PROJEKT IDE PËR NGROHJEN E GODINËS SË UNIVERSITETIT … GJEOTERMALE E... · Përcaktimi i burimeve të energjisë gjeotermale dhe vlerësimi i kapaciteteve të tyre. 3. Projektimi

0

FAKULTETI I GJEOLOGJISË DHE I MINIERAVE Rruga Elbasanit, Tiranë-Albania

Tel/fax: ++ 355 4 375 246/5 E-mail: [email protected]

FAKULTETI I INXHINJERISË MEKANIKE Sheshi Nene Tereza, Tiranë-Albania

Tel/fax: ++ 355 4 375 246/5

PROGRAMI KOMBETAR PER KERKIM DHE ZHVILLIM 2007-2009

“Uji dhe Energjia”

Projekti: PLATFORMË PËR SHFRYTËZIMIN INTEGRAL DHE KASKADË TË ENERGJISË

GJEOTERMALE TË ENTALPISË SË ULËT NË KUADRIN E BILANCIT ENERGJETIK

TË SHQIPËRISË

Autorë: Prof. Dr. Alfred FRASHËRI Bashkëdrejtues projekti Prof. Dr. Bashkim ÇELA Bashkëdrejtues projekti Dr. Inxh. Ramadan ALUSHAJ Prof. Dr. Niko PANO Prof. Dr. Spiro THODHORJANI M.Sc. Inxh. Nevton KODHELAJ

PROJEKT IDE PËR NGROHJEN E GODINËS SË

UNIVERSITETIT “FAN NOLI” KORÇË Prof. Dr. Përparim HOXHA DEKAN I FAKULTETIT TE GJEOLOGJISE DHE MINIERAVE Prof. Dr. Andonaq LONDO DEKAN I FAKULTETIT TE INXHINJERISE MEKANIKE

Tiranë, 2008

1

Godina e Universitetit “Fan NOLI” Korçë

2

Treguesi i lëndës

1. Hyrje……………………………………………………………………………………….3 2. Projekt detyra……………………………………………………………………………..4 3. Të dhëna tekniko-konstruktive për godinën e Universitetit “Fan Noli” Korçë...........6 4. Burimet e energjisë gjeotermale në zonën e Korçës................................................8 5. Të dhëna mbi kushtet klimatike...............................................................................16 6. Skema e sistemit ngrohës dhe parametrat teknike të saj……………………………22 7. Sistemet e nxjerrjes së nxehtësisë nga toka………………………………………….30

a) Llogaritja e këmbyesve vertikalë të nxehtësisë…………………….. 30 b) Puse për marrjen e ujit, injektimin e tij në shtresë dhe për këmbyesin

vertikal të nxehtësisë..........................................................................................33 8. Vlerësimi ekonomik dhe studimi i fisibilitetit të sistemit ngrohës gjeotermal...........43 9. Bibliografia...............................................................................................................52

3

HYRJE

Zgjidhja ekonomike e problemit të ngrohjes në Shqipëri është një detyrë e ditës, tepër e rëndësishme, veçanërisht më kushtet e krizës energjetike që po kalon vendi. Një ndër rrugët e duhura është përdorimi i energjisë gjeotermale. Në Shqipëri ka një bum në ndërtimet e godinave të larta shumëkatëshe. Ato ende projektohen të ngrohen me kaldaja me naftë ose me gaz, si edhe me kondicionerë ajër-ajër. Në të gjitha godinat e institucioneve shtetërore ngrohja dhe freskimi bëhet me kondicionerë ajër-ajër, spitale, konvikte, hotele, etj ngrohen me sistemin me kaldaja me naftë ose me gaz. Mesa duket, edhe dy instalimet e para gjeotermale të ngrohjes, ai i kullave binjake në Tiranë dhe shkolla profesionale në Ersekë, veç të tjerash duke mos patur edhe publicitetin e nevojshëm, nuk kanë arritur të hapin rrugën e përdorimit të sistemeve gjeotermalë të ngrohjes/freskimit në Shqipëri. Futja e sistemeve ngrohëse dhe freskuese me anën e energjive të rinovueshme, midis të cilët atë të nxehtësisë së Tokës, duhet të fillojë të realizohet.

Për të hapur këtë drejtim të ri të përdorimit të energjisë gjeotermale, që është energji e rinovueshme dhe miqësore me mjedisin, në kuadrin e kësaj platforme propozojmë të hartohet një projekt ide, që të ndërtohet në Tiranë, ose në qytet tjetër, të një një instalimi demonstrativ, duke ngrohur dhe freskuar një godinë. Le të jetë kjo godinë një spital ose klinikë mjekësore, një shkollë, konvikt, qoftë edhe një godinë e re shumëkatëshe ose vilë private që ndërtohet. Krahas kësaj, ti bëhet publiciteti i duhur instalimeve të kullave binjake në Tiranë dhe të shkollës së Ersekës.

Projekti që propozohet ka për qëllim t’i bëhet apel administratës shtetërore që mbulon problemet energjetike, komunitetit të biznesit si edhe opinionit tekniko-shkencor, që të krijojnë mundësi për të bërë ngrohjen e banesave sa më ekonomike dhe sa më mirë. Shteti, me levat e veta ekonomike duhet të stimulojë futjen edhe në Shqipëri të këtyre sistemeve moderne dhe shume ekonomike e miqësore me mjedisin. Komuniteti i biznesit duhet ti njohë dhe të investojë për ndërtimin e sistemeve Pus-Këmbyes Nxehtësie- Pompë Gjeotermale Nxehtësie, duke hapur rrugë për biznese të reja, në plan kombëtar. Universitet teknike të shpërndajnë njohuritë për këto sisteme bashkëkohore dhe të bëhen nxitës të zbatimit të tyre në Shqipëri.

Projektimi dhe ndërtimi i një sistemi demonstrativ ngrohës me përdorimin e nxehtësisë së shtresave pranësipërfaqësore të tokës, ose të ujërave nëntokësore. Ky sistem ngrohës me enërgjinë gjeotermale mund të zbatohet në një nga objektet e reja që ndërtohen ose në godina ekzistuese, që aktualisht ngrohen me sistem me kaldajë nafte, duke zëvendësuar kaldajën me pompë gjeotermale nxehtësie ujë-ujë, siç është ndonjë spital, konvik, etj., sistemi ngrohës i të cilit është në proces rikosntruktimi.

Përhapja e dijeve dhe njohurive tekniko-ekonomike për sistemet ngrohës që shfrytëzojnë nxehtësinë e Tokës., në mënyre që të bëhet atraktive për investitorët. Sensibilizimi i opinionit publik, i komunitetit te bisnesit, i administratës publike, i investitorëve shqiptarë, i pronarëve të klinikave mjekësore dhe hoteleve mbi leverdinë ekonomike të ngrohjes dhe te freskimit te godinave duke shfrytëzuar energjinë gjeotermale, në kuadrin e shfrytezimit të energjive të rinovueshme, si energji alternative.

Ngrohja dhe freskimi i godinave është skenari kryesor, më i rëndësishëm i shrytëzimit të energjisë gjeotermale në Shqipëri. Autorët falenderojnë oponentët Prof. Dr. Riza Aleti dhe Prof.As. Dr. Flamur Bidaj, si edhe Departamentin e Energjisë në Fakultetin e Inxhinjerisë Mekanike të cilëve u shprehin mirënjohjen e tyre për vlerësimet dhe vërejtjet e bëra, që ndihmuan për të përmirësuar dhe plotësuar projektin.

4

2. PROJEKT DETYRË

Qëllimi; Projekti ka për qëllim të krijojë mundësitë tekniko-shkencore për të demonstruar efektivitetin ekonomik të sistemeve ngrohëse gjeotermale nën shembullin e një godine të madhe publike, siç është Universiteti “Fan Noli” i Korçës, për të kontribuar në zbatimin sa më të gjerë të këtyre sistemeve moderne, me efektivitet të lartë ekonomik dhe miqësorë me mjedisin për ngrohjen e shkollave, spitaleve, etj. Ky projekt do të konkretizohet për zonën e Korçës, që është një rajon jug-lindor i vendit me klimë relativisht të ftohtë. Objektivat e projektit: 1. Projekt idea e sistemit ngrohës: - Vlerësimet e parametrave klimatike të kushteve të punës së sistemit gjeotermal të ngrohjes në qytetin e Korçës. - Vlerësimi i humbjeve të energjisë, konform legjislacionit në fuqi dhe përcaktimi i fuqisë ngrohëse të sistemkit gjeotermal të ngrohjes. - Përpilimi i skemës parimore ngrohëse të sistemt gjeotermal dhe instalimeve të brendshme ngrohëse në godinë. 2. Përcaktimi i burimeve të energjisë gjeotermale dhe vlerësimi i kapaciteteve të tyre. 3. Projektimi i këmbyesve vertikalë të nxehtësisë për nxjerrjen e saj nga shtresat e tokës. 4. Projektimi i puseve: - Për marrjen e ujit nëntokësor nga baseni i fushës së Korçës dhe furnizimin e pompës së nxehtësisë ujë-ujë. - Për injektimin në basenin nëntokësor ujin që del nga pompa e nxehtësisë, për të ruajtur gjendjen hidrogjeologjike të basenit. - Për futjen në nëntokë të këmbyesve vertikalë të nxehtësisë. 5. Vlerësimi ekonomik dhe studimi i fisibilitetit të sistemit ngrohës gjeotermal: - Kosto paraprake e instalimit, sipas normave ligjore, - Kosto e shpimit të puseve të marrjes së ujit, të injektimit dhe të puseve të këmbyesit vertikal të nxehtësisë. - Krahasimi i kostosve të sistemeve me energji gjeotermale (me burime nga ujërat nëntokësore si edhe nga shtresat e nëntokës), sistem me kaldajë me naftë dhe me gaz, si edhe me kondicionerë ajër-ajër. Çdo objekt do të paraqitet me tekstin sqarues dhe skemat e grafikët e skemat e nevojshme. 6. Përhapjen e dijeve për nxitjen e zbatimit të teknologjive që shfrytëzojnë energjitë e rinovueshme, midis të cilave atë gjeotermale.

5

Detyra për projekt idenë: 1. Projekt idea e sistemit gjeotermal ngrohës së godinës së Universitetit “Fan Noli” të Korçës, me këto të dhëna: - Godina ndodhet në zonën klimatike të tretë, me temperatura të ulta në dimër. - Sipërfaqja e përgjithshme godinës: 1260 m2 . - Numri i kateve: 3. 2. Ekipi i projektit: 1.Prof. Dr. Alfred Frashëri- Bashkëdrejtues i projektit 2. Prof. Dr. Bashkim Çela - Bashkëdrejtues i projektit 3. Dr. Inxh. Ramadan Alushaj 4. Prof. Dr. Niko Pano 5. Prof. Dr. Spiro Thodhorjani 6. M.Sc. Inxh. Nevton Kodhelaj Ekipi i projektit do të punojë në tre grupe të koordinuara me njera tjetrën: Grupi i ekspertit termist: 1. Dr. Inxh. Ramadan Alushaj Grupi i ekspertëve të Energjisë Gjeotermale 1.Prof. Dr. Alfred Frashëri 2. M.Sc. Inxh. Nevton Kodhelaj Grupi i ekspertëve të klimës: 1. Prof. Dr. Niko Pano 2. Dr. Inxh. Ramadan Alushaj Grupi i ekspertit të puseve dhe këmbyesit vertikal të nxehtësisë:

1. Prof. Dr. Bashkim Çela 2. Prof. Dr. Spiro Thodhorjani 3. M.Sc. Inxh. Nevton Kodhelaj

6

3. IDENTIFIKIMI I GODINËS UNIVERSITETIT “FAN NOLI” KORÇË DHE STRUKTURAVE FORMUESE TË SAJ

Pamje të godinës së Universitetit “Fan NOLI” Korçë

7

TË DHËNA TEKNIKO-KONSTRUKTIVE PËR GODINËN E UNIVERSITETIT

“FAN NOLI” KORÇË (Viz.1)

Emertimi i parametrave Madhësitë

Destinacioni Banimi (Universitet)

GD (grad ditët) 2774

Periudha e ngrohjes 22.X - 25.V

Zona klimatike Zona e tretë klimaterike

Z (ditët) 260

Temperatura e jashtme projektuese për dimrin

-100C

Lartësia mbi nivelin e detit (m) 898 m

Sipërfaqja objektit totale e 1 kati 420 m2

Lartësia e katit 3.5 m

Volumi 1470 m2

Faktori i formës J/V 0.285

8

4. BURIMET E ENERGJISËE GJEOTERMALE NË ZONËN E KORÇËS

Qyteti i Korçës dhe fusha e saj ndodhet në gropën neogenike të ndërtuar nga depozitimet flishoidale të neogenit të poshtëm (N1), flisheve të paleogenit (Pg3) dhe masivit ultrabazik të malit Morava (Fig. 3.1). Kjo fushë ndodhet në lartësinë 800 deri 850 m mbi nivelin e detit. Fusha ka pamjen e një strukture gjysëm-grabnore, e cila në lindje dhe veri-lindje kufizohet nga mali i Moravës dhe Mali i Thatë, nëpërmjet një thyerje tektonike aktive. Shkëmbinjtë ultrabazikë të serpentinizuar ndërtojnë malin e Moravës. Depozitimet e katit të akuitanianit (N1

a) përfaqësohen nga ranorë me ndërshtresa aleurolitesh e deltinash në pjesën e poshtme të prerjes. Mbi ta vendosen ranorë, aleurolite dhe deltina me ndërshtresa gëlqerorësh ranorë, organogene-copëzore të pjesës së sipërme të këtij kati. Kati i burdigalianit (N1

b) gjithashtu përfaqësohet nga ranorë e aleurolite dhe më pak deltine e konglomerate. Formimet e pandara të kuaternarit të sotëm mbulojnë depozitimet më të vjetra në fushën e Korçës. Formimet kuaternare shtrihen në luginën e gjerë të lumit të Devollit. Në këto formime të pandara përfshihen formime të tipeve të ndryshme gjenetike, të ndërthurura njëra me tjetrën, kryesisht ato truallore, kënetore e aluviale dhe më pak ato deluviale. Studimi i depozitimeve kuaternare është kryer me anën e shumë shpimeve, sondimeve elektrike vertikale dhe vrojtime sizmike me frekuencë të lartë, të cilët janë shtrirë në të gjithë territorin e fushës së Korçës si edhe Brenda qytetit (Fig. 3.2). Me gropën neogjenike të Korçës lidhet edhe pellgu artezian. Në Fig. 3.3 paraqitet ndërtimi gjeologjik i prerjes se depozitimeve kuaternare. Profili kalon nga fusha e Korçës, nëpër zonën e qytetit midis ish hotel turizmit dhe stadiumit dhe vazhdon deri në kodrën në lindje të qytetit. Trashësia e depozitimeve kuaternare luhatet nga 0-302 m; trashësia më e madhe ndodhet në pjesën perëndimore të profilit, në fushën e Korçës.Këto depozitime përfaqësohen nga formazione subargjilore-argjilore e zhavorre në zonën e qytetit të Korçë dhe të fushës për rreth tij. Midis depozitimeve argjilore shtrihen horizonte zhavorësh ujëmbajtës. Këto horizonte përfaqësohen nga 4-8 shtresa zhavoresh dhe zhuresh (Tyli N., 1971). Ky numër i shtresave të zhavorrit është relative, pasi linzat e zhavorrit nuk janë shumë të qëndrueshme si në shtrirje ashtu edhe në vertikalitet. Pellgu ujëmbajtës artezian i fushës së Korçës në akuierin e fshatit Turan ka shtatë shtresa zhavorri ujëmbajtës (Aliaj Sh. etj. 2003) (Fig. 3.4). Katër shtresat e sipërme janë më të rëndësishme për ujëmbajtjen. Trashësia e këyre shtresave linzore luhatet nga 2 deri 36 m, duke patur një trashësi kumulative prej 25-50 m.

Në pellgun artezian ka dy nëntipe ujërash sipas kushteve hidrodinamike:

1. Ujërat e shkëmbinjve shtresoro-porozë pa presion (ujërat freatike). Këto ujëra ngopin poret e subargjilave, subrërave dhe rërave dhe takohen menjëherë nën sipërfaqen e tokës dhe shtrihen në të gjithë fushën. Trashësitë e shtresave ujëmbajtëse luhaten 2-15 m. Ujërat takohen në thellësitë 0-3 deri në 7-8 m. Ujëmbajtja e horizontit freatik është mjaft e vogël dhe pa ndonjë rëndësi praktike.

2. Ujërat e shkëmbinjve shtresoro-poroze, që shtrihen nën horizontin e ujërave freatike. Të gjitha ujërat e horizonteve të sipërme janë nën presion. Nivelet pjezometrike stabilizohet 2-22 m mbi sipërfaqen e tokës (Tyli N. 1971). Përshkueshmëria ujore dhe ujëmbajtja e horizonteve të zhavorreve është e ndryshme dhe vlerën maksimale e kanë në qendrën e pellgut.

9

Koeficieni i filtrimit është mesatarisht 4 m/ditë dhe prurjet specifike arrijnë 0,3 l/sek. Drejt qendrës së pellgut këto parametra zmadhohen shumë: 15-64 m/ditë dhe 3-5 l/sek. Në përgjithësi, të gjithë puset në fushën e Korçës japin ujë me vetëderdhje, me prurje 0,2-57 l/sek. Gradienti hidraulik mesatar për katër horizontet e marra së bashku është 0,002 dhe rryma natyrore nëntokësore është afro 0,5 m3/sek, me drejtim nga jugu në veri. Mineralizimi i përgjithshëm i ujërave është 0,2-0,7 g/l. Ujërat janë të tipit hidrokarbonat magneziumi. Uji i burimit të Drenovës përmban: 8 mgl/ekv Na, 13 mgl/ekv Ca, 79 mgl/ekv Mg, 85 mgl/ekv HCO3, 9 mgl/ekv SO4, 5 mgl/ekv Cl. Kolona komplekse gjeofiziko-litologjike e parqitur në fig. 3.5 përshkruan me detaje prerjen e formimeve kuaternare. Kjo prerje është ndërtuar sipas të dhënave të karotazhit elektrik (gradient dhe potencial sonda, si edhe PS) dhe të dhënave të sondimeve elektrike dhe kampioneve e shllamit të marra në pusin AK-9, i cili është shpuar në pjesën jug-perëndimore të qytetit (tek “Fajanca”). Vetitë hidraulike të shtresave ujëmbajtëse si edhe kapacitetet e puseve ndryshojnë shumë. Karakteristika të përbashkëta e shtresave Nr. 2, 3 dhe 4 janë koeficienti i transmisivitetit 1500-2000 m2/d, koeficienti i përshkueshmërisë 60-150 m/d, koeficieni i magazinimit 2 x10-4 dhe kapaciteti specifik i puseve 6-10 l/s/m (Aliaj Sh. etj. 2003).

10

Fig. 3.1. Harta Gjeologjike e Korçës.

1. Proluvione-depozitime liqenore; 2. Aluvione-depozitime liqenore; 3. Molasa të burdigalianit; 4. Molasa të akuitanianit; 5. Oligoceni i sipërm; 6. Shkëmbinj ultrabazikë; 7. Shkëputje tektonike; 8. Prerja

komplekse gjeologo-gjeofizike; 9. Kufiri administrativ i qytetit të Korçës.

11

Fig. 3.2. Harta e trashësisë së depozitimeve kuaternare, Fusha e Korçës, dhe

Shpimet e qendrat e sondimeve elektrike dhe sizmike.

1. Shpime; 2. Shpime ku është kryer studimi me anën e karotazheve elektrike¸3- Qendrat e sondimeve elektrike vertikale për studimin e

anizotropisë së horizontit ujëmbajtës; 4- Qendrat e sondimeve elektrike dhe

sizmike; 5. Izotrashësitë e depozitimeve kuaternare; 6. Kufinj gjeologjikë.

12

Fig. 3.3. Profili gjeologo-gjeofizik i pjesës lindore të fushës së Korçës, sipas drejtimit Pusi AK2 – AK1 (Fig. 3.2).

Fig. 3.4. Profili gjeologjik i fushës ujëmbajtëse të Turanit, Korçë (Aliaj Sh. 2003).

13

Fig. 3.5. Prerja gjeologo – gjeofizike e pusit AK-9 sipas të dhënave të karotazhit

elektrik dhe kampionaturës së pusit.

(Pozicioni shih fig. 3.2).

14

Sipas të dhënave të Atlasit Gjeotermal të Shqipërisë, shtresat e kuaternarit kanë temperaturë 13-14 oC në thellësinë 100 m (Fig. 3.6). Më thellë, temperatura rritet me gradient gjeotermal 16-18 mK/m. Në këto intervale temperature ndodhen edhe shtresat ujëmbajtëse kuaternare në fushën e Korçës. Nga sa u paraqit më lart, në fushën e Korçës ka dy burime të mundëshme të nxehtësisë së Tokës, të cilat mund të shfrytëzohen për grohjen dhe freskimin e godinave duke përdorur sistemet ngrohëse/freskuese me pompë gjeotermale nxehtësie ujë/ujë:

1. Burimi kryesor është uji i basenit të fushës së Korçës, 2. Nxehtësia e shtresave të depozitimeve kuaternare deri në thellësinë rreth 100m.

Uji i basenit nëntokësor, i ngrohur nga shtresat e tokës, pompohet dhe dërgohet drejtpërsëdrejti në pompën e nxehtësisë ujë/ujë. Këto shtresa, që siç u tregua më sipër, shtrihen në thellësi relativisht të vogla krijojnë mundësi që të jetë i vogël investimi për shpimin e pusit të marrjes së ujit dhe të ri injektimit të tij në shtresë, pasi i është marrë një sasi e nxehtësisë. Rikthimi i ujit në shtresë është domosdoshmëri për të ruajtur gjendjen e ujëmbajtjes të shtresës dhe të parametrave hidroteknikë të pusit. Në rastet kur në sheshin ku nodhet godina nuk ka shtresa zhavorri ujëmbajtës në nëntokë, siç ndodh rëndom në pjesët lindore të qytetit të Korçës, pranë kodrave, si burim i nxehtësisë do të shërbejnë shtresat e depozitimeve kuaternare. Në këto raste, nxehtësia nxirret nga shtresat e nëntokës me anën e këmbyesve vertikalë të nxehtësisë, të cilët vendosen në shpime me thellësi rreth 100m.

15

Fig. 3.6. Harta e temperaturës në thellësinë 100m.

16

5. TË DHËNA MBI KUSHTET KLIMATIKE

5.1 Parametrat klimatikë

Klima e pellgut të Korçës përputhet me sintezën afatgjatë të shpërndarjes së

energjisë diellore dhe të qarkullimit të përgjithshëm të atmosferës. Si pasojë e pozicionit gjeografik, afërsisë me detin Adriatik dhe me malet përreth, klima pasqyron njëkohësisht ndikimin mesdhetar si dhe atë kontinental.

Në bazë të monografisë shkencore: “Klima e Shqipërisë” botim i Akademisë së Shkencave, 1986, Korça përfshihet në rajoni me “Klimë Mesdhetare Mesatare – (IV-c). Ky rajon dallon për efekt të largësisë nga deti dhe lartësisë së madhe të territorit karakterizohet nga dimra të ftohtë dhe me reshje të pakta dhe në formë bore.

Elementët kryesorë të regjimit klimatik janë:

1) Radiacioni diellor 2) Temperatura e ajrit 3) Era 4) Reshjet atmosferike 5) Lagështia e ajrit

5.1.1 – Radiacioni diellor

Radiacioni diellor është një element kryesor i bilancit termik. Një potencial i lartë

energjetik vrojtohet në këtë hapësirë natyrore rreth 21414kWh m . Zona karakterizohet nga

2 355orë me diell në vit. Numri më i madh i orëve me diell vrojtohen në korrik, rreth 332orë, dhe me më pak vrojtohen në muajin janar – rreth 102orë. 5.1.2 – Temperatura e ajrit

Temperature e ajrit është një komponent i rëndësishëm i regjimit të përgjithshëm termik

i mjedisit natyror. Temperatura mesatare mujore varion përkatësisht nga 00,4at C në

janar, që është dhe muaji më i ftohtë i vitit, deri në 019,8at C në gusht, që përkundrazi

është muaji më i ngrohtë. Temperature mesatare vjetore e ajrit për ciklin shumëvjeçar

është 010,4at C .

Temperatura minimale absolute e ajrit është min 020a

t C , ndërsa temperatura

maksimale absolute është max 035,8a

t C .

5.1.3 – Era Regjimi i erës, si drejtimi edhe shpejtësia varen nga periudhat përkatëse të vitit. Vlerat

më të larta të shpejtësisë së erës janë në dimër, kur veprimtaria ciklopike në atmosferë është më intensive. Në këtë stinë të vitit, shpejtësia mesatare e erës varion nga

2,9v m s deri 3,0v m s . Vera karakterizohet nga shpejtësi relativisht më të vogla të

shpejtësisë së erës, si rezultat i veprimtarisë anticiklonike të atmosferës. Shpejtësia

mesatare e erës në këtë stinë varion përkatësisht nga 2,7v m s deri 2,9v m s . Erërat

më intensive janë ato të drejtimit SW me 13,4% të rasteve dhe me shpejtësi 5m/s.

5.1.4 – Reshjet atmosferike

17

Reshjet atmosferike janë një element i rëndësishëm i bilancit ujor. Në përputhje me

klimën Mesdhetare me ndikim kontinental dhe reshjet maksimale vrojtohen gjatë periudhës së ftohtë të vitit: tetor – mars (53-112mm), ndërsa reshjet minimale gjatë periudhës së ngrohtë: qershor- gusht (25-42mm), duke patur një mesatare vjetore

relativisht të ulët 0

722x mm .

Reshjet mesatare mujore varion nga 0

21x mm në korrik, muaji me reshje më të pakta

atmosferike deri në 0

70x mm në janar, muaji me reshje të shumta.

Reshjet më të mëdha 24 orëshe janë 24

1%85H mm . Numri i ditëve me reshje >1mm

është 131ditë/vit. Bora dhe breshëri janë relativisht të shpeshta. Ka gjithsej 37,2 ditë me borë dhe 3 ditë me breshër në vit.

5.1.5 – Lagështia e ajrit

Regjimi i lagështisë është vlerësuar nëpërmjet komponentëve përbërës: a) Lagështia relative; b) Tensioni i avujve të ujit, dhe c) Deficiti i lagështisë.

a – Lagështia relative e ajrit – 0 kushtëzohet nga periudha përkatëse e vitit. Vlera

mesatare e lagështisë relative të ajrit varion nga 0

55% në muajin korrik deri 0

80%

në muajin dhjetor. Lagështia relative mesatare vjetore e ajrit gjatë ciklit shumëvjeçar është

064% .

b – Tensioni i avujve të ujit – t varion përkatësisht nga 6,4mb në Janar deri 18mb në

korrik, duke patur një mesatare prej 12,2t

mb në vit.

c – Deficiti i lagështisë së ajrit – 0

varion nga 2,2mb në janar deri 22,9mb në muajin

korrik, duke patur një mesatare vjetore prej 64mb. Në qytetin e Korçës, vranësirë mesatare mujore varion nga 2,6 deri 6,8 ditë në vit,

duke patur një mesatare vjetore prej 5,2 ditë në vit. Ditët e kthjellëta janë 87ditë/vit. Në Tab. 5.1 janë paraqitur elementët klimatikë kryesorë të qytetit të Korçës.

18

Elementet e regjimit hidroklimatik, KORÇË Tab. 5.1

Nr Elementi

Një

sia

Muajt

Vit

i

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Tem

per

atu

ra

e aj

rit

1 Temperatura e ajrit 0C 0.4 2.4 4.8 9.4 14.5 17.6 19.7 19.8 16.3 11.0 6.6 2.0 10.4

2 Maksimale Absolute 0C 14.5 18.2 21.4 26.7 31.6 34.3 35.8 33.7 33.1 25.7 22.1 14.8 35.8

3 Mesatare Minim. Mujore 0C -3.4 -1.8 0.0 4.3 8.4 11.3 13.0 13.3 10.9 5.6 4.8 -2.0 5.1

4 Minimale Absolute 0C -20.0 -16.7 -16.5 -3.1 -14.5 4.2 6.4 7.2 -0.4 -3.3 -7.6 -19.6 -20.1

5 Amplituda Maksimale 0C 25.7 30.6 31.7 28.3 32.2 29.0 32.6 27.1 31.2 33.1 27.9 26.8 47.5

Res

hje

t

atm

osf

erik

e

1 Reshjet atmosferike mm 70 68 53 54 59 42 21 25 44 85 112 89 722

2 Maksimale 24 orëshe mm 50.0 40.7 32.0 53.0 50.2 60.4 30.7 44.6 62.9 63.0 85.0 77.0 85.0

3 Ditët me reshje ditë 13.7 12.5 11.9 12.8 12.6 9.8 6.3 5.9 8.0 10.5 13.5 13.0 131

4 Ditët me borë ditë 13.4 9.2 3.8 0.4 - - - - - 0.3 1.3 8.8 37.2

5 Ditët me breshër ditë 0.1 0.1 0.2 0.7 0.9 0.5 0.2 0.1 0.1 0.0 0.1 - 3.0

Rre

zati

mi

1 Rrezatimi diellor kw h 52.07 63.09 88.05 124.2 159.2 180.4 199.1 182.8 144.9 90.4 70.6 59.61 1414

2 Ditët me diellzim orë 102 122 155 187 239 279 332 307 230 185 122 95 2355

Lag

ësh

tia

e a

jrit

1 Tensioni i avujve të ujit mb 6.4 7.2 8.2 10.6 14.3 17.1 18.0 17.9 15.9 12.2 10.1 7.8 12.2

2 Lagështia relative % 79 76 69 64 64 61 55 55 63 70 76 80 64

3 Deficiti i lagështisë mb 2.2 3.2 5.6 8.6 12.4 16.2 21.2 22.9 15.9 8.7 4.7 2.5 10.0

Vra

nës

ira 1 Vranësira Mesatare ditë 6.8 6.6 6.4 6.2 5.6 4.4 2.8 2.6 3.9 5.1 6.2 6.4 5.2

2 Ditë të kthjellëta ditë 3.9 4.5 4.4 4.1 4.0 6.4 13.9 15.8 11.0 8.2 4.8 4.9 87

3 Ditë të vranëta ditë 14.0 11.9 12.2 10.6 7.6 3.7 1.5 1.7 4.2 8.7 11.4 12.7 100

19

ERA

Tab. 5.2

Nr Elementi

Një

sia

Drejtimet

Qet

ësi

V VL L JL J JP P VP

1 Drejtimet % 10.3 4.4 6.3 5.2 1.6 13.4 2.3 2.2 54.3

2 Shpejtësia m/s 3.4 2.8 4.4 4.8 2.8 3.0 3.2 2.7 -

5.2. Parametrat hidrologjikë Elementët e regjimit hidrologjik janë rrjedhojë e kushteve klimatike. Parametrat

kryesorë të regjimit hidrologjik të marrë në konsideratë janë: 1) Intensiteti i reshjeve atmosferike 2) Evotranspiracioni 3) Termika e tokës.

5.2.1 – Intensiteti i reshjeve atmosferike

Vlerësimi i intensitetit të reshjeve atmosferike është bazuar në ndërtimin e kurbave rajonale. Për vlerësimin e intensitetit të reshjeve atmosferike janë shfrytëzuar të dhënat shumëvjeçare të stacionit meteorologjik të Korçës.

Standardet e intervaleve të llogaritjes së intensitetit të reshjeve janë respektivisht: = 15’, 20’, 30’, 60’, 120’, 180’ dhe 720’. Intensitet janë llogaritur për probabilitet p = 01, 02, 05, 10 dhe 20%.

Reshjet më të mëdha = 24orë me përsëritje 1 herë në 100 vjet (p=01%) rezulton - 12

1%90H mm , = 6orë, 6

1%87H mm , për = 3orë, 3

1%78H mm , etj.

Në Fig. 5.1 është paraqitur shpërndarja brendavjetore e elementëve klimatikë për Korçën.

Rreza

tim

i (k

w/h

)

Resh

jet

(mm

)

Ten

sio

ni

i a

vu

jve t

ë u

jit

(mb

)

Reshjet

Tensioni i avujve

Rrezatimi diellor

0

20

40

60

80

100

120


0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

50

70

90

110

130

150

170

190

210

Fig. 5.1.Shpërndarja brendavjetore e elementëve hidroklimatik – Elbasan

(1 – Radiacioni Diellor; 2 – Reshjet atmosferike; 3 – Tensioni i avujve të ujit)

20

5.2.2 – Evotranspiracioni

Vlerësimi i evotranspiracionit në zonën e Korçës është kryer nëpërmjet metodës: Penman, Thorthwait dhe Turc.

Elementët kryesorë të evotrancpiracionit janë: a) Evotranspiracioni Potencial – EP; b)

Evotrancpiracioni Real - ER; c) Deficiti i evotrancpiracionit - E. a - Evotranspiracioni Potencial – EP përcakton sasinë maksimale të mundshme – kufi

të avujve të ujit, që mund të largohen për në atmosferë, për kushte mjedisore ideale. Në Korçë EP ka vlera mesatare mujore që variojnë respektivisht nga EP = 8mm në

dhjetor deri EP = 162mm në korrik, duke patur një mesatare vjetore 847P

E mm .

b - Evotrancpiracioni Real - ER përcakton sasinë maksimale të ujit që largohet për në

atmosferë nëpërmjet presionit të avullimit. Në Korçë ER varion nga 8mm në muajin dhjetor deri 129mm në muajin korrik, duke

patur një mesatare vjetore 450R

E mm .

c - Deficiti i evotrancpiracionit - E llogaritet si diferencë P RE E E .

Në Korçë deficiti vjetor i evotranspiracionit është mesatarisht 397E mm .

5.3.3 – Termika e tokës

Vlerësimi i temperaturës së tokës është realizuar për horizontet: Z1=-5cm; Z2=-10cm; Z3=-15cm dhe Z4=-160cm nga sipërfaqja e tokës, vlerat përkatëse të të cilave, si dhe lidhja e temperaturës së tokës nga temperatura e ajrit janë paraqitur në Fig.5.2.

Tem

per

atu

ra e

tok

ës (

0C

)

Temperatura e ajrit (0C)

0

3

6

9

12

15

18

21

24

27

0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30

Fig.5.2. Lidhja e temperaturës së tokës me temperaturën e ajrit (KORÇË)

21

Temperatura e tokës në thellësitë 5; 10; 15 dhe 160 cm, Korçë

Tab. 5.3

Nr Elementi N

jësi

a

Muajt

Vit

i


1 Temperatura e ajrit 0C 0.4 2.4 4.8 9.4 14.5 17.6 19.7 19.8 16.3 11.0 6.6 2.0 10.4

2 Thellësi – 5cm 0C 1.4 2.4 5.7 11.0 16.3 21.1 24.6 26.6 19.6 12.9 7.5 3.1 12.5

3 Thellësi – 10cm 0C 1.4 2.3 5.5 10.6 16.0 20.7 24.2 24.4 19.6 13.2 7.8 3.1 12.4

4 Thellësi – 15cm 0C 1.7 2.4 5.4 10.6 15.7 20.3 23.4 24.2 19.7 13.5 8.0 3.8 12.4

5 Thellësi – 160cm 0C 7.3 5.9 6.2 8.0 10.6 13.5 16.4 18.6 18.5 16.5 13.5 9.9 12.1

22

6. SKEMA E SISTEMIT NGROHËS DHE PARAMETRAT TEKNIKE TË SAJ

Konditat e jashtme dhe të brëndshme projektuese. Ky objekt ndodhet në qytetin e Korces dhe kushtet projektuese do ti referohen këtij qyteti për stinën e dimrit. Vlerat e kushteve të projektimit do të merren në Manualin: “ Normat, rregullat dhe kushtet e projektimit dhe të ndërtimit, të prodhimit dhe ruajtjes së nxehtësise në ndërtesa “. Godina eshte tre kateshe dhe nga planimetria shohim se ky objekt përbëhet nga disa mjedise për cdo kat sic janë : klasat, koridore,administrata dhe banjot. Kjo godine do të funksionoje per një periudhe 5 muaj. Në rastin tonë sistemi i ngrohjes qëndrore që do të projektojmë do të funksionojë nga 22.XI- 27.III. - Konditat e Jashtme Projektuese :

a) Temperaturat e jashtme projektuese për qytetin e Tiranës janë: - Stina e dimrit: tj = -10 °C ; lagështia relative φ = 90%

- Konditat e Brëndshme Projektuese: a) - Konditat e brëndshme projektuese për stinën e dimrit

- Korridoret dhe shkalla tb=17 °C ; N = 2 here/ore

- Klasat tb=18 °C ; N = 1 here/ore

- Banjo (WC) tb=18 °C ; N = 2 here/ore

- Dhoma pedagogesh tb=20 °C ; N = 1 here/ore

- Zyra tb=20 °C ; N = 1 here/ore

Ku tb - temperatura e brëndshme ; N- Numri i ndërrimeve të ajrit për orë

o Llogaritjet e ngarkesës ngrohëse per Godinën.

- Llogaritja e humbjeve të nxehtësisë nga transmetimi

Llogaritja e ngarkesës ngrohëse është bërë me mënyrën tabelore, e cila merr parasysh humbjet e nxehtësisë nga transmetimi i strukturave përbërëse të objektit si dhe ndikimet me anën e koeficientëve të korrigjimit të ekspozimit të këtyre strukturave ndaj mjedisit të jashtëm.

jbt ttSkQ

- Llogaritja e humbjeve të nxehtësisë nga infiltrimet e ajrit

23

Ajri i infiltruar : Llogaritja e humbjeve të nxehtësisë nga infiltrimi i ajrit bazohet në numrin e ndërrimeve të ajrit në orë në ambjentin e brëndshem e cila shprehet me formulën :

;inf jbv ttVNTQ

ku : Tv Tolereanca ventiluese - koeficient që lidhet me numrin e këmbimeve të ajrit në orë. N - numri i ndërrimit të ajrit në orë në ambjentin e brëndshëm V - vellimi i ambjentit të brëndshëm tb , tj - temperatura e brëndshme dhe e jashtme Ne humbjet e nxehtesise perfshihen dhe fitimet e nxehtesise si pasoje e pranise se njerezve dhe e pajisjeve te ndryshme elektrike dhe elektronike ne ambjentet qe do ngrohen dhe fitimet e nxehtesise si pasoje e energjise rrezatuese te diellit e cila deperton ne brendesi te ambjenteve qe do ngrohen nga dritaret ose nga vetratat, dhe keto fitime nxehtesie nuk merren parasysh ne llogaritje por ne sistemin e kontrollit indivdual te rediatorve. Llogaritjet e ngarkeses ngrohese per secilin objekt do te behen sipas metodes llogaritese tabelore. Rezultate te llogaritjes

Struktura Orientimi

Llogaritja e Sipërfaqes

K

t Q % Qllog

Llogaritur

axb m2 S m2 Szbr

Sllog W/m2K oC W Orientimit W

MJ MJ MJ DR MJ DY

JL L V V

VL

2.81x3.8 5.8x3.8 9x3.8

5.2x1.5 1.38x3.8 9x5.85

10.68 22.04 34.2 7.8

5.244 52.2

7.8

10.68 22.04 26.4 7.8

5.244 52.2

1.58 1.58 1.58 3.5

1.58 1.4

28 28 28 28 28 6

472.5 975

1168 764.4 232

438.5

5 10 20 20 15

496 1072.

5 1401.

6 917.3 266.8 438.5

Shuma 4592.7

Humbjet për shkak të infiltrimit

Qinf = 0.339xNxVx(tb-tj) = 0.339x1/2x182.7x28= 867.1

5459.8

24

Struktura Orientimi


K

t Q % Qllog

Llogaritur

axb m2 S m2 Szbr


MJ DR DY

V V

2.45x3.8 2x1.5

4.42x2.45

9.31 3

10.83

3

6.31 3

10.83

1.58 3.5 1.4

28 28 6

279 294 91

20 20

334.8 352.8

91

Shuma 778.6



958.47

Struktura Orientimi


K

t Q % Qllog

Llogaritur

axb m2 S m2 Szbr


MJ MJ MJ DR DY

VL V

VP VP

6.58x3.8 7.65x3.8 11x3.8 7.3x1.5 11x7.65

25 29.07 41.8

10.95 84.15

10.95

25 29.07 30.85 10.95 84.15

1.58 1.58 1.58 3.5 1.4

28 28 28 28 6

1106 1286

1364.8 1073.1 706.86

15 20 10 10

1272 1543.

2 1501.

3 1180.

4 706.8

6

Shuma 6203.8



7601.5

Llogaritur

axb m2 S m2 Szbr


MJ DR MJ DR DR

MBR DER BR DER BR

TAR

P P V V V

5.44x3.8 1.82x1.5 10.2x3.8 1.98x1.5 1.98x1.5 10.2x1.6 0.9x2.4 0.9x2.4

95

20.672 2.73 38.76 2.97 2.97 16.32 2.16 2.16 95

2.73

5.94

4.32

17.942 2.73 32.82 2.97 2.97 12

2.16 2.16 95

1.58 3.5 1.58 3.5 3.5 2.25 2.4 2.4 2.16

28 28 28 28 28 -2 -2 -2 28

793.7 267.54 1452

291.06 291.06

-54 -10.368 -10.368 5745.6

5 5 20 20 20

833.4 281

1742.4 349.3 349.3 -54

-10.368 -10.368 5745.6

25

Shuma 9226.3



13959.86

Ngarkesat totale te kateve per cdo mjedis

Ambienti Ngarkesa Sipërfaqja

W m2

Klasa 1 Klasa 2 Klasa 3 Klasa 4 Klasa 5 Klasa 6 Klasa 7 Korridori

5459 958

7600 837

5268 833

3752 14540

52.2 10.83 84.15 10.44 52.2 10.41 53.36 143.6

TOTALI KATI 1 39247 420

Ngarkesa Sipërfaqja

W m2

Klasa 1 Klasa 2 Klasa 3 Klasa 4 Klasa 5 Klasa 6 Klasa 7

Sekretaria Zyra e Dekanit

Korridori

5200 867

6894 750

4830 745

3300 1166 3400 8214

52.2 10.83 84.15 10.44 52.2 10.41 53.36 14.04

26.136 95


Ambienti Ngarkesa Sipërfaqja

W m2

Klasa 1 Klasa 2 Klasa 3 Klasa 4 Klasa 5 Klasa 6 Klasa 7

Kateder 8 Kateder 9

Korridori 10

8478 1522

11984 1380 7986 1375 6530 2003 4546

13959

52.2 10.83 84.15 10.44 52.2 10.41 53.36 14.04

26.136 95


26

Ambienti Ngarkesa

Kat W

Kati 1 35366

Kati 2 35366

Kati 3 59763

Godina Total 134376

Zgjedhja dhe llogaritja e pajisjeve të emetimit të nxehtësisë si dhe pozicioni i

vendosjes së tyre.

Ne sistemin e ngrohjes do te perdoren radiatorët e çelikut, te cilet jane te perbere prej fletësh çeliku të presuar dhe të salduar po konkurojnë mjaft mire radiatorët prej gize. Per zgjedjen e radiatoreve do te perdoret formula e me poshtme :

n

ft

tQnQ

Q - nxehtesia qe jep radiatori per kondita projektuese

Qn - nxehtesia nominale qe japin radiatoret te deklaruar nga prodhuesit per t = 50C

t - vlera reale e projektit e ndryshuar nga t e katalogeve te prodhuesve te radiatoreve

tf - vlera e t e dhene ne kataloget e prodhuesve te radiatoreve n - eksponent fuqie qe varet nga permasat dhe konstruksioni i radiatorit

54321 fffffQQ NR

Ku : f1 koeficient i temperatures f2 koeficient i tipit të lidhjes se radiatoreve f3 koeficient i mbuleses

f4 koeficient i lyerjes se bojes f5 koeficient i funksionimit Tabela e Radiatorve per temperature dergimi 75 oC

Amb Sasia Thellesi

Lart Gjatësi el

Pesha Nr.el Gjat Qn Qr Kosto

mm mm mm kg mm kW kW Eur

Klasa 1 2 101 902 45 1.99 32 1440 2.81 2.8 337,2

Klasa 2 1 65 902 45 1.36 16 720 1 0.99 60,0

Klasa 3 4 101 902 45 1.99 22 990 1.93 1.9 463,2

Klasa 4 1 101 902 45 1.99 10 450 0.87 0.86 52,2

Klasa 5 2 101 902 45 1.99 31 1395 2.72 2.68 326,4

Klasa 6 1 101 902 45 1.99 10 450 0.87 0.86 51,6

Klasa 7 2 101 902 45 1.99 22 990 1.93 1.9 228,0

Korridori 4 139 902 45 2.68 33 1485 3.74 3.7 888,0

Klasa 1 2 101 902 45 1.99 30 1350 2.634 2.6 312,0

Klasa 2 1 101 902 45 2.68 8 360 0.91 0.9 54,0

Klasa 3 4 101 902 45 1.99 20 900 1.77 1.76 422,4

Klasa 4 1 101 902 45 1.99 9 405 0.79 0.78 46,8

Klasa 5 2 101 902 45 1.99 28 1260 2.45 2.22 266,4

27

Klasa 6 1 101 902 45 1.99 9 405 0.79 0.78 46,8

Klasa 7 2 101 902 45 1.99 20 900 1.75 1.73 207,6

Sekretari 1 101 902 45 1.99 15 675 1.31 1.23 73,8

Zv.Dek. 2 101 902 45 1.99 21 945 1.84 1.72 206,4

Korridori 3 101 902 45 1.99 32 1440 2.81 2.8 504,0

Klasa 1 2 177 902 45 3.04 30 1350 4.15 4.1 492,0

Klasa 2 1 101 902 45 1.99 18 810 1.58 1.56 93,6

Klasa 3 4 101 902 45 1.99 35 1575 3.07 3.04 729,6

Klasa 4 1 101 902 45 1.99 16 720 1.405 1.4 84,0

Klasa 5 2 139 902 45 3.68 36 1620 4.116 4 480,0

Klasa 6 1 101 902 45 1.99 16 720 1.405 1.4 84,0

Klasa 7 2 101 902 45 1.99 38 1710 3.33 3.3 396,0

Kateder 1 101 902 45 1.99 25 1125 2.19 2.17 130,2

Kateder 2 101 902 45 1.99 28 1260 2.45 2.43 291,6

Korridor 3 177 1002 45 3.75 31 1395 4.72 4.66 338,8

Tabela e Radiatoreve per temperature dergimi 50 oC

Amb Sasia Thellesi Lart Gjatësi el

Pesha Nr.el Gjatsia Qn Qr Kosto

copë mm mm mm kg mm kW kW Eur

Klasa 1 2 215 902 45 4.06 35 1575 5.69 2.8 674,4

Klasa 2 1 139 902 45 2.68 17 765 1.94 0.99 120,0

Klasa 3 4 139 902 45 2.68 34 1530 3.88 1.9 926,2

Klasa 4 1 139 902 45 2.68 15 675 1.71 0.86 104,4

Klasa 5 2 215 902 45 4.06 33 1485 5.36 2.68 652,8

Klasa 6 1 139 902 45 2.68 15 675 1.71 0.86 103,2

Klasa 7 2 177 902 45 3.4 28 1260 3.87 1.9 456,0

Korridori 4 177 1502 45 5.51 34 1530 7.5 3.7 1776,0

Klasa 1 2 215 902 45 4.06 33 1485 5.36 2.6 624

Klasa 2 1 215 902 45 4.06 11 495 1.79 0.9 108,0

Klasa 3 4 215 902 45 4.06 22 990 3.58 1.76 844,8

Klasa 4 1 177 902 45 3.4 11 495 1.52 0.78 93,6

Klasa 5 2 137 902 45 2.68 39 1755 4.6 2.22 352,8

Klasa 6 1 177 902 45 3.4 11 495 1.52 0.78 93,6

Klasa 7 2 215 902 45 4.06 21 945 3.4 1.73 415,2

Sekretari 1 177 902 45 3.4 19 855 2.63 1.23 147,6

Zv.Dek. 2 177 902 45 3.4 25 1125 3.46 1.72 412,8

Korridori 3 215 902 45 4.06 35 1575 5.7 2.8 1008,0

Klasa 1 4 215 902 45 4.06 26 1170 4.23 2.05 984

Klasa 2 1 215 902 45 4.06 19 855 3.09 1.56 187,2

Klasa 3 4 215 902 45 4.06 38 1710 6.18 3.04 1459,2

Klasa 4 1 139 902 45 2.68 25 1125 2.86 1.4 168,0

Klasa 5 4 215 902 45 4.06 25 1125 6.06 2 960,0

Klasa 6 1 139 902 45 2.68 25 1125 2.86 1.4 168,0

Klasa 7 4 177 902 45 3.4 24 1080 3.32 1.65 792,0

Kateder 1 215 902 45 4.06 28 1260 4.55 2.17 260,4

Kateder 2 177 902 45 3.4 37 1665 5.12 2.43 583,2

Korridor 4 215 1002 45 4.48 40 1800 7.15 3.495 678,6

28

Komponimi i grupit termik (Centrali termik)

Centrali ter583,2mike do të perfshije te gjitha aparaturat e destinuara për prodhimin, qarkullimin dhe r676,6regullimin e fluidit termik, i nevojshem ky për impiantin e çentralizuar të ngrohjes dhe klimatizimit. Makinat dhe aparaturat kryesore që formojnë çentralin termik janë: • Gjeneratori i nxehtësisë (kaldaja) • Rezervuari i lëndës djegëse • Djegësi i lëndës djegëse • Oxhaqet e gazeve të djegies • Pompa e qarkullimit • Aparaturat e kontrollit dhe të sigurimit.

A. Rasti i ngrohjes me kaldaje.

Llogaritja e gjeneratorit te nxehtesise Qgj = Qimpiantit + Qfunksionimit

Qimpiantit = Qradiatoreve + Qtubave = 134.4 kW + 20 kW = 154.4 kW

Qfunksionimit = 15% Qimpiantit = 0.15 x 154.4 = 23 kW

Qgj = 154.4 kW + 23 kW = 178 kW Zgjedhim Gjeneratorin e nxehtesise (Kaldaja); Thermital TH Përcaktimi dhe zgjedhja e pompës se nxehtësisë Per te percaktuar pompen e nxehtesise duhet qe si fillim te percaktojme kapacitetin e kondesusesit dhe pastaj ate te avulluesit. Per te percaktuar pompen e nxehtesise duhet qe si fillim te percaktojme kapacitetin e kondesusesit dhe pastaj ate te avulluesit. QKondesatorit = Qimpiantit + Qfunksionimit

QKondesatorit = Qradiatoreve + Qtubave = 134.4 kW + 18.7 kW = 153.1 kW

Qfunksionimit = 15% Qimpiantit = 0.15 x 153.1 = 22.9 kW

QKondesatorit = 153,1 kW + 22.9 kW = 176 kW

Nr Pompave Nx = 176 kW/ 87,7 kW = 2 Keshtu zgjedhim 2 pompa nxehtesie me keto te dhena te lidhura ne kaskade.

Modeli Airwell CWP HP

25

Fuqia nominale e Ngrohjes 87.7 kW

Fuqia numinale e hyrjes 23.1 kW

Kompresori

Tipi / Nr scroll / 2

Avulluesi

Tipi / Nr plate / 1

Prurja 15085 l/h

Renia e presionit te ujit 45 kPa

29

Dimesioni I lidhjes hyrje-dalje 2"

Kondesator

Tipi / Nr plate / 1

Prurja ne kondensator 19660 l/h

Renia e presionit te ujit 72 kPa

Dimesioni I lidhjes hyrje-dalje 2"

30

7. SISTEMET E NXJERRJES SË NXEHTËSISË NGA TOKA

Nxehtësia nga toka do të nxirret me anën e këmbyesve vertikalë të nxehtësisë të future në shpime me thellesi deri 100 m. 7.1. Llogaritja e këmbyesve vertikalë të nxehtësisë:

Gjatësia e këmbyesit vertikal të nxehtësisë përllogaritet me anën e ekuacionit:

(7.1)

ku: Q sasia e nxehtësisë (W) për gjithë gjatësinë e këmbyesit vertikal të nxehtësisë L gjatësia e këmbyesit të nxehtësisë (m)

U Madhësia e përçueshmërisë për transmetimin e nxehtësisë drejt tokës nga qarkullimi i fluidit (diferenca e temperaturave për (m) të gjatësisë së këmbyesit) (W/°C/m) në kushtet e punës

ΔT diferenca e temperaturave së fluidit:

T0 temperatura e tokës (°C) T1 temperatura e fluidit në hyrje (°C) T2 temperatura e fluidit në dalje (°C)

Në kreun 4 paraqiten të dhënat mbi prerjet gjeologjike të puseve që duhet të shpohen në këtë rajon. Në mungesë të të dhënave konkrete nga Korça, madhësitë e përcjellshmërive dhe rezistencave termike të depozitimeve të tortonianit dhe pliocenit u pranuan për analogji ato të Tiranës (Atlasi Gjeotermal i Shqipërisë) jepen në pasqyrën 7.1:

Përcjellshmëritë dhe rezistencat termike të depozitimeve Pasqyra 7.1

Mosha gjeologjike Litologjia Përcjellshmëria termike,

në W/(oC.m)

Rezistenca termike,

në oC.m/W

Pliocen Argjila 1,3 0,769

Tortonian Ranorë 1,6 0,625

Përllogaritet rezistenca termike e ponderuar (Rp) për të gjithë prerjen e pusit me thellësi rreth 100m i cili kalon nëpër këto formacione (Pasqyra 7.2):

Pusi AK-9 (Pusi ndodhet në jug-perëndim të qytetit, tek Fajanca)

Pasqyra 7.2 Litologjia Thellësia (m) Trashësia (m)

Argjila 0-19,1 19,1

Rërë-zhavorre 19,1-22,4 3,3

Argjila 22,4-43,2 20,8


Argjila 45,6-49,1 3,5


Argjila 51,8-53,2 1,4

31


Argjila 55,4-60,4 5


Argjila 63,0-66,4 3,4


Argjila 70,5-75,5 5


Argjila 76,4-79,1 2,7


Argjila 81,8-92,3 10,5


Thellësia (m)

101.8

Pusi AK-1

(Pusi ndodhet 400 m në veri të Hotel-Turizmit dhe 700m JL të stadiumit) Pasqyra 7.3

Litologjia Thellësia (m) Trashësia (m)

Truall-deluvione 0-12 12

Argjila me zaje 12--46 34

Zhavorre 46-53 7

Argjila me zaje 53-70 17

Zhavorre 70-78 8

Argjila me zaje 78-95 17

Zhavorre 95-104 9

Thellësia (m) 104

Për pusin AK-9:

dhe përçueshmëria për transmetimin e nxehtësisë drejt tokës nga qarkullimi i fluidit (U) do të ketë madhësi:

Për pusin AK-1:

dhe përçueshmëria për transmetimin e nxehtësisë drejt tokës nga qarkullimi i fluidit (U) do të ketë madhësi:

32

Sipas matjeve gjeotermike, temperatura e tokës në thellësinë 100 m në Korçë është Ttokës=13-14 ° C. Për sistemin e ngrohjes, uji që shkarkohet nga pompa e nxehtësisë ka temperaturë rreth 3,5° C më të vogël se uji në hyrje. Përllogaritet diferenca e temperaturave ΔT:

Për këto parametra, këmbyesi vertikal i nxehtësisë, për të siguruar punën e pompës së nxehtësisë me fuqi 144 kW, fuqia e nevojshme për të realizuar ngrohjen dhe freskimin e sipërfaqes 1260 m2 me lartësi 3.5 m, duhet të ketë gjatësi si më poshtë: (Llogaritjet janë bërë me programin EES (Engineering Equations Solver)). Përfundimisht pasi kryejmë njehsimet rezulton se gjatësitë e këmbyesve të nxehtësisë duhet të jenë: DELTAT_h=8,75°C L_h=1257 m Q_t=144 kW R_s=0,48 °Cm/W T_1_h=7,2 °C T_2_h=3,3 °C T_tokes=14 °C U=13,09 W/°Cm Këtej rezulton se gjatësia e këmbyesit duhet të jetë 1257m. Ky këmbyes do të vensoset në një bateri prej 13 pusesh me thellësi 100 m sejcili. Ata do të vendosen në largësi 4 m nga njëri tjetri sipas rrjeshtave, të cilët midis tyre kanë gjithashtu largësi 4 m (Fig. 7.1).

33

7.2. Puset për marrjen e ujit, injektimin e tij në shtresë dhe për këmbyesin

vertikal të nxehtësisë Detyra e projektimit: Projektimin e shpimit te dy puseve nga te cilet njeri per shfrytesimin e sasisë së

nevojshme prej 6 litra/sek dhe tjetri per injektimin e po kesaj sasie uji rishtazi ne shtrese, per projektin e ngrohjes së Universitetit “Fan Noli“, Korce, duke perdorur energjine gjeotermike

Projektimin e shpimit te nje baterie prej 13 pusesh me thellesi 100 m sejcili per vendosjen ne to te kembyesve te nxehtesise per të njëjtin projekt si më sipër.

7.2.1-Kushtet hidrogjeologjike te zones Kushtet hidrogjeologjike te zones perreth përcaktohen nga ato fiziko-gjeografike dhe ndertimi gjeologo struktural perkates i saj. Keto percaktojne njëkohësisht edhe regjimin e ushqimit, shtrirjes dhe drenimit te ujrave nentokesore. Nga te dhenat e studimeve hidrogjeologjike te kryera dhe bazuar ne ndertimin gjeologjik te zones veçohen ujra nentokesore ne shkembinjtë poroze dhe ne shkembenjte kompakte te care

Ujra nentokesore ne shkembinjte poroze-Keto ujra takohen ne depozitimet zhavorrore qe kane perhapjen me te madhe gjate gjithe ultesires se Korçes. Ujrat nentokesore jane te perqendruara ne 4-8 horizonte zhavorro- zhuresh. Trashesite e te gjithe horizonteve se bashku ne sektore te ndryshem jane jo uniforme. Trashesite e horizonteve luhaten ne madhesite mesatare 12-22m. Te gjitha këto ujrat jane me presion. Nivelet pjezometrike stabilizohen ne 2-22 m mbi siperfaqen e tokes. Presionet me te medha verehen ne qendër te ultesires, ne sektorin Turan- Bulgarec. Vetite filtruese dhe ujëbollshmeria e depozitimeve kuaternare eshte e ndryshme ne sektore te ndryshem, por ne pergjithesi ato ruajne ligjshmerine e zvogelimit te vlerave te tyre me largimin nga jugu, nga zonat kryesore te ushqimit per ne veri ne zonat e drenimi, duke arritur vlerat maximale ne qender te ultesires. Koefiçenti i filtrimit ne zonen e interesit luhatet nga 3-28 m/dite dhe prurja specifike e puseve 0.3-1.4 l/sek/m. Ujëdhenia e puseve me vetardhje luhatet ne vlerat 0.5-5 deri ne 20-57 l/sek. Drejtimi kryesor i levizjes se ujrave nentokesore rezulton te behet nga jugu ne veri, po ne sektoret veriore te ultesires kemi nje drejtim te levizjes se ujrave nga perendimi ne lindje. Ushqimi i ujrave nentokesore behet per llogari te infiltrimit te ujrave atmosferike. Ujra nentokesore ne shkembinjte kompakte te care-Ne kete grup te ujrave nentokesore perfshihet kompleksi ujembajtes i ranoreve, konglomerateve dhe gelqeroreve litotamnike te Burdigalianit, te cilet ne kete zone perhapen gjate gjithe pjeses perendimore. Ujrat e ketij kompleksi lidhen direkt me shkembinjte e cituar me lart. Prurjet e burimeve te ketij kompleksi luhaten nga 0.1-0.2 l/sek deri ne 2 l/sek. Prurjet me te medha me vlera 4-6 l/sek takohen ne çarjet e gelqeroreve te Burgdigalianit. Ujrat nentokesore te ketij kompleksi nga ana e vetive fiziko kimike pergjithesisht paraqiten te mira, pa ere, pa shije, pa ngjyre dhe me temperature deri ne 16 ºC. Sipas tipit kimik keto ujra jane te tipit hidrokarbonat-kalciumi, me perzierje hidrokarbonat-kalcium-magneziumi.

34

Ushqimi kryesor i ketyre ujrave behet per llogari te reshjeve atmosferike, duke patur nje perputhje te zones se ushqimit me zonen e shtrirjes se ketij kompleksi. Per shkak te shkalles se vogel te ujembajtjes, shfrytezimi i ketyre ujrave ka vetem karakter lokal. 7.2.2-Vendvendosja e puseve Ne zona te ndryshme te ultesires se Korçes depozitimet kuaternare jane te tipeve aluviale (Q4al), proluviale (Q4pl) dhe kenetore (Q4kt). Ne keto kushte per te siguruar furnizimin me uje te projektit te ngrohjes së Universitetit ’Fan Noli’ te Korcës për të shfrytezuar energjine gjeotermike, variante e vendvendosjes së puseve jane: A-Varianti i Pare Projektimi i nje pusi shpimi me thellesi 100 m ne depozitimet zhavorrore te ultesires se Korçes, per te bere te mundur shfrytezimin e nje sasie prej 6 litra/sek si dhe te nje pusi tjeter (ne nje largesi te pakten 30-50 m) injektimi nepermjet te cilit do te kthehet perseri ne nentoke, e gjithe sasia e ujit te marre nga pusi i pare. Siperfaqja prapa nderteses se universitetit “Fan Noli” eshte më se e përshtatshme dhe e volitshme per këte qëllim. Këto puse, pritet të kenë prerjen litologjike të dhënë në tabelën 7.2 si dhe këta treguesit hidrogjeologjikë të pritshëm: Niveli statik Ns = -2 m Niveli dinamik Nd = - 17 m Prurja gjate pompimit Q=6 l/sek. Prurja specifike q=0.4 l/sek/m Ulja S=15 m

B-Varianti i dyte Sipas studimeve te kryera me pare si dhe llogaritjeve perkatëse, (shih paragrafin 7 te ketij projekti) gjatësia e këmbyesit duhet të jetë 1257m. Ky këmbyes do të vendoset në një bateri prej 13 pusesh me thellësi 100 m sejcili. Ata do të vendosen në largësi 4 m nga njëri tjetri sipas rrjeshtave, të cilët midis tyre kanë gjithashtu largësi 4 m (Fig. 7.1). Këto puse, pritet të kenë prerjen litologjike të dhënë në tabelën 7.3. 7.2.3- Teknologjia e shpimit te puseve 7.2.3.1- Metoda e shpimit të puseve Në përputhje me prerjen gjeologjike që puset do të kalojnë si dhe qëllimin e shpimit të tyre (puse për shfrytëzimin e ujrave nëntoksorë), shpimi i puseve, veçanërisht shpimi i shtresave ujëmbajtëse, duhet bërë shpejt, me qëllim që koha e kontaktit midis lëngut larës dhe mureve të pusit të jetë sa më e shkurtër, përndryshe ndodh bllokimi i rrugëve te komunikimit të zones prodhimtare me pusin duke bërë që debiti i pritshëm i ujit të jetë i vogël. E njejta gjë mund të thuhet edhe për puset qe do te sherbejne per vendosjen e këmbyesve të nxehtesise. Për këtë arsye mënyra e shpimit më e mirë do të jetë ajo me rrotullim dhe me qarkullim të lëngut larës, për të sjellë shkëmbin e shkatërruar në sipërfaqe. Me këtë rast, impianti (sonda) i shpimit duhet të jetë me rotor (motor në bazë) ose me motor ajror.

35

7.2.3.2- Daltat e shpimit Për të shpuar në kohë dhe me cilësi një pus, pikesëpari duhet bërë zgjedhja e drejtë e instrumentit shkëmbshkatërrues. Zgjedhja e këtij instrumenti varet nga lloji i formacioneve që do të shpohen. Kështu, shtresat tipike të prerjeve të puseve janë:

Shtresa suargjilore ne forme mbulese Shtresa argjilore me zaje qe ndeshen ne thellesi te ndryshme. Këto shtresa

përsëriten me trashesi te ndryshme nga 5 deri ne 34 m Shtresa zhavorri ujëmbajtëse edhe keto me perseritje Shtresa te perbera nga nderthurje ranore, mergele, konglomerate Shtresa flishoide

Ky informacion ndihmon jo vetëm në zgjedhjen e instrumentëve të shpimit por edhe në përcaktimin e një konstruksioni më të mire të puseve. Për të shpuar me sukses këtë pus, duhen zgjedhur dhe përdorur këto lloj instrumentash shkëmbshkatërrues: Shtresa suargjilore ne forme mbulese- dalta me fletë të përforcuara me lidhje të

forta karburi tungsteni (Widio) ose daltat të tipit PDC për shtresa të tilla, Shtresa argjilore me zaje që ndeshen ne thellësi te ndryshme. Këto shtresa

përsëriten me trashësi te ndryshme nga 5 deri ne 34 m- Shtresa zhavorri ujëmbajtëse edhe keto me perseritje- dalta me rulo me dhëmbë

të vendosur me kod IADC 5.2.5 ose 7.2.5, Shtresa te perbera nga nderthurje ranore, mergele, konglomerate- dalta me fletë

të përforcuara me lidhje të forta karburi tungsteni (Widio) ose dalta të tipit PDC Shtresa flishoide- dalta me fletë të përforcuara me lidhje të forta karburi tungsteni

(Widio) ose dalta të tipit PDC 7.2.3.3- Zgjedhja e lëngut larës Shpimi i puseve është i mundur në sajë të dy proceseve të njëkohshëm:

1. Shkatërrimi i shkëmbit në ballë të pusit nga instrumenti shkëmbshkatërrues dhe

2. Pastrimi i ballit të pusit nga shkëmbi i shkatërruar (shllami) dhe transporti i tij në sipërfaqe

Uji i pastër është elementi që përmbush më së miri kërkesat ndaj lëngut larës, por nga ana tjetër ai nuk mund të realizojë tërë funksionet e duhura. Për të përmbushur këto funksione, është e nevojshme të prodhohet dhe përdoret një lëng larës special siç është tretësira argjilore apo solucioni i argjilës. Tretësira më e përshtatshme për prerjen gjeologjike që do të kalojë pusi tretësira argjilore me bazë uji, që përfaqëson një suspension koloidal të grimcave argjilore (faza disperse) që është edhe pjesë aktive, në mjedisin dispers, që përfaqësohet nga uji i pastërt. Përgjithësisht si faze disperse rekomandohet argjila bentonite, një lloj argjile e veçantë në përbërje të së cilës ka grimca që dispergohen lehtë në prani të ujit. Fillimisht do të rekomandohej shpimi i pusit me ujë të pastër, me qëllim që argjila qe permbahet ne intervalin e mbushjeve sipërfaqësore të dispergohej në ujë, duke formuar kesisoj tretësirë argjilore natyrore, mirëpo përmbajtja e argjilës së vendit rezulton e varfër me pjesë bentonite dhe ky leng lares i formuar ne këtë menyrë përbush vetem pjeserisht funksionet e veta. Per kete ai duhet te perpunohet me pas kimikisht qoftë duke i shtuar sasi argjile bentonite ashtu edhe reagente kimikë të nevojshëm, duke i dhene karakteritikat përkatëse tretësirës argjilore. Tretësira argjilore karakterizohet nga parametrat e saj, ndër të cilët më kryesorët janë; dendësia, vetitë reologjike (viskoziteti, gelet), filtrimi, përmbajtja e fazës së ngurtë, etj. Ndër to, vetitë reologjike të tretësirave argjilore (viskoziteti dhe gelet) janë shumë, shumë

36

të rëndësishme. Transporti i grimcave të shkëmbit të shkatërruara nga balli i pusit në sipërfaqe, është një nga funksionet më të rëndësishme të lëngjeve të shpimit që realizohet nëpërmjet karakteristikave reologjike. Transporti i këtyre grimcave është funksion i dendësisë së grimcave të shkëmbit të shkatërruar, dendësisë së lëngut larës, viskozitetit të tij, prurjes së pompës si dhe hapsirave gjeometrike të pusit (kombinimi diametër dalte-diametër kolonë shpimi). Mbrojtja e shtresës prodhimtare (formacioneve ujëmbajtës) është mjaft e rendësishme për një lëng larës. Depozitimi i kores argjilore në muret e pusit që lejon vazhdimin e operacioneve të shpimit dhe mbron shtresat ujëmbajtëse, është shpesh një konsiderate që harrohet për lëngun larës. Ndotja e shtresave ujëmbajtëse, përgjithësisht është një zvogëlim i përshkushmërisë së zones pranë pusit me mundësinë e zvogëlimit të sasisë së ujit për t’u marrë. Problemi mund të jetë serioz kur përdoret një lëng larës me bazë ujë, por me një argjilë të keqe. Argjila bentonite menjanon këto mangësi të argjilave të tjera dhe është e pazëvendësueshme në këtë drejtim. Nga ana tjetër, me daljen në sipërfaqe, grimcat e shkëmbit të shkatërruar duhet të largohen nga lëngu larës, në kanalet e pastrimit, në pajisjet e pastrimit si sitat vibruese, centrifugat, ne rërëndarësit apo edhe llumndarësit, përpara se lëngu larës të shkojë ne gropën nga ku thithet përsëri prej pompës. Një tretësirë argjilore e përshtatshme për shpimin e puseve për shfrytëzimin e shtresave ujore, në rastin konkret duhet të ketë këto këto karakteristika: sasia e argjilës bentonite në tretësirë 1-2 % dendësia 1050-1150 kg/m3 viskoziteti relativ (Marsh Funnel) > 150 sek viscositeti plastik > 200 cPuaz gelet >5 lbs/(100ft2)

Një tjetër funksion i lëngut larës është edhe mënjanimi i shqetësimeve të ndryshme gjatë shpimit dhe tubimit të pusit sic janë; humbjet e lëngut larës në shtresë që mund të shfaqen normalisht në zonën që do të punohet. Kjo pritet të ndodhë gjatë shpimit të shtresave të zhavorrit. Tretësira argjilore me argjilë bentonite, me 2-3 % shtesë të gëlqeres së shuar apo Ca(OH)2, shmang kënaqshëm humbjet e qarkullimit. Kjo shtesë e gëlqeres së shuar, duhet të bëhet para fillimit të shpimit të shtresave të zhavorrit, pikërisht kur të bëhet edhe ndrimi i daltës. 7.2.3.4- Regjimi i shpimit të pusit Për të shpuar shpejt dhe me cilësi një pus, është e nevojshme të zbatohet një teknologji shpimi e përshtatshme. Teknologji shpimi e përshtatshme do të thotë të kombinosh drejt parametrat mekanikë të regjimit të shpimit me ato hidraulikë. Kështu, parametrat mekanikë të regjimit të shpimit si pesha mbi daltë (Pd) dhe numri i rrotullimeve (N) duhen projektuar dhe zbatuar mirë për të marrë tregues sasiorë dhe cilësorë të kënaqshëm., por në të njëjtën kohë edhe një pus sa më vertikal dhe të rregullt (rrethor) dhe seksion konstant gjatë gjithë thellësisë së tij. Shpimi i pusit do të nisë me dalta me fleta apo PDC me diametrat e percaktuara me poshte dhe qe mund te gjenden tek figura e konstruksionit te pusit, me parametrat mekanikë regjimit të shpimit si më poshtë:

Pd=1-2*103

daN N= 80-100 rrot/min

37

Me këto parametra mekanikë të regjimit të shpimit, shpejtësia e pritshme e shpimit (Vm) do të jetë nga 3-deri në 6-8 m/orë. Një shpejtësi shpimi më e lartë është e rrezikshme për shkak të mundësisë së shtrembërimit të pusit që shkakton më pas probleme, si gjatë uljes së kolonës së rrethimit, uljes se kembyesit të nxehtësise apo edhe gjatë shfrytëzimit të puseve me pompa zhytëse.

Ndrimi i daltës duhet bërë në tavanin e zhavorreve dhe për këtë janë specialistët ato që dallojnë këtë dukuri. Për këtë duhet bërë manovër lart dhe duhet vendosur daltë me rulo me dhembë të frezuar apo të vendosur apo edhe dalata PDC sipas rekomandimit. Parametrat mekanikë të rinj të regjimit të shpimit duhet të jenë:

Pd = 5-7 *103

daN N= 120-140 rrot/min

Shpejtësia e pritshme e shpimit, Vm, do të jetë 3.5-4 m/orë. Për të siguruar peshën e duhur mbi daltë, Pd, është e nevojshme që përbërja e instrumentit të shpimit të jetë si më poshtë:

Dd+ TR*(10-12 m) +TSH (90-.. m) Ku: Dd-Dalta e shpimit (instrumenti shkëmbshkatërrues) me diametër në funksion të puseve që do të shpohen (per marrje uji apo per vendosje kembyesi)t

TR=tubo rëndues me diametër në funksion të diametrit të daltës së shpimit TSH-Tubo shpimi me diameter qe varet nga diametri i daltes.

Një tjetër faktor i rëndësishëm i regjimit të shpimit është programi hidraulik i pusit. Në këtë program dallohet kombinimi i dy parametrave kryesorë: prurja e pompës , Q, (l/sek) trysnia e pompës apo e pompimit , P, (Mpa)

Parametri i parë është shumë, shumë i rëndësishëm për pastrimin e ballit të pusit nga shllami, ngritjen dhe transportin e tij në sipërfaqe. Hapsira unazore mure pusi-kolonë shpimi, gjatë shpimit të puseve të ujit, përgjithësisht është shumë e madhe (më shumë se

0.186 m2

). Kështu për të pasur një shpejtësi ngritëse të mjaftueshmedhe dhe të rekomandueshme të grimcave të shkëmbit të shkatërruar (0.7-1 m/sek), prurja e pompës së lëngut larës duhet të jetë jo më e vogël se 90-150 l/sek.

Parametri i dytë, trysnia është tërësisht funksion i thellësisë së pusi. Funksioni kryesor i saj është të mposhtë trysninë që krijohet nga ndryshimi i dendesise së lëngut larës në dalje me atë në hyrje për shkak të rëndimit të lëngut larës me grimcat e shkëmbit të shkatërruar si dhe rëniet e trysnisë së qarkullimit në sistem. Trysnia e zakonshme gjatë pompimit për puse që nuk kalojnë thellësinë 200-300 m, duhet të jetë rreth 1-3 Mpa. Vlerat më të rritura të shfaqura gjatë shpimit, janë sintomë e bllokimit të pjesshëm të sistemit nëntoksor apo sipërfaqësor të qarkullimit të lëngut larës. Konstruksioni i pusit në përshtatje me kërkesat e paraqitura-Përcaktimi i konstruksionit të pusit varet nga prerja gjeologjike e puseve si dhe nga funksioni teknologjik që do të ketë pusi (pus shfrytëzimi uji, nafte apo gazi apo pus për vendosje pajisjesh të këmbimit të nxehtësisë sic është rasti që po shqyrtohet). Pikërisht, këtu fillon edhe diskutimi i hartimit të konstruksionit të pusit: Diametri i përshtatshëm i kolonës së rrethimit-Në puset e shpuar për shfrytëzimin e energjisë gjeotermike, përgjithësisht ndeshen skemat e meposhtme:

38

A-Marrja e ujit me temperaturë të ndryshme nga ajo e sipërfaqes si dhe rikthimi i këtij uji me temperaturë të ndryshuar në një pus tjetër Në rastin e parë, veprohet si në projektimin e konstruksionit të një pusi për shfrytëzimin e ujit, në të cilin shfrytëzimi do të bëhet me pompë zhytëse. Teorikisht, diametri minimal i brendshëm i kolonës së rrethimit, që do të shdrrohet më pas automatikisht në kolonë shfrytëzimi, duhet të jetë i tille qe te lejoje instalimin dhe fuksionimin brenda saj të pompës zhytëse. Keshtu, per te perballuar sasinë e pritshme të ujit, nga katalogët përkatës të kompanive të ndryshme prodhuese, zgjidhet pompa zhytëse (diametri i jashtëm së bashku më të karakteristikat të saj si prevalenca, lartësia, diametri i tubos dalëse si dhe pesha përkatëse). Per prurjen e kerkuar do te perdoret nje pompe 5” qe do te thote se ka diametrin e jashtem 141 mm. Keto pompa punojne normalisht ne kolona 6” me diameter te brendshem 152. 4 mm, diameter te jashtem 160.4-162 mm dhe diameter manikote (lidhësi) 180 mm. Keto jane tuba te llojit “celik i xinguar dhe i pjekur” qe perdoren rendom per tubimin e puseve per shfrytezimin e ujerave nentokesor per thellesi relativisht te vogla (deri 250-300 m).Ky material (celiku) përballon ngarkesat në tërheqje dhe shtypje lokale, ndërsa specifikimi “i galvanizuar dhe i pjekur”, përballon korrozionin dhe oksidimin e kolones ne pus. Trashesia minimale e faqeve të tubave duhet të jetë 3-5 mm. Lidhjet e tubave me njëra tjetrën, duhet të bëhet me filetaturë mashkull femër. Lloji i lidhjes duhet të jetë “Buttres” apo “Vam”, lloj lidhjesh që sigurojnë jo vetëm një hermetizim të mirë gjatë shfrytëzimit të ujrave, por edhe një mbërthim të shpejtë e praktik të tubave më njëri tjetrin gjatë procesit të tubimit. Diametri i jashtëm i manikotes ku mberthehet fileto mashkull, është më i madh se diametri i jashtëm i tubave në trup. Perpos kushteve te tilla, diametri i daltes qe duhet te perdoret per te shpuar intervalin e pusit ku do te ulet kjo kolone, duhet te sigurojë një hapsirë minimale për anë prej 1-2” (25.4-50.8 mm) për të bërë të mundur si uljen e kolonës me lehtësi ashtu edhe hedhjen po të tillë të granilit nga sipërfaqa. Perfundimisht, diametri i daltes qe duhet perdorur per te shpuar keto dy puse do te jete 9-9 5/8 “ ose 228.6-244.5 mm. Filtrat-Filtrat, në konstruksionin e puseve për shfrytëzimin e ujit, përgjithësisht janë pjesë e kolonës së rrethimit (shfrytezimit). Ato vendosen në pozicion të tillë që saktësohet nga ndjekja e shpimit të pusit. Kjo është arsyeja që filtrat duhet të kenë përgjithesisht të njëjtin diameter si kolona, mundësisht të njëjtën lidhje dhe të jenë në gjatësi të ndryshme për t’u përshtatur me vendosjen ne pozicionin e duhur, përballë shtresave prodhimtare. Tipi apo lloji i filtrave, për përbërjen granulometrike që kanë shtresët ujëmbajtëse të zones, duhet të jetë i tipit “urë” me hapesira të mjaftueshme për të kaluar uji por për të penguar rërën të vijë në pus. Materiali i filtrave duhet të jetë si ai i tubave, çelik i galvanizuar i “pjekur” Tubimi i pusit mbas shpimit apo ulja e kolones se rrethimit-Para fillimit të tubimit, në sheshin pranë pusit vendosen të gjithë tubat e plota dhe filtrat përkatëse që do të jenë pjesë e kolonës. Ato kontrollohen në mënyrë të hollësishme nga përgjegjësi i ekipit dhe, gjatësia e secilës tubo dhe filtër, sipas numrit të vënë, dokumentohet. Më afër pusit vendosen elementët që do të ulen më thellë. Përpara fillimit të procesit të tubimit, është e nevojshmë të kryhet një larje instensive e pusit, për ta pastruar atë nga shkëmbi i shkatërruar që nuk ka arritur të dale në sipërfaqe. Për këtë qarkullimi i lëngut larës me instrument shpimi të ulur deri në ballë të pusit duhet të vazhdojë deri sa ndryshimi i dendësisë së lëngut larës që hyn me atë që del të jetë minimal. I shprehur në mënyrë sasiore, ndryshimi i dendësive midis lëngut që hyn dhe atij që del nga pusi të mos jetë më

i madh se 0.05-0.1 gr/cm3

(50-100 kg/m3

)

39

Larja dhe krijimi i filtrit artificial në pus-Një proces me të vërtetë interesant në shpimin dhe kompletimin e puseve për shfrytëzimin e ujit, është procesi i kompletimit. Mbas tubimit të pusit, fillon zëvendësimi i lëngut larës (solucionit argjilor) me ujë të pastër. Ndërkohë që procesi i zëvendësimit shkon drejt përfundimit, në hapësirën unazore fillon e hidhet granil i përmasave 7-15 mm, i cili do të vendoset përballë filtrit të kolonës duke krijuar një filtër artificial mjaft të dobishëm për frenimin e ardhjes së rërës në pus. Granili duhet të jetë me kokrriza të rrumbullakëta dhe kokrrizat duhet të jenë të madhësive të ndryshme. Niveli i mbushjes me granil duhet të jetë deri në lartësinë e filtrave më të sipërm, por meqenëse gjatë procesit të përvetësimit krijohen kushte për të shkarë poshtë, hapësira unazore mbushet disa metra mbi këtë filtër. Përvetësimi i pusit dhe kryerja e provave-Mbas përfundimit të tubimit të pusit, kryhet edhe përvetësimi i pusit (shtresave), proces ky që kurorëzon suksesin e shpimit të tij. Procesi përvetësimit të shtresave ndjek këtë procedure: Zëvendësimi i lëngut larës me ujë të pastër- kryhet për arsyet që u pusit më lart. Për këtë, në pus duhet pompuar me anën e pompës së auto-sondës, nëpërmjet tubave të kolonës së shpimit, një sasi e konsiderueshme uji, që si sasi duhet të kalojë 6-8 here vëllimin e pusit të shpuar. Përvetësimi i pusit me ajër të ngjeshur (me trysni)-Përvetësimi i pusit është çasti më i rëndësishëm i kompletimit. Për të arritur rezultate të shpejta dhe për të mënjanuar çdo mundësi bllokimi të shtresës ujëmbajtëse, përgjithësisht përdoret ajri i ngjeshur. Nëpërmjet injektimit të tij në pus, me kolonë shpimi të ulur në thellësinë që vendos drejtuesi teknik apo supervizori përkatës, bëhet ulja e niveli të ujit në pus. Ulja e nivelit, ne rastin më të skajshëm, deri në boshatisjen e plotë të pusit, çon në rritjen e depresionit midis trysnisë së shtresës dhe asaj të pusit, pra krijohen kushte mjaft të favorshme për lëvizjen e ujit në drejtim të pusit. Këto kushte bëjnë që uji gjatë lëvizjes të marrë me vetë edhe ato pjesët të tretësirës argjilore që mund të kenë bllokuar hapësira të caktuara të shtresës, duke bërë që të zhbllokohen ato. Prova e shtresës (pusit) apo pompimi-Përgjithësisht provat e pompimit behet me anën e një pompe zhytëse me aftësi thithje dhe pompimi të përafërt apo më të madhe se prurja e pritshme e pusit. Pompa ulet me të gjitha pajisjet e saj deri në thellësinë e parapërcaktuar. Pompimi duhet të vazhdojë pa ndërprerje duke matur çdo 30 apo 60 min si prurjen e pompës ashtu edhe nivelin dinamik në pus për prurje të ndryshme Q1, Q2 dhe Q3 që janë prurje në funksion të prurjes së pritshme të pusit. Përpara fillimit të pompimit, është e domosdoshme të matet niveli statik i pusit. Ky nivel duhet matur mbas 24 orë lënie në qetësi të pusit. Tabela e mëposhtme jep specifikimet e provës së pompimit që duhet kryer

Në fund të pompimit, merret një kampion për të kryer analizat fiziko kimike të ujit.

Prurja e pompimit (litra/sek)

Kohëzgjatja e pompimit (Orë)

Koha e matjes së niveli (Minuta)

1 4 Çdo 30 min

3 4 Çdo 30 min

6 40 Çdo 60 min

40

Neqoftese do të bënim një preventiv te thjeshte te shpimit dhe kompletimit te këtyre puseve (pusit për shfrytëzimin e ujit nëntokësor si dhe atij për injektimin e ujit te përdorur, do te rezultonte një kosto prej 12000-14000 leke/ml pus për pusin e shfrytëzimit dhe 8000-1000 leke/ml për pusin e injektimit (me kolonë rrethimi PVC). Kjo kosto vlen për kohen e sotme dhe duhet aktualizuar për kohen dhe vendin ku do te kryhet shpimi. B-Shpimi i puseve për vendosjen e këmbyesve te nxehtësisë Përbën një rast me te thjeshte te problemit si për nga teknologjia e shpimit ashtu edhe për nga kompletimi i pusit. Ne rastin e shpimit te puseve te tille kërkohet te shpohet pusi me ritme sa me te larta pa u merakosur për ndotjen e shtresave ujëmbajtëse. Për këtë zbatohet një konstruksion pa “konstruksion”, dmth. pa ulur kolone rrethimi kosto e se cilës ne përgjithësi përbën rreth 40 % te kostos se pusit. Diametri i shpimit te pusit apo i daltës se përdorur do te rezultojë nga kompleti i këmbyesve qe do te vendosen ne te. Përgjithësisht, ne pus ulen këmbyes te përberë nga 2 tuba PVC me diametër 2” (50 mm). Ne pjesën e poshtme ato për te mos u thyer apo palosur lidhen me një manikote ne forme “U”-je metalike. Për një ulje sa me te shpejte te mundshme dhe pa shqetësime, diametri i daltës duhet te jete:

Dd=>3*dt Ku: Dd-diametri i daltës qe do te shpoje pusin dt-diametri i jashtëm i tubave te këmbyesit Ne rrafshin praktik, diametri i daltës duhet te jete 150-200 mm, dmth një dalte 6 5/8-6 ¾” ose 168.3-171.3 mm. Siç dihet, këmbyesi mund te jete „i varrosur“ ne çimento ose i zhytur ne ujë. Për kushtet konkrete te projektimit do te zgjidhet varianti i këmbyesit te çimentuar qe ka këto përparësi:

Mbrojtjen e përhershme te këmbyesit nga veprimi i forcave mekanike dhe atyre kimike,

Mundësinë e zbatimit te trysnive me te larta te pompimit, te përdorimit edhe te tubave me cilësi me te dobëta e për rrjedhoje, kosto me te ulet

Siguron sipërfaqe kontakti me te madhe e me te mire te këmbyesit Kompletimi i pusit- Mbas mbarimit te shpimit, ne pus ulet këmbyesi i përberë nga 2 tuba PVC te lidhur ne fillim (pjesën me fundore) me një manikote metalike ne forme ”U”. Bashke me te ulet edhe tubi i çimentimit me diametër rreth 1” (25, 4 mm). Nëpërmjet këtij tubi do te pompohet ne pus (nga fundi i tij) tretësira e çimentos e përberë nga tretësira argjilore e përdorur për shpimin e pusit por e pastruar nga shkëmbi i shkatërruar dhe e pasuruar me çimento. Kjo tretësirë çimentoje do te zëvendësoje tretësirën ekzistuese te argjilës qe mbush pusin se pari sepse ka dendësi me të lartë fale përmbajtjes se çimentos dhe se dyti ngaqë pompohet nga fundi i pusit. Tretësira argjilore me baze bentonite i jep tretësirës se çimentos veti reologjike dhe tiksotropike te larta duke bere qe te mos dekantoje gjate ngurtësimit si dhe ul koston e përgatitjes se kësaj tretësirë. Figura e mëposhtme jep një pamje te këmbyesit te çimentuar ne pus. Kosto mesatare e shpimit dhe kompletimit te puseve te tille shkon rreth 6500-7000 leke/ml. Të përgjithshme:- Koha e nevojshme për shpimin e pusit me thellësi relativisht të vogël (50-150 m) luhatet midis një dhe dy ditëve. Në ditët e sotme gjithë pajisjet që përdoren janë optimizuar në funksion të një shpimi të shpejtë dhe pa probleme të ndotjes së mjedisit. Pas instalimit (vendosjes së impiant të shpimit) me qëllim parandalimin e ndotjes, i gjithë shllami që do të dalë nga pusi duhet të grumbullohet në një vaskë të posaçme të krijuar artificialisht në mjedisin aty pranë. Për këtë sheshi i shpimit duhet të jetë lehtësisht i

41

arritshëm nga sonda e shpimit. Po ashtu janë të nevojshme të plotësohen edhe disa kërkesa të tjera para se të fillojë procesi i shpimit si:

Lejet nga autoritetet kompetente,

Terren i përshtatshëm në gjithë kushtet e motit

Aty pranë të mos kalojnë linja elektrike apo tubacione,

Sipërfaqe e mjaftueshme për tu vendosur sonda dhe të gjithë pajisjet ndihmëse të shpimit.

42

Nxehtesia e perfituar

Pompa e nxehtesise

Hapsire e mbushur me

bentonite+cimento

Tubat e kembyesit

te nxehtesise

Tubi i dergimit

Tubi i marrjes

Tubi Injektimit te tretësirës

cimento+bentonit

Tubat e kembyesit

te nxehtesise

Muret e pusit


bentonite+cimento


bentonite+cimento

Injektimi tretesirë

cimento+bentonite

Fig. .7.1 Vendosja e këmbyesit të nxehtësisë në pus dhe cimentimi i tij

43

8. VLERËSIMI EKONOMIK DHE STUDIMI I FISIBILITETIT TË SISTEMIT

NGROHËS GJEOTERMAL

Analiza e efektivitetit ekonomik të përdorimit të sistemeve gjeotermale të ngrohjes për godinën e Universitetit “Fan Noli” të Korçës po kryhet duke vlerësuar shpenzimet e nevojshme për ndërtimin e sistemit ngrohës dhe për energjinë elektrike që duhet konsumuar për vënien e tij në punë. Këto janë krahasuar me shpenzimet për sistemin ngrohës me kaldajë për kryerjen e studimit të fisibilitetit. Krahas kësaj, është vlerësuar edhe koha për vetshlyerjen e investimit për ndërtimin e sistemit.

Godina ka sipërfaqe të përgjithshme 1260 m2 dhe sistemi ngrohës duhet të ketë fuqi 134 kW, për të siguruar një ngrohje me fuqi specifike 106,3 W/m2. Ngrohja do të realizohet me anën e radiatorëve. Është përllogaritur se për sistemin gjeotermal, i cili ka pompë nxehtësisë që jep ujë me temperaturë 50oC, është e nevojshme një sipërfaqe e përgjithëshme e radiatorëve 1,87 herë më të madhe se sa për rastin kur sistemi ngrohës përdor kaldajë me naftë, dhe uji ka temperaturë 70oC. Sistemi gjeotermal i projektuar ka burim nxehtësie shtresat e tokës dhe nxehtësia e tyre nxirret me anën e këmbyesve vetikalë të nxehtësisë, duke përdorur skemën: pus-këmbyes vertikal nxehtësie-pompë gjeotermale nxehtësie ujë ujë. Vlerësimet janë bërë edhe për sistemin gjeotermal që si burim nxehtësie ka ujin nëntokësor të pellgut ujëmbajtës të fushës së Korçës.

Pompat e nxehtësisë janë të tipit Airwell CWP HP-25 për sistemin me burim nxehtësie shtresat e tokës, përkatësisht. Ato kanë karakteristika teknike: Fuqi e ngrohjes 87.7 kW, fuqia elektrike 23.1 kW.

Në centralin termik të sistemit gjeotermal janë vendosur dy pompa të tilla nxehtësie, përkatësisht për sejcilin rast. Sipas të gjitha këtyre të dhënave vlerësohet kosto e pajisjeve që instalohen brenda godinës (Pasqyra 8.1).

Në sistemin gjeotermal që si burim nxehtësie ka ujin nëntokësor, uji pasi nxirret nga një pus dhe kalohet nëpër pompën e nxehtësisë, ri-injektohet në tokë përsëri, për të mos dëmtuar rregjimin hidrogjeologjik të pellgut ujor nëntokësor. Për pompimin e ujit nga pusi përdoret një pompë zhytëse, e cila për rastin e dhënë ka prurje 5 l/sek dhe motorr elektrik me fuqi 7.5 kW.

Në sistemin gjeotermal, ku si burim nxehtësie janë shtresat e sipërme të tokës, nxehtësia e tyre nxirret me këmbyes vertikal nxehtësie. Gjatësia e këmbyesit, me kapacitet nxjerrës termik 100 W/ml, me një rezervë prej rreth 20%, në mungesë të të dhënave gjeotermale konkrete për sheshin kunndodhet godina e Universitetit, është pranuar 1500 m dhe ndërtohet në bateri 15 pusesh me thellësi 100 m. Qarkullimi i ujit nëpër këmbyesin vertikal në puse bëhet me pompë qarkullimi, që për rastin e dhënë duhen dy pompa, me prurje 4.1 l/sek secila.

44

Kosto Totale per te dy rastet

KOSTOT E PAISJEVE TË SISTEMEVE NGROHËSE NË GODINË

Pasqyra 8.1

Paisjet

Kosto

[në Euro]

Sistemi me kaldajë Sistemi gjeotermal

me pus uji

Sistemi gjeotermal

me këmbyes vertikal nxehtësie

Radiatorë 7.667 15.334 15.334

Tuba 2.144 5.424 5.424

Kolektorë 727 1.157 1.157

Ventila 2.566 2.893 2.893

Pompë qarkullimi 475 950 950

Centrali termik 3.000 22.100 33.500

Gjithësej 16.579 47.888 59.288

Kosto specifike,

[në Euro/m2]

15,6 45,1 55,9

Në paqyrën 8.2 dhe 8.3 paraqiten kostot për nyjen gjeotermale: pusi për dhënien e ujit dhe këmbyesi vertikal i nxehtësisë, si edhe kostot e përgjithshme për ndërtimin e sistemeve ngrohëse dhe gjeotermale.

KOSTOT E PAISJEVE TË NYJËS NGROHËSE

Pasqyra 8.2

Emertimi Të dhëna teknike Çmimi, [në Euro]

Kosto, [në Euro]

Sistemi me burim nxehtësie ujin nëntokësor

Pus marrje uji Thellësi: 150 ml 100 15.000

Pus injektimi Thellësi: 50 ml 70 3.500

Pompë zhytëse Prurje: 5 l/sek 1.459 1.459

Gjithsej 19.959

Sistemi me këmbyes nxehtësie

Këmbyes vertikal

nxehtësie

1.500 ml 50 75.000

Pompa qarkullimi 2 copë 856 3.424

Gjithsej 78.424

45

KOSTOT E PËRGJITHSHME PËR NDËRTIMIN E SISTEMEVE NGROHËSE GJEOTERMALE

Pasqyra 8.3 Lloji i sistemit Emërtimi instalimit Kosto

[në lekë]

Kosto

[në Euro]

Me burim nxehtësie

ujin nëntokësor

Impianti në godinë 5.890.224 47.888

Nyja gjeotermale 2.454.957 19.959

Gjithsej 9.185.640 74.680

Kosto specfike Lekë/m2, Euro/m2 7.290 59,3

Me këmbyes vertikal

nxehtësie

Impianti në godinë 7.292.424 59.288

Nyja gjeotermale 9.646.152 78.424

Gjithsej 16.938.576 137.712

Kosto specfike Lekë/m2, Euro/m2 13.443 109,3

Në pasqyrën 8.4 paraqitet krahasimi i kostove për ndërtimin e sistemeve ngrohës të ndryshëm.

KRAHASIMI I KOSTOVE PËR NDËRTIMIN E SISTEMEVE NGROHËS TË NDRYSHËM

Pasqyra 8.4

Burimi nxehtësisë i

sistemit gjeotermal

Kosto

[në Euro]

Kosto e sistemit me kaldajë

[në Euro]

Kosto shtesë për sistemin gjeotermal

[në Euro]

Uji nëntokësor 74.680 16.579 58.101

Shtresat e Tokës 137.712 121.133

Në pasqyrën 8.5 paraqitet krahasimi i kostove specifike [Euro/m2] për ndërtimin e sistemeve të ndryshëm ngrohës.

KRAHASIMI I KOSTOVE SPECIFIKE PËR NDËRTIMIN E SISTEMEVE TË NDRYSHËM NGROHËS, në Euro/m2.

Pasqyra 8.5

Sistemi gjeotermal

Sistemi me kaldajë Burimi nxehtësisë uji

nëntokësor

Burimi nxehtësisë

shtresat e tokës

59,3 109,3 13,1

Nga pasqyrat 8.5 deri 8.7 vërehet se, sistemet gjeotermalë kërkojnë investim për ndërtim më të madh sesa sistemi me kaldajë, në masën katër deri rreth tetë herë më të madhe. Sistemi gjeotermal i cili si burim nxehtësie ka ujin nëntokësor dhe kërkon vetëm dy puse për marrjen dhe injektimin e tij në shtresë, prandaj ka kosto rreth dy herë më të lirë

46

sesa sistemi gjeotermal që si burim nxehtësie ka shtresat e tokës dhe kërkon këmbyes vertikal nxehtësie për nxjerrjen e nxehtësisë nga ato. Ky sistem është i detyruar të përdoret kur nuk ka ujëra nëntokësor nën ose pranë godinës ku ndërtohet sistemi ngrohës/freskues gjeotermal.

Por, këto shpenzime më të mëdha të bëra për ndërtimin e sistemin gjeotermal, mbulohen shpejt në kohë nga kursimi i fondeve për lëndën djegëse që do të konsumonte kaldajës, e cila ka rendiment 0,8 deri 0,9 ndërsa sistemet gjeotermale të projektuar kanë koeficient performance 3,8.

Shpenzimet për lëndën djegëse dhe energjinë elektrike për sistemet e ndryshme ngrohëse (Pasqyra 8.8 dhe 8.9). Në kushtet e ekonomive edhe në nivel aktual të paqëndrueshëm, ndryshon shumë çmimi i naftës, brenda një periudhe të shkurtër. Prandaj studiai e kryem pë dy nivele çmimesh: maksimale dhe minimale të tregut shqiptar.

KONSUMI DHE SHPENZIMET PËR NAFTËN E KALDAJËS

Pasqyra 8.8

Fuqia e

kaldajës,

në [kW]

Konsumi i

naftës,

[në l/orë]

Orë

pune/vit

Konsumi

vjetor i

naftës, [në litra]

Çmimi,

[në Lekë/l]

Shpenzimet vjetore

[në Lekë] [në Euro]

150 15 2144 31.710 155 4.915.050 39.960

150 15 2144 31.710 100 3.171.000 25.780

47

KONSUMI DHE SHPENZIMET PËR ENERGJINË ELEKTRIKE TË SISTEMIT GJEOTERMAL

Pasqyra 8.9

Paisja

Sasia

Fuqia,

[në kW]

Fuqia totale,

[në kW]

Orë

pune/vit Energjia vjetore,

[në kW/h]

Çmimi,

në [Lekë/kWh]

Shpenzimi

përgjithshëm

[në Lekë] [në Euro]

Sistemi me ujë nëntokësor

Pompa

gjeotermale

2 23.1 46.2

Pompë

zhytëse

1 7,5 7,5

Gjithsej 53,7 2114 113.522 14,4 1.634.717 13.290

Sistem i me këmbyes nxehtësie

Pompa

gjeotermale 2 23.1 46.2

Pompë

qarkullimi

2 7,5 15,0

Gjithsej 61,2 2114 129.376 14,4 1.863.014 15.146

48

Në pasqyrën 8.10 paraqitet krahasimi i konsumit të naftës dhe energjisë elektrike për sistemet e ndryshme ngrohëse.

KRAHASIMI I KONSUMIT TË NAFTËS DHE ENERGJISË ELEKTRIKE PËR SISTEMET E NDRYSHME NGROHËSE DHE SHPENZIMET VJETORE.

Paqyra 8.10

Emërtimi

Shpenzimet

Kursimi nga

sistemi gjeotermal

[në Lekë] [në Euro] [në Lekë] [në Euro]

Nafta, çmimi 155 leke/litri

Çmimi 100 leke/litri

4.915.050

3.171.000

39.960

25.780

Energjia elektrike, sistemi gjeotermal me ujë,

Rasti (çmimi) 1

Rasti (çmimi) 2

1.634.717 13.290

3.280.333

1.536.283

26.670

12.490

Energjia elektrike, sistemi

gjeotermal me këmbyes

nxehtësie,

Rasti (çmimi) 1

Rasti (çmimi) 2

1.863.014 15.146

3.052.036

1.307.986

24.814

10.634

Në pasqyrën 8.11 analizohet periudha e vetëshlyerjes së investimeve për ndërtimin e sistemit gjeotermal nga kursimet vjetore të naftës që djeg kaldaja.

PERIUDHA E VETSHLYERJES SË INVESTIMEVE PËR NDËRTIMIN E SISTEMIT GJEOTERMAL

Pasqyra 8.11

Sistemi gjeotermal i

ngrohjes

Shtesa e kostos te

instalimit ndaj sistemit me kaldaje,

[në lekë]

Kursimi i shpenzimeve

vjetore për energjinë,

[në lekë]

Periudha e

vetshlyerjes së investimit,

[në vite]

Me burim ujin

nëntokësor

7.146.423 Rasti (çmimi) 1: 3.280.333

Rasti (çmimi) 2: 1.536.283

2.2

4.6

Me burim

shtresat e tokës.

14.899.359 Rasti (çmimi) 1: 3.052.036

Rasti (çmimi) 2: 1.307.986

4.9

11.4

Në fig. 8.1 paraqitet grafikisht analiza për periudhën e vetëshlyerjes së investimeve, nëpërmjet vlerësimit të shpenzimeve për pajisjet dhe konsumin e lëndëve djegëse ose energjisë elektrike për sistemin ngrohës me kaldajë dhe gjeotermal.

49

Fig. 8.1. Shpenzimet për pajisjet dhe konsumin e lëndëve djegëse ose energjisë elektrike për sistemin ngrohës me kaldajë dhe gjeotermal.

Legjenda: Seria 1- Sistemi me kaldajë; Seria 2- Sistemi gjeotermal me burim nxehtësie shtresat e sipërme të tokës; Seria 3- Sistemi gjeotermal me burim nxehtësie ujin nëntokësor.

Fig. 8.2. Shpenzimet kumulative vjetore për konsumi e energjisë elektrike ose të naftës për ngrohjen e godinës së Universitetit të Korçës me sistemet e ndryshme: Seria 1- Sistemi gjeotermal me burim nxehtësie ujin nëntokësor; Seria 2- Sistemi gjeotermal me burim nxehtësie shtresat e tokës; 3- Sistemi me kaldajë.

Vite

50

Fig. 8.3. Grafikët e diferencës kumulative vjetore të vlerave të energjisë termale të përftuara ndaj shpenzimeve për instalimin e sistemit dhe energjinë e konsumuar me sistemet e ndryshme: Seria 1- Sistemi gjeotermal me burim nxehtësie ujin nëntokësor; Seria 2- Sistemi gjeotermal me burim nxehtësie shtresat e tokës; 3- Sistemi me kaldajë.

Nga të dhënat e pasqyrës 8.11 dhe të fig. 8.3 rezulton se periudha e vetëshlyerjes së investimeve të mëdha për ndërtimin e sistemit gjeotermal të nxehtësisë është e vogël, që luhatet nga 2 deri 5 vite për sistemin që ka burim nxehtësie ujin nëntokësor dhe 5-11.4 vite për sistemin me burim nxehtësie shtresat e tokës, në varësi të luhatjes së çmimit të naftës (100-155 lekë/litri). Në grafikët e fig. 8.2 jepen shpenzimet kumulative vjetore për konsumin e energjisë elektrike ose të naftës për ngrohjen e godinës së Universitetit të Korçës me sistemet e ndryshme. Duket fare qartë se, sistemi ngrohës me kaldajë është sistemi më pak ekonomik dhe jo miqësor me mjedisin. Për ngrohjen vjetore të godinës duhet të shpenzohen 39.960 Euro/vit për blerjen e naftës me çmimin 155 lekë/litri, ndërkohë që për sistemin gjeotermal me burim nxehtësie ujin nëntokësor duhet të shpenzohen 13.290 Euro/vit për energjinë elektrike që vë në funsionim pajisjet ngrohëse, pra 3 herë më pak.

Nga të dhënat e pasqyrës 8.11 dhe të fig. 8.3 rezulton se periudha e vetëshlyerjes së investimeve të mëdha për ndërtimin e sistemit gjeotermal të nxehtësisë është e vogël, që luhatet nga 2 deri 6 vite për sistemin që ka burim nxehtësie ujin nëntokësor dhe sistemin me burim shtresat e tokës, përkatësisht. Në grafikët e fig. 8.2 jepen shpenzimet kumulative vjetore për konsumin e energjisë elektrike ose të naftës për ngrohjen e godinës së Universitetit të Korçës me sistemet e ndryshme. Duket fare qartë se, sistemi ngrohës me kaldajë është sistemi më pak ekonomik dhe jo miqësor me mjedisin. Për ngrohjen vjetore të godinës duhet të shpenzohen 39.960 Euro/vit për blerjen e naftës, ndërkohë që për sistemin gjeotermal me burim nxehtësie ujin nëntokësor duhet të shpenzohen 13.290

Euro/vit për energjinë elektrike që vë në funsionim pajisjet ngrohëse, pra 3 herë më pak.

51

Në fig. 8.3 paraqiten grafikët e diferencës kumulative vjetore të vlerave të energjisë termale të përftuar ndaj shpenzimeve për instalimin e sistemit dhe energjinë e konsumuar me sistemet e ndryshme. Nga këta grafikë duket se, për sistemin gjeotermal me burim nxehtësie ujin nëntokësor, qysh në vitin e tretë jo vetëm që janë vetshlyer shpenzimet e instalimit të sistemit ngrohës, por fillon fitimi i energjisë ngrohëse të nxjerrë nga nëntoka: për vitin e tretë përftohen 42.260 Euro, shumë që brenda 10 vjetëve arrin deri 389.540 Euro. Në të kundërt, gjatë kësaj periudhe dhjetë vjeçare, për sistemin ngrohës me kaldajë me naftë, duhen të shpenzohen 399.600 Euro.

Kilowat/ora e ngrohjes për sistemet gjeotermale rezulton 3.45 lekë dhe 5.81 lekë përkatësisht për sistemin me ujë dhe me këmbyes vertikal nxehtësie, ndërsa për sistemin me kaldajë 16.9 lekë, pra 4,9 – 2.9 herë më shtrenjt (fig. 8.4).

Fig. 8.4. Kosto e 1 kWt për ngrohjen e godinës së Universitetit, për

periudhën vetshlyerjes së investimeve. 1. Sistemi gjeotermal me burim nxehtësie ujin nëntokësor;

2. Sistemi gjeotermal me burim nxehtësie shtresat e tokës:

3. Sistemi me kaldaje me naftë.

Këto të dhëna, jo vetëm argumentojnë efektivitetin e lartë energjetik dhe ekonomik të përdorimit të sistemeve gjeotermale ngrohëse/freskuese, çka i ka bërë të jenë sot në krye të sistemeve që aplikohen në vendet e përparuara.

Sistemet gjeotermale ngrohëse/freskuese kanë jo vetëm efektivitet ekonomik të lartë, por janë edhe miqësorë me mjedisin. Për këto arsye, sistemet gjeotermale po përdoren gjithnjë e më shumë në vendet e përparuara, por gjejnë zbatim edhe në vendet e rajonit, në Greqi, Maqedoni, Mal të Zi, Sërbi, Slloveni, etj. Ka edhe dy shembuj e parë nga vendi i ynë. Kontributi energjetiko-ekonomik i këtyre sistemeve është kompleks dhe qëndron në disa drejtime:

1. Në përmirësimin e bilancit energjetik të vendit. Është kjo arsyeja që në shumë vende, qeveritë stimulojnë instalimin e sistemeve gjeotermale ngrohëse/freskuese, duke dhënë falas mbështetje financiare për këtë qëllim.

3.45

5.81

16.9

Energjia elektrike

52

2. Në kursimin e lëndëve djegëse dhe të energjisë elektrike, duke realizuar ngrohjen dhe freskimin e godinave me kosto më të ulët. Nga kjo përfitojnë institucionet publike, si spitale, shkolla, konvikte, zyra, ushtria për ngrohjen/freskimin e mjediseve ushtarake, si edhe komuniteti për shtëpitë e banimi dhe godinat e biznesit.

3. Qenia miqësore me mjedisin e sistemeve gjeotermale të ngrohjes/freskimit qëndron në dy drejtime:

a)Në zvogëlimin në minimum të çlirimit të gazit karbonik (CO2). Në kushtet e zbatimit të normave europiane, paguhen taksa për CO2 e çliruar në atmosferë, në varësi të vendit, deri 40 Euro/ton CO2, prandaj duhet stimuluar përdorimi i sistemeve miqësore me mjedisin, si ai gjeotermal etj.

b) Në mos ndotjen e mjedisit me mbeturinat dhe hirin e qymyreve, dhe ndotjet e mjedisin nga hidrokarburet, që përdoren në sistemet ngrohës me kaldaja me qymyr ose me naftë.

Mbi këtë bazë bëhen dy rekomandime për zbatimin e sistemeve gjeotermale ngrohëse/freskuese në Shqipëri:

- Së pari, duhet të jenë sisteme parësore në ndërtimet e reja publike dhe private, në kushtet kur teknkisht janë të mundëshme,

- Së dyti, të jenë me përparësi gjatë rikonstruksioneve të sistemeve ekzistues në godinat publike si shkolla, konvikte, spitale, zyra, kazerma etj.

9. BIBLIOGRAFIA

Aliaj Sh., Eftimi R., Tafilaj I., 2003. A comparative study of the land subsidence of Tirana and Korça areas caused by intensive ground water extraction. Albanian

Journal of Natural and Technical Sciences, 2003 (2), VIII (14), pp.121-133, Published by Academy of Sciences of Albania.

Frashëri A., 1998: Geothermal Energy Resources in Albania. European Union Thermie B Action. Seminar on transfer of Geothermal Technology and Knowledge, Reykjavik, Iceland, November 15-17, 1998.

Frashëri A., 1999: Geothermal Energy Areas in Albania. International Geothermal

days “OREGON ‘99”. Klamath Falls, 10-16 October 1999. Oregon, USA. Frashëri A., 2001: Outlook on Principles of Integrated and Cascade Use of

Geothermal Energy of Low Enthalpy in Albania. 26th Stanford Workshop on Geothermal Reservoir Engineering. 29-31 January, 2001, California, USA.

Frashëri A., Pano N., 2003: Outlook on platform for integrated and cascade direct use of the geothermal energy in Albania. EAGE Conference Stavanger 2003. 2-6 June 2003, Stavanger, Norway.

53

Frashëri A., Simaku Gj., Pano N., Bushati S., Çela B., Frashëri S., 2003. “Direct use of the Borehole Heat Exchanger – Geothermal Heat Pump System of space heating and cooling”, Project idea, UNDP, GEF SGP Tirana Office Project.

Frashëri A., Frashëri N., Pano N., Bushati S. 2003: “Earth Heat – an alternative energy in Albania”, a Brochure, UNDP, GEF/SGP Tirana Office Project, Frashëri A., Çermak V., Doracaj M., Liço R., Safanda J., Bakalli F., Kresl M.,

Kapedani N., Stulc P., Halimi H., Malasi E., Vokopola E., Kuçerova L., Çanga B., Jareci E. 2004. Atlasi i burimeve gjeotermale në Shqipëri. Botuar nga. Fakulteti i

Gjeologjisë dhe i Minierave, Tiranë. Gjoka L. 1990: Ground temperatures features in Albania.1990. M.Sc. Thesis, (In

Albanian), Hydro meteorological Institute of Academy of Sciences, Tirana.

Hydro geological Map of Albania, Scale 1:200,000, (1985). Tirana. Climate of Albania, 1978: (In Albanian), Hydro meteorological Institute, Academy

of Sciences of Albania. Kapllani L., Frashëri A. 1997. Integrated Geophysical Feasibility Study of the Acquiferous Basin and Environmental Problems in Albania. Conference &Exhibition Moscow; 97, September 15-18, 1997.Moscow, Russia.

Lund J. W. 1996: Lectures on Direct Utilization of Geothermal Energy. United Nation University. Geothermal Training Programme. Geo-Heat Centre, Oregon

Institute of Technology, Klamath Falls, Oregon, USA.

Lund J. W. 1996: Lectures on Direct Utilization of Geothermal Energy. United Nation University Geothermal Training Programme. Geo-Heat Centre, Oregon Institute of Technology, Klamath Falls, Oregon, USA.

Lund J.W., Freestone D.H., Boyd T.L. 2005. World-wide direct use of Geothermal Energy, 2005. World Geothermal Congress 2005, Antalya, Turkey, 24-29 April 2005.

Lund J.W., Sanner B., Rybach L., Curtis R., Helstrom G., 2005. Geothermal (Ground Source) heat pumps, a world overview. World Geothermal Congress 2005,

Antalya, Turkey, 24-29 April 2005.

Mongelli F., 1981: Elementi di prospezione per l’energia geotermica. Adriatica Editrice, Bari, Italy.

Rybach L., Brunner M., Gorhan H., 2000: Present situation and further needs for the promotion of geothermal energy in European Countries: Switzerland. Geothermal Energy in Europe. IGA&EGEC Questionnaire 2000. Editors: Kiril Popovski, Peter Seibt, Ioan Cohut.

Rybach L. and Derek H. Fresston, 2000: Worldwide direct use of Geothermal Energy 2000. Proceedings of the World Geothermal Congress, 2000. Kyushu-

Tohoku, Japan May 28-June 10, 2000.

54

Rybach L. and Sanner Burkhard. 2004. Ground-Source Pump System. The European Experience.

Tyli N. 1971. Hydrogeology of Korça plain. Përmbledhje Stud. Nr. 3.

Documents

PROJEKT IDE PËR NGROHJEN E GODINËS SË UNIVERSITETIT … GJEOTERMALE E... · Përcaktimi i burimeve të energjisë gjeotermale dhe vlerësimi i kapaciteteve të tyre. 3. Projektimi