Q2.01 Pravila akreditacije ATCG, izdanje 3 09.03.2018.pdf · Za potrebe ovih Pravila se koriste termini koji su utemeljeni u standardima MEST EN ISO/IEC 17000 - Ocjenjivanje usaglašenosti

AKREDITACIONO TIJELO CRNE GORE

ACCREDITATION BODY OF MONTENEGRO

Q2.01

PRAVILA AKREDITACIJE

THE RULES FOR ACCREDITATION

Izdanje 03/jul 2016


Oznaka: Q2.01

Str/ukupno str: 2/26

Izdanje 03/jul 2016

1. CILJ, PREDMET I PODRUČJE PRIMJENE Cilj ovog dokumenta je da se definišu aktivnosti i odgovornosti u procesu akreditacije, obaveze akreditacionog tijela i obaveze tijela za ocjenu usaglašenosti koje se prijavljuje i kome je dodjeljena akreditacija od strane Akreditacionog tijela Crne Gore. Ovaj dokument takođe propisuje faze postupka akreditacije. Dokument je prvenstveno namijenjen zaposlenima u Akreditacionom tijelu Crne Gore kao i svim zainteresovanim stranama, a posebno podnosiocima zahtjeva za akreditaciju i akreditovanim tijelima za ocjenjivanje usaglašenosti radi upoznavanja sa njihovim obavezama.

2. TERMINI, DEFINICIJE I SKRAĆENICE

2.1 Termini i definicije

Za potrebe ovih Pravila se koriste termini koji su utemeljeni u standardima MEST EN ISO/IEC 17000 - Ocjenjivanje usaglašenosti - Rječnik i opšti principi, MEST EN ISO/IEC 17011 - Opšti zahtjevi za akreditaciona tijela koja akredituju tijela za ocjenjivanje usaglašenosti, Uredba 765/2008, MEST EN ISO 9000 - Sistemi menadžmenta kvalitetom - Osnove i rječnik i oni su: akreditacija Postupak u kojem se utvrđuje od strane Akreditacionog tijela Crne Gore da organizacija za ocjenjivanje usaglašenosti ispunjava specifične zahtjeve i da je kompetentna da obavlja određene poslove ocjenjivanja uaglašenosti. akreditaciono tijelo nadležno tijelo koje obavlja akreditaciju NAPOMENA: Nadležnost akreditacionog tijela se u principu dobija od vlade logotip akreditacionog tijela logotip koji akreditaciono tijelo koristi za svoju identifikaciju sertifikat o akreditaciji Zvanični dokument ili komplet dokumenata u kojima je navedeno da je akreditacija dodijeljena za definisani obim tijelo za ocjenjivanje usaglašenosti (TOU) tijelo koje obavlja usluge ocjenjivanja usaglašenosti i koje može biti predmet akreditacije NAPOMENA Kad god se u ovom tekstu koristi riječ "TOU", ona se odnosi i na "podnosioca zahtjeva" i na "akreditovana TOU", ukoliko nije drugačije navedeno. znak akreditacije Znak za čije korišćenje akreditaciono tijelo obavezuje akreditovano TOU da označi svoj status akreditacije.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

kombinovani znakovi Znakovi ILAC i ILAC multilateralnih sporazuma u kombinaciji sa znakom akreditacije predstavljaju kombinovane znakove za koje Akreditaciono tijelo Crne Gore daje pravo akreditovanim tijelima za ocjenjivanje usaglašenosti da ih koriste. isprava o usaglašenosti Isprava o usaglašenosti: izvještaj o ocjenjivanju, uvjerenje o etaloniranju, sertifikat, izvještaj/sertifikat o kontrolisanju koje izdaje akreditovano tijelo za ocjenjivanje usaglašenosti za aktivnosti iz dodijeljenog obima akreditacije žalba zahtjev TOU akreditacionom tijelu da ponovno razmatri bilo koju po TOU nepovoljnu odluku akreditacionog tijela a koja se odnosi na željeni status akreditacije NAPOMENA: U nepovoljne odluke spadaju: • odbijanje da se prihvati zahtjev za akreditaciju, • odbijanje da se nastavi ocjenjivanje, • zahtjevi za korektivnim mjerama, • promjene u obimu akreditacije, • odluke da se odbije, suspenduje ili oduzme akreditacija, i • bilo koja druga mjera koja sprječava sticanje akreditacije. prigovor izraz nezadovoljstva, osim žalbe, upućen akreditacionom tijelu od strane bilo koje osobe ili organizacije u vezi sa aktivnostima tog akreditacionog tijela ili akreditovanog TOU, na koji se očekuje odgovor. ocjenjivanje Proces koji akreditaciono tijelo preduzima da ocijeni kompetentnost TOU, na bazi određenog(ih) standarda i/ili drugih normativnih dokumenata, za definisani obim akreditacije. NAPOMENA Ocjenjivanje kompetentnosti TOU obuhvata utvrđivanje kompetentnosti za poslove koje obavlja TOU u cjelini, uključujući kompetentnost osoblja, validnost metodologije za ocjenjivanje usaglašenosti i validnost rezultata ocjenjivanja usaglašenosti. ocjenjivač Lice koje je određeno od akreditacionog tijela da samo ili kao član tima ocjenjivača, obavlja ocjenjivanje TOU. vodeći ocjenjivač ocjenjivač koji ima sveukupnu odgovornost za utvrđene aktivnosti ocjenjivanja tehnički ekspert Lice koje je akreditaciono tijelo odredilo da pruži specifično znanje ili stručnost za obim akreditacije koji će se ocjenjivati. proširenje obima akreditacije Proces proširenja obima akreditacije


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

zainteresovane strane strane koje su neposredno ili posredno zainteresovane za akreditaciju NAPOMENA Neposredan interes se odnosi na one koje se podvrgavaju akreditaciji, posredan interes odnosi se na one koji koriste ili se oslanjaju na akreditovane usluge ocjenjivanja usaglašenosti. smanjenje akreditacije proces ukidanja akreditacije za dio obima akreditacije obim akreditacije specifične usluge ocjenjivanja usaglašenosti za koje se akreditacija traži ili se dodjeljuje nadzor Niz aktivnosti, izuzev ponovnog ocjenjivanja, praćenja da li akreditovano TOU i dalje ispunjavaju zahtjeve za akreditaciju. NAPOMENA Nadzor obuhvata i ocjenjivanja na licu mjesta i druge nadzorne aktivnosti, kao što su: a) upiti akreditacionog tijela upućeni TOU o aspektima koji se odnose na akreditaciju; b) preispitivanje izjava TOU u vezi sa tim šta je pokriveno akreditacijom; c) zahtjevi upućeni TOU da dostavi dokumente i zapise (npr. izvještaje o provjeri, rezultate interne kontrole kvaliteta u cilju verifikovanja validnosti uslugaTOU, zapise o prigovorima, zapise o preispitivanju od strane rukovodstva); d) praćenje performansi TOU (kao što su rezultati učešća u ispitivanju stručnosti). suspenzija akreditacije proces privremenog poništenja akreditacije, u potpunosti ili za dio obima akreditacije. ukidanje akreditacije proces poništenja akreditacije u potpunosti. osvjedočenja posmatranje rada TOU pri vršenju usluga ocenjivanja usaglašenosti iz traženog/važećeg obima akreditacije. 2.2 Skraćenice Za potrebe ovih pravila se koriste i sljedeće skraćenice: - ATCG – Akreditaciono tijelo Crne Gore; - TOU - Tijelo za ocjenu usaglašenosti; - EA – European cooperation for Accreditation (Evropska kooperacija za akreditaciju); - IAF – International Accreditation Forum (Međunarodni forum za akreditaciju); - ILAC – International Laboratory Accreditation Cooperation (Međunarodna saradnja na

akreditaciji laboratorija).


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

3. OPŠTE Akreditaciono tijelo Crne Gore (ATCG) je osnovala Vlada Crne Gore, kao samostalnu neprofitnu organizaciju, radi utvrđivanja kompetentnosti tijela za ocjenu usaglašenosti i drugog utvrđivanja osposobljenosti za sprovođenje postupka ocjenjivanja usaglašenosti u skladu sa tehničkim propisima, gdje je akreditacija utvrđena kao uslov za potvrđivanje kompetentnosti.

Akreditaciono tijelo je pravno lice s pravima i obavezama utvrđenim Zakonom o akreditaciji (Službeni list Crne Gore br. 54/2009, br. 43/2015.), Odlukom o osnivanju Akreditacionog tijela Crne Gore (Službeni list Republke Crne Gore br. 21/07) i Statutom Akreditacionog tijela Crne Gore.

Organi ATCG-a su: Upravni odbor, Direktor i Nadzorni odbor. Stručna tijela su: Savjet za akreditaciju, Komisija za akreditaciju, Komisija za žalbe, Komisija za prigovore, Komisija za izbor i praćenje provjerovača i tehnički komiteti. Obrazovanje i način rada organa pravila i kriterijumi za imenovanje članova, djelokrug, način rada i druga pitanja značajna za njihov rad, bliže se uređuju osnivačkim aktima akreditaionog tijela. Unitrašnja organizacija ATCG-a je utvrđena Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta, koji donosi Direktor ATCG-a uz saglasnost Upravnog odbora. Akreditacija je način za uspostavljanje povjerenja na tržištu proizvoda i usluga, jer predstavlja nezavisnu i nepristrasnu ocjenu kompetentnosti tijela za ocjenu usaglašenosti. Dokazivanje usaglašenosti proizvoda, procesa i usluga sa zahtjevima propisa, standarda i ugovornih tehničkih specifikacija je osnov i pretpostavka za ostvarivanje konkurentnosti na tržištu. U tom procesu je od izuzetnog značaja da se koriste usluge kompetentnih i tehnički osposobljenih laboratorija, kontrolnih organizacija i sertifikacionih tijela. Kroz učešće ATCG u evropskim i međunarodnim organizacijama za akreditaciju i usklađivanjem pravila akreditacije sa međunarodnim standardima obezbjeđuje se prepoznavanje i prihvatanje rezultata ocjenjivanja usaglašenosti koja su sprovedena u Crnoj Gori. 4. OPŠTE O AKREDITACIJI TIJELA ZA OCJENJIVANJE USAGLAŠENOSTI Akreditacija je dobrovoljna i otvorena za svako TOU, bilo da se nalazi u privatnom, državnom ili drugom vlasništvu, ukoliko ispuni i stalno ispunjava utvrđene kriterijume i prihvati sve obaveze, dužnosti i prava obuhvaćena ovim dokumentom i potpisanim Ugovorom o akreditaciji tijela za ocjenu usaglašenosti. Osoblje ATCG, kao i sve osobe uključene u rad drugih tijela, obavezni su da sve informacije do kojih dođu tokom pojedinih procedura tretiraju povjerljivim. Detalji o odvijanju procedura i o rezultatima nalaza smiju se, osim u slučajevima definisanim odgovarajućim zakonom, proslijediti trećim stranama isključivo uz pisano odobrenje strane na koju se odnose. Osobe uključene u proces akreditacije prihvatanje navedene obaveze potvrđuju svojim potpisom na odgovarajućem dokumentu.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

Putem web stranice ATCG stavlja na raspolaganje ažurne informacije relevantne za rad ATCG-a, uključujući i spisak tijela za ocjenu usaglašenosti koja posjeduju njegovu akreditaciju. 4.1 Kriterijumi akreditacije 4.1.1 Opšti kriterijumi akreditacije Opšti kriterijumi koje moraju ispunjavati tijela za ocjenu usaglašenosti utvrđeni su u sljedećim standardima/dokumentima: • MEST EN ISO/IEC 17025, Opšti zahtjevi za kompetentnost laboratorija za ispitivanje i

etaloniranje, • MEST EN ISO/IEC 17020, Zahtjevi za rad različitih tipova tijela koja obavljaju

kontrolisanje; • MEST EN ISO/IEC 17065, Zahtjevi za tijela koja serttifikuju proizvode, procese i

usluge, • MEST EN ISO/IEC 17021-1, Zahtjevi za tijela koja obavljaju provjeru i sertifikaciju

sistema menadžmenta; • MEST EN ISO/IEC 17024, Opšti zahtjevi za tijela koja obavljaju sertikaciju osoba; • MEST EN ISO 15189, Medicinske laboratorije - Zahtjevi za kvalitet i kompetentnost; • MEST EN ISO/IEC 17043, Ocjenjivanje usaglašenosti - Opsti zahtjevi za ispitivanje

osposobljenosti. 4.1.2 Dodatni kriterijumi Dodatni kriterijumi su pravila akreditacije koje su izdali EA, ILAC i IAF kao i smjernice za primjenu evropskih i međunarodnih standarda i uputstava iz oblasti ocjenjivanja usaglašenosti. Lista dokumenta koji sadrže zahtjeve koje treba da ispuni TOU je raspoloživa na internet stranici ATCG-a na kojoj se ažuriraju sve bitne informacije o kriterijumima akreditacije. Ukoliko se izmijene kriterijumi akrditacije, ATCG o tome izvještava TOU, kao i o prelaznom periodu u kojem su dužna da se usaglase sa izmijenjenim kriterijumima. 4.1.3 Izmjene u kriterijumima Ako ATCG izvrši izmjene u kriterijumima za akreditaciju, ona će o tome odmah u pisanoj formi obavijestiti podnosioce zahtjeva za akreditaciju i akreditovana tijela za ocjenu usaglašenosti, navodeći period u kojem se izmjene moraju sprovesti (tranzicioni period). Podnosalac zahtjeva za akreditaciju i akreditovana tijela za ocjenu usaglašenosti su obavezni, ukoliko ne prihvataju izmjene, u pisanoj formi obavijestiti ATCG da žele prekinuti proces akreditacije, odnosno suspendovati akreditaciju u dijelu ili cjelosti. Ukoliko se pokaže potrebnim, ATCG može izvršiti dodatno ocjenjivanje akreditovanih tijela za ocjenu usaglašenosti na koja se odnose izmjene u kriterijumima za akreditaciju.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

4.1.4 Kategorizacija neusaglašenosti Neusaglašenosti se svrstavaju u 3 kategorije i to: velike, srednje i zapažanja/ primjedbe/ komentari (male neusaglašenosti). Kategorija velikih neusaglašenosti obuhvata ona odstupanja koja veoma ozbiljno ugrožavaju sistem TOU-a i njegove rezultate , a samim tim i kredibilitet akreditacije. U slučaju početne akreditacije kada je otkrivena velika neusaglašenost neophodno je obustaviti dalji postupak ocjenjivanja za taj obim. U slučaju već dodjeljene akreditacije, kada je otkrivena velika neusaglašenost smanjuje se dodjeljeni obim akreditacije za dio obima u kojem je otkrivena velika neusaglašenost. U kategoriju srednjih neusaglašenosti spadaju neusaglašenosti koje imaju značajan uticaj na tehničke kompetencije i na aktivnosti TOU i njegove rezultate i u tom smislu odlažu odluku o akreditaciji. Velike i srednje neusaglašenosti zahtjevaju sprovođenje korektivnih mjera u dogovorenim rokovima, pa je u pogledu odobravanja i održavanja akreditacije preporuka i mišljenje tima ocjenjivača pozitivna uz uslov da su korektivne mjere sproverdene u predviđenom roku. Zapažanje/primjedba/komentar/zabrinutost odnosi se na manje nedoslijednosti, ali TOU još uvijek ispunjava zahtjeve standarda. Napomena: Veliku neusaglasenost karakteriše: postojanje opravdane sumnje u rezultate i sprovedene procedure TOU, što znači da su dokumenti koje izdaje TOU bez vjerodostojnosti, sistem upravljanja TOU nije usklađen sa kriterijumima za odobravanje i održavanje akreditacije. Srednje neusaglasenosti su one koje se sistemski pojavljuju, postoji opravdana sumnja u rezultate i sprovedene procedure TOU, ali je ona prema ocjeni ocjenjivača znatno nižeg stepena od one opisane za veliku neusagladenost. Zapažanje/primjedba/komentar (mala neusaglašenost) je kategorija odstupanja koja su minorna i izolovana i nema gotovo nikakakav uticaj na proces akreditacije. Za slučajeve ovih neusaglašenosti obično se dogovaraju korektivne mjere i male ispravke i one se najčešće ne evidentiraju i u Izvještaju se samo notiraju u formi zapažanja, za potrebe provjere tokom sljedećeg ocjenjivanja. Neke od ovih nedosljednosti se mogu otkloniti i na licu mjesta. Odluku o kategoriji identifikovane neusaglašenosti donosi ocjenjivač prilikom osvjedočenja. Pritom mora da vodi računa o uticaju na korisnika i mora postići njegovu saglasnost. Mora voditi računa i o učestalosti pojave neusaglašenosti, spremnosti za definisanje efikasnih korektivnih mjera i sl.

4.2 Povjerljivost

Osoblje ATCG, kao i sve osobe uključene u rad drugih tijela, obavezni su da sve informacije do kojih dođu tokom pojedinih procedura tretiraju povjerljivim.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

Detalji o odvijanju procedura i o rezultatima nalaza smiju se, osim u slučajevima definisanim odgovarajućim zakonom, proslijediti trećim stranama isključivo uz pisano odobrenje strane na koju se odnose. Osobe uključene u proces akreditacije prihvatanje navedene obaveze potvrđuju svojim potpisom na odgovarajućem dokumentu.

4.3 Jezik u postupku akreditacije

Jezik u postupku akreditacije je službeni jezik u Crnoj Gori. U slučajevima podugovaranja, kada je nemoguće vršiti korespodenciju na službenom jeziku, koristi se engleski jezik. ATCG prilikom određivanja Tima za ocjenjivanje vodi računa da se postupak akreditacije odvija nesmetano u slučaju korišćenja stranog jezika posebno prilikom zajedničkog ocjenjivanja šta je propisano pravilom ATCG Q.2.10 Pravila prekogranične akreditacije. Po potrebi timu ocjenjivača se pridružuje prevodilac ili drugi stručnjak, koji će obezbijediti podršku za prevod tokom ocjenjivanja. Prilikom učešća stranih ocjenjivača iz registra drugih akreditacionih tijela koji ne mogu razumjeti dokumentaciju, tijelo za ocjenu usaglašenosti je dužno da izvrši potrebne prevode na engleski jezik kako bi se obezbijedili potrebni uslovi za izvođenje postupka akreditacije odnosno ocjenjivanja. 4.4 Prenos akreditacije U slučaju promjena statusa ili vlasnika akreditovanog tijela za ocjenjivanje usaglašenosti ATCG će prenijeti akreditaciju pravnom sledbeniku tijela za ocjenjivanje usaglašenosti pod uslovom da je: - prihvatio politiku i postupke sistema kvaliteta tijela za ocjenjivanje usaglašenosti; - zadržao ključno osoblje tijela za ocjenjivanje usaglašenosti; - zadržao metode i postupke ocjenjivanja usaglašenosti koje je koristilo tijelo za ocjenjivanje usaglašenosti; - zadržao opremu i uređaje i relevantni prostor tijela za ocjenjivanje usaglašenosti u mjeri koliko je to značajno za rezultate ocjenjivanja usaglašenosti. Ukoliko se zahtjeva prenos akreditacije, akreditovano tijelo za ocjenjivanje usaglašenosti mora dostaviti ATCG formalni zahtjev. Zahtjev mora uključiti sljedeće: - opis razloga zbog kojih se traži prenos akreditacije; - jasan i precizan opis novog pravnog statusa, gdje je relevantno; - opis mogućih promjena u sistemu menadžmenta; - izjavu novog vlasnika/menadžmenta da će ispunjavati kriterijume za akreditaciju; - planirane aktivnosti sa vremenskom odrednicom za ažuriranje poslovnika o kvalitetu, procedura, kataloga i ostalih dokumenata u skladu sa nastalim promjenama (npr.promjenom naziva); - informacije u vezi ažuriranja neophodnih ugovora sa zaposlenima, ugovora sa podugovaračima itd. gdje je relevantno.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

4.5 Lokacija i ključne aktivnosti Kod početnih i ponovnih ocjenjivanja, pored sjedišta organizacije, moraju se obići i sve druge lokacije TOU na kojima se obavlja jedna ili više ključnih aktivnosti, a koje obim akreditacije obuhvata. Kod nadzornog ocjenjivanja, kada TOU djeluje na različitim lokacijama, ATCG ima uspostavljen postupak planiranja nadzornih aktivnosti, a u periodu trajanja akreditacije, sve lokacije najmanje jos jedanput moraju biti ocijenjene. Ključne aktivnosti za različite vrste tijela za ocjenjivanje usaglašenosti određene su u skladu sa IAF/ILAC A5:07 Multi-lateral mutual recognition arrangements: Applicaton of ISO/IEC 17011. U ključne aktivnosti koje obavlja TOU, između ostalog spadaju: formulisanje politike, razvijanje procesa i/ili procedura, preispitivanje ugovora, planiranje ocjenjivanja usaglašenosti, preispitivanje i odobravanje rezultata ocjenjivanja usaglašenosti i odlučivanje o tim rezultatima. Prema dokumentu IAF/ILAC A5 tačka 7.5 grupisane su ključne aktivnosti prema šemama akreditacije kako slijedi: Ispitne laboratorije i laboratorije za etaloniranje : Osim aktivnosti prema MEST EN ISO/IEC 17011, za ispitne laboratorije i laboratorije za etaloniranje (ISO/IEC 17025) ključna aktivnost je sprovođenje ispitivanja/etaloniranja ili u slučaju medicinskih laboratorija sprovođenje ispitivanja (ISO 15189) Kontrolna tijela (ISO/IEC 17020) − Formulisanje politike; − razvoj procesa i postupaka, − proces inicijalnog odabira kontrolora , − pregled ugovora, − planiranje ocjenjivanja usaglašenosti , − pregled i odobrenje ocjenjivanja usaglašenosti. Sertifikaciona tijela za proizvode (ISO/IEC 17065) − formulisanje i odobravanje politike; − razvoj i odobrenje procesa i/ili postupaka, − proces početne provjere kompetencija i odobravanje osoblja i podugovorenih resursa, − upravljanje procesom monitoringa nad kompetencijama osoblja i podugovorenih resursa i njihovim rezultatima − pregled ugovora uključujući tehnički pregled prijave i određivanje tehničkih zahtjeva za sertifikacione aktivnosti u novim tehničkim područjima ili području s ograničenom povremenom aktivnošću − odluka o sertifikaciji uključujući tehnički pregled aktivnosti vrednovanja. Sertifikaciona tijela za sisteme upravljanja (ISO/IEC 17021-1): − Formulisanje politike − razvoj procesa i/ili postupaka − proces imenovanja auditora odnosno upravljanje njihovom obukom


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

− kontinuirano sprovođenje monitoringa auditora, − pregled prijave − odabir resursa za sprovođenje aktivnosti sertifikacije, − upravljanje postupcima nadzora i resertifikacije, − pregled završnog izvještaja i donošenje odluke o sertifikaciji. Sertifikaciona tijela za osoblje (17024): − formulisanje i odobravanje politike − razvoj i odobravanje procesa i postupaka potrebnih za sprovođenje sistema sertifikacije osoblja uključujući zahtjeve za odabir i imenovanje ispitivača(examiners) − pregled prijava i ugovora obzirom na ocjenjivanje i sertifikaciju osoblja − razvoj, vrednovanje i održavanje ispita i postupaka recertifikacije − donošenje odluke o sertifikaciji osoblja, uključujući potpisivanje ili odobravanje sertifikata − razvoj i odobravanje politika, procesa i postupaka za rješavanje žalbi i prigovora podnosioca zahtjeva , kandidata, sertifikovanih osoba i njihovih poslodavaca i drugih stranaka o procesu sertifikacije i kriterijuma − konačna odluka o žalbama i prigovorima. 4.6 Obim akreditacije Tijelo za ocjenjivanje usaglašenosti podnosi prijavu za akreditaciju za obim za koji smatra da je kompetentno. Ovaj obim akreditaicje se usaglašava u početnoj fazi postupka akreditacije i konačno utvrđuje u postupku ocjenjivanja, što uključuje obavezna osvjedočenja prema utvrđenim pravilima. Smjernice za iskazivanje obima akreditacije TOU su dostupne na internet stranici ATCG, kao i na zahtjev. 4.7 Troškovi akreditacije TOU plaća odgovarajuće troškove akredtaicje u skladu sa potpisanim ugovorom kojim se regulišu međusobna prava i obaveze, kao i Odlukom o visini troškova akreditacije koja je dostupna na internet stranici ATCG-a. 4.8 Prekogranična akreditacija ATCG će prihvatiti zahtjev TOU i van područja Crne Gore na njegov izričit zahtjev a u skladu sa Uredbom 765/2008 Evropskog parlamenta i savjeta, EA 2/13 - EA Cross Border Accreditation Policy and Procedure for Cross Border Cooperation between EA Members, ILAC-G21 - Cross Frontier accreditation - Principles for Aoiding Duplication, IAF MD 12 - Assesment of Certification Activities for Cross-Frontier Accreditation i Q2 10 Pravila prekogranične akreditacije.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

4.9 Obaveze u postupku akreditacije 4.9.1 Opšte ATCG sprovodi postupak akreditacije na bazi sklopljenog Ugovora o akreditaciji sa TOU. U ugovoru se detaljnije opisuju prava i obaveze ATCG, kao i prava i obaveze TOU u postupku akreditacije. 4.9.2 Obaveze ATCG

ATCG je u obavezi da obezbijedi:

• da se postupci ocjenjivanja ograniče na ocjenu usaglašenosti sa kriterijumima akreitacije;

• da osoblje koje učestvuje u poslovima akreditacije bude kompetentno, nezavisno i nepristrasno;

• očuvanje povjerljivosti informacija i podataka do kojih se dolazi u postupku akreditacije;

• dostupnost ažurnih informacija o dodijeljenim akreditacijama;

• blagovremeno informisanje o promjenama kriterijuma akreitacije uzimajući u obzir mišljenja zainteresovanih strana, kao i načine na koji će verifikovati da li svako TOU je izvršilo neophodna prilagođavanja;

• informacije o korišćenju znaka akreditacije i pozivanje na akreditaciju;

• informacije o dostupnim međulaboratorijskim poređenjima i programima ispitivanja osposobljenosti preporučenih od strane EA, EPTISa i drugih organizatora, odnosno provajdera;

• informacije o obezbjeđenju prihvatljive sledljivosti rezultata mjerenja;

• informacije o procjenama mjernih nesigurnosti rezultata ispitivanja/etaloniranja;

• informacije o načinu iskazivanja obima akreditacije TOU;

• informacija o politici prekogranične akreditacije;

• informacije o metodologiji osvjedočenja tokom ocjenjivanja;

• Informacije o međunarodnim aranžmanima u koje je uključeno.

4.9.3 Obaveze tijela za ocjenu usaglašenosti

TOU je u obavezi da se u svom radu pridržava ustanovljene organizacije, sopstvenih pravila i procedura, koji su bili osnova za dodjeljivanje akreditacije od strane ATCG, kao i da priža usluge ocjenjivanja usaglašenosti svojim korisnicima poštujući sve kriterijume akreditacije.

TOU je u obavezi da se blagovremeno prilagođava promjenama kriterijuma akreditacije koje donosi ATCG.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

TOU je u obavezi da omogući ATCG i njegovim predstvanicima praćenje usaglašenosti sa kriterijumima akreditacije, što podrazumijeva:

• obezbjeđenje pristupa svim relevantnim područjima rada TOU, što uključuje potrebne aranžmane na svim lokacijama gdje se obavljaju poslovi ocjenjivanja usaglašenosti;

• stavljanje na raspolaganje dokumenata i zapisa koji se odnose na poslove ocjenjivanja usaglašenosti neophodnih za ocjenjivanje i održavaje akreditacije;

• obezbjeđenje dostupnosti onim dokumentima koji pružaju uvid u stepen nezavisnosti i nepristrasnosti TOU u odnosu na njegova povezana tijele, ukoliko ona postoje;

• polaganje prava na akreditaciju samo u pogledu obima za koji mu je akreditacija dodijeljena;

• plaćanje troškova akreditacije u skladu sa Odlukom o visini troškova akreditacije;

• obavezu da odmah obavijesti ATCG o svim promjenama koje imaju uticaj na status akreditacije, odnosno

- promjene u pravnom, komercijalnom, vlasničkom ili organizacionom statusu;

- promjene u odnosu na organizaciju, najviše rukovodstvo i ključno osoblje;

- promjene politike, resursa i lokacije;

- o zahtjevima za promjenu obima akreditacije;

- promjene sastava komisija i drugih organa TOU koje odražavaju uticaj zainteresovanih strana na poslove ocjenjivanja usaglašenosti (sertifikacija proizvoda, sertifikacija sistema menadžmenta i kontrolna tijela), gdje je primjenljivo;

• obavezu da koristi znak akreditacije i poziva se na akreditaciju, ali samo za usluge za koje joj je akreditacija dodijeljena, u skladu sa pravilom Q2.02 Pravila za korišćenje znaka akreditacije i pozivanje na akreditaciju

Akreditovano tijelo za ocjenu usaglašenosti je dužno da obavijesti ATCG i o svim drugim promjenama koje mogu uticati na njegovu kompetentnost odnosno usaglašenost sa kriterijumima akreditacije. Ukoliko akreditovano tijelo za ocjenu usaglašenosti procijeni da nastala promjena može, za duži vremenski period, da ima uticaja na njegovu kompetentnost da obavlja poslove ocjenjivanja usaglašenosti iz obima akreditacije, dužno je da obavjesti ATCG o potrebi smanjenja akreditacije, ili, pak, dobrovoljne suspenzije. Akreditovano sertifikaciono tijelo je u obavezi da svake godine, prije nadzornog ocjenjivanja, ATCG dostavi: - ažurnu listu sertifikovanih klijenata; - listu konsultanata koji su bili angažovani na uspostavljanju sistema menadžmenta njihovim sertifikovanim klijentima; - ažurnu listu auditora/provjeravača/ocjenjivača sa sljedećim informacijama: ime i prezime, kvalifikacije, radno iskustvo, tehnička kompetentnost (npr. EA kod, oblast sertifikacije) i spisak klijenata koje su ocjenjivali.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

Akreditovano tijelo za ocjenjivanje usaglašenosti je u obavezi da najmanje jednom u dvije godine obavlja poslove ocjenjivanja usaglašenosti za koje je akreditovano. U suprotnom, ATCG će smanjiti, odnosno ukinuti dodjeljenu akreditaciju za taj dio obima akreditacije.

4.9.4 Znak akreditacije

Znak akreditacije je zaštićeni znak za koji ATCG daje pravo korišćenja akreditovanoj organizaciji za sve vrijeme trajanja akreditacije.

Znak akreditacije koristi akreditovana organizacija u sastavu obrazaca isprava koje izdaje pod akreditacijom.

ATCG posebno propisuje detaljne uslove za način korišćenja znaka akreditacije.

Znak akreditacije se može koristiti samo uz logotip akreditovane organizacije i/ili njen naziv.

Akreditovana organizacija je u obavezi da osigura da se pri reprodukciji znaka akreditacije očuva njegov oblik, čitljivost i jasnoća, bez ikakve izmjene i/ili izobličavanja.

Akreditovana organizacija ne smije da se poziva na akreditaciju ATCG izvan obima dodijeljene akreditacije, a ista ograničenja mora da postavi i svojim korisnicima usluga pri njihovom pozivanju na akreditovanu organizaciju.

Akreditovana organizacija se ne smije pozivati na akreditaciju tako da treća lica može da dovede u zabludu da je riječ o sertifikaciji.

Akreditovano sertifikaciono tijelo je dužno da osigura da se korisnik njegovih usluga ne smije pozivati na sertifikaciju na način kao da je u pitanju akreditacija.

Akreditovana organizacija ne smije koristiti znak akreditacije na proizvodu ili ga koristiti na neki drugi način na osnovu koga bi se moglo protumačiti da je za proizvod, proces ili sistem potvrđena usaglašenost od strane ATCG.

Akreditovana organizacija ne smije da koristi znak akreditacije, niti da se poziva na akreditaciju u dokumentima koji se odnose na aktivnosti za koje nije akreditovana, ukoliko ovim Pravilima nije drugačije propisano.

U slučaju kada akreditovana organizacija koristi znak akreditacije na izvještajima o ispitivanju ili kontrolisanju, odnosno na sertifikatima koji u sebi sadrže navode ili se pozivaju na aktivnosti koje nijesu obuhvaćene obimom akreditacije, onda takve aktivnosti moraju biti jasno i nedvosmisleno označene kao aktivnosti koje nijesu obuhvaćene obimom akreditacije.

Akreditovana organizacija ne smije koristiti znak akreditacije niti se pozivati na akreditaciju na vizit kartama zaposlenih.

Kada se znak akreditacije koristi na izvještaju ili sertifikatu, koji izdaje akreditovana organizacija, iz njihovog sadržaja ne smije proisticati da je ATCG odgovoran za aktivnosti ocjenjivanja usaglašenosti na osnovu kojih je izdat izvještaj ili sertifikat.

Kada je akreditovanoj organizaciji suspendovana akreditacija, ona je dužna da odmah prestane sa izdavanjem izvještaja ili sertifikata sa znakom akreditacije ili pozivanjem na akreditaciju, kao i bilo kakvih drugih dokumenata koji su u vezi sa akreditacijom.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

Akreditovana organizacija je dužna da osigura da korisnici njenih usluga ne koriste pozivanje na akreditaciju, odnosno na akreditovanu organizaciju u bilo kom dokumentu kao i u reklamnim materijalima za vreme dok traje suspenzija akreditacije.

Ukoliko je akreditovanoj organizaciji oduzeta akreditacija, ona je dužna da odmah prekine sa korišćenjem znaka akreditacije i/ili pozivanjem na akreditaciju u bilo kom dokumentu, odnosno objavljenom materijalu.

Organizacija kojoj je oduzeta akreditacija dužna je da osigura da korisnici njenih usluga odmah prekinu sa pozivanjem na akreditaciju u svojoj dokumentaciji.

U slučajevima kada se ustanovi da akreditovana organizacija koristi znak akreditacije ili se poziva na akreditaciju, na način koji ATCG ocjenjuje kao zloupotrebu, odnosno na način suprotan ovim pravilima, ATCG će preduzeti odgovarajuće mjere prema toj organizaciji.

5. Postupak akreditacije - početna akreditacija 5.1 Informisanje o postupku akreditacije (predprijavna aktivnost) Prije podnošenja zahtjeva za akreditaciju TOU se treba upoznati sa postupkom akreditacije. Na internet stranici ATCG nalaze se informacije o pravilima akreditacije, neophodnoj dokumentaciji za otpočinjanje postupka akreditacije i odgovarajući obrazac Zahtjev za akreditaciju. Na pisani zahtjev TOU, ATCG obezbjeđuje neophodnu dokumentaciju za otpočinjanje postupka akreditacije I odgovarajući obrazac Zahtjev za akreditaciju. Na zahtjev TOU može se organizovati informativni sastanak radi utvrđivanja da li djelatnost koju ono obavlja može biti predmet akreditacije, da li je namjera podnosioca Zahtjeva u skladu sa djelokrugom rada i politikom ATCG i radi pružanja dodatnih informacija u vezi sa postupkom akreditacije. 5.1.1 Zahtjev za akreditaciju i razmatranje zahtjeva za akreditaciju Postupak akreditacije pokreće se na osnovu dostavljenog Zahtjeva za akreditaciju koji podnosi TOU u pisanom ili elektronskom obliku. Zahtjev za akreditaciju sadrži : a) opšte karakteristike TOU, uključujući podatke o organizaciji kojoj pripada, ime, adresu,

pravni status i ljudske i tehničke resurse; b) opšte informacije koje se odnose na TOU, kao što su njegove aktivnosti, njegov odnos

unutar većeg pravnog lica, ukoliko postoji, i adrese svih njegovih fizičkih lokacija koje obim akreditacije treba da obuhvati;

c) jasno definisan traženi obim akreditacije; d) saglasnost da će ispunjavati zahteve za akreditaciju i druge obaveze TOU. Uz popunjeni Zahtjev za akreditaciju TOU dostavlja i odgovarajuća potrebna dokumenta/informacije kao što su: osnivačka akta, kopija Poslovnika o kvalitetu i druga dokumenta sistema kvaliteta (pravila, procedure, zapisi). Za svaku šemu akreditacije dokumenta/informacije koje se dostavljaju jasno su specificirane u Zahtjevu za akreditaciju.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

ATCG evidentira prijem Zahtjeva i o tome obavještava podnosioca Zahtjeva za akreditaciju. Ukoliko je TOU već akreditovano po jednom standardu, a želi akreditaciju prema drugom standardu iz područja djelatnosti ATCG tada treba ponoviti postupak prijave kao i za prvu akreditaciju. Kompletnost svakog podnijetog Zahtjeva i prateće dokumentacije se preispituje i, u slučaju nekompletnosti Zahtjeva, ATCG će tražiti od podnosioca da dopuni Zahtjev za akreditaciju. Podnosilac Zahtjeva za akreditaciju ima rok od tri mjeseca za dostavljanje tražene dodatne dokumentacije. Ukoliko Podnosilac Zahtjeva za akreditaciju ne dostavi potrebna dokumenta u navedenom roku, ATCG neće prihvatiti Zahtjev za akreditaciju, a podnosilac Zahtjeva za akreditaciju u tom slučaju ima pravo žalbe. Nakon kompletiranja Zahtjeva za akreditaciju ATCG pristupa preispitivanju Zahtjeva za akreditaciju, tokom koga se utvrđuje adekvatnost i jasna definisanost informacija dostavljenih od strane podnosioca Zahtjeva za akreditaciju. ATCG će takođe preispitati sopstvene resurse za obavljanje ocjenjivanja podnosioca zahtjeva, sa stanovišta sopstvene politike kompetentnosti, raspoloživosti odgovarajućih provjerivača kao i sposobnosti da blagovremeno obavi početno ocjenjivanje. Ukoliko na osnovu preispitivanja ATCG ne može prihvatiti zahtjev za akreditaciju (npr. prijavljeni zahtjev za akreditaciju nije u djelokrugu rada ATCG ili iz bilo kog drugog opravdanog razloga) podnosilac Zahtjev za akreditaciju će pisanim putem biti obavješten uz adekvatno obrazloženje. Podnosilac Zahtjeva za akreditaciju ima pravo žalbe ukoliko je nezadovoljan Odlukom ATCG o odbijanju Zahtjeva. 5.1.2 Ugovaranje Nakon prihvatanja Zahtjeva za akreditaciju, ATCG dostavlja podnosiocu Zahtjeva za akreditaciju tipski Ugovor u okviru koga su navedene prava i obaveze ugovrnih strana u postupku akreditacije. U slučaju da ovlašćeni predstavnik podnosioca Zahtjeva ne potpiše Ugovor o roku od 15 dana ATCG će donijeti odluku o prekidu postupka akreditacije. Podnosilac Zahtjeva za akreditaciju ima pravo žalbe ukoliko je nezadovoljan odlukom ATCG. Početkom postupka akreditacije smatra se datum potpisivanja Ugovora. 5.2 Ocjenjivanje 5.2.1 Imenovanje ocjenjivačkog tima Tim provjerivača ATCG imenuje direktor, a broj provjerivača u timu zavisi od prijavljenih obalsti i obima akreditacije. Nakon imenovanja tima provjerivača ATCG u skladu sa Odlukom o visini troškova akreditacije dostavlja podnosiocu Zahtjeva za akreditaciju predračun troškova za potrebe početne akreditacije. Tim provjerivača čine vodći ocjenjivač i odgovarajući broj tehničkih ocjenjivača i/ili tehničkih eksperata. U timu provjerivača mogu biti ocjenjivači pomatrači koji se nalaze u postupku praktičnog dijela obuke. Svi članovi tima provjerivača, uključujući eksperte i ocjenjivače posmatrače su obavezni da zadovolje


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

zahtjeve nepristrasnosti, nezavisnosti i čuvanje tajnosti povjerljivih dokumentata i podataka do kojih dolaze u postupku ocjenjivanja. ATCG traži pisanu saglasnost na predlog tima provjerivača koju je podnosilac Zahtjeva za akreditaciju dužan da dostavi u roku od 15 dana . U slučaju postojanja pisane primjedbe na predloženi tim provjerivača, u cjelini ili na pojedinačne članove, isti se razmatra i ukoliko se pocijeni da je primjedba opravdana, direktor ATCG imenuje novi tim provjerivača. Odluka o imenovanju novog tima je konačna. Podnosilac Zahtjeva za akreditaciju ima pravo žalbe ukoliko je nezadovoljan odlukom ATCG. Angažovanje kompetentnih ocjenjivača/tehničkih eksperata iz drugih država je moguće ukoliko prilikom preispitivanja sopstvenih resursa za sprovođenje postupka akreditacije ATCG procijeni da nema dovoljnu kompetentnost, odnosno da joj nedostaju ljudski resursi za kompetentno i nepristrasno obavljanje predmetnog ocjenjivanja. 5.2.2 Preispitivanje dokumentacije Pregled dostavljene dokumentacije obavlja imenovani tim provjerivača. Pregledom dokumetacije se utvrđuje usaglašenost dokumentacije sa zahtjevima referentih dokumenata za prijavljenu šemu i obim akreditacije. U Izvještaju o pregledu dokumentacije vodeći ocjenjivač može konstatovati sledeće:

• da je dostavljena dokumentacija usaglašena sa referentnim dokumentima, čime se stiču uslovi za nastavak postupka akreditacije,

• da dostavljena dokumentacija nije usaglašena sa referentnim dokumentima, pa je podnosilac Zahtjeva za akreditaciju dužan da u roku od 30 dana, dostavi dokaze o otklanjanju utvrđenih neusaglašenosti u dokumentaciji.

Ukoliko TOU u propisanom roku ne dostavi ATCG dokaze o otklonjenim neusaglašenostima u dokumentaciji, postupak akreditacije se prekida a podnosiocu Zahtjeva za akreditaciju se ispostavlja račun na ime već sprovedenih aktivnosti (u visini od 1/3 troškova postupka akreditacije utvrđenih u predračunu troškova za potrebe početne akreditacije). Podnosilac Zahtjeva za akreditaciju ima pravo žalbe ukoliko je nezadovoljan odlukom ATCG. 5.2.3 Predocjenjivanje U okviru Zahtjeva za akreditaciju, podnosilac Zahtjeva za akreditaciju može da zatraži realizaciju predocjenjivačke posjete tokom koje treba da se ocijeni njegova spremnost za dalji postupak ocjenjivanja. Predocjenjivačku posjetu obavljaju vodeći ocjenjivač, a po potrebi i ostali članovi tima provjerivača. Tokom predocjenjivačke posjete ocjenjuje se stepen usaglašenosti dokumentovanog sistema upravljanja kvalitetom prema kriterijumima za akreditaciju i ujedno adekvatnost i raspoloživost prostora,opreme i osoblja podnosioca Zahtjeva za akreditaciju. Prilikom predocjenjivačke posjete vodeći ocjenjivač, a po potrebi i ostali članovi tima provjerivača, usaglašavaju sa podnosiocem Zahtjeva za akreditaciju područje


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

akreditacije.Tokom realizacije predocjenjivačke posjete vodeći ocjenjivač ne smije da daje konsultaske usluge. O realizovanoj predocjenjivačkoj posjeti se izrađuje Zapisnik, koji se dostavlja podnosiocu Zahtjeva za akreditaciju. Ukoliko se u Zapisniku sa predocjenjivačke posjete nalaze neusaglašenosti udomenu kompetentnosti osoblja, neadekvatnosti prostora, lokacija opreme itd. podnosilac Zahtjeva za akreditaciju je dužan da u roku od 3 mjeseca dostavi dokaze ATCG o otklanjanju utvrđenih neusaglašenosti. Ukoliko ne dostavi dokaze u navedenom roku ATCG donosi odluku o prekidu postupka akreditacije. Podnosilac Zahtjeva za akreditaciju ima pravo žalbe ukoliko je nezadovoljan odlukom ATCG. Troškove predocjenjivačke posjete snosi podnosilac Zahtjeva za akreditaciju čiji iznos je naveden u okviru predračuna o troškovima početne akreditacije. 5.2.4 Ocjenjivanje na licu mjesta Za svako ocjenjivanje na licu mjesta izrađuje se Plan ocjenjivanja, koji pored ostalog uključuje sledeće elemente:ciljeve provjere, kriterijume provjere i referentna dokumenta, vrstu, oblast akreditacije, lokacije, datum ocjenjivanja, metode koje će biti predmet osvjedočenja, uloge i obaveze ocjenjivačkog tima. Plan ocjenjivanja se dostavlja blagovremeno podnosiocu Zahtjeva za akreditaciju. Ocjenjivanje kod podnosioca Zahtjeva za akreditaciju (ocjena na licu mjesta) ključni je dio postupka akreditacije i sastoji se od tri ključne faze: uvodni sastanak, ocjenjivanje na licu mjesta i završni sastanak. Uvodni sastanak Na uvodnom sastanku vodeći ocjenjivač informiše rukovodstvo TOU o cilju ocjenjivanja, kriterijumima za akreditaciju i potvđuje aktivnosti navedene u Planu ocjenjivanja. Tada se vrši i potvrđuje raspoloživost osoblja i dokumenata TOU za realizaciju aktivnosti ocjenjivanja datim u Planu ocjenjivanja. Takođe se utvrđuje prijavljeni obim akreditacije. Ocjenjivanje na licu mjesta Ocjenjivanje se sprovodi prema unaprijed utvrđenom planu ocjenjivanja. Podnosilac Zahtjeva za akreditaciju mora tokom ocjenjivanja omogućiti provjerivačima na njihov zahtjev, uvid u sva relevantna dokumenta i zapise. Takođe, podnosilac Zahtjeva za akreditaciju dužan je da obezbijedi neometano izvođenje postupka ocjenjivanja, uključujući: pristup svim prostorijama koje su u vezi sa traženim obimom akreditacije, kao i neometane kontakte s osobljem uključenim u postupke obuhvaćene ocjenjivanjem. Nakon ocjenjivanja na licu mjesta vodeći ocjenjivač izrađuje pisani Izvještaj o ocjenjivanju koji dostavlja podnosiocu zahtjeva za akreditaciju najkasnije u roku od 20 radnih dana od datuma ocjenjivanja na licu mjesta. Završni sastanak Na završnom sastanku tim provjerivača obavještava predstavnike podnosioca Zahtjeva za akreditaciju o stepenu usaglašenosti primjene dokumentovanog sistema menadžmenta sa kriterijumima akreditacije, uključujući i utvrđene neusaglašenosti (ukoliko ih je bilo) kao i sva zapažanja. Podnosiocu zahtjeva za akreditaciju se mora omogućiti da zatraži


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

razjašnjenja i postavi bilo kakva pitanja u vezi nalaza ocjenjivanja. Vodeći ocjenjivač formira Zapisnik sa završnog sastanka koji obuhvata osnovne informacije o toku ocjenjivanja na licu mjesta, listu utvrđenih neusaglašenosti, zapažanja i mišljenje tima provjerivača o statusu akreditacije. Ukoliko ne dođe do dogovora tima provjerivača sa predstavnicima podnosioca Zahtjeva, odnosno ne postigne se saglasnost sa utvrđenim neusaglašenostima i/ili mišljenjem tima provjerivača o statusu akreditacije, vodeći ocjenjivač to navodi u Zapisniku. Predstavnici podnosioca Zahtjeva za akreditaciju se izjašnjavaju o nalazima ocjenjivanja i u slučaju neslaganja sa navedenim nalazima tima provjerivača i razloge neslaganja moraju proslijediti ATCG u pisanoj formi. Ukoliko je tim ocjenjivača tokom ocjenjivanja utvrdio potrebu za dodatnim osvjedočenjem, obaveza vodećeg ocjenjivača je da o tome obavijesti predstavnike podnosioca Zahtjeva za akreditaciju, zatraži njihovu saglasnost i to navede u predlogu mišljenja tima provjerivača u okviru Izvještaja o ocjenjivanju (vidjeti tačku 5.3.1). 5.3 Donošenje odluke o akreditaciji 5.3.1 Prethodne aktivnosti Rok za otklanjanje utvrđenih neusaglašenosti tokom ocjenjivanja na licu mjesta ne smije biti duži od tri mjeseca od datuma ocjenjivanja. U opravdanim slučajevima rok od tri mjeseca može se produžiti na najviše još tri mjeseca, uz saglasnost direktora ATCG. U okviru roka za otklanjanje neusaglašenosti Podnosilac zahtjeva za akreditaciju je u obavezi da dostavi vodećem ocjenjivaču analizu uzroka utvrđenih neusaglašensti sa predlogom korektivnih mjera (dogovor ocjenjivačkog tima i organizacije na završnom sastanku, ali najkasnije 10 dana nakon ocjenjivanja na licu mjesta). Vodeći ocjenjivač uz konsultacije sa ostalim članovima Tima, ocjenjuje prihvatljivost istog i sačinjava Dodatak 1 Izvještaja o ocjenjivanju koji sadrži jedan od sledećih zaključaka:

a) analiza uzroka i predlog korektivnih mjera su adekvatni i prihvatljivi; b) analiza uzroka i predlog korektivnih mjera nijesu u potpunosti adekvatne i prihvatljive, pa se TOU preporučuje da sprovede dodatne aktivnosti u smislu vezano za analizu uzroka i predlog korektivnih mjera i o tome obavijesti ATCG. Nakon prihvatanja analize uzroka i predloga korektivnih mjera, tim sastavlja novi Dodatak 1 Izvještaja o ocjenjivanju.

Nakon preduzimanja odobrenih korektivnih mjera Podnosilac zahtjeva za akreditaciju dostavlja vodećem ocjenjivaču dokumentovane dokaze o otklanjanju neusaglašenosti nakon čega vodeći ocjenjivač uz konsultacije sa ostalim članovima Tima, preispituje iste i sačinjava Dodatak 2 Izvještaja o ocjenjivanju koji sadrži jedan od sledećih zaključaka:

a) sprovedene korektivne mjere su u skladu sa dostavljenim predlogom korektivnih mjera, i efektivno su sprovede, a verifikaciju istih obavio je ocjenjivačkli tim na osnovu dostavljenih pisanih dokaza ili dodatnim osvjedočenjem/ocjenjivanjem na licu mjesta; b) korektivne mjere nijesu u skladu sa predlog korektivnih mjera i nijesu efektivno sprovedene, pa se TOU preporučuje da preduzme dodatne aktivnosti vezane za


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

sprovođenje korektivnih mjera i o tome obavijesti ATCG, što se može verifikovati dostavom pisanih dokaza ili dodatnim osvjedočenjem/ocjenjivanjem na licu mjesta.

U slučaju da se za verifikaciju efektivnosti preduzetih korektivnih mjera zahtjeva dodatno osvjedočenje/ocjenjivanje, troškove dodatnog osvjedočenja/ocjenjivanja na licu mjesta snosi TOU. Ukoliko se dogodi da u propisanom roku za otklanjanje neusaglašenosti TOU ne sprovede korektivne mjere u skladu sa prihvaćenim planom ili se utvrdi da nisu efektivno sprovedene, Odjeljenje za akreditaciju priprema Predlog koji dostavlja uz odgovarajuće obrazloženje i Izvještaj, Komisiji za akreditaciju radi donošenja konačne odluke o statusu akreditacije. Postupak ponovnog pokretanja akreditacije se realizuje podnošenjem novog zahtjeva za akreditaciju ne kraćem od 3 mjeseci od dana prekida postupka akreditacije. U određenim slučajevima (npr. očekivanje rezultata PT/ILC, započeta nabavka usluga etaloniranja opreme, kratak tranzicioni period za implementaciju novousvojenih standarda i Pravilnika td.) TOU može zahtijevati produžavanje roka za otklanjanje neusaglašenosti. ATCG će u svakom pojedinačnom slučaju razmotriti opravdanost zahtjeva, eventualno produžiti rokove i o tome obavijestiti TOU. 5.3.2 Mišljenje ocjenjivačkog tima Na osnovu rezultata ocjenjivanja i realizovanih korektivnih mjera ocjenjivački tim ATCG daje mišljenje Komisiji za akreditaciju. U tom mišljenju se mogu naći sljedeće opcije:

- akreditacija se preporučuje u prijavljenom obimu, - akreditacija se preporučuje u smanjenom obimu (u kojem je podnosilac zahtjeva dokazao svoju osposobljenost), - akreditacija se ne preporučuje.

5.3.3 Predlog Komisije za akreditaciju Nakon sprovedenih aktivnosti navedenihih u tački 5.3.2, najkasnije u roku od 30 dana ATCG saziva Komisiju za akreditaciju. Komisija za akreditaciju razmatra dokumentaciju sprovedenog postupka. Komisija za akreditaciju razmatra informacije iz predmeta koji je dospio na odlučivanje, utvrđuje njegovu kompletnost, jasnost, razumljivost i dovoljnost informacija na osnovu kojih donosi predlog odluke o statusu akreditacije. Ukoliko Komisija za akreditaciju utvrdi da informacije nijesu dovoljne za donodšenje odgovarajućeg predloga Odluke o akrditaciji, tražiće dodatne informacije od tima provjerivača. Na osnovu pregleda i ocjene dokumenatacije generisane tokom ocjenjivanja i predloga ocjenjivačkog tima Komisija za akreditaciju donosi predlog Odluke direktoru ATCG.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

5.3.4 Odluka o akreditaciji Predlog Odluke o akreditaciji iz tačke 5.3.3 verifikuje Direktor. Odluka se dostavlja podnosiocu Zahtjeva, koji na njen sadržaj ima pravo uložiti žalbu, u roku od 15 dana od dana prijema. 5.3.5 Sertifikat o akreditaciji Ako se sprovedenim postupkom akreditacije utvrdi da je podnosilac Zahtjeva kompetentan za obavljanje poslova ocjenjivanja usaglašenosti, tj. da je njegov rad usaglašen sa propisanim zahtjevima i kriterijumima akreditacije, izdaje mu se Sertifikat o akreditaciji. Sastavni dio Sertifikata o akreditaciji je Dodatak u kojem je detaljno iskazan obim akreditacije. Sertifikat o akreditaciji važi najviše četiri godine. Ako se ne steknu uslovi za izdavanje Sertifikata o akreditaciji u roku od 6 mjeseci nakon ocjenjivanja na licu mjesta, vodeći ocjenjivač će sprovesti dodatno ocjenjivanje na licu mjesta. Svrha tog ocjenjivanja je da se utvrdi da li je u međuvremenu došlo do promjena koje bi mogle nepovoljno uticati na mišljenje i predlog o dodjeli akreditacije. Troškove dodatnog ocjenjivanja snosi podnosilac Zahtjeva u slučaju kada se njegovom krivicom ne može izdati Sertifikat o akreditaciji, u protivnom troškove će snositi ATCG. Ako se u roku od godinu dana nakon ocjenjivanja na licu mjesta, krivicom podnosioca Zahtjeva ne steknu uslovi za izdavanje Sertifikata o akreditaciji, postupak će se zatvoriti. Obnavljanje postupka će biti moguće nakon prethodnog plaćanja eventualno nenamirenih troškova i podnošenja novog Zahtjeva za akreditaciju. 5.3.6 Registar TOU ATCG vodi i održava registar akreditovanih TOU. Registar je javan i dostupan je na web stranici ATCG. 6. Nadzor 6.1 Opšte Radi praćenja kompetentnosti, ATCG planira i u utvrđenim vremenskim intervalima izvodi nadzorna ocjenjivanja nad akreditovanim TOU-ima. Nadzor se sprovodi tokom cijelog akreditacionog perioda, koji traje od dana dodjele Sertifikata o akreditaciji do dana isteka njegovog važenja.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

6.2 Vrste nadzornog ocjenjivanja Nadzorna ocjenjivanja mogu biti redovna nadzona ocjenjivanja i vanredna ocjenjivanja. 6.2.1 Redovna nadzorna ocjenjivanja Redovna nadzorna ocjenjivanja se sprovode u skladu sa Godišnjim planom nadzornih ocjenjivanja. Tokom roka važenja sertifikata o akreditaciji, nadzornim ocjenjivanjima se mora provjeriti usaglašenost svih elementa sistema menadžemnta prema zahtjevima standarda prema kojima je dodijeljena akreditacija. Osim toga, u roku važenja Sertifikata o akreditaciji, ocjenjuje se osposobljenost za sprovođenje svih aktivnosti ponaosob ili grupe srodnih aktivnosti za koje je Sertifikat o akreditaciji izdat. 6.2.2 Vanredna nadzorna ocjenjivanja Ako se utvrdi potreba, ATCG može organizovati i vanredna nadzorna ocjenjivanja. Vanredna nadzorna ocjenjivanja mogu biti sprovedena na osnovu: a) pisanih prigovora ili drugih informacija da postoji sumnja u ispravan rad TOU, b) informacija o promjenama kod TOU koje mogu uticati na ispunjavanje kriterijuma za

akreditaciju (npr. promjena pravnog statusa, organizacije, ključnog osoblja, promjena lokaliteta, primjene novih zakonskih akata i sl.),

c) zahtjeva TOU za nastavak važenja dodjeljenje akreditacije nakon njene suspenzije. Odluku o sprovođenju vanrednog nadzora donosi direktor ATCG. Vanredna nadzorna ocjenjivanja izvode se po istoj proceduri kao i redovna. Troškove vanrednog nadzornog ocjenjivanja snosi akreditovano TOU, izuzev u slučaju prigovora na rad akreditovanog TOU kada se ispostavi da prigovor nije bio opravdan. U tom slučaju troškove vanrednog nadzornog ocjenjivanja snosi podnosilac prigovora. 6.3. Učestalost redovnih nadzornih ocjenjivanja Plan nadzornih ocjenjivanja zasniva se na datumu dodjele akreditacije i sljedećim intervalima koje je utvrdilo ATCG: - šest mjeseci između datuma dodjele akreditacije i prvog nadzornog ocjenjivanja, - dvanaest (+/- tri) mjeseci između prvog i drugog, odnosno drugog i trećeg nadzornog

ocjenjivanja. U pogledu planiranja opsega nadzornih ocjenjivanja vodi se računa da se u periodu važenja akreditacije provjere svi kriterijumi na osnovu kojih je TOU dodjeljena akreditacija. 6.4. Sprovođenje redovnog nadzornog ocjenjivanja Za sprovođenje redovnog nadzorog ocjenjivanja, ATCG predlaže pisanim putem akreditovanom TOU tim provjerivača. TOU ima pravo da na predloženi tim provjerivača, ili pojedine članove tima dostavi obrazloženu primjedbu pisanim putem. U tom slučaju, će se postupiti na način opisan tačkom 5.2.1. Dalji postupak je analogan postupku utvrđenom za početno ocjenjivanje.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

7.Obnavljanje akreditacije 7.1 Opšte Akreditovano TOU koja se prijavljuje za ponovno ocjenjivanje za potrebve obnavljanja akreditacije dužno je ATCG dostaviti zvaničan Zahtjev za akreditaciju za pokretanje postupka obnavljanja akreditacije i to četiri mjeseca prije isteka važeće akreditacije. Ponovno ocjenjivanje na licu mjesta za potrebe obnavljanja akreditacije sprovodi se najkasnije tri mjeseca prije isteka akreditacije, čime će se akreditovanom TOU dati dovoljno vremena da u roku otkloni eventualne neusaglašenosti. Način sprovođenja obnavljanja akreditacije je analogan sa postupkom početne akreditacije. 7.2 Donošenje odluke o obnavljanju akreditacije Ako se sprovedenim postupkom utvrdi da akreditovano tijelo zadovoljava propisane zahtjeve, izdaje se novi Sertifikat o akreditaciji shodno tačkama 5.3.2-5.3.5 ovih Pravila. 7.3 Produženje akreditacije Ukoliko je akreditovano TOU podnijelo zahtjev ATCG za obanvljanje akreditacije u predviđenom roku, a odluka o obnavljanju akreditacije nije donijeta do isteka važeće akreditacije, pri čemu je kašnjenje prouzrokovano od strane ATCG-a, direktor može donijeti odluku o produženju akreditacije za vremenski rok ne duži od tri mjeseca od isteka predhodne akreditacije. 8. Izmjene obima akreditacije 8.1 Opšte Akreditovano TOU može u svakom trenutku od ATCG tražiti izmjene u obimu kareditacije. Izmjene se mogu odnositi na proširenje, smanjenje i ostale izmjene u dodijeljenom obimu akreditacije. 8.2 Proširenje obima akreditacije Za proširenje obima akreditacije akreditovano tijelo za ocenjivanje usaglašenosti se može prijaviti u bilo koje vrijeme tokom važenja akreditacije. Traženo proširenje obima akreditacije ATCG preispituje i donosi odluku o tome da li će se ocenjivanje u svrhu proširenja obima akreditacije sprovesti tokom redovnog nadzornog ocenjivanja ili u posebnom postupku. Postupak proširenja obima akreditacije sprovodi se na isti način kao i postupak početne akreditacije. Preporučuje se međutim, da se taj postupak sprovede istovremeno sa sprovođenjem redovnog nadzornog ocjenjivanja.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

U slučaju proširenja akreditacije u sklopu redovnog nadzornog ocjenjivanja, tijelo za ocjenjivanje usaglašenosti mora o svojoj namjeri da proširi obim akreditacije pravovremeno obavijestiti ATCG. Prijava proširenja obima akreditacije u postojećoj oblasti je obvezna najmanje 2 mjeseca, a u novoj oblasti akreditacije najmanje 4 mjeseca, prije planiranog termina redovnog nadzora. U slučaju nepravovremene prijave za proširenje, ATCG može da ne prihvati prijavu u sklopu redovnog nadzornog ocjenjivanja te će, na zahtjev odnosioca Zahtjeva, sprovesti postupak samostalnog proširenja obima akreditacije nakon što se okonča postupak redovnog nadzornog ocjenjivanja a u dogovoru sa podnosiocem zahtjeva. Zahtjev za proširenje obima akreditacije neće se prihvatiti ako akreditovano tijelo nije otklonilo ranije utvrđene neusaglašenosti ili ako nije izvršilo svoje obveze prema ATCG. Proširenje obima akreditacije ne utiče na rok važenja Sertifikata o akreditaciji. 8.3 Smanjenje obima akreditacije Smanjenje obima akreditacije može biti: • na zahtjev TOU, • kao rezultat nadzornog ocjenjivanja.

Smanjenje obima akreditacije u nekom dijelu može se izvršiti samo ukoliko se negativno ne reflektuje na ostali dio obima akreditacije. Smanjenje obima akreditacije ne utiče na rok važenja akreditacije. Ako se tokom nadzornih ocjenjivanja, ili kao rezultat rješavanja prigovora i žalbi, ili drugim načinima utvrdi da akreditovano tijelo u dijelu akreditovanog obima više ne zadovoljava zahtjeve na osnovu kojih je dodijeljena akreditacija, obim akreditacije može se smanjiti. Takođe, akreditovano tijelo , kada utvrdi da više nije u mogućnosti da zadovolji postavljene zahtjeve, može i samo zatražiti od ATCG smanjenje obima akreditacije. 8.4 Ostale izmjene u dodijeljenom obimu akreditacije Postoje slučajevi kada TOU ne zahtijeva promjenu akreditovane oblasti već samo njeno potvrđivanje. Razlog za to može biti: • nabavka nove opreme za koju se zahtjeva ocjena kompetentnosti postojećeg osoblja u

dodjeljenoj oblasti akreditacije, • zapošljavanje novog osoblja i/ili promjena radnog mjesta zaposlenog osoblja za koje se

zahtjeva ocjenjivanje kompetentnosti, • promjena pravnog statusa i/ili važećih zakonskih akata i sl. O nastalim izmjenama TOU je obavezno dopisom obavjestiti ATCG uz prilaganje potrebnih dokumenata. ATCG odlučuje o daljim koracima, odnosno potrebi da se kroz redovni ili vanredni nadzor provjere novonastale okolnosti u TOU.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

9. Suspenzija akreditacije 9.1 Dobrovoljna suspenzija Akreditovano tijelo može, zbog vlastitih razloga, zahtijevati od ATCG privremenu obustavu važenja akreditacije, korišćenja znaka akreditacije ili drugih načina pozivanja na status akreditovanog tijela balgovremeno obavještavajući o tome ATCG u pisanom obliku. Suspenzija se može zahtijevati za cijeli ili za dio obima akreditacije. Dobrovoljna suspenzija može trajati najviše 6 mjeseci. Ako se nakon tog roka ne steknu uslovi za prekid suspenzije, akreditacija će biti povučena u onome dijelu za koji je suspenzija zahtijevana. Dobrovoljna suspenzija može se prekinuti na osnovu rezultata sprovedenog ocjenjivanja ili na osnovu dostavljanja odgovarajućih dokaza o primjeni korektivnih mjera ili dokaza o prestanku važenja okolnosti koje su dovele do suspenzije. Odluku o tome donosi ATCG. Akreditovano tijelo je obvezno pismeno zatražiti od ATCG prekid dobrovoljne suspenzije najmanje dva mjeseca prije isteka suspenzije. 9.2 Prinudna suspenzija ATCG može suspendovati akreditaciju na osnovu rezultata nadzornih aktivnosti (redovnih ili vanrednih), u slučaju nepoštovanja ugovornih obaveza, na osnovu preporuka Komisije za akreditaciju ili tokom drugog postupka kada se utvrde bitne neusaglašenosti i odstupanja. Prinudna suspenzija traje najviše 6 mjeseci, a ukinuti se može jedino nakon sprovedenog postupka ocjenjivanja na licu mjesta. 10. Ukidanje akreditacije 10.1 Opšte Prestanak akreditacije može biti na zahtjev akreditovanog TOU i na osnovu rezultata nadzornih posjeta, nepoštovanja ugovornih obaveza i rezultata sprovedenih ocjenjivanja od strane ATCG. 10.2 Ukidanje akreditacije na zahtjev TOU Akreditovano TOU može pokrenuti postupak ukidanja akreditacije iz bilo kojeg razloga i o tome u pisanoj formi zatražiti od ATCG ukudanje akreditacije. 10.3 Ukidanje akreditacije na osnovu rezultata ocjenjivanja ATCG ATCG može ukinuti dodijeljenu akreditaciju akreditovanom TOU na osnovu rezultata nadzornih posjeta, nepoštovanja ugovornih obaveza i rezultata sprovedenih ocjenjivanja.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

10.4 Obaveze TOU nakon ukidanja akreditacije Nakon ukidanja akreditacije TOU mora odmah da ATCG-u vrati dodijeljeni Sertifikat o akreditaciji sa pripadajućim dodatkom i da se obaveže pisanom izjavom da neće koristiti znak akreditacije. 10.5. Obaveze ATCG nakon ukidanja akreditacije Odluku o ukidanju akreditacije donosi Direktor ATCG na predlog odluke Komisije za akreditaciju. TOU kome je ukinuta akreditacija, briše se iz registra akreditovanih TOU. TOU ima pravo žalbe ukoliko je nezadovoljno odlukom ATCG-a o ukidanju akreditacije. TOU kome je ukinuta akreditacija može podnijeti zahtjev za akreditaciju ATCG-u. 11. Prigovori i žalbe Prigovori i žalbe se rješavaju se na način opisan u dokumentu ATCG Q2.04 - Pravila za rješavanje prigovora i žalbi. 11.1 Prigovori U slučaju prigovora, kao izraza nezadovoljstva neke osobe ili organizacije, u vezi s aktivnostima i postupcima ATCG ili akreditovanih tijela, ATCG ocjenjuje važnost prigovora i u slučaju njegove opravdanosti, preduzima odgovarajuće mjere. O rezultatima rješenja prigovora, podnosilac se obavještava u pisanom obliku. O svim prigovorima i preduzetim mjerama vode se zapisi. Ako prigovor ne stigne u pisanom obliku ili stigne iz neidentifikovanog izvora, ATCG će postupit na način koji smatra prikladnim. 11.2 Žalbe Komiija za žalbe ATCG, čiji su članovi kompetentni i nezavisni u odnosu na predmet žalbe, rješavaju žalbe u skladu sa Pravilom ATCG Q2.04 - Pravila za rješavanje prigovora i žalbi. Žalbom se smatra zahtjev tijela za ocjenu usaglašenosti za preispitivanje bilo koje po njega nepovoljne odluke ATCG, a koja se odnosi na njegov željeni status akreditacije. Politika je ATCG da svoje aktivnosti sprovodi u skladu sa definisanim pravilima i na zadovoljstvo korisnika usluga i drugih zainteresovanih strana, nastojeći da se tokom raelizacije postupaka ne steknu uslovi za podnošenje žalbi. Međutim, ako do žalbe dođe ona se bez odugovlačenja rješava. O rezultatima postupka rješavanja žalbe podnosilac se obavještava u pisanom obliku.


Oznaka: Q2.01


Izdanje 03/jul 2016

12. Dokumenta sa obaveznom primjenom Upućivanje tijela za ocjenu usaglašenosti na dokumente s obveznom primjenom, ATCG realizuje na način da se zainteresovani upute na dokument EA-INF/01 - List of EA Publications and International Documents (tačka 2.6 za EA dokumenta sa oznakom M (mandatory) i tačka 3 za ILAC i IAF dokumenta), kao i na mogućnost nabavke tih dokumenata. Napomena: Izdanje i revizija dokumenta EA-INF/01 je bez godine izdanja. Podrazumjeva se da je u primjeni važeće izdanje dokumenta. 12.1 Dostupnost dokumenata s obaveznom primjenom Crnogorske , evropske i međunarodne standarde i normativne dokumente obezbjeđuje ISME (Institut za standardizaciju Crne Gore ):

VII omladinske br. 28, Podgorica info centar za standarde: +382 20 227 108 opšta pitanja i računovodstvo: +382 20 227 123 faks: +382 20 227 138 email: [email protected] email: [email protected]

Dokumenti EA (European co-operation for Accreditation) dostupni su na web stranici: http://www.european-accreditation.org Dokumenti ILAC (International Laboratory Accreditation Cooperation) dostupni su na web stranici: http://www.ilac.org Dokumenti IAF (International Accreditation Forum, Inc.) dostupni su na web stranici: http://www.iaf.nu/ Dokumenti EURAMET (European Association of National Metrology Institutes) dostupni su na web stranici: http://www.euramet.org Dokumenti Directorate-General for Climate Action (DG-CLIMA) dostupni su na web stranici: www.ec.europa.eu/clima Dokumenti ATCG (Akreditaciono tijelo Crne Gore ) dostupni su na web stranici: http://www.akreditacija.me Napomena: Od tijela za ocjenu usaglašenosti (akreditovanih i onih u postupku akreditacije) zahtijeva se da posjeduju važeće primjerke dokumenata s obveznom primjenom, koji se odnose na njihovu djelatnost i obim akreditacije, te da te dokumente uključe u svoje sisteme upravljanja dokumentima.