• Peloponeski rat je sukob između Delskog saveza (predvođenog Atinom) i Peloponeskog saveza (predvođenog Spartom). Rat je, sa jednim prekidom, trajao 27 godina (od 431. do 404. god. pne.) i obuhvatio je skoro ceo antički svet. Rat je završen pobedom Sparte

Datum 431 – 25. april 404. pne.

Lokacija-kopnena Grčka, Mala Azija, Sicilija

Rezultat-pobjeda Peloponeskog saveza

Teritorijalnepromene-raspuštanje Delskog saveza

Sazetak rata

Prva faza je trajala deset godina, od 431. pne.pne. do 421. pne. . Karakterisana je kopnenim

prodorima Peleponeskog saveza na Atiku i pustošenjem atinske zemlje. Atinjani,

vođeni Periklom, su izabrali da ne ulaze u direktan sukob sa nadmoćnom dorskom vojskom, već su se

oslonili na svoju flotu kojom su napadali obale Peloponeza i trudili se da ometu

trgovinu Korinta sa Sicilijom. Taj period je obeležen i pojavom kuge, usled koje je Atina izgubila

četvrtinu svojeg stanovništva i trećinu hoplita. Prva faza je okončana Nikijinim mirom 421. pne., koji je

trebao da traje 50 godina .

Druga faza je trajala, takođe, deset godina od 421.

pne. do 411. pne. . Najvažniji događaj je Atinski pohod

na Siciliju (415. pne. ), pre svega protiv grada Sirakuze.

Ekspedicija se, posle pomorskog poraza u sirakuškoj

luci, završila i katastrofom kopnene vojske. Atinske

snage su izgubile preko 200 brodova i 35.000 hoplita.

Posle poraza Atina se našla u očajnom položaju, bez

novčanih rezervi i sa sve nepouzdanijim saveznicima.

Vrhunac krize predstavlja oligarhijski prevrat koji na

vlast dovodi tzv. Veće od četiri stotine i otvoren raskol

prevratnika sa flotom i vojskom stacioniranom u Joniji.

Treću fazu (od 411. pne. do 404. pne. ) odlikuju borbe

za kontrolu Helesponta, preko koga se vršio uvoz žita i

drvne građe iz oblasti oko Crnog mora. Tokom

poslednjih sedam godina, atinska flota je očajnički

branila konvoje. Iako su Atinjani imali znatnih uspeha

u bitkama kod Abida, Kizika i Arginusa, podlegli su

poslednjoj bici kod Egospotama 405. pne. .

Rat se završio 404. pne. kapitulacijom Atine. Flota je

zaplenjena, zidovi koji su spajali grad sa Pirejom,

trgovačkom i ratnom lukom su srušeni, a prekomorski

posedi su joj oduzeti.

• Prema Tukididu uzrok rata je strah od

rasta Atinske moći tokom 5 veka pne. .

Tokom Grčko-Persijskih

ratova formiran jeDelski

savez nekoliko polisa da bi postojala i

bila financirana stalna mornarica, koja

se može koristiti protiv Persije.Atina je

bila najveći član saveza, a imala je i

najveću mornaricu. Zbog toga Atina

preuzima vođstvo saveza. Tokom

sledećih dekada Atina pretvara Delski

savez u Atinsku imperiju. Neki članovi

saveza su se s tim slagali, a neki su se

bunili. Postepeno sredstva namenjena

obrani od Persije počela su se koristiti

za Atinske projekte. Perikle je

premestio središte saveza sa Dela u

Atinu, a sredstva saveza su korištena i

za gradnju Partenona.

• Strategija Sparte je bila da invazijom okoline Atine onemogudi Atini pristup obradivoj zemlji. Pošto je Atina imala pristup moru, nije trpila mnogo. Mnogi Atinjani su napustili svoje farme i preselili se unutar zidina, koje su povezivale Atinu sa njenom lukom Pirejem. Spartanci bi okupirali okolicu Atine samo po 3 sedmice, a najduže 40 dana

• Tokom rata na Siciliji, po savetu Alkibijada Spartanci se učvšćuju kraj Atine u Dekeliji, da bi sprečili Atinjanima korištenje zemlje celu godinu. Utvrđenje u Dekeliji sprečava bilo kakav kopneni prevoz namirnica. Atina je prinuđena da dobavlja namirnice morskim putem po daleko većoj ceni. Posle poraza Atina se našla u očajnom položaju, bez novčanih rezervi i sa sve nepouzdanijim saveznicima.

Posle propasti Sicilijanske ekspedicije Atina se našla u očajnom položaju sa sve nepouzdanijim

saveznicima. Sparta ohrabruje pobunu Atinskih saveznika, tako da se pobunilo mnogo jonskih

gradova. Sirakužani pomažu svojom mornaricom na Peloponezu, a i Persijanci pomažu Spartu i novcem i

brodovima. Atina se našla na rubu propasti.

Ipak uspevaju da prežive , jer im neprijatelji nisu bili dovoljno žustri. Korint i Sirakuza su sporo dovukli

svoje brodove, a i drugi saveznici su bili dosta spori. Persijanci su isto tako bili spori u ispunjavanju

obedanja u novcu i brodovima.

• Uz spartansku pomod antidemokratska stranka trideset oligarha zavladala je u Atini 404. pne.. Demokratija je ukinuta. Demokratija je ponovo uspostavljena, a oligarsi su svrgnuti 403. pne. .

• Sparta je postala dominantana sila u Grčkoj. Atina to više nije bila. Atina se nešto povratila tokom Korintskog rata. Sparta je doživela poraz od Tebe tek 371. pne. , da bi samo nešto kasnije došlo do makedonske dominacije.