priracnik diskriminacija final 1

www.poraka.org.mk

tel.: 02/3296-961faks: 02/3296-960ul. Orce Nikolov br.1221000 Skopje, Republika Makedonija

Republi~ki centar za poddr{ka na licaso intelektualna popre~enost - PORAKA

e-mail: [email protected]

web: www.poraka.org.mk

CM

YB

C M Y B

CM

YB

C M Y B

CM

YB

C M Y B

C M Y B

CM

YB


PRIRA^NIKPRIRA^NIKza{tita od diskriminacija na lica

so intelektualna popre~enost

poddràno od

1Za{tita od diskriminacija na lica so intelektualna popre~enost


PRIRA^NIK

ZA[TITA OD DISKRIMINACIJA

na lica so intelektualna popre~enost

Skopje, Noemvri 2013 g.

2 Republi~ki centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA

Naslov:Prira~nik za za{tita od diskriminacijana lica so intelektualna popre~enost

Izdava~:Republi~ki centar za poddr{ka na lica sointelektualna popre~enost - PORAKAul. ”Orce Nikolov” br. 122, 1000 Skopjetel.: 329 69 61; faks: 329 69 60e-mail: [email protected]: www.poraka.org.mk

Avtori:D-r Vasilka DimoskaVlado Krstovski

Pe~atewe: Data Pons - Skopje

Tira`: 1000 primeroci

Pe~ateweto na prira~nikot e finansiski poddrànood Fondacijata Otvoreno op{testvo - Makedonija


SODR@INA

Voved 5

Zakonska ramka za za{tita od diskriminacija 6

Naodi od istraùvawe na RCPLIP - PORAKA 8

Pregled na Zakonot za spre~uvawe i za{titaod diskriminacija 10

[to e diskriminacija? 10

Oblici i vidovi na diskriminacija 10

Primena na Zakonot 12

Komisija za za{tita od diskriminacija 12

Postapka za spre~uvawe i za{tita od diskriminacija 13

Postapuvawe na Komisijata 13

Sudska za{tita 15

PRIJAVETE DISKRIMINACIJA 17

Pretstavka - formular za prijavuvawe diskriminacija 20


Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre-~enost – PORAKA e gra|anska, roditelska, nacionalna invalidskai neprofitna organizacija koja gi zastapuva pravata i interesitena pove}e od 20.000 lica so intelektualna popre~enost vo Repub-lika Makedonija. RCPLIP – PORAKA e oformen vo 1963 godina, avo momentot obedinuva 20 lokalni organizacii vo zemjata.

Zna~aen del od osnovnite programski opredelbi na RCPLIP -PORAKA se aktivnostite za podignuvawe na javnata svest vo odnosna potrebite i pravata na licata so intelektualna popre~enost inivnite semejstva. Trgnuvaj}i od se u{te visokiot stepen na pred-rasudi, diskriminacija i zloupotrebi so koi se soo~uvaat licataso intelektualna popre~enost, vo izminatite 15 godini RCPLIP –PORAKA sekoja godina sproveduva posebna tematska kampawa zapodignuvawe na javnata svest, ~ija op{ta cel e promovirawe napravoto na dostoinstven ìvot vo zaednicata. Kampawite naRCPLIP – PORAKA se naso~eni kon:- Podignuvawe na javnata svest za pravoto na ednakvost i ne-

diskriminacija,- Razbivawe na predrasudite i diskriminatorskiot odnos,- Gradewe na pozitivna slika za licata so intelektualna popre-

~enost, istaknuvaj}i go nivniot potencijal i mo`nosti,- Promena na stavovite kon licata so intelektualna popre~enost.

Aktivnostite za podignuvawe na javna svest vklu~uvaat izgotvuva-we i distribucija na promotiven materijal; prezentirawe na prava-ta, potrebite i mo`nostite na licata so intelektualna popre~e-nost kako ramnopravni gra|ani vo op{testvoto; mediumska zastape-nost preku nacionalnite i lokalnite mediumi i organizirawe najavni nastani vo sorabotka so razli~ni institucii.

Po~nuvaj}i od 2012 godina, RCPLIP – PORAKA se priklu~i konMreàta za za{tita od diskriminacija koja ja so~inuvaatFondacija otvoreno op{testvo – Makedonija; Asocijacija za zdrav-stvena edukacija i istraùvawe (HERA); HOPS - Opcii za zdravìvot; Helsin{ki komitet za ~ovekovi prava na Republika Makedo-nija i Zdruènie za emancipacija, solidarnost i ednakvost naènite na Republika Makedonija (ESE); ROMA S.O.S. Prilep iKoalicija „Seksualni i zdravstveni prava na marginaliziranitezaednici”.

Voved


Republika Makedonija ja garantira ednakvosta i ramnopravnostana svoite gra|ani.Vo ~len 9 od Ustavot na Republika Makedonija utvrdeno e deka“Gra|anite na Republika Makedonija se ednakvi vo sloboditei pravata nezavisno od polot, rasata, bojata na koàta,nacionalnoto i socijalnoto poteklo, politi~koto i verskotouveruvawe; imotnata i op{testvenata polo`ba. Gra|anite predUstavot i zakonite se ednakvi.”

Diskriminacijata na licata so intelektualna popre~enost e opfa-tena vo Konvencijata na Obedineti nacii za pravata na licata soinvalidnost, koja Repbulika Makedonija ja ratifikuva{e na 5-tidekemvri 2011 godina, so {to istata stana sostaven del na makedon-skoto zakonodavstvo.

Zakonska ramka za za{tita oddiskriminacija

Mreàta za za{tita od diskriminacija ima za cel da razviva stra-tegisko zastapuvawe vo slu~ai na diskriminacija preku podnesuva-we predmeti pred Komisijata za za{tita od diskriminacija i preddoma{nite i me|unarodnite sudovi. Razvojot na doma{nata prak-tika e pottiknata preku obezbeduvawe besplatna pravna pomo{ vostrategiski slu~ai na diskriminacija.

Ulogata na RCPLIP – PORAKA vo ovaa pravna programa e identifi-kuvawe i zastapuvawe na strate{ki slu~ai na diskriminacija iza{tita na pravata na lica so popre~enost. Vo tekot na realizacijana programata, preku ostvarenite kontakti so ~lenovite na lokalnonivo, uvideno e deka licata so intelektualna popre~enost inivnite roditeli se nedovolno zapoznaeni so mo`nostite zaza{tita od diskriminacija koi postojat vo Republika Makedonijai deka postoi nedoverba vo instituciite koga stanuva zbor zapostapuvaweto i re{avaweto vo odnos na nivnite prava.

Poradi toa, RCPLIP – PORAKA, vo sorabotka so Mreàta za za{-tita od diskriminacija, utvrdi deka e potrebno da se prezemeakcija za informirawe na licata so intelektualna popre~enost inivnite roditeli za zakonskata ramka za za{tita od diskrimi-nacija i da se pottiknat da gi koristat raspolo`livite mehanizmi.Ovoj prira~nik e namenet da dade osnovni nasoki i da ja potpomognenivnata borba protiv diskriminacijata.


Vo ~len 5, Konvencijata go potvrduva univerzalniot princip naramnopravnost i ednakvost na site lu|e:1. Dràvite strani priznavaat deka site lu|e se ednakvi pred i

spored zakonot i imaat pravo, bez bilo kakva diskriminacija,na ednakva za{tita i ednakva pridobivka od zakonot.

2. Dràvite strani zabranuvaat sekakva diskriminacija vrzosnova na invalidnost i im garantiraat na licata so invalid-nost ednakva i efikasna zakonska za{tita od diskriminacijana sekakva osnova.

Principot na nediskriminacija zasileno se voveduva vo doma{notozakonodavstvo vo izminatite godini, preku dopolnuvawe na pove-}eto zakoni so odredbi koi opfa}aat zabranuvawe direktna iliindirektna diskriminacija pri ostvaruvawe na prava vrz pove}eosnovi, vklu~uvaj}i onesposobenost.

Vo 2010 godina, donesen e Zakonot za spre~uvawe i za{tita oddiskriminacija (Slu`ben vesnik na RM, br.50 od 13.04.2010godina) koj utvrduva deka za{titata i zabranata od diskriminacijase odnesuva na site fizi~ki i pravni lica vo procesot na ostva-ruvawe na pravata i slobodite garantirani so Ustavot i so zakoni-te na Republika Makedonija.So Zakonot, se zabranuva sekoja direktna ili indirektna diskri-minacija, povikuvawe i pottiknuvawe na diskriminacija i pomaga-we vo diskriminatorsko postapuvawe vrz osnova na pol, rasa, bojana koà, rod, pripadnost na marginalizirana grupa, etni~ka pripad-nost, jazik, dràvjanstvo, socijalno poteklo, religija ili verskouveruvawe, drugi vidovi uveruvawa, obrazovanie, politi~ka pri-padnost, li~en ili op{testven status, mentalna i telesna popre~e-nost, vozrast, semejna ili bra~na sostojba, imoten status, zdrav-stvena sostojba ili koja bilo druga osnova koja e predvidena sozakon ili so ratifikuvan me|unaroden dogovor.

Kako diskriminatorska osnova predvidena e mentalna i telesnapopre~enost i zastapena e posebna odredba koja ja tretira diskri-minacijata na lica so mentalna i telesna popre~enost.

Afirmativnite merki, koi kako posebni merki za zabrzuvawe ilipostignuvawe na fakti~ka ednakvost na licata so invalidnost nese smetaat za diskriminacija spored Konvencijata na ON za pravatana licata so invalidnost, se zastapeni vo Zakonot za spre~uvawei za{tita od diskriminacija.


Naodi od istraùvawe naRCPLIP - PORAKA

Soglasno ovoj Zakon, oformena e Komisija za za{tita od diskri-minacija, koja soglasno svoite nadle`nosti, postapuva po pret-stavki, dava mislewe i preporaki za konkretnite slu~ai na dis-kriminacija; kako i pokrenuva inicijativa za poveduvawe na postap-ka pred nadle`nite organi poradi storeni povredi na ovoj zakon.

Nacionalnata strategija za ednakvost i nediskriminacija po osnovana pol, vozrast, etni~ka pripadnost, mentalna i telesna popre~e-nost 2012 - 2015 godina, e strate{ki dokument na Vladata na Repub-lika Makedonija, so osnovna cel da obezbedi kontinuiran razvojvo realizacijata na pravoto na ednakvost i sozdavaweto naednakvite mo`nosti.

Vakvata zakonska ramka i politikite na nacionalno nivo davaatsolidna osnova za za{tita od diskriminacija. Evidenten eis~ekorot koj dràvata, sledej}i gi evropskite trendovi, go praviza da ja promovira ednakvosta i ramnopravnosta na licata so inte-lektualna popre~enost. No i pokraj toa, istraùvawata pokaùvaatpoinakva slika.

Vo 2013 godina, kako poseben del od programskite aktivnostinaso~eni kon ostvaruvawe na ~ovekovite prava preku unapreduvawena zakonskite mo`nosti, RCPLIP – PORAKA sprovede istraùvawei analiza za sostojbite vo Republika Makedonija vo odnos naimplementacijata na Konvencijata na ON za pravata na licata sopopre~enost. Istraùvaweto opfati analiza na zakonskite aktii na politikite koi se odnesuvaat na intelektualnata popre~enost,fokusni grupi i intervjua so roditeli, lica so intelektualnapopre~enost koi imaat kapacitet za komunikacija (samozastapnici)i ~lenovi na semejstva.

Kako rezultat od istraùvaweto, publikuvan e izve{taj „Pravatana licata so intelektualna popre~enost vo Republika Makedo-nija” (dostapen na www.poraka.org.mk), koj sodrì prikaz na real-nite sostojbi i preporaki vo pove}e oblasti, vklu~uvaj}i ja oblastana za{titata od diskriminacija i podignuvawe na javnata svest.Naodite od istraùvaweto pokaùvaat deka roditelite nalica so intelektualna popre~enost ne se zadovolni od nivotoi obemot na aktivnosti koi dràvata gi prezema vo ovaa oblast.


69 % od intervjuiranite roditeli istaknuvaat deka i ponatamu sesre}avaat so predrasudi i pote{kotii vo ostvaruvaweto na pravatavo razli~ni oblasti, a mehanizmite za za{tita od diskriminacijase u{te se nedovolno afirmirani i iskoristeni. Vo 2012 godina,do Komisijata za za{tita od diskriminacija, dostaveni se samo 9pretstavki, vo koi podnositelite naveduvaat deka sediskriminirani po osnova na mentalna i telesna popre~enost.

Otsustvuvaat kontinuirani akcii za informirawe na javnostaza pravata i potrebite na licata so intelektualna popre~enostna nacionalno i na lokalno nivo, kako preduslov za razvivawena javni stavovi za po~ituvawe na pravata na licata sopopre~enost i za promovirawe na pozitivni percepcii ipogolema socijalna svesnost kon licata so popre~enost.

Vo analizata od istraùvaweto, 43% od intervjuiranite roditeliukaùvaat deka predrasudite vo nivnata neposredna socijalnazaednica imaat tendencija na namaluvawe vo izminatite godini.

Kampawite na gra|anskiot sektor za podignuvawe na javnata svestvoobi~aeno se deklarativno poddràni od dràvnite organi (nanacionalno ili na lokalno nivo), no nedostasuva su{tinskavklu~enost na odgovornite institucii, kako i obezbeduvaweodr`livost i kontinuitet na istite od strana na nacionalnite ilokalnite vlasti.

Vo odnos na izloènosta na licata so intelektualna popre~enostna nekakov vid zloupotreba, maltretirawe ili nasilstvo volokalnata zaednica, 76% od intervjuiranite roditeli na lica sointelektualna popre~enost odgovorile deka ne se soo~uvaat sotakvi pojavi vo mestoto na ìveewe, odnosno sostojbata ezna~itelno podobrena vo izminatite godini, pred se poradiaktivnoto deluvawe na gra|anskite organizacii za podignuvawena javnata svest i kreirawe na pozitivna slika za licata sointelektualna popre~enost kako ednakvi gra|ani.


[to e diskriminacija?

Diskriminacija e sekoe neopravdano pravno ili fakti~ko, nepo-sredno ili posredno pravewe na razlika ili neednakvo postapu-vawe, odnosno propu{tawe (isklu~uvawe, ograni~uvawe ili dava-we prvenstvo) vo odnos na lica ili grupi koe se zasnova na pol,rasa, boja na koà, rod, pripadnost na marginalizirana grupa,etni~ka pripadnost, jazik, dràvjanstvo, socijalno poteklo, reli-gija ili versko uveruvawe, obrazovanie, politi~ka pripadnost,li~en ili op{testven status, mentalna i telesna popre~enost, voz-rast, semejna ili bra~na sostojba, imoten status, zdravstvenasostojba ili koja bilo druga osnova.

Oblici na diskriminacija

Direktna diskriminacija vrz diskriminatorska osnova e sekoenepovolno postapuvawe, razlikuvawe, isklu~uvawe ili ograni-~uvawe koe kako posledica ima ili bi moèlo da ima odzemawe,naru{uvawe ili ograni~uvawe na ednakvoto priznavawe iliuìvawe na ~ovekovite prava i osnovni slobodi, sporedeno sotretmanot koj go ima ili bi moèlo da go ima drugo lice vo istiili sli~ni uslovi.

Indirektna diskriminacija vrz diskriminatorska osnova e sekoestavawe na nekoe lice ili grupa vo nepovolna polo`ba vo sporedbaso drugi lica, so donesuvawe o~igledno neutralni odredbi, krite-riumi ili so prezemawe na opredeleni praktiki, osven koga takviteodredbi, kriteriumi ili praktiki, proizleguvaat od opravdanacel, a sredstvata za postignuvawe na taa cel se soodvetni ineophodni.

Voznemiruvaweto i poniùva~koto postapuvawe pretstavuvapovreda na dostoinstvoto na lice ili na grupa na lica koe pro-izleguva od diskriminatorska osnova i koe ima za cel ili rezultatpovreda na dostoinstvoto na odredeno lice ili sozdavawezakanuva~ka, neprijatelska, poniùva~ka ili zastra{uva~ka sre-dina, pristap ili praktika.

Pregled na Zakonot za spre~uvawe iza{tita od diskriminacija


Seksualno voznemiruvawe e nesakano odnesuvawe od polovkarakter, koe se izrazuva fizi~ki, verbalno ili na koj bilo drugna~in, a ima za cel ili posledica povreda na dostoinstvoto naedno lice, osobeno koga se sozdava neprijatelska, zakanuva~ka,degradira~ka ili poniùva~ka sredina.

Diskriminacija na lica so mentalna i telesna popre~enostPod diskriminacija na lica so mentalna i telesna popre~enost sepodrazbira namerno onevozmoùvawe ili ote`nat pristap dozdravstvena za{tita, odnosno uskratuvawe na pravata na zdravst-vena za{tita, redoven medicinski tretman i lekovi, rehabilitaci-oni sredstva i merki vo soglasnost so nivnite potrebi, uskratu-vawe na pravoto na brak i sozdavawe na semejstvo i drugi prava odoblasta na brakot i semejnite odnosi, uskratuvawe na pravoto naobrazovanie, na rabota i pravata od rabotniot odnos.

Diskriminacija na lica so mentalna i telesna popre~enost postoii toga{ koga nema da se prezemat merki za otstranuvawe na ograni-~uvawata, odnosno prilagoduvawe na infrastrukturata i prosto-rot, koristewe na javno dostapni resursi, ili u~estvo vo javniot iop{testveniot ìvot.

Povikuvawe i pottiknuvawe na diskriminacijaKako diskriminacija }e se smeta i sekoja aktivnost so koja nekoelice direktno ili indirektno povikuva, ohrabruva, dava upatstvaili pottiknuva drugo lice da izvr{i diskriminacija.

ViktimizacijaDiskriminacija pretstavuva i nepovolnoto odnesuvawe kon ednolice, trpewe na {tetni posledici zaradi toa {to prezelo odrede-ni aktivnosti za za{tita od diskriminacija (prijavilo diskrimina-cija, zapo~nalo postapka za diskriminacija i svedo~elo vo tekotna postapkata).

Diskriminacija vo obezbeduvawe na dobra i uslugiOnevozmoùvaweto ili ograni~uvaweto na koristeweto na dobrai uslugi na lice ili grupa na lica po nekoj od osnovite navedenivo zakonot pretstavuva diskriminacija.

Pote{ki oblici na diskriminacijaKako poteòk oblik na diskriminacija, vo smisla na ovoj zakon, }ese smeta diskriminacijata napravena kon odredeno lice po pove}ediskriminatorski osnovi (pove}ekratna diskriminacija), diskri-


minacija napravena pove}e pati (povtorena diskriminacija), kojae pravena podolgo vreme (prodolèna diskriminacija) ili koja sosvoite posledici osobeno te{ko go pogoduva diskriminiranotolice.

Zakonot za spre~uvawe i za{tita od diskriminacija se primenuvaod strana na site dràvni organi,organi na edinicata na lokalnatasamouprava, pravni lica so javni pravni ovlastuvawa i pravni ifizi~ki lica vo oblasta na:1. rabotata i rabotnite odnosi;2. obrazovanie, nauka i sport;3. socijalna sigurnost, vklu~uvaj}i go i podra~jeto na socijalna

za{tita, penzisko i invalidsko osiguruvawe, zdravstvenoosiguruvawe i zdravstvena za{tita;

4. pravosudstvo i uprava;5. domuvawe;6. javno informirawe i mediumi;7. pristap do dobra i uslugi;8. ~lenuvawe i dejstvuvawe vo sindikalni, politi~ki partii,

zdruènija na gra|ani i fondacii ili drugi organizaciizasnovani na ~lenstvo;

9. kultura i10. drugi oblasti opredeleni so zakon.

Primena na Zakonot

So Zakonot se formira Komisija za za{tita od diskriminacija,kako samostoen i nezavisen organ, koj ima svojstvo na pravno liceso sedi{te vo Skopje, a ~lenovite na Komisijata gi imenuva Sobra-nieto na Republika Makedonija.

Nadle`nosti na Komisijata:1. postapuva po pretstavki, dava mislewe i preporaki za konkret-

nite slu~ai na diskriminacija;2. na podnositelot na pretstavkata mu dava informacii za nego-

vite prava i mo`nosti za pokrenuvawe na sudska ili drugapostapka za za{tita;

Komisija za za{tita od diskriminacija


3. pokrenuva inicijativa za poveduvawe na postapka pred nadle`-nite organi poradi storeni povredi na ovoj zakon;

4. podnesuva godi{en izve{taj do Sobranieto na Republika Make-donija;

5. ja informira javnosta so slu~aite na diskriminacija i prevzemaaktivnosti za promocija i edukacija na ednakvosta, ~ovekoviteprava i nediskriminacija;

6. go sledi sproveduvaweto na ovoj zakon, inicira izmena na propi-si zaradi sproveduvawe i unapreduvawe na za{titata od diskri-minacija;

7. vospostavuva sorabotka so organite nadle`ni za ostvaruvawena ednakvost i za{tita na ~ovekovite prava vo lokalnata samo-uprava;

8. dava preporaki na dràvnite organi za prezemawe na merki zaostvaruvawe na ednakvosta;

9. dava mislewa po predlozi na zakoni od zna~ewe za za{tita oddiskriminacija;

10.pribira statisti~ki i drugi podatoci, formira bazi na podato-ci, sproveduva studii, istraùvawa i obuki vo vrska so diskri-minacijata;

11. sorabotuva so soodvetni nacionalni tela na drugi dràvi, kakoi so me|unarodni organizacii na poleto na za{tita od diskri-minacija i

12.donesuva delovnik za rabota i drugi akti za vnatre{na organi-zacija na rabotata.

1. Postapuvawe na Komisijata

Liceto koe smeta deka pretrpelo diskriminacija podnesuva pret-stavka do Komisijata, pismeno ili usno na zapisnik, bez obvrskaza pla}awe na taksa i drug nadomestok.So pretstavkata liceto podnesuva dokazi i fakti od koi moè dase utvrdi aktot ili dejstvieto na diskriminacija.

Postapkata pred Komisijata za licata koi ̀ iveat vo edinicite nalokalnata samouprava vo koja najmalku 20% od gra|anite zboruvaatslu`ben jazik razli~en od makedonskiot jazik, moàt da upotrebatkoj bilo od slu`benite jazici i negovoto pismo.

Postapka za spre~uvawe i za{tita oddiskriminacija


Pretstavkata moè da se podnese najdocna vo rok od tri meseci oddenot koga bila storena povredata ili najdocna edna godina oddoznavaweto za aktot na diskriminacija.Komisijata moè da povede postapka i po istekot na rokot dokolkuoceni deka se raboti za slu~aj od takva va`nost za koj bi biloneophodno i celishodno da se vodi postapkata.

Komisijata pretstavkata ja dostavuva do liceto protiv kogo e pod-nesena vo rok od 15 dena od denot na priemot.

Komisijata postapuva po pretstavkata dokolku postapkata predsudot za istata rabota ne e ve}e povedena ili pravosilno zavr{ena.Komisijata ne postapuva po pretstavkata ako e o~igledno deka nemapovreda na pravoto na koe podnesuva~ot se povikuva, ako vo istatarabota ve}e postapuval, a ne se ponudeni novi dokazi i ako utvrdideka poradi istek na vremeto od napravenata povreda na pravoto,ne e mo`no da se postigne celta na postapkata.

Utvrduvawe na fakti~ka sostojbaPo priem na pretstavkata Komisijata ja utvrduva fakti~katasostojba so uvid vo dokumentite i zemawe na izjavi od podnositelotna pretstavkata, liceto protiv koe e podnesena pretstavkata, kakoi od drugi lica.Liceto protiv koe e podnesena pretstavkata moè da se izjasni zanavodite vo pretstavkata vo rok od 15 dena od denot na nejziniotpriem.

Mislewe i preporakiKomisijata dava mislewe za navodnata diskriminacija vo rok od90 dena od denot na podnesuvaweto na pretstavkata i za toa goizvestuva podnesuva~ot i liceto protiv koe e podnesena pretstav-kata.So pismenoto mislewe, a po utvrdenata diskriminacija, Komisijataprepora~uva na~in na otstranuvawe na povredite na pravoto.Liceto na koe preporakata e upatena, e dol`no da postapi po prepo-rakata i da ja otstrani povredata na pravoto vo rok od 30 dena oddenot na priemot na preporakata, kako i za toa da ja izvesti Komisi-jata.

Ako liceto na koe preporakata e upatena ne postapi po preporakata,odnosno ne ja otstrani povredata na pravoto, Komisijata moè dapokrene inicijativa za poveduvawe na postapka pred nadleènorgan za utvrduvawe na negovata odgovornost.


2. Sudska za{tita

Sudska nadle`nost i postapkaLiceto koe smeta deka poradi diskriminacija mu e povredeno nekoepravo e ovlasteno da podnese tu`ba pred nadleèn sud.Vo postapkata soodvetno se primenuvaat odredbite od Zakonot zaparni~nata postapka. Postapkata e itna.

Mesna nadle`nostVo postapkata za za{tita od diskriminacija mesno e nadleèn,pokraj sudot za op{ta mesna nadle`nost i sudot na ~ie podra~je esedi{teto, odnosno ìveali{teto na tuìtelot.

Tu`baSo tu`bata moè da se bara:- da se utvrdi deka tuèniot go povredil pravoto na tuìtelot

na ednakov tretman, odnosno dejstvieto koe{to go prezel ilipropu{til moè neposredno da dovede do povreda na pravatana ednakvost vo postapuvaweto;

- da se zabrani prezemawe dejstvija so koi se kr{i ili moè dase prekr{i pravoto na tuìtelot na ednakvo postapuvawe,odnosno da se izvr{at dejstvija so koi se otstranuva diskrimi-nacijata ili nejzinite posledici;

- da se nadomesti materijalnata i nematerijalnata {teta pri~i-neta so povreda na pravata za{titeni so ovoj zakon i

- da se objavi vo mediumite presudata so koja e utvrdena povredana pravata na ednakvo postapuvawe na tro{ok na tuèniot.

Barawata moè da se istaknat zaedno so barawata za za{tita nadrugi prava za koi se odlu~uva vo parni~na postapka, ako site bara-wa se vo me|usebna vrska i ako ist sud e stvarno nadleèn za niv,bez ogled dali za tie barawa e propi{ano re{avawe vo op{ta ilivo posebna parni~na postapka.

Merki za obezbeduvawePred zapo~nuvaweto ili vo tekot na postapkata po povod tu`benotobarawe sudot moè, na predlog na strankata, da odredi merki zaobezbeduvawe.

Tovar na dokaùvaweAko strankata vo sudska postapka tvrdi deka soglasno so odredbitena ovoj zakon i e povredeno nejzinoto pravo na ednakvo postapuvawe


e dol`na da gi iznese site fakti i dokazi koi go opravduvaat nejzi-noto tvrdewe. Dokaùvaweto deka nemalo diskriminacija pa|a natovar na sprotivnata stranka.

U~estvo na treti licaVo parnica po povod tu`bata moè, kako zame{uva~ na strana naliceto koe tvrdi deka e diskriminirano, da se pridruì organ,organizacija, ustanova, zdruènie ili drugo lice koe vo ramkitena svojata dejnost se zanimava so za{tita na pravata na ednakvopostapuvawe za ~ii{to prava se odlu~uva vo postapkata.

Zaedni~ka tu`ba za za{tita od diskriminacijaZdruènija i fondacii, ustanovi ili drugi organizacii odgra|anskoto op{testvo, koi imaat opravdan interes za za{tita nakolektivnite interesi na odredena grupa ili vo ramkite na svojatadejnost se zanimavaat so za{tita na pravata na ednakvo postapuva-we, moàt da podnesat tu`ba i vo postapkata pred sudot da nasta-pat kako soparni~ari protiv liceto koe go povredilo pravoto naednakvo postapuvawe, ako napravat verojatno deka so postapuva-weto na tuèniot e povredeno pravoto na ednakvo postapuvawe napogolem broj lica.

Vo zaedni~kata tu`ba moè da se istakne barawe:- da se utvrdi deka postapuvaweto na tuèniot go povredilo

ednakviot tretman vo odnos na ~lenovite na grupata;- da se zabrani prezemawe dejstvija so koi se kr{i ili moè da

se prekr{i ednakviot tretman, odnosno da se izvr{at dejstvijaso koi se otstranuva diskriminacijata ili nejzinite posledicivo odnos na ~lenovite na grupata i

- presudata so koja e utvrdena povreda na pravata na ednakvopostapuvawe da se objavi vo mediumite na tro{ok na tuèniot.


Komisija za za{tita od diskriminacijabul. „Goce Del~ev” bb(20ti sprat vo zgradata na MRTV)1000 Skopje, Makedonijatel.02/3232-242e-mail: [email protected]: www.kzd.mk

Za poddr{ka i prijavuvawe diskriminacija moète dase obratite vo:

Republi~ki centar za poddr{ka na lica so intelektualnapopre~enost - PORAKAul. Orce Nikolov br.122, 1000 Skopjetel: 02/3296-961faks: 02/3296-960e-mail: [email protected]: www.poraka.org.mk

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA SkopjeBul. „Jane Sandanski” br.70 lokal 1, 1000 Skopjetel. 02/2451-008

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Tetovoul. „180" br.19/9, 1220 Tetovotel. 075/258-979

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Kumanovoul. „@ivko âlo” br.41, 1300 Kumanovotel. 071/353-570

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Bitolaul. „Dame Gruev” br.99, 7000 Bitolatel. 071/368-402

PRIJAVETE DISKRIMINACIJA!


Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Demir Hisarul. „29ti Noemvri” br.15, 7240 Demir Hisartel. 070/373-589

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA KavadarciOp{tinska zgrada, 1430 Kavadarcitel. 043/411-773

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Gevgelijaul. „Mar{al Tito” bb, 1480 Gevgelijatel. 034/211-993

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Velesul. „Blagoj \orev” br.70/10, 1400 Velestel. 071/315-220

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Vinicaul. „Pirinska” br.22, 2310 Vinicatel. 072/211-549

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Strumicaul. „Kru{evska republika” br.21, 2400 Strumicatel. 071/311-804

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Debarul. „Liman Kaba” br.3, 1250 Debartel. 070/468-944

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Kriva Palankaul. „Jane Sandanski” br.30, 1330 Kriva Palankatel. 071/267-263

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Del~evoul. „Ostrec” br.76, 2320 Del~evotel. 071/707-885


Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Radovi{ul.„Spaso Radovi{ki” bb, 2420 Radovi{tel. 032/635-826

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA [tipul. „Sutjeska” bb, 2000 [tiptel. 032/608-216

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Makedonska Kamenicaul. „Kameni~ka” bb Op{tinska zgrada, 2304 Makedonska Kamenicatel. 077/809-446

Centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost -PORAKA Prilepul. „Stevan Apostolski” bb, soba br.5 - prizemje, 7500 Prileptel. 078/809-222


LI^NI PODATOCI ZA PODNOSITELOT

1. IME: ____________________________________________________2. PREZIME: ________________________________________________3. NAZIV: __________________________________________________ (dokolku podnositelot e pravno lice)4. ADRESA/SEDI[TE: _______________________________________

_________________________________________________________(dokolku podnositelot e pravno lice)

5. POL: ___________________6. DATUM NA RA\AWE: __________________________7. TELEFON: ________________ E-MAIL: _______________________8. ETNI^KA PRIPADNOST: ____________ (ne e zadolìtelen podatok)9. DALI JA PODNESUVATE PRETSTAVKATA ZA IME NA DRUGO

LICE: _______________________ (odgovorete so DA ili NE)10.AKO ODGOVOROT NA PRETHODNOTO PRA[AWE E POTVRDEN,

NAVEDETE VO ÎE IME JA PODNESUVATE PRETSTAVKATA:_________________________________________________________

11. DALI IMATE SOGLASNOST OD LICETO VO ÎE IME JAPODNESUVATE PRETSTAVKATA: ____________________________(odgovorete so DA ili NE; dokolku DA, istata priloète ja)

P R E T S T A V K A

VA@NO: Od pretstavkata koja ni ja upatuvate, kopija }e bide dostavenado fizi~koto/pravnoto lice, odnosno organot protiv kogo ja podnesuvatepretstavkata.

REPUBLIKA MAKEDONIJAKomisija za za{tita od diskriminacija

bul. Goce Del~ev bb (Zgrada na MRTV), sprat 20, Skopjetel. 02/3232-242

PODATOCI ZA FIZI^KOTO/PRAVNOTO LICE, ODNOSNO ORGANOTPROTIV KOGO JA PODNESUVATE PRETSTAVKATA

1. AKO PRETSTAVKATA SE ODNESUVA NA PRAVNO LICE/ORGAN:- NAZIV: ________________________________________________- SEDI[TE: _____________________________________________- TELEFON: ___________________________


- DALI STE VRBOTEN/A VO TOA PRAVNO LICE/ORGAN:________________(odgovorete so DA ili NE)

2. AKO PRETSTAVKATA SE ODNESUVA NA FIZI^KO LICE:- IME I PREZIME: ________________________________________- ADRESA: _______________________________________________- TELEFON: ___________________- DALI LI^NOSTA ZA KOJA TVRDITE DEKA VE

DISKRIMINIRALA TOA GO NAPRAVILA NA RABOTNOTOMESTO/IZVR[UVAJ]I GI RABOTNITE ZADAÎ:___________________(odgovorete so DA ili NE)

- AKO PRETHODNIOT ODGOVOR E POZITIVEN, NAVEDETEKADE E VRABOTENA LI^NOSTA: __________________________________________________________________________________(naziv na pretprijatieto/institucijata/organizacijata, adresa, telefon,pozicija/rabotno mesto na soodvetnata li~nost)

VA@NO: Dokolku ima pove}e fizi~ki i/ili pravni lica, odnosnoorgani protiv koi podnesuvate pretstavki, Ve molime za sekoj od nivda popolnite posebna pretstavka.

OSNOV/I ZA DISKRIMINACIJAZaokruète eden ili pove}e osnovi na diskriminacija, vrz ~ijaosnova smetate deka ste diskriminirani.

1. Pol2. Rasa3. Boja na koà4. Rod5. Pripadnost na marginalizirana grupa6. Etni~ka pripadnost7. Jazik8. Dràvjanstvo9. Socijalno poteklo10. Religija ili versko uveruvawe

11. Drugi vidovi uveruvawa12. Obrazovanie13. Politi~ka pripadnost14. Li~en ili op{testven status15. Mentalna i telesna popre~enost16. Vozrast17. Semejna ili bra~na sostojba18. Imoten status19. Zdravstvena sostojba20. Nekoja druga osnova: (navedetekoja) ___________________________

KADE SE SLUÎ NASTANOT ZA KOJ PODNESUVATE PRETSTAVKA

1. RABOTATA I RABOTNITE ODNOSI2. OBRAZOVANIE, NAUKA I SPORT3. SOCIJALNA SIGURNOST, VKLUÛVAJ]I GO I PODRA^JETO NA

SOCIJALNA ZA[TITA, PENZISKO I INVALIDSKOOSIGURUVAWE, ZDRAVSTVENO OSIGURUVAWE I ZDRAVSTVENAZA[TITA


4. PRAVOSUDSTVO I UPRAVA5. DOMUVAWE6. JAVNO INFORMIRAWE I MEDIUMI7. PRISTAP DO DOBRA I USLUGI8. ^LENUVAWE I DEJSTVUVAWE VO SINDIKALNI, POLITI^KI

PARTII, ZDRU@ENIJA NA GRA\ANI I FONDACII ILI DRUGIORGANIZACII ZASNOVANI NA ^LENSTVO

9. KULTURA10. DRUGI OBLASTI OPREDELENI SO ZAKON __________________

___________________________________________________ (navedete)

OPIS NA NASTANOT (opi{ete go detalno nastanot po koj povodpodnesuvate pretstavka, vklu~uvaj}i gi podatocite za vremeto,mestoto, licata koi bile prisutni i sli~no)____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

VA@NO: Dokolku Vi e potrebno pove}e mesto za pi{uvawe,upotrebete dodaten list.


DOKAZI (navedete gi dokazite koi gi dostavuvate vo prilog napretstavkata)1. _____________________________________________________2. _____________________________________________________3. _____________________________________________________4. _____________________________________________________5. _____________________________________________________

1. DALI IMATE POVEDENO SUDSKA POSTAPKA ____________ (odgovorete so DA ili NE)2. AKO STE POVELE, PRED KOJ SUD I KOGA ______________________________________________________________________________________________________________________________

(dostavete i fotokopija od tu`bata)3. DALI SE IMATE OBRATENO DO DRUGA INSTITUCIJA________________ (odgovorete so DA ili NE)4. AKO STE SE OBRATILE, DO KOJA I KOGA __________________________________________________________________________________________

(dostavete i fotokopija od korespondencijata)

Primerok od pretstavkata moè da dobiete odKomisijata za za{tita od diskriminacija, na nivnata

veb-strana www.kzd.mk ili od RCPLIP - PORAKA

MESTO I DATA POTPIS

www.poraka.org.mk

tel.: 02/3296-961faks: 02/3296-960ul. Orce Nikolov br.1221000 Skopje, Republika Makedonija


e-mail: [email protected]

web: www.poraka.org.mk

CM

YB

C M Y BC

MY

B

C M Y B

CM

YB

C M Y B

C M Y B

CM

YB


PRIRA^NIKPRIRA^NIKza{tita od diskriminacija na lica

so intelektualna popre~enost

poddràno od

Documents

priracnik diskriminacija final 1