1

Psikolojik Danışman

Şirin CORUH

EĞİTİM AİLEDE BAŞLAR

2

Her anne babanın bilerek ya da bilmeyerek çocuklarına karşı tutumu değişik olabilmektedir.

Bu tutumlar çocuğun hem kişiliğini hem de sosyal gelişiminin değişik biçimler kazanmasına neden olmaktadır.

Çocukların gelişimlerine yönelik temel ölçütler bulunmakla beraber her çocuk kendi içinde ayrı bir gelişim yolu izleyebilir.

öncelikle her çocuğun birbirinden çok farklı olduğu gerçeğinden işe başlamak gerekir.

4

5

ÇOCUĞUMA NASIL SORUMLULUK

KAZANDIRABİLİRİM?

6

SORUMLULUK BİLİNCİ KALITSAL DEĞİLDİR;

BİREY DOĞARKENSORUMLULUK BİLİNCİYLE

DOĞMAZ.BU BİLİNCİ ÖĞRENEREK EDİNİR.

7

Sorumluluk erken çocukluk döneminden başlayarak çocuğun

yaşına, cinsiyetine ve gelişim düzeyine uygun görevler

vermekle başlar.

8

SORUMLULUK DUYGUSU

Çocuğa sorumluluk vermek, kişilik gelişimine pozitif yönde etkileyen ve hızlandıran bir unsurdur.

Uygun dozda (yaşına, cinsiyetine, fizik gücüne uygun) yüklenen sorumluluk;

Çocuğun kendine güvenini arttırır, Paylaşma ve başarma duygularını tatmin eder, Çevresini ve kendini organize ve kontrol etme

becerilerini geliştirir.

9

Çocuğun yaşına uygun sorumluluklar verin

SAYFA 112

Gülay, bugün kahvaltı sofrasını sen kaldırabilir

misin?

Bir tane ekmek ve bir litre süte ihtiyacımız var. Parayı cüzdanda mı taşıman daha

emniyetli yoksa cebinde mi?

10

Ne Yapalım? Çocuğun kendi kendine yeten bir

birey olmasını istiyorsanız, onu görev ve sorumluluklarıyla onu baş başa bırakın.

Onun adına düşünmek yerine, kendi başına düşünmesini sağlayın.

Sorununu çözmek yerine, kendi sorununu çözmesine fırsat verin.

Ne istediğinizi açıkça belirtin Beklenen davranışı yaptığında

ödüllendirin Görevler yerine getirilmediğinde

yaşanan aksaklıkları olumlu yaklaşımla fark ettirin.

Çocuğun gösterdiği çabaya saygı duyun.

11

ÖZGÜVEN NEDİR?En basit tanımıyla özgüven

“bireyin kendine olan güveni”

anlamına gelmektedir.

12

Özgüvenin tohumları sorumluluk verilirse gelişir.

Çocuğun önemli ve değerli olduğunu hissetmesi onu yeni

başarılara ve atılımlara götürür.

ÇOCUK KAALE ALINMAK ÇOCUK KAALE ALINMAK İSTER.İSTER.

13

Çocukların Özgüvenlerini Geliştirmek İçin Neler Yapılabilir?

Yaptıkları ve ilgilendikleri şeylerin sizin için ne kadar önemli ve değerli olduğunu gösterin.

Evinizde herkesin birbirine güveneceği bir ortam oluşturun.

Çocuğunuza kendi davranışlarınızla örnek olduğunuzu unutmayın.

Beklentileriniz çocuğunuzun seviyesinde olsun, onu aşacak beklentilerden kaçının.

14

Çocukların Özgüvenlerini Geliştirmek İçin Neler Yapılabilir?

Var olmalarının sizin için ne kadar önemli olduğunu onlara gösterin.

Kendilerine olan özgüvenlerinde sarsıntı gördüğünüz an harekete geçin.

Çocuğunuzun gerçek özgüveni sağlamasında yardımcı olun.

Çocuğunuza kendisine has yeteneklerini ortaya çıkartmasında yardımcı olun.

15

Resim 139-140

Herhalde bugün acıkmadın. Yemeğini dolaba koyabilir miyim?

Köftelerimi

yemeyeceğim.

Anne karnım acıktı. Bisküvi var mı?

Korkarım bisküvimi

z yok. Onun

yerine bir sonraki öğünde

yemeğini yersin

Çocuğun ne kadar yiyeceğine kendisinin karar vermesinin çocuğun özgüveninin

gelişmesinde yeri çok önemlidir.

16

Çocuk doyduğu halde, “hayır doymadın; önüne koyduğumu bitireceksin,” diye ısrar edildiğinde çocuğa şu mesajlar verilmektedir:

1. Sen ne zaman doyup ne zaman doyamadığını bilemezsin.

2. İçinden gelen doyma duygusuna inanma, benim dediğimi yap.

17

Çocuk bu tür deneyimleri biriktirerek şu sonuca ulaşır:

“Kendi hayatımı nasıl yaşayacağım konusunda yetersizim, kendime değil, otorite olarak gördüğüm bir büyüğüme güvenmeliyim.”

DAVRANIŞ PROBLEMLERİ VE BAŞ ETME YOLLARI

Davranış bozuklukları çocuğun çeşitli ruhsal ve bedensel nedenlere bağlı, iç çatışmalarını davranışlarına aktarması sonucu ortaya çıkar.

Çeşitli Davranış Bozuklukları KARDEŞ KISKANÇLIĞI SALDIRGANLIK KÜFÜR ALT ISLATMA VE DIŞKI KAÇIRMA ÇALMA (HIRSIZLIK) KORKULAR DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU YALAN İNATÇILIK PARMAK EMME- TIRNAK YEME

18

Genel Olarak Davranış Bozukluklarının Nedenleri

-Dikkat çekmek: Çocuğa gerekli sevgi ve ilgi gösterilmediğinde yada yeterli zaman ayrılmadığında dikkat çekmek için davranış bozukluklarına yönelir.

-Ebeveynlere karşı güç kazanma isteği

-İntikam alma isteği: Özellikle dayak yiyen, sevgi verilmeyen çocuk ana-babasından intikam almak ister

-Yetersizlik: Çocuğun kendine güvensiz olması davranış bozukluklarına neden olur.

Çocukların her davranışının, her eyleminin bir amacı vardır.

Neler Yapmalı?

İstenmeyen davranışı “ACABA NİYE YAPIYOR?” diye düşünmeli

Anne baba öncelikle durumun kendi eğitim hatalarından kaynaklanıyor olup olmadığını sorgulamalı.

Sabır göstermek bazen gerçekten zor gelir. Zira çocuklar ebeveynlerin sabırlarını  zorlamada çok başarılıdırlar. Öncelikle patlayacağınızı hissettiğinizde çocuğa duygunuzun ne olduğundan bahsedin ve o sırada tartışmayı kesip, hem kendinizin hem de çocuğun sakinleşmesini bekleyin.Kendinize “çocuğa sinirlendim ama acaba bu öfkenin gerçekten ne kadarı çocuğa yönelik,ne kadarı başka nedenlerden” diye düşünün.

TUTARLI OLUN

Aynı davranışa kimi zaman kızmak, kimi zaman hoş görmek çocukta çelişki yaratır.

Anne ile babanın davranışları arasındaki farklılık çocuğun ikili davranışlar geliştirmesine yol açar.Tutarlı İnsan Dengelidir.Tutarlı Aile de Dengeli

Ailedir.

Çocuğumuza Davranış Kazandırmaya Çalışırken

Olumlu Yöntemler Kullanalım

“NE EKERSEN; ONU BİÇERSİN”

23

Neler Yapmalı? Cezalandırmak çocuğunuzun öfkesinin artmasına

neden olacaktır. Öfkenin kaynağı ise siz olacağınız için çocuk aldığı ceza ile davranışı arasında bağlantı kurmak yerine , ceza ile sizin aranızda bağlantı kuracak, böylece davranışının sonucunu düşünemeyecektir.

Ödüllendirme yönteminde de dikkat edilmesi gereken yapılan her davranışı maddi olarak ödüllendirme yöntemidir. Bu şekilde bir süre sonra çocuğun istekleri karşılanamaz boyuta varabilir.Çocuk rüşvetle davranmayı öğrenir.

Ödülünde dozu önemlidir. Ödül önceden değil mutlaka istenen davranış yapıldıktan sonra verilmelidir. 

AİLEDE POZİTİF DİSİPLİN

24

DİSİPLİN = DÜZENDİSİPLİN = DÜZEN

Disiplin ailenin değer, düşünce ve davranışlarına uygun, yapılması ve

yapılmaması gereken davranışları içeren bir önlem sistemi,

yani davranış düzenidir.

Örneğin; eve giriş-çıkış saatlerinin düzeni, akşam yatma saatlerinin düzeni, yemek saatlerinin düzeni, herkesin kendi eşyasını toplaması gibi…

25

26

Anne ve babaların en sık şikayetlerinden biri “defalarca söylediğim halde aynı şeyi yapıyor, her türlü cezayı denedik ama olmadı”dır.

Disiplin demek ceza demek değildir. Disiplinle ilgili olarak düşünülen bir hata da ailelerin ceza odaklı bir anlayış benimsemeleri ve çocuğu korkutarak istedikleri noktaya getirmeye çalışmalarıdır. Oysa ki çocukta istenilen davranış değişikliğini yapmak için onun önce “Neden?” sorusuna cevap bulmasını sağlamak gerekir.

Korkuyla, cezayla büyüyen çocuk, kuralların

nedenleri ve haklılığı üzerine düşünemez.

Neler Yapmalı? Ebeveynler kuralları çocuklarına

öğretirken öncelikle kendi aralarında  konuşmalı ve bir tutarlılık sağlamalıdırlar. Çocuk anne ve babanın aynı olaya farklı tepkiler göstermesi karşısında nasıl davranacağını kestiremez. Aksi takdirde çocuk hayır yanıtını aldığı babadan anneye gidecek ve istediğini elde edene kadar uğraşacaktır. Ya da bir kez yaptığı davranışa “peki ,bu seferlik öyle olsun” yanıtı vermek çocuğun sınırları tanımasında sorun oluşturacak ve çocuk her defasında sınırları genişletmek için uğraşacaktır.

Neler Yapmalı?

Evin içinde bazı kuralların koyulması gerekli bir şeydir. Fakat kurallar herkes için eşit olmalı ve adil bir şekilde uygulanmalıdır.

Dikkat edilecek noktalardan  biri de çocuğa öğretmeye çalıştığımız disiplini önce kendimizin uygulamasıdır. Ebeveynler olarak  disiplinli, düzenli bir davranış sergilersek çocukta bunu örnek alacaktır.

29

Neler Yapmalı?

Bir diğer noktada çocuğa evdeki kuralların ne olduğunu , kendisinden neler beklediğinizi ona anlatmaktır. Ayrıca beklentilerinizin çocuğun yaşına ve yapısına uygun olmasına dikkat etmeniz gerekir.

Evde belirlenen kurallara uyulmadığı zaman bunun kendisine ya da  başkasına ne gibi zararları olacağı çocuğa anlatılmalı ve bunlar hakkında düşünmesi sağlanmalıdır.

30

Olumlu davranışı takdir edin… Çocuk istenilen davranışı gösterdiğinde ,bu

davranış için gösterdiği çaba takdir edilmelidir. Takdir etmek ve ödüllendirmek istenilen davranışın hemen ardından yapılmalıdır. Aksi takdirde çocuk ne için ödüllendirildiğini unutacak,aynı olumlu davranışı sergilemeyi de hatırlamayacaktır.

Takdir anne-babanın Takdir anne-babanın verebileceği en büyük ödüldürverebileceği en büyük ödüldür

“Bugün ne kadar güzelsin,” diye karşılanan kaçımız, o gün giydiklerini bir daha giymek istemez veya saçını o gün taradığı gibi taramaz?

Akşam sofrada “Yemek çok güzel olmuş” sözleri kaçımızın yorgunluğunu almaz?

“Bu işi çok iyi başarmışsın, seninle gurur duyuyorum” sözleri hangimizi yüreklendirmez, daha iyi çalışmaya sevk etmez?

31

Evde disiplinin yürümemesinin en önemli nedenlerinden biri, yetişkinlerin “dediğimi yap, yaptığımı yapma” felsefesiyle hareket etmesidir.

Eğer “Yalan söylenmez, yalan kötüdür,” denilen bir çocuk, kapı çalındığında; “Evde olmadığımı söyle” diyen bir anne/babayla karşılaşırsa, yalan konusunda ne düşünür acaba?

32

Disiplin Disiplin yürümüyorsa;yürümüyorsa;

Disiplin yürümüyorsa;Disiplin yürümüyorsa;

ÖNCE “HAYIR”, SONUNDA “EVET” (DİSİPLİNDE TUTARSIZLIK) Evde disiplinin yürümemesinin

en önemli nedenlerinden biri disiplin uygulamalarındaki tutarsızlıktır:

Devamsızlık Keyfi değiştirmeler “Hayır”ların gerçek “hayır”lar olmaması

33

Devamsızlık gösteren kuralların kalıcı olması zordur.

İpek Hanım Aslı’ya, sokağa çıktıklarında devamlı bir şey istememesini defalarca tembih etmişti. “Benden hiçbir şey isteme çünkü almayacağım,” demesine rağmen, Aslı her gördüğü şeyi istemeye devam ediyordu. Yol boyunca onu bunu istemesine sürekli karşı koyan İpek Hanım artık dönüş yolunda, “Hadi peki şu kalemi alalım” dedi. Ancak bütün yol boyunca “hayır” deyip direnmesine rağmen en sonunda kabul edip bir şey almanın, aslında Aslı’ya ne öğrettiğinin farkında değildi İpek Hanım.

Aslı, “Devamlı ister annemi bıktırırsam ona istediğimi aldırırım” “Devamlı ister annemi bıktırırsam ona istediğimi aldırırım” ı yaşayarak öğrenmekteydi.

34

Genellikle eğitimi, yapılmaması gereken davranmışları düzeltme,

uyarma olarak algılarız.

Onu yapma…bunu yapma…böyle yap… Sürekli bu uyarıları duyan çocuk ne

hisseder acaba? Bıkkınlık, isyan, öfke… Çocuk zamanla bu olumsuz tepkilere karşı

zamanla bağışıklık göstermez mi? Yani; bunları artık duymaz, dinlemez,

yaşamını sürdürmeye çalışmaz mı?

35

Kabul edilmez davranışları hiç

düzeltmeyecek miyiz? İkaz etmeyecek miyiz?

Tabi ki edeceğiz, ama sadece kabul edilmez davranışlara yönelik tepkiler, sürekli ikazlar, annenin dırdırcı olmasına, çocuğun bir süre sonra duyarsızlık geliştirip duymamasına , kızgınlık tepkilerinden dolayı söz dinlememesine neden olur.

36

37

Fiziksel Disiplin Yöntemi: DayakFiziksel Disiplin Yöntemi: Dayak

Dayak neden eğitimde işe yaramaz?

Dayak yiyen çocuk yaptığının karşılığını en kısa yoldan ödemiştir.

Davranışının yanlış olduğunu farkına varıp kendini suçlayacağına, anne/babaya kızgınlık, öfke duyar.

Dayak yiyen çocukta saldırganlık duyguları gelişir(örnek alır)

Dayak yiyen çocuk aile bireyine karşı koyamadığı için, dolaylı olarak onu kızdıracak davranışlarda bulunur.

Kendini güçsüz hisseder, kendinden utanır. Kendine güveni sarsılır.

38

Dolayısıyla dayak;

Çocuğa davranışı, etkileri ve sonuçları üzerinde düşünmek, yani vicdan ve ahlak geliştirmek yerine, saldırgan olmayı, işini kaba kuvvetle halletmeyi, öç almayı öğretir.

39

Kısaca…

Evdeki kurallar çocuğun yaşına, kişilik yapısına ve özel durumlarına göre ayarlanmalı.

Çocuğa kuralların nedeni izah edilmeli. Çocuktan beklenen davranışları açıklanmalı. Çocuğa kuralların uygulanmasında aktif rol

ve sorumluluk verilmeli. Çocuk beklenen davranışları gösterdiğinde

çabası takdir edilmeli.

40

41

Benim modelim sizsiniz.Yarın, nelerden yakınacak,Yapmamı istemeyecekseniz;BugünOnları siz de yapmayın.Yemek seçmem veYaşam alışkanlığım gibiBir çok huyumdanBugün yakınıyorsanız,Bana bunları sizin kazandırdığınızıUnutmayın.ÇünküBenim her gün özdeşleştiğim bir“MODEL”OlduğunuzuBiliyor musunuz?

42

Teşekkürler…

Şu Dünyada Her Şeyin En İyisine Şu Dünyada Her Şeyin En İyisine Layık, Layık,

Çok Özel ve Güzel Bir Çocuk Var! Çok Özel ve Güzel Bir Çocuk Var! O, Sizin Evinizde Yaşıyor.O, Sizin Evinizde Yaşıyor.