RADNIHUZORAKA U LABORATORIJI ZA ISPITIVANJE SEMENA
OPRA BR;\NISL;\V;\', VUJAKOVIC MILKA 2, NIKOLIC NEVEN;\I , STOJ;\OJNOVI C JASMI NA '
IZIIOD : Pravilno formiranje radnth uzoraka za ispitivanje kvaliteta kod krupnosemenih vrstapodrazumeva primenu delitelja. Cilj ovog rada je bio uporedivanje razli citih metodafo rmiranja radnih uzorakakukuruza I pse nice primenom kOIlI/SIIog, zemlji snog I centrifugalnog delitelja. Pouzdanost formiranja radnihuzoraka pra cena je brojem semena dodatih primesa.
Kljucne reti: uiorkovanje. krupnosemene vrste, kvalitet, dehtelj. pr imese
UVOD :Uzorko vanj e scmena, koje prcthodinjcgovom ispitivanju , se sma tra najvazn ij impostupkom , posto se njimc oh czbcduju uzorcireprezent arivni za datu partiju semena. Ne trcba ,rncdutim, iz vida izgubiti ~iri srnisa o uzor kovanj a,odnosno, cinjcnicu da svaki postup ak sa uzork orn ulaboratoriji 1I kojoj se ispitujc njcgov kvalitct, takodepredstavlja uzorkovanjc.
S ob zirom da jcdna purti ja scmena moze bitiodbijenu ako sadrzi sam o jedno sc me primesc kojanije dozvoljena . isticerno znac aj donoscnjancpristrasnc occnc, kako pri osralim analizarna. tako ipri ispitivanju cistoce sernena. Objektivan rezultatispitivanj a, s toga. ne zavisi sarn o od dobijanjareprc zent ativnog prosccnog uzorka za laborat orij skuanalizu , ve e i od homogenizacije i pravilnogformiranja radnog uzorka/poduzorka, u dalj cmlaboratorijskom postupku.
Sv aki radni uzorak /puduzorak iz pro se cnoguzorka, daklc treba form irati po principu slucajnost i.tj po ist om prineipu po korne se dobija uzor ak izpartijc scmena. ISlA Pravila 1I ovu svrhu . zakrupnosemene vrstc propi slIju primcnu delitelja. pri~emll sc pod krupnilll sClllenom podrazumeva semeveli~inc p; cni ee i krupn ije . Za sitnosemene vrstc supropisani mctod kaSike. mctod posllda i metod ru~nog
polovljellj a
Cilj rada
Homogcna partija scmenaj e ona 1Ikojoj ne dolazido grupisanja pojedinih semena istih karaktcristika.vee je rasp ored odredcnih frakcija konst antnoravnomcran u eeloj partiji . Pri uzorkovanju je tada
svejcdno da li sc ceo prosecan uzorak uzim a sa j ednogmcsia u partiji ili se uzorkujc veci broj primarnihuzoraka. Posto idealno hom ogena partija ne postoj i.zastupljenost nczcljcnih primcsa u partiji po pravilunije ravnomcrna . Zato se uzork ovanjem (po principuslucajnosti) nc moze dobiti potpuno repre zentativanuzorak tj. nastaje slucajna greska koju je ncmoguceizbcci pa je zato prihvatlj iva .
Eks pcriment a lna gr eska, medut im. nij cprihv atlji va s obzirom da ona nastaje kad a se uzorakformira na pri strasan nacin , tj . kada se scmc neuzorkuje po pr incipu slu cajnosti, vee npr. sapri stupacnijcg mesta (u magac inu ) Doek spcrimentalne grcske tak odc dolaz i kada sefav orizuje seme odredenih karakter isrika npr.nepl evicasto sc rne iz plcvicastog. ;\0 moze bit irezult al opreme za uzorkovanje iIi o bucenosuuzork ovaca u magucinu i osoblja 1I laboratorij i(Kruse. 1999).
U ekspcrim cntu se poslo od prctpostavke da ce sezbog razlika 1I velicini , oblikll i karakt cr istikam ascmcllja~e. primesc razli~llo rasporc(tivati prilik omform iranja podllzoraka . Odrcdcni tip dcl itclja scizdvaja kao pogodniji za pravilno formiranjcpodllzoraka koji saddc odredcnll kombillacijll pnmcsa(Barabas. 1999). Zato je akcenat ovog rada na proveritipova delitelja koje koristimo u na;oj svakodllcvnojpraksi . Naro~ita paZnja jc posvcccna provcri mctodakaSikc . Ovaj met od ISTA Pravila ne propisuju zaformiranjc lIzoraka p~enice. ali se on 1I Labor atorijamaza ispitivanjc scmena joS uvek primcnjlljc. Naj~e;c i
razlog za njcgovu primcnu jestc nep oscd ovanjcodgovarajuceg delitclja (dclilclj manjih dimcn zlja) .
Slru~lli rad (Profcssional paper)1 Dip!. ing . BRi\NISLAVA OPR;\, mr NEVENA NIKOLIC. dip/. ing. JASMINA STOJADINOVIC. Institut za
kukuruz "Zcmun Poljc "
1 Mr MILKA VUJAKOVIC, Naciollalna laborat orija za ispitivanjc semena. Novi Sad
81
Lemarquand (1999) predlaze razl icite nac incuzorkovanja krupnog sernena, pa je i cilj ovog rada dase prcdlozene met ode ispitaju i uporede u nasirnLaboratorij ama i prilagode nasim mogucnostirna.
l\Iaterijal i metod rada
U ovorn cksperimentu su korisccna tri raztieitatipa delit elja (konusni. zcmljis ni i centrifugaln i).Prethodno je potvrdena valj anost dclite lja pornocurefcrcntnog uzorka semena (ISTA QA News BulletinNo. 1.1 994).Za eksper iment su korisceni uzorci:
a) kukuruza (lea mays L.). mase I OOOg sa primesama
10 semen a kukuruza crvenog zrna (lea mays L.)10 sernena jecrna (Hordeum vulgare L.)10 semcna psenicc iTrtticum aesttvum L)iO semena soje (Gly cme l111t~.(L.) Merr.)
b) pscnice tTrincum aesti vum L.) . masc IOOOg saprimcsama
10 semena golozmog ovsa (Avena sativa L)10 scrnena jccma (llordeum vulgare I•.)10 sernena galiuma (Galium tricorne Stokes)10semena poligonuma(Polygonum lapatifoltum L)
Prim csc su izabrane tako da se razlikujumedusobno po fixickim osobinama (velicini i oblikusemcna, povrs ini semenjacc, ple vicavosti . .. ) kojeusl ovlj avaju razliCito po nasanje ovih primesa uslobodnom toku mase semena osnovne kulture.
VeliCina uzorka odgovara masi prosecnog uzorkaza redovno laboratorijsko ispitivanje semena kukuruzai pscnicc, a propisana je domacim i medunarodnimPravilirna 0 ispitivanju semena. Uzorci sc razlicitimmetodama svode na radne uzorkc za analizu cistoce.Masa radnog uzorka za isp iti vanje cis toc c scmcnakukuruza iznosi 900g ( iii 2 poduzorka od po 450g ).Masa rudnog uw rka za ispilivanj e ~istoee semenapSenice iznosi 120g ( iIi 2 poduzorka od po 60g ).
Formi raflj e radfli" /lzoraka za k/lkuruz:I METOD: uzorak je jednom propuStcn kroz dclileljradi homogenizacije . paje odmereno po 450g semt:naiz oba kanala delitclja;
II METOD : uzorak jc propuSlanjem kroz dclilcljhomo gcnizovan. zatim je ru~no izdvojcno 100gscmenu a ispitivanjc jc izvcdcno na cclom radnomuzorku za ~istocu ( 900g )
Formiraflje radflih uloraka la p~eflicu:
I METOD : Illetodom kaSike su form irana 2poduzorka od po 60g
II METOD: uzorak jc jcdnom propuSten !croz deliteljradi homogenizacije. pa je odmereno po 60g semenaiz oba kanala delitelja ;
III METOD: uzorak je Iri puta propuSlenkroz delitelj .pri svakom koraku je odbaCcna polovina. kako bi se
82
uzorak sveo na 120g (ceo radni uzorak za analizucistocc)
IV METOD : uzorak je cetiri puta propustcn krozdelitelj , pri svakom koraku je odba cena polovina .kako bi sc dobila 2 poduzorka od po 60g
Za obe kulture je utvrden broj stranog (drugog)sem ena koji se naiao II radn om uzorku I poduzorku.
Broj ponavljanja u eksperimentu je bio 10.
Rezultati rada i diskusija
Eksperiment koj i je izvcdcn prcdstavlja lest nebroloske, vee analiticke cistoce serncna. Analui cka~istoea. mcdutirn nije prcdstavljena masorn (tj %) .vee brojem stranog (drugog) semena u scrnenuosnovne kulture.
Za uzorak kukuruza ocekivano jc da ce se uradnom uzorku za cistocu (900g) prosecno naci po 9sernena od svake prirncsc, ali ne manje od 7.
Iz Tabe le I . se za prv i metod vidi da ovoocckivanje nije zadovoljcno za psenicu kao primesuni primenorn zcmljisnog ni primcnom konusnogdelitelja. Zemljisni tip delitclja sc takode pokaza omanje pouzdanim u homogenizaciji jccma.
Sa dru gc strane, kor isccnjem centrifugalnogdelitelja su dobijenc visokc prosecnc vredn osti za sva4 tipa prirnesa. O[JSti prosck za ukupne primese porazlicitim tipovima delitelja (9.37) potvrdujc visokupouzdan ost centrifugalnog delitelja u homogcni zacijii formiranju poduzoraka kukuruza, tim pre sto j eprosecno variranje malo (0.58).
Ne postoji znaCaj na razl ika u ponusanju razliciuhprimcsa (5 obzirom na njihove karaktc ristike). lzuzcvpse nice na konusnom i zc mljis nom delitelju ost alekombinacije zadovolja vaju postuvljeni kriter jjum.
Opsti prosek po vrsti primese pokazuje da sc umetodi I za psenicu dobija vrednost koja je neznatnonih od oCekivane (6.93). Za ostalc primese suprose~nc vrednosli visokt:. uz nt:ujedna~t:no variranjc.
Poredcnjcm prve i druge metode formiranjaradnih ul.Oraka/poduzor aka za analizu ~istoc e
kukuruza zaklju~ujelllo da obe melode zadovoljavajupostavljeni krilerijum. Pritom treba naglasiti da sedrugi mclod mo~e primenjivati pod uslovol1l da scizvodi uz prethodnu homogenizaciju ispitivanoguzorka.
Za uzorak p~enice o~e k i v a li smo da cc sc II
radnom uzorku za ~i stoell (120g) [JroscCnonaci baremI seme od svake primc se. Razlo g za post avljanjeovakvog kriterijuma jcstc ~ injcnica da se prosc~an
uzorak pSenice (samilll tim i njegovc primesc)pomoeu dclitclja svodi na 1/8. Takodc. u Pravilniku 0
kvalitetu semena poljoprivrcdnog bilja. Slu:l:bcni listSFRj ~Ian 8.5 se katc da se u prosc~nom uzorku zastrna ~ita ne sme naei nijcdno semc divlj eg ovsa(Avena/ a lua L.) .
Iz Tabele 2. sc vidi da je od primcsa najtezl.' bilootkriti prisusIVo primese poligonuma metodom I i II
Tab. I. Srednje vredn osti i standardn a dev ijac ija :a prisustvo stranog seme na u uzorku kukur uza [Zea mays L.) premaraz lici tim metodamaTab. I. Mean values and standard deviation for p resents ofother se ed in maize sample (Zea mays L.), according 10
diffrent methods
Vrsta primesc Metod IStat .pararn Metod II
Tipe of other Meth od I 8Stat istics Method II
seed KD ZD CD
Zea mays 8 840 9.50 9.30 9.07 9.10(crv eno zrno)
" 0.97 0.53 0.67 0.72 12 9red kernel
Tnu cum 8 6.10 4.90 9.80 6.93 9.00 Iaestivum o 1.79 2 08 041 1.43 125
Glucme max8 7 80 8.30 9.40 8.50 8.60rr 1.03 1.70 051 1.08 0.84
Hordeum 8 74 0 7.00 9.60 8.00 920vulgare a 1.58 1.88 0.70 1.39 0 63
8 7.41 741 9.37 897,
" 1.34 1.55 058 1.00
KD - kouusni delitelj I conrcal dtvuler; ZD - zernlj isni del itelj I sol! divider ,CD - centnfugalni delitelj I cent rifugal divider
Tub. 2. Srednj e vrednosti i standardna devijacija za prisutsvo stranog semena u uzorku psenice (Triu cum aestivum L.)p rema razlicinm metodamaTab. 2. Mean values and standard deviation for p resents ofother seed wheat samp le (Triti cum aestivum L.),according to different methods
VrstaMet od I Metod II Metod III Metod IV
prirneseStat Meth od I Methud 11 Meth od III Meth od IV
Tipe ofpar
Stat KasikaZD CD 8 KD ZD CD KD CDother seed KD 8 ZD 8
Spoon
Hordeum 8 150 140 1.00 0.80 1.73 1.17 1.10 140 1.40 15 0 1.30 13 0 U 7vulgu ns " 0.97 1.58 1.05 0.79 1.14 1.06 0.99 117 1.07 1.18 082 0.95 0.98
Avt!l1Iasaliva
(gol" zmo)8 0.50 100 140 0.50 1.33 1 .10 0.90 1.30 1.47 170 12 0 120 U7
" 0.53 1.15 0.84 053 0.87 1.03 0.74 1.16 0.98 125 0.63 0.91 0.93nekedkernet
PO!YXfmlf", 8 0.40 0.60 0.30 080 0.57 1.00 1.10 1.30 1.13 090 12 0 120 1.10IUlJUflf ofium a 0.84 0.70 0.67 0 91 0.76 0.67 1.00 1.41 1.03 074 0.79 1.13 0.89
Gahum 8 0.70 1.30 1.20 070 1.07 1.50 0.80 1.90 1.40 120 1.00 0.70 0.97trtcorn e a 067 125 1.03 082 1.03 1.43 0.63 1.66 124 1.03 0.67 067 0.79
8 0.77 1.57 1.11 0.70 1.60 0.97 1.47 132 1.17 1.10
" 075 1.19 0.90 076 1.05 0.84 135 1.05 0 73 0.91
KD - konu sni delitelj I COnical divider; ZD - zemljism delitelj I SOI l divtder;CD - ceutrifugalni del itelj I centrifugal dtvnler
bez obzira koji je tip delitelja koriscen, Primenomostalih metoda. kriterijum kod ove prirnese jezadovoljen. Sa druge strane, gledano po opstimprosecima, j ecam se ocekivano dobro rasporeduje,kako zbog svoje krupnoce. tako i zbog osobineplevicavosti.
OpSti prosek za ukupne primese pokazuje dametod kasike generalno ne zadovoljava postavljenikriterijum (0.77) i ne treba ga prirnenjivati ulaboratorijskoj praksi. Cetvrta metoda se pokazalakao najpouzdanija s obzirorn da su vrednosti dobijeneprimcnorn razlicitih tipova delitelja medusobno
83
najujednacenije i zadovoljavaju postavljeni kriterijum .
Ovaj rezultat se poklapasa rezultatirnadobijenimu SNES-u (Laboratorija za ispitivanjc sernena, Ante.Francuska).
Prerna rezultatima SNES-a. eksperimentalnagreska se moze izbeci upravo ovom metodom u kojojse prosecan uzorak psenice svodi na 1/8, bezdodavanja ili oduzimanja sernena rukorn. Svodenjeprosecnog uzorka se izvodi tako, da masa radnoguzorka za cistocu ne bude manja od propisane. ali niveca. Nedozvoljena velicina radnog uzorka je ona
koja za vise od 5% prevazilazi propisanu masu (u01'0111 slucaj u 60g).
Od razlicit ih tipova del itelja , konu sni se poopstirn pros ec ima. za sve met ode pokazao sasvimpouzdan . Izuzev kod cctvrte metode, zernljisni delitcljJe pouzdan za metod II (1.22) a eentrifugalni za metodIII (1.47).
ZllkljuCak
Obe rnetode za laboratotijsko formiranjc radnihuzoraka/poduzora ka kukuruza jesu prihvatljive. akose u svakodnevnoj laboratorij skoj praksi izvodc naopisan naciu ,
Primcse isp irivane kod ovog uzorkazadovoljavaj u postavljcni kriterijum rasporedivanja,izuzev psenice u metodi I primenom konu snn g izemlj isnog dclitelj a.
Od ispitivanih delitelja, centrifugalni se pokazaokao najbolji . posto dovod i do najravnomernijegrasporcdivanj a primesa pril ikom formir anjapoduzoraka kukuruza u laboratorijskim uslov ima.
Za uzorak pscnicc cervrti se metod. nczavisno odtoga koji je tip delit elja primenj cn , potvrdio kaonajbolji , sto jeste propisana medunarodua metoda . Od
ispitivanih primesa u uzorku psenice najtczc je biloutvrditi realno prisustvo korova, dok se j ecarn kaokullum a prirnesa, zbog svojih fizickih karakte ristikanajravnomcrnijc rasporedivao.
Od primenjenih delitclja, za formiranje radnihuzorak a/poduzoraka psenice. po svim metodama,konusni delitelj se pokazao kao najbolji .
LITERATURA
BARABAS. JULIA (1999) : Testing reliab ility ofdiferent dividers. University of Horticulture andOMMI. Budapest. Hungary. V ISTA seminar IL
statistikeISTA Handbook on Seed Sampling (1986)Sluzbeni list SFRJ (1987): Pravilnik 0 kvalitetu
semena poljoprivredn og bilja , br. 47ISTARules ( 1999):Seed Science andTechnology, Vol.
27.94-96KRUSE. M.(1999):Fundamentals of sample dividing.
Angers, University of Hohenheim . V ISTA seminar iz statistike
LEMARQ UAND. A. (1999): Compar ison betweenmethods to draw sub samples . GEVES - SNES.Francuska. V ISTA seminar iz statistike
RELIABILITY OF DIFFERENT METHODS USED FOR FORMING OF WORKIj\;G SAMPLESIN THE L\HORATORY FOR SEED TESTING
by
OPRA BRANISLAVA. VUJAKOVIC MILK!\, NIKOLIC NEVENA. STOJADI NOVIC JASMINA
SUMMARY
The testing of seed quality starts from the moment a sample is formed in a warehouse during processmg orpackaging of the seed. The seed sampling as the process of obtaining the working sample also assumes each stepundertaken during its testing in the laboratory. With the aim of appropriate forming ofa seed sample in the laboratory. the usage of seed divider is prescribed for large seeded species (such as seed the size ofwheat or larger) (ISTARules. 1999).
Tile aim of this paper was the comparison of different methods used for obtaining the working samples ofmaize and wheat seeds using conical, soil and centrifugal dividers . The number ofseed of added admixtures confinned the reliabil ity of working samples formation.
To each maize sample (1000 g) 10 seeds of the following admixtures were added: lea mays L (redpcricarp). Hordeum vulgare L.. Triticum aeS/lVUlIl L. . and Glycine ma."C (L.) Merr. Two methods were used for formation of maze seed working sample . To wheat samples (1000 g) 10 seeds of each of the following species wereadded: Avena sativa (hulled seeds). Hordeum vulgare L..Galium trtcorne Stokes, and Polygonum laputifolium L.For formation of wheat seed working samples four methods were used. Optimum of9. but not less than 7 seeds ofadmixture were due to be determined inthe maize seed workingsample, while for wheat. at least one seedof admixture was expected to be found in the working sample.
The obtained results confirmed that the formation of'the maize seed working samples was the most reliablewhen centrifugal divider. the first method was used (average of admixture - 9.37). From the observed admixturesthe seed of7i-ilicum aestivum L. was the most uniformly distributed . the first method also being used (6.93). Thesecond method gainshigh average values satisfying the given criterion. but it should be used with previous homogenization of the sample being tested.
84
The forming of wheatseedworking samples is the most reliable ifthe fourth method is applied. regardless ofwhich type of divider is used. The spoon method is unsatisfactory for the given criterion (average of admixture 0.77). The most uniform distribution of the admixtures in the wheat seed working sample. by all methods applied.was determined for Hordeum vulgare L The presence of Polyg onum lapatifolium L. was the most difficult to determineby the first (0.40).and the second (0.57) method.Themost reliable method for wheat seed working sampleformation was the method of conical divider.
Key words: sampling, large-seeded species. quality, divider, other seed
85
