Punoi : Emi Lulgjuraj

Galaktika është një grumbull i madh lënde, yjesh, planetësh, sistemesh planetare, mjegullnajash të gazta, re pluhuri dhe lëndë të zezë, i cili mbahet i lidhur së bashku me anë të fuqisë së rëndesës. Njihen rreth 10miliardw galaktika. Galaktikat mund të përmbajnë një numër të madhshume sistemesh yjore dhe grumbujsh yjore si edhe lloje të ndryshme reshë ndëryjore.

Galaktika jonë quhet "Rruga e qumështit". Në një natë të errët dhe të qartë shikohen yjet e ngjeshura të diskut galaktik si një gjurmë qumështi të derdhur. Njeriu mund të vëzhgojë rreth 10.000 yje me sy të zhveshur në rrugën tonë të qumështit.

Shumica e galaktikave formojnë grupe që mbahen së bashku me anë të gravitetit. Disa grupe me të vërtetë janë shumë të mëdhaja, p.sh. grupet në galaktikën Virgo dhe yllësia “Flokët e Berenisës” paraqesin mijëra galaktika që janë të larguara rreth 20 milionë vite drite. Ekzistojnë grupe galaktike më të vogla, një shembull është galakktika jonë - Rruga e Qumshtit. Ky grup, i quajtur Grupi Lokal, përfshin rreth 30 galaktika të larguara rreth 5 milionë vite drite. Galaktikat më të njohura janë: Rruga e Qumshtit, Andromeda, si dhe galaktika M33 në yllësinë Triangulum (Trekëndëshe). Vetë grupet formojnë grupe më pak të dendura, të quajtura supergrupe. Këto të fundit janë objektet më të mëdhaja në Gjithësi, të largura mes vete mbi qindra miliona vite drite. Grupi Lokal është pjesë e Supergrupit Lokal, në mesin e të cilt është vendosur në grupin e yllësisë Virgo.

Galaktikat që nuk kanë formë të rregullt quhen “të çrregullta”. Një shembull është Mjegullira më e Vogël e Magelanit. Galaktikat e çrregullta janë shumë të vogla, shumë më të vogla se Rruga e Qumshtit, por përmbajnë sasi të madhe të gazrave prej të cilëve formohen yje të reja. Mjegullira më e Vogël e Magelanit është në mes galaktikave më të afërta të Rrugës së Qumështit, mund të shihet në Hemisferën Jugore.

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Skeda:Glaktika1.jpg&filetimestamp=20071214222813

Galaktikat eliptike janë shumë pak në numër në Grupin e Galaktikave Lokale, dhe shihen shumë dobët. Një shembull është galaktika M87 prej Grupit Virgo. Është një top i madh i përbërë prej mijëra miliardëve yjeve të kuq të vjetër dhe disa nova. Yjet gjithmonë lëvizin në të njëjtin drejtim në një galaksi eliptike.

http://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Skeda:Galaktika2.jpg&filetimestamp=20071214223107

NGC1365, pjesë e grupit Fornaks është galaktikë spirale me “urë” të shkurtë e përbërë prej yjeve më të vjetra. Funded (mbarimet) e urës përfaqësojnë krahë. Ajo spirale quhet urë. Ura rrotullohet sikur të jetë trup i ngurtë, sidoqoftë, është e përbërë prej miliona yjesh të ndara. Është e mundur që Rruga e Qumshtit të jetë si kjo lloj galaktike.

Vetëm këto kohët e fundit është arritur të zbulohet Galaktika e re, që shkenctarët i kanë vendosur emrin SMM J2135-0102. Kjo Galaktikë arrin të prodhojë yje më një ritëm shumë të shpejtë, që të përllogaritura janë rreth 250 diej në vit. Sipas revistës shkencore “Nature”, Galaktika e re është zbuluar si “pa dashje”, ndërkohë që astronomët po bënin një vëzhgim të detajuar me teleskopin Apex. Galaktika në fjalë është shumë larg nga e Jona, por mendohet se është krijuar rreth 10 miliardë vjet më parë.