PUS

1. Kako se dele proizvodi i koje su njihove karakteristike?

PROIZVOD predstavlja neposredni rezultat procesa rada u proizvodnom sistemu, može biti materijalan ili nematerijalan (usluga). Karakteristike proizvoda su:

1. vrsta proizvoda po nameni,2. struktura proizvoda,3. kvalitet,4. količina proizvoda.

Četiri osnovne grupe proizvoda:1. Procesni proizvodi2. Hardverski proizvodi3. Softverski proizvodi4. Usluge

PROCESNI PROIZVOD – materijalan proizvod, kontinualan (rasipajući, tečan, gasovit), neprebrojiv – iskazuje se u kg, l m, m³

Karakteristike procesnog proizvoda:Osnovne karakteristike:

- materijalni proizvod (opipljiv)- nemaju određen oblik i mere (rasipajući oblik, tečno ili gasovito stanje, traka, šipka, vlakno)- nisu prebrojivi – iskazuju se u kg, l, m, m³- neophodna je ambalaža za pakovanje- ponovljivi proizvodi- korisnik proizvoda nije uključen u proces proizvodnje- mogu se transportovati- mogu se skladištiti, mogu se držati zalihe- može da postoji posrednik između proizvođača i korisnika

Primeri:- rude (ugalj, nafta, rude metala, kamen)- električna energija, gas, voda- prehrambeni proizvodi (šećer, brašno, so, hleb, jestivo ulje i masti, konditorski proizvodi, alkoholna i

bezalkoholna pića, stočna hrana, cigarete)- derivati nafte (benzin, motorna i mašinska ulja)- hemikalije i hemijski proizvodi (kiseline, baze, soli, veštačka đubriva, farmaceutski proizvodi,

deterdženti, kozmetički preparati)- proizvodi od nemetala (staklo, opeka, crep, cement, kreč, pesak, šljunak, beton)- osnovni metali (gvožđe, čelik, laki i obojeni metali, trake, cevi , profili, žica)

KARAKTERISTIKE PROCESA PROIZVODNJE PROCESNIH PROIZVODA

1. Zahtevaju složenu, namensku i linijski povezanu opremu sa specijalnom tehologijom 2. Rekonstrukcija opreme i izmena tehnologije je složena 3. Neophodna je detaljna priprema proizvodnje sa posebnom procedurom startovanja4. Veoma je važno efikasno održavanje - otkaz jedne mašine ima za posledicu zastoj cele linije 5. Proces radi u dužem periodu bez zaustavljanja (trosmenski ili četvorosmenski režim rada)6. Veoma je važno uravnoteženje kapaciteta7. Upravljanje procesom jednostavno (ponavaljajuće)8. Radnici treba da su usko specijalizovani

HARDVERSKI PROIZVOD – materijalan proizvod, ima definisan oblik i mere, prebrojiv – iskazuje se komadima.

Karakteristike hardverskog proizvoda:Opšte karakteristike:

- materijalni proizvod (opipljivi)- imaju određen oblik i mere- iskazuju se u komadima- najčešće su složeni – sastoje se iz više pojedinačnih delova- ponovljivi proizvodi - korisnik prooizvoda nije uključen u proces proizvodnje- mogu se transportovati - mogu se skladištiti, mogu se držati zalihe- može da postoji posrednik između proizvođača i korisnika

Primeri:- tekstilni proizvodi (odevni predmeti, posteljina)- predmeti od kože (obuća, odevni predmeti, kožna galanterija)- proizvodi od drveta (nameštaj, stolarija, građevinski elementi, instrumenti od drveta, drvene igračke)- proizvodi od gume i plastike (gume za vozila, gumeni i plastični proizvodi)- mašine i uređaji (motori, pumpe, rashladna oprema, poljoprivredne mašine, mašine za proizvodnju,

alati, aparati za domaćinstvo)- električni i optički uređaji (računari, električne mašine i uređaji, oprema za TV, radio i telefoniju)- saobraćajna sredstva (kamioni, automobili, sutobusi, šinska vozila, motocikli, bicikli)

KARAKTERISTIKE PROCESA PROIZVODNJE HARDVERSKIH PROIZVODA1. Oprema i pojedinačni procesi rada su fleksibilniji2. Zastupljen je veliki broj različitih vrsta opreme sa različitim tehnologijama3. Rekonstrukcija opreme i izmena tehnologije je jednostavnija4. Priprema sredstava rada je kratka i jednostavnija5. Pojedinačni procesi su nazavisni jedan od drugog6. Proces proizvodnje se može organizovati sa prekidima i u željenom broju smena7. Upravljanje proizvodnjom je složeno (mnogo različitih predmeta na mnogo različitih radnih mesta)8. Radnici treba da su osposobljeni za različite poslove

SOFTVERSKI PROIZVOD - nematerijalan proizvod, sastoji se od pisanih ili drugačije zabeleženih informacija (računarski program, projekat, knjiga, rečnik i sl.)

Karakteristike softverskog proizvoda:Osnovne karakterisitke:

- proizvod se sastoji od pisanih ili na drugačiji način zabeleženih informacija- nematerijalni proizvod (neopipljiv) – iako može na kraju da bude predstavljen u materijalnom obliku- neponovljivi proizvodi – svaki proizvod je specifičan za sebe i radi se obično po zahtevu naručioca- najčešće nema posrednika između proizvođača i naručioca

Primeri:- računarski softver (razvojni programi, mrežni komunikacioni programi, aplikacioni programi)- tehnička dokumentacija za izgradnju objekata- prostorni i urbanistički planovi i ostala urbanistička dokumentacija- projekti različite vrste (studije, analize, biznis planovi, tehničko-tehnološka rešenja, ekspertize)- knjige i druge publikacije- filmski, video i audio zapisi

KARAKTERISTIKE PROCESA PROIZVODNJE SOFTVERSKIH PROIZVODA1. Tehnologija rada je specifična2. Veoma je važno jasno definisati zahteve koji se postavljaju pred proizvod – cilj zadatka 3. Oprema je najčešće od manjeg značaja4. Osnovni resurs je ljudski resurs5. Profil zaposlenih je specifičan za vrstu softverskog proizvoda6. Neophodna je stručna osposobljenost zaposlenih7. Često je u toku realizacije proizvoda uključen i naručilac

USLUGA – nematerijalan proizvod, sastoji se od bar jedne aktivnosti koja se vrši između davaoca usluge i korisnikaOsnovne karakteristike:

- obavlja se u cilju zadovoljenja zahteva ili potreba korisnika- usluga je nematerijalna- usluga može da bude jednokratna ili kontinualna- korisnik je najčešće i učesnik u kreiranju i pružanju usluge- pružanje i korišćenje uslugse se odvija najčešće na istoj lokaciji- usluga se ne može probati pre kupovine- u većini slučajeva neophodan je kontakt pružaoca usluge i korisnika

Primeri:- usluge u građevinarstvu (pripremni radovi, izgradnja objekta, instalacioni radovi, završni radovi)- usluge trgovine na veliko i malo (prodaja proizvoda, posredovanje u trgovini, opravka proizvoda)- hotelske i restoranske usluge- usluge saobraćaja (prevoz putnika i robe u železničkom, drumskom, vodenom i vazdušnom saobraćaju,

cevovodni transport, poštanske aktivnosti i telekomunikacije)

- finansijsko posredovanje (bankarski poslovi, osiguranje, penzijski fondovi)- posredovanje, iznajmljivanje, poslovne aktivnosti

KARAKTERISTIKE PROCESA PRUŽANJA USLUGA1. Tehnologija rada je specifična2. Veoma je važno da su sadržaj I uslovi pružanja usluge jasno definisani3. U procesu pružanja usluge za korisnika je često vidljiv samo mali deo procesa, a veći deo se obavlja u

pozadini (fenomen “ledenog brega”)4. Oprema I profil zaposlenih su specifični za različite vrste usluga5. Bitna je stručna osposobljenost zaposlenh

2. Životni ciklusi proizvoda (kriva)

Životni ciklus proizvoda u najvećoj meri je uslovljen zahtevima okoline i kvalitetom vršenja funkcije u realnim radnim uslovima i različito je u meri funkcija datih veličina. Opšti oblik ponašanja veličine koje u osnovi karakterišu životni ciklus proizvoda sa strukturom vremenskih faza ciklusa kao na slici.

1. Istraživanje tržišta i razvoj 2. Priprema za proizvodnju3. Početak proizvodnje4. Rast razmene za okolinu 5. Period stabilne razmene sa okruženjem6. Opadanje proizvodnje

Imajući u vidu potrebu kontinuiranog sticanja dohotka, neophodno je organizovati proces rada tako da u trenutku pojave kritične tačke na liniji životnog ciklusa bude uveden novi proizvod u meri koja obezbeđuje planirani nivo dobitka što je i uslov zadovoljenja iskazanih potreba.

Životni ciklus – od ideje do povlačenja proizvoda iz proizvodnje

Životni vek proizvoda – traje od trenutka proizvodnje do trenutka uklanjanja proizvoda. Proizvodi završavaju svoj životni vek kada vlasnik uoči da su troškovi održavanja i popravke isuviše veliki u poređenju sa ukupnom vrednosti tog proizvoda ili kada je primetno da je tehnološki prevaziđen.

3. Knjiga – u koju vrstu proizvoda spada i zašto?

Softverski jer:- se sastoji od pisanih ili na drugi način zabeleženih informacija- nematerijalni proizvodi (neopipljivi) – ali na kraju bude predstavljen u materijalnom obliku- neponovljivi proizvodi – svaki proizod je specifičan za sebe i radi se obično po zahtevu naručioca- najčešće nema posrednika između proizvođača i naručioca

4. ABC analiza – zašto se ona vrši?

Analiza odnosa strukture i količine u programu proizvodnje obezbeđuje posebne informacije o kvalitetu proizvoda u programu u smislu tehnologičnosti, profitabilnosti i drugih elemenata, sa ciljem donošenja odluka o usmerenju tehlnološkog rada na kritična područja – područja koja daju veće učešće u ostvarivanju efekata. Predmetni postupak se izvodi metodom vrednosne analize (ABC analizom), pri čemu se kao relevantne karakteristike upoređuju:

ABC analiza se izvodi kroz tri koraka:I - Utvrđivanje zavisnosti struktura/količina (masa, vrednost, dobit), pri čemu za svaki proizvod određuje

procentualno učešće u ukupnoj veličini date karakteristike i grafičko predstavljanje u vidu kumulativnog dijagrama

II - Analiza i određivanje područja: najvećeg prirasta – područje A, značajnog prirasta – područje B, i malog (nedovoljno značajnog ) prirasta – područje C datih veličina

III - Usmeravanje napora na kritična područja, u smislu koncetracije rada projektanta, konstruktora i tehnologa na području većeg prirasta relevantnih veličina, odnosno eliminaciju proizvoda sa neznatnim prirastom posmatranih veličina iz programa, imajući u vidu da svaki proizvod, nezavisno od područja kome pripada, zahteva ulaganje približno iste količine rada u pripremi procesa.

Uopšteno, ABC analiza / Faretov zakon / se vrši:- da bi se odredio proizvod predstavnik- da bi se utvrdilo gde su rezerve- da bi se redukovao program proizvodnje- da utvrdimo da li prodajemo materijal ili pamet

5. Analiza – pj-qj

Postoje 4 područja na dijagramu i 4 tipa i varijante toka te, s desna na levo, imamo sledeću situaciju:

1. PODRUČJE IV NA DIJAGRAMU – VT1.1:

pokazuje da je ukupno opterećenje toka t sistema manje ili jednako efektivnom kapacitetu i dobija se tipičan slučaj prekidnog toka niskog stepena uravnoteženosti:

- širok asortiman - male količine- pojedinačna i maloserijska proizvodnja

- sredstva rada opšte namene- nizak stepen uravnoteženosti kapaciteta - ovde spadaju radionice, servisi, zanatlije, umetnici, modni kreatori...- najkvalifikovanija radna snaga- potrebno je znanje, umešnost, kreativnost- čitav posao se može obaviti na jednom radnom mestu- proizvodi se uglavnom po jedan proizvod- visok stepen fleksibilnosti

2. PODRUČJE III NA DIJAGRAMU – VT1.2:

- prekidni tok - univerzalni tehnološki sistem (mašine, radna mesta)- povišen kapacitet međufaznih skladišta- visok stepen stručnosti učesnika u procesu rada- povišen stepen fleksibilnosti- mehanizacija- ozbiljnija oprema- srednjeserijska proizvodnja- oprema je razmeštena na procesnom (radioničkom) principu: mašine i radna mesta na kojim se izvode isti ili

slični procesi rada razmešteni su na istom prostoru- složenost organizacije sistema i postupaka upravljanja- dugačka vremena trajanja ciklusa proizvodnje- visok nivo nedovršene proizvodnje – redova čekanja- nizak koeficijent obrtanja novčanih sredstava

PROCESNI TIP RAZMEŠTAJA OPREMEDobro: bolji stepen iskorišćenja i veća fleksibilnostLoše: složeni tokovi, puno povratnog kretanja (predmet rada se nalazi samo 5% na mašinama – velika pripremno- završna vremena)

Karakteristične veličine: n - serija

rs - ritam serije rs = Ke¿

in - (broj serija u toku godine) in = qjn

RITAM SERIJE ne zavisi od broja mašina već, kao i vreme trajanja ciklusa proizvodnje, zavisi od broja komada u seriji.

3. PODRUČJE II NA DIJAGRAMU – VT2.1:

- neprekidni tok- velikoserijska proizvodnja- sredstva rada produkcionog karaktera (visokoproduktivne mašine)- srednji stepen stručnosti učesnika u procesima rada- feksibilna automatizacija- predmetni razmeštaj opreme – po redosledu operacija iz tehnološkog procesa- NC, CNC mašine, robotizovani sistemi- povišen nivo efikasnosti- jednostavnost organizacije i postupaka upravljanja- kraća vremena trajanja ciklusa proizvodnje- niži nivo nedovršene proizvodnje – redova čekanja- višepredmetne protočne linije- linijski raspored opreme- transportne partije- viši koeficijent obrtanja novčanih sredstava

Karakteristične veličine:

np

= ip

ip – broj partija u serijip – broj komada u transportnoj partiji

Veličina transportne partije zavisi od veličine serije i veličine predmeta rada u seriji

rp = Keip

rp – ritam partije

PREDMETNI TIP RAZMEŠTAJA OPREMEDobro: tokovi, vremena, lakša organizacija proizvodnje, znatno smanjena pasivna vremenaLoše: manje fleksibilan sistem, lošiji stepen iskorišćenja opreme, kvar jedne mašine dovodi do zastoja cele linije

4. PODRUČJE I NA DIJAGRAMU – VT2.2:

na svim operacijama, tako da je i najmanje T veće od K e- neprekidni tok - masovna proizvodnja - namenska sredstva rada- visoka sinhronizovanost vremena trajanja operacija rada – uravnoteženost toka- niži stepen stručnosti učesnika u procesima rada- niska fleksibilnost i visoka efektivnost- maksimalna jednostavnost organizacije i upravljanja- razmeštaj opreme po predmetnom principu- kruta amortizacija- jednopredmetne protočne linije- uvek linijski razmeštaj- minimalna vremena trajanja ciklusa proizvodnje- minimalna nedovršena proizvodnja – bez redova čekanja

Krećući se od varijante 1.1 ka varijanti 2.2

RASTE:- količina - stepen serijnosti- stepen mehanizacije- stepen automatizacije- stepen složenosti

OPADA:- struktura programa proizvodnje (p)- fleksibilnost- stepen kvalifikovanosti snage

6. Objasni osnovne karakteristike jedne od varijanti područja (misli na jedno od područja dijagrama pj-qj) Koje su karakteristike područja?

UVEK POČETI STEPENOM SERIJNOSTI!!!Objašnjeno u prethodnom pitanju

- područje Iu osnovi zahteva „brže“ tehnologije sa tehnološkim i prostornim strukturama namenskog karaktera, povišenog stepena automatizacije i nižeg nivoa fleksibilnosti,

- područje IIpostavlja zahtev za primenu tehnoloških prostornih struktura produkcionog karaktera u pogledu učinka i povećanog, u odnosu na područje I , nivoa fleksibilnosti,

- područje IIItraži tehnološke i prostorne strukture univerzalnog karaktera i visokog nivoa fleksibilnosti („sporije“ tehnologije), i

- područje VItraži tehnološke sisteme opšteg karaktera sa širokim mogućnostima obrade, a prostorne strukture tipa jediničnog radnog mesta.

7. Šta je procesni , a šta predmetni raspored opreme?

PROCESNI tip razmeštaja opremeje raspored opreme na procesnom (radioničkom) principu – vrsti obrade: grupisanje svih operacija, odnosno tehnoloških sistema iste vrste u istu radnu jedinicu (mašine i radna mesta na kojima se izvode isti ili slični procesi rada razmešteni su na istom prostoru)

Dobro: bolji stepen iskorišćenja i veća fleksibilnost, olakšana kontrola tehnoloških postupaka.Loše: složeni tokovi, puno povratnog kretanja (predmet rada se nalazi samo 5% na mašinama – velika pripremno-završna vremena).

PREDMETNI tip razmeštaja opremeJe raspored opreme po redosledu operacija iz tehnološkog procesa.

Dobro: tokovi, vremena, lakša organizacija proizvodnje, znatno smanjena pasivna vremena.Loše: manje fleksibilan sistem, lošiji stepen iskorišćenja opreme, kvar jedne mašine dovodi do zastoja cele linije.

8. Šta je to stepen serijnosti?

On pokazuje odnos ukupnih potreba rada i ukupnih mogućnosti sistema duž toka.To je odnos ukupne potrebe rada i ukupne mogućnosti sistema i taj odnos može biti manji ili veći od

9. Dati strukturu proizvodnog sistema

Proizvodni sistem je skup tehnoloških sistema i informacionih i energetskih struktura uređen na način koji obezbeđuje izvođenje PROCESA RADA – skupa informacija u tokovima sistema:

PROIZVODNA STRUKTURA obuhvata:- upravljanje i rukovođenje- marketing- razvoj- komercijalne poslove- finansije (upravljanje novčanim tokovima)

- integralnu sistemsku podršku- ljudske resurse i opšte poslove

- PROIZVODNJU koja u sebi sadrži:o radne jediniceo konstruktivnu i tehnološku pripremuo rukovanje materijalima i alatimao pogonsko knjigovodstvo

Na stepen složenosti proizvodnih sistema (tehnološke strukture) utiču:- stepen složenosti predmeta rada- stepen složenosti tehnoloških sistema- funkciju cilja (kriterijuma)- tip i varijanta toka

10. Šta su podloge za oblikovanje proizvodnog sistema?

Projektovanje struktura proizvodnog sistema predstavlja proces visokog stepena složenosti baziran na određenom broju osnovnih podloga koje sadrže relevantne podatke za ostvarenje potrebnog i dovoljnog kvaliteta predmetnog procesa.Osnovne podloge su : količine u programu proizvodnje i normativi proizvodnih sistema.

Normativi su dokumenti u procesu proizvodnje.Oni pokazuju koliko je resursa potrebno za jednu jedinicu proizvoda.Postoje normativi:

- vremena - materijala- alata- površina

11. Objasni karakteristike varijante 2.1. iz osnovnog modela proizvodnog sistema.

VT 2.1. proizvodni program je struktuiran od proizvoda uže strukture u većim količinamaVT 1.2. je osnovni pojedinačni tok i odgovara području II dijagrama pj/qj

- neprekidni tok- višrepredmetne protočne linije - visokoserijska proizvodnja- produkcione mašine- razmeštaj opreme po predmetnom tipu- fleksibilna automatizacija- lansiranje se vrši po transportnim partijama- formula:

rp = Keip

rp – je ritam serije, Ke – je efektivni kapacitet sistema, ip – je broj partija po seriji

12. Koji su uticaji na izbor šire lokacije sistema?

Izbor lokacije predstavlja jednu od osnovni vitalnih odluka u procesu izgradnje proizvodnih sistema svih vrsta.Postupak izbora lokacije obuhvata:

- utvrđivanje skupa, uticajnih činilaca relevantnih za izbor lokacije- predviđanje i ocenu intenziteta, pravca i smera njihovog dejstva u datom vremenu i datim uslovima okoline

sa stanovišta procesa o odlučivanju o lokaciji- vrednovanje varijanti mogućih rešenja i izbor optimalne varijante

Šira lokacija sistema predstavlja područje koje zadovoljava osnovne uslove za izgradnju i razvoj predmetnog radnog sistema uz minimalne troškove izvođenja procesa rada.

Izbor lokacije je uslovljen stepenom određenosti niza uticaja relevantnih za odnos sistema – okolina, procesom promene stanja u tokovima sistema i kvalitetom međusobnih veza.

Uticaj na izbor šire lokacijeIzbor šire lokacije proizvodnog sistema je, u najvećoj meri, uslovljen karakteristikama proizvodnog sistema.Od niza uticaja na izbor šire lokacije (blizina dobavljača i potrošača za proizvodne programe visokog troška transporta, klimatski uslovi za programe koje traže određenost uslova temperature i vlažnosti, itd.) izdvajaju se sledeći:

- društvena stabilnost- zakonsko-pravna uređenost - lokacija ishodišta- lokacija odredišta- energija, voda i gorivo- učesnici u procesima rada - uslovi privređivanja, servisi i troškovi života- otpadne materije i zaštita okoline- klimatski uslovi- mogućnost razvoja proizvodnog sistema

13. Koji su uticaji na izbor uže lokacije sistema?

Uža lokacija predstavlja mesto u području šire lokacije koje zadovoljava uslove procesa rada i omogućava otklanjanje ograničenja realne neposredne okoline.

Uticaji na izbor lokacije:- površine- zone stanovanja - raspoložive komunikacije

Osnovni uticaj na izbor lokacije određuju pogodnost lokacije u osnovi sa stanovišta ulaznih veličina – resursa, karakteristika procesa rada, i izlaznih veličina – tržišta, javnih servisa i komunikacija.

- klima- troškovi zemljišta- buka, zračenja- podzemne vode- raspoloživost servisa

14. Koje su procesni proizvodi i zašto su oni procesni?

Procesni proizvodi :- materijalan proizvod, kontinualan (rasipajući, tečan, gasovit), neprebrojiv – iskazuje se u kg, l m, m³- rude (ugalj, nafta, rude metala, kamen)- električna energija, gas, voda- prehrambeni proizvodi (šećer, brašno, so, hleb, jestivo ulje i masti, konditorski proizvodi, alkoholna i

bezalkoholna pića, stočna hrana, cigarete)- derivati nafte (benzin, motorna i mašinska ulja)- hemikalije i hemijski proizvodi (kiseline, baze, soli, veštačka đubriva, farmaceutski proizvodi, deterdženti,

kozmetički preparati)- proizvodi od nemetala (staklo, opeka, crep, cement, kreč, pesak, šljunak, beton)- osnovni metali (gvožđe, čelik, laki i obojeni metali, trake, cevi , profili, žica)

Osnovne karakteristike:- materijalni proizvod (opipljiv)- nemaju određen oblik i mere (rasipajući oblik, tečno ili gasovito stanje, traka, šipka, vlakno)- nisu prebrojivi – iskazuju se u kg, l, m, m³- neophodna je ambalaža za pakovanje- ponovljivi proizvodi- korisnik proizvoda nije uključen u proces proizvodnje- mogu se transportovati- mogu se skladištiti, mogu se držati zalihe- može da postoji posrednik između proizvođača i korisnika

15. Šta podrazumeva uravnoteženje procesa rada?

Uravnoteženje procesa rada svodi se na zahtev da se u određenom vremenskom periodu - ciklus uravnoteženja ( Tcu ) na svim operacijama dobije jednak broj jedinica predmeta rada, odnosno da se održi projektovani ritam toka u vremenu rada sistema.

Uravnoteženje procesa rada vrši se na dva načina:- putem uravnoteženja zaliha uravnoteženja- putem uravnoteženja vremena trajanja operacija rada

16. Šta su normativi?

Normativi proizvodnih sistema predstavljaju skupove tehnoloških koeficijenata ai , j – koji pokazuju koliko je potrebno jedinica resursa i za izradu (obradu, montažu merenje, prenošenje, skladištenje) jedince predmeta rada j.

Normativi, u iskazanom smislu, čine osnovnu podlogu za projektovanje proizvodnih sistema.

1. Kako se vrši uravnoteženje procesa rada?

Vrši se na dva načina:- putem uravnoteženja zaliha uravnoteženja- putem uravnoteženja vremena trajanja operacija rada

2. Šta su normativi?

Normativi su dokumenti u procesu proizvodnje i oni pokazuju koliko je resursa potrebno za jednu jedinicu proizvoda.Postoje normativi:

- vremena - materijala- alata- površina

3. Normativ površina (i skica)

Normativ površina govori koliko je površina potrebno za jednu jedinicu tehnološkog sistema.Grupe istih tehnoloških sistema – mašina imaju iste normative.Normativ površina obuhvata:

1. osnovnu površinu2. površinu održavanja3. površinu posluživanja4. površina opasnosti5. površina ulaganja / odlaganja predmeta rada6. površina za alat

PROCESNI –materijalan, neprebrojiv (kg, l, m), rasipajućeg oblika

Koji su ele. standardnog režima rada? qj – komada / godišnje (godišnja količina proizvedenih jedinica)tii – minuta / komadu Ke – minuta godišnje

Oblikovanje tokova materijala može da se vrši na osnovu 2 prilaza – pojedinačni i grupni.Oblikovanje prostorne strukture (razmeštaj) može da se vrši na 2 prilaza – procesni i predmetni.Koji princip se više koristi /rasprostranjeniji : procesni.Koja je kombinacija oblikovanja tokova i prostorne strukture najprimenljivija : pojedinačna.

Osnovni tokovi u sistemu; materijala, energije, informacija.Razlika između prekidnog i neprekidnog toka; zanemaruje se završno pripremno vreme.Principi postavljanja operativnih sistema: minimalnih rastojanja, intenziteta toka, iskorišćenja prostornih struktura, fleksibilnost, sigurnosti rada, integracije tokova.Kapacitet sistema: teorijski, raspoloživi, stvarni.vremenski izražena količina rada

Tok materijala – čini skup postupaka promena stanja projektovanih na način da omogućuju transformaciju ulaznih materijala u izlazne proizvode potrebnog i dovoljnog kapaciteta.Stepen serijnosti – odnos ukupnih potreba rada i mogućnosti sistemaUravnoteženje vremena trajanja operativnog rada se iznosi putem praktičnih postupaka uravnoteženja koji se mogu podeliti na empirijski, heurističke, matematičkeOblici tokova : linijski, pravolinijski i S oblik.Korta intenziteta tokova govori o : kad je prostor ispod dijagrama popunjeno postojenije zadovoljen princip kontinuiteta toka.

Zahvat – zaokruženi deo procesa rada koji se radi sa istim režimom rada (istim mašinama, na istim alatima)Skup zahvata – čini operaciju

Osnovne podloge za oblikovanje proizvodnih sistema su: količine i normativi.Normativi su: dok u procesu proizvodnje koji pokazuju koliko je resursa potrebno za 1 jedinicu proizvoda.VREMENA, MATERIJALA, ALATA POVRŠINEMeđuskladište se javlja zbog neuravnoteženosti procesa rada.Prilikom razmeštanja radnih mesta; princip minimalnog rastojanja i princip kontinuiteta.Principi i min.ratojanja, intenzitet toka, iskorištenje prostornih struktura , fleksibilnost, sigurnost rada, integracije tokova...