SCHOLIA SELECTAi w

ES AI. XIII —XXXIX.

QU JR

VENIA AMPI,, ORD. PH1LOS, UPSAL,

PRiESIDE

GUSTAVO KNÖSS. TH. DOCTi

LITT. ORIENTAL. PROF. REG. ET ORD.

PRO GRADU PHILOSOPHICO

p. p,

ANDREAS G US T AVUS HACKWITZSTIP. REG. VESTROGOTHUS.

IN AUDIT. öUST* DIE XXI MART. MDCCCXXVII.

H. A. M. S.

P. VI.

UPSALIJE,

EXCUDEBANT REG I AS ACADEMIA; TYrOGRAPHI.

VI RO

ADMODUM REVERENDO ATQUE PR JECLARISSIMO

DOMINO MAGISTRO

GUSTAV© AD. SAHBBERGCOLLEG/E SCHOLAS TR1VIALIS ET LECTORIS VICARIO

IN GYMKASIO SCARENSI.

Fatr ueli, F r se c e p t o r i ? Amico

Sacrum voluit., debuit

ANDREAS G. HACKWITZ.

AD ESAI. XIV: 18— 20. 41

18« i$' 2Q- Vel sepulcri honore carebit impiustyranous. —- Domus h. e. Mausoleum, ideoi quod "Ppin membro sequente. Explicatur a Firuzabadiinter alia per ^jüf. Ut XXII: 16, ira hic rps,est seterna, ultima doinus, aVis? rpä Kohel. XII: 5.

Longe pluris enim fecerunt iEgyptii et Persse, quaesplendidius etiam sedificabantur, mortuorum domicilia,quam viventium, vid. de iEgyptiis Diod. Sic. J; 51,quorum quidem pyramides id satis testantur, sepul-craque Regum et reliquae in JEgypto necropoles. Se-des vero mortuorum Persepoli, de Medo- Persis idemtestatur. Conf. Creuzer's Symbolik I: 408 sqq. Pa-riter constat, Hebraeos magni fecisse honorem $epul-turse, vid. XXII: 16. Regibus turpissimum fuit care-re hereditario sepulcro, vid. 2 Chron. XXI: 20. XXIV:25. XXVIII: 27. i Reg. XIII: 22, Apud iEgyptios,teste Diod. Sic. I: <j2, defunetis, non nisi jure so-lemniter dicto, concessa fuit sepultura. Idem fere va-lebant dictiones: sepulti, ac probi, boni. Quae quidemomnia egregie exposuit Creuzer l. c. et Coinmentatt.Herodott. p. 10$ sqq.

19. , non: t sepulcro tuo, quo nondum con-ditus, sed: sme sepulcro tuo, quod te decet tibique con-venit,, quod postulas, adeoque: insepultus. Conf. Job.XI: 15 sine maculå, immaculatusj Job« XXI: 9nnstt timoris expers, intrepides. Ut sumthis abje-dus, imagine petita ex inutilibus, abscissis demum at-que contemtim projectis, palmitibus et sarmepti$$ guit

42 ad ESAi. XIV: 19»

bus etiam XVIII: 5. 6. comparantur occisorum Corpo¬ra, in loco ubi pugnatum est, prostrata jacentia. Si-rnile quid occurrit Job. XII: 5, ubi fax contemta signi-ficafc consnmtam et projectam, atqne generatim: ali-quid nullius pretii. —* Vestitus b. e. stipatus, contectusoccisis. Conf. Job. VII: 5 induit corpus meum vermes;Ps. LXV: 14 induunt prata gregem, grege vestiun-tur. — "»ia vrfn demortuis, sepeliendis XXXVIII: 18»hic vero simul designatur, quo recipientur magni fice,"sepulcrum lapideum sumtuosius. — Regem iterumspectant verba: ut cadaver conculcatum. Jungenda enimsunt tria membra extrema, quse sensum exhibent pri*mis duobus omnino parallelum, nempe hunc: intermortua procerum suorum corpora, magnificis demunasepulcris lapideis curiose condenda, impii Regis cor¬pus jacebit insepultum, cadaver conculcatum. Scilicetvidetur ultimus Rex Babylonius (Naboned, qui apudDanielem vocatur Beltschazar) fuisse saevus etatrox,omnibus invisus atque odio habitus, tyrannus. Se-cundum Cyropaed. IV: 6. §. 3, Gobryae filiurn interfe-cit in venatione, nullå aliå ex causså, quam quod isdejecerit leonem et ursnm, quos Rex non potuissetferire; injustam vero filii necem ultus est pater defe-ctione, atque postea trucidato tyranno, conf. VII: 5. §.32j ubi diserte dicitur dvcuios ßaa^svs y et Dan. V, ubifertur violata profanasse sacra Judaeorum. Invisus i-gitur subditis, jacebit inhumatus. Quod vero Cyrusgeneratim permiserit sepeliri mortuos, vid. Cyropsed,1? c. $, 34:

AD ES AI. XIV: 20; 21. 43

20. Ex voce ohN cum in, nempe proceribus Ba¬byloniis occisis, cum quibus hic diserte dicitur Rexnon esse sepeliendus, patet, non posse a superiori-bus diyelli postrema versus praecedentis membra, adeout juncta respiciant proceres istos, hoc sensu: qui !a-pideis condi solent sepulcris, jacenfc jam, cadaver con-culcatum; neque idern ad Reges terrae referri potest,v. 18 memoratos, qui nunc neque mortui neque cumipso erant sepeliendi. — Terram iuam perdidisti, poptilumtunm occidisti, utpote saevus bellator, nihili pendens vi-tam sibi subditorum, vel alias crudeli tyrannide.

21. Ultimo excitantur Medi et Persae ad impiaegentis hujus vel progeniem delendam, ne ullum ejusmaneat vestigium. — optime red-ditur: ne hostibus impleant orbem, h. e. ne hostilibus co-

piis terras inundent. Ita secundum Codices quosdammanu scriptos LXX, 7roheplocv, quae quidem lectio vul-gari, TroÅs/xoovy praeferenda videtur. Poscit enim seriesorationis, ut hic agatur non nisi de periculis, quae abi is timenda essent, adeoque non de urbibus, quas ae-dificarent. Aqu. Symm. Theod. tüoXsoov. Hier, urbes. —Patet vero, particulam ne, cujus negandi vis ubi-que ad sequens membrum extenditur, neque hic inextremo membro, superioribus per 1 juncto, eam perr;didisse, atque reddi posse ut, hoc sensu: ut, postex-Ncidium vastatorum, iterum orbis impleatur urbibus.

22. Finito jam invectivo carmine, pergit ipsePfopheta. — Constat quidem w ^3 significare posU. j

44 AD ESAL XIV: 221 5 5.

ror; nondum vero satis Irquet etymologica horum. vo-cabulorum ratio. p3 certo est soboles, conf. verbunrpo Psl LXXII: 17. "133 vero, pro quo Cod. Sam.Gen. XXI: 23 exhibet *73>, ex iEthiopicis illustrareconatur Gesenius, collata voce iEthiopicå 133 stirps,genus, cognatio, unde "ins, "133 genealogia. Utrumqueexprimunt LXX. per tntfetM*. Vulg, geraaen et pro-genies.

5 ?e.?23. nöp), arab. erinaceur, atque hystrix, quae

quidem aethiopice Ktunfar dicitur (Ludolf, hist. aethiop»p. 207). Vid. Bochart Hieroz. II: 454 sqq. conf. HöstMarocco p. 295. Forskål Fauna p. 1. qui \A Ganfnd scri-bunt. Erinaceus vero hic, ut XXXIV: n, Zeph. II:14, designatur tractuum desolatorum incola. Darnirapud Bochartum diserte dicit, frequentetn esse in Sy-riå et Iracå, ubi magnitudinem aequat canis Meliten-sis. Secundum Nearchum apud Strabonem, XVI: i>in insulis Euphratis erant squillas atque erinacei exi-iniae magnitudjnis. —• Necessario in stagna aquarum o-mnis abiret tractus ad Euphratem, fluvio hoc inundan-te, vid. ad VIII: 7. Secundum Diod. Ilr 7. tractuscircum Babylonem erat valde patudosus. Conf. adXXI: i. — Everram eam scopir internecionir, h. e. penitusevertam et deleam, quasi scopis purgatus esset locus,ubi Sita erat. Conf. 1 Reg. XIV: 10. XXI: 21, etpari fere imagine 2 Reg. XXI: *3. Ita Fulg. Syr,Qkald. Saadiai, atque interpretes hebraei, quod praeter-ea firmatur usu linguse talmudico atque arabico. Ad-

AD ESAI* XIV: SJ. 45

ferunt ex Talmude Kimchi et Jarchi, Rabbinos igno-rasse, quid hoc loco signiificet ntonu , donec fenunamaudiverint dicentem: Nrpn nunui ni-pund turne

scopar, et everre domum. Unde id reddunt uterque perGallicum escoper (.rcopare). nunio vero Gesenio videturnon esse, quod volunt Rabbini, denom. a Epw coenum,

lutUmj sed potius Piet a ntio, unde derivatunia Dscbauhari (Scheidii spec. p. 148) per coemmexplicatur: hinc in Pil. coenum auferre (ut e. c.cinerem auferre, a pjfa cinis). Sed quod auctore P.Dav. adfert Castellut, vef in arabicis vocabulo tri-bui significationem verrendi, id in dubium jure vocaripotest, cum neque in lexico neqoe commen tar io ejtfs-dem auctoris inveniatur, nec ab ullo memoretur lexi-cographo Arabico. Acoeno, tttjAcV, vocabulum hocderrvarunt etiam LXX: d)fro ccvrriv 7t77 AS ßcc qoc&gov tiscc7tooA8(e6v. Est igjtur eis oppkta ro*wo, imagoperniciei (Ps. XL; 3) — Inepte vero consensui atquetestimonio veterum interpretum opponitur, non posseurbem, quae in paludem et stagna dudum versa est,ulterius everri; cum in tribus hujus versus membrisaperte contineautur tres diversaa internecionem et exi-tiucn expriraente?r imagitfesr — D. Michaelis, Sup-plemm. 995 , praeeunfee Alexand» ino, reddit: in bara-thro coeni demergam eam ad internecionem, adeo ut Sit

barathrim coeni, in quo quid submergitur, nldnucoeno seti eoenoso barathro mergere, vel quod eodemredit:alt» defodiam eam in fcvtd irtterneciamt, petita signilicatio-

AD ESAI. XIV: 23/

ne ab arab. lLlL» submittere, demittere, e. c. caput,it, demisit, i, e. profundam eflfecit fossam. Ex eådemvero significatione sensus iste non videtur clare atquedistincte prodire. — Multi Codices haec exhibent pun-cta: Vid. nota critica J. H. Michaelis.

Primum hoc alterius collectionis, (Cap. XIII—XXIII), oracula in exteras gentes continentis, vatici-nium (XIII: 1. •— XIV: 23), sublimi dictione, vividisideis, atque copiosis et variis imaginum luminibus di-stinctum et ornatum, de interitu Babylonir agit, ejusden-que hic est conspectus.

Excitat Jehova Judaeos Babylone degentes, utexsultent in occursum hostium adventantium, ab Ipsomissorum (v. 2, 3). Exercitus hostilis, a De© lustra«tus (v. 4), terrorem incutit Babeli et angorem sum-mum (v. 5—10). Superbiam impiorum puniet Jehovaclade haud vulgari, gravissimå (v. 11—13). Describi-tur communis e Babele fuga, et crudelitas Medorum

14—.jg), Desertum evadit urbs splendida, nbi nepastor quidem cum gregibus moratur, nec habitantibi nisi ferae et spectra dasmonesque (v. 19—22). Pa-triam tunc recuperat Israel (XIV: 1), quem domumdeducunt populi, eidem subjecti (V. 2) Die vero, quoliberatur* Carmen canit invectivum in Regem Babelis(a medio v. 4 usque ad v. 21) tali argumenta:

Lsetatur orbis totus de interitu bellatoris arrogan¬tas (v. 4. 5. 6), cujus laetitise vel inanimis natura par-

ÅD ESAI. XIII: I. — XIV: a* 47

ticeps est: (V. 7). Ipso adventante commovetur oreus:illudunt sibi parem factum Reges, quos dejecerat (v,8—10). Qui speraverat, deorum socius, in coelo dc-minari, is in ima tartara delapsus est (v. 13—15), ubimirantur, urobram debilem orbi aliquatido terrorem in-jecisse Cv. 16. 17). In mausoleis honeste quiescuntceteri Reges, is vero, pro poenå improbitatis et inso-lentiae, jacet cadaver insepultum (V. 18. 19. 20). Ex-citantur hostes ad delendam vel progeniem ipsius (v.11). — Finito carmine, eoncludit oraculum hoc repetitaJéhovae promissio delendi populum Babylopium atqueterram devastandi (v. 22. 23).

Esaiae, cujus aevum I: 1. designatur, tribui haecnon posse, res ipsa docet- Babylone vixit Vätes, necalio haec scripsisse tempore censeri potest, quam quohostilis Medorum in Babylonios animus atque egregiieorum duce Cyro successus spem fecissent Judaeis,fore ut certo everteretur sedes oppressorum. Ad ex¬trema exilii Babylonici tempora haec pertinere, mani¬feste patet. Describitur enim status Babylonis inso-lentis, quae diu Judaeos oppresserat, quod jam ad in-teritum festinaret, idque depingitur, non ut futurumquid, sed ut praesens, adeo ut statim sequeretur in-teritus. — Conveniunt praeterea usus et copia linguae,ipsaeque ideae, saepius cum iis, quae extremo Esaiaelibro exhibentur, atque cum aliis, sive collectionis O;raculorum Esaianorum partibus aevo seriori adscriben-dis, ut cap. XXXIV, sive alioquin in exilio composi-tis carminibus, ut Ps, CXXXVII, Conferri possuufe

48 ad esäi. XIH: f. — XIVi 23.

XIII: 5. cum XLVI: 11; XIII: 10. cum XXXIV: 4;XIII: 13. cum XXIV: 19. XXXIV: 4; XIII: 19. cumXXXIV: 13 sqq.; XIV: r, s. cum XLIV: 5. XLIX:22, 33/ LV: 5. LX: 4, 9, 10; XIV: 5. cum XLIX:7; XIV: 7. cum XLIV: 23. XLIX: 13. LIV: 2. LV:12. Vid. notata ad XIV: 8- — Prseterea occurrunt quo-que vestigia usus linguae serioris, qualia in capitibusXL—LXVI. atque libro Jobi apparent, eådemque fereinensura. Huc pertinet: rnv loqui incipere XIV: 10;

>2NF. XIII: 3, nrw XIV: 13, nmuXXV: 19 (quod quidem in libro Koheleth atque in Da¬niele frequentissimum, ut Koh. I: 16; II: u, 12, 13,15, 20, 24; IV: I, 4, 7i V: 17- Dan. VIII: 2, 5; IX:2; X: 2. Pariter Job I: 10; V: 35 XIX: 25, et Cantic.V: 6); ftum forte etiam XIV: 4. Xeque a vero

prorsus abborret, imaginem orci commoti et animati(XIV: 9 «cjcp) esse seriorem informationen!, cum prae-terea vix occurrat nisi Ezech. XXXII: 21 sqq. Quodreliquum est, pura hic apparet, rotunda et facilis ora¬tio, qualis in ultimo collectionis Esaianae iibro con-spicitur.

Prsedicitur 4iic, Regem in caede fore pefiturum,quod quidem secundum testimonia fide dignissiuria fa¬ctum esse videtur, conf. ad XIII : 22. pag. 23 notata.lNon vero statim, a Medis expugnata, omnino va-stata est Bstbylon, quod senSim sub Alexandro demumevenit. fode vero «equitur, non prott wentum boc vati.cintum fuisse conscriptum, ubi adhuc floruit Babylon.