7/30/2019 prosvetitelji

1/2

POLITIKA MISAO PROSVETITELJSKE EPOHE

Dopuna iz KasireroveFilozofije prosvetiteljstva

Po prosvetiteljima, um ima pravo prvenstva u stvarima politike, zato to je nadmoan u odnosu

na mnenja i predrasude.

Prosvetiteljstvo se svim silama bori protiv moi pukog naslea, protiv tradicije i autoriteta.

U srednjem veku, postojala su dva izvora prava:

LEX DIVINA (zakon Otkrivenja, Boiji zakon) i

LEX NATURALIS (prirodni zakon).

Prirodna svetlost uma i prirodni zakon kod sholastiara ostaju povezani sa Otkrivenjem i

podreeni njemu, nemaju samostalno pravo vaenja).

Hugo Grocijus i drugi prosvetitelji trae izvor pravnog saznanja koji ne nastaje iz Otkrivenja,

nego se potvruje u sebi samom, u svojoj sopstvenoj prirodi.

Kao to Galilej brani autarhiju matematikog i fizikalnog znanja, tako i Grocijus

brani autonomiju sfere prava i politike.

Um treba da pone sa onim normama koje nalazi u sebi. To podrazumeva borbu za

samostalnost umnih principa politike

1) u odnosu na teologiju-protiv teolokog iracionalizma;

2) u odnosu na dravni apsolutizam-protiv drave levijatana.

I u 1) i u 2) treba prevladati isto naelo: Stat pro ratione voluntas (Volja stoji pre razloga). Kalvin

se pozivao na taj stav da bi pokazao kako je politika utemeljena na Boijem obilju moi.

1

7/30/2019 prosvetitelji

2/2

Kao reakcija na kalvinistiko uenje o predestinaciji*, kod prosvetitelja se javlja uenje o

PRIRODNIM PRAVIMA. Grocijus:POSTOJI JEDNO PRIRODNO PRAVO KOJE PRETHODI

SVAKOJ LJUDSKOJ I BOANSKOJ VLASTI I KOJE VAI NEZAVISNO OD NJE.

Analogija sa Platonom: Kao to Platonov demijurg nije tvorac ideja, nego po njima kao venim

uzorima formira kosmos, tako i dravno-pravni svet jeste jedna konstrukcija koja se zasniva na

principima prirodnog prava koji bi zadrali svoje vaenje ak i kada Bog ne bi postojao ili se ne

bi brinuo za ljudske stvari. I ne samo to: postoje prirodna prava koja su postojala i pre formiranja

drutvenih i dravnih veza. Prava sutina drave se sastoji u zatiti i garanciji tih prava.

Prosvetitelji nisu izumitelji teorije prirodnog prava, ali su tu ideju uinili moralnim

jevaneljem (Kasirer) koje je svoju snagu dokazalo u Francuskoj revoluciji.

Za Voltera, BITI SLOBODAN= POZNAVATI PRAVA OVEKA (na sigurnost linosti,

slobodno uivanje svojine, jednakost pred zakonom i uee svakog graanina u

zakonodavstvu..)

Kondorse: Svaka nauka o ljudskoj zajednici ima jedan jedini cilj da zajami slobodno

upranjavanje osnovnih prava u potpunoj jednakosti i najveem opsegu.

(Napomena: U nastavku (ili u nekoj drugoj kombinaciji) trebalo bi da sledi onaj tvoj uvod u Kanta,

i tek to je potpun odgovor na ovo pitanje.)

* Uenje po kome Bog unapred pred-odreuje kojim e se smrtnicima smilovati, a koje eprepustiti venoj propasti.

2