ปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม

บษราคม จตอารย

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน

พ.ศ. 2555 ลขสทธของมหาวทยาลยครสเตยน

วทยานพนธ เรอง

ปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม ไดรบการพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

วนท 8 กรกฏาคม พ.ศ. 2555

............................................................................ นางบษราคม จตอารย ผวจย

............................................................................ รองศาสตราจารยเพญจนท ส. โมไนยพงศ ค.บ. (พยาบาลศกษา) ค.ม. (บรหารการพยาบาล) ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ ......................................................................... อาจารย ดร.สพฒนา คาสอน วท.บ.(พยาบาล), วท.ม.(สาธารณสขศาสตร), Ph.D. (Nursing) กรรมการสอบวทยานพนธ ............................................................................ รองศาสตราจารย จรรยา เสยงเสนาะ วท.บ.(พยาบาลสาธารณสข) เกยรตนยม, M.P.H กรรมการสอบวทยานพนธ ..................................................................... ............................................................................ ผชวยศาสตราจารย ดร.ศากล ชางไม รองศาสตราจารย สมพนธ หญชระนนทน วท.บ.(พยาบาลและผดงครรภ), วท.บ.(พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. วท.ม.(พยาบาลศาสตร), ประธานกรรมการบรหารหลกสตร Ph.D.(Health Science) พยาบาศาสตรมหาบณทต คณบดบณฑตวทยาลย

วทยานพนธ เรอง

ปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม

.................................................................... นางบษราคม จตอารย ผวจย

....................................................................... อาจารย ดร.สพฒนา คาสอน วท.บ.(พยาบาล), วท.ม.(สาธารณสขศาสตร), Ph.D. (Nursing) ประธานกรรมการทปรกษาวทยานพนธ

....................................................................... อาจารย พนเอกหญง ดร.นงพมล นมตรอานนท พย.บ.,วท.ม.(พยาบาลศาสตร), ส.ด.(การพยาบาลสาธารณสข) กรรมการทปรกษาวทยานพนธ ....................................................................... ...................................................................... ผชวยศาสตราจารย ดร.ศากล ชางไม รองศาสตราจารย สมพนธ หญชระนนทน วท.บ.(พยาบาลและผดงครรภ), วท.บ. (พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. วท.ม.(พยาบาลศาสตร), ประธานกรรมการบรหารหลกสตร Ph.D. (Health Science) พยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณบดบณฑตวทยาลย

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงได ดวยความกรณาจาก อาจารย ดร.สพฒนา คาสอน และอาจารย พนเอกหญง ดร.นงพมล นมตรอานนท อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผซงกรณาใหความร คาแนะนาและแนวทางทเปนประโยชน ตลอดจนชวยตรวจสอบแกไขขอบกพรองตางๆ จนเสรจสมบรณ พรอมทงสนบสนนใหกาลงใจแกผวจยดวยดเสมอมา ผวจยรสกซาบซงและขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน และขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารยเพญจนท ส. โมไนยพงศ ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ และรองศาสตราจารยจรรยา เสยงเสนาะ กรรมการสอบวทยานพนธ ทกรณาตรวจสอบวทยานพนธและใหคาแนะนาเปนอยางดตลอดมา ขอกราบขอบพระคณ แพทยหญงดวงตา ไกรภสสรพงษ ดร.จนทรเพญ นลวชรมณ อาจารยเบญจวรรรณ สามสาล อาจารย นตยา ถนอมศกดศร และอาจารยวราภรณ บญประเสรฐ ไดกรณาเปนผทรงคณวฒ ทกรณาตรวจสอบความตรงตามเนอหาในแนวคาถามทใชในการวจย พรอมทงใหขอเสนอแนะและขอคดเหนทเปนประโยชนอยางยง ขอกราบขอบพระคณ คณาจารยทกทานทไดประสทธประสาทวชาความรตางๆในระหวางการศกษาททาใหเกดปญญา พรอมท งใหคาแนะนาและกาลงใจตลอดมา ขอขอบคณเจาหนาทของมหาวทยาลยครสเตยนทกทานทอานวยความสะดวกและใหความชวยเหลอตลอดระยะเวลาในการศกษาทสถาบนการศกษาแหงน ขอขอบพระคณผบงคบบญชาและเพอนรวมงานสานกงานสาธารณสขอาเภอพทธมณฑล ทใหโอกาสผวจยในการศกษาตอในระดบบณฑตศกษาและยดหยนเวลาในการปฏบตงาน ขอขอบคณอาสาสมครสาธารณสขและผสงอายตาบลคลองโยงทกทาน ทไดใหความรวมมอ เสยสละเวลาแกผวจยเปนอยางด สดทายน ผวจยขอกราบขอบพระคณบดา มารดา และขอบคณสามและบตรทสนบสนนทนการศกษาและเปนกาลงใจตลอดระยะเวลาทผานมา ขอบคณเพอนๆ รวมรนทกคนทคอยหวงใย ชวยเหลอและใหกาลงใจดวยดเสมอ คณความดและคณประโยชนท งหลายทเกดจากการศกษางานวจยครงน ขอมอบใหแดบพการ คณาจารย เพอนๆ และกลมตวอยาง ทกทาน

ค

532026 : สาขาวชา: การพยาบาลเวชปฏบตชมชน; พย.ม. (การพยาบาลเวชปฏบตชมชน) คาสาคญ : ความซมเศรา / ผสงอาย

บษราคม จตอารย : ปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม(The Factors Influencing Depression Amongst the Elderly at a Community in Nakhon Pathom Province) คณะกรรมการทปรกษาวทยานพนธ: อาจารย ดร.สพฒนา คาสอน, Ph.D., อาจารย พนเอกหญง ดร.นงพมล นมตรอานนท, ส.ด., 98 หนา ภาวะซมเศราเปนปญหาสขภาพจต ทพบบอยในผสงอาย การวจยนเปนการวจยเชงพรรณนา โดยมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม โดยใชแนวคดภาวะซมเศราของเบคและคณะ (Beck et al., 1979) และแนวคดทฤษฎการปรบตวของรอย (Roy, 1991) มาประยกตใช ในการสรางกรอบแนวคดในการวจย กลมตวอยางเปนผสงอาย ทอาศยอยในชมชนคลองโยง จงหวดนครปฐม จานวน 210 ราย ใชวธการสมอยางมระบบ เกบขอมลระหวางเดอนกมภาพนธ- เมษายน 2555 เครองมอทใชเปนแบบสอบถาม ประกอบดวย ขอมลสวนบคคล การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน สมพนธภาพในครอบครว และภาวะซมเศรา ผวจยทาการตรวจสอบความตรง โดยผทรงคณวฒ 5 ทาน และตรวจสอบความเชอมนของแบบสอบถามโดยใชคาสมประสทธอลฟาของครอนบาช มคาระหวาง 0.78-0.96 วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณา สมประประสทธ Eta สมประสทธสหสมพนธของเพยรสนและวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน ผลการวจยพบวากลมตวอยางสวนใหญไมมภาวะซมเศรา อาย เพศ สถานภาพสมรส ไมมความสมพนธกบภาวะซมเศรา การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบภาวะซมเศราอยางมนยสาคญทางสถต นอกจากนยงพบวา การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว สามารถรวมกนทานายภาวะซมเศราในผสงอายไดรอยละ 31.90 อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (R2=.319, p<.001) ผวจยเสนอแนะวา พยาบาลเวชปฏบตชมชน พฒนาโครงการลดโอกาสเสยงโดยเนนการเสรมสรางการรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน สมพนธภาพในครอบครว เพอชวยใหผสงอายสามารถปองกนภาวะซมเศราไดอยางเหมาะสม 

ง

532026 : MAJOR: Community Nurse Practitioner; M.N.S (Community Nurse Practitioner) KEYWORDS : DEPRESSION / ELDERLY

Bussarakam Jitaree : The Factors Influencing Depression Amongst the Elderly at a Community in Nakhon Pathom Province Thesis Advisors: Dr. Supatana Chomson, Ph.D., Col. Dr. Nongpimol Nimit-arnun, Dr.P.H., 98 pages.

Depression,is a common phychological health problem which often occurs in the elderly. The objectives of this descriptive research is to study the factors influencing depression amongst the elderly at a community in Nakhon Pathom Province. The depression concept of Beck and colleque (1979) and Roy’s adaptive theory (Roy,1991). Were applied as a conceptual framework in this research. The samples for consisted of 210 elders who lived in Klong Yong community Nakhon Pathom Province.and were selected by Systematic random sampling. Data were collected from Febuary to April 2012. The questionnaires consisted of a personal data from, perceived severity off illness, activities of daily living ability, family relationship and depression. The questionnaires were validated by five experts, and the reliability were 0.78-0.96 by using Cronbach ’s alpha coefficient. Data were analyzed by using descriptive statistics, Eta coefficient, Peason’sproduct morment correlation coefficient, and stepwise multiple regression analysis.

The result revealed that most of the samples had no depression status. Age, gender, marietal status had no statistically relationship with depression. Perceived severity of illness, activities of daily living ability, family relationship had statistically relationship with depression. Inaddition, perceived severity of illness, activities of daily life ability, and family relationship could concurrently predict depression amongst the elderly at community in Nakhon Pathom Province. at 31.90 percent at statistically significant level of 0.01 (R2=.319, p<.001) The researcher suggests that community nurse practitioners, should develop the risk reduction projects to appropriately promote the perceived severity of illness family relationship, activities of daily life ability , in order to prevent depression amongst the elderly.

จ

สารบญ

หนา กตตกรรมประกาศ................................................................................................................ ค บทคดยอภาษาไทย................................................................................................................ ง บทคดยอภาษาองกฤษ........................................................................................................... จ สารบญ.................................................................................................................................. ฉ สารบญตาราง........................................................................................................................ ช สารบญภาพ........................................................................................................................... ซ บทท 1 บทนา ...................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา......................................................... 1 คาถามของการวจย......................................................................................... 4 วตถประสงคของการวจย............................................................................... 4 สมมตฐานของการวจย................................................................................... 5 กรอบแนวคดของการวจย.............................................................................. 5 ขอบเขตของการวจย...................................................................................... 7 นยามตวแปร.................................................................................................. 8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ............................................................................ 9 บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ ......................................................................... 10 แนวคดเกยวกบผสงอาย ............................................................................... 10 ทฤษฎการปรบตวของรอย .......................................................................... 16 แนวคดเกยวกบภาวะซมเศราในผสงอาย....................................................... 20 บทบาทของพยาบาลเวชปฏบตชมชนในการสรางเสรมสขภาพจต................ 31 บทท 3 วธดาเนนการวจย...................................................................................................... 34 ลกษณะของสถานททใชในการเกบขอมล ................................................... 34 ประชากรกลมตวอยาง.................................................................................. 34 เครองมอทใชในการวจย............................................................................... 37 การหาคณภาพขอเครองมอ .......................................................................... 40 การพทกษสทธผเขารวมการวจย................................................................... 42 การเกบรวบรวมขอมล................................................................................... 42

การวเคราะหขอมล.......................................................................................... 43

ฉ

สารบญ (ตอ) า ....

หนา

บทท 4 ผลการวจย................................................................................................................ 44 บทท 5 อภปรายผล............................................................................................................. 52 บทท 6 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ ......................................................................... 61 สรปผลการวจย............................................................................................ 62 ขอเสนอแนะ................................................................................................. 63 บรรณานกรม ...................................................................................................................... 65 ภาคผนวก ........................................................................................................................... 75 ก รายนามผทรงคณวฒ..................................................................................... 76 ข เอกสารรบรองจรยธรรมการวจยในมนษย..................................................... 78 ค คาชแจงพทกษสทธผเขารวมการวจย............................................................. 81 ง เครองมอทใช.................................................................................................. 90 ประวตผวจย ....................................................................................................................... 98

ช

หนา

สารบญตาราง หนา ตารางท

1 จานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามลกษณะขอมลทวไป................ 45 2 จานวนและรอยละ ของกลมตวอยางจาแนกตาม การรบรความรนแรงของ

ความเจบปวย ...................................................................................................

47 3 จานวนและรอยละของผสงอาย จาแนกตามระดบสมพนธภาพในครอบครว 47 4 จานวนและรอยละของผสงอายจาแนกระดบความสามารถในการปฏบต

กจวตรประจาวน………………………………………………………...........

48 5 6 7

8

จานวนและรอยละของผสงอาย จาแนกตามระดบความซมเศรา ...................... 48 ความสมพนธระหวางเพศ สถานภาพสมรส กบภาวะซมเศราในผสงอาย....... 49 ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก อาย การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการทากจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว กบภาวะซมเศราในผสงอาย ............................................................

49 อานาจการทานายของ อาย เพศ สถานภาพสมสมรส การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการทากจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว กบภาวะซมเศราในผสงอาย ………………………………….........

50

ซ

สารบญภาพประกอบ

หนา แผนภมท

1 กรอบแนวคดในการวจย ..................................................................................... 7 2 แบบแสดงการปรบตวของบคคล......................................................................... 20 3 แบบแสดงขนตอนการสมกลมตวอยาง................................................................ 37

ฌ

บทท 1

บทนา ความเปนมาและความสาคญของปญหา ความกาวหนาทางการแพทยและสาธารณสข รวมทงการกระจายบรการดานสาธารณสข ทาใหประชากร ไดรบบรการทชวยใหคณภาพชวตดขน อายขยเฉลยของประชากรเพมขน จานวนประชากรสงอายจงมแนวโนมเพมขน (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย, 2548: 6) จากรายงานสถานการณผสงอายไทยของมลนธสถาบนวจยและการพฒนาผสงอายไทย (2552: 9) พบวาจานวนประชากรผสงอายเพมขนจาก 26.2 ลานคนในป 2523 เปน 66.5 ลานคนในป 2551 และคาดวาจะเพมเปน 70 ลานคนในป 2573 เมอพจารณาสดสวนประชากรสงอายตอประชากรรวม พบวามแนวโนมสงขน กลาวคอ ในป 2533 มสดสวนประชากรสงอายตอประชากรรวมเทากบ 1: 13 เพมเปน 1: 8 ในป 2553 และคาดวาจะเพมเปน 1; 3 ในป 2573 ผสงอายจาเปนตองเผชญกบการเปลยนแปลงทสาคญทงดานรางกาย และทางดานสงคมทางดานรางกาย เนองดวยความสงวย เปนชวงของการพฒนาการในทางเสอมถอยทงดานโครงสรางและการทาหนาทของอวยวะทกระบบ รางกายจะสรางภมคมกนตามปกตลดลงพรอมกบสรางภมคมกนชนดทาลายตนเองมากขนทาใหรางกายออนแอเกดภาวะแทรกซอนไดงายสงผลใหผสงอายมโอกาสจะเกดปญหาสขภาพไดงาย และรนแรงกวากลมอายอน ผสงอายมากกวารอยละ 40 มโรคประจาตวอยางนอย 1 โรคและยงมอายสงขนอตราการเกดโรคมากกวาหนงโรคจะสงมากขนตามลาดบ (ปรยาพร จนทรโอทาน และคณะ, 2541: 57) ซงสอดคลองกบรายงานการสารวจภาวะสขภาพของประชากรไทย ทพบวาผสงอายรอยละ 87 มโรคประจาตวมากกวาหนงโรค (เยาวลกษณ ปรปกษขามและพรพนธ บญยรตพนธ (บรรณาธการ), 2549: 198) กลมโรคเรอรงหรอโรคประจาตวทพบไดมากในกลมผสงอาย คอ โรคหวใจและหลอดเลอด โรคของตอมไรทอ โรคระบบกลามเนอ

2

เสนเอน กระดกและขอซงโรคเรอรงเหลานสงผลกระทบตอคาใชจายในการรกษาและคณภาพชวตของผสงอายอกดวย สาหรบทางดานสงคม การเปลยนแปลงสถานภาพทางสงคมของผสงอาย จากการทเคยมบทบาทเปนผรบผดชอบหาเลยงครอบครว เปนผนาในการตดสนใจภายในครอบครว ตองลดบทบาทมาเปนผทตองพงพาครอบครว บทบาทในการชวยเหลอกจการภายในครอบครวลดลง ตองสญเสยอานาจในการตดสนใจ สมาชกในครอบครวไมเหนคณคาและความสาคญ ไมใหความเคารพนบถอผสงอายเทาทควร (ชลลดา ภกดปราพฤทธ, 2542: 33) กอปรกบการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจและสงคม ทมระบบการแขงขนสง สมาชกทเปนกาลงสาคญของครอบครวตองออกไปทางานนอกบาน ทาใหจานวนผทจะทาหนาทดแลผสงอายในครอบครวลดลง มเวลาใหผสงอายนอยลง ความสมพนธระหวางสมาชกภายในครอบครวลดลง ขาดการใหความรกและความอบอน ผสงอายจงถกทอดทงใหอยโดดเดยว ดาเนนชวตตามลาพง (มะล สดกลาง, 2547: 1) การเปลยนแปลงอนเนองมาจากความสงวยดงกลาวนบเปนสงเราทมาจากสงแวดลอมทอยภายในบคคล และภายนอกบคคล (Roy and Roberts, 1981: 55) ทกระตนใหผสงอายตองมการปรบตว ถาสงเราดงกลาวอยภายในขอบเขตทผสงอายสามารถทจะตอบสนองในทางบวกได ผสงอายจะมการแสดงพฤตกรรมการปรบตวทเหมาะสม มคณภาพชวตทดแตหากผสงอายรบรวาสภาพการเปลยนแปลงเหลานนมความรนแรง คกคามตอตนเองสง มการตอบสนองตอสงเราในทางลบไมสามารถปรบตวได ผสงอายจะแสดงพฤตกรรมการปรบตวทไมเหมาะสมอาจเกดภาวะซมเศราได อาจกลาวไดวาบคคลทมความยดหยน มความสามารถในการปรบตว หรอมเครอขายสนบสนนทางสงคม จะชวยบรรเทาภาวะซมเศราทไมใหรนแรงและสามารถกลบสภาวะปกตได สวนบคคลทมแนวโนมมองโลกวาลาบาก เตมไปดวยอปสรรค อาจมความยดหยนไดนอยกวา และมแนวโนมเกดภาวะซมเศราเรอรง (Coleman, Butcher, Carson, 1980 ) ภาวะซมเศราเปนภาวะอารมณทแสดงออกโดยมอารมณเศรา วาเหว สนหวง รสกวาตนเองไรคา มกตาหนตเตยนตนเอง รวมกบมอาการทางกาย เชน พดนอย เฉอยชาลง (Sadock, 2000) ซงอาจเปนประสบการณความสญเสย ความผดหวงในชวตจากสงทตงใจไว (กรมสขภาพจต, 2544)จากขอมลสถต ของสานกนโยบายและแผนสาธารณสข กระทรวงสาธารณสขพบจานวนผปวยดวยโรคซมเศราทเขารบบรการในสถานบรการสงกดกรมสขภาจตใน พ.ศ.2544 เปนจานวน 94.90 ตอประชากรหนงแสนคน และเพมขนเปน 168.28 ตอประชากรหนงแสนคนใน พ.ศ.2545 (กรมสขภาพจต, 2546) การสารวจความชกของโรคจตเวชระดบชาตใน พ.ศ.2546 พบวา 1 ใน 5 ของคนไทยกาลงเผชญกบโรคทางจตเวชโดยเฉพาะโรคซมเศรา มคนไทยถง 1.8 ลานคน มอาการของโรคซมเศรา (ชนฤทย กาญจนะจตรา และคณะ, 2550: 14) จากการสารวจซมเศราในผสงอายไทยพบวามอตราความชกรอยละ 12.78 โดยปจจยสาเหตมาจากปญหาสขภาพ ปญหาดานสมพนธภาพใน

3

ครอบครว และปญหาดานเศรษฐกจ (Thongtang, 2002: 540) และจากการทบทวนงานวจยพบวาปจจยอนเนองมาจากความสงวย ทสมพนธกบการเกดภาวะซมเศราในผสงอายไดแก อาย (กนกรตน สขตงคะ และคณะ, 2542: 232-243; Blazer, Burchett, Service,and George, 1991) รายได (Blazer et al, 1991) สถานภาพสมรส (Koenig, Meader, Cohen, andBlazer, 1998) การเจบปวยทางกาย (สรวฒ สงขรศม, พมพาภรณ สงขรศม, และสวรรณ เรองเดช, 2540) ยาทไดรบ (Koenig et al.,1988) ความสามารถในการทากจวตรประจาวน (ชดเจน จนทรพฒน, 2543: 23; Alexopoulos et al., 1996: 878; Dunham and Sager, 1994: 676; Oxman and Hull, 1997: 1-14) ความรนแรงของความเจบปวย (Koenig et al., 1998: 29; Parmlee, Kate, and Lawton, 1991: 15-21) ระยะเวลาทเจบปวย (Kennedy, Kelman, and Thomas, 1991) แรงสนบสนนทางสงคม ( Dean, Kolody, and Wood, 1990: 148-161) และการประสบกบเหตการณทรนแรงของชวต (Murphy, 1982: 142) จงหวดนครปฐม เปนจงหวดหนงทมแนวโนมประชากรสงอายเพมขนอยางตอเนอง อกทงมการเปลยนแปลงของโครงสรางครอบครวเชนกน กลาวคอ ใน พ.ศ. 2546 มจานวนประชากรทงหมด 778,040 คน เปนประชากรผสงอายจานวน 78,706 คน คดเปนรอยละ 10.1 ของประชากรทงหมด และใน พ.ศ.2550 มจานวนประชากรทงหมด 821,127 คน เปนประชากรผสงอายจานวน 89,468 คน คดเปนรอยละ 10.9 ของประชากรทงหมด (สานกงานสถตแหงชาต, 2550) จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวา จานวนผสงอายในจงหวดนครปฐมมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง นบวาเปนกลมประชากรทควรไดรบการสงเสรมใหสามารถดารงชวตอยอยางมความสขไมเปนภาระตอครอบครวและสงคม สอดคลองกบนโยบายและมาตรการของแผนระยะยาว สาหรบผสงอาย ทใชเปนแผนแมบทสาหรบการดาเนนงานเกยวกบการพฒนาคณภาพชวตของผสงอาย และสงเสรมใหผสงอายไดใชความสามารถ ศกยภาพทมอยใหเปนประโยชนตอตนเอง ครอบครวและสงคม พรอมทงใหมบรการดานการดแลและสวสดการตางๆทจะเออใหผสงอายไดดารงชวตอยางมคณภาพและมความสขสมวย (คณะกรรมการสงเสรมและประสานงานผสงอายแหงชาต สานกนายกรฐมนตร, 2545) จากสถตสาธารณสขจงหวดนครปฐม 3 ปยอนหลง ป พ.ศ.2551–2553 พบวา มผสงอายทมความเสยงตอภาวะซมเศรา 523, 595 และ 723 คนตามลาดบ แสดงวาประชาชนในจงหวดนครปฐมมแนวโนมปญหาทางสขภาพจตเพมขน (สานกงานสาธารณสขจงหวดนครปฐม, 2553) ชมชนคลองโยงเปนหมบานหนงทอยในความรบผดชอบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลคลองโยง โดยมประชากรรบผดชอบ 3,909 คน จากรายงานสรปผลงานประจาป พ.ศ.2553 พบวาประชากรผสงอาย มจานวนเพมขนเชนกน เพมเปนจานวน 395 คน และพบวาในป พ.ศ.2553 มผสงอายทมภาวะซมเศรารอยละ 11.40 ของจานวนผสงอายทงหมด และในปงบประมาณ

4

2554 เพมเปนจานวน 414 คน ตามลาดบ ผสงอายทอยในชมชนซงมแนวโนมทจะมภาวะเสยงตอภาวะซมเศราเพมมากขนจงนบวาเปนกลมเปาหมายสาคญในการจดบรการเฉพาะกรณ ดงนน ผวจยจงสนใจปญหาดานสขภาพจตของผสงอายโดยเฉพาะความซมเศรา และปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายทอาศยอยในชมชนคลองโยง เพอนาผลการวจยนมาใชเปนแนวทางแกไขปญหาสขภาพจตโดยเฉพาะภาวะซมเศราในผสงอายเพอใหผสงอายมคณภาพชวตทดขนทงในระดบครอบครว ชมชน และประเทศตอไป คาถามการวจย อาย เพศ สถานภาพสมรส การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว มอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอาย ในชมชน จงหวดนครปฐม หรอไมอยางไร วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาระดบความซมเศราในผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม 2. เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลไดแก อาย เพศและสถานภาพสมรสกบภาวะซมเศราในผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม 3. เพอศกษาความสมพนธระหวางการรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการทากจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว กบภาวะซมเศราในผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม 4. เพอศกษาอานาจการทานายของปจจยสวนบคคล การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว กบภาวะซมเศราในผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม สมมตฐานในการวจย 1. อาย เพศ สถานภาพสมรส มความสมพนธกบภาวะซมเศราของผสงอาย 2. การรบรความรนแรงของการเจบปวย ความสามารถในการทากจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครวมความสมพนธกบภาวะซมเศราในผสงอาย

5

3. อาย เพศ สถานภาพสมรส การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการทากจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว สามารถรวมกนทานายภาวะซมเศราในผสงอาย กรอบแนวคดในการวจย กรอบแนวคดทใชในการวจยครงน ผวจยไดประยกต Roy Adaptation Model (Roy and Andrews 1991: 7-11) และBeck’s Cognitive Theory of Depression (1979: 10-11) และการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของกบภาวะซมเศราและทฤษฎทเกยวของกบภาวะซมเศราและผสงอาย การเปลยนแปลงการดาเนนชวตผสงอาย ทงทางตรงและทางออม (Roy and Andrews 1991: 7-11) กลาววา บคคลเปนระบบการปรบตวระบบหนง สงแวดลอมทเปลยนแปลงไปนจดเปนสงนาเขาสระบบการปรบตว ซงเปรยบเสมอนสงเราทกระตนใหบคคลปรบตว สงเรานแบงเปน 3 ชนด คอ สงเราตรง ซงเปนสงเราทบคคลกาลงเผชญ และทาใหบคคลตองปรบตว สงเรารวม ไดแก สงเราอนๆทปรากฏรวมอยดวยในสถานการณนนๆ และสงเราแฝงเปนลกษณะเฉพาะของบคคล ไดแก ความเชอ ทศนคต เมอบคคลเผชญกบสงแวดลอมทเปลยนแปลงไปหรอมสงเรามากระทบ บคคลจะมการปรบตวเพอรกษาสมดลของระบบโดยใชกลไกการควบคม และกลไกการรบรเปนพนฐานในการปรบตว ผลจากการใชกลไกทงสองจะทาใหบคคลแสดงออกในพฤตกรรมการปรบตว 4 ดาน คอดานรางกาย ดาน อตมโนทศน ดานบทบาทหนาท และดานการพงพาระหวางกนและกน ซงผลของการปรบตวจาแนกในการปรบตว 2 ลกษณะ คอ ลกษณะพฤตกรรมทเหมาะสม และลกษณะพฤตกรรมทไมเหมาะสม ถาสามารถปรบตวไดดกจะมภาวะสขภาพทด แตถามปญหากจะนามาซงการเจบปวยดงนน ถาผสงอายมการปรบตวทดกจะทาใหมภาวะสขภาพทงกาย จตใจ และสงคมดตามไปดวย ซงกลไกการควบคมเปนตวเชอมโยงการทางาน และตอบสนองออกมาเปนพฤตกรรมการปรบตว เปาหมายสงสดของการดารงชวตในสภาวะปกตสข คอ สมดล ซงมนษยพยายามปรบรกษาสภาวะเชนนไว ถาผลของการปรบตวไมสามารถกอใหเกดการตอบสนองในทางบวกได กจะปรากฏเปนพฤตกรรมการปรบตวในทางลบ หรอลมเหลว (Maladaptation Behavior)ซงเบค (Beck, 1979 ) เบค (Beck, Kcenic, 1976; Beck et al., 1979: 10-11) ทกลาววาภาวะซมเศราหมายถงความแปรปรวนทางดานความคด อารมณ แรงจงใจ รางกายและพฤตกรรม ซงเปนผลจากการประมวลเรองราวผานกระบวนการคดจนเกดความคดอตโนมตในทางลบเกยวกบตนเอง สงแวดลอมและอนาคต เมอบคคลประสบภาวะวกฤตในชวตการประมวลเรองราวทผดพลาดในอดตจะกระตนบคล

6

นนใหเกดความคดอตโนมตในทางลบและสงผลใหเกดภาวะซมเศราตามมาภาวะซมเศรายงเพมมากขน เบค (Beck, 2007) เชอวาความคดและความเชอของบคคลสามารถสนบสนนใหเกดพฤตกรรมทไมปกต (Maladaptive) และพฤตกรรมทไมปกตจะถกปรบเปลยนไปตามความเชอ ทศนคตและความคดของบคคล สรปไดวาเมอบคคลเขาสวยผสงอายจะตองเผชญกบการเปลยนแปลงไปในทางทเสอมทงดานรางกาย จตใจ และสงคมซงการเปลยนแปลงทเกดขนจากความสงอายนจะแตกตางกนในแตละบคคลขนอยกบภาวะสขภาพกายและจตใจ ซงการเปลยนแปลงดงกลาวมผลตอจตใจผสงอายมาก ทสาคญคอความรสกในคณคาตนเองลดลงซงทาใหเกดความเครยดหรอภาวะซมเศราได ดงนนผสงอายจงตองพยายามปรบตวใหอยในสภาวะสมดลเพอใหสามารถควบคมสภาพปญหา หรอภาวะซมเศราได ทาใหไมเกดการเจบปวยและคงความมสขภาพด แตถาการปรบตวนนไมสมดลโอกาสการเจบปวยยอมเกดขนไดเสมอทงทางดานรางกายและจตใจ ดงแผนภมท 1

7

กรอบแนวคดในการวจย แผนภมท 1 กรอบแนวคดการวจยประยกตจาก Roy Adaptation Model (1991) และ Beck’s Cognitive Theory of Depression (1979). ขอบเขตในการวจย การวจยครงนศกษาเฉพาะผสงอายทมอาย 60 ปขนไป ท งเพศหญงและเพศชายมวตถประสงคเพอหาปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายตาบลคลองโยง เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยทางดานสวนบคคล ปจจยทางดานสขภาพ และปจจยทางดานสมพนธภาพครอบครวกบความซมเศราของผสงอายในตาบลคลองโยง อาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม ในชวงเดอนกมภาพนธ-เมษายน 2555

ปจจยสวนบคคล - อาย - เพศ - สถานภาพสมรส

การรบรความรนแรงของความเจบปวย

ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน

สมพนธภาพในครอบครว

ภาวะซมเศราในผสงอาย

8

นยามตวแปร การรบรความรนแรงของความเจบปวย หมายถง การแสดงออกในดานความคดเหน และความรสกของผสงอายตอการเปลยนแปลงของภาวะสขภาพทางดานรางกาย จตใจ และสงคม รวมทงความไมสขสบายจากอาการเจบปวย เจบปวย โดยผวจยไดดดแปลงมาจากแบบประเมนการรบรความรนแรงของความเจบปวยของ บษรา ราชรกษ (2549: 83) ความสามารถในการทากจวตรประจาวน หมายถง การรบรของผสงอายในการทากจกรรมตางๆในชวตประจาวนตามความจาเปนและความตองการขนพนฐาน ไดแก การอาบน า สขวทยาสวนบคคล การแตงตว การรบประทานอาหาร การใชหองสขา การเดน การเคลอนยาย การควบคมการขบถายปสสาวะ การควบคมการขบถายอจจาระ การขนลงบนได ในทนประเมนไดจากแบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนดชนบารเธล ทพฒนามาจากดชนบารเธลของ มาโฮน และบารเธล (Mahony and Barthel, 1965) ซงแปลและดดแปลงโดยสทธชย จตะพนธกล และคณะ (2537) สมพนธภาพในครอบครว หมายถง การรบรของผสงอายตอการกระทาของบคคลในครอบครว ซงประเมนไดจากแบบประเมนสมพนธภาพในครอบครวซงผวจยไดดดแปลงมาจาก แบบวดสมพนธระหวางครอบครวกบพฤตกรรมการดแลสงอายทบานของผดแลทเปนญาตของ ชะโลม วเศษโกสน (2552: 50) แบบประเมนสมพนธภาพในครอบครวของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ของ รสศคณธ เจออปถมย (2553: 87) และ ภรภทร อมโอฐ (2550: 54) ซงพฒนามาจากกรอบแนวคดของฟรดแมน (Friedman,1986) และมอรโรวและวลสน(Morrow and Wilson, 1961: 501-510) ภาวะซมเศรา หมายถง การรบรของผสงอายเกยวกบความแปรปรวนทางดานความคด อารมณ แรงจงใจ รางกายและพฤตกรรม ทมผลจากการประมวลเรองราวผานกระบวนการคดจนเกดความคดอตโนมตทางลบเกยวกบตนเอง สงแวดลอมและอนาคต เกดอาการและการแสดงตางๆ ไดแก จตใจทหมนหมอง หดห เศรา ทอแทหมดหวง ไมสนใจกจกรรม นอนไมหลบ นาหนกตวลดหรอเพม ปวดทอง ปวดศรษะเปนตน ซงสามารถประเมนโดยใชแบบประเมนภาวะซมเศราของเบค (Beck Depression Inventory : BDI ) (Beck as cited in Beck et al., 1979)

9

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. เพอนาผลการวจยไปใชเปนแนวทางในการพฒนาบรการสขภาพเพอปองกนการเกดภาวะซมเศราในผสงอาย 2. เพอเปนขอมลพนฐานในการศกษาวจยเพอพฒนาองคความรเกยวกบภาวะซมเศรา

บทท 2

วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

การศกษาวจยครงน ผวจยไดศกษาคนควาการทบทวนวรรณกรรม และ งานวจยทเกยวของมครอบคลมประเดนตางๆ ดงน

1. แนวคดเกยวกบสขภาพจตผสงอาย 2. ทฤษฏการปรบตวของรอย 3. แนวคดเกยวกบภาวะซมเศราในผสงอาย 4. บทบาทของพยาบาลเวชปฏบตชมชนในการสรางเสรมสขภาพจต

แนวคดเกยวกบผสงอาย ความหมายของผสงอาย ราชกจจานเบกษา (2546) ผสงอายหมายความวาบคคล ซงมอายเกน 60 ป บรบรณขนไป

และมสญชาตไทย พรรณงาม พรรณเชษฐ (2545) ผ สงอาย คอ ผ ท มอาย 60 ป ขนไปเปนผ ทผาน

ประสบการณชวตมามาก เปนผทดแลครอบครว สงคม สมควรจะไดรบการยอมรบในคณงามความดตางๆททามา คนรนหลงในสงคมควรยกยองใหเกยรต

สภาวด พฒหนอย และคณะ (2547) ผสงอาย หมายถง ผทมอาย 60 ปหรอมากกวาขนไป มการเปลยนแปลงทงทางรางกายอารมณและจตใจ ศรเรอน แกวกงวาน (2540: 1-24) ผสงอายเปนระยะสดทายของชวต มลกษณะพฒนา การและการซอมแซมสวนทสกหรอ มใชการเจรญงอกงาม อาจเรมตงแตอาย 65 ป เปนตนไป

11

วอลเลช (Wallace, 1992) ผสงอายคอผทมการเปลยนแปลงตามธรรมชาต ซงถกกาหนดโดยเวลาและกอใหเกดการเปลยนแปลงของกระบวนการทางชวภาพในอวยวะตางๆ ของรางกายรวมทงการเปลยนแปลงทางจตใจและสงคม

สรปความหมายของผสงอาย คอผทมอายตงแต 60 ปขนไปทงเพศชายและเพศหญงเปนวยทมการเปลยนแปลงตามธรรมชาต ซงเปนการเปลยนแปลงทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณและสงคม

การแบงกลมผสงอาย ในการศกษาเกยวกบผสงอาย พบวามความแตกตางกนในการใหความหมายหรอนยาม

ของ “ผสงอาย” แตมการกาหนดเกณฑในการพจารณาได 4 ประเภท (กชกร สงขชาต, 2538; สรกล เจนอบรม, 2534: 32-37; Ebersole and Hall, 1998) ดงน

1. พจารณาความเปนผสงอายจากลกษณะของอายทปรากฏจรง (Chronological Aging) หมายถง การมอายตามปฏทนโดยนบจากปทเกดเปนตนไป และสามารถบอกไดทนท วาใครมอายมากนอยเพยงใด 2. พจารณาความเปนผสงอายจากลกษณะการเปลยนแปลงของรางกาย (Biological Aging) หมายถง การเปลยนแปลงทางดานรางกาย เชน ผมขาว ผวหนงเหยวยน ผวหนงตกกระ กระดกและขอมความเสอมลง สญเสยการไดยน การมองเหน และเซลลประสาท เปนตน

3. พจารณาความเปนผสงอายจากลกษณะ การเปลยนแปลงทางดานจตใจ (Psychological-Aging) หมายถง ลกษณะการเปลยนแปลงดานจตใจ เชน การเปลยนแปลงการเรยนร การรบร ความจา แนวคด และลกษณะของบคลกภาพ

4. พจารณาความเปนผสงอายจากลกษณะบทบาททางสงคม (Sociological Aging) หมายถง การพจารณาทางสงคม การเปลยนแปลงบทบาทและหนาท สถานภาพของบคคลในระดบสงคม เชนหวหนาครอบครว หนวยงานของราชการ และอนๆ รวมถงความคาดหวงของสงคมตอบคคลนนๆ ทเกยวกบอาย การแสดงออกตามคณคาและความตองการของสงคม

จากแนวคดดงกลาวสรปไดวา ผสงอายไทย หมายถงผทมอาย 60 ปขนไปมการเปลยนแปลงตามธรรมชาต ดานรางกาย จตใจ และหนาททางสงคม โดยแตละคนจะปรากฏอาการเสอมแตกตางกนขนอยกบพนธกรรม สงแวดลอม ภาวะโภชนาการ และโรคภยของแตละบคคล ทงผทควรไดรบการชวยเหลอ ดแล อปการะจากคนในครอบครวและสงคมเพอใหมความสข การเปลยนแปลงในวยสงอาย กลาวกนวากระบวนการความชราจะเรมตงแตอยในครรภมารดา คอ รางกายจะเจรญเตบโตขนเรอยๆ จนเมอเตบโตเตมทแลว การเปลยนแปลงของรางกาย จะเปนไปในทางเสอมลงมากกวาจะเสรมสราง ความชราเปนกระบวนการทเกดขนโดยธรรมชาต ซง

12

ไมใชโรค แตเปนไปตามวยและการปฏบตตนของแตละคน ความเจบปวยกมผลทาใหกระบวนการชราเกดขนไดเรวขน ดงทเรยกกนวา “แกเพราะโรคหรอแกกอนวย” ตรงกนขามคนทดแลสขภาพและรบประทานอาหารเหมาะสมตลอดเวลา จะลดปญหาการเจบปวยและชะลอความแกไวไดนาน และไมมโรคภยมาเบยดเบยน ตามธรรมชาตคนเราเมอแกตวลงจะมผลทาใหประสาทสมผสทง 5 ทางานดอยลงคอ ประสาทททาหนาทเกยวกบการมองเหน การรบรส กลน เสยง และสมผสดอยลงเมอเปรยบเทยบกบคนหนมสาว ทาใหความอยากอาหารในวยสงอายลดลงดวย

ความสงอายเปนการเปลยนแปลงทเกดขนเองตามธรรมชาตอยางชาๆ คอยเปนคอยไปตามเวลาผานไปการเปลยนแปลงในวยสงอายจะมอตราการเสอมโทรมของรางกาย ซงวนเพญ วงศจนทรา (2539) ไดกลาววา สภาพปญหาของผสงอายสบเนองมาจากการเปลยนแปลง 3 ประการ คอการเปลยนแปลงทางดานรางกาย ทางดานจตใจหรออารมณ และทางดานสงคมวฒนธรรม ดงน 1. การเปลยนแปลงทางดานรางกาย ซงจาแนกตามระบบของรางกายดงน 1.1 ระบบประสาทและประสาทสมผส เซลลสมองและเซลลประสาทมจานวนลดลงเรอยๆ ขนาดของสมองลดลง การทางานของสมองและประสาทอตโนมตลดลงเปนเหตใหความไวและความรสกตอบสนองตอปฏกรยาตางๆ ลดลง ความคดเหนและการเคลอนไหวชา ความจาเสอม ความกระตอรอรนลดลง นอนหลบงายและตนงาย สายตายาวขน การไดยนลดลง มอาการหตง การรบกลนไมด การรบรสไมด เนองจากตอมรบรสลดลง จงทาใหผสงอายเกดภาวะเบออาหาร 1.2 ระบบไหลเวยนโลหตหลอดลมและปอดมขนาดใหญขน ความยดหยนของเนอปอดลดลง ความแขงแรงและกาลงหดตวของกลามเนอ ทชวยในการหายใจเขาออกลดลง เยอหมปอดแขงและทบทาใหปอดยดและขยายตวไดนอย ถงลมปอดมจานวนนอยลง ผนงถงลมแตกงายเนองจากเสนใยคลอลาเจน ทหมถงลมลดลง ทาใหเกดอาการสาลกและเกดโรคปอดบวมได 1.3 ระบบทางเดนอาหาร ผสงอายสวนใหญฟนจะหก ตอมน าลายขบน าลายออกมานอยทาใหปากแหง การผลตนายอยนอยลง การเคลอนตวของกระเพราะอาหารและลาไสชาลงทาใหทองอด อาหารไมยอย นอกจากนการดดซมอาหารไปสเซลลตางๆ ทาใหนอยลง ทาใหผสงอายขาดอาหารไดงาย 1.4 ระบบทางเดนปสสาวะและระบบสบพนธ เกดการเสอมหนาท ทาใหไตขบถายของเสยไดนอยลง ถายปสสาวะบอยเนองจากกระเพราะปสสาวะมความจลดลง ผสงอายบางรายอาจปสสาวะขด โดยเฉพาะผสงอายชายจากตอมลกหมากโต สวนในเพศหญงอาจมอาการกลนปสสาวะไมอยเพราะกลามเนอองเชงกรานหยอน เนองจากการคลอดบตรมาหลายคน 1.5 ระบบผวหนง เซลลผวหนงมจานวนลดลงทาใหผวหนงบางลงเซลลทเหลอเจรญชา ความยดหยนของผวหนงไมดเนองจากมเสนใยอลาสตนลดลง น าและไขมนใตผวหนงลดลง

13

ความยดหยนของผวหนงไมดเนองจากมโอกาสเกดแผลกดทบไดงาย การทางานของตอมเหงอลดลง ตอมไขมนทางานลดลงจงทาใหผวหนงแหง คนและแตกงาย ผมและขนทวไปมสจางลงกลายเปนสเทาหรอสขาว 1.6 ระบบตอมไรทอมการผลตฮอรโมนของตอมไรทอลดลง ตบออนผลตอนซลนไดนอยลง ทาใหผสงอายมโอกาสเปนเบาหวานไดงายกวาวยอน

สรป นอกจาการเปลยนแปลงในระบบตางๆ แลว ผสงอายยงมลกษณะเฉพาะทเกดขนนอกเหนอจากการเปลยนแปลงปกต ไดแก เมอเจบปวยจะมพยาธสภาพ ทผดปกตหลายอยางและไมมลกษณะทเฉพาะโรคมการเปลยนแปลงในทางทเสอมอยางรวดเรวถาไมมการรกษามโรคแทรกซอนในระหวางการทาการรกษาสงและตองการฟนฟสมรรถภาพ (WHO Committee, 1989) การเปลยนแปลงดานรางกายของผสงอายดงกลาวขางตน สอดคลองกบทฤษฎทเกยวกบความสงอายดานชววทยา ไดแกทฤษฎระบบภมคมกน (Immunological theory) ทกลาววาเมออายมากขนรางกายจะสรางภมคมกนตามปกตนอยลง พรอมกบสรางภมคมกนชนดทาลายตวเองมากขน ทาใหรางกายตอสกบเชอโรคไดไมด เจบปวยงายและภมคมกนชนดทาลายตวเอง จะไปทาลายเซลลตางๆ ของรางกายทาใหเจบปวยไดงายและรนแรง

2. การเปลยนแปลงทางดานจตใจ ในผสงอายพบวาการเปลยนแปลงทางดานจตใจและอารมณ จะมความสมพนธกบการเปลยนแปลงทางรางกายและทางสงคม เพราะความเสอมของอวยวะตางๆ ของรางกายมผลตอสภาพจตใจผสงอายและจะเปนอปสรรคตอการตดตอผอน รวมทงการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมตางๆ ซง นนทกา ทวชาต และคณะ (2533: 196) ไดศกษาความสมพนธของปจจยทางจตสงคมตอ ภาวะซมเศราในผสงอายเปรยบในเขตกรงเทพฯ และจงหวดอทยธาน พบวาปจจยทางจตสงคมทเกยวของกบการเกดภาวะซมเศราทพบเหมอนกน คอ ความไมพอใจตอสขภาพปญหา ทงทางรางกายและจตใจทงการเจบปวย และการเปลยนแปลงตามอายการปรบตว ทบกพรองตอการเปลยนแปลงบคลกภาพ นสยใจคอและอารมณ การสญเสยบคคลใกลชด การหยดจากงานททาอยเปนประจาซงมอทธพลตอ การเปลยนแปลงทางจตของผสงอาย โดยเฉพาะการรบร โดยทวไปผสงอายมกยดมนกบความคด และเหตผลของตนเอง การรบรสงใหมๆ เปนไปไดยาก การเปลยนแปลงทางอารมณเปนกลไกทเกยวเนองกบ การตอบสนองความตองการ ของจตใจตอการเปลยนแปลงสถานภาพ ทางสงคม ผสงอายมกจะทอแท นอยใจ รสกวาสงคมไมไดใหความสาคญกบตนเอง มความสนใจในสงแวดลอมลดลง มความวตกกงวล อาการซมเศรา ความรสกโดดเดยว ความหวาดระแวงซงมสาเหตจากความเสอม ของประสาทรบรและสญเสยสงตางๆ และผสงอายมความโศกเศราจากภาวะสญเสย 1 ใน 3 จะมชวตอยตามลาพง (Burnside, 1994; Clough, n.d. cited in Burnside, 1994: 55-61)

14

3. การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม การเปลยนแปลงทางดานสงคม ของผสงอาย เชน การสญเสยบทบาททางสงคม การเปนผนา การตองออกจากหนาทการงาน รายไดลดลง ทาใหผสงอายมการเปลยนแปลง วถการดาเนนชวตใหมทใชเวลาในการเตรยมตวและปรบตว การเปลยนแปลงทางสงคม ความเครยดทางสงคมปฏกรยาของสงคมมอทธพลตอผสงอายดงน

การเปลยนแปลงรปแบบของสงคม เดมผสงอายมฐานะเปนผนา ใหความร ถายทอดวชาการ ไดรบการยอมรบนบถอ เมอสงคมเปลยนแปลงเปนลกษณะสงคมอตสาหกรรมมากขนจะไมมบทบาทเหมอนสงคมเกษตรกรรม ทาใหผสงอายขาดการยอมรบจากสงคมและบตรหลาน กอใหเกดความหวาเหวได

ความคบของใจทางสงคม ซงเกดจากการปลดเกษยณ ตองหยดรบผดชอบงานตางๆ มผลกระทบตอจตใจผสงอายเปนอยางมาก เพราะการเปนผสงอายไมไดหมายความวาเปนผหมดสภาพในการทางานแตสงคมกาหนดใหเปนเชนนน

สรป การเปลยนแปลงทางจตใจ อารมณ และสงคมของผสงอายน ทาใหผสงอายบางคนมบคลกภาพทเปลยนแปลงไป เพอการปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงทเกดขน ผสงอายบางคนมชวตทเรยบงาย สนโดษ บางครงมกจกรรมมากขนจากการมเวลาวางมากขน และยงตองการทางานเพอใหตนเองมคา ผสงอายทปกตสวนใหญจะยงคงไว ซงกจกรรมตางๆ ทเคยกระทาในอดต ตามสภาวะสงคมและเศรษฐกจจะอานวยเพอคงไว ซงกจกรรมดานรางกาย จตใจและสงคม จะเหนไดวาผสงอายเปนวยทม การเปลยนแปลงในทางเสอมถอย มปญหาเกดขนหลายๆ ดานรางกาย จตใจ อารมณ เศรษฐกจ และสงคม การทผสงอายจะสามารถรกษาสมดลของชวต และการปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงทเกดขนได นนยอมเกดจากปจจยสวนบคคลและปจจยภายนอก ของผสงอาย ไดแก ความร ความเชอ ทศนคต คานยม การรบร และการปฏบตตวของผสงอาย ปจจยภายนอก ไดแก สงแวดลอมซงประกอบไปดวยครอบครว ชมชน นโยบายรฐ แหลงบรการตางๆ ซงเปนแหลงทจะชวยสงเสรมและสนบสนนใหผสงอาย ไดรบการตอบสนองความตองการในชวต ซงจะทาใหผสงอายมพฤตกรรมและแบบแผนการดาเนนชวตทด อนจะนาไปสการมสขภาพชวตทดในทสด(สนนทา คมเพชร, 2545:20) ทฤษฎเกยวกบผสงอาย เปนทฤษฎทพยายามจะอธบายปรากฏการณการชรามมากมาย หากพจารณาการเปลยนแปลงในดานตางๆ ทเกดขนของผสงอาย คอการเปลยนแปลงทางรางกาย จตใจ สงคมและวฒนธรรมแลว สามารถสรปทฤษฎเกยวกบผสงอายแบงได 3 กลมใหญๆ ดงน (Ebersole & Hess, 1981 อางถงใน เพญศร หลนศวนนท, 2543: 17-21)

15

1. ทฤษฎการสงอายทางชวภาพ (Biological theory of aging) ทฤษฎนอธบายถงกระบวนการทางสรรวทยา และการเปลยนแปลงของโครงสรางของอวยวะตางๆ ตงแตเกดจนถงเสยชวต วามนษย ประกอบดวย 3 องคประกอบใหญๆ คอ เซลลทสามารถเพมตวเองตลอดชวตเซลลทไมสามารถแบงตวไดและองคประกอบอนๆ ทไมใชเซลลและการเปลยนแปลงทเกดขนภายในรางกาย ไดแก การเสอมของอวยวะและระบบภายในรางกาย เชน หวใจ ระบบประสาทและระบบยอยอาหารการทางานของอวยวะภายในรางกายจะเกดความเสอมลงในทกสวนอาท ผวหนง เหยวยน ระบบกลามเนอ โครงสราง กระดกเสอมลง ทาใหความแขงแรงและประสทธภาพในการทางานลดลง ผลของการเสอมของระบบในรางกาย ทาใหผ สงอายเกดโรคไดงาย จากการสารวจ ภาวะสขภาพ และการเจบปวยของผสงอาย พบวา โรคทพบมากในผสงอาย ไดแก โรคตาและ ตาบอด อบตเหต โรคความดนโลหตสง โรคหลอดเลอดสมอง โรคขอโดยเฉพาะขอเขาซงจะสงผลใหเกดปญหาดานจตใจตามมา

2. ทฤษฎการสงอายทางสงคม (Sociological theory of aging) เปนทฤษฎทอธบายถงการเปลยนแปลงตางๆ ทางสงคมทเกดขนในวยสงอาย (สรกล เจนอบรม, 2543: 21) สงคมเปลยนแปลงอยางรวดเรว กจะทาใหสถานภาพของผสงอายเปลยนแปลงอยางรวดเรวตามไปดวย เปนทฤษฎทวเคราะหสาเหตททาใหผสงอายตองมสถานะทางสงคมเปลยนแปลงไปการเปลยนแปลงทางดานสงคมและวฒนธรรม ไดแก การเปลยนแปลงสถานภาพทางสงคมของผสงอายเปลยนบทบาทจากผ หาเลยงครอบครว ผเคยมหนาท ทสาคญตองลดบทบาทเปนผพงพาครอบครว สญเสยอานาจการตดสนใจ การถกทอดทงจากบตรหลานใหอยตามลาพง และการขาดการยอมรบของครอบครว บตรหลานไมเหนคณคาและความสาคญของผสงอาย 3. ทฤษฎการสงอายทางจตวทยา (Psychological theory of aging) ความสนใจถงพฤตกรรมของบคคลทเปลยนแปลงไปตามอายเปนการปรบตวทหลากหลายเพอชวยในการเผชญหนา หรอยอมรบปรบตวกบการเปลยนแปลงทางรางกายทเกดขน การเปลยนแปลงทางดานจตใจของผสงอายเกดจากผลกระทบจากความเสอมทางกายภาพ ความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลง เชน การสญเสยคครอง การแยกครอบครวของบตรตลอดจนการยอมรบสภาพความเปนจรงทเกดขน การไมไดรบการตอบสนองความตองการพนฐานอยางเพยงพอ และความรสกประสบความสาเรจหรอลมเหลว ในชวตกอนเขาสวยสงอายหากมความรสกลมเหลว จะนาไปสความทอแทและลงโทษตนเองทตดสนใจ ผดอาจจะนาไปสวยชราทสนหวงในชวตได

ในการศกษาครงนจากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบสาเหตของความซมเศรา พบวาทฤษฎทอธบายภาวะซมเศราม 3 ทฤษฎน สามารถนามาประยกตอธบายสขภาพจตของผสงอายไดดงน ทฤษฎทางชววทยาอธบายสขภาพจตของผสงอายไดวา กระบวนการเปลยนแปลงทางดานรางกายในวยสงอายเปนกระบวนการเปลยนแปลงในทางทเสอมถอย สงผลใหมสขภาพกายไม

16

แขงแรงไปดวย และเปนททราบกนดอยแลววา กายและจตสมพนธกน เมอกายไมแขงแรงยอมจะทาใหสขภาพจตไมดตามไปดวย ทฤษฎทางจตวทยาอธบายสขภาพจตของผสงอายไดวา บคคลทมการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมไดดกจะเปนผทมสภาพการดาเนนชวตทเปนสข สงผลใหมสขภาพจตดกวาผสงอายทไมสามารถปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมได สวนทฤษฎทางสงคมวทยาอธบายสขภาพจตของผสงอายไดดงน ผสงอายทสามารถดารงกจกรรมทางสงคม หรอสามารถดารงบทบาทตางๆ ของตนในอดตไวไดจะเปนผทมความพงพอใจในชวตสง หรอเปนผทมสขภาพจตดกวาผสงอายทไมสามารถดารงกจกรรมทางสงคม หรอบทบาทตางๆ ของตนในอดตไวได

ทฤษฏการปรบตวของรอย

รอย (Andrews & Roy, 1991: 7-11) ไดเรมสรางทฤษฏการปรบตวใน คศ. 1964 โดย

พฒนาแนวคดทฤษฏพนฐานหลายทฤษฏ เชน ทฤษฏระบบ ทฤษฏการปรบตวของ เฮลสนปรชญาทวาดวยคณคาของความเปนมนษย ทฤษฏความเครยด และทฤษฏบทบาท รอยไดนาแนวคดของทฤษฏพนฐานดงกลาวมาประยกตเพอเปนแนวทางไปสการปฏบตการพยาบาล และไดเรมนาทฤษฏมาทดลองใชทงทางดานการวจย การปฏบตการพยาบาลและจดหลกสตร ในป คศ. 1968 หลงจากน นไดมการปรบปรงเปลยนแปลงใหมความชดเจน จนปจจบนเปนทรจกและนามาใชอยางแพรหลาย ตามทฤษฏการปรบตวของรอยนนเชอวา บคคลประกอบดวย-จต-สงคมเปน หนวยเดยวไมอาจแบงแยกได กลาวคอ ธรรมชาตของบคคลประกอบดวย องคประกอบ องคประกอบดานชววทยา เชน รปรางทางกายภาพ และสงคมรวมกนเปนระบบชวตจะตองมปฏสมพนธกบสงแวดลอม ทเปลยนแปลงตลอดเวลา จงทาใหบคคลตองปรบตว เพอสนองตอบตอสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป (Roy, 1989: 166) ดงนน บคคลจงเปนระบบของการปรบ ซงรอยประยกตทฤษฏระบบ อธบายระบบบคคลวาประกอบดวย สงนาเขา (Input) สงนาออก (Output) กระบวนการควบคม (Control Process) และกระบวนการปอนกลบ (Feedback Process) โดยมรายละเอยดของแตละองคประกอบ สงนาเขา (Input) รอยถอวาบคคลเปนระบบเปด ซงอยภายในอทธพลของสงแวดลอมทงภายนอกและภายใน คอ สงเรา และระดบการปรบตว 1. สงเรา (Stimuli) หมายถง สงทกระตนใหบคคลมการปรบตว สงเรานอาจเปนสงเราภายในหรอภายนอก สงเราภายในจะมาจากสงแวดลอม ทอยภายในบคคล สวนสงเราภายนอกมา

17

จากสงแวดลอมทอยรอบบคคล โดยสงเราอาจจะเปนทางดานกายภาพ สรรภาพ จตสงคม หรอหลายๆอยางรวมกน (Roy and Roberts, 1981 : 55) แบงสงเราออกเปน 3 ชนดคอ

1.1 สงเราตรง (Focal stimuli) หมายถง สงเราทบคคลกาลงเผชญอยในขณะนนสงเรานเปรยบเสมอนระดบของการเปลยนแปลงสงแวดลอมทกระตนใหเกดพฤตกรรมการปรบตว เชน ความเสอมถอยของรางกายในผสงอาย การสญเสยบคคลอนเปนทรก ความเจบปวย เปนตน

1.2 สงเรารวม (Contextual stimuli) หมายถง เราอนๆ ทปรากฏอยในสถานการณหรอสงแวดลอมนนๆ และมอทธพลตอการปรบตวของบคคลดวย เชนกน โดยอาจมผลในทางบวก หรอทางลบตอการปรบตวสงเรารวม ไดแก พนธกรรม เพศ อาย ระยะตางๆ ของพฒนาการความเครยดทางรางกายและอารมณแบบแผนการดาเนนชวตแบบแผนการ มปฏสมพนธในสงคม การสนบสนนทางสงคม และการถกแยกจากครอบครวเปนตน

1.3 สงเราแฝง (Residual stimuli) หมายถง เปนปจจยทอาจจะมอทธพลตอการปรบตวของบคคล กลาวคอ ผลกระทบของสงเราแฝง ตอการปรบตวของบคคลนน ไมชดเจนตรวจสอบไดยาก หรอตรวจสอบไมได สงเราแฝงจะเกยวของกบประสบการณในอดต ความเชอ ทศนคต อปนสย สงเราทมอทธพลตอพฤตกรรมการปรบตว ยอมมการเปลยนแปลงตลอดเวลา และเปนไปอยางรวดเรวเชนกน 2. ระดบการปรบตว (Adaptation level) หมายถง ระดบ หรอขอบเขตทแสดงถงความสามารถของบคคลทจะตอบสนองในทางบวกหรอปรบตวตอสถานการณทเปลยนแปลงไปซงความสามารถของบคคลทจะตอบสนองในทางบวกนขนอยกบผลกระทบของสงเราทง 3 ชนดทมอยในขณะนน ถาสงเราอยภายในขอบเขตบคคลสามารถปรบตวได แตถาสงเรานนอยภายนอกขอบเขตบคคลจะไมสามารถปรบตวได หรอมปญหาการปรบตว ระดบการปรบตวของบคคลมขอบเขตจากดไมเหมอนกน ขนอยกบความแขงแกรงของขอจากดของแตละบคคล

พฤตกรรมการปรบตวท สามารถปรบตวทสามารถสงเกตและประเมนได ตามวถทางของการปรบตว 4 ดาน (Adaptive modes) ไดแก การปรบตวดานรางกาย เปนปฏกรยาทบคคลตอบสนองตอสงเรา ทมาจากสงแวดลอม โดยเปนการทางานของเซลล เนอเยอ อวยวะ และระบบตางๆ ในรางกายบคคล เพอเปนการปรบตวเพอดารงไวซงความมนคงดานรางกาย (Physiologic integrity) อนจะตอบสนองตอความตองการพนฐานดานรางกาย 5 ชนด คอ ออกซเจน โภชนาการ การขบถาย การทากจกรรมและการพกผอน และการปองกน อกทงรวมถงการทาหนาทของระบบการควบคม คอ การรบรความรสกสารนาและอเลคโตรไลท การทาหนาทของระบบประสาทและการทาหนาทของระบบตอมไรทอ

18

การปรบทางดานอตมโนทศน เปนการมงรกษาความมนคงทางจตใจ ทเนนในดานจตใจและจตวญญาณของบคคล ทเกยวของกบความเชอ โดยจะเปนการรบรทงทเกดภายในตนเองและการรบรปฏกรยาจากบคคลอนๆทมแกตนเองโดยแบงออกเปน 2 สวนคอ

อตมโนทศนดานกายภาพ (Physical self) เปนความรสกของตนเองตอรปรางการทาหนาท ความรสก ภาวะสขภาพ และสมรรถภาพทางเพศ ซงอตมโนทศนดานรางกายจะประกอบไปดวย ดานการรบรความรสกของรางกาย (body sensation) เปนความรสกเกยวกบสภาวะและสมรรถภาพของรางกาย ดานภาพลกษณ (body image) เปนความรสกเกยวกบขนาดรปรางหนาตาและทาทางของตนเอง

อตมโนทศนสวนตนเอง (Personal self) เปนความรสกเกยวกบตนเอง ดานความเชอ คานยม ความคาดหวง และความรสกมคณคาในตวเอง ประกอบดวย ดานความสมาเสมอแหงตน (Self consistency) ซงหมายถงการทบคคลจะมการปรบตวเพอดารงไวซงความรสกมนคงปลอดภยในตนเอง หรอมความสมาเสมอในชวต ถาความรสกนถกคกคามจะกอใหเกดความวตกกงวล ความกลวและความไมแนใจ ดานปณธานแหงตน (Self idea) เปนสงทบคคลมงหวงทจะทาหรอมงหวงทจะเปน ซงจะเปนพนฐานในการแสดงพฤตกรรมเพอใหบรรลเปาหมายตามทไดมงหวงไว ถาบคคลไมสามารถประสบความสาเรจตามทมงหวงและไมสามารถปรบตวได กจะมความรสกสญเสยพลงอานาจ อนจะนามาซงความรสกไรคณคา ทอแท สนหวงและเบอหนายชวต ดานศลธรรมจรรยาและจตวญญาณแหงตน (Moral ethical spiritual self) บคคลจะใชคณธรรมจรรยาของตนเปนเกณฑในการปฏบตและพจารณาตดสนสงตางๆ ทเกยวกบตนเองวาเปนสงทถกหรอผด ดหรอเลว รวมกบความเชอทตนเองยดถออย ถาบคคลรสกวาละเมดกฎเกณฑหรอมาตรฐานทางศลธรรมจรรยาทไดกาหนดไว จะเกดความรสกผดและตเตยนตนเอง นอกจากนความรสกมคณคาในตนเอง (Self esteem) ยงเปนสวนทเกยวของกบการรบรของบคคลตอคณคาของตนเอง ความรสก วาตนเองมประโยชนไดรบการยอมรบจากบคคลอนๆ หรอไมมากนอยเพยงใด ถาบคคลมการพฒนาในสวนของ อตมโนทศนดานรางกายตามดงทกลาวมาแลว ดกจะมการรบรความรสกมคณคาในตนเองดดวย เนองมาจากความรสกมคณคาในตวเองน นจะประกอบอยในทกสวนของ อตมโนทศน(Andrews & Roy, 1991)

การปรบตวดานบทบาทหนาท เปนปฏกรยาตอบสนองของบคคลตอสงเราเพอใหเกดความมนคงทางดานสงคม โดยเปนการปรบตวทางสงคมทเนนบทบาทหนาทของตนเองตามทสงคมคาดหวงไวอยางเหมาะสมและแสดงออกเปนพฤตกรรมเครองชวด (Instrument behavior) ซงเปนพฤตกรรมทบคคลแสดงออกถงการปฏบตตามหนาททสงคมกาหนดไว และพฤตกรรมทมความหมาย (expressive behavior) เปนพฤตกรรมทบคคลแสดงออกตามความรสกหรอตามทศนคต

19

ความชอบหรอไมชอบเกยวกบบทบาททตนเองไดรบ รอยไดกลาวถงบทบาทของบคคลวามบคคลวามอย 3 ระดบ คอ

บทบาทปฐมภม (Primary role) เปนบทบาทตามอาย เพศ และระดบพฒนาการ บทบาทเหลานจะเปนสงทกาหนดพฤตกรรมทเหมาะสมของบคคลในชวงหนงๆของชวต เชน บทบาทเดก วยรน ผใหญ ผสงอาย เปนตน

บทบาททตยภม (Secondary role) เปนบทบาททมอทธพลตอพฤตกรรมในสถานการณตางๆกนทเกยวกบงานตามระดบพฒนาการและตามบทบาทปฐมภม ไดแก บทบาทในครอบครว เชน พอ แม สาม ภรรยา บทบาทตามอาชพ

บทบาทตตยภม (Tertiary role) เปนบทบาทชวคราวทบคคลไดรบ เชน บทบาทสมาชกสมาคม ชมรม หรอองคกรตางๆ บทบาทผปวย เปนตน

การปรบตวดานการพงพาอาศยระหวางกนและกน เปนการปรบตวทเนนในดานความสมพนธระหวางบคคลเกยวกบการให และการรบ ความรก และการมองเหนคณคา โดยบคคลจะแสดงพฤตกรรมการปรบตวดาน พฤตกรรมการรบและพฤตกรรมการแสดงความชวยเหลอเพอสนองความตองการขนพนฐานของการใหไดความรก ความเคารพ และมองเหนคณคา ในการรกษาปฏสมพนธกบบคคลอน ทงบคคลทมความสาคญในชวต

การปรบตวทง 4 ดานทแสดงออกมานน จะมความสมพนธซงกนและกนและมลกษณะเฉพาะในแตละบคคล โดยจะเปนสงทสงเกต ตรวจสอบ หรอวดไดจากพฤตกรรมทบคคลแสดงออกมา ในการตดสนประสทธภาพของพฤตกรรมจาเปนทจะตองคานงถงการประเมนดวยตนเอง หรอการรบรของบคคล และภาวะแวดลอมนนๆ ดวย ซงพฤตกรรมการปรบตวจดเปนสงนาออกของระบบการปรบตว จดวาเปน พฤตกรรมการปรบตวทเหมาะสม (Adaptive behavior) แตถาพฤตกรรมน นตอบสนองออกมาในทางตรงกนขามจดวาไมเปน พฤตกรรมการปรบตวทไมเหมาะสม (ineffective behavior) โดยพฤตกรรมการปรบตวทเหมาะสม และพฤตกรรมการปรบตวทไมเหมาะสมนน จะยอนกลบเปนสงนาเขาสระบบเพอการปรบตวทเหมาะสมตอไป ซงสามารถแสดงเปนภาพไดดงน

20

22

แผนภมท 2 แสดงการปรบตวของบคคลทเปรยบเสมอนระบบ ทมา Andrews, H.A. and C. Roy. The Roy Adaptation model: The definitive state. Norwalk: Appleton & Lange., 1991.

จะเหนไดวาการปรบตวตองอาศยรางกาย จตใจ และสงคม รวมเขาดวยกน เพอใหเกด

การปรบตวทด ซงเปนระบบทมความสมพนธกบสงแวดลอม โดยมสงเราภายในและสงเราภายนอกทมอทธพลตอการปรบตว และความสามารถของบคคลในการปรบตวทจะตอบสนองเหตการณทเกดขนในทางบวกและลบ การรสกมคณคาในตวเอง จะทาใหบคคลสามารถปรบตวไดดขน มองหาวธการแกปญหาและผอนคลายความวตกกงวลได สวนพฤตกรรมทไมเหมาะสมนน จะยอนกลบเปนสงนาเขาสระบบเพอการปรบตวทเหมาะสมตอไป

แนวคดเกยวกบภาวะซมเศราในผสงอาย

ความหมายของภาวะซมเศรา (Concepts of Depression) เบค (Beck, 1976; Beck et. al., 1979) กลาววา ภาวะซมเศราเปนความแปรปรวน ทาง

ดานความคด อารมณ แรงจงใจ รางกายและพฤตกรรม ซงเปนผลมาจากการประมวลเรองราวผานกระบวนการคดจนเกดความคดอตโนมตทางลบเกยวกบตนเอง เกดอาการและอาการแสดงตางๆ ไดแกจตใจทหมนหมอง หดห เศราทอแทหมดหวง ไมสนใจกจกรรม นอนไมหลบ น าหนกตวลดหรอเพม ปวดทอง ปวดศรษะเปนตน เซลกแมน (Seligman อางใน ศรรตน วชตตระกลถาวร, 2545) กลาวาภาวะซมเศราเปนลกษณะทแสดงวา บคคลหมดหวงมอปสรรคขดขวางจดประสงคทตงไวทาใหบคคลมความรสก

สงนาออก -การปรบตวทด -การปรบตวทไมด

การปรบตว -ดานรางกาย -ดานอตมโนทศน -ดานบทบาทหนาท -ดานพงพาระหวางกนและกน

กระบวนการควบคม -กลไกการควบคม -กลไกการรบร

สงนาเขา -สงเรา -ระดบการปรบตว

21

ซมเศรา เสยใจ ไมมคณคาในตนเอง ตาตอย บคคลจะมแตความรสกสญเสยทตนเองไมประสบความสาเรจหรอเกดความลมเหลวในชวต เคอโลวส (Kurlowicz, 1997: 192) กลาววาภาวะซมเศรา หมายถง กลมอาการของความผดปกตดานอารมณ การรคด ความเขาใจดานรางกาย เวเลนเต (Velente, 1994 : 18) กลาววา ภาวะซมเศรา หมายถง ภาวะทมความรสกเศรา เสยใจ ขาดแรงจงใจ ขาดความกลาหาญ ไมสนใจทากจกรรมตางๆ จสมน และ ทรกตสตาด (Jasmin and Trygstad, 1979) อธบายวา ภาวะซมเศรา เปนการสะสมความคด ความรสก และปฏกรยา ทาใหบคคลรสกวาตนเองดอยคา เสยใจ ชวยเหลอตนเองไมได หมดหวง มการเปลยนแปลงหนาทตางๆของรางกาย แยกตนเอง ไมปรารถนาทจะเขาสงคม ซาดอค (Sadock and Sadock, 2000) กลาววาภาวะซมเศราเปนสภาวะทางจตใจทแสดงออกโดยมอารมณเศรา วาเหว สนหวง รสกวาตนเองไรคา ตาหนตเตยนตนเอง รวมกบมอาการ ทางกาย คอเชองชา เฉอยชาลง พดนอยคดนาน มอาการแยกตว ถอยหนจากการพบปะผคน นอนไมหลบ รบประทานอาหารไดนอย หรอมอาการกระสบกระสายอยเฉยไมได อมาพร ตรงคสมบต และดสต ลขนะพชตตกล (2539) กลาววาภาวะซมเศราคอการเปลยนแปลงทางสภาพจตใจซงมลกษณะสาคญคอ มอารมณเศรา (dysphoric mood) และมความรสกเบอหนายไมสนกสนาน (loss of interest of pleasure) และมอาการอนๆ รวมดวย เชนการเปลยนแปลงทางสรรวทยาหรอความรสกนกคด โดยแบงภาวะซมเศราออกเปน 2 กลมใหญๆ คอ อาการซมเศรา (depressive symptoms) มเพยงความรสกเศรา หงดหงด หรอ รองไหยงไมถงขนเปนโรค ไมมความผดปกตในกจวตรประจาวนและโรคซมเศรา (Depressive disorder) ซงเปนภาวะซมเศราทรนแรงรบกวนกจวตรประจาวน ดวงใจ กสานตกล (2542) กลาววาภาวะซมเศราหมายถง อารมณทกข รสกเศราหมองจตใจหดห เชองชา เซองซม นอนไมหลบ ขาดสมาธ เบออาหาร ไมมเรยวแรง ผอมลงหรอน าหนกลด หมดอารมณทางเพศ มความอยากตาย เปนตน โดยมผลกระทบในดานสงคมหรออาชพ ทาใหมพฤตกรรม หรอ บคลกภาพเปลยนไปกลายเปนคนแยกตว เงยบซม และสมรรถภาพในการเรยน หรอ ทางานลดลง สถาบนสขภาพจต กระทรวงสาธารณสขและสมาคมจตเวชแหงประเทศไทย (2536) กลาววาภาวะซมเศรา หมายถง ภาวะทจตใจหมนหมอง หดห เศรา รวมถงความรสกทอแท หมดหวง มองโลกแงรายรสกมคณคาในตนเองตา ตาหนตนเอง ความรสกเหลานเปนอยเปนระยะเวลานาน และเกยวของกบการสญเสย

22

อรพรรณ ลอบญธวชชย (2545) ใหความหมายของภาวะซมเศราวาเปนปฏกรยาทเกดจากการสญเสย ทาใหเกดความรสกมดมน เหนอยหนาย หดหจตใจ ออนเพลย ทอแท สนหวง รสกไรคา อาจเกดจากความรสกไมอยากมชวตอยตอไป และ ทารายตนเองในทสด องคการอนามยโลก (WHO, 2002) ภาวะซมเศราเปนความเจบปวยทางจตทแสดงออกในรปอารมณเศรา ความสนใจหรอความพงพอใจในสงตางๆ ลดลง มความรสกผด รสกวาตนเอง ไรคา การนอนหลบหรอการรบประทานอาหารเปลยนแปลงไป รสกไรเรยวแรงและมความยากลาบากในการกระทาสงตางๆ ปญหาเหลานกลายเปนปญหาเรอรงและมผลกระทบตอความสามารถของบคคลในการดแลตนเองในชวตประจาวน จากความหมายของภาวะซมเศราดงกลาวขางตนจะเหนไดวามผใหความหมายทคลายคลงกนในการศกษาครงนผ ศกษาเลอกใชความหมายภาวะซมเศราตามแนวคดของ เบค (Beck, 1976; Beck et al., 1979) ทกลาววาภาวะซมเศราหมายถงความแปรปรวนทางดานความคด อารมณ แรงจงใจ รางกายและพฤตกรรม ซงเปนผลจากการประมวลเรองราวผานกระบวนการคดจนเกดความคดอตโนมตในทางลบเกยวกบตนเอง สงแวดลอมและอนาคต เมอบคคลประสบภาวะวกฤตในชวตการประมวลเรองราวทผดพลาดในอดตจะกระตนบคลนนใหเกดความคดอตโนมตในทางลบ และ สงผลใหเกดภาวะซมเศราตามมาภาวะซมเศรายงเพมมากขน ความคดอตโนมตในทางลบจะเพมมากขนทงความถและความรนแรงความคดทเปนเหตผลลดลง และเกดอาการและอาการแสดงของภาวะซมเศรา ทงทางดานอารมณความคด แรงจงใจ รางกาย และพฤตกรรม เชน จตใจทหมนหมอง หดห เศรา รวมถงความรสกทอแทหมดหวงไมสนใจกจกรรม นอนไมหลบ นาหนกตวเพมหรอลด ปวดทอง ปวดศรษะ เปนตน ทฤษฎทเกยวของกบภาวะซมเศรา (Theories Related to Depression) จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา มหลายทฤษฎทอธบายเกยวกบการเกดภาวะซมเศราซงทฤษฎเหลานม 3 กลม คอ ทฤษฎทางชววทยา ทฤษฎทางจตวทยา และทฤษฎทางสงคม (Akiskal, 2005; Rasgon et al., 2000) โดยมรายละเอยดดงตอไปน 1. ทฤษฎชววทยา (Biological Theories of Depression) จากการทบทวนวรรณกรรมการศกษาทางดานประสาทวทยาเกยวกบภาวะซมเศรามผลการวจยทสนบสนนวา ภาวะซมเศราเกดจากความผดปกตของปจจยดานชววทยาในรางกายทเกยวของกบการควบคมการแสดงอารมณและพฤตกรรมของมนษย (Akiskal, 2005; Laraia, 1995; Rasgon et al.,2000; Stuart, 1995)ไดแก พนธกรรม (Genetics) สารสอประสาทในสมอง (Neurotransmitters) และการควบคมการหลงของฮอรโมนจากตอมไรทอ (Akiskal, 2005; Gordon and Ledray, 1985; Rasgon et al.,2000; Sadock and Sadock, 2005; warren, 1995) จากการศกษาของเพททและเซนสก (Petty & Sensky, 1987 as cite in scrution, 1989) พบวามความสมพนธในระดบฮอรโมนคอรตซอล กบภาวะซมเศรา โดยสรป

23

แลวจากการเปลยนแปลงของสารดงกลาวจงทาใหเกดภาวะซมเศราขน ปจจยทางดานพนธกรรมกพบวามความสมพนธกบภาวะซมเศราเชนเดยวกน ผลการศกษาในครอบครวและคแฝดของผปวย ผดปกตทางอารมณ พบวาเกดความผดปกตทางอารมณมากเปน 4 เทา เมอเทยบกบบคคลทวไป (Buckwalter and Piven, 1999: 393) สวนปจจยทางชวภาพอนๆ ทเกยวของไดแก เลอดไปเลยงสมองลดลง ความผดปกต ของการเปลยนแปลงชวภาพในรอบวน เชนการนอนหลบ รวมทงทมการเปลยนแปลงของเซลลประสาทในสมองคลายกบการเปลยนแปลงตามความสงอาย พนธกรรม (genetic predisposition) ปจจยทางดานพนธกรรมมสวนเกยวของกบ การเกดโรคซมเศราในวยสงอายนอยกวาวยกอนสงอายหรอวยหนมสาว จากการศกษาพบวาในผปวย ทวไปทมอายมากกวา 50 ป มความเสยงของการเกดอาการซมเศราจากพนธกรรม รอยละ 20.1 การเปลยนแปลงการทางานของสารสอประสาท เมอเขาสวยสงอาย จะมการเปลยนแปลงของสาร สอประสาท ซงมสวนทาใหผสงอายเกด อาการซมเศราไดการเปลยนแปลงดงกลาวเกดจาก การลดลงของ norepinehrine dopamine และ serotonin และมการเพมของ acetylcholine อยางไรกตามบทบาทการ เปลยนแปลงการทางานของสารสอประสาท ยงพสจนไมไดแนชดวาเปนสาเหตของโรคซมเศรา การเปลยนแปลงการทางานของตอมไรทอ (norepmehrme changes) เปนททราบกนมานานแลวฮอรโมน เกยวของกบสภาพอารมณเชนเดยว กบผสงอายทมความเครยดทงทางรางกาย และจตใจ

ปจจยทางดานรางกาย (Physical factors) โรคทางรางกาย (Specified disease) การเจบปวยทางกายหลายๆ โรค สามารถกระตนใหเกดอาการซมเศราได เชน โรคตอมไรทอ โรคของ ระบบประสาทสวนกลาง เปนตน ความเจบปวยทางกายทเรอรง การเปลยนแปลงสภาพรางกายตามวย ทาใหผสงอายมโอกาสเกดโรคไดงาย และ บางโรคตองอาศยเวลานานในการรกษา ซงกอใหเกดการ ไรสมรรถภาพและขาดความสามารถทาให ผสงอายตองพงพาคนอนเปนสาเหตสาคญของการเกดอาการ ซมเศรา สญเสยสมรรถภาพของรางกายและจตใจ (Loss of physical function) เมอมอายมากขนรางกายกจะม การเปลยนแปลงโครงสรางและหนาทของเซลลเนอเยอ กลามเนอลดความแขงแรงและขาดความวองไว ในการตอบสนองความสามารถในการทางานของระบบประสาทหยอนสมรรถภาพลง ซงการ เปลยนแปลงนจะเกดขนกบอวยวะทกระบบในรางกาย ทเหนไดชดคอ การลดความสามารถของระบบ ประสาทสมผส โดยเฉพาะปญหาการยนและการมองเหนซงมสวนทาใหผสงอายมความรสกวาตนตองแยกออกมา ขาดโอกาสในการรวมกจกรรมกบผอน เปนสาเหต ททาใหเกดอาการซมเศราไดการใชยา ในวยสงอาย เปนวยทตองเผชญกบปญหาสขภาพกายหลายอยาง ดงนนจานวนและความถของยาทใช รกษาปญหาสขภาพกายกจะเพมขนดวย และผสงอายทไดรบผลขางเคยงจากยา ซงมยาจานวนมากททา ใหเกดอาการซมเศราๆ ได เชน ยารกษาความดนโลหตสงซงเปนยาทใชบอยมากในผสงอาย

24

นอกจากน ยงพบวาการเจบปวยดวยโรคบางโรค หรอภาวะการเจบปวยเรองรงมความสมพนธกบภาวะซมเศรา ผสงอายทมการเจบปวยมกพบวา มภาวะซมเศรามากกวาผสงอายทมสขภาพแขงแรง ซงสอดคลองกบการศกษาของ ไนต และคณะ (Niti et al., 2007) ทศกษาภาวะซมเศราและภาวการณเจบปวยเรอรงในผสงอายเอเชย พบวามภาวะซมเศราระดบสงในผสงอายทมภาวะเจบปวยเรอรง

ปจจยทางดานจตใจ (Psychological factor) ความขดแยงภายในจตใจทไมสามารถ แกไขได (Unresolved conflict) นกจตวทยาอธบายวา อารมณเศราเปนอารมณผสมผสานของความรสก หลายๆ อยาง ตงแตความรสกกลว เครยด โกรธและละอาย และความรสกผด ภาวะซมเศราเปนผลมาจากการสญเสยหรอจากการถกพรากสงอนเปนทรกไป ไมวาจะเปนวตถหรอบคคล นอกจากนผลทเกดขนจากการมภาวะซมเศรา วาจะทาใหบคคลนนกลายเปนคนทไมสนใจสงแวดลอม ไมอยากรวมกจกรรมใดๆในสงคม ขาดความเชอมนในตนเอง รสกตนเองไรคาและมความรสกวาการมชวตอยตอไปไมมความหมาย และนาไปสการลงโทษตวเองอยางผดๆ ปญหาความขดแยงระหวางบคคล (Interpersonal interaction) หรอสภาพสงคมรอบตวเปนสาเหตของภาวะซมเศรา เรองความผกพน (Attachment) โดยเชอวาอาการซมเศราเกดจากการขาดความรก หรอจากการสญเสยหรอพลดพราก ความตองการพงพงไมไดรบการตอบสนองทาใหเกดความลมเหลวในการพฒนาทางดานจตใจ และ พบวาประสบการณในชวงชวตวยเยาวของผสงอาย กบพอแมสงผลกระทบตอสภาพชวตในวยสงอาย อยางมาก ในรปของการขาดความรก ความผกพนกบบคคลใกลชดในปจจบนซงมผลทาใหเกดภาวะซมเศราไดลกษณะบคลกภาพทผดปกต (Personality disorder) โดยเฉพาะกลมบคลกภาพผดปกตชนด หลกเลยง (Avoidant) และชนดพงพาคนอน (Dependent) จะมความสมพนธกบการเกดโรคซมเศราใน ผสงอาย

ปจจยทางดานสงคม (Social factors) สภาพแวดลอมและเหตการณตางๆ ทเกดขน ในชวตผสงอายจะมผลตอการเกดภาวะซมเศรา โดยเฉพาะเหตการณทรนแรงจะถอวาเปนปจจยทเขามา กระตนภาวะซมเศรา ไดมการศกษาพบวาความเครยดทางสงคม ทเพมขนมความสมพนธอยางมากกบภาวะซมเศราในผสงอายทงนเพราะสงคมเปนสงแวดลอมทสมผสโดยตรงกบการดาเนนชวตของบคคลปฏกรยาของสงคม จะมอทธพลตอการปรบตว ซงสภาพความคดทางสงคมของผสงอายทสาคญมดงน

1. การเปลยนแปลงรปแบบของสงคม ซงเปนลกษณะสงคมอตสาหกรรมทาใหบคคล ในสงคมตางแขงขนมากขนตางมองเหนแตประโยชนตนเอง การพงพาอาศยกนนอยลง ผสงอายไมม บทบาทสาคญเหมอนในสงคมเกษตรกรรม การเรยนรของคนรนใหมสวนใหญไดรบมาจากสงคม ภายนอกผสงอายจงขาดความสาคญไป การยอมรบนบถอกลดลงไปในทสดกพบกบความโดดเดยว ขาดทพงทางจตใจ ทาใหเกดความเสอมถอยของสขภาพจต

25

2. การเปลยนแปลงบทบาททางสงคม การเปนผนา การขาดจากตาแหนงหนาทการ งาน รายไดลดลง ตองเปลยนวธการดาเนนชวตใหม และสญเสยความสามารถในการพงตนเองทงดาน ความเปนอยความคด และการเลยงดตนเอง การลดความสมพนธกบชมชนจากบทบาททเปลยนแปลง ไปทใหผสงอายขาดความเชอมนทจะเขากลม ไมกลาแสดงออก สมรรถภาพลดถอยความสมพนธกบ ชมชนทคนเคยแตเดมลดลง เปลยนไปสสภาพสงคมใหม ทาใหผสงอายทมบทบาทในชมชนมากอนเกดความเครยด ไดสงความเครยดดงกลาวเปนสาเหตทสาคญททาใหผสงอายขาดความมนคงทางดานจตใจ รสกวาตนเองไรคาทสด

3. การสนบสนนทางสงคม (Social support) สงคมของผสงอายจะแคบลงตามลาดบ และแยกตวออกจากสงคมมากขนเหลอเพยงครอบครว เพอนและวดเทานน การเปลยนแปลงของสงคม นมความสญเสยทมากทสดอยางหนงของชวต ผทาการศกษาพบวา การขาด การคาจน ทางสงคมใน ขณะทสขภาพ ไมดเปนปจจยเสยงทสาคญของการเกดภาวะซมเศรา

บลาเซอร (Blazer, 1991: 210-215) ไดทดสอบ สมมตฐานวา การสนบสนนทางสงคมมความสมพนธกบภาวะซมเศรา โดยการสมตวอยางผสงอาย 331 คน ทเปนโรคซมเศรารวมกบการขาดการสนบสนนทางสงคม 30 เดอนตอมาพบวากลมตวอยางยง มชวตอย และมการสนบสนนทางสงคมดขน จะมอาการดขนประมาณ 3 เทา ของผทขาดการสนบสนน ทางสงคมเชนเดม หรอกลาวอกในหนงวา ภาวะซมเศราทเกดขน สามารถเปนตวทานายในเรองการ สนบสนนทางสงคม ระบาดวทยาของโรคซมเศราในผสงอาย จาการศกษาของโซโลมอน (Solomon, 1981) และสอลซแมน (Salzman, 1992) พบวาประมาณรอยละ 30 ของผทมอาย 60 ปขนไป จะมประสบการณซมเศราอยางนอยหนงครง ทรนแรง ซงมผลกระทบตอชวตประจาวนในการศกษาของ จาโคบและออพเพนไฮเมอร (Jacoby and Oppenheimer, 1991) รวมถงการศกษาของ คานอฟสก (Kanowski, 1994) พบวาผสงอายประมาณรอยละ 10-15 จะมอาการซมเศรา และรอยละ 3 จะปวยดวยโรคซมเศรา พบในเพศหญงมากกวาเพศชาย ในผทมอายมากอาการจะยงรนแรงมากขน ในการศกษาของ โจนส (Jones, 2003: 28) พบวาผสงอายเพศหญงมความเสยง ตอโรคซมเศราสงกวาผสงอายเพศชาย 2-3 เทา อบตการณของโรคซมเศราของผสงอายในชมชน รอยละ 2-3 ตอป พบในการดแลทบานรอยละ 13 (Copeland et al., อางใน Hughes, 1997: 141-161) ในผสงอายทรบ ไวในโรงพยาบาลจตเวชพบประมาณรอยละ 50 ของผปวยทงหมดในโรงพยาบาลทางกาย (Solomon, 1981) เบอรนและคณะ (Burn et al., 1993) พบวามปญหาทางจตเวชในผสงอายทรกษา โรคทางกายจะพบโรคซมเศราถงรอยละ 23 สาหรบในประเทศไทย ศรชย ดารกานนท, สมจตร พมพพนตย , ปทมา ยงยมสาร, และประทวน เขมเงน (2539) ไดศกษาความชกของโรคซมเศราของผสงอายในจงหวดชยนาทโดยใชแบบวดภาวะซมเศรา

26

ในผสงอายไทย (TGDS ) พบวามความชกของโรคซมเศราในผสงอายคดเปนรอยละ 43.1 โดยมภาวะซมเศราระดบเลกนอยรอยละ 55.5 ระดบปานกลางรอยละ 32.7 และระดบรนแรงรอยละ 11.8 การศกษาในภาคเหนอ เการาภรณ คณานวฒนชยเดช (2543) ศกษาปจจยทเกยวของกบโรคซมเศรากบโรคซมเศราในผสงอาย ในจงหวดเชยงใหม โดยใชแบบวดภาวะซมเศราในผสงอายไทย(TGDS) แบบสน 15 ขอ พบวาความชกของโรคซมเศรารอยละ 29.3 สวนการศกษาในภาคใตของ ประภาส จตตาศรนวตร (2544) ศกษาภาวะซมเศราในจงหวดชมพร โดยใชแบบวดภาวะซมเศราในผสงอายไทย (TGDS) พบวามความชกของภาวะซมเศรารอยละ 41 อรพรรณ ทองแตง และคณะ (2544) ศกษาในกรงเทพมหานคร พบอตราความชกของโรคซมเศราของผสงอายในเขตกรงเทพมหานครรอยละ 12.78 ซงใกลเคยงกบการศกษาความชกของภาวะซมเศราในผสงอายไทยของ ปรชา ศตวรรษธารง และคณะ (2544) ซงใชเครองมอเดยวกนในกรงเทพมหานคร นครสวรรค นครราชสมา และสราษฎธาน พบรอยละ 14 ความชกของโรคซมเศราในผสงอาย ทพบวามความแตกตางกนนน อาจเกดไดจากหลายสาเหต เชน การใชเครองมอทตางกนไปในการประเมนภาวะซมเศรา รวมถงปจจยตางๆทเปนสาเหตการเกดโรคซมเศราซงมความแตกตางกนในแตละบคคล สาเหตการเกดภาวะซมเศราในผสงอาย

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวาการเกดภาวะซมเศราในผสงอายนน โดยสวนใหญมกกลาววาเปนผลมาจากสาเหต หรอเกดจากหลายปจจยดวยกน คอ

ระดบความซมเศรา อบดลฮาลม (Abdulhalim, 1991: 83) ไดศกษาความชกและปจจยทเกยวของกบความ

ซมเศราของผสงอายไทยในชนบท โดยศกษาทอาเภอทาตม จงหวดสรนทร กลมตวอยางเปนผสงอายทมอาย 60 ปขนไป จานวน 143 คน โดยใชแบบสอบถามความซมเศรา Questionnaire Depression Scale (QDS) พบวาผสงอายในกลมตวอยางมความซมเศรารอยละ 39.9

เรตต (Retty, 1992: 71) ศกษาเรองความชกความซมเศราและปจจยทมความสมพนธในผสงอายเขตดนแดง กรงเทพมหานคร กลมตวอยางเปนผสงอายทมอาย 60 ปขนไป จานวน 150 คน ใชแบบสอบถามความซมเศรา Questionnaire Depression Scale (QDS) พบวาผสงอายในกลมตวอยางมความซมเศรารอยละ 38

กมลน สาตรา (2531: 76) ไดทาการศกษาความซมเศราในผสงอาย: กรณศกษาผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราบานธรรมปกรณ จงหวดนครราชสมา กลมตวอยางจานวน 137 คนโดยใชแบบวดความซมเศราทดดแปลงมาจากแบบสารวจความซมเศราของ Beck (1961, 569) พบวาผสงอายในกลมตวอยางมความซมเศรา รอยละ 59.12

27

กนกรตน สขะตงคะ และคนอนๆ (2542: 232-243) ไดศกษาความสมพนธระหวางความซมเศ รา และภาวะสมองเ สอม กบปจจย สวนบคคลของผ ส งอายในชมชนเ มอง (กรงเทพมหานคร) 370 ราย และชมชนชนบท (ระนอง, บรรมย) 682 ราย รวมเปนผสงอายทศกษาทงหมด 1,052 ราย โดยใชแบบวดความซมเศราในผสงอายไทย (Thai Geriatric Depression Scale: TGDS) และแบบทดสอบสมรรถภาพสมองของไทย (Thai Mental Examination: TMSE) พบวาผสงอายชมชนเมอง ชมชนชนบท และรวมสองชมชนมความซมเศรารอยละ 35.1, 17-19 และ 24.1 ตามลาดบ

อรพรรณ ทองแดง (2544) ศกษาวจยเพอพฒนาคมอ สารวจอารมณเศราดวยตนเองในผสงอายไทย กลมตวอยางประกอบดวยผสงอายใน 35 ชมชน จาก 4 เขต แบงเปนกลมควบคมจานวน 667 ราย และ กลมศกษาจานวน 723 ราย พบอตราความชกของภาวะซมเศราคดเปนรอยละ 12.78 โดยเปนอตราความชกของภาวะซมเศรา อยางเดยวคดเปนรอยละ 8.23 และอตราความชกของภาวะซมเศรารวมกบม Cognitive impairment เทากบรอยละ 4.5

1. ปจจยสวนบคคล ปจจยสวนบคคลทมความสมพนธกบภาวะซมเศรา ไดแก อาย เพศ สถานภาพสมรส 1.1 อาย เมออายมากขน รางกายมการเปลยนแปลงทางรางกายทเสอมลง ความ

แขงแรงของรางกายลดลง ประกอบกบมการเกดโรคตางๆขนไดงายสวนใหญมกเปนโรคเรอรง ซงโรคเรอรงมพบอตราการเพมขนตามอาย เนองจากอายมากยงมโอกาสไดรบสารทาใหเกดโรคมากยงขนและกลไกในการสรางภมตานทานลดลงดวย จากลกษณะการเปลยนแปลงในผสงอายทางดานรางกาย ซงทาใหความสามารถในการชวยเหลอตนเองลดลง ตองพงพาผอนมากขน และอกประการหนงการเกษยณอายในการทางานนบวาเปนเรองทสงผลกระทบตอภาวะจตใจผสงอายดวย ซงกอใหเกดความเครยดทางจตใจ อารมณ จากการศกษาของกนกรตน สขะตงคะ และคณะ (2542: 235) พบวาผสงอายยงมอายมากขน ทาใหการเคลอนไหวรางกายไมคลองแคลว ดงนนกจกรรมตางๆทเคยทากจะถกจากดลงทาใหรสกเหงา วาเหวมากขน และทาใหเกดภาวะซมเศราตามมา นอกจากนการศกษาของมาโนช ทบมณ (2541) ทศกษาภาวะซมเศราในผสงอายในชมชนเขตกรงเทพฯพบวา อายมความสมพนธทางบวกกบภาวะซมเศราในผสงอายอยางมนยสาคญทางสถต (r=.30, p<.50)เชนเดยวกบการศกษาของบลาเซอรและคณะ (Blazer et al., 1991) พบวาอายมความสมพนธกบภาวะซมเศราในผสงอายอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .50

1.2 เพศ (Gender) สถานภาพสมรส (civil status) อาย ระดบการศกษา รายได จตพร โนโชต (2547) พบวาการเกดภาวะซมเศราในผสงอาย มลกษณะคลาย กบภาวะซมเศราทเกดในวยอนๆซงแนวโนมการเกดภาวะซมเศราในผสงอายเพศหญงมากกวาเพศชาย และในผสงอายทม

28

สถานภาพสมรส หมาย หยา หรอแยก มอตราการเกดภาวะซมเศราไดมากกวาสถานภาพค ในการศกษาของโจน (Jones, 2003) พบความเสยงของภาวะซมเศราในเพศหญง มากกวาเพศชาย 2-3 เทา และมความชดเจนในเรอง เพศกบภาวะซมเศรามากขนในการศกษา เมตาอะนาไลซส (meta-analysis) ของโคปแลนด (Copeland et al. cite in Tallis & Fillit, 2003) ซงพบวาผสงอายเพศหญงมภาวะซมเศรามากกวาเพศชาย (Martin, 2003) ศกษาปจจยเสยงตอภาวะซมเศราในผสงอาย พบภาวะซมเศราในผสงอายม ความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบเพศ โดยเพศหญงมความเสยงมากกวาเพศชาย สขภาพ รางกาย ปญหาเรองการนอน ความเสอมถอยทางสมรรถภาพและขาดการเอาใจใสดแลทางสขภาพและ เพญศร หลนศวนนท (2543) ศกษาความซมเศราของผสงอาย รายไดตอเดอน สมพนธภาพในครอบครว การมสวนรวมในสงคม และภาวะสขภาพมความสมพนธทางลบกบความซมเศราของผสงอาย การศกษาของ เลชทเนน และ จอกามา (Lehtinin & Jeukamaa, 1994: 7-10) ทพบวาโรคซมเศราพบความชกไดมากในเพศหญง โดยจะพบเปน 2 เทาของเพศชาย จากการศกษาของจตพร โนโชต (2547) พบวาเกดภาวะซมเศราในผสงอายเพศหญงมากกวาเพศชาย นภาพร ชโยวรรณ และคนอนๆ (2532: 85) ศกษาพบวาผสงอายเพศหญงมปญหาเกยวกบสขภาพทางใจมากกวาผสงอายเพศชาย กมลน สาตรา (2531: 80) และคนอนๆ (Dean, et.at., 1990: 154) และเรตต (Retty, 1992: 72) โดยผสงอายเพศหญงมความซมเศรามากกวาผสงอายเพศชาย จากการศกษาพบเมอวเคราะหหาความสมพนธเพศไมมความสมพนธกบการเกดความซมเศราในผสงอาย จากการศกษาของลาเนาว เรองยศ (2535) พบวาผสงอายเพศหญงในเขตอาเภอแมรมจงหวดเชยงใหม มสขภาพจตดกวาผสงอายเพศชายอยางมนยสาคญทางสถต สอดคลองกบการศกษาของ กมลน สาตรา (2531: 76) ทพบวาผสงอายเพศชายในสถานสงเคราะหคนชราบานธรรมปกรณ จงหวดนครศรธรรมราช มภาวะซมเศรามากกวาผสงอายเพศหญงอยางมนยสาคญทางสถต แตแตกตางกบการศกษาของโควนก และคณะ (Koening et al., 1993) ทพบวาภาวะซมเศรามแนวโนมทจะพบมากขนในเพศหญง และการศกษาของกนกรตน สขตงคะและคณะ (2542: 235) ทพบวาผสงอายทงทอยในชมชนชนบทและชมชนเมอง เพศหญงจะเกดภาวะซมเศรามากกวาเพศชาย และจากการศกษาของ เซเคล เบนโค วารกา และเมศซารอส (Szekely, Benko, Varga, & Meszaros, 2001) ในผปวยหลงไดรบการผาตดหวใจแบบเปดจานวน 74 ราย พบวาเพศหญงมระดบของภาวะซมเศราสงกวาเพศชายอยางมนยสาคญทางสถต จากการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของพบวา เพศมความสมพนธกบความซมเศราของผสงอาย โดยผสงอายเพศหญงมความซมเศรามากกวาผสงอายเพศชาย

1.3 สถานภาพสมรส คสมรสเปนบคคลทใกลชดมากทสดและเปนแหลงทใหการสนบสนนทมประสทธภาพโดยเฉพาะการสนบสนนดานจตใจ (ทศนย เกรกกลธร, 2536) การมคสมรสทาใหผสงอายไมรสกโดดเดยวมทพง มคนเอาใจใสใหความชวยเหลอใหความเหนอกเหนใจ

29

และเปนคคดทปรกษาเปนการชวยสงเสรมการปรบตวทดดานจตใจ จากการศกษาของเปรมฤด ศรราม (2539) และทสนย เกรกกลธร (2536) พบวาผสงอายทมสถานภาพสมรสคมการปรบตวไดดกวาผสงอายทมสถานภาพสมรสเดยวและจาก การศกษาการสนบสนนจากคสมรสกบความผาสกของผสงอาย (รงทพย แปงใจ, 2542) พบวาการสนบสนนจากคสมรสมความสมพนธทางบวก กบความผาสกของผสงอาย กลมตวอยางทเปนหมาย หยา แยก รอยละ 40.50 (ตารางท 1) การเปนหมายทาใหผสงอายรสกโดดเดยว ไรคคด ขาดทปรกษา ขาดคนดแลเอาใจใส ทาใหเกดความเหงา วาเหว สงผลตอภาวะซมเศราได จากการศกษาของ ธดา มศร (2540) ทศกษาความหวาเหวของผสงอายในชมชนแออดในเขตเทศบาลเมองสรนทร พบวาผสงอายทมสถานภาพโสด หมาย หยา แยก มความหวาเหว สงกวาผสงอายทสถานภาพสมรสค ซงความหวาเหวมความสมพนธทางลบกบการปรบตวของผสงอาย จากการศกษาเมอรเรล และคนอนๆ (Murrell, et al., 1983: 173-185) ศกษาพบวาสถานภาพสมรสมความสมพนธ กบภาวะซมเศราของ โดยผทเปนโสดหรอผทมสถานภาพสมรสค มความซมเศรานอยกวาผทเปนหมาย หยา หรอ แยก เรตต (Retty, 1992: 72) ศกษาความชก ของความซมเศราและปจจยสมพนธในผสงอายดนแดง กรงเทพมหานคร พบวา ผสงอายทมสถานภาพสมรสไมใชคมความซมเศรามากกวาผสงอายทสถานภาพสมรสค และเพญศร หลนศวนนท (2543) ศกษาความซมเศราของผสงอายแขวงรองเมอง เขตปทมวน กรงเทพฯ พบวา ความซมเศราของผสงอายขนอยกบเพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา และความเพยงพอของรายได อายมความสมพนธทางบวกกบความซมเศราของผสงอาย รายไดตอเดอน สมพนธภาพในครอบครว การมสวนรวมในสงคม และภาวะสขภาพมความสมพนธทางลบกบความซมเศราของผสงอาย 2. การเจบปวยทางกาย

ผลการศกษาของ เมอรฟ (Murphy Cited in Hughes, 1997) พบวาภาวะซมเศราในผสงอายเกยวของกบการมสขภาพออนแอทเรอรง ซงโรคเรอรงททาใหเกดภาวะซมเศรา ไดแกโรคหวใจ โรคขออกเสบรนแรง การศกษาของ สรวฒ พมพาภรณ และสวรรณ เรองเดช (2540) พบวาการมโรค ทางกายเปนปจจยทเกยวของ กบภาวะซมเศราของผปวยผสงอายอยางมนยสาคญทางสถต ซงสอดคลองกบการศกษาของ ชดเจน จนทรพฒน (2543) ทศกษาภาวะสขภาพทมความผดปกตในการทาหนาทของรางกาย ความไมสขสบายซงผลการวจยภาวะซมเศราของผสงอายในโรงพยาบาล พบวามความสามารถในการทากจวตรประจาวน สามารถอธบายความแปรปรวนของภาวะซมเศราไดรอยละ 21 มผลตอบคคลออนแอ คดถงอนตรายทจะเกดตอไป ไมสามารถทาหนาทไดสมกบบทบาท ความรสกตอตนเองไมด และสรวฒ สงขรศม และคณะ (2540) พบวาผสงอายทปวยดวยโรคทางอายรกรรม มภาวะซมเศราบอยกวาประชากรทวไป 10 เทา และกาญจนา กรยางาม (2553) ปจจยทเกยวของกบภาวะซมเศราของผปวยสงอายในแผนกอายรกรรม ผลการวจยพบวาม

30

ภาวะซมเศรารอยละ 79 และปจจยทเกยวของกบภาวะซมเศราของผสงอายอยางมนยสาคญทางสถต ไดแก เพศ และการรบรความรนแรงของความเจบปวย โดยพบวา เพศชายมภาวะซมเศราสงกวาเพศหญง การรบรความรนแรงของความเจบปวยเปนปจจยสาคญ ตอภาวะซมเศราในผปวยสงอายทางอายรกรรม

3. ความสมพนธภายในครอบครว จากการศกษาของ สกญญา โรจนประเสรฐ (2541: 77) ศกษาภาวะสขภาพจตของ

ผสงอายในเขตเมอง จงหวดลพบร ในผสงอาย 367 คน พบวาสมพนธภาพในครอบครวมความ สมพนธเชงบวกกบภาวะสขภาพจต และ กนกรตน สขะตงคะและคนอนๆ (2542: 236) ศกษาพบวาความสมพนธกบลกหลาน มความสมพนธกบความซมเศราของผสงอายทงในชมชนชนบทและชมชนเมอง การศกษาของ กาญจน สทธวงศ และคณะ (2539) พบวาสขภาพจตของผสงอายมความสมพนธทางบวกกบการดแลของครอบครว และจากการศกษาของ ศรชย ดารกานนทและคณะ (2539) พบปจจยทางจตสงคมของผสงอายกบภาวะซมเศรา คอผสงอายทมซมเศราสงกวาทมการทะเลาะววาทกนบาง และสมาชกในครอบครวปรองดองกนด ผสงอายทไมปรกษาใครเกบไวคนเดยวเมอมปญหาภาวะซมเศรามากกวาผสงอายทปรกษาญาตพนองหรอคนอน สอดคลองกบการศกษาของวนเพญ เชาวชง และกรเกศ พรหมด (2544) ทพบความสมพนธของบคคลภายในครอบครวเปนปจจย ทางจตสงคมทมผลตอภาวะซมเศรา อยางมนยสาคญทางสถต กาญจนา ไทยเจรญ (2543: 97) ปจจยทเปนตวทานายภาวะสขภาพจตของผสงอาย ในจงหวดชลบรพบวาสมพนธภาพในครอบครว การรบรภาวะสขภาพกาย การมรายไดเพยงพอ และเพศชายเปนปจจยทรวมกนทานายภาวะสขภาพจตของผสงอายไดรอยละ 32 โดยสมพนธภาพในครอบครวเปนปจจยทมอทธพลตอ ภาวะสขภาพจตของผสงอายสงสด เพญศร หลนศวนนท (2543: 72) การศกษาความซมเศราของผสงอายแขวงรองเมอง เขตประทมวน กรงเทพมหานคร ผลการวจยพบวามผสงอายมความซมเศรารอยละ 22 ความซมเศราของผสงอายขนอยกบ เพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา และความเพยงพอของรายได อยางมนยสาคญทาง สถตทระดบ 0.05 อาย มความสมพนธทางบวกกบความซมเศราของผสงอาย อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 รายไดตอเดอน สมพนธภาพในครอบครว การมสวนรวมในสงคม และภาวะสขภาพมความสมพนธ ทางลบกบความซมเศราของผสงอาย อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

31

บทบาทของพยาบาลเวชปฏบตชมชนในการสรางเสรมสขภาพจต บทบาทของพยาบาลในการดแลผสงอายทมภาวะซมเศรา ควรเรมจากการปองกนมให

เกดภาวะซมเศรา เพมสมรรถนะทางดานรางกายและจตสงคม ลดอาการทเกดจากภาวะซมเศรารวมทงเพมทกษะ ในการปรบตวตอความเครยดเพอเพมคณภาพชวต และการดแลตามแผนของจตแพทย (Stanley & Beare, 1995; Miller, 1999; Buckwalter & Piven, 1999 อางถงใน ลวรรณ อนนาภรกษ, 2547: 33-39)

พยาบาลเวชปฏบตชมชน เปนบคลากรทมความใกลชดกบประชาชนในชมชน มบทบาทหนาทครอบคลมทง 4 มต ดานการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค การรกษาพยาบาลตลอดจนใหการฟนฟสภาพ (กรมการแพทยกระทรวงสาธารณสข สานกการพยาบาล, 2546) และการปฏบตการในชมชน (Community health nursing) เปนการปฏบตการพยาบาลแบบองครวม โดยครอบคลม 4 มต ทมงเนนการตอบสนองความตองการดานสขภาพของประชาชนทกคนในชมชน ตงแตในระดบบคคล ครอบครว และกลมประชากร ทตองการดแลเปนพเศษ โดยอาศยศาสตรทางดานการพยาบาล ดานสาธารณสข และสงคมศาสตรมาประยกตใชในการปฏบตงาน เพอบรรลเปาหมายคณภาพชวตทด (กรมการแพทยกระทรวงสาธารณสข สานกการพยาบาล, 2546) นอกจากนนพยาบาลเวชปฏบตชมชน (Community health nurse practitioner) ยงมบทบาทในการปฏบตการพยาบาลขนสง (Advanced practice nursing roles) จากการทพยาบาลเวชปฏบตชมชนมการทางานในการจดการดแลขนปฐมภม (Primary care) มบทบาทโดยรวมดาน การสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในกลมผสงอาย และปองกนการเกดปญหาทางจตและ ฟนฟสมรรถภาพโดยเฉพาะผสงอายทอยในชมชนซงมแนวโนมทจะมภาวะเสยงตอภาวะซมเศราเพมมากขนและหากไมไดรบการแกไขและชวยเหลออาจนาไปสการ ฆาตวตายไดในทสด ดงนน พยาบาลเวชปฏบตตองสามารถใหการพยาบาลโดยตรงแกผรบบรการกลมเปาหมาย หรอกลมเฉพาะทมปญหาซบซอนจดการใหมระบบการดแลผปวยเฉพาะกลมหรอเฉพาะโรคทมประสทธภาพ ใชเหตผลตดสนในเชงจรยธรรมโดย บรณาการ จากหลกฐานเชงประจกษ ผลการวจย ความร ทฤษฏการพยาบาลและทฤษฏอนๆ ทเปนปจจบน ความชานาญและทกษะการพยาบาลขนสงมงเนนผลลพธทงระยะสนระยะยาว พฒนาวตกรรมและกระบวนการการดแลในกลมผใชบรการกลมเปาหมาย หรอกลมเฉพาะโรคอยางตอเนองและเปนทปรกษาใหกบผรวมงานในการพฒนาความรและทกษะเชงวชาชพตลอดจนตดตามประเมนคณภาพและจดการผลลพธโดยใชกระบวนการวจย เชงประเมนผลในการดแลผใชบรการ กลมเปาหมาย หรอ กลมเฉพาะโรคทมปญหาซบซอน

32

การดแลผสงอายเปนสง ซบซอนทาทายสาหรบพยาบาลและวชาชพสขภาพ ความเขาใจความซบซอนของผสงอาย การไดพฒนาขดความสามารถและการมเจตคตทดจะทาใหเกดการดแลอยางมเปาหมาย มคณภาพและคมคาใชจาย พยาบาลสวนใหญทปฏบตงานในชมชน การดแลสขภาพทบานและหนวยบรการสขภาพทกระดบตองดแลผสงอายซงมสดสวนเพมขนซงพยาบาลตองดแลผสงอายทปกตมสขภาพทดและผสงอายทเจบปวย บรการสขภาพทมงการสรางสขภาพ การปองกนโรค การรกษาพยาบาล การฟนฟสภาพใหสมวยอยางมพลง (Active aging) รวมทงการดแลในวาระสดทายของชวตและการตายอยางสมศกดศรความเปนมนษย ซงตองดแลอยางมมนษยธรรมและจรยธรรมใหการเคารพในฐานะทผสงอายมคณคาตอชมชนและสงคม (วราภรณ ภมสวสด, 2548)

การพยาบาลผสงอายทมภาวะซมเศรา 1. ลดปจจยทมผลใหเกดภาวะซมเศรา 1.1 ปองกนมใหเกดภาวะเจบปวยเรอรงหรอลดปญหาทพพลภาพตางๆโดยใหผสงอายตรวจสขภาพประจาป เพอตรวจพบโรคในระยะแรก ใหการดแลและคาแนะนาแกผปวยโรคเรอรงและผดแล ใหปฏบตตวเกยวกบโรคทถกตอง ใหการฟนฟผปวยโดยกายภาพบาบดเพอเพมสมรรถนะทางดานรางกายและจตสงคม 1.2 ใหการดแลผสงอายทเจบปวยตองพงพาผอน ไมใหเกดการแยกตวจากสงคมหรอเกดการขาดการกระตน/ไมรบรความรสก 1.3 พยาบาลไดตระหนกถงปจจยการเปลยนแปลงในวยผสงอาย ซงผสงอายจะตองปรบตว เชน การเปลยนแปลงทางรางกายตามวย การเปลยนบทบาทเปนผเกษยน หมายหรอดแลคสมรส การเผชญโรคราย การพงพง พยาบาลผซงตองชวยผสงอายและผดแลไดเขาใจผลกระทบเหลาน พยายามเปลยนความสนใจของผสงอายกระตนใหทากจกรรมและสรางสมพนธภาพ สงเสรมสนบสนนทางสงคมใหครอบครวไดดแลผสงอายมากขนแนะนาการเขากลมในสงคม เชน ชมรมผสงอาย 1.4 พยาบาลตองเฝาระวงภาวะซมเศราซงเปนผลจากการเจบปวยตางๆในผสงอายรวมทงผลขางเคยงของยา 2. ตรวจพบภาวะซมเศราตงแตแรก

พยาบาลไดตระหนกถงผสงอายทมปจจยเสยงตอภาวะซมเศรา โดยแบบทดสอบวดระดบความซมเศรา The Beck Depression Inventory (BDI) ซงใชวดระดบความซมเศรากบประชากรทวไปทใชในงานวจยแบบทดสอบ BDI ใชวธการวดแบบใหผรบการทดสอบประเมนตนเองมคาความเชอมนแบบแบงครง (split-half reliability) 0.9 และมความเชอมนแบบสอบซ า

33

(test-retest reliability) 0.75 (Beck et al., 1961, 561-571) แบบประเมนนใชกบผสงอายทอานออกเขยนได ไมมอาการแสดงชดเจนของความเจบปวย ทางดานรางกายหรอดานจตใจ 3. ใหการพยาบาลในภาวะซมเศรา พยาบาลใหการดแลเพอใหผปวยปลอดภยและสขสบาย โดยการประคบประคองและกระตนใหผสงอายไดทาสงใหมๆ เชนรปแบบการดาเนนชวตประจาวน การไดมปฏสมพนธ สงเสรมคณคาในผสงอาย ใหคาปรกษาโดยสอสารใหผปวยไดรบรวาไดรบการดแลอยางไร สรางสมพนธภาพทไววางใจ ใหความสนใจในการรบฟง ปญหาอยางสงบเปดโอกาสใหระบายความรสกตางๆ พดคยหาแนวทางในการปรบตวตางๆ

จากกรอบแนวคดการศกษาครงน ผวจยประยกตใชทฤษฎการปรบตวของรอย (Roy Adaptation Model) และ ภาวะซมเศรา (Beck’s Cognitive Theory of Depression)ในการศกษาปจจยทมอทธพลตอความซมเศราของผสงอายในชมชน รายงานวจยทเกยวของโดยเฉพาะงานวจยทสนบสนนหรอยนยนในความสมพนธระหวางกลมปจจย กบตวแปรทผวจยสนใจศกษา จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบการเปลยนแปลงในผสงอาย ภาวะซมเศราในผสงอาย และงานวจยหรอวรรณกรรมทเกยวของกบภาวะซมเศราของผสงอาย ซงประกอบดวยปจจยทางดานรางกาย จตใจ และสงคม พบวามความเกยวของกบภาวะซมเศราในผสงอาย ซงผสงอายตองเผชญกบการเปลยนแปลงทเกดขนในชวตหลายดาน และอาจสงผลตอสขภาพจต ปญหาหนงทพบบอยในผสงอายและเปนปญหาสาคญคอ ภาวะซมเศรา ซงอาจสงผลกระทบทงทางตรงและทางออม หากปญหานถกละเลยหรอไมไดรบการรกษาหรอการแกไข อาจนาไปสการฆาตวตายและอาจเปนอนตรายตอชวตได อนเนองมาจากการเปลยนแปลงจากกระบวนการสงอายรวมกบการเจบปวย ดงนนผวจยจงเลอกทจะศกษาในผสงอายทอาศยอยในชมชน เพอทจะสามารถประเมน และปองกนภาวะซมเศราในผสงอายในชมชนไดอยางเหมาะสม และไมเกดผลกระทบทอาจเกดตามมาจากการมภาวะซมเศรา

บทท 3

วธการดาเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (Descriptive Research) เพอศกษาระดบภาวะซมเศราในผสงอาย และปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายในตาบลคลองโยง อาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม ลกษณะของสถานททใชในการเกบขอมล ชมชนตาบลคลองโยง ตงอยในอาเภอพทธมณฑล มพนท รวมทงสน 8,514 ไร ภม-ประเทศเปนพนทราบลม มลาคลองไหลผานหลายสายทสาคญ คลองทววฒนา คลองโยง คลองตาซย มรปแบบการปกครองแบบเทศบาลตาบล ตาบลคลองโยงมจานวนหมบานทงหมด 8 หมบาน สวนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลคลองโยง 1มพนทรบผดชอบ 3 หมบาน ไดแก หม 1,5,6 มจานวนหลงคาเรอนทงสน 1,007 ครวเรอน จานวนประชากรทงสน 3,909 คน (ขอมลประชากรทะเบยนราษฎรจากสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ณ วนท 1 กรกฎาคม 2553) ประชากรสวนใหญประกอบอาชพ เกษตรกรรม เชน ทาสวน ทานา ทาไร เลยงสตว รบจาง เชน รบจางในโรงงานอตสาหกรรม พนกงานบรษท รบจางทวไป คาขาย รบราชการและพนกงานรฐวสาหกจ ประชากรสวนใหญนบถอศาสนาพทธ ในสถานบรการมกจกรรมชมรมผสงอาย ชมรมอาสาสมครสาธารณสข และประชากรสวนใหญเขารบบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลคลองโยง 1 ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร ประชากรทใชในการศกษาครงน คอ ผทมอายตงแต 60 ปขนไป ทงเพศชายและเพศหญงทอาศยอยในเขตรบผดชอบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลคลองโยง 1 อาเภอพทธ-

  35

มณฑล จงหวดนครปฐม และมชออยในทะเบยนชมรมผสงอาย มจานวนทงสน 414 คน (สานกงาน หลกประกนสภาพแหงชาต, 2554) กลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการวจยครงน ผวจยไดกาหนดขนาดกลมตวอยางโดยใชสตร ยามาเน (รจรางค แอกทอง, 2549: 61) โดยมสตรดงน N = N 1+Ne2 n = ขนาดของตวอยาง N = ขนาดของประชากร e = ความคลาดเคลอนเนองจากการสมตวอยางในการวจยครงนกาหนดคาความคลาดเคลอนเทากบ 0.5

แทนคาสตร n = 414 1+ (414) (0.05)2

= 203.43 ขนาดของกลมตวอยางทควรใชในการศกษาวจยครงน คอ 203 ราย ดงนน ในการวจยครงนจะใชกลมตวอยางจานวน 210 ราย โดยกาหนดคณสมบตกลมตวอยางดงน

1. เปนผทสามารถมองเหน ไดยน และสอสารได 2. เปนผทยนดใหความรวมมอในการวจยครงน

การเลอกกลมตวอยาง การเลอกกลมตวอยางทนามาศกษาโดยใชวธการสมแบบมระบบ (Systematic Random sampling) โดยมขนตอนการสมตวอยางดงน (แสดงในแผนภมท 3)

1. กาหนดขนาดตวอยางทตองใชในแตละหมบาน โดยการคานวณจากขนาดตวอยาง กบจานวนผสงอายทไดทงหมดของทกหมบาน และจานวนผสงอายในแตละหมบาน โดยใชสตรดงน (บญใจ ศรสถตนรากล, 2550: 182) ขนาดของตวอยางแตละชน = n× N1 N เมอ N หมายถง ขนาดของประชากรทงหมด n หมายถง ขนาดตวอยางทงหมดของการวจย N1 หมายถง ขนาดของประชากรแตละชน

  36

หมท 1 บานคลองโยง จานวนผสงอายทงหมด 137 คน คานวณขนาดตวอยางตามสดสวนทกาหนด = 137×210 = 69 คน 414 หมท 5 บานดอนทอง จานวนผสงอายทงหมด 126 คน คานวณขนาดตวอยางตามสดสวนทกาหนด = 126×210 = 64 คน 414 หมท 6 บานคลองโยง จานวนผสงอายทงหมด 126 คน คานวณขนาดตวอยางตามสดสวนทกาหนด = 151×210 = 77 คน 414 2. กาหนดชวงทใชในการสมตวอยางแตละหมบาน โดยการคานวณจากจานวนประชากรทงหมด กบขนาดตวอยางทตองการ โดยใชสตรดงน/(บญใจ ศรสถตนรากล, 2550: 192)

I = N / n เมอ I หมายถง ระยะชวงทใชในการสมตวอยาง N หมายถง ขนาดประชากร n หมายถง ขนาดตวอยาง แทนคา I = 414/210 =1.97 ดงนนในการวจยครงนจงกาหนดชวงทใชในการสมเทากบ 2

3. สมหมายเลขตน จานวน 1 หมายเลขโดยใชวธการสมอยางงายดวยการจบฉลากไดหมายเลขลาดบท 5 เปนหมายเลขตงตนสาหรบการสมในแตละหมบาน 4. สมตวอยางประชากรในทะเบยนชมรมผสงอาย ตามรายหมบานโดยการเลอกผสงอายทมชอในทะเบยนชมรมผสงอาย ลาดบท 5 เปนหมายเลขตงตน แลวเลอกผสงอายหมายเลขทบวกคาชวงทใชในการสมตวอยางทคานวณไดในขอ 2 คอ 2 เปนลาดบถดไปในทนคอหมายเลข 7, 9, 11……..จนครบจานวนกลมตวอยางแตละหมบาน

ณIIณ/

  37

nnnnnnnnnnnnnn แผนภมท 3 แสดงขนตอนการสมตวอยาง เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการเกบรวมรวมขอมลของการวจยครงนคอ แบบสอบถาม แบงเปน 5 สวน ประกอบดวย สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล เปนแบบสอบถามทผวจยสรางขนประกอบ ดวยขอมลทวไปของผสงอาย ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส รายได ปญหาสขภาพและลกษณะครอบครว สวนท 2 แบบประเมนการรบรความรนแรงของความเจบปวย เปนแบบสอบถามซงผวจยไดดดแปลงมาจากแบบประเมนการรบรความรนแรงของความเจบปวยของ บษรา ราชรกษ (2549: 84) โดยเปนการประเมนความรสกของกลมตวอยางเกยวกบการรบรความรนแรงของความเจบปวยทกลมตวอยางกาลงเผชญอยลกษณะเปนการประเมนคา (Rating scale) จานวน 1 ขอ โดยใหผสงอายบอกความรสกเกยวกบการรบรความรนแรงของความเจบปวยทกาลงเผชญอยในตอนน โดยมเกณฑดงน

ประชากรชมชนตาบลคลองโยงบางสวน จานวน 414 คน

หมท 1 137 คน

หมท 5 126 คน

หมท 6 151 คน

หมท 5 64 คน

หมท 6 77 คน

หมท 1 69 คน

กลมตวอยางทงหมด 210 คน

  38

3 หมายถง รบรวาในขณะนความเจบปวยมความรนแรงอยในระดบมาก 2 หมายถง รบรวาในขณะนความเจบปวยมความรนแรงอยในระดบปานกลาง 1 หมายถง รบรวาในขณะนความเจบปายมความรนแรงอยในระดบนอย 0 หมายถง รบรวาในขณะนความเจบปวยไมมความรนแรง สวนท 3 แบบวดสมพนธภาพในครอบครว เปนแบบสอบถามซงผวจยไดดดแปลงมาจาก ชะโลม วเศษโกสน (2552: 50) รสสคณธ เจออปถมย (2553: 87) และ ภรภทร อมโอฐ (2550: 54) ซงพฒนามาจากกรอบแนวคดของฟรดแมน (Friedman, 1986) และมอรโรวและวลสน(Morrow and Wilson , 1961: 501-510) แบบวดประกอบดวยขอคาถามทงหมด 16 ขอ ลกษณะคาตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 4 ระดบ ดงน เหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกและสภาพความเปน จรงมากทสด

เหนดวย หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกและสภาพความเปน จรงปานกลาง

ไมเหนดวย หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกและสภาพความเปน จรงบางเลกนอย ไมเหนดวยอยางยง หมายถง ขอความนนไมตรงกบความรสกและสภาพความเปน จรง การใหคะแนนพจารณา ดงน เหนดวยอยางยง ให 4 คะแนน เหนดวย ให 3 คะแนน ไมเหนดวย ให 2 คะแนน ไมเหนดวยอยางยง ให 1 คะแนน การแปลผลคะแนน โดยใชคะแนนรวมซงมชวงคะแนนระหวาง 16-64 คะแนนดงน 38-64 คะแนน หมายถง สมพนธภาพในครอบครวอยในระดบด 27-37 คะแนน หมายถง สมพนธภาพในครอบครวดอยในระดบปานกลาง 16-26 คะแนน หมายถง สมพนธภาพในครอบครวอยในระดบไมด สวนท 4 ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน เปนแบบประเมนความสามารถในการทากจกรรม ในการดาเนนชวตประจาวน โดยใชแบบประเมนของดชนบารเธล (Barthel ADL Index) ซงสทธชย จตะพนธกล และคณะ (2537) แปลเปนภาษาไทย แบบประเมนนมขอคาถามทงหมด 10 ขอ แบบวดนประเมนโดยผวจย และมเกณฑการใหคะแนนดงน

  39

4.1 กจกรรมการเดน การเคลอนยาย ประเมนเปน 4 ระดบ ระดบท 0 คะแนน หมายถง ไมสามารถกระทาได ระดบท 1 คะแนน หมายถง ตองการความชวยเหลอจากบคคลอนอยางมาก ระดบท 2 คะแนน หมายถง ตองการความชวยเหลอจากบคคลอนเลกนอย ระดบท 3 คะแนน หมายถง สามารถกระทาไดดวยตนเอง 4.2 กจกรรมการรบประทานอาหาร การแตงตว การควบคมการขบถายอจจาระ การควบคมการขบถายปสสาวะ และการใชหองสขา ประเมน 3 ระดบ ระดบท 0 คะแนน หมายถง ไมสามารถกระทาได ระดบท 1 คะแนน หมายถง ตองการความชวยเหลอจากบคคลอนบาง ระดบท 2 คะแนน หมายถง สามารถกระทาไดดวยตนเอง 4.3 กจกรรมและสขวทยาสวนบคคล อาบนา ประเมน 2 ระดบโดย ระดบท 0 คะแนน หมายถง ไมสามารถกระทาได ระดบท 1 คะแนน หมายถง สามารถกระทาไดดวยตนเอง การแปลผลคะแนนโดยใชคะแนนรวมซงมชวงคะแนนระหวาง 0-20 คะแนน ดงน 0-8 คะแนน หมายถง ผสงอายมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน อยในระดบนอย 9-11 คะแนน หมายถง ผสงอายมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน

อยในระดบปานกลาง 12 คะแนน หมายถง ผสงอายมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน อยในระดบมาก สวนท 5 แบบทดสอบภาวะซมเศรา เปนแบบสอบถามทผวจยดดแปลงมาจาก The Beck Depression Inventory: BDI ซงเปนชดแบบทดสอบทสรางโดยเบค และไดรบการแปลเปนภาษาไทยโดยศรวล คาวล (2545: 79-83) และตอมารตตมา ศรโหราชย (2551: 84-87) ไดนาแบบ ทดสอบทแปลเปนภาษาไทยมาปรบตวเลอกตอบรวมกบแบบคดกรองภาวะซมเศราของโรงพยาบาลจตเวชขอนแกนราชนครนทร กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข (2546: 21) แบบทดสอบนมจานวนคาถามทงหมด 21 ขอ ลกษณะคาตอบเปนมาตราสวนประมาณคา 4 ระดบ ดงน รสกซมเศราเปนประจา หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกของ ตนเองเปนประจา

รสกซมเศราบอยครง หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกของ ตนเองเปนบอยครง

  40

รสกซมเศราเปนบางครง หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกของ ตนเองเปนบางเปนบางครง ไมเคยรสกซมเศรา หมายถง ขอความนนไมตรงกบความรสกตนเอง การใหคะแนนพจารณาดงน ไมเคยรสกซมเศรา ให 0 คะแนน รสกซมเศราบางครง ให 1 คะแนน รสกซมเศราบอยครง ให 2 คะแนน รสกซมเศราเปนประจา ให 3 คะแนน การแปลผลคะแนน โดยใชคะแนนรวม ซงมชวงคะแนนระหวาง 0-63 คะแนน ดงน 0-13 คะแนน หมายถง ไมมภาวะซมเศรา 14-20 คะแนน หมายถง มภาวะซมเศราระดบตา 21-26 คะแนน หมายถง มภาวะซมเศราอยในระดบปานกลาง 27 คะแนนขนไป หมายถง มภาวะซมเศราอยในระดบสง การตรวจสอบคณภาพเครองมอ เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เปนเครองมอทสรางขนเอง/เครองมอทดดแปลงมาจากผอน โดยศกษาทฤษฎและงานวจยทเกยวของ เพอนามาเปนแนวทางในการสรางเครองมอใหเหมาะสมกบสงทจะวด กาหนดขอบเขตและโครงสรางของเนอหาโดยนาทฤษฎและขอมลตางๆทไดจากการทบทวนวรรณกรรมวางกรอบเนอหาทตองการคนหามาสรางแบบสอบถาม ซงการตรวจสอบแบบคณภาพเครองมอ ผวจยตรวจสอบคณภาพเครองมอโดย การหาความตรงและความเชอมนของเครองมอ

1. ความตรงเชงเนอหา (Content validity) การทาวจยครงน ผวจยนาแบบสอบถามทไดสรางและพฒนาขนใหสอดคลองกบกรอบแนวคดในการวจยครงน ผวจยตรวจสอบของแบบสอบถาม โดยการหาคาความเทยงตรงและความเชอมนของเครองมอ ซงมรายละเอยดดงน ตรวจสอบความตรงเชงเนอหา (Content validity) ผวจยนาแบบทดสอบวดระดบความซมเศรา แบบประเมนการรบรความรนแรงของความเจบปวย และแบบประเมนสมพนธภาพในครอบครว ไปตรวจสอบความตรงตามเนอหา และความเหมาะสมของภาษา โดยผทรงคณวฒ 5 ทาน ดงน

  41

จตแพทย 1 ทาน พยาบาลวชาชพชานาญการ ดานสขภาพจต 2 ทาน อาจารยพยาบาล 1 ทาน พยาบาลวชาชพชานาญการ 1 ทาน จากนนผวจยตรวจสอบความตรงตามเนอหา โดยนามาคานวณคาดชนความตรงตามเนอหาโดยมคาดชนความตรงตามเนอหา (Content validity index: CVI) ของแบบสอบถามทง 3 ชดมคาเทากบ 1 ดชนความสอดคลอง (Index of item object congruence: IOC) มคาเทา 1 หลงจากนนผวจยไดนาขอเสนอแนะทงหมด มาปรบปรงแกไข และตรวจสอบขอคาถามกบผทรงคณวฒอกครงเพอใหมความสมบรณชดเจนกอนนาไปทดลองใช 2. การตรวจสอบความเชอมนของเครองมอ (Reliability) โดยผวจยนาเครองมอททปรบปรงแกไขแลวนาไปทดลองใช (Try out) กบกลมตวอยางทมลกษณะคลายคลงกนกบกลมตวอยางทจะทาการศกษา จานวน 30 ราย ซงไมใช ผสงอายทไดรบคดเลอกเปนกลมตวอยาง เพอตรวจสอบความเขาใจตรงกนในเนอหาของแตละขอคาถาม จากนนนาขอมลทไดมาวเคราะห และคานวณหาคาความเชอมนของเครองมอ โดยใชสตรสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient ) มสตรดงน α = n/n-1[ 1- ΣS2

i / S2t ]

α = คอคาความสอดคลองภายใน n = คอจานวนขอคาถามในแบบสอบถาม ΣS2

i = คอผลรวมของความแปรปรวนของคะแนนรายขอ S2

t = คอความแปรปรวนของคะแนนรวม ผลการตรวจสอบเครองมอไดคาความเชอมน ดงน (ภาคผนวก จ) การรบรความรนแรงของความเจบปวยมคาความเชอมน = 1.0 ความซมเศรามคาความเชอมน = 0.88 สมพนธภาพในครอบครวมคาความเชอมน = 0.78 การพทกษสทธผเขารวมการวจย 1. ผวจยชแจงวตถประสงคของการวจย และขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางทศกษา โดยผานทางผอานวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนทของ

  42

กลมตวอยาง โดยการตดตออยางเปนทางการและนาสงจดหมายเพอขอความอนเคราะหเกบขอมลจาก มหาวทยาลยครสเตยน เมอไดรบการอนญาตเกบขอมลจากผอานวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนทของกลมตวอยาง ผวจยจงทาการเกบรวบรวมขอมล 2. ชแจงเรองการพทกษสทธอยางเปนลายลกษณอกษรในหนาแรกของแบบสอบถามการวจย โดยบอกวตถประสงคในการตอบขอคาถามใหความกระจาง อธบายประโยชนเกยวกบการเขารวมการวจยใหกบกลมตวอยางไดรบทราบ และดาเนนการเกบขอมลเฉพาะกลมตวอยางทเซนชอในหนงสอยนยอมเขารวมการวจยเทานน กลมตวอยางสามารถหยดหรอปฏเสธการเขารวมการวจยไดทกเวลา จะไมมผลกระทบใดๆ ตอกลมตวอยางทงสน 3. ผวจยเกบขอมลทไดจากแบบสอบถามไวเปนความลบ และอยในททปลอดภย 4. วเคราะหขอมลในลกษณะภาพรวมโดยเหตผลทางวชาการเทานน และไมนาขอมลหรอความลบของกลมตวอยางมาเปดเผยหรอเสนองานวจยเปนขอมลรายบคคล การเกบรวบรวมขอมล ในการศกษาวจยครงน ผวจยดาเนนการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเองทงหมด โดยมขนตอนการดาเนนการดงน 1. ผวจยตดตอขอหนงสอแนะนาตวจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน ถงผอานวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนทของกลมตวอยาง เพอขอความอนเคราะหและขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล 2. ผวจยเขาพบผอานวยโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเพอชแจงรายละเอยดในการเกบรวบรวมขอมล และขอความรวมมอในการประสานงานกบกลมตวอยาง 3. การเกบรวบรวมขอมล ผวจยนดกลมตวอยางลวงหนากอนไปเกบขอมลอยางนอย 1 สปดาห และผวจยเกบขอมลดวยตนเอง โดยแจงวตถประสงคของการวจยและขอความรวมมอในการสมภาษณ พรอมทงอธบายคาถามและคาตอบอยางละเอยด 4. ผวจยอานขอความในแบบสอบถามแตละชดใหกลมตวอยางและตอบทละขอคาถามจนครบหมดทกชดของเครองมอ 5. หากกลมตวอยางไมพรอมหรอรสกลาบากใจในการตอบแบบสอบถามตอไปสามารถยตการใหขอมลไดโดยไมมผลกระทบใดๆ ในระหวางสอบถามผตอบมอสระในการตดสนใจเลอกทจะตอบ หรอไมตอบกได รวมทงสามารถยตการตอบแบบสอบถามไดทกเมอ และขอขอมลกลบไดตลอดเวลาโดยไมตองบอกเหตผล

  43

6. ผวจยเปดโอกาสใหผตอบแบบสอบถามซกถามและอธบายเพมเตมจนกวาผตอบแบบสอบถามจะเขาใจ และใหเวลาผตอบแบบสอบถามในการคดทบทวนกอนตดสนใจ 7. ผวจยตรวจสอบความสมบรณของขอมลจากแบบสอบถามทกชด จากนนนาขอมลทไดมาประมวล จดระเบยบขอมล ลงรหส และนามาวเคราะหดวยวธการทางสถตตอไป การวเคราะหขอมล หลงจากเกบขอมลไดครบตามจานวนทตองการแลว ผวจยนาขอมลทไดมาตรวจสอบความถกตอง จากนนนาขอมลมาจดระเบยบดวยการแยกประเภทขอมลใหเปนหมวดหมตามตวแปรทตองการศกษา และนาขอมลมาวเคราะหตามวธการทางสถต ดวยเครองมอคอมพวเตอรโดยใชโปรแกรมสาเรจรป เพอตอบวตถประสงคและสมมตฐานทตงไว 1.ใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive statistics) เพอสรปขอมลทได จากการศกษาอธบายลกษณะทวไปของกลมตวอยางทศกษา โดยการหาคาความถและรอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน นาเสนอขอมลในรปแบบของตาราง 2. ใชสถตเชงวเคราะห (Analysis statistics) วเคราะหความสมพนธระหวางการรบความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการทากจกรรม และสมพนธภาพในครอบครวโดยใชคาสมประสทธสหสมพนธแบบ เพยรสน (Pearson product moment correlation) 3. วเคราะหเพอหาปจจยทดทสด ทมอทธพลและสามารถคาดทานายภาวะซมเศราในผสงอายในชมชนตาบลคลองโยง โดยใชสถตวเคราะหถดถอยพหคณแบบมขนตอน (Stepwise multiple regression)

บทท 4

ผลการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (Descriptive research) เพอศกษาปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม โดยกลมตวอยางไดแกผสงอายทอาศยอยในเขตรบผดชอบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลคลองโยง อาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม จานวน 210 ราย ระยะเวลาในการเกบขอมลระหวางเดอนกมภาพนธ-เมษายน 2555 ผลการศกษาไดนาเสนอรายละเอยดดวยตาราง มรายละเอยดดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปของผสงอาย สวนท 2 การรบรความรนแรงของความเจบปวย สวนท 3 สมพนธภาพในครอบครว สวนท 4 ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน สวนท 5 ภาวะซมเศราในผสงอาย สวนท 6 ความสมพนธระหวางเพศ อาย สถานภาพสมรส การรบรความรนแรงของ

ความเจบปวย สมพนธภาพในครอบครวและความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนกบภาวะซมเศราในผสงอาย สวนท 7 การวเคราะหอานาจการทานายของ อาย เพศ สถานภาพสมรส การรบรความรนแรงของความเจบปวย สมพนธภาพในครอบครว และความสามารถในการปฏบตกวตรประจาวนตอภาวะซมเศราในผสงอาย         

45

 

สวนท 1 ขอมลทวไปของผสงอาย ตารางท 1 จานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกตาม เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได แหลงทมาของรายได อาชพ และลกษณะครอบครว (n = 210)

ปจจยสวนบคคล จานวน รอยละ เพศ ชาย 66 31.40 หญง 144 68.60 อาย (ป) 60–69 ป 124 59.05 70–79 ป 67 31.90 80 ปขนไป 19 9.05 x =68.90 ป, S.D.=7.52ป, Max=94 ป, Min =60 ป สถานภาพสมรส โสด 8 3.80 ค 117 55.70 หมาย/หยา/แยก 85 40.50 ระดบการศกษา ไมไดศกษา 36 17.10 ประถมศกษา 156 74.40 มธยมศกษา 13 6.20 อนปรญญาหรอเทยบเทา 4 1.90 ปรญญาตรและสงกวาปรญญาตร 1 0.40 รายไดเฉลยตอเดอน ตากวา 5,000 บาท/เดอน 178 84.80 5,001-15,000 บาท/เดอน 29 13.80 มากกวา15,001 บาท/เดอน 3 1.40

46

 

ตารางท 1 จานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกตาม เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการ ศกษา รายได แหลงทมาของรายได อาชพ และลกษณะครอบครว (n=210) (ตอ)

ปจจยสวนบคคล จานวน รอยละ แหลงทมาของรายได บตรหลาน 65 30.96 ญาตพนอง 1 0.50 คาเชา 3 1.42 เงนบานาญ 4 1.90 ทางานเอง 104 49.52 อนๆ 33 15.70 อาชพ ไมไดประกอบอาชพ 100 47.62 รบจาง 33 15.72 คาขาย 16 7.62 เกษตรกร 61 29.04 ลกษณะครอบครว ครอบครวเดยว 150 71.40 ครอบครวขยาย 60 28.60

จากตารางท 1 พบวา ผสงอายสวนใหญเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 68.60 อายอย

ระหวาง 60-69 ป คดเปนรอยละ 59.05 มอายเฉลย 68.90 ป สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 7.52 ป สถานภาพสมรสสวนใหญมสถานภาพสมรสค คดเปนรอยละ 55.70 รองลงมาเปนสถานภาพหมาย/หยา/แยก คดเปนรอยละ 40.50 ระดบการศกษาของผสงอายสวนใหญ อยในระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ 74.40 มรายไดเฉลยนอยกวา 5,000 บาทตอเดอน คดเปนรอยละ 84.80 และแหลงทมาของรายไดมาจากการ ทางานเองมากทสดคดเปนรอยละ 49.50 การประกอบอาชพสวนใหญพบวาไมประกอบอาชพ รองลงคอประกอบอาชพเกษตรกร คดเปนรอยละ 29.04 และลกษณะครอบครวสวนใหญเปนครอบครวเดยว คดเปนรอยละ 71.40

47

 

สวนท 2 การรบรความรนแรงของความเจบปวย ตารางท 2 จานวนและรอยละ ของกลมตวอยางจาแนกตาม ระดบการรบรความรนแรงของความเจบปวย (n=210)

ระดบการรบรความรนแรงของความเจบปวย จานวน รอยละ ความเจบปวยมความรนแรงอยในระดบมาก 12 5.70 ความเจบปวยมความรนแรงอยในระดบปานกลาง 117 55.70 ความเจบปวยมความรนแรงอยในระดบนอย 50 23.80 ความเจบปวยไมมความรนแรง 31 14.80

จากตารางท 2 พบวากลมตวอยางสวนใหญรบรวาความเจบปวยมความรนแรงอยใน

ระดบรนแรงปานกลาง คดเปนรอยละ 55.70 รองลงมาคอความเจบปวยมความรนแรงอยในระดบนอยคดเปนรอยละ 23.80 มเพยงรอยละ 5.70 รบรวาความเจบปวยมความรนแรงอยในระดบมาก สวนท 3 สมพนธภาพในครอบครว ตารางท 3 จานวนและรอยละของกลมตวอยาง จาแนกตามสมพนธภาพในครอบครว (n=210)

ระดบสมพนธภาพในครอบครว จานวน รอยละ สมพนธภาพในครอบครวอยในระดบด 199 94.76 สมพนธภาพในครอบครวอยในระดบปานกลาง 10 4.76 สมพนธภาพในครอบครวอยในระดบไมด 1 0.48

ตารางท 3 พบวาสมพนธภาพในครอบครวของผสงอายสวนใหญอยในระดบด คดเปน รอย

ละ 94.76 รองลงมาคอมสมพนธภาพในครอบครวอยในระดบปานกลางคดเปนรอยละ 4.76 และมเพยงรอยละ 0.48 ทมสมพนธภาพในครอบครวอยในระดบไมด

48

 

สวนท 4 ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน ตารางท 4 จานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกระดบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนของผสงอาย (n=210)

ระดบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน จานวน รอยละ ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนอยในระดบมาก 204 97.14 ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนอยในระดบปานกลาง 3 1.43 ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนอยในระดบนอย 3 1.43

จากตารางท 4 พบวากลมตวอยางสวนใหญมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนอยในระดบมาก คดเปนรอยละ 97.14 มเพยงรอยละ 1.43 ทมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนอยในระดบปานกลางและระดบนอย สวนท 5 ภาวะซมเศราในผสงอาย ตารางท 5 จานวนและรอยละของผสงอาย จาแนกตามระดบความซมเศรา (n=210)

ระดบภาวะซมเศรา จานวน รอยละ ไมมภาวะซมเศรา 85 40.48 มภาวะซมเศราอยในระดบตา 78 37.14 มภาวะซมเศราอยในระดบปานกลาง 36 17.14 มภาวะซมเศราอยในระดบสง 11 5.24

จากตารางท 5 พบวากลมตวอยาง มภาวะซมเศราอยในเกณฑปกตรอยละ 40.48 มภาวะซมเศราระดบนอยรอยละ 37.14 มภาวะซมเศราระดบปานกลางรอยละ 17.14 และมระดบภาวะซมเศราสงรอยละ 5.24

49

 

สวนท 6 ความสมพนธระหวางเพศ สถานภาพสมรส กบภาวะซมเศราในผสงอาย ตารางท 6 คาสมประสทธสหสมพนธ ระหวาง เพศ สถานภาพสมรส กบภาวะซมเศราในผสงอาย (n=210)

ตวแปร ภาวะซมเศรา Eta p

เพศ .025 .717 สถานภาพสมรส .168 .052

* p–value<.05, ** p–value<.01

จากตารางท 6 พบวา เพศ สถานภาพสมรสไมมความสมพนธกบภาวะซมเศราในผสงอาย ตารางท 7 ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก อาย การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว กบภาวะซมเศราในผสงอาย (n=210)

ตวแปร ภาวะซมเศรา r p

อาย .098 .157 การรบรความรนแรงของความเจบปวย .258 .001 สมพนธภาพในครอบครว -.442 .001 ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน -.393 .001

* p–value<.05, ** p–value<.01 จากตารางท 7 พบวาการรบรความรนแรงของความเจบปวยมความสมพนธทางบวกกบภาวะซมเศราในผสงอายอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 (r=.258, p=.001) และพบวาสมพนธภาพในครอบครว และความสามารถในการทากจวตรประจาวน มความสมพนธทางลบกบ

50

 

ภาวะซมเศราอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 (r=-.442, -.393, p = .001, .001 ตามลาดบ) แตพบวา อาย ไมมความสมพนธกบภาวะซมเศราในผสงอาย สวนท 7 การวเคราะหอานาจการทานายของ อาย เพศ สถานภาพสมสมรส การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว กบภาวะซมเศราในผสงอาย ตารางท 8 คาสมประสทธสหสมพนธพหคณ ระหวางตวแปรทานายภาวะซมเศราในผสงอาย โดยวธการวเคราะหพหคณแบบขนตอน (n=210)

ตวแปรทานาย b Beta t p การรบรความรนแรงของความเจบปวย 1.552 .161 2.590* .010 ความสามารถในการทากจวตรประจาวน -1.009 -.322 -5.130** < .001 สมพนธภาพในครอบครว -.378 -.370 -6.070** < .001 Constant (a) = 58.198 R square =.319 Adjusted R square = .299 F = 15.881 p = < .001

* p– <0.05, ** p<.01 จากตารางท 8 ในการวเคราะหความถดถอยเชงพหคณแบบมขนตอน เพอทดสอบอานาจการทานายของตวแปรตนทงหมด 6 ตวแปร ไดแก อาย เพศ สถานภาพสมรส การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว พบวาตวแปรทเขาสมการทานายเรยงตามลาดบดงน การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว ซงสามารถอธบายความผนแปรของภาวะซมเศราในผสงอายไดรอยละ 31.90 อยางมนยสาคญทางสถตระดบ 0.01 (R2 =.319, p< .001) ดงนนจงสามารถสรางสมการทานายภาวะซมเศราในผสงอายในรปแบบคะแนนดบไดดงน ภาวะซมเศราในผสงอาย = 58.198+1.552 (การรบรความรนแรงของความเจบปวย)-1.009 (ความสารถในการทากจวตรประจาวน)-.378 (สมพนธภาพในครอบครว)

51

 

จากสมการนแสดงวา การรบรความรนแรงของความเจบปวย เปนปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายโดยมความสมพนธเชงเสนเชงบวก ตอภาวะซมเศราในผสงอาย และมคาสมประสทธสหสมพนธการถดถอย เทากบ 1.552 หมายความวา เมอตวแปรอสระอนคงท คะแนนการรบร ความเจบปวยเพมขน 1 หนวย คะแนนภาวะซมเศราจะเพมขน เทากบ 1.552 หนวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนเปนปจจย ทมอทธพลภาวะซมเศราในผสงอาย โดยมความสมพนธเชงเสนเชงลบและมคาสมประสทธสหสมพนธการถดถอย เทากบ -1.009 หมายความวา เมอตวแปรอสระอนคงท คะแนนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนเพมขน 1 หนวย ภาวะซมเศราในผสงอายจะลดลง เทากบ 1.009 หนวย สมพนธภาพในครอบครวเปนปจจย ทมอทธพลภาวะซมเศราในผสงอายโดยมความ สมพนธเชงเสนเชงลบและมคาสมประสทธสหสมพนธการถดถอย เทากบ -.378หมายความวา เมอตวแปรอสระอนคงท คะแนนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนเพมขน 1 หนวย ภาวะซมเศราในผสงอายจะลดลง เทากบ .378 หนวย และสามารถสรางสมการทานายภาวะซมเศราในผสงอาย ในรปคะแนนมาตรฐานไดดงน Z (ภาวะซมเศราในผสงอาย)=.161 (Zการรบรความรนแรงของความเจบปวย)-.322 (Zความสารถในการทากจวตรประจาวน)-.370 (Zสมพนธภาพในครอบครว)

 

บทท 5

การอภปรายผล

การวจยครงนเปนการศกษาถงปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศรา ในผสงอายและหาอานาจการทานายโดยปจจย ทมอทธพลตอภาวะซมเศรา ไดแก ปจจยสวนบคคล ไดแก อาย เพศ สถานภาพสมรส การรบรความรนแรง ของความเจบปวย ความสามารถในการทากจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว กลมตวอยางเปนผสงอายในเขตพนท โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลคลองโยง1 ตาบลคลองโยง อาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม จานวน 210 ราย วเคราะหโดยใชสถตเชงบรรยายดวยการแจกแจงความถ รอยละ สวนเบยงเบนมาตรฐาน การศกษาความสมพนธใชสถตสหสมพนธ ของ เพยรสน และ สถต Eta โดยศกษาความสมพนธของภาวะซมเศรา ผลของการศกษาสามารถอธบายผลการวจยตามวตถประสงคและสมมตฐาน โดยมรายละเอยดดงน วตถประสงคท 1 เพอศกษาระดบความซมเศราของผสงอายในพนทตาบลคลองโยง จากผลการวจยพบวาผสงอายใน ชมชนคลองโยง มผซมเศรารอยละ 59.52 โดยมระดบซมเศราดงน ไมมภาวะซมเศรารอยละ 40.48 ซมเศราเลกนอยรอยละ 37.14 ซมเศราปานกลาง รอยละ 17.14 และซมเศรามากรอยละ 5.24 ซงใกลเคยงกบการศกษา ของเพญศร หลนศวนนท ศกษาผสงอายแขวงรองเมอง (กรงเทพมหานคร) 350 รายพบวามผซมเศรารอยละ22.0 กบการศกษาของ กนกรตน สขะตงคะ และคนอนๆ (2542: 235)ใชแบบวดความซมเศราในผสงอายไทย (TGDS) ศกษาผสงอายในชมชนเมอง (กรงเทพมหานคร) 370 ราย และชมชนชนบท (ระนอง, บรรมย) 682 ราย เปนผสงอาย 1,052 ราย พบวาผสงอายชมชนเมอง ชมชนชนบท และรวมสองชมชนมความ

53

 

ชกของความซมเศราในผสงอายรอยละ 35.1และ 24.1 ตามลาดบ จากการศกษาของ อบดลฮาลม (Abdulhalim, 1991: 83) ทศกษาในผสงอายทอาเภอทาตมจงหวดสรนทร โดยใชแบบสอบถาม QD2 และใชคะแนนท 37 จาก 52 เปนตวแบงกลมผสงอายทมความซมเศรา และไมมความซมเศรา พบความชกของความซมเศราในผสงอาย รอยละ 39.9 จากการศกษาของ เรตต (Retty, 1992: 71) ทศกษาในผสงอายทชมชนดนแดงกรงเทพมหานคร โดยใชแบบสอบถาม QD2 และใชคะแนนท 22 จาก 52 เปนตวแบงกลมผสงอายทมความซมเศราและไมมความซมเศรา พบความชกของความซมเศราในผสงอาย รอยละ 38.0 การทระดบความซมเศราในผสงอายแตกตางกนไปในแตละงานวจยทกลาวมานนอาจเนองมาจาก เกณฑในการกาหนดของกลมอายของกลมตวอยางและการใชเกณฑ ในการแบงกลมผสงอาย ทซมเศราและไมซมเศรานนกตางกนไป ไมไดกาหนดเกณฑมาตรฐานไว ซงในการศกษาครงนใชแบบวดความซมเศราทพฒนาและปรบตามแนวคดของ เบค (Beck, 1961: 561) วตถประสงคท 2 ศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลดาน อาย เพศ และสถานภาพสมรสกบภาวะซมเศราของผสงอายในพนทตาบลคลองโยง สมมตฐานขอ 1 อาย เพศ สถานภาพสมรส มความสมพนธกบภาวะซมเศราของผสงอาย  อาย ผลการวจยพบวา อายไมมความสมพนธกบภาวะซมเศรา ของผสงอาย (r=.258, p=.001) จงไมเปนไปตามสมมตฐานทวา อายมความสมพนธกบภาวะซมเศรา นนคอความผนแปรของอายไมสอดคลองกบคะแนนภาวะซมเศรา หมายความวา ถาผสงอายมอายมากขนจะไมจาเปนตองมภาวะซมเศรามากขน ทงน อาจอธบายไดวา กลมตวอยางสวนใหญรอยละ 59.05 อยในชวงอาย 60-69 ป เกอบครงหนงรอยละ 49.52 มแหลงทมาของรายไดจากการทางานเอง แสดงใหเหนวา กลมตวอยางยงคงมรางกายแขงแรงเพยงพอทจะทางานและพงตนเองได กอปรกบสถานทศกษาเปนชมชนทสงแวดลอมทางสงคมไมซบซอน คาครองชพไมสงนก ดงนนอาจกลาวไดวาความสงวยของกลมตวอยางกลมน มการเปลยนแปลงทางดานรางกาย สงคม คอนขางนอยจงแทบไมมผลตอการปรบตวซงทนคอภาวะเครยด ซงผลการวจยนสอดคลองกบขอคนพบของชดเจน จนทรพฒน (2543) เกรกชย พชย (2546) พมพพรรณ ภรงเรองผล (2548) และการศกษาของกาญจนา กรยางาม (2553) ทพบวาอายไมมความสมพนธกบการเกดภาวะซมเศราในผสงอาย แตไมสอดคลองกบการศกษาของมาโนช ทบมณ (2541) ซงพบวาอายมความสมพนธกบภาวะซมเศรา ของผสงอายอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 กนกรตน สขะตงคะ และคณะ (2542: 235)

54

 

เพศ ผลการวจยพบวา เมอวเคราะหหาความสมพนธ เพศไมมความสมพนธกบการเกดความซมเศราในผสงอาย เมอเปรยบเทยบแลวจะพบวาเพศหญงมภาวะซมเศรามากกวาเพศชาย ซงอาจเปนไปไดวา เพศหญงมหลายบทบาทและหนาท (multiple roles) ทอาจทาใหเพศหญงเกดความเครยด รวมไปถงการทเพศหญงมความเกยวของกบฮอรโมนเอสโตรเจน ซงอาจมความเกยวของหรอสมพนธทาใหเกดภาวะซมเศราได (Patten & Barbui, 2004; 73) ซงสอดคลองกบการศกษาของ เลชทเนน และ จอกามา (Lehtinin & Jeukamaa, 1994: 7-10) ทพบวาโรคซมเศราพบความชกไดมากในเพศหญง โดยจะพบเปน 2 เทาของเพศชาย จากการศกษาของจตพร โนโชต (2547) พบวาเกดภาวะซมเศราในผสงอายเพศหญงมากกวาเพศชาย นภาพร ชโยวรรณ และคนอนๆ (2532: 85) ศกษาพบวาผสงอายเพศหญงมปญหาเกยวกบสขภาพทางใจมากกวาผสงอายเพศชาย กมลน สาตรา (253: 80) และคนอนๆ (Dean, et.at., 1990: 154) และเรตต (Retty, 1992: 72) โดยผสงอายเพศหญงมความซมเศรามากกวาผสงอายเพศชาย จากการศกษาของลาเนาว เรองยศ (2535) พบวาผสงอายเพศหญงในเขตอาเภอแมรมจงหวดเชยงใหม มสขภาพจตดกวาผสงอายเพศชายอยางมนยสาคญทางสถต สอดคลองกบการศกษาของกมลน สาตรา (2531) ทพบวาผสงอายเพศชายในสถานสงเคราะหคนชราบานธรรมปกรณ จงหวดนครศรธรรมราช มภาวะซมเศรามากกวาผสงอายเพศหญงอยางมนยสาคญทางสถต แตแตกตางกบการศกษาของโควนกและคณะ(Koening et al., 1993) ทพบวาภาวะซมเศรามแนวโนมทจะพบมากขนในเพศหญง และการศกษาของกนกรตน สขตงคะและคณะ (2542) ทพบวาผสงอายทงทอยในชมชนชนบทและชมชนเมอง เพศหญงจะเกดภาวะซมเศรามากกวาเพศชาย และจากการศกษาของเซเคล เบนโค วารกา และเมศซารอส (Szekely, Benko, Varga, & Meszaros, 2001) ในผปวยหลงไดรบการผาตดหวใจแบบเปดจานวน 74 ราย พบวาเพศหญงมระดบของภาวะซมเศราสงกวาเพศชายอยางมนยสาคญทางสถต และการศกษาเพญศร หลนศวนนท (2543) ศกษาความซมเศราของผสงอายแขวงรองเมอง เขตปทมวน กรงเทพฯ พบวา ความซมเศราของผสงอายขนอยกบเพศ สถานภาพสมรส ผลการวจยพบวา สถานภาพสมรสไมมความสมพนธกบภาวะซมเศราในผสงอาย ในการวจยครงนกลมตวอยางมากกวาครง มสถานภาพสมรสค และสวนใหญอาศยอยกบคสมรส ซงบงชวาลกษณะสงคมไทยยงคงเปนครอบครวขยาย ซงมลกษณะเกอกลกน คสมรสเปนบคคลทใกลชดมากทสดและเปนแหลงทใหการสนบสนนทมประสทธภาพโดยเฉพาะการสนบสนนดานจตใจ ผลการวจยครงนไมสอดคลองกบการศกษาสวนใหญทผานมาซงพบวาสถานภาพสมรสหมาย/หยา/แยก มความสมพนธกบภาวะซมเศรา (ทศนย เกรกกลธร, 2536) การมคสมรสทาใหผสงอายไมรสกโดดเดยวมทพง มคนเอาใจใสใหความชวยเหลอใหความเหนอกเหนใจ และเปนคคดท

55

 

ปรกษาเปนการชวยสงเสรมการปรบตวทดดานจตใจ จากการศกษาของเปรมฤด ศรราม (2539) และทสนย เกรกกลธร (2536) พบวาผสงอายทมสถานภาพสมรสคมการปรบตวไดดกวาผสงอายทมสถานภาพสมรสเดยว และการศกษาการสนบสนนจากคสมรสกบความผาสกของผสงอาย (รงทพย แปงใจ, 2542) พบวาการสนบสนนจากคสมรสมความสมพนธทางบวกกบความผาสกของผสงอาย กลมตวอยางทเปนหมาย หยา แยก รอยละ 40.50 (ตารางท 1)การเปนหมายทาใหผสงอายรสกโดดเดยว ไรคคด ขาดทปรกษา ขาดคนดแลเอาใจใส ทาใหเกดความเหงา วาเหว สงผลตอภาวะซมเศราได จากการศกษาของ ธดา มศร (2540) ทศกษาความหวาเหวของผสงอายในชมชนแออดในเขตเทศบาลเมองสรนทร พบวาผสงอายทมสถานภาพโสด หมาย หยา แยก มความหวาเหวสงกวาผสงอายทสถานภาพสมรสค ซงความหวาเหวมความสมพนธทางลบกบการปรบตวของผสงอาย การศกษาของ เมอรเรล และคนอนๆ (Murrell, et al .,1983: 173-185) ศกษาพบวาสถานภาพสมรสมความสมพนธ กบภาวะซมเศราของ โดยผทเปนโสดหรอผทมสถานภาพสมรสค มความซมเศรานอยกวาผทเปนหมาย หยา หรอ แยก เรตต (Retty,1992: 72) ศกษาความชกของความซมเศราและปจจยสมพนธในผสงอายดนแดงกรงเทพมหานครพบวาผสงอายทมสถานภาพสมรสไมใชคมความซมเศรามากกวาผสงอายทสถานภาพสมรสค และเพญศร หลนศวนนท (2543) ศกษาความซมเศราของผสงอายแขวงรองเมอง เขตปทมวน กรงเทพฯ พบวา ความซมเศราของผสงอายขนอยกบ สถานภาพสมรส มความสมพนธทางบวกกบความซมเศราของผสงอาย ซงบงชวาลกษณะสงคมไทยยงคงเปนครอบครวขยาย ซงมลกษณะเกอกลกน รวมถงสถานภาพสมรสยงเปนตวบงชถงสถานะระบบของครอบครว และเปนตวกาหนดบทบาทในสงคมรวมถงเปนตวบงชทสาคญถงแรงสนบสนนทางสงคม (สรสดา ชาวคาเขต, 2545; Hanucharurnkul, 1989) ซงนบวาเปนปจจยสาคญทมความสมพนธกบปญหาสขภาพจตของผสงอายได วตถประสงคท 3 ศกษาความสมพนธระหวางปจจยดานการรบรความรนแรงของความเจบปวยความสามารถในการทากจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครวกบกบภาวะซมเศราในผสงอาย สมมตฐานขอท 2 การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการทากจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครวมความสมพนธกบภาวะซมเศรา

56

 

การรบรความรนแรงของความเจบปวย ผลการศกษาพบวาการรบรความรนแรงของความเจบปวย มคะแนนเฉลยการรบรความรนแรงของความเจบปวยของผสงอายอยในระดบปานกลาง เมอวเคราะหหาความสมพนธพบวา การรบรความรนแรงของเจบปวยมความสมพนธทางบวกกบภาวะซมเศราของผสงอายอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 หมายถง หากผสงอายมการรบรความรนแรงของความเจบปวยในระดบสงกจะมภาวะความซมเศราในระดบสง ในทางตรงกนขามการรบรความรนแรงของความเจบปวยอยในระดบตากจะมภาวะความซมเศราในระดบตา ดงนน หากผสงอายมการรบรตอการเจบปวยวาเปนสงทคกคามตอภาวะสขภาพของตนเอง ซงแตกตางไปในแตละบคคลและขนกบสถานการณของผสงอายและจะมผลทาใหมผลตอการปรบตวตอความเครยดตางๆได หากมการปรบตวทไมเหมาะสมหรอผสงอายไมสามารถปรบตวตอปญหาทเกดขนดงกลาวได และมองวาหมดหนทางชวยเหลอหากไมไดรบการแกไขเมอเวลาผานไป กจะทาใหเกดภาวะซมเศราตามมาได (Seligman, 1981) ผลการวจยครงนพบวา การรบรความรนแรงของความเจบปวยมความสมพนธกบภาวะซมเศรา ซงสอดคลองกบการศกษาของ ชดเจน จนทรพฒน (2543) พบวาการรบรความรนแรงของความเจบปวยมความสมพนธระดบปานกลางกบการเกดภาวะซมเศราของผสงอายในโรงพยาบาลอยางมนยสาคญทางสถต

จากผลการศกษาสามารถอธบายไดวา เมอเจบปวยผสงอายมกเจบปวยดวยปญหาสขภาพทซบซอน มพยาธสภาพหลายระบบ (Cremens & Langan, 2004) อาการและอาการแสดงอาจไมเฉพาะเจาะจงเหมอนกลมอนเกดภาวะแทรกซอนจากการเจบปวย มการฟนหายชา ทาใหผปวยสงอายตองรกษาในโรงพยาบาลอยางตอเนองและใชระยะเวลานานมากขน ไมสามารถปฏบตกจวตรประจาวนไดดวยตวเองตองพงพาบคคลอนทาใหเกดความวตกกงวล (ยพน และคณะ, 2547; วไลวรรณ2545; พลสข, 2546) สอดคลองกบการศกษาของมารตน และคณะ (Martin et al., 2003) เกยวกบความสมพนธของระดบความวตกกงวลและภาวะซมเศราในแผนกอายรกรรม กบความรนแรงของการเจบปวย พบวาการรบรความรนแรงของการเจบปวยมความสมพนธกบความวตกกงวล โดยผทไดรบความรเกยวกบความรนแรงของการเจบปวยมากจะมความวตกกงวลสง แตในทางตรงกนขาม ผทไดรบรเกยวกบเรองโรคนอยจะมความวตกกงวลนอยกวา เชนเดยวกบการศกษาของล และคณะ (Li et al., 2003) พบวาปจจยทมความสมพนธกบความวตกกงวล และภาวะซมเศรามากทสดคอการรบรความรนแรงของการเจบปวย และการศกษาของ สรวฒ พมพา-ภรณ และสวรรณ เรองเดช (2540) พบวาการมโรค ทางกายเปนปจจยทเกยวของ กบภาวะซมเศราของผปวยผสงอายอยางมนยสาคญทางสถต ซงสอดคลองกบการศกษาของ ชดเจน จนทรพฒน

57

 

(2543) ทศกษาภาวะสขภาพทมความผดปกตในการทาหนาทของรางกาย ความไมสขสบายซงผลการวจยภาวะซมเศราของผสงอายในโรงพยาบาล พบวามความสามารถในการทากจวตรประจาวน สามารถอธบายความแปรปรวนของภาวะซมเศราไดรอยละ 21 มผลตอบคคลออนแอ คดถงอนตรายทจะเกดตอไป ไมสามารถทาหนาทไดสมกบบทบาท ความรสกตอตนเองไมด และ สรวฒ สงขรศม และคณะ (2540) พบวาผสงอายทปวยดวยโรคทางอายรกรรม มภาวะซมเศราบอยกวาประชากรทวไป 10 เทา และกาญจนา กรยางาม (2553) ปจจยทเกยวของกบภาวะซมเศราของผปวยสงอายในแผนกอายรกรรม ผลการวจยพบวามภาวะซมเศรารอยละ 79 และปจจยทเกยวของกบภาวะซมเศราของผสงอายอยางมนยสาคญทางสถต ไดแก เพศ และการรบรความรนแรงของความเจบปวย โดยพบวา เพศชายมภาวะซมเศราสงกวาเพศหญง การรบรความรนแรงของความเจบปวยเปนปจจยสาคญ ตอภาวะซมเศราในผปวยสงอายทาง อายรกรรม

แมวาการรบรบรความรนแรงของความเจบปวยของกลมตวอยางในการศกษาครงนสวนใหญจะอยในระดบรนแรงปานกลาง รอยละ 55.70 แตเปนเพยงความรสกของกลมตวอยาง ซงลกษณะการเจบปวยทแทจรงหรอพยาธสภาพของโรคอาจไมไดกอใหเกดความทกขทรมานจากโรค หรอความวตกกงวลตอการเจบปวย การวจยครงนพบวาการรบรความรนแรงของความเจบปวยมความสมพนธทางบวกกบภาวะซมเศรา อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.001 (r=.258, p=.001) ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน ผลการวจยพบวา ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน มความสมพนธทางลบกบความซมเศรา ซงหากผสงอายมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนในระดบสงกจะมความซมเศราระดบตา ในทางตรงกนขามหากความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนอยในระดบตากจะมความซมเศราในระดบสง จากผลการศกษาสามารถอธบายไดวาเมอผสงอายเกดการเจบปวยไมวาเปนการเจบปวยเฉยบพลนหรอเรอรงโดยไมไดเตรยมตวเตรยมใจ การชวยเหลอตนเองไดนอยหรอถกจากดกจกรรมทาใหตองพงพาอาศยบคคลอนในการประกอบกจวตรประจาวน (ยพน และคณะ, 2547) บคคลตองเปลยนแปลงบทบาทจากทเคยกระทามาเปนบทบาทผปวย (รบคาสงปฏบตตามคาสงผอน) สงผลใหตองเปลยนแปลงลกษณะกจวตรประจาวน การทความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนมอทธพลตอความซมเศรา ทงนอาจสบเนองมาจากความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนของกลมตวอยางในการการศกษาครงนสวนใหญอยในระดบชวยเหลอตนเองไดหรอตองพงพาบคคลอนนอยในการปฏบตกจวตรประจาวนความสามารถในการทากจวตรประจาวน มความสมพนธทางลบกบภาวะซมเศราอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 (r=-.393, p=.001)

58

 

สมพนธภาพในครอบครว ผลการศกษาพบวา สมพนธภาพในครอบครวอยในระดบดมาก เมอวเคราะหหาความสมพนธพบวา สมพนธภาพในครอบครว มอทธพลทางลบกบความซมเศรา ซงหากผสงอายมสมพนธภาพในครอบครวในระดบสงกจะมความซมเศราระดบตา ในทางตรงกนขามหากมสมพนธภาพในครอบครวอยในระดบตากจะมความซมเศราในระดบสง ผสงอายในการศกษาครงนเกอบทงหมดมสมพนธภาพในครอบครวในระดบดมาก และสวนใหญอาศยอยกบบตรหลาน/คสมรส ซงสงคมไทยถอวาเปนครอบครวขยาย และมความชวยเหลอเกอกล ใหความเคารพ สนบสนนใหกาลงใจซงกนและกน สมพนธภาพเปนความสมพนธหรอความผกพนอนเกดจากความรสกของจตใจของบคคลนนๆ ทพงปฏบตตอกน เชน การใหความรก ความหวงใยอาทร การเคารพซงกนและกน เปนตน เพราะการสมพนธภาพทดเปนปจจยทางดานจต สงคมททาใหผสงอายสามารถปรบตวกบการเปลยนแปลงทางดานรางกาย และจตสงคมทเกดขนได ดงน นการมสมพนธภาพในครอบครวทดจะชวยใหผสงอายมอารมณทมนคง รสกอบอน เกดความรสกมคณคาในตนเอง มกาลงใจในการตอสกบปญหาหรอความเครยด และการปรบตวในดานตางๆ (บญศร นเกต, 2545: 171-172) หากผสงอายมสมพนธภาพไมดกอาจทาใหเกดภาวะซมเศราตามมาซงผลการวจยครงนสอดคลองกบผลการศกษาของ จารนนท สมบรณสทธ (2535: 236) พบวาผสงอายทมสมพนธภาพทดกบบคคลในครอบครวจะมความพงพอใจในชวตสง ปราโมทย วงสะอาด (2530, 97) พบวาสมพนธภาพในครอบครวเปนตวแปรทมอานาจในการทานายหรอมความสาคญสงสดกบสขภาพจตของผสงอาย โดยผสงอายทมสมพนธภาพในครอบครวดกจะมสขภาพจตดไปดวย สกญญา โรจนประเสรฐ (2541: 77) ศกษาภาวะสขภาพจตของผสงอายในเขตเมอง จงหวดลพบร ในผสงอาย 367 คน พบวาสมพนธภาพในครอบครวมความสมพนธเชงบวกกบภาวะสขภาพจต และกนกรตน สขะตงคะและคณะ (2542 : 236) ศกษาพบวาความสมพนธกบลกหลานมความสมพนธกบความซมเศราของผสงอายทงในชมชนชนบทและชมชนเมอง การศกษาของ กาญจน สทธวงศ และคณะ (2539) พบวาสขภาพจตของผสงอายมความสมพนธทางบวกกบการดแลของครอบครว และจากการศกษาของ ศรชย ดารกานนทและคณะ (2539) พบปจจยทางจตสงคมของผสงอายกบภาวะซมเศราคอผสงอายทมภาวะซมเศราสงกวาทมการทะเลาะววาทกนบาง และสมาชกในครอบครวปรองดองกนด ผสงอายทไมปรกษาใครเกบไวคนเดยวเมอมปญหาภาวะซมเศรามากกวาผสงอายทปรกษาญาตพนองหรอคนอน สอดคลองกบการศกษาของวนเพญ เชาวชงและกรเกศ พรหมด (2544) ทพบความสมพนธของบคคลภายในครอบครวเปนปจจย ทางจตสงคมทมผลตอภาวะซมเศราอยางมนยสาคญทางสถต ผลการวจยครงนพบวาสมพนธภาพในครอบครวม

59

 

ความสมพนธกบภาวะซมเศรา โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ -.422 กลาวคอ สมพนธภาพในครอบครวมความสมพนธกบภาวะซมเศราในผสงอายอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (r=-.442, p=.001) วตถประสงคท 3 ศกษาอานาจการทานายของปจจยสวนบคคล การรบรความรนแรงของการเจบปวยความสามารถในการทากจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครวกบภาวะซมเศราในผสงอาย จากผลการวจย พบวา ตวแปรทสามารถในการทานายความซมเศรา ไดอยางมนยสาคญทางสถต ไดแก ปจจยการรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครวซงสามารถรวมกนทานายภาวะซมเศรา ไดรอยละ 31.90 อยางมนยสาคญทางสถตระดบ 0.01 (R2=.319, p<.001) ในขณะทปจจยสวนบคคล ดาน อาย เพศ และสถานภาพสมรส ไมสามารถทานายภาวะซมเศราได จากการศกษาพบวา ตวแปรทสามารถอธบายภาวะซมเศราของผสงอาย ม 3 ตวแปรไดแกการรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนและสมพนธภาพในครอบครวทสามารถรวมทานายภาวะซมเศราในผสงอายและสามารถอธบายความผนแปรของภาวะซมเศราในผสงอายไดรอยละ 31.90 อยางมนยสาคญทางสถตระดบ 0.01 (R2

=.319, p<.001) ทงนสามารถอธบายวาเมอมการเปลยนแปลงสมพนธภาพในครอบครว การรบรความรนแรงของความเจบปวย และความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนกจะมผลตอภาวะซมเศราได โดยเฉพาะการรบรความรนแรงของความเจบปวยเปนตวแปรแรกทถกเลอกเขาสมการ มอทธพลทางบวกกบภาวะซมเศรา กลาวคอเมอกลมตวอยางประเมนวาอาการเจบปวยทตนประสบอยมความรนแรง ทาใหมปฏกรยาตอบสนองทางดานจตใจตอภาวะซมเศราในระดบสง แตหากรบรวาอาการเจบปวยทประสบอยไมรนแรงกยอมสงผลใหระดบความซมเศราลดตาลง ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนเปนตวแปรทสองทถกเลอกเขาสมการมอทธพลทางลบกบภาวะซมเศรา ซงสามารถอธบายความแปรปรวนของภาวะซมเศราไดเพมขน กลาวคอ หากกลมตวอยางไมสามารถชวยเหลอตนเองไดหรอตองพงพาบคคลอนเปนสวนใหญในการปฏบตกจวตรประจาวนยอมสงผลกระทบตอจตใจเกดภาวะซมเศรากลวการเปนภาระแกลกหลานหรอบคคลอนๆ และสมพนธภาพในครอบครวเปนตวแปรสดทายทถกเลอกเขาสมการแสดงอทธพลทางลบกบภาวะซมเศรา กลาวคอ เมอกลมตวอยางไดรบการสนบสนนจากครอบครวทาใหกลมตวอยางรสกอบอน

60

 

ไมกงวลใจ หากกลมตวอยางไมไดรบการสนบสนนจากครอบครวสงผลใหกลมตวอยางมภาวะซมเศรา ซงสอดคลองกบการศกษาของชดเจน จนทรพฒน (2543) พบวาการรบรความรนแรงของความเจบปวยมความสมพนธในระดบปานกลางกบการเกดภาวะซมเศราของผสงอายในโรงพยาบาลอยางมนยสาคญทางสถต ปราโมทย วงสะอาด (2530: 97) พบวาสมพนธภาพในครอบครวเปนตวแปรทมอานาจในการทานายหรอมความสาคญสงสดกบสขภาพจตของผสงอาย โดยผสงอายทมสมพนธภาพในครอบครวดกจะมสขภาพจตดไปดวย สกญญา โรจนประเสรฐ (2541: 77) ศกษาภาวะสขภาพจตของผ สงอายในเขตเมอง จงหวดลพบร พบวาสมพนธภาพในครอบครวมความสมพนธเชงบวกกบภาวะสขภาพจต สาหรบกาญจนา ไทยเจรญ (2543) ปจจยทเปนตวทานายภาวะสขภาพจตของผสงอาย ในจงหวดชลบร พบวาสมพนธภาพในครอบครว เปนปจจยทรวมกนทานายภาวะสขภาพจตของผสงอายไดรอยละ 32 โดยสมพนธภาพในครอบครวเปนปจจยทมอทธพลตอ ภาวะสขภาพจตของผสงอายสงสด การวจยครงนพบวาสมพนธภาพในครอบครวมความสมพนธกบภาวะซมเศรา โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ -.422 กลาวคอ สมพนธภาพในครอบครวมความสมพนธกบภาวะซมเศราในผสงอายอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (r=-.442, p=.001) ผลการศกษาครงน แสดงใหเหนวาผสงอายแมจะตองเผชญกบการเปลยนแปลงไปในทางทเสอม ทงทางดานรางกาย ดานจตใจ และดานสงคมจนทาใหเกดภาวะซมเศราแลวการทราบถงการปรบตวของผสงอายทมภาวะซมเศรา จะชวยใหทราบขอมลพนฐานในการหาแนวทางสงเสรมความสามารถในการปรบตวใหผสงอายสามารถเผชญกบภาวะซมเศรา และการเปลยนแปลงทเกดขน เกดความพงพอใจในชวต สามารถดารงชวตในสงคมไดอยางเหมาะสมจะตองมปฏสมพนธกบสงแวดลอม ทเปลยนแปลงตลอดเวลา จงทาใหบคคลตองปรบตว เพอสนองตอบตอสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป

บทท 6

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ การวจยครงน เปนการวจยเชงบรรยายหาความสมพนธ (Correlational descriptive research) เพอศกษาปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายในชมชน จงหวดนครปฐม โดยศกษาหาความสมพนธของปจจยสวนบคคล ไดแก อาย เพศ สถานภาพสมรส การรบรความรนแรงของความเจบปวย การปฏบตกจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครวตอภาวะซมเศราและปจจยทานายภาวะซมเศรา กลมตวอยางทใชในการศกษาครงนเปนผสงอาย ในตาบลคลองโยง จงหวดนครปฐม จานวน 210 ราย โดยใชการสมอยางแบบหลายขนตอน (Multi-stage random sampling) ทาการเกบขอมลเดอนกมภาพนธ ถง เมษายน 2555 เครองมอทใชในการเกบขอมลเปนแบบสอบถาม ซงประกอบไปดวย แบบสอบถามขอมลทางประชากร แบบสอบถามการรบรความรนแรง ของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว และแบบประเมนภาวะซมเศรา จากการนาขอมลทไดมาวเคราะหขอมลประชากรของผสงอาย แบบสอบถามการรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว และแบบประเมนภาวะซมเศรา โดยใชสถต รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน หาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ไดแก อาย เพศ สถานภาพสมรส การรบรความรนแรงของความเจบปวย การปฏบตกจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว โดยใชสถตหาคาสมประสทธสหสมพนธเพยรสน (Peaeson’s product moment correlation coefficient) และอานาจการทานายปจจยสวนบคคล ไดแก อาย เพศ สถานภาพสมรส การรบรความรนแรงของความเจบปวย การปฏบตกจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครวตอภาวะซมเศรา โดยใชเทคนคการวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน (Stepwise multiple regression) ผลการวจยสรปไดดงน

62

 

สรปผลการวจย กลมตวอยาง เปนผสงอายสวนใหญเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 68.60 มอายอยในชวง 60-69 ป มากทสด คดเปนรอยละ 59.05 รองลงมามอายอยในชวง 70-79 ป คดเปนรอยละ 31.90 กลมตวอยางมอายต าสดคอ 60 ป อายมากทสด 94 ป มอายเฉลย 68.90 ป มสถานภาพสมรส ค คดเปนรอยละ 55.70 รองลงมาคอ หมาย หยา แยก คดเปนรอยละ 40.50 สาเรจการศกษาระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ 51.10 และไมจบประถมศกษา 23.30 รายไดเฉลยของตนเองสวนใหญตากวา 5,000 บาทตอเดอน คดเปนรอยละ 84.80 แหลงทมาของรายไดสวนใหญทางานเอง คดเปนรอยละ 49.52 ตามลาดบ และมลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยวมากกวาครอบครวขยาย คดเปนรอยละ 71.40 1. ระดบความซมเศราในผสงอายในชมชนตาบลคลองโยง คดเปนรอยละ 59.52 2. ปจจยดานการรบรความรนแรงของความเจบปวยพบวาผสงอายสวนใหญมการรบร ระดบของความรนแรงของการเจบปวยอยในระดบรนแรงปานกลาง คดเปนรอยละ 55.70 รองลงมาระดบนอยคดเปนรอยละ 23.80 3. ปจจยดานการประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน (ADL)พบวาผสงอายสวนใหญสามารถดแลตนเองได มาก คดเปนรอยละ 97.14 มระดบทตองพงพาบคคลอนเลกนอย และพงพาบคคลอนปานกลางคดเปนรอยละ 1.43 4. ปจจยดานสมพนธภาพในครอบครวพบวาสมพนธภาพในครอบครวของผสงอายสวนใหญอยในระดบ ดมากคดเปนรอยละ 94.76 รองลงมาคออยในระดบปานกลางคดเปนรอยละ 4.76 และอยในระดบไมดคดเปนรอยละ 0.48 ตามลาดบ 5. วเคราะหความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ดาน อาย เพศ สถานภาพสมรส การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการทากจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว กบภาวะซมเศราในผสงอาย พบวา เพศ อาย และสถานภาพสมรสไมมความสมพนธกบภาวะซมเศราในผสงอายและพบวาระดบการรบรความรนแรงของความเจบปวยของผสงอายมความสมพนธทางบวกกบภาวะซมเศราในผสงอายอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 (r=.258, p=.001) และพบวาสมพนธภาพในครอบครว และความสามารถในการทากจวตรประจาวน มความสมพนธทางลบกบภาวะซมเศราอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 (r=-.442, -.393, p=.001, .001 ตามลาดบ 6. วเคราะหปจจยทมอานาจในการทานาย พบวา ในการวเคราะหความถดถอยเชงพหคณแบบมขนตอน (Stepwise multiple regression analysis) ของปจจยสวนบคคล การรบรความ

63

 

รนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการทากจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว ทมอทธพลตอการทานายภาวะซมเศราได รวมจานวนตวแปรทงหมด 4 ตวแปร ตวแปรทสามารถอธบายภาวะซมเศราของผสงอาย ม 3 ตวแปร ไดแก การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการทากจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว สามารถอธบายความผนแปรของภาวะซมเศราในผสงอายไดรอยละ 31.90 อยางมนยสาคญทางสถตระดบ 0.01 (R2=.319, p<.001)

ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช ดานการปฏบตการพยาบาล ควรมการวางแผนการพยาบาลทเหมาะสมกบผสงอายและจดทาโครงการปองกนภาวะซมเศราในผสงอาย โยดาเนนการศกษาปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราของผสงอายจากการศกษาครงน นาปจจยทเปนสาเหตทาใหเกดภาวะซมเศรา เพอนาขอมลมาใชในการวางแผนการดแลและปองกนและแกไขปญหาภาวะซมเศราในผสงอาย เพอพฒนารปแบบการสงเสรมสขภาพของผสงอาย เพอใหผสงอายและบคคลในครอบครวสามารถดารงชวตอยอยางมความสข 1. ประเมนปจจยทมผลตอความซมเศรา ไดแก การรบรความรนแรงของความเจบปวย ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน และสมพนธภาพในครอบครว ซงจาการศกษาครงนพบวาใชเวลาไมนานในการประเมนประมาณ 20 นาท 2. สงเสรม สนบสนนสมพนธภาพกบครอบครวของผสงอายและครอบครว โดยพยาบาลควรเขาไปสงเสรมสมพนธภาพของผสงอายกบครอบครว และควรสงเสรมใหบตรหลาน และสมาชกในครอบครวใหการดแล หรอมสวนรวมในการดแลผสงอาย เพอเปนการสงเสรมเกยวกบสมพนธภาพกบครอบครว โดยมพยาบาลคอยดแลและใหกาลงใจทงผสงอายและสมาชกในครอบครว 3. ทมสขภาพควรประเมนการรบรความรนแรงของความเจบปวยของผสงอาย และใหขอมลเกยวกบอาการเจบปวย และความรดานการดแลสขภาพตนเองแกผสงอาย เนองจากการใหขอมลทดจะชวยใหผสงอายรบรทถกตองไมเกนความเปนจรงและสามารถลดการเกดภาวะซมเศราได 4. ความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวนมอทธพลตอภาวะซมเศรา ควรสงเสรมใหผสงอายมการชวยเหลอตนเอง ฟนฟใหผสงอายปฏบตกจวตรประจาวนไดดวยตนเองลดการ

64

 

พงพาบคคลรอบขาง เพอเปนการเพมศกยภาพของผสงอายทาใหผสงอายมกาลงใจและจตใจทเขมแขง ดานการบรหาร ขอมลทไดจากการวจยสามารถนามาเปนขอมลพนฐานในการกาหนดนโยบายและการวางแผนโครงการตาง ๆ เกยวกบการดแลสขภาพและสขภาพจตของผสงอาย ขอเสนอแนะในการทาวจยตอไป 1. ควรมการศกษาวจยการพฒนาโปรแกรมการสงเสรมสขภาพ-สขภาพจตในผสงอาย เพอใหผสงอายและบคคลในครอบครวสามารถดารงชวตอยอยางปกตและมความสข 2. ศกษาเชงทดลองเพอศกษารปแบบการสรางเสรมสมพนธภาพกบครอบครว ผลของโปรแกรมสมพนธภาพตอสมพนธภาพระหวางผสงอายและครอบครว

บรรณานกรม  ภาษาไทย กนกรตน สขะตคะ และคณะ. (2542). ความซมเศราและภาวะสมองเสอมในผสงอายไทยในชมชน ชนบท และชมชนเมอง. สารศรราช, 51(4), 232-243. กมลน สาตรา. (2531). ความซมเศราในผสงอายศกษาในกรณผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรา บานธรรมกรณ จงหวดนครราชสมา. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาจตวทยาคลนก บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. เกรกชย พชย. (2546). ความชกของภาวะซมเศราและปจจยทเกยวของในผสงอายแผนกผปวยนอก อายรกรรมโรงพยาบาลจฬาลงกรณ. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา สขภาพจต บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสขและสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย. (2546). มาตรฐาน การปฏบตการพยาบาลจตเวชและสขภาพจตเลมท 2.กรงเทพฯ: โรงพมพ มหาวทยาลย- ธรรมศาสตร. กาญจนา กรยางาม. (2553). ปจจยทเกยวของกบภาวะซมเศราของผปวยสงอายในแผนกอายรกรรม วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผ ใหญ) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. กาญจนา ฟ งไพศาล. (2539). ปจจยทมความสมพนธตอความซมเศราของผ สงอาย เขตเทศบาล เ มองกาแพงเพชร อาเภอเมอง จงหวดกาแพงเพชร .วทยานพนธวทยาศาสตร- มหาบณฑต สาขาวทยาการระบาด บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. กาญจนา ไทยเจรญ. (2544). ปจจยทเปนตวทานายภาวะสขภาพจตของผสงอายในจงหวดชลบร.

วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต. สาขาการพยาบาลผสงอาย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา.

จารวรรณ เหมะธร, สมใจ ทนกล, จรรยา เสยงเสนาะ, และสล ทองวเชยร. (2540). ความสมพนธ ระหวางปจจยคดสรรกบความซมเศราของผสงอายในชมชนเขตเมอง กรงเทพมหานคร. วารสารพยาบาลสาธารณสข,11(1), 49-56.

66

ชลลดา ภกดประพฤทธ, และคณะ. (2542). ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลปจจยทาง ครอบครวกบการไดรบการตอบสนองจากครอบครวตามความตองการพนฐานของผสง อายในเขตเมองของกรงเทพมหานคร. วารสารสาธารณสขศาสตร: 29 (1), 31-39. ชดเจน จนทรพฒน. (2543). ความสมพนธระหวางปจจยคดสรรกบภาวะซมเศราของผ สงอายใน โรงพยาบาล. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย- สงขลานครนทร. ชมภนช บรรกษเลศ. (2548). ภาวะซมเศราและอารมณขนในวยรน. วทยานพนธพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลสขภาพจตและจตเวช บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย- เชยงใหม. ชโลม วเศษโกสน. (2552). ความสมพนธระหวางสมพนธภาพของครอบครวกบพฤตกรรมการ ดแลผ สงอายทบานของผดแลทเปนญาต. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน. ดวงใจ กสานตกล. (2542). โรคซมเศรา รกษาหายได.กรงเทพมหานคร: นาอกษรการพมพ. ทพาภรณ เกษตรสนธ. (2551). ภาวะซมเศราและอารมณขนในผสงอาย อาเภอดอกคาใต จงหวด พะเยา. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลสขภาพจต และจตเวช บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ทว ตงเสร และคณะ. (2546). การศกษาความถกตองของแบบคดกรองภาวะซมเศรา. โรงพยาบาล จตเวชขอนแกนราชนครนทร กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. ทศนย เกรกกลธร. (2536). การศกษาการสนบสนนทางสงคม และการปรบตวของผสงอายในเขต เทศบาลเมองสระบร. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาพยาบาลสาธารณสข บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. ธรรมรจา อดม. (2547). ประสทธผลของโปรแกรมนนทนาการโดยการเลนองกะลงในผสงอายทม ภาวะซมเศรา. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาล สงอายบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา. นภาพร ชโยวรรณ และคณะ. (2532). ผลกระทบทางเศรษฐกจสงคมและประชากรผ สงอายใน ประเทศไทย. รายงานวจย สถาบนประชากรศาสตร, จฬาลงกรณมหาวทยาลย. นภาพร ชโยวรรณ. (2542). สถานการณผ สงอายไทยในปจจบน. การประชมวชาการแหงชาตวา ดวยผสงอาย. จดโดยคณะกรรมการดาเนนการจดกจกรรมประจาปสากลวาดวยผสงอาย ดานวชาการรวมกบกรมประชาสงเคราะห สมาคมพฤฒาวทยาและเวชสาสตรผสงอาย ไทยสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทย. โรงแรมปรนซพาเลซ, กรงเทพมหานคร.

67

นภาพร วงศใหญ. (2542). ความหวงและพฤตกรรมการดแลตนเองดานสขภาพจตของผสงอาย จงหวดพะเยา. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสขภาพจตและ การพยาบาลจตเวช บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. นชนาฎ ยฮนเงาะ. (2546). การกระทาทารณกรรมผสงอายในสงคมไทย. วารสารมหาวทยาลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต, 7(13), 43-50. นนทกา ทวชาต และคณะ. (2533). การศกษาความสมพนธของปจจยทางจตสงคมตอภาวะซมเศรา ในผสงอายเปรยบเทยบในเขตกรงเทพมหานครและจงหวดอทยธาน. จฬาลงกรณเวช สาร, 35(4), 195-203 บญศร นเกต. (2545). บทบาทและสมพนธภาพระหวางผสงอายกบครอบครวและชมชนผสงอายใน บญศร นเกต และปาลรตน พรทวกณทา (บก.). การพยาบาลผสงอาย (หนา 167-188). นนทบร: ยทธรนทรการพมพ. บญใจ ศรสถตนรากร. (2550). ระเบยบวธวจยทางพยาบาลศาสตร. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: ยแอนด- ไอ อนเตอรมเดย. บรรล ศรพานช. (2544). ผสงอายไทย.กรงเทพฯ: สานกพมพหมอชาวบาน ปรชา ศตวรรษธารง และคณะ (2544). การศกษาความชกและปจจยทเกยวของกบภาวะสมองเสอม

และภาวะซมเศราในผสงอายไทย. กรงเทพมหานคร: กรมสขภาพจต. ปรยาพร จนทรโอทาน, สมลกษณ กาญจนพงศสกล, จงด ชยภกด และ อลศา กณฑลบตร (2541). ภาวะซมเศราของผปวยผสงอายโรคเรอรง. วารสารพยาบาลราชวถ, 9(3), 57-59 พรพมล อรณรงโรจน. (2543). การยอมรบคณคาและบทบาทผสงอายของนกเรยนชนมธยมศกษา ปท 3 สงกดกรมสามญศกษา จงหวดพะเยา. วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหา- บณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. พรรณงาม พรรณเชษฐ. (2545). การพยาบาลผสงอาย: ทฤษฎและการปฏบต. เอกสารประกอบ การสอนการพยาบาลผใหญและผสงอาย.คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. พลสข เจนพาณชย . (2546). การวางแผนการจาหนายผปวยสงอาย. วารสารพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 15(3), 12-19. เพญศร หลนศวนนท. (2543). การศกษาความซมเศราของผ สงอายแขวงรองเมอง เขตปทมวน กรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต. คณะศกษาศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. พมพพรรณ ภรงเรองผล. (2548). ภาวะซมเศราแลปจจยทเกยวของกบขาราชการทเกษยณอายใน กองทพเรอ ณ โรงพยาบาลสมเดจพระปนเกลา. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต- สาขาวชาสขภาพจต บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

68

พวงผกา ชนแสงเนตร. (2538). ความสมพนธระหวางสมพนธภาพในครอบครว พฤตกรรมการ ดแลตนเองและความพงพอใจในชวตของผสงอาย กรณศกษาสมาชกชมรมผสงอาย เขต พนทพฒนาอสาหกรรมชายฝงทะเลตะวนตก จงหวดชลบร. วทยานพนธวทยาศาสตร- มหาบณฑต. สาขาอนามยครอบครว บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. ภรภทร อมโอฐ. (2550). ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการดแลทบานของญาตผดแลผ ปวยโรค หลอดเลอดสมอง วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบต ชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน. มาโนช ทบมณ. (2541). ความซมเศราและภาวะสมองเสอมผสงอายไทยในชมชน เขตกรงเทพ- มหานคร. วทยานพนธวทยาศาสตรบณฑต สาขาจตวทยาคลนก บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. มลนธสถาบนวจยและการพฒนาสงอายไทย. (2552). รายงานสถานการณผ สงอายไทย2551. กรงเทพมหานคร : บรษททควพจากด. ยพาพน ศรโพธงาม, กรรณการ สวรรณโคต, สมใจ พทธาพทกษผล, วลลา ตนตโยทย และจราพร เกศพชญวฒนา. (2547). แนวคดในการพยาบาลผใหญและผสงอายแบบองครวม. ในมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สาขาวชาพยาบาลศาสตร (บรรณาธการ), เอกสารประกอบการสอนชดวชา การพยาบาลผใหญและผสงอายหนวยท 1-5. นนทบร: สานกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, หนา 1-91. เยาวลกษณ ปรปกษขาม และ พรพนธ บญยรตพนธ. (บรรณาธการ). (2549). รายงานการสารวจ ภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 3 พ.ศ.2546-2549. นนทบร : สถาบนวจยระบบสาธารณสข. ราชบณฑตยสถาน. (2525). พจนานกรมราชบณฑตยสถาน.กรงเทพมหานคร: บรษทอกษระเจรญ ทศจากด. รจรางค แอกทอง. (2549). การปรบตวของผ สงอายในเขตเทศบาลนครปฐม จงหวดนครปฐม. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาจตยาชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร. รตตมา ศรโหราชย. (2551). ผลของการทดลองใชโปรแกรมการใหการปรกษาแนวปญญานยมตาม ทฤษฏเบคเพอลดระดบความซมเศราในผ สงอายทพกอาศยในศนยพฒนาการจด สวสดการ: กรณศกษาผสงอายบานบางแค. วทยานพนธศลปะศาตรมหาบณฑต บณฑต วทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

69

รสศคณธ เจออปถมย. (2553). ความตองการของญาตผดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมองทบาน วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน. ลวรรณ อนนาภรกษ. (2547). การพยาบาลผสงอาย:ปญหาระบบประสาทแลอนๆ, กรงเทพมหานคร: บญศรการพมพจากด. ล เลอช. (2540). ความสมพนธระหวางความวตกกงวลกอนผาตดและการสนบสนนทางสงคมของ ผ ปวยศลยกรรม. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลอายร- ศาสตรและศลยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. วราภรณ ภมสวสด. (2548). การดแลรกษาโรคผสงอายแบบสหสาขาวชา. ชมชนสหกรณการเกษตร แหงประเทศไทยจากด. วภาว เผากนทรากร. (2548). ภาวะซมเศราประสบการณการจมทกข-พนทกขของผหญงอสาน. วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาการวชาพยาบาล บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน. วไลวรรณ ทองเจรญ. (2545). การเปลยนแปลงทางกายภาพ สรรวทยา จตสงคมและจตวญญาณ. ในจนทนา รณฤทธวชย และวไลวรรณ ทองเจรญ.หลกการพยาบาลผสงอาย. พมพครง ท 1. กรงเทพ : บญศรการพมพ. หนา 51-82. ศรเรอน แกวกงวาน. (2533). ตวแปรทางสงคมจตวทยาทสมพนธกบความพงพอใจในชวตของ ผสงอายไทย.วารสารจตวทยาคลนก, 21(1), 1-24. _____________. (2545). จตวทยาพฒนาทกชวงวย เลม 2 วยรน-วยสงอาย. (พมพครงท 8). กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. ศรวล คาวะล. (2545). การทดลองใชโปรแกรมการใหการปรกษาแนวปญญานยมตาม ทฤษฎเบค (Beck) เพอลดระดบความซมเศราในผ ตดเชอเอชไอวทเขารบการ รกษาในหนวยกามโรคและโรคเอดสนางเลง.วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต

มหาวทยาลยธรรมศาสตร กรงเทพมหานคร. ศศพฒน ยอดเพชร และคณะ. (2541). คณภาพชวตของผ สงอายในประเทศไทย ในประเดน การเกอหนนทางสงคมแกผสงอาย. วทยานพนธมหาบณฑต มหาวทยาลยมหดล. สถาบนวจยประชากรและสงคม,มหาวทยาลยมหดล. (2551). สารประชากรมหาวทยาลยมหดล. กรงเทพมหานคร, มหาวทยาลยมหดล. สถาบนวจยประชากรและสงคม,มหาวทยาลยมหดล. (2554). สารประชากร,16 1(1).

70

สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2548). คมอแนวทางการจดตง และดาเนนการคลนกผสงอาย. กรงเทพฯ: ชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 6. สถาบนสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข และสมาคมจตเวชแหงประเทศไทย. (2536). มาตรฐานการ ปฏบตการพยาบาลจตเวชและสขภาพจต เลม 2. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. สมภพ เรองตระกล. (2547). ตาราจตเวชผสงอาย.กรงเทพฯ: เรอนแกวการพมพ. สรวฒ สงขรศม, พมพาภรณ สงขรศม,และสวรรณ เรองเดช. (2540). การศกษาอารมณเศรา ในผปวยจตเวชสงอาย: กรณศกษาโรงพยาบาลจตเวชนครราชสมา. วารสารจตวทยา คลนก, 28(2),1-11. สรกล เจนอบรม. (2534). วทยาการผ สงอาย. กรงเทพฯ: ภาควชาการศกษานอกโรงเรยน คณะ ครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 3-5. สภาวด พฒหนอย และคณะ.เทคนค. (2547). ผสงอายกบกจกรรมบาบด.เชยงใหม:คณะการแพทย มหาวทยาลยเชยงใหม. สนนทา คมเพชร. (2545). อทธพลของพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพตนเองการมสวนรวมใน ชมชนและความตองการสวสดการสงคมตอภาวะสขภาพจตผสงอายในเขตอาเภอเมอง ระนอง จงหวดระนอง. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาจตวทยาชมชน มหาวทยาลยศลปากร. สายยนต เจรญขา. (2535). ปจจยทมความสมพนธตอความซมเศราของผ สงอายในเขต ชนบท: กรณศกษาผ สงอายในเขตอาเภอบรรพตพสย จงหวดนครสวรรค. วทยานพนธ ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาอนามยครอบครว บณฑต- วทยาลย มหาวทยาลยมหดล. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, สานกงาน. 2555. แผนพฒนา เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทสบเอด พ.ศ. 2555–2559. สานกงานคณะกรรมการ พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต สานกนายกรฐมนตร: กรงเทพมหานคร. สานกงานสถตแหงชาต. (2551). ผลการสารวจประชากรผสงอายในประเทศไทย พ.ศ. 2550. สานก

งานสถตแหงชาต สานกนายกรฐมนตร. สบคนเมอวนท 15 พฤษภาคม 2554, จาก

http://service.nso.go.th/statplan/index.jsp/ สานกงานสาธารณสขจงหวดนครปฐม. กลมงานสขภาพจต. พ.ศ. 2553 สทธชย จตะพนธกล และคณะ. (2537). คณคาและการวเคราะหปจจยของเจรแอทรคซ ดเปรสชน สเกลในผสงอายไทย. จฬาลงกรณเวชสาร, 38, 383-389. สทธชย จตะพนธกล และคณะ. (2543). ปญหาสขภาพของผสงอายไทย. กรงเทพฯ: สถาบนวจย สาธารณสขไทย มลนธสาธารณสขแหงชาต

71

อรพรรณ ทองแตง. (2542). ภาวะซมเศราในผสงอาย. วารสารคณะกรรมการแหงชาตวาดวยการ การศกษาฯ สหประชาชาต, 15, 86-89. อรพรรณ ลอบญธวชชย. (2543). การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช. จฬาลงกรณมหาวทยาลย: กรงเทพมหานคร. ____________________. (2545). การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช. กรงเทพฯ: บรษทดาน สธาการพมพ ภาษาองกฤษ Abdulhalim, A.A. (1991). Prevalence and Associated Factor of Depression among the elderly People in the Rural Area of Thailand. A paper submitted in paritial fulfillment of the requirement of the Degree of Master of the Public Health. Mahidol University. Akiskal, H.S. (2000). Mood disorders : Historical introduction and conceptual overview. In B. J. Sadock & V.A. Sadock (Eds.), In Kaplan & Sadock’s comprehensive text of psychiatry.(8 th ed.).Philadephai: Lippincot William & Wilkins, pp.1559-1575 Alexopoulos, G.S., Vrontou, C., Kakuma, T., Meyer, B.S., Yong, R.C. Klusner, E.et al. (1996). Disability in geriatric depression. American. Journal of Phychiary, 153(7),877-885. Anderson, S.V.&. Bauwens., E.E. (1981). Chornic Health problems concepts and application St. Louis: C.V. Mosby American Psychiatric Association. (2000). DSM-IV-TR. Diagnostic and statistical manual of Mental disorders.Washington,D.C.:American Psychiatric Association. Beck, A.T.,Rush, A.J. Shaw,B., & Emery, G. (1979). Cognitive therapy of depression. New York: Guilford Press. Beck,D.A., & Koenig, H.G. (1996). Minor depression;A review of the literature. Internal Journal Psychiatry in Medicine, 26(2), 177-209. Blazer, D.,Burchett,B.,Service,C.,& George, L.K. (1991). The association of age and Depression among the elderly : An epidemiologic exploration. .Journal of Gerontology, 46, 210- 215. Burnside, I. M., (1994). Reminiscence and life review: Therapeutic intervention for older people. Nurse Praactitioner, 19(4), 55-61.

72

Dean A., Kolody B.& Wood P. (1990). Effect of social support form various sources on depression in elderly person. Journal of Health and Social Behavior, 31, (6), 148-161 Friedman,M.M. (1986). Family nursing:Theory and assessment. New York., Appiton-Century Craftes. Hughes, C. (1997). Depression and Mania in later life. New York:Churchill living store. Jasmin, S., & Trygstad, L. (1979). Behavioral concepts and the nursing process. St. Louis, M.O: The C.V. Mosmy. Jones, E.D. (2003). Reminiscence therapy for older women with depression. Journal of

Gerontological Nursing, July, 27-33 Koening, H.G. (1998). Depression in hospitalized older patients with cognitive heart failure. General Hospital psychiatry, 20, 29-43. Kurlowicz, L.H., & Facluty, N. (1997).Nursing standard of practice protocol: Depression in elderly patients. Geriatric Nursing, 18(5), 192-200 Lehtimen ,V., Joukamaa, M. (1994). Epidemiology of depression. Acta Psychiatr Scand, 89, 7-10. Lueckneotte, A.G. (1996). Gerontological nursing .St Louis: Mosby. Li, H.C., Zheng, L. L., Teng, J. R.,& Shen, M.Y. (2003). Study on anxiety and depressive disorder of inpatients in general hospital. Zhejiang Da Xue Xue Bao Yi Ban,32,342.Retricved April 26, 2005, from Proquest database. Martin, G. A., Soler, S. R., Picarl., A. P.,& Casanovas, C. P. (2003). Anxiety and depression levels in medical inpatients and their relation to the severity of illness. Medical Clinics (Bare).120,370. Retricved April 26, 2005, from Pubmed database. Miller, C.A. (1999). Nursing care of older adults theory and practice (3rded.).Philadelphia: Lippincott. Morrow, W. R., & Wilson, R. C. (1961). Family relation of bright high-achieving and under achieving high school boy. Child Development,32, 501-510. Murrel SA., Himmelfarb S. & Wright K. (1983). Prevalence of Depression and Its Correlates in Older Adults. Am J Epidemiol, 117, 173-185. Murphy, E. (1982). Social origins of depression in old age. Britsh Journal of Psychiatry, 142, 135-142. Murphy, G.E.,Simons, A. D., Wetzel, R.D.,& Lustman, P. J. (1984). Cognitivetherapy and Pharmacotherpy. Archives of General Psychiatry, 41, 33-41.

73

Niti, M. (2007). Depression and chronic medical illnesses in Asian older adult. International Journal of Geriatric Psychiatry, Abstract retrieved July 10 , 2007, from CINAHL Pus with full text database. Oxman,T.E.,& Hull,T.G. (1997). Social Support depression and activities of daily living in older Heart surgery patients. Journal of Gerontology: Psychological Sciences, 52, 1- 14. Parmlee, P. A., Kate, J. R., & Lawton, M. P. (1991). The relation of pain to depression among institutionalized aged. Journal of Gerontology, 46, 15-21. Patten, S. B., & Barbui, C. (2004). Drug- induce depression: A systematic review to inform clinical practice. Psychotherapy & Psychosomatics, 73, 207-215. Retty Asvi Nur Gusmy Yearly. Asir. (1992). Prevalence of Depression and Related Factors Among the Elderly People in Dindang Subdistrict Bangkok Metropolitan. Thailand A paper submitted in partial fulfillment of the requirement of the Degree of Master of the Public Health Mahidol University. Roy, S.C. & Roberts, S. ( 1981). Theory Construction in Nursing :An Adaptation Model. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall . Roy, S.C. (1984). Introduction to Nursing: An Adaptation Model. (2nded.). Englewood Cliffs NJ: Prentice Hall . Roy, S.C.,&. Andrew, H.A. (1991). The Roy’s Adaptation Model. San. Mateo, CA: Appleton. & Lange. Sadock, B.J., & Sadock, V.A. (2000). Comprehensive textbook of psychiatry (7thed). Philadelphia: Lippincott. Seligman, E. P. (1981). A learned helplessness point of view. In L. P. (Ed.), Behavior therapy for depression. New York:Academic Press. Valente, S.M. (1994). Recognizing depression in elderly patients. American Journal of Nursing, 94(12), 18-28. Wallace, R. B. (1992).Aging and disease: From laboratory to communication. In the epidemiologic study of the elderly. New York: Oxford University Press. Woods, R., et al. (2009). Reminiscence group for with dementia and their family carers: pragmaticeight-centre randomized trial for joint reminiscence and maintenance versus usual treatment: a protocol. Trials, 10-64.

74

World Health Organization. (2000). Women’s mental health: An evidence based review, Geneva World Health Organization. (2002) Mental Health; Responding to the call for action. Fifty-fifty world health assembly. Retrieved December 15, 2009, from http;//www.WHO.org.

ภาคผนวก

  76

ภาคผนวก ก รายนามผทรงคณวฒ

  77

รายนามผทรงคณวฒ

รายนามผทรงคณวฒในการตรวจสอบความเทยงตรงของเนอหาของแบบสอบ ถามปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายในชมชนตาบลคลองโยง จงหวดนครปฐม 1. แพทยหญงดวงตา ไกรภสสรพงษ จตแพทย 9 สถาบนกลยาราชนครนทร 2. นางสาวเบญจวรรรณ สามสาล พยาบาลวชาชพชานาญการ สถาบนกลยาราชนครนทร 3. ดร.จนทรเพญ นลวชรมณ ผอานวยการฝายวชาการ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนกรงเทพ 4. นางนตยา ถนอมศกดศร พยาบาลวชาชพชานาญการ โรงพยาบาลพทธมณฑล 5. นางสาววราภรณ บญประเสรฐ พยาบาลวชาชพชานาญการ

โรงพยาบาลเดมบางนางบวช

  78

ภาคผนวก ข คาชแจงและการพทกษสทธผเขารวมวจย

  79

เอกสารรบรองจรยธรรมการวจยในมนษย

โดยคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยครสเตยน ---------------------------------------------------------

ชอโครงการวจย : ปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายในชมชนจงหวดนครปฐม

: The Factors Influencing Depression Amongst the Elderly at a Community in Nakhon Pathom Province

ชอผวจยหลก : นางบษราคม จตอารย หนวยงาน : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน ขอรบรองวาโครงการวจยดงกลาวไดผานการพจารณาเหนชอบจากคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยครสเตยน

(รองศาสตราจารย ดร.ชวนชม ชนะตงกร) ประธานคณะกรรมการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย วนทรบรอง 3 ธนวาคม 2554 วนทเอกสารรบรองหมดอาย เมอสนสดการดาเนนการวจย

  80

คาชแจงและการพทกษสทธผเขารวมวจย

ดฉน นางบษราคม จตอารย นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา การพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน จงหวดนครปฐม กาลงศกษาวจยเรอง “ปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายในชมชนตาบลคลองโยง จงหวดนครปฐม” ทานเปนบคคลทมความสาคญยงในการใหขอมลในครงน ดฉน จงใครขอความรวมมอจากทาน เพอเขารวมการวจย โดยการใหขอมลทเปนความจรงตามความคดเหนของทาน ขอมลทไดจากการ ตอบแบบสอบถามของทานมความสาคญตอการวจย และการนาความรทได จากการศกษาในครงน ไปใชประโยชน ในการวางแผนชวยเหลอดานสขภาพจตใหกบผสงอายใหดขนและมความสขในการดารงชวต การใหขอมลครงนเปนความสมครใจของทาน ขอมลทไดเหลาน ถอเปนความลบ ทานมสทธทจะปฏเสธการตอบแบบสอบถามนได โดยไมมผลกระทบใดๆกบทาน ทานสามารถซกถามในขอความททานสงสยหรอตองการทราบไดตลอดเวลา การนาเสนอผลการวจยจะนาเสนอในภาพรวม ในเชงวชาการ โดยไมระบแหลงทมาของขอมล อยางเฉพาะเจาะจง งานวจยครงน จะประสบความสาเรจไดดวย ความอนเคราะหและความรวมมอจากทาน จงขอขอบคณในความรวมมอของทานมา ณ โอกาสน

ขอแสดงความนบถอ นางบษราคม จตอารย

นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน

 

  81

ภาคผนวก ค เครองมอทใชในการวจย

  82

แบบสอบถามใชการวจย

เรอง ปจจยทมอทธพลตอภาวะซมเศราในผสงอายในชมชนตาบลคลองโยง อาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม คาชแจง เครองมอทใชในการเกบขอมลในการทาวจยครงน ประกอบดวย 3 สวน คอ 1. ขอมลทวไป 2. แบบวดการรบรความรนแรงของการเจบปวย 3. แบบสอบถามความสมพนธในครอบครว 4. แบบประเมนความสามารถในการทากจวตรประจาวน 5. แบบประเมนภาวะซมเศรา

  83

แบบสอบถามขอมลสวนบคคลของผสงอาย ลาดบท...................... สวนท 1 แบบสอบถามขอมลทวไป คาชแจง โปรดเตมขอความทตรงกบความเปนจรงมากทสดในชองวาง หรอกาเครองหมาย ลงใน ( ) หนาขอความทตรงกบทาน บานเลขท....................................................วนท.................เดอน.......................................พ.ศ. 2555 1. เพศ 1 ( ) ชาย 2 ( ) หญง 2. อาย..............................ป 3. สถานภาพสมรส 1 ( ) โสด 2 ( ) ค 3 ( ) หมาย หยา แยก 4. ระดบการศกษา 1 ( ) ไมไดเรยน 2 ( ) ไมจบประถมศกษา 3 ( ) ประถมศกษา 4 ( ) มธยมศกษาตอนตนหรอเทยบเทา 5 ( ) มธยมศกษาตอนปลายหรอเทยบเทา 6 ( ) อนปรญญาหรอเทยบเทา 7 ( ) ปรญญาตรและสงกวาปรญญาตร 5. รายไดของตนเองปจจบนตอเดอน.........................................บาท 6. ทานมรายไดมาจากไหน 1 ( ) บตรหลาน 2 ( ) ญาตพนอง 3 ( ) คาเชา ดอกเบย 4 ( ) เงนบานาญ 5 ( ) ทางานดวยตนเอง 6 ( ) อน ๆ ระบ....... 7. การประกอบอาชพ 1 ( ) ปจจบนไมไดประกอบอาชพ 2 ( ) รบจาง 3 ( ) คาขาย 4 ( ) เกษตรกร 5 ( ) ขาราชการบานาญ 8. ลกษณะครอบครวของผสงอาย (ผสมภาษณประเมน) 1 ( ) ครอบครวเดยว 2 ( ) ครอบครวขยาย

  84

สวนท 2 แบบวดการรบร ความรนแรงของความเจบปวย คาชแจง ใหทานทาเครองหมาย / ลงในชองทตรงกบความรสกของทานเกยวกบการรบรความรนแรงของความเจบปวยททานกาลงเผชญอยในตอนน วามความรนแรงอยในระดบใด โดยมเกณฑดงน 3 หมายถง ทานรบรวาในขณะนความเจบปวยของทานมอาการรนแรงมาก 2 หมายถง ทานรบรวาในขณะนความเจบปวยของทานมอาการรนแรงปานกลาง 1 หมายถง ทานรบรวาในขณะนความเจบปายของทานมอาการรนแรงนอย 0 หมายถง ทานรบรวาในขณะนทานไมเจบปวย

ความรสกของทาน ไมม นอย ปานกลาง มาก (0) (1) (2) (3)

โปรดบอกความรสกของทานเกยวกบความรนแรงของการรบรความเจบปวยททานกาลงเผชญอยตอนนวามความรนแรงในระดบใด

  85

สวนท 3 แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว คาชแจง ใหทานเขยนเครองหมาย √ ลงในชองทตรงกบความรสกของทานมากทสด เปนความจรงมากทสด หมายถง เมอขอความนนตรงกบความรสกหรอ พฤตกรรมทเกดขนกบทานมากทสด เปนความจรงปานกลาง หมายถง เมอขอความนนตรงกบความรสกหรอ พฤตกรรมทเกดขนกบทานเปน สวนมาก เปนความจรงบางเลกนอย หมายถง เมอขอความนนตรงกบความรสกหรอ พฤตกรรมทเกด ขนกบทานเลกนอย ไมเปนความจรงเลย หมายถง เมอขอความนนไมตรงกบความรสก หรอพฤตกรรมทเกดขนกบทานเลย

สมพนธภาพในครอบครว

เปนจรงมากทสด

(4)

เปนจรงปานกลาง

(3)

เปนจรงบางเลกนอย

(2)

ไมเปนจรงเลย

(1) 1. สมาชกในครอบครวสวนใหญรใจวาทานชอบและตองการอะไร

2. เมอทานมปญหาทานไดรบความสนใจและเอาใจใสจากคนในครอบครว

3. สมาชกในครอบครวเออเฟอเผอแผตอทาน 4. ทานและคนในครอบครวมการเอาใจใสซงกนและกนอยางสมาเสมอ

5. ทานและครอบครวมกใชเวลาวางในการทางานอดเรก

6. ทานและครอบครวของทานใหความสาคญตอกจกรรมผอนคลาย เชน ดทว จดบาน

7. เมอมเวลาวางทานและสมาชกในครอบครวมกจะพดคยหยอกลอกนเสมอ

8. สมาชกในครอบครวมกจะชวนทานไปเทยวในสถานทททานชอบ/ตองการ

  86

สมพนธภาพในครอบครว

เปนจรงมากทสด

(4)

เปนจรงปานกลาง

(3)

เปนจรงบางเลกนอย

(2)

ไมเปนจรงเลย

(1) 9. สมาชกในครอบครวปฏบตตอทานดวยทาทาง คาพดหรอวธการทไมเหมาะสม

10. สวนใหญสมาชกในครอบครวของทานจะรบฟงความคดเหนของทาน

11. ทานยอมรบการตดสนใจของสมาชกในครอบครวแมวาจะมความคดเหนไมตรงกน

12. สมาชกสวนใหญหรอทกคนในครอบครวไมเปดโอกาสใหทานมสวนรวมแสดงความคดเหนเกยวกบการแกไขปญหาตาง ๆ ในครอบครว

13. การทากจกรรมใด ๆ ของครอบครวมการวางแผนรวมกน

14. เมอทานและครอบครวเกดเรองโตเถยงกนเปนเรองยากทจะระงบขอขดแยงระหวางทานกบครอบครวโดยไมใหเกดผลกระทบกระเทอนตอผใดผหนง

15. ทานและครอบครวมความรสกเปนนาหนงใจเดยวกน

16. เมอมเรองขดแยงกน ทานและครอบครวรวมกนหาทางออกโดยสนตวธ

  87

สวนท 4 แบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจาวน ดชนบารเธล (The Modified Barthel Activities of Daily Index: MBAI) คาชแจง กรณาตอบแบบสอบถามทตรงกบลกษณะของทานมากทสดในชวงขณะทอยบาน กจกรรม 1. การอาบนา ( ) 0. ตองมคนชวยหรอทาให ( ) 1. ชวยตวเองได ตกนา ฟอกสบ 2. สขวทยาสวนบคคล ( ) 0. ตองชวยลางหนา แปรงฟน ฯลฯ ( ) 1. ชวยตวเองไดเอง 3. การสวมใสเสอผา ( ) 0. ตองชวยทงหมด ( ) 1. ตองชวยบางสวน ( ) 2.ชวยตวเองไดตดกระดมสวมเสอผา 4. รบประทานอาหาร ( ) 0. ตองปอนให ( ) 1. ตองชวยเหลอ เชน ตดอาหารเปนชนเลก ๆ ( ) 2. ตกอาหารรบประทานเอง 5. การใชหองสขา ( ) 0. ตองชวยทกขนตอน ถอด-สวมกางเกง ทาความสะอาด ( ) 1. ชวยเหลอบางสวน ( ) 2. ชวยตวเองไดทกขนตอน 6. การเดน ( ) 0. เดนไมได ( ) 1. ตองใชรถเขนชวยตวเองใหเคลอนทไปได ( ) 2. เดนหรอเคลอนทโดยมคนชวย 1 คน ( ) 3. เดนไดเอง อาจใชเครองเกาะเดน

  88

7. การเคลอนยาย: เตยง–เกาอ ( ) 0. นอนตดเตยง นงเองไมไดจะลม ใชคนชวยพยงนงถง 2 คน ( ) 1. ตองชวยอยางมากจงจะนงได เมอพยงขนมานงอยได ( ) 3. ลกจากเตยง–นงเกาอไดเอง 8. การกลนปสสาวะ ( ) 0. กลนไมไดหรอคาสายสวนไว ( ) 1. กลนไมได 1–2 ครงตอสปดาห ( ) 2. กลนได 9. การกลนอจจาระ ( ) 0. กลนไมไดบอยหรอตองสวน ( ) 1. กลนไมไดเปนบางครง (1–2 ครงตอสปดาห) ( ) 2. กลนไดหรอสวนเองได 10. ขนลงบนได ( ) 0. ไมไดเลย ( ) 1. ตองมคนคอยดแลชวยบางสวน ( ) 2. ขนลงไดเอง (ใชเครองชวยพยงเดน)

  89

สวนท 5 แบบทดสอบวดระดบความซมเศรา (The Beck Depression Inventory) คาชแจง อานขอความทกขอความในแตละขออยางละเอยด แลวใสเครองหมาย/ขอทตรงกบความรสกของตนเองในตอนนมากทสด (คาถาม 21 ขอ)

ความรสก ไมเคย (0)

บางครง (1)

บอยครง (2)

เปนประจา (3)

1. ฉนรสกเศรา หดหไมมความสข 2. ฉนรสกหมดกาลงใจในการมชวตอย 3. ฉนทาสงใดไมคอยสาเรจ 4. ฉนไมสนกกบสงตางๆ อยางทฉนเคยทา 5. ฉนรสกวาฉนเปนคนไมด 6. ฉนรสกวาฉนกาลงถกลงโทษ 7. ฉนรสกผดหวงในตวเอง 8. ฉนโทษตวเองสาหรบสงทเกดขน 9. ฉนอยากฆาตวตาย 10. ฉนอยากรองไห 11. ฉนรสกราคาญหรอหงดหงดใจกบสงตางๆ 12. ฉนมความสนใจตอผอนนอยลง 13. ฉนตดสนใจในเรองตางๆ ไดยากขนกวาเดม 14. ฉนรสกวารปราง/หนาตาของฉนดแยลงกวาเดม

15. ฉนไมสามารถทางานไดดเทาเมอกอน 16. ฉนนอนไมคอยหลบ หรอตนเรวกวาปกต 17. ฉนเหนอยงายในการทาสงตางๆ 18. ฉบเบออาหาร 19. นาหนกฉนลดลงกวาปกต 20. ฉนกงวลเกยวกบสขภาพรางกายของฉน 21. ฉนกงวลใจเรองเพศนอยลง

  90

ภาคผนวก ง ดชนความสอดคลอง (Index of Item Objective Congruence)

  91

แบบวดการรบร ความรนแรงของความเจบปวย

ขอความ IOC โปรดบอกความรสกของทานเกยวกบความรนแรงของการรบรการเจบปวยททานกาลงเผชญอยตอนนวามความรนแรงในระดบใด

1

แบบสอบถามสมพนธภาพในครอบครว

ขอความ IOC 1. สมาชกในครอบครวสวนใหญรใจวาทานชอบและตองการอะไร 1 2. เมอทานมปญหาทานไดรบความสนใจและเอาใจใสจากคนในครอบครว 1 3. สมาชกในครอบครวเออเฟอเผอแผตอทาน 1 4. ทานและคนในครอบครวมการเอาใจใสซงกนและกนอยางสมาเสมอ 1 5. ทานและครอบครวมกใชเวลาวางในการทางานอดเรก 1 6. ทานและครอบครวของทานใหความสาคญตอกจกรรมผอนคลาย เชน ดทว จดบาน 1 7. เมอมเวลาวางทานและสมาชกในครอบครวมกจะพดคยหยอกลอกนเสมอ 1 8. สมาชกในครอบครวมกจะชวนทานไปเทยวในสถานทททานชอบ/ตองการ 1 9. สมาชกในครอบครวปฏบตตอทานดวยทาทาง คาพดหรอวธการทไมเหมาะสม 1 10. สวนใหญสมาชกในครอบครวของทานจะรบฟงความคดเหนของทาน 1 11. ทานยอมรบการตดสนใจของสมาชกในครอบครวแมวาจะมความคดเหนไมตรงกน 1 12. สมาชกสวนใหญหรอทกคนในครอบครวไมเปดโอกาสใหทานมสวนรวมแสดงความคดเหนเกยวกบการแกไขปญหาตางๆ ในครอบครว

1

13. การทากจกรรมใดๆ ของครอบครวมการวางแผนรวมกน 1 14. เมอทานและครอบครวเกดเรองโตเถยงกนเปนเรองยากทจะระงบขอขดแยงระหวางทานกบครอบครวโดยไมใหเกดผลกระทบกระเทอนตอผใดผหนง

1

15. ทานและครอบครวมความรสกเปนนาหนงใจเดยวกน 1 16. เมอมเรองขดแยงกน ทานและครอบครวรวมกนหาทางออกโดยสนตวธ 1

  92

แบบทดสอบวดระดบความซมเศรา (The Beck Depression Inventory)

ขอความ IOC 1.ฉนรสกเศรา หดหไมมความสข 1 2.ฉนรสกหมดกาลงใจในการมชวตอย 1 3.ฉนทาสงใดไมคอยสาเรจ 1 4.ฉนไมสนกกบสงตางๆ อยางทฉนเคยทา 1 5.ฉนรสกวาฉนเปนคนไมด 1 6.ฉนรสกวาฉนกาลงถกลงโทษ 1 7.ฉนรสกผดหวงในตวเอง 1 8. ฉนโทษตวเองสาหรบสงทเกดขน 1 9.ฉนอยากฆาตวตาย 1 10.ฉนอยากรองไห 1 11.ฉนรสกราคาญหรอหงดหงดใจกบสงตาง ๆ 1 12.ฉนมความสนใจตอผอนนอยลง 1 13.ฉนตดสนใจในเรองตางๆ ไดยากขนกวาเดม 1 14.ฉนรสกวารปราง/หนาตาของฉนดแยลงกวาเดม 1 15. ฉนไมสามารถทางานไดดเทาเมอกอน 1 16.ฉนนอนไมคอยหลบ หรอตนเรวกวาปกต 1 17.ฉนเหนอยงายในการทาสงตางๆ 1 18.ฉบเบออาหาร 1 19.นาหนกฉนลดลงกวาปกต 1 20.ฉนกงวลเกยวกบสขภาพรางกายของฉน 1 21.ฉนกงวลใจเรองเพศนอยลง 1

  93

ภาคผนวก จ การวเคราะหคา Reliability ของเครองมอ

  94

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

.889 21

Item-Total Statistics

Scale Mean if Item Deleted

Scale Variance if Item Deleted

Corrected Item-Total Correlation

Cronbach's Alpha if Item Deleted

d1 38.7333 38.961 .749 .875

d2 38.9000 38.990 .707 .876

d3 38.5333 41.361 .589 .881

d4 38.7000 43.321 .390 .886

d5 39.4667 39.706 .668 .878

d6 39.4667 40.671 .604 .880

d7 39.2333 42.599 .417 .886

d8 39.4000 42.455 .476 .884

d9 39.8000 45.890 .108 .891

d10 38.9667 42.033 .562 .882

d11 38.7333 40.340 .780 .875

d12 38.7667 43.564 .663 .883

d13 38.6333 43.482 .390 .886

d14 38.6333 40.999 .688 .878

d15 38.5000 40.948 .712 .878

d16 38.3000 41.528 .546 .882

d17 38.1333 43.085 .379 .887

d18 38.8667 44.120 .331 .888

d19 39.3333 44.023 .203 .894

d20 38.6333 42.447 .480 .884

d21 39.6000 46.800 -.105 .899

  95

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

.965 10

Item-Total Statistics

Scale Mean if Item Deleted

Scale Variance if Item Deleted

Corrected Item-Total Correlation

Cronbach's Alpha if Item Deleted

b1 18.2333 9.357 .879 .965

b2 18.2333 9.357 .879 .965

b3 17.3000 7.941 1.000 .955

b4 17.2667 8.409 .864 .960

b5 17.3000 7.941 1.000 .955

b6 16.3333 7.540 .924 .960

b7 16.3667 6.654 .987 .965

b8 17.2333 9.357 .879 .965

b9 17.2667 8.892 .936 .961

b10 17.2667 8.892 .936 .961

  96

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

.786 16

Item-Total Statistics

Scale Mean if Item Deleted

Scale Variance if Item Deleted

Corrected Item-Total Correlation

Cronbach's Alpha if Item Deleted

fr1 46.3793 20.530 .461 .768

fr2 46.1034 21.810 .454 .771

fr3 46.1379 20.766 .607 .759

fr4 46.1379 20.266 .713 .751

fr5 46.4138 21.537 .654 .763

fr6 46.3793 21.030 .732 .757

fr7 46.4483 21.256 .645 .761

fr8 46.4828 20.759 .603 .759

fr9 47.8966 26.882 -.396 .844

fr10 46.3448 19.877 .601 .755

fr11 46.4483 21.042 .456 .769

fr12 46.7586 23.404 -.006 .818

fr13 46.5172 20.544 .607 .758

fr14 46.3103 22.365 .245 .785

fr15 46.0345 21.320 .555 .764

fr16 45.9655 21.606 .270 .786

  97

Descriptives

Descriptive Statistics

N Minimum Maximum Mean Std. Deviation

Sex 210 1.00 2.00 1.6857 .46534

Status 210 1.00 3.00 2.3667 .55668

Edu 210 1.00 7.00 2.6000 1.09019

Source 210 1.00 6.00 3.8571 1.98525

Occu 210 1.00 4.00 2.1810 1.29984

Family 210 1.00 2.00 1.2857 .45283

agegr 210 1.00 3.00 1.5000 .65804

incomegr 210 1.00 3.00 1.1667 .41020

P_SE 210 .00 3.00 1.5238 .81370

td 210 .00 2.29 .7206 .37362

tfr 210 1.00 4.00 3.0702 .47933

tb 210 .00 2.10 1.9205 .25038

Valid N (listwise) 210

  98

Correlations

Correlations

อาย tb2 tfr2

การรบรความรนแรง td2

อาย Pearson Correlation 1 -.329** -.158* .288** .098

Sig. (2-tailed) .000 .022 .000 .157

N 210 210 210 210 210

tb2 Pearson Correlation -.329** 1 .200** -.202** -.392**

Sig. (2-tailed) .000 .004 .003 .000

N 210 210 210 210 210

tfr2 Pearson Correlation -.158* .200** 1 -.184** -.442**

Sig. (2-tailed) .022 .004 .007 .000

N 210 210 210 210 210

การรบรความรนแรง Pearson Correlation .288** -.202** -.184** 1 .258**

Sig. (2-tailed) .000 .003 .007 .000

N 210 210 210 210 210

td2 Pearson Correlation .098 -.392** -.442** .258** 1

Sig. (2-tailed) .157 .000 .000 .000

N 210 210 210 210 210

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

*. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed).

  99

ประวตผวจย

ชอ-นามสกล นางบษราคม จตอารย วน เดอน ปเกด 6 กรกฎาคม 2516 สถานทเกด จงหวดมหาสารคาม ประวตการศกษา ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตร ป 2540 วทยาลยพยาบาลศรมหาสารคาม การพยาบาลเฉพาะทางสาขาการพยาบาลจตเวชและสขภาพจต สถาบนกลยาณราชนครนทร กรมสขภาพจต ป 2551 พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยครสเตยน พ.ศ. 2553-2555 ตาแหนง พยาบาลวชาชพชานาญการ สถานททางานปจจบน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลคลองโยง 1 อาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม