98
o

qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

cto

Page 2: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

NyS>fpsuqÜsue/s©sue (k„`|Z®)

Nfhu NyS>fpsu^p¡fZ-v$kdy„

dlpfpô²$ fpÄe `pW$é`yõsL$ r_rd®rs A_¡ Aæepk¾$d k„ip¡^_ d„X$m, `yZ¡ - 411 004.

ipk_ r_Z®e ¾$dp„L$ : Aæepk - 2116/(â.¾$.43/16) A¡kX$u-4 qv$_p„L$ 25-4-2016 AÞhe¡ õ\pr`s \e¡g kdÞhe krdrs_u qv$_p„L$ 29-12-2017 fp¡S>_u b¡W$L$dp„ Ap `pW$é`yõsL$ r_^p®qfs L$fhp_u dpÞesp Ap`hpdp„ Aphu R>¡.

sdpfp„ õdpV®$ap¡_dp„ DIKSHA APP Üpfp `pW$é`yõsL$_p„ `l¡gp `p_p„ `f_p Q.R. Code\u qX$rS>V$g `pW$é`yõsL$ A_¡ v$f¡L$ `pW$dp„ Ap`¡gp Q.R. Code\u s¡ k„b„r^s `pW$_p„ AÝee_-AÝep`_ dpV¡$ D`ep¡Nu ×íe-îpìe kprlÐe D`gå^ \i¡.

Page 3: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

âõsph“p

râe rhÛp\} rdÓp¡,

^p¡fZ - 10dp„ Ap`_y„ õhpNs R>¡. "Nfhu NyS>fpsu' Ap`_p lp\dp„ d|L$sp Ad_¡ AÐe„s Ap_„v$ \pe R>¡.

rdÓp¡, qÜsue/s©sue cpjp (k„`|Z®) A„sN®s sdpf¡ NyS>fpsu_p Ap `yõsL$_p¡ Aæepk L$fhp_p¡ R>¡. `pW$é`yõsL$dp„_y„ kfm ìepL$fZ A_¡ L©$rsey¼s õhpÝepep¡ sdpfu cpjp kd©qÙdp„ h^pfp¡ L$fi¡.

îdârsóW$p, rh`qfs `qf[õ\rs_p¡ kpd_p¡, `ep®hfZ_y„ k„h^®_, âL©$rs sÒhp¡ âÐe¡ Alp¡cph, kL$pfpÐdL$ v$[óV$L$p¡Z, dps©â¡d, v¡$iâ¡d, lõsL$gp, lpõeL$gp, k„h¡v$_iugsp, hpQ_â¡fZp,cZsf_y„ dlÒh, Ap^yr_L$ s„Óop_ S>¡hp d|ëep¡ kp„L$mu g¡sp `pW$/L$pìep¡ Al] kdprhóV$ L$fu gu^p R>¡. S>¡_p\u sd¡ kpdprS>L$ S>hpbv$pfu, _¥rsL$ S>hpbv$pfu klS> fus¡ `pf `pX$u iL$ip¡.

cprjL$ kdS> A„sN®s kfm `Ùrs\u Ap`¡gy„ ìepL$fZ sdpfp cpjpæepk_¡ h^y ×Y$ b_phi¡. iåv$p¡_p A\®, Å¡X$iåv$, klk„b„^ sd_¡ "iåv$L$p¡i' sfa hpmi¡... rhi¡jhpQ_ Üpfp sdpfu hpQ_L$mp Mugi¡ A_¡ g¡M_ L$p¥iëe Üpfp sdpfu g¡M_ê$rQ h^i¡. âõsys `pW$é`yõsL$ sdpfp d|mc|s L$p¥iëep¡ rhL$kphhpdp„ klpec|s b_i¡ A¡V$gy„ S> _rl, `Z `funpdp„ DÑd NyZ d¡mhhp dpV¡$ `Z D`ep¡Nu b_u fl¡i¡.

`pW$é`yõsL$ A_¡ Ap^yr_L$ s„Óop__p¡ spgd¡m sd¡ b¡kpX$u iL$p¡ R>p¡. `pW$é`yõsL$_p AÝee_ bpv$ A`¡rns ndspAp¡ sd¡ d¡mhip¡ A¡hu Mpsfu R>¡. `yõsL$dp„_p âL$ë`p¡ sdpfu L$ë`_pi[¼s_¡ h¡N Ap`i¡. Q.R. Code Üpfp v$f¡L$ L©$rs k„b„^u h^y dprlsu dpV¡$ ×íe-îpìe kprlÐe D`gå^ \i¡, S>¡ Aæepk dpV¡$ Qp¡½$k D`ep¡Nu li¡. Ap`_p Æh__u dlÒh_u A¡hu ^p¡fZ - 10 _u `funp DÑd fus¡ `pk L$fp¡ A¡ S> A„sf_u iyc¡ÃR>p !! Ap`_p k|Q_p¡ A_¡ ârscphp¡_y„ õhpNs R>¡.

`yZ¡

qv$_p„L$ : 18 dpQ® 2018, NyX$u `X$hp¡ (X$p¸. kyr_g dNf)

cpfsue kp¥f qv$_p„L$ : k„QpgL$27 apNZ, 1939 dlpfpô²$ fpÄe `pW$é`yõsL$ r_rd®rs

A_¡ Aæepk¾$d k„ip¡^_ d„X$m, `yZ¡.

â’dph©rÑ : 2018 © dlpfpô²$ fpÄe pW$é yõsL$ r_rd®rs A_¡ Aæepk¾$d k„ip¡ _ d„X$m, yZ¡ 411 004.

`y_dy®ÖZ : 2020 dlpfpô²$ fpÄe `pW$é yõsL$ r_rd®rs A_¡ Aæepk¾$d k„ip¡ _ d„X$m `pk¡ Ap yõsL$_p b^p l½$ fl¡i¡. Ap yõsL$_p¡ L$p¡C`Z cpN k„QpgL$, dlpfpô²$ fpÄe `pW$é yõsL$ r_rd®rs A_¡ Aæepk¾$d k„ip¡ _ d„X$m_u g¡rMs `fhp_Nu hNf R>p`u iL$pi¡ _rl.

NyS>fpsu cpjp kyîu L$ë`_p dl¡sp, AÝenkrdrs kv$õe : X$p¸. d^y k„`V$

îudsu cNhsu `„X$épîudsu ârsdp `„X$ép

NyS>fpsu kyîu Bgp iy¼gAæepk S|>\ : îudsu [õdsp v$h¡

îudsu Äep¡rs M¿Mf

r_d„rÓs : îu. âazg Apf. iplîudsu S>_L$ v$phX$pîudsu lu_p rggpZuîudsu h„v$_p `„Qpgîudsu rS>op L$p`qX$Apîudsu d„S>fu Nydpõs¡îudsu Drd®gp iplîudsu ^rd®L$p ^uf¡_ v$p¡iuîu. ^uf¡_ d_kyMgpg v$p¡iu

kv$õe-k„ep¡S>L$ : îudsu L¡$sL$u r_s¡i Å_u

k„ep¡S>_ âdyM : îudsu L¡$sL$u r_s¡i Å_u rhi¡jpr^L$pfu, NyS>fpsu rhcpN `pW$é`yõsL$ d„X$m, `yZ¡ -04.

âL$piL$ : îu. rhh¡L$ Np¡kphu, r_e„ÓL$ `pW$é`yõsL$ r_rd®rs d„X$m,

âcpv¡$hu, dy„bC - 25.

dy¿e kdÞheL$ : îudsu âpQu fhuÞÖ kpW¡$

r_rd®rs : îu. k[ÃQv$p_„v$ Apam¡

dy¿e r_rd®rs Ar^L$pfu

îu. fpS>¢Ö tQv$fL$f

r_rd®rs Ar^L$pfu

îu. fpS>¢Ö `p„X$gp¡kL$f

klpeL$ r_rd®rs Ar^L$pfu

dyM`©›$ A_¡ rQÓ$ : îu k„S>e `V¡$g

Anfp„L$_ : kd\® N°pqa¼k,

522, _pfpeZ `¡W$, `yZ¡-30.

L$pNm : 70 GSM Creamwove

dyÖZpv¡$i :

dyÖL$ :

Page 4: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡
Page 5: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

fpô²$Nus

S>_NZd_ - Ar^_peL$ S>e l¡ cpfs-cpÁerh^psp :

„Åb, rk„^y, NyS>fps, dfpW$p, ÖprhX$, DÐL$g, b„N,

thÝe, rldpQg, edy_p, N„Np, DÃR>g S>gr^sf„N,

sh iyc _pd¡ ÅN¡, sh iyc Aprij dpN¡, Npe¡ sh S>e Np\p,

S>_NZd„Ngv$peL$ S>e l¡, cpfs cpÁe rh^psp —&

S>e l¡, S>e l¡, S>e l¡,S>e S>e S>e S>e l¡ —&&

ârsop

cpfs dpfp¡ v¡$i R>¡. b^p cpfsuep¡ dpfp„ cpCbl¡_ R>¡.

lz„ dpfp v¡$i_¡ Qplz„ Ry>„ A_¡ s¡_p kd©Ù A_¡ h¥rhÝe`|Z® hpfkp_p¡ d_¡ Nh® R>¡. lz„ kv$pe s¡_¡ gpeL$ b_hp âeÐ_ L$fui.

lz„ dpfp„ dpspr`sp, rinL$p¡ A_¡ hX$ugp¡ âÐe¡ Apv$f fpMui A_¡ v$f¡L$ S>Z kp\¡ kæesp\u hs}i.

lz„ dpfp„ v¡$i A_¡ v¡$ibp„^hp¡ âÐe¡ hapv$pfu fpMhp_u ârsop gJ Ry>„. s¡d_p„ L$ëepZ A_¡ kd©qÙdp„ S> dpf„y kyM kdpe¡gy„ R>¡.

Page 6: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

A`¡rns AÝee_ ndsp

1. îhZ · âkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡ kdS>`|h®L$ kp„cm¡.· kph®S>r_L$ õ\mp¡_u k|Q_p kdS>Z`|h®L$ kp„cm¡.· ipmp-Of-`qfkfdp„ \sp A_p¥`QpqfL$ k„cpjZ kp„cm¡ A_¡ kdS>¡.· Nus, L$rhsp, hpsp® s\p âpk„rNL$ k„hpv$p¡ kp„cm¡ A_¡ dpZ¡.· L$rhsp_¡ ge-spg kp\¡ hp„Q¡, kp„cm¡, kdS>¡ A_¡ dpZ¡.· kd|lNus, L$pìe, cpjZ s\p AÞe rhrh^ kprlÐe âL$pf_p Ýhr__¡ kp„cmu_¡ Ap¡mM¡.

2. cpjZ- k„cpjZ

· Nusp¡, L$rhsp, âp\®_p ep¡Áe Apfp¡l-Ahfp¡l A_¡ k|f-spg kp\¡ DÐkpl\u Npe.· rhrh^ kprlÐe âL$pf_u kdS>Z`|h®L$ fS|>Aps L$f¡.· DÃQpf iyqÙ A_¡ õ`óV$sp_¡ Ýep_dp„ fpMu âk„N A_¡ rhjep_yê$` `p¡sp_p rhQpfp¡ AÞep¡ kdn fS|> L$f¡.· rhrh^ L$pe®¾$d_p r_ep¡S>_ kde¡ õhpNs âhQ_, k„Qpg_, Apcpfrhr^ hN¡f¡ Üpfp klcpNu b_¡.· ipmpdp„ Apep¡rS>s rhrh^ L$pe®¾$dp¡dp„ âcphu`Z¡, ApÐdrhðpk`|h®L$ cpjZ, k„cpjZ fS|> L$f¡.· rhrh^ kprlÐeâL$pf_p dpÝed\u `p¡sp_p rhQpfp¡ ìe¼s L$fhp_p¡ âeÐ_ L$f¡.

3. hp„Q_ · `pW$é`yõsL$ A_¡ Csf kprlÐe_y„ kdS>`|h®L$ A\®kcf âL$V$ A_¡ d|L$ hp„Q_ L$f¡.· rhfpd rQl¹_p¡_¡ Ýep_dp„ fpMu ep¡Áe Apfp¡l-Ahfp¡l kp\¡ A\®`|Z® âL$V$ hp„Q_ L$f¡.· kprlÐe_p rhrh^ õhê$`p¡ kdS>`|h®L$ hp„Q¡ A_¡ s¡_p¡ Apõhpv$ dpZ¡.· hp„Q_ Üpfp L$p¡C`Z g¡M__p¡ dÝehs} rhQpf, kpfp„i A_¡ L$\phõsy_¡ kdS>¡.· L$p¡W$pdp„ Ap`¡gp k„L¡$sp¡ A_¡ k|QL$ iåv$p¡ hp„Qu Ap`¡gu k|Q_p kdS>¡.· kph®S>r_L$ õ\mp¡ `f gMpe¡gu k|Q_p hp„Q¡ A_¡ s¡_p¡ ep¡Áe Adg L$f¡.

4. g¡M_ · îysg¡M_ L$fsu hMs¡ iyÙg¡M__p r_edp¡_y„ Qyõs`Z¡ `pg_ L$f¡.· îhZ A_¡ hp„Q_ Üpfp ApÐdkps L$f¡gu cpjp_¡ `p¡sp_p iåv$p¡dp„ gMu_¡ Arcìe¼s L$fu iL¡$.· Ap`¡g rhjedp„ `p¡sp_u L$ë`_p Dd¡fu_¡ rhõspf`|h®L$ gMu iL¡$.· L$l¡hs, ê$qY$âep¡N, iåv$kd|l, kycprjs hN¡f¡_p¡ D`ep¡N L$fu âcphu A_¡ Ag„L$pqfL$ g¡M_ L$fu iL¡$.· L$p¡C`Z âk„N L¡$ OV$_p_¡ Ap^pf¡ `pepc|s rhQpf L$fu_¡ s¡ bpbs g¡M_ L$fu iL¡$.· âk„N, L$pe®¾$d, OV$_p hN¡f¡_y„ Al¡hpg g¡M_ L$fu iL¡$.

5. AÝee_ L$p¥iëe (ApL$g_)

· k„v$c®N°„\ A_¡ iåv$L$p¡i_p¡ D`ep¡N L$fsp„ AphX¡$.· Ap`¡gp rhje dpV¡$ dyØpkf õhds õ`óV$ L$fsp„ AphX¡$.· rhrh^ L$pe®¾$dp¡_p¡ Al¡hpg s¥epf L$fu iL¡$.· `p¡sp_u A_¡ AÞe cpjp_u L$l¡hsp¡ A_¡ ê$qY$âep¡Np¡_u epv$u b_phu s¡_y„ rhje s\p A\p®_ykpf hN}L$fZ L$f¡.· Ap¡_-gpC_ AfÆ L$fhu, rhrh^ rbg_u Q|L$hZu L$fhu hN¡f¡ kyrh^p_p¡ D`ep¡N L$fsp„ iuM¡.· âkpf dpÝedp¡_p¡ S>hpbv$pfu`|h®L$ ep¡Áe D`ep¡N L$fhp bpbs kÅN b_¡.· L$çàeyV$f Üpfp D`gå^ kprlÐe_p¡ D`ep¡N L$fsu hMs¡ k„b„r^s ìe[¼s L¡$ k„õ\p_p l½$p¡_y„ Dëg„O_ _ \pe s¡_u sL¡$v$pfu fpMhpdp„ Aph¡.· âkpfdpÝed/L$çàeyV$f hN¡f¡ Üpfp D`gå^ L$gpL©$rs_p¡ Apõhpv$ dpZsp A_¡ s¡_u kdunp L$fsp„ AphX¡$.· L$çàeyV$f, BÞV$f_¡V$ hN¡f¡_u dv$v$\u cpjp„sf L$fsp„ AphX¡$.· rhrh^ kpdprS>L$ kdõep bpbs \_pf QQp®dp„ klcpNu \C_¡ `p¡sp_p rhQpfp¡ ìe¼s L$fsp AphX¡$.· L$p¡C`Z âk„N_u OV$_pAp¡_p¡ ep¡Áe ¾$d ÅZ¡ A_¡ Åmh¡.

6. cprjL$ kdS> (cpjpæepk)

· D`dp, DÐâ¡np, kÆhpfp¡`Z Ag„L$pf Ap¡mMsp AphX¡$ A_¡ s¡_p¡ g¡M_dp„ D`ep¡N L$f¡.· rhfpdrQl¹_p¡ Ap¡mM¡ A_¡ s¡_p¡ D`ep¡N L$fsp„ iuM¡.· kprlÐedp„ _hfk Ap¡mM¡, dpZ¡ A_¡ s¡_p¡ g¡M_dp„ D`ep¡N L$fsp AphX¡$.· iyÙg¡M__p r_edp¡_y„ g¡M_dp„ `pg_ L$f¡.· ^p¡fZ 1\u 9dp„ iuMu Ne¡gp ìepL$fZ_p¡ D`ep¡N L$f¡.

n¡Óp¡ A`¡rns ndsp

Page 7: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

अनकरमणिकाA_y¾$drZL$p

`Û rhcpN ¾$d L$rhsp/`pW$_y„ _pd L$rh$/g¡ML_y„ _pd `©›$ ¾$. A`¡rns `uqfeX$

1. `f\d `fZpd dpfp fpd_pfpeZ `pW$L$ 01 6 * g¡M_ L$p¥iëe 042. Qpgp¡, EW$p¡ ! Afv¡$if Mbfv$pf 05 6 * g¡M_ L$p¥iëe 073. fõsp¡ L$fu S>hp_p Ad©s "Opeg' 08 6

* g¡M_ L$p¥iëe 104. Ap^yr_L$ AfÎe r_f„S>_ cNs 11 6

* g¡M_ L$p¥iëe 145. k¥ef lz„ sp¡... S>ep dl¡sp 15 6 * rhi¡j hp„Q_ - k|_p kfhqfep_¡ L$p„W$X¡$ Arh_pi ìepk 18 26. L¡$hm â¡d, â¡d _¡ â¡d dyL¡$i Å¡iu 19 6 * rhi¡j hp„Q_ - dpZ¡L$Xy„$ rh_p¡v$ AÝhey¯ 22 27. l¡ dyS> dps©c|rd ! aL$uf dl„dv$ dÞk|fu 23 6 * rhi¡j hp„Q_ - Ad¡ sp¡ hky„^fp_p huf S>Þdi„L$f dlpi„L$f b|Q 26 2

NÛ rhcpN1. S|>_p dlpfpóV²$_u M„X¡$f fpS>^p_u L$pL$pkpl¡b L$pg¡gL$f 27 8 * rhi¡j hp„Q_ - `pV$Z_y„ `V$p¡my„ k„L$rgs 32 22. gp¡lu_u kNpC Cðf `¡V$guL$f 34 8 * g¡M_ L$p¥iëe 443. V¡$L$p¡ X$p¸. ApC.L¡$.huS>muhpmp 45 8 * rhi¡j hp„Q_ - dphS>s_p¡ d„sf v$p¡gscpC v¡$kpC 50 24. O¡f b¡W$p fÅ_u dÅ dpZhp_p _ykMpAp¡ (õV¡$L¡$i_) S>e hkphX$p 52 8 * rhi¡j hp„Q_ - õL$pDV$ A„N¡ \p¡Xy„$ ÅZp¡ k„L$rgs 58 25. Apmk frsgpg bp¡fukpNf 59 8 * g¡M_ L$p¥iëe 64 6. NyNgu N|Ng_u lj®g `yóL$Zp® 65 8 * rhi¡j hp„Q_ - N|Ng_u Ap`-g¡ lj®g `yóL$Zp® 73 27. L$pgy A_¡ NyÍ$u fpd dp¡fu 75 8 * rhi¡j hp„Q_ - bpmL$_u byqÙ k„L$rgs 80 2· g¡M_ L$p¥iëe dpV$¡$ dpN®v$i®L$ õs„c 82

Page 8: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

11

1. `f\d `fZpd dpfp

fpd_pfpeZ `pW$L$

fpd_pfpeZ rhð_p\ `pW$L$_p¡ S>Þd 8 A¡râg, 1887_p fp¡S> ^p¡mL$p spgyL$p_p NpZp¡g Npd¡

\ep¡ lsp¡. rinL$_u _p¡L$fu L$fsp„ r`sp_u hpf„hpf \su bv$gu_¡ L$pfZ¡ âp\rdL$-dpÝerdL$ rinZ

rhrh^ Npdp¡dp„ gu^y„. DÃQ rinZ cph_Nf, dy„bC A_¡ Adv$phpv$dp„ gu^y„. Adv$phpv$dp„ hL$ugps

L$fu. dy„bC_u rhrh^ L$p¡g¡Å¡dp„ AÝep`_ L$pe® L$e¯y.

L$rhsp, _pV$L$, hpsp®, r_b„^ S>¡hp rhrh^ n¡Ó¡ L$pd L$e®y„ R>¡. "i¡j' D`_pd\u gM¡gp„ L$pìep¡_p

k„N°l_¡ "i¡j_p„ L$pìep¡' _pd Apàey„ lsy„. s¡d_p d©Ðey `R>u "i¡j_p„ L$pìep¡'_u kÑf fQ_p A_¡

AÞe Qpguk L$pìep¡_¡ kdphsp¡ k„N°l "rhi¡j L$pìep¡' _pd¡ âL$pris \ep¡ lsp¡. hpsp®n¡Ó¡ `Z s¡d_y„

A¥rslprkL$ âv$p_ füy„ R>¡. s¡d_p¡ R>„v$ip÷ `f_p¡ ip÷ue N°„\ A¡V$g¡ b©ls t`Nm. 1946dp„ fpS>L$p¡V$

Mps¡ NyS>fpsu kprlÐe `qfjv$_p âdyM lsp. _d®v$ kyhZ®Q„ÖL$ s\p kprlÐe AL$pv$du_p `pqfsp¡rjL$

Üpfp s¡d_¡ kÞdp_hpdp„ Apìep lsp. 21 Ap¡NõV$, 1955dp„ dy„bCdp„ s¡d_y„ Ahkp_ \ey„ lsy„.

k|f L©$rs_p¡

âõsys L$pìedp„ L$rhA¡ `p¡sp_p Æh_ OX$h¥epAp¡_¡ âZpd L$ep¯ R>¡. ìe[¼s_p Æh_-OX$sfdp„

dp¡V$¡ cpN¡ s¡_p„ dpsp-r`sp s¡dS> Nyfy_p¡ tklapmp¡ lp¡e R>¡. L$rhA¡ Ap L$pìedp„ rdÓ, vy$íd_, Æh_

kp\u, dlpÐdp A_¡ S>Ns_¡ `Z Æh_ OX$h¥ep L$üp R>¡. s¡Ap¡A¡ k„kpfkpNf sfu S>hp dpV¡$ dfÆhp_u

c|rdL$p bÅhu R>¡. A„ L$pf sfa\u DÅi sfa gC S>_pfu Ap ìe[¼sAp¡_¡ âZpd L$fu_¡ L$qh s¡d_p sfa

Alp¡cph_u gpNZu ìe¼s L$f¡ R>¡.

N `Û rhcpN N

`f\d `fZpd dpfp, dpspÆ_¡ L$l¡Å¡ f¡,

dpÞey„ S>¡Z¡ dpV$u_¡ fs_ Æ;

c|¿ep„ flu S>dpX$ép„ Ad_¡, ÅNu KOpX$ép„, A¡hp„

L$pep_p„ L$u^¡gp„ S>s_ Æ.

buÅ `fZpd dpfp, r`spÆ_¡ L$l¡Å¡ f¡,

Of\u bsphu S>¡Z¡ i¡fu Æ;

bp¡gu bp¡gpìep Ad_¡, v$p¡fu lgpìep Qp¥V¡$,

Xy„$Nf¡ v¡$MpX$u KQ¡ v¡$fu Æ.

ÓuÅ `fZpd dpfp, NyfyÆ_¡ L$l¡Å¡ f¡

Page 9: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

22

S>X$ép L¡$ _ S>qX$ep, sp¡e¡ kpQp Æ;

A¡L$_¡e L$l¡Å¡ A¡hp kp¥_¡e L$l¡Å¡, S>¡ S>¡

ANdr_Nd_u bp¡ëep hpQp Æ.

Qp¡\p `fZpd dpfp, c¡fyAp¡_¡ L$l¡Å¡ f¡

S>¡_u kp\¡ M¡ëep S>Ndp„ M¡g Æ;

Mpgudp„ f„N `|ep®, S>„Ndp„ kp\ `|ep®;

lkphu p¡hfpìep Adpfp d¡g Æ.

`p„Qdp `fZpd dpfp h¡fuX$p_¡ L$l¡Å¡ f¡

`pVy$A¡ DOpX$ép„ A„sf Üpf Æ;

AÅÎep v¡$MpX$ép Ad_¡ O¡fp Dg¡Qpìep S>¡Z¡

KX$p KX$p Apsd_p A„^pf Æ,

R>Ì$p `fZpd dpfp Æh_kp\u_¡ L$l¡Å¡ f¡

k„kpfsp`¡ v$u^u R>p„e Æ;

`fZpd h^pf¡ `X¡$, `fZpd Ap¡R>pe¡ `X¡$

Apsd_u L$l¡Å¡ A¡L$ kp„C Æ,

kpsdp fZpd, Ap¡ëep dlpÐdp_¡ L$l¡Å¡ f¡

Y$p¡f_p„ L$u^p„ S>¡Z¡ d_¡M Æ;

lfhpafhp_p S>¡Z¡ dpfN DOpX$ép ê$X$p

lpfp¡lpf dpfu KX$u d¡M Æ.

R>¡ëgp `fZpd Adpfp S>Ns_¡ L$l¡Å¡ S>¡Z¡

gu^p rh_p Apëey„ kfhk Æ;

Apëey„ _¡ Apgi¡, _¡ pþep„ _¡ pmi¡, Äepf¡

afu Al] Esfi¡ Adpfp¡ l„k Æ.

dpN®v$i®L$ õs„câõsys âp\®_p L$pìe_y„ AÝep`_ L$fphsp„ `l¡gp„ Æh_dp„ âp\®_p_p dlÒh rhi¡ QQp®

L$fu iL$pe. Ap`Zp Æh__¡ kam A_¡ kp\®L$ b_phhpdp„ S>¡-S>¡ ìe[¼sAp¡_p¡ apmp¡ dlÒh_p¡

lp¡e R>¡, s¡-s¡ ìe[¼sAp¡ rhi¡ rhÛp\}Ap¡_p Arcâpe ÅZu iL$pe. âõsys L$pìedp„ L$p¡_¡ L$p¡_¡

âZpd L$fhpdp„ Apìep R>¡ s¡ rhi¡ ¾$rdL$ âï_p¡ `|R>u_¡ s¡ bpbs rhõs©s QQp® L$fu iL$pe.

L$p¡C_¡ Ap`hpdp„ S>¡ Ap_„v$ R>¡ s¡_y„ hZ®_ âL©$rs_p„ sÒhp¡_p„ Dv$plfZ Ap`u_¡ L$fphu

iL$pe. S>Ns âÐe¡_u Dv$pÑ cph_p rhL$kphhp `fp¡n fus¡ â¡qfs L$fu iL$pe.

Page 10: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

33

õhpÝepe

k. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ L$pìedp„ h`fpe¡gp iåv$p¡ ip¡^p¡ :

(1) kp\u (2) rhð (3) gX$pC (4) vy$íd_

(5) v$fhpš (6) hpZu (7) ifuf (8) dpZk

k. 2. L$pìedp„\u âpkey¼s iåv$p¡ ip¡^u_¡ gMp¡ :

(1) i¡fu (2) kpQp (3) M¡g

(4) Üpf (5) d_¡M (6) fs_

k. 3. L$pìedp„\u _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$_u kpQu Å¡X$Zu gMp¡ :

(1) `uspÆ (2) rS>h_kp\u (3) Dsfk¡

(4) dlpsdp (5) D„X$u (6) cy¿ep

k. 4. A_yõhpf\u A\®dp„ \sp¡ a¡fapf gMp¡ :

(1) S>N S>„N (2) AÑf A„sf

(3) _v$u _„v$u (4) fN f„N

k. 5. L$pìedp„\u sm`v$p iåv$p¡ ip¡^u_¡ gMp¡.

k. 6. L$pìe`„[¼s `|Z® L$fp¡ :

(1) Apëey„ _¡ Apgi¡, _¡ -----�-----------------�---------�-(2) `fZpd h^pf¡ `X¡$, `fZpd -----�-----------------�-------(3) A¡L$_¡e L$l¡Å¡ A¡hp -----�-----------------�---------�--(4) c|¿ep„ flu S>dpX$ép„

-----�-----------------�---------�-

k. 7. L$rhA¡ L$p¡_¡ L$p¡_¡ âZpd L$ep® R>¡ s¡ ApL©$rsdp„ gMp¡.

`l¡gp buÅ

ÓuÅ

Qp¡\p

`p„QdpR>Ì$p

kpsdp

R>¡ëg

p

Page 11: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

44

k. 8. ep¡Áe iåv$ `k„v$ L$fu Mpgu S>Áep `|fp¡ :

(1) afu Al] ----�-----------------�- Adpfp¡ l„k Æ.

(A) Esfi¡ (Ap) EX$i¡ (B) fdi¡

(2) ----�-----------------� L$u^¡gp„ S>s_ Æ.

(A) bpm_p„ (Ap) dpep_p„ (B) L$pep_p„

(3) Xy„$Nf¡ v¡$MpX$u KQ¡ ----�-----------------�- Æ.

(A) V$p¡Q (Ap) v¡$fu (B) h¡g

k. 9. L$pìedp„_p¡ bp¡^ sdpfp iåv$p¡dp„ gMp¡.

k. 10. k„r^ dpV¡$ Mpgu S>Áep `|fp¡ :

(1) rhÛpæepk = rhÛp + (2) = `yfyj + A\®

(3) = kÐe + ApN°l (4) `fdp\® = + A\®

(5) õdfZp\® = + A\® (6) cphp\® = cph +

k. 11. L$p¦kdp„ Apàep âdpZ¡ L$pm `qfhs®_ L$fp¡ :

(1) dpsp `p¡s¡ cu_¡ k|C bpmL$_¡ k|L¡$ kyhpX¡$ R>¡. (c|sL$pm)

(2) NyfyÆ ANdr_Nd_u hpQp bp¡ëep lsp. (crhóeL$pm)

(3) dlpÐdpA¡ Y$p¡fdp„\u dpZk b_pìep. (hs®dp_L$pm)

(4) c¡fyAp¡ S>„Ndp„ kp\ `|fi¡. (hs®dp_L$pm)

* sdpfu Apv$i® ìe[¼s rhj¡ hN®dp„ kd|l QQp® L$fp¡.

âL$ë`

* sdpfu ipmpdp„ Nhpsu âp\®_pAp¡_u _p_u `y[õsL$p b_php¡.

g¡M_ L$p¥iëe

* "âp\®_p_y„ dlÒh' r_b„^ s¥epf L$fp¡.

* sfõep L$pNX$p_u hpsp® sd¡ ÅZp¡ S> R>p¡. s¡ hpsp®_p¡ A„s sdpf¡ bv$ghp_p¡ R>¡.

`Z lp, _hp `qfdpZp¡ kp\¡ Ap^yr_L$ S>dp_p_p k„v$c£...

ndp huf_y„ c|jZ R>¡.

Page 12: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

55

2. Qpgp¡, EW$p¡ !

Afv¡$if Mbfv$pf

Afv¡$if afpdÆ Mbfv$pf_p¡ S>Þd 6 _h¡çbf, 1881_p fp¡S> NyS>fps_p v$dZ Npddp„ \ep¡ lsp¡.

s¡dZ¡ âp\rdL$ rinZ v$dZdp„ A_¡ dpÝerdL$ rinZ dy„bCdp„ gu y„. dÖpkdp„ dp¡V$fkpCL$g_p kpdp__p¡

„ p¡ L$ep£. kpsdu NyS>fpsu kprlÐe `qfjv$_p s¡Ap¡ âdyM lsp. s¡dZ¡ v$g`sfpd, _ftklfph qv$h¡qV$ep,

Þlp_pgpg, L$pÞs A_¡ L$gp`u_u i¥gudp„ rhrh^ âL$pf_p„ L$pìep¡ fÃep R>¡. s¡dZ¡ 101 A„N°¡Æ kp¡_¡V$p¡ `Z

g¿ep„ R>¡.

"Äep„ Äep„ hk¡ A¡L$ NyS>fpsu, Ðep„ Ðep„ kv$pL$pm NyS>fps' Ap s¡d_u OZu S> ÅZusu fQ_p R>¡.

kpv$u A_¡ kfm i¥gu A¡ s¡d_u rhi¡jsp R>¡. 30 Sy>gpC, 1953dp„ dÖpkdp„ s¡d_y„ Ahkp_ \ey„.

k|f L©$rs_p¡

âõsys L$pìedp„ L$rhA¡ "îdârs›$p'_y„ d|ëe kdÅìey„ R>¡. v$f¡L$ ìe[¼sdp„ AgN AgN ndsp lp¡e

R>¡. Ap ndsp_¡ `qfîd_p¡ kp\ dmu Åe sp¡.... kp¡_pdp„ kyN„ cm¡... kp^_ L$fsp„ kpÝe dp¡Vy„$ R>¡, A¡d

L$rh L$l¡ R>¡. " yfyjp\® ApNm âpfå^ `p„Nmy„' A¡hp¡ k„v¡$ip¡ Ap L$pìedp„ dm¡ R>¡. dl¡_s L$fhp\u ipfuqfL$

A_¡ dp_rkL$ õhõ\sp âpàs \pe R>¡ A¡hy„ Al] Ap L$pìedp„ L$l¡hpdp„ Apìey„ R>¡.

lp\ Å¡X$u _p b¡kp¡, f¡ cpC, lp\ Å¡X$u _p b¡kp¡ !

L$fhy„ lqf_¡ lp\ Mfy„, `Z kp\ iy„ îd _rl g¡ip¡ ?

lp\ Å¡X$u_¡ b¡ku S> fl¡sp„, Mpip¡ S>Ns_u W¡$kp¡.

d¡O hfki¡ dyim^pf¡, s¡ iy„ Å¡C S> fl¡ip¡ ?

s_ fNX$u Å¡ _ M¡sf M¡X$p¡, sp¡ `R>u `pL$ v¡$ A¡ ip¡ ?

afi¡ _¡ lfi¡ s¡ Qfi¡, bp„Ýep¡ c|M¡ df¡ ip¡;

lqf lqf L$fsp„ Ap lu_ v$ip W$fu, A¡dp„ ip¡ A„v¡$ip¡ ?

k|s¡gp `Z tklsZ¡ dyM Aphu riL$pf `X¡$ ip¡ ?

apm cfu s¡ W$pf L$f¡ sp¡ S> W$pfu iL¡$ c|M ¼g¡ip¡.

Ap _\u, s¡ _\u, A¡d L$v$u `Z L$pef \C _h L$l¡ip¡;

kp^_\u `Z kpÝe R>¡ dp¡Vy„$; `p^f¡ eÐ_ âh¡ip¡.

eÐ_¡ QY$u bX$u f¡g lW$hip¡, _rl sp¡ `X$u kX$u ìl¡ip¡; huf ! EW$p¡ âcy kpü \i¡, Ap kp^hp¡ qv$ìe k„v¡$ip¡.

Page 13: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

66

dpN®v$i®L$ õs„c"îd_p¡ drldp' Ap rhje `f QQp® L$fu rhÛp\}Ap¡dp„ "îdârsóW$p'_y„ d|ëe rhL$kphu

iL$pe. rhÛp\}Ap¡_p rhrh^ S|>\ b_phu v$f¡L$ S|>\_¡ b¡-b¡ „[¼s Ap`u_¡ s¡_u S|>\QQp® L$fphu

iL$pe. S|>\QQp®_u fS|>Aps bpv$ AphíeL$ k|Q_p¡ Ap`u_¡ L$pìe kdÅhu iL$pe. White collar job_p Ap S>dp_pdp„ "îd'\u \sp gpc kdÅhu iL$pe. b¡W$pXy„$ Æh_\u õhpõÕe `f

\su Akf_u ÅZ L$fu iL$pe.

õhpÝepek. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ L$pìedp„ h`fpe¡gp iåv$p¡ ip¡^p¡ :

(1) W$p¡L$f (2) âepk (3) Cðf (4) ifuf

(5) rhð (6) L„$L$pk (7) dl¡_s (8) hl¡d

k. 2. L$pìedp„\u âpkey¼s iåv$p¡ ip¡^u_¡ gMp¡ :

(1) L$l¡ip¡ (2) g¡ip¡ (3) ìl¡ip¡ (4) A„v¡$ip¡

k. 3. _uQ¡_p iåv$p¡_p¡ hp¼edp„ D`ep¡N L$fp¡ :

(1) îd (2) kp^_ (3) k„v¡$ip¡ (4) M¡sf

k. 4. iåv$p¡_u A„spnfu `|Z® L$fp¡ :

(1) S>Ns

(2) riL$pf

(3) ¼g¡i

(4) lqf

k. 5. iåv$kd|l dpV$¡ A¡L$ iåv$ gMp¡ :

(1) dyim S>¡hu ^pf¡ hfksp¡ hfkpv$ - (2) ANpD\u Aphu S>sp¡ AZkpf -

(3) S>¡_pdp„ tlds _\u s¡hu _ptlds ìe[¼s - (4) S>¡_¡ L$p¡C iÓy _\u _¡ -

k. 6. ep¡Áe iåv$ d|L$u Mpgu S>Áep `|fp¡ :

(1) s_ fNX$u Å¡ _ ----�----------M¡X$p¡, sp¡ `R>u `pL$ v¡$ A¡ ip¡ ?

(2) lp\ Å¡X$u_¡ b¡ku S> fl¡sp„, Mpip¡ ----�---------- W¡$kp¡.

(3) k|s¡gp `Z ----�----------sZ¡ dyM Aphu riL$pf `X¡$ ip¡ ?

(4) kp^_\u `Z ----�---------- R>¡ dp¡Vy„$ ; `p^f¡ eÐ_ âh¡ip¡.

k. 7. ep¡Áe rhL$ë` ip¡^u rh^p_ `|Z® L$fp¡.

(1) Å¡ lp\ Å¡X$u_¡ b¡ku fl¡ip¡ sp¡ ----------------------------- (A) dp-bp`_u W¡$kp¡ Mpip¡. (Ap) NyfyÆ_u W¡$kp¡ Mpip¡. (B) S>Ns_u W¡$kp¡ Mpip¡.

(2) af¡ s¡ Qf¡, _¡ bp„Ýep¡ ------------------------------------ (A) c|M¡ df¡. (Ap) dÅ L$f¡. (B) kÅ cp¡Nh¡.

Page 14: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

77

(3) dyim^pf hfkpv$ hfk¡ Ðepf¡-------------------------------(A) _v$u qL$_pf¡ `gmhp S>hy„. (Ap) gZZu L$fhu. (B) M¡sfdp„ dl¡_s L$fhu.

k. 8. ep¡Áe iåv$ gMp¡ :

(1) ----------- d¡O (2) ----------- kpÝe (3) ----------- v$ip

(4) ----------- k„v¡$ip¡ (5) ----------- tkl (6) ----------- eÐ_

k. 9. L$pìe`„[¼s `|Z® L$fp¡ :

(1) Ap _\u, s¡ _\u ------------- (2) huf ! EW$p¡ âcy ----------------(3) lqf lqf L$fsp„ --------------- (4) apm cfu--------------------

k. 10. L$pìedp„\u dmsp¡ bp¡^ sdpfp iåv$p¡dp„ gMp¡.

k. 11. _uQ¡_p¡ L$p¡W$p¡ `|Z® L$fp¡ :

(1) frh + BÞÖ = --------- (2) --------- + Apge = rihpge

(3) `fd + --------- = `fd¡ðf (4) õ_¡l + --------- = õ_¡lp¡rd®

(5) ipmp + D`ep¡Nu = --------- (6) cpjp + --------- = cpjp„sf

k. 12. Ap`¡gp kdpk_p¡ rhN°l L$fu âL$pf S>Zphp¡.

(1) Qp¡a¡f (2) Np¡m^pZp (3) lpfÆs

(4) S|>_p„_hp„ (5) fpdkusp (6) `„Qpd©s

k. 13. _uQ¡_p„ hp¼ep¡_¡ hs®dp_L$pmdp„ a¡fhp¡ :

(1) Ad¡ BX$qfep¡ NY$ Æsuiy„. (2) kyf¡i A_¡ _usp TfÏ„ Å¡hp S>hp_p„ lsp„.

(3) bp`yÆ ApS>¡ hl¡gp Aphi¡. (4) hjp®F>sydp„ dp¡f V$lzL$p L$fsp lsp.

k. 14. "af¡ s¡ Qf¡ A_¡ bp„Ýep¡ c|M¡ df¡.' Ap L$l¡hs_u hN®dp„ k×óV$p„s QQp® L$fp¡.

âL$ë`

* "îd' rhjeL$ L$l¡hsp¡ A_¡ kyrhQpfp¡ A¡L$W$p L$fu_¡ s¡_p b¡_f b_php¡.

g¡M_ L$p¥iëe

* r_b„^ gMp¡ - "`qfîd A¡ S> `pfkdrZ'.

* _uQ¡ A¡L$ A^|fu hpsp® Ap`u R>¡. s¡ sdpf¡ `|fu L$fhp_u R>¡ A_¡ ep¡Áe iuj®L$ `Z Ap`hp_y„ R>¡.

A¡L$ ky„v$f Npd lsy„. s¡ Npddp„ A¡L$ Ly„$cpf fl¡sp¡ lsp¡. s¡_u vy$L$p_dp„ k„yv$f A_¡ ApL$j®L$ dpV$gp„, OX$p, L|„$X$p„, L$p¡qX$ep„,

L|„$Å hN¡f¡ h¡Qsp¡ lsp¡. s¡ b^u hõsy A¡V$gu b^u L$gpÐdL$ lsu L¡$ s¡ V$`p¡V$` h¡QpC S>su. A¡L$ hMs A¡L$ dpV$gpdp„ L$pÏ„ `X$u Ney„.

lh¡ s¡ L$p¡Z Mfuv¡$ ? `f„sy A¡L$ kpQp¡ L$gpL$pf `p¡sp_u L$gp_¡ ¼epf¡e _óV$ L$fsp¡ _\u. s¡\u s¡_¡

vy$L$p__p A¡L$ M|Zpdp„ d|L$u v$u^y„. `R>u îphZ dpk Aphsp„ S> vy$L$p_dp„ OfpL$u h^u NC.

lh¡ sd¡ sdpfp rhQpfp¡ Üpfp hpsp® `|Z® L$fp¡.

L$\_u L$fsp„ L$fZu_p¡ AhpS> byg„v$ lp¡e R>¡.

Page 15: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

88

3. fõsp¡ L$fu S>hp_p

Ad©s "Opeg'

Ad©s Opeg NyS>fpsu kprlÐe_p ÅZusp NTgL$pf R>¡. s¡d_y„ ApMy„ _pd Ad©sgpg gpgÆcpC

cË$ R>¡. Opeg s¡d_y„ D`_pd R>¡. s¡d_p¡ S>Þd 30du kàV¡$çbf, 1915_p fp¡S> kp¥fpô²$_p fpS>L$p¡V$

rS>ëgpdp„ Aph¡gp kf^pfdp„ \ep¡ lsp¡. Ðep„ S> kps ^p¡fZ ky u_y„ rinZ gu y„. `R>u fpS>L$p¡V$_u Apëä¡X$

lpCõL|$gdp„\u d¡qV²$L$ `pk L$ey. `pÅ¡v$ v$fbpf îu BdpdyØu_Mp_ dys®TpMp__p flõed„Óu sfuL¡$ L$pe®fs

füp. Ål¡f bp„ L$pd Mpspdp„ rhcpNue rlkpb_ui sfuL¡$ kphfLy„$X$gp, cyS>, Apqv$ yf A_¡ Adv$phpv$dp„

k¡hp Ap`u. r_h©rÑ `R>u fpS>L$p¡V$dp„ õ\peu \ep.

s¡dZ¡ â\d NTgk„N°l "i|m A_¡ idZp' Apàep¡ lsp¡. s¡ D`fp„s "f„N, ê$`, NTg _pd kyM',

"kdN° NTg' - "ApW$p¢ Åd Mydpfu' hN¡f¡ NTgk„N°lp¡ `Z s¡dZ¡ Apàep R>¡. dygped cphp¡_u kfm

A_¡ AkfL$pfL$ Arcìe[¼s s¡d_u NTg_u dy¿e rhi¡jsp R>¡. Æh_ fÐh¡_p¡ õhõ\ ArcNd, lp\hNu

sm`v$u L$l¡hs, ê$qY$âep¡N, R>„v$_u iyÙsp, fv$ua_p¡ r_[ïQs A„Ðep_yâpk hN¡f¡dp„ A¡d_u NTg_p¡ h¥ch

âNV$ \pe R>¡. s¡d_¡ i¡Mpv$d Apbyhpgp A¡hp¸X®$, fZrS>sfpd kyhZ® Q„ÖL$, L$gp`u A¡hp¸X®$ hN¡f¡ kÞdp_

dýep R>¡. 25 qX$k¡çbf, 2002_p fp¡S> Ad©s Opeg_y„ Ahkp_ fpS>L$p¡V$dp„ \ey„ lsy„.

k|f L©$rs_p¡

âõsys NTg d_yóe_u AX$N Mydpfu_¡ ìe¼s L$f¡ R>¡. A`pf dyíL¡$guAp¡dp„ `Z Cðf `f îÙp

fpMu_¡ AX$N ApÐdbm\u ApNm h^hp_u hps L$rh L$l¡ R>¡. L$rhA¡ Sy>v$p Sy>v$p i¡fdp„ A_¡L$ ×óV$p„sp¡

Üpfp L$pm_¡ `X$L$pf Apàep¡ R>¡. Æh__u rh`qfs `qf[õ\rsdp„ `Z L¡$hu fus¡ `pf Esfhy„ A¡hp¡ bp¡ Al]

Ap`hpdp„ Apìep¡ R>¡.

fõsp¡ _rl S>X¡$ sp¡ fõsp¡ L$fu S>hp_p,

\p¡X$p Ad¡ d|„TpC d_dp„ dfu S>hp_p !

r_S> dõs \C Æh_ Ap `|fy„ L$fu S>hp_p,

tbvy$ dl] X|$bu_¡ tk^y sfu S>hp_p !

L$p¡Z¡ L$üy„ L¡$ Mpgu lp\¡ dfu S>hp_p !

vy$r_ep\u qv$g_p Qpf¡ R>¡X$p cfu S>hp_p.

d_dp„ rhQpf iy„ R>¡ ? Arhfpd L„$C v$u`L$ R>¡,

âL$pi Ap„^uAp¡dp„ `Z `p\fu S>hp_p.

A¡L$ ApÐdbm Adpfy„ vy$:M dpÓ_u v$hp R>¡,

lf T¿d_¡ _S>f\u V$p„L$p cfu S>hp_p.

Page 16: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

99

dpN®v$i®L$ õs„c

âõsys NTg_p AÝep`_ L$fphhp_u iê$Apsdp„ "NTg'_p õhê$` rhi¡ QQp® L$fu iL$pe.

NTg_p âÐe¡L$ i¡f_¡ õhs„Ó fus¡ kdÅhhp gOy âï_p¡ `|R>u iL$pe. S>hpb ê$`¡ QQp® L$fu i¼e

Ðep„ kfm Dv$plfZp¡ `Z Ap`u iL$pe.

NTg k„`|Z® kdÅhpC Nep `R>u rhÛp\}Ap¡dp„ ApÐdrhðpk - d_p¡bm S>NpX$hp

dpV¡$ dlp_ ìe[¼sAp¡_p Æh__p âk„Np¡_p„ Dv$plfZp¡ Ap`u_¡ â¡fZp `|fu `pX$u iL$pe.

õhpÝepe

k. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ L$pìedp„ h`fpe¡gp iåv$p¡ ip¡^p¡ :

(1) dpN® (2) S>Ns (3) Oph (4) âcy

(5) hphpTp¡Xy„$ (6) AS>hpmy„ (7) kpNf (8) X$f

k. 2. _uQ¡_p iåv$p¡_p¡ D`ep¡N L$fu hp¼e b_php¡ :

(1) T¿d (2) tbvy$ (3) âL$pi (4) fõsp¡

k. 3. iåv$ A„spnfu `|fu L$fp¡ :

(1) _S>f

(2) v$u`L$

(3) âL$pi

(4) vy$r_ep

k. 4. "ApÐd' iåv$_¡ Å¡X$u_¡ iåv$p¡ b_php¡ : v$p.s. ApÐdop_u

k. 5. Dv$plfZ âdpZ¡ L$p¡óV$L$dp„\u iåv$ ip¡^u_¡ gMp¡ :

v$p.s. Æh_ - d©Ðey

(1) âL$pi - ----------------(2) ce - ----------------(3) Mpgu - ----------------(4) sfhy„ - ----------------(5) \p¡X$p - ----------------

k. 6. Ap`¡g iåv$p¡_p A_¡L$ `ep®ehpQu iåv$p¡ gMp¡ :

(1) r_S> (2) v$u`L$ (3) fõsp¡ (4) lp\ (5) tk^y

kdÅ¡ R>p¡ iy„ Adp¡_¡ õhe„ âL$pi R>uA¡ !

v$u`L$ _\u Ad¡ L¡$ W$pep® W$fu S>hp_p.

Ae L$pm, L„$C _\u ce sy„ \pe s¡ L$fu g¡ !

Cðf kdp¡ ^Zu R>¡ \p¡X$p dfu S>hp_p !

d© Ðey c e

X|$ Tp f¡ g

b Tp gp A„

hy„ r_ d ^

r_ c® e L$p

g f L$ f

Page 17: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

1010

k. 7. S>hpb gMp¡ :

(1) W$pfhp\u W$fu S>_pf (2) vy$:M_u v$hp (3) dp_hu_p¡ ^Zu

k. 8. L$pìe`„[¼s `|Z® L$fp¡ :

(1) r_S> dõs \C... (2) A¡L$ ApÐdbm... (3) L$p¡Z¡ L$üy„ L¡$... (4) lf T¿d_¡...

k. 9. ep¡Áe `ep®e ip¡^u rh^p_ `|Z® L$fp¡ :

(1) sd¡ iy„ kdÅ¡ R>p¡ Adp¡_¡ Ad¡ sp¡ ----�----------(A) dfÆhp R>uA¡ (Ap) õhe„ âL$pris R>uA¡ (B) `f âL$pris R>uA¡

(2) fõsp¡ _rl S>X¡$ sp¡ ----�----------(A) W$pep® W$fu S>hp_p (Ap) d_dp„ dfu S>hp_p (B) fõsp¡ L$fu S>hp_p

(3) tbvy$ dl] X|$bu_¡ ----�----------(A) tk^y sfu S>hp_p (Ap) lp\¡ dfu S>hp_p (B) X$Ngp„ cfu S>hp_p

k. 10. âõsys NTg_p¡ cphp\® sdpfp iåv$p¡dp„ gMp¡.

k. 11. _uQ¡_p„ hp¼ep¡dp„\u rhi¡jZ ip¡^u_¡ âL$pf S>Zphp¡ :

(1) L$p¡Z¡ L$üy„ L¡$ Mpgu lp\¡ dfu S>hp_p. (2) vy$r_ep\u qv$g_p Qpf¡ R>¡X$p cfu S>hp_p.

(3) ìepL$fZ rhcpNdp„ rhõs©s dprlsu Ap`u R>¡. (4) dpfp¡ cpC cZhpdp„ Aìhg _„bf R>¡.

k. 12. _uQ¡_p„ iåv$p¡_y„ hN}L$fZ L$fp¡ :

_v$u, h¡fp_, Qsyf, fdhy„, ipmp, s¡Ap¡, Þlphy„, dp_h, Ad¡, dlp_, afhy„, sd¡

_pd kh®_pd q¾$ep`v$ rhi¡jZ

k. 13. L$p¡C`Z rh`qfs `qf[õ\rsdp„\u `pf Esfhp dpV¡$_p D`pep¡ rhi¡ QQp® L$fp¡.

âL$ë`

* NTgL$pf Ad©s Opeg_u sd_¡ Ndsu buÆ NTg gMu_¡ k„N°l L$fu c]s`ÓL$ s¥epf L$fp¡.

g¡M_ L$p¥iëe

* sdpfu kp¡kpeV$udp„ Apep¡Æs Ap_„v$ d¡mp_u Ål¡fMbf s¥epf L$fp¡.

A\hp

sdpfu ipmpdp„ ep¡ÅC Ne¡gp L$rh k„d¡g__p L$pe®¾$d_p¡ Al¡hpg s¥epf L$fp¡.

S>¡_¡ L„$CL$ L$fhy„ R>¡, A¡ fõsp¡ ip¡ i¡; `Z S>¡_¡ L„$C L$fhy„ _\u, A¡ blp_y„ ip¡ i¡.

Page 18: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

1111

4. Ap^yr_L$ AfÎe

r_f„S>_ cNs

ÅZusp L$rh r_f„S>_ _flqfcpC cNs_p¡ S>Þd 18 d¡, 1925_p fp¡S> Adv$phpv$dp„ \ep¡ lsp¡.

ipmpL$ue rinZ Adv$phpv$dp„ A_¡ A¡d.A¡. ky u_y„ rinZ dy„bCdp„ gu y„ lsy„. Adv$phpv$_u rhrh^

ApV®$k L$p¡g¡S>dp„ AÝep`_ L$pe® kp\¡ rhrh^ v¥$r_L$, dprkL$, rÓdprkL$, kpdreL$_p k„ pv$L$ A_¡ s„Óu sfuL¡$

afS> bÅhu.

R>„v$p¡ge, qL$ßfu, Aë`rhfpd hN¡f¡ L$pìek„N°lp¡ r_f„S>_ cNs¡ Apàep R>¡. d„ybC rhi¡_p L$pìep¡_p¡

NyÃR> "âhpgÜu`' _pd¡ Apàep¡ R>¡. _Nf L$pìep¡dp„ dy„bC dlp_Nf_u Ap^yr_L$ rhje kpdN°u L$rhA¡

`ufku R>¡. Ly$dpf kyhZ®Q„ÖL$, _d®v$ Q„ÖL$, fZrS>sfpd kyhZ®Q„ÖL$, â¡dQ„v$ kyhZ®Q„ÖL$ S>¡hp A_¡L$

`yfõL$pfp¡ L$rhA¡ kÞdp_ê$`¡ d¡mìep R>¡. 1997 v$fçep_ NyS>fpsu kprlÐe `qfjv$_p âdyM A_¡ V²$õV$u

lsp„. 1 a¡b°yApfu 2018_p fp¡S> s¡d_y„ Ahkp_ \ey„.

k|f L©$rs_p¡

lpg_p¡ eyN A¡V$g¡ dp¡g A_¡ dëV$uàg¡¼k_p¡ eyN. il¡fp¡dp„ h^su S>su hõsu_¡ L$pfZ¡ il¡fp¡_y„

rhõs©suL$fZ \sy„ Ney„ R>¡. s¡\u S>„Ngp¡_p¡ _pi L$fu_¡ dpZk¡ Ðep„ "Ap yr_L$ AfÎe' hkpìey„. L$rh r_f„S>_

cNs¡ âõsys L$pìedp„ rhõsf¡gp il¡f_u ìe\p hZ®hu R>¡. AfÎedp„_p TfZp„_¡ bv$g¡ X$pdf_u kX$L$p¡,

`nu_p V$lzL$p_¡ bv$g¡ f¡qX$ep¡_y„ hp¡ëeyd; tlkL$ `iy_p bv$g¡ tlkL$ d_yóep¡ Ap yr_L$ AfÎedp„ Å¡hp dm¡

R>¡. L$pìe_p A„s¡ L$rhA¡ L$üy„ R>¡ L¡$ Ap AfÎe _\u, `Z Ap sp¡ R>¡ R>g-flõe L¡$ S>¡dp„ õhe„ cNhp_ `Z

c|gp¡ `X$u Åe A¡hu `qf[õ\rs R>¡.

AfÎe, S>_ Äep„ ANÎe `iy tlö ip O|dsp„;

rigp is, rkd¡ÞV$, L$pQ hmu L$p„L$f¡V¡$ fçey„;

^fpsg `f¡ _ BÞÖ^_y gp¡l_y„ lp¡ gÃey„ !

h_õ`rs _l], _ h¡g, _l] h©n S>ep„ T|dsp„;

rhl„N _rl, f¡qX$ep¡ VlwL$sp¡ `|f¡ hp¸ëeyd¡;

_l] TfZ, iu kf¡ kX$L$ [õ_Á^ ApõapëV$_u;

_ â¡s, `Z Ap Cdpfs rhrQÓ L¦$ OpV$_u;

`fuNZ _, V²$pd L$pf qv$_fps Al] sl] O|d¡;

kep¯ Asg\u _ep® kS>X$ Apd \uÄep W$ep®

Al] _fL$ _uL$þep drg_ DóZ r_:ðpk ? L¡$

Page 19: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

1212

L$v$uL$ r_S> õhà_buS> Al] hprhep„ fpnk¡

rhipg `qf`¼h Ap õhê$`dp„ iy„ apëep„ aþep„ ?

AfÎe ? R>g Ap ! flõe ? c°dZ¡ AV|$gp¡ QX$ép¡

`yf„v$f õhe„ Al] _tl iy„ lp¡e c|gp¡ `X$ép¡ ?

dpN®v$i®L$ õs„câõsys L©$rs_y„ AÝep`_ L$fphhp_u iê$Aps L$fphsp `l¡gp L$rh r_f„S>_ cNs_p

_NfL$pìep¡ rhi¡ dprlsu Ap`u_¡ rhÛp\}Ap¡_¡ âõsys L$pìe iuMhp dpV¡$ DÐkyL$ L$fu iL$pe.

il¡fp¡dp„ rkd¡ÞV$-L$p¢q¾$V$_u Cdpfsp¡ rhi¡ QQp® L$ep® R>u lqfepmu_p Acph_u QQp® L$fu iL$pe.

S>„Ngp¡_p A[õsÐh kpd¡_p Å¡Md bpbs, il¡fp¡dp„ h©np¡_p Acph bpbs A_¡

blzdpmu dL$p_p¡_u cfdpf bpbs rhõs©s QQp® L$fu il¡fp¡_¡ Ap`¡gu Ap^yr_L$ AfÎe_u

D`dp_¡ kfm cpjpdp„ kdÅhhp_p¡ âeÐ_ L$fu iL$pe. âï_p¡_p dpÝed Üpfp rhÛp\}Ap¡_¡

QQp®dp„ kq¾$e fpMhp_p¡ âeÐ_ L$fu iL$pe.

õhpÝepe

k. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ L$pìedp„ h`fpe¡gp iåv$p¡ ip¡^p¡ :

(1) guky„ (2) dL$p_ (3) S>„Ng (4) `©Õhu

(5) `nu (6) AõhÃR> (7) gp¡M„X (8) Nfd

k. 2. L$pìedp„ Aph¡gp Å¡X$pnfp¡ ip¡^u_¡ gMp¡.

k. 3. "A' `|h®N gNpX$u iåv$p¡ b_php¡ : k. 4. ep¡Áe fus¡ Å¡X$p¡ : Dv$p. : qv$_ - fps

"A' rhcpN "b' rhcpN

(1) DóZ (A) r_d®m

(2) drg_ (Ap) hpd_

(3) _fL$ (B) ius

(4) rhfpV$ (C) õhN®

k. 5. L$pìedp„ h`fpe¡gp A„N°¡Æ iåv$p¡_u epv$u b_php¡.

k. 6. ApX$pAhmp Anfp¡_¡ ep¡Áe ¾$ddp„ Np¡W$hu A\®`|Z® iåv$p¡ b_php¡ :

(1) N (2) ` (3) v$

fu f f

` qf `y

Z hp f„

A

Page 20: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

1313

k. 7. ep¡Áe `ep®e ip¡^u rh^p_ `|Z® L$fp¡ :

(1) ¼epf¡L$ Al] õhà_buS> ----�--------------�- (A) fpnk¡ hpìep„ R>¡ (Ap) v¡$h¡ hpìep„ R>¡ (B) dp_h¡ hpìep„ R>¡

(2) ^fsu `f BÞÖ^_y ----�--------------�- (A) kp¡_p_y„ fQpey„ R>¡ (Ap) gp¡M„X$_y„ fQpey„ R>¡ (B) kàsf„Np¡_y„ fQpey„ R>¡

(3) Al] `|f¡ hp¸ëe|d¡ ----�--------------�- (A) rhl„N_p¡ V$lzL$p¡ k„cmpe R>¡ (Ap) `iyAp¡_p¡ AhpS> k„cmpe R>¡ (B) f¡qX$ep¡ k„cmpe R>¡

(4) TfZp„ _rl `Z----�--------------�-

(A) _v$u hl¡ R>¡ (Ap) kX$L$p¡ hl¡ R>¡ (B) _pmp„ hl¡ R>¡

k. 8. _uQ¡ Ap`¡gp Qp¡L$W$pdp„\u ep¡Áe `ep®ehpQu iåv$ ip¡^p¡ :

v$p.s. `nu - rhl„N

(1) `Õ\f - ---------------- (2) h_ - ---------------- (3) v$p_h - ---------------- (4) sfy$ - ---------------- (5) R>g - ----------------

k. 9. S>hpb gMp¡ :

(A) L$pìedp„ S>¡_p¡ Dëg¡M \ep¡ R>¡ s¡hu dp_hkrS>®s hõsyAp¡.

(b) L$pìedp„ S>¡_p¡ Dëg¡M \ep¡ R>¡ s¡hp„ _¥krN®L$ sÒhp¡.

k. 10. il¡fuL$fZ¡ âL©$rs_p¡ cp¡N gu^p¡ R>¡ s¡ hps sdpfp iåv$p¡dp„ kdÅhp¡.

k. 11. _uQ¡_p„ hp¼ep¡dp„_p„ L$pm Ap¡mMp¡ :

(1) Cdpfsp¡ rhrQÓ OpV$_u b_u lsu. (2) il¡fp¡dp„ `|fp hp¸ëe|d¡ f¡qX$ep¡ hpNsp¡ lp¡e R>¡.

(3) `yf„v$f õhe„ Al] c|gp¡ `X$ép¡ li¡ ! (4) ^fpsg `f gp¡l_y„ BÞÖ^_y fQpey„ R>¡.

^ rh ip g A

fp h© l„ _ f

fp n k N Îe

ri gp L$ ` V$

Page 21: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

1414

k. 12. k„r^ rhN°l :

(1) fpd + --------- = fpdphspf

(2) kv$p + A¡h = ---------(3) -------- + Ci = dl¡i

(4) Q„Ö + --------- = Q„Öp¡v$e

(5) rhÛp + Aæepk = ---------

* dp¡bpCg, V$u.hu., L$pçàeyV$f, BÞV$f_¡V$ hNf_p A¡L$ qv$hk_u sdpfu âh©rÑ rhj¡ sdpfp hN®_p rdÓp¡_u kp\¡ QQp® L$fp¡.

âL$ë`

* sdpfu Apk`pk_p„ h©np¡_¡ Ap¡mMp¡. s¡_y„ rQÓ d¡mhp¡. s¡_p rhj¡ `p„Q hp¼ep¡ gMu_¡ QpV®$ b_php¡.

`Û rhïg¡jZ* âõsys L$pìe_p L$rh_y„ _pd , L$pìe_p¡ âL$pf, L$pìe_p¡ k„v¡$ip¡ gMp¡. s¡dp„_u sd_¡ Ndsu `„[¼s gMp¡ A_¡ s¡ `„[¼s

Ndhp_y„ L$pfZ `Z S>Zphp¡.

fkpõhpv* _uQ¡_u L$pìe`„[¼s_p¡ fkpõhpv$ L$fphp¡.

AfÎe ? R>g Ap ! flõe ? c°dZ¡ AV|$gp¡ QX$ép¡

`yf„v$f õhe„ Al] _tl iy„ lp¡e c|gp¡ `X$ép¡ ?

g¡M_ L$p¥iëe

(1) "`ep®hfZ_y„ fnZ Ap`Zu _¥rsL$ S>hpbv$pfu' rhje_y„ dlÒh kdÅhsp¡ `Ó sdpfp _p_p cpC/bl¡__¡ gMp¡.

(2) _uQ¡ Ap`¡gp¡ `qfÃR>¡v$ hp„Qu `p„Q âï_p¡ s¥epf L$fp¡.

dlpkpNf_p S>m_¡ L$p¡C kudp _\u, ^fsu A_¡ ApL$pi_y„ rdg_ \sy„ v¡$Mpe R>¡, s¡ v|$f v|$f_u

f¡Mp ky^u rhõsf¡ R>¡. A¡_p Asm KX$pZ_p¡ L$p¡C spN g¡sy„ _\u. A¡_p L$pmp„ qX$bp„N S>m Qp¡d¡f rhõsf¡

R>¡. Ðep„ dlpce„L$f T„Tphps ÅN¡ R>¡ Ðepf¡ Xy„$Nf S>¡hX$p„ dp¡Å„ ER>m¡ R>¡. A¡dp„ akpe¡gp dp_hu_u

Apip dfu Åe R>¡, A¡_u byqÙ lZpC Åe R>¡, A¡_u i[¼s Nyd \C Åe R>¡, A_¡ R>¡hV¡$ S>¡_¡ L$p¡C klpe

_\u s¡hp¡ s¡ A„s¡ X|$bu Åe R>¡, dfu Åe R>¡. A¡ dlpkpNf S>¡hu S> cep_L$ r_fpip R>¡. A¡_¡ dp`u

iL$psu _\u, A¡_p¡ spN gC iL$psp¡ _\u, A¡_p sp¡ap_p¡_p¡ `pf _\u. A¡\u A¡ rh_piL$ `Z b_¡ R>¡.

A¡dp„ akpe¡gp¡ dp_hu sfaX¡$ R>¡, hgMp„ dpf¡ R>¡, îÙp Nydphu v¡$ R>¡, lp\`N Å¡X$u_¡ b¡ku fl¡ R>¡. Ðepf¡

S>¡d dlpkpNfdp„ X|$bsp dp_hu_¡ Æh_fnL$ _p¥L$p - gpCa bp¡V$ Ap^pf Ap`¡ R>¡, bQphu g¡ R>¡, _hy„

Æh_ bn¡ R>¡, s¡d Apip `Z Aphu_¡ r_fpip_p kpNfdp„ rhhi b_¡gp dpZk_¡ spf¡ R>¡, _hÆh_

bn¡ R>¡.

âL©$rs_y„ âpZ kdÆ_¡ S>s_ L$fp¡.

Page 22: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

1515

5. k¥ef lz„ sp¡

X$p¸. S>ep dl¡sp

X$p¸. S>ep dl¡sp_p¡ S>Þd 15 Ap¡NõV$, 1932dp„ cph_Nf rS>ëgp_p L$p¡rmepL$dp„ \ep¡ lsp¡. s¡dZ¡

A¡d.A¡.bpv$ `uA¡Q.X$u._u `v$hu d¡mhu. hjp£ ky u dy„bC_u drlgp L$p¸g¡S>dp„ AÝep`_ L$pe® L$ey A_¡

õÓu rhjeL$ kpdreL$_p kls„Óu bÞep.

"d__y„ L$pfZ'; f¡h¡Þey õV¡$ç`; v$õsph¡S>; kyhZ®dyÖp A_¡ fp^p, L„y$su, Öp¥ v$u; A¡L$ qv$hk; ApL$pidp„

spfpAp¡ Q| R>¡ S>¡hp cphp_yhpv$, QqfÓ g¡M_, k„ pv$_, k„ip¡ _pÐdL$ s\p rhh¡Q_pÐdL$ yõsL$p¡ S>ep

dl¡spA¡ Apàep R>¡. h¡_ui_ ågpCÞX$, A¡L$ Ap Mf¡ `p„v$Xy„$ L$pìek„N°lp¡ dpV¡$ s¡d_¡ NyS>fps fpÄe kfL$pf

s\p NyS>fpsu kprlÐe AL$pv$du Üpfp kÞdp_hpdp„ Apìep R>¡.

k|f L©$rs_p¡

âõsys L$pìedp„ L$hreÓu_p¡ L©$óZâ¡d S>ZpC Aph¡ R>¡. S|>_p S>dp_p_u ÷uAp¡ Npd_p L|$h¡,

kfhZuA¡, kfp¡hf¡, _v$u_p OpV$ `f L¡$ hufX$p `f `pZu cfhp S>su, s¡_y„ hZ®_ R>¡. Np¡ ucph¡ fQpe¡gp Ap

L$pìedp„ L©$óZ_p A[õsÐh_p¡ Al¡kpk \pe R>¡.

Np¡ u rhrh^ S>göp¡sdp„\u A¡V$g¡ L¡$ rhrh^ kp„kpqfL$ kyMdp„\u `p¡sp_p d_ê$`u OX$p_¡ cfhp_p¡

âeÐ_ L$f¡ R>¡ `f„sy s¡ r_óam fl¡ R>¡. `Z Äep„ S>dy_pL$p„W¡$ Åe R>¡ Ðep„ sfs S> L©$óZ_u dp¡fgu_p¡ _pv$

kp„cmhp\u s¡_p d_ê$`u OX$p¡ R>gL$pC Åe R>¡ A_¡ L©$óZ_¡ `pçep_p¡ Ap_„v$ A_ych¡ R>¡.

f¡ gp¡g,f¡ gp¡g.

f¡ gp¡g,f¡ gp¡g.

f¡ gp¡g,f¡ gp¡g.

f¡ gp¡g,f¡ gp¡g.

f¡ gp¡g,f¡ gp¡g.

f¡ gp¡g,f¡ gp¡g.

k¥ef lz„ sp¡ Npd_¡ L|$h¡ `pZuX$p„ NC'suL|$hp_p s¡ S>m KX$p L¡$ k]QrZey„ àlp¢Q¡ _l]

k¥ef lz„ sp¡ _p_u kfhZuA¡ `pZuX$p„ NC'su kfhZuA¡ S>m ApR>p„ L¡$ OX|$gp¡ L¡$d cfy„

k¥ef lz„ sp¡ dp¡V$p kfhqfe¡ `pZuX$p„ NC'su kfhqfe¡ ^p¡mp bN L¡$ L¡$hu R>mu dfy„

k¥ef lz„ sp¡ _qv$ey„ _¡ OpV$ `pZuX$p„ NC'su _qv$ey„_p„ S>m ApOp L¡$ sp`¡ bmu dfy„

k¥ef lz„ sp¡ duW¡$ hufX¡$ `pZuX$p„ NC'su hufX$p„_p„ S>m _usep¯ L¡$ dyMXy„$ Å¡ep L$fy„

k¥ef lz„ sp¡ S>dy_pÆ_¡ L$p„W¡$ `pZuX$p„ NC'suL$p„W¡$ L$p_yX$p_u h¡Ï L¡$ b¡X$gy„ R>ëgL$ cfy„

Page 23: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

1616

dpN®v$i®L$ õs„câõsys L$pìe_p AÝep`__u iê$Apsdp„ L$p¡C gp¡L$Nus, Nfbp¡ L¡$ `R>u L©$óZNus_y„

kd|lNp_ L$fphu iL$pe A\hp L©$óZ gugp_p rhrh^ âk„Np¡ rhi¡ QQp® L$fu iL$pe. Np¡Ly$m, d\yfp,

h©„v$ph_ S>¡hp rhõspfp¡_p¡ dp_rkL$ âhpk L$fphu_¡ L©$óZ A_¡ Np¡`u k„b„^u hpsp¡ L$fu iL$pe.

rhrh^ âï_p¡_p dpÝed Üpfp L$pìe_p¡ Apõhpv$ L$fphu iL$pe. L©$óZ_u hp„kmu_p d^yf

k|f_u Np¡`uAp¡ D`f \su Akf_y„ hZ®_ L$fu_¡ rhÛp\}Ap¡_¡ L$pìe_p¡ cphp\® kdÅhu iL$pe.

õhpÝepe

k. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ L$pìedp„ h`fpe¡gp iåv$p¡ ip¡^p¡ :

(1) hp„kmu (2) ipdrmep¡ (3) kqfsp (4) ^hg

(5) kMu (6) _uf (7) Ql¡fp¡ (8) qL$_pfp¡

k. 2. Å¡X$ZuL$p¡i_p ¾$d âdpZ¡ iåv$p¡ Np¡W$hp¡. k. 4. Ap`¡gp L$p¡óV$L$dp„\u "`pZu' _p kdp_p\} iåv$p¡ ip¡^p¡.

k¥ef, kfhZu, tkQrZey„, kfp¡hf Al] iåv$p¡ DgV$pkygV$p Ap`¡gp R>¡.

------,------,------,------ (mS>, qfhp, f_u, grgk, byA„, c|, L$v$D, e`)

k. 3. L$pìedp„ h`fpe¡gp sm`v$p iåv$p¡ ip¡^u_¡ gMp¡.

k. 5. iåv$p¡_u A„spnfu `|fu L$fp¡ :

(1) _p_u

(2) L$p_yX$p¡

(3) k¥ef

(4) bN

k. 6. Np¡`u `pZu cfhp NC lsu s¡ õ\mp¡ ¾$dp_ykpf gMp¡ :

Npd_¡ L|$h¡

k. 7. _pd gMp¡ :

(1) Np¡`u R>mu dfu s¡ S>Áep - (2) ApR>p S>mhpmu S>Áep -

(3) ApOp S>mhpmu S>Áep - (4) _usf¡gp S>mhpmu S>Áep-

(5) L$p_yX$p_u h¡Ï hpN¡ R>¡ s¡ S>Áep -

D S> ` ep S>

Å v$ e m N

_u f L$ b A„

f s c| by hp

k rg g Ap qf

Page 24: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

1717

k. 8. _uQ¡_p A\® v$ip®hsu L$pìe`„[¼sAp¡ gMp¡ :

(1) _v$u v|$f lp¡hp\u blz Nfdu gpNu.

(2) L|$hp_y„ `pZu KXy„$ lp¡hp\u k]QrZey„ `lp¢Ãey„ _rl.

(3) L©$óZ_u hp„kmu kp„cmsp„ S> b¡Xy„$ R>gL$pC Ney„.

(4) hufX$p_p õhÃR> S>mdp„ Np¡`u dyMXy„$ Å¡ep L$fsu lsu.

k. 9. ep¡Áe `ep®e ip¡^u rh^p_ `|Z® L$fp¡ :

(1) L|$hp_p S>m KX$p lsp s¡\u ------------------------------ (A) Np¡`u r_fpi \C NC (Ap) k]QrZey„ `lp¢Ãey„ _rl (B) klzA¡ s¡_¡ dv$v$ L$fu

(2) kfp¡hf L$p„W¡$ ^p¡mp bNgp„ Å¡C_¡ Np¡`u ------------------------------ (A) ApïQe® `pdu NC (Ap) dyÁ^ b_u NC (B) R>mu `X$u

(3) hufX$p_p _usep® S>m Å¡C_¡ Np¡`u ------------------------------ (A) dyMXy„$ Å¡ep L$fsu (Ap) `pZu cfhp gpNu (B) sp`¡ bmu dfu

k. 10. L$pìe_¡ Ap^pf¡ Np¡`u_p d__u [õ\rs_y„ hZ®_ L$fp¡.

k. 11. _pd - rhi¡jZ_u Å¡X$u b_php¡.

rhcpN "A' - rhi¡jZ rhcpN "b' - _pd

(1) duW$p (A) S>m

(2) ApR>p (Ap) L|$hp

(3) KX$p (B) bN

(4) ^p¡mp (C) kfhZu

(5) _p_u (D) hufX$p

k. 12. Mpgu S>Áepdp„ ep¡Áe iåv$ gMp¡.

kpdprkL$ iåv$ rhN°l âL$pf

(1) lpfÆs

(2) v$l]dp„ c]S>h¡gp hX$p

(3) rÓcyh_

(4) cpC A_¡ bl¡_

* rinL$_u dv$v$\u L$rh lfuÞÖ v$h¡_y„ "dp^h ¼ep„e _\u...' L$pìe d¡mhu hN®dp„ kd|lNp_ L$fp¡.

Page 25: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

1818

âL$ë`

* sd¡ ÅZsp lp¡ s¡hp¡ L©$óZ rhi¡_p¡ A¡L$ âk„N krQÓ Apg¡Mu c]s`ÓL$ s¥epf L$fp¡.

rhi¡jhp„Q_

k|_p kfhqfep_¡ L$p„W$X¡$

k|_p kfhqfep_¡ L$p„W$X¡$ lz„ b¡X$gy„ d¡gu_¡ _plhp NC,

`pR>u hmu Ðepf¡ b¡X$gy„ _C...

lz„ sp¡ d_dp„ _¡ d_dp„ dy„TpZu dpfu bC,

iy„ f¡ L$l¡hy„ dpf¡ dphX$u_¡ S>C ?

`pR>u hmu...

L¡$V$gy„ f¡ L$üy„ `Z L$pmSy>„ _ Qp¡e¯y.

_¡ Qp¡fu Qp¡fu_¡ A¡Z¡ b¡X$gy„ f¡ Qp¡e¯y.

MpguMd b¡X$gp\u hm¡ _l] L„$C...

`pR>u hmu...

_usfsu Ap¡Y$Zu_¡ _usfsu Qp¡mu,

_¡ b¡X$gp_p¡ Qp¡f dpf¡ L¡$d g¡hp¡ Mp¡mu ?

v$C v¡$ dpfy„ b¡X$gy„ dpfp v$gX$p_¡ gC....

`pR>u hmu...

- Arh_pi ìepk

õhpÝepe

k. 1. L$pìe_p¡ dÝehs} kpf gMp¡.

k. 2. L$pìe_u _preL$p_¡ \su d|„ThZ sdpfp iåv$p¡dp„ gMp¡.

d_yóe `p¡sp_p„ L$pep£_p¡ L$sp® R>¡; A_¡ s¡\u s¡ `p¡sp_p QpqfÔe_p¡ OX$_pf R>¡.

Page 26: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

1919

6. L¡$hm â¡d, â¡d _¡ â¡d

dyL¡$i Å¡iu

dyL¡$i vy$N£icpC Å¡iu_p¡ S>Þd 2 Ap¸¼V$p¡bf, 1964_p fp¡S> `pg_ yfdp„ \ep¡ lsp¡. kpbfL$p„W$p

rS>ëgp_p CX$fdp„ Aph¡gy„ hX$pgu Npd s¡d_y„ hs_ R>¡. âp\rdL$ rinZ dp¡X$pkpdp„ gC qX$àgp¡dp rkrhg

A¡[ÞS>r_ef b__pf dyL¡$icpC_u L$d®c|rd dy„bC R>¡.

dyL¡$icpC_p Nusp¡ h y âQrgs R>¡. NyS>fpsu qaëdp¡ A_¡ rkqfegp¡ dpV¡$ `Z s¡dZ¡ Nusp¡ g¿ep

R>¡. "L$pNm_¡ â\d rsgL$' A_¡ "b¡ „[¼s_y„ Of' s¡d_p L$pìek„N°lp¡ R>¡. ApC.A¡_.V$u. dy„bC sfa\u s¡d_¡

"iev$p' A¡hp¸X®$, D`fp„s "S>e„s `pW$L$' A¡hp¸X®$, kprlÐe AL$pv$du A¡hp¸X®$, lfuÞÖ v$h¡ A¡hp¸X®$, NyS>fps

kfL$pf sfa\u î¡›$ NusL$pf_p¡ A¡hp¸X®$ hN¡f¡ kÞdp_ âpàs \ep R>¡.

k|f L©$rs_p¡

âõsys L$pìedp„ L$rhA¡ dpZkpC v$pMhhp_u hps L$fu R>¡. rsfõL$pf, O©Zp_¡ ÐeÆ_¡ L$rhA¡

"Qplhp_u' hps L$fu R>¡. amp¡_¡ spÅ fpMhp dpV¡$ äuTdp„ d|L$uA¡ R>uA¡ L¡$ S>¡\u bNX$u _ Åe... `Z

Ap`Zp rhQpfp¡_y„ iy„ ? fp¡tS>v$p Æh_dp„ Ap`Z¡ "Ndsp„_p¡ Nygpg' L$fhp¡ Å¡CA¡. v„$c A_¡ v¡$MpX$p¡ L$fhp_¡

bv$g¡ âÐe¡L$ dp_hu_¡ Qplhp_u hps L$fu R>¡. L$iy„L$ R>p¡X$u v$u^p `R>u `Z OÏ„ b y„ d¡mìep_p¡ k„sp¡j lp¡hp¡

Å¡CA¡. fp¡S>¡fp¡S> Æhpsu tS>v$Nu_¡ Æh_dp„ A¡L$fk L$fhp_u dpZkpC dpZkdp„ lp¡hu Å¡CA¡ A¡hy„ Al]

ìe¼s \pe R>¡.

k|fS>_¡ NyX$ dp¡r_¯N L$l¡hp_y„ iuMp¡

_¡ T|L$u_¡ Qp„v$_¡ kgpd cfp¡.

buÅ„ sp¡ L$pd L$f¡ D`fhpmp¡

sd¡ dpZk_¡ Qplhp_y„ L$pd L$fp¡.

spÅ v¡$Mphp_u glpedp„

Ås sd¡ k„spX$u fpMp¡ L$p äuTdp„ ?

bpfu_u blpf L$v$u X$p¡qL$e„y L$fp¡

Apcp dgL¡$ R>¡ A¡L$d L¡$ buS>dp„.

Ofdp„ _l] L¡$ _l] lp¡V¡$gdp„

L$p¡C_u `p„`Zdp„ f¡idu dyL$pd L$fp¡.

sd¡ dpZk_¡ Qplhp_y„ L$pd L$fp¡.

Aagps|_ kp„S> qv$ep¡ L$X$L$X$su c¡V$dp„;

Page 27: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

2020

R>gL$php¡ L$p¡C_u r`epgu,

ÅNu_¡ Å¡ip¡ sp¡ Q¡lfp `f v¡$Mpi¡

Æìep_u Ålp¡S>gpgu;

Nphpdp„, Qplhpdp„, R>p`hpdp„, Ap`Zpdp„

¼ep„L$ sp¡ p¡sp_y„ _pd L$fp¡.

sd¡ dpZk_¡ Qplhp_y„ L$pd L$fp¡.

dpN®v$i®L$ õs„c

AÝep`__u iê$Apsdp„ v$ffp¡S> khpf\u gC_¡ kp„S> ky^u_u qv$_Qep® rhj¡ rhÛp\}Ap¡

kp\¡ QQp® L$fu iL$pe.... _p_p-dp¡V$p_¡ dmsu hMs¡ L$¡hu fus¡ iyc¡ÃR>p ìe¼s L$fu iL$pe s¡

rhj¡ QQp® L$fu iL$pe.... d_dp„ fl¡gu i„L$p-Lyi„L$p, Mfpb rhQpfp¡, `|h®N°l_¡ ÐeÆ_¡ lL$pfpÐdL$

×[óV$L$p¡Z A`_phhp_u hps L$fu iL$pe. bpmL$p¡_¡ Ndsp_p¡ Nygpg L$fhp A_¡ buÅ_¡ dv$v$ê$`

\hp â¡qfs L$fu iL$pe. Ly$v$fsu fus¡ Æhhp L©$rÓdsp\u v|$f fl¡hp_u hps L$fu iL$pe.

õhpÝepe

k. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ L$pìedp„ h`fpe¡gp„ iåv$p¡ ip¡^p¡ :

k. 2. L$pìedp„\u âpkhpmp iåv$p¡_u Å¡X$u ip¡^u_¡ gMp¡.

k. 3. iåv$p¡_u A„spnfu `|fu L$fp¡ :

(1) Ålp¡S>gpgu gu_p _pfpS> S>su_ _`phV$

(2) glpe

(3) f¡idu

(4) k|fS>

(5) spń

k. 4. Dv$plfZ âdpZ¡ L$p¡óV$L$dp„\u iåv$p¡ ip¡^u_¡ gMp¡.

v$p.s. khpf - kp„S>

(1) ^fsu - ----------------(2) hpku - ----------------(3) KOhy„ - ----------------(4) A„v$f - ----------------

Å N hy„ l

Ap c _u kp„

a S>¡ sp S>

sp d Å„ dp„

b lp f Å

(1) s¡S> (2) Q„Ö (3) `X$ph (4) kd©qÙ

(5) dyM (6) brnk (7) frh (8) kh®î¡óW$

Page 28: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

2121

k. 5. L$pìedp„ h`fpe¡gp AÞe cpjp_p iåv$p¡ gMp¡.

k. 6. "Ålp¡S>gpgu' iåv$dp„\u b_u iL¡$ s¡V$gp„ _p_p _p_p iåv$p¡ b_php¡.

k. 7. ep¡Áe rhL$ë` ip¡^u rh^p_ `|Z® L$fp¡ :

(1) ¼ep„L$ sp¡ `p¡sp_y„ _pd L$fp¡; sd¡ dpZk_¡ ---------------- (A) c|ghp_y„ L$pd L$fp¡ (Ap) Qplhp_y„ L$pd L$fp¡ (B) hY$hp_y„ L$pd L$fp¡

(2) k|fS>_¡ NyX$ dp¡r_¯N L$l¡hp_y„ iuMp¡ _¡ T|L$u_¡ ---------------- (A) Qp„v$_¡ kgpd L$fp¡ (Ap) spfp_¡ kgpd L$fp¡ (B) k|fS>_¡ kgpd L$fp¡

(3) ÅNu_¡ Å¡ip¡ sp¡ Ql¡fp `f v¡$Mpi¡ ---------------- (A) il¡f_u Ålp¡S>gpgu (Ap) Ql¡fp_u Ålp¡S>gpgu (B) Æìep_u Ålp¡S>gpgu

k. 8. ep¡Áe fus¡ Å¡X$p¡ :

k. 9. ep¡Áe iåv$ `k„v$ L$fu Mpgu S>Áep `|fp¡ :

(1) spÅ„ v¡$Mphp_u glpedp„ Ås sd¡ k„spX$u fpMp¡ L$p„ ---------------- dp„ ?

(A) d_ (Ap) äuT (B) Of

(2) ----------------dgL¡$ R>¡ A¡L$d L¡$ buS>dp„.

(A) Ql¡fp¡ (Ap) Qp„v$ (B) Apcp

(3) Aagps|_ ----------------qv$ep¡ L$X$L$X$su c¡V$dp„

(A) b`p¡f (Ap) khpf (B) kp„S>

k. 10. L$pìe_p¡ cphp\® sdpfp iåv$p¡dp„ kdÅhp¡.

k. 11. L$p¦kdp„ Ap`¡gu k|Q_p dyS>b L$pm`qfhs®_ L$fp¡ :

(1) dçduA¡ õhpqv$óV$ ipL$ b_pìey„. (crhóeL$pm) (2) _v$udp„ OÏ„ `|f Apìey„ R>¡. (c|sL$pm)

(3) v$qfep¡ Ap_„v$_u R>p¡mp¡ DX$pX$sp¡ lsp¡. (hs®dp_L$pm) (4) dpdp Aphi¡ sp¡ dÅ Aphi¡. (hs®dp_L$pm)

kgpdÅlp¡S>gpgu

k|fS> `p„`Z

Ql¡fp Qp„v$

dyL$pd NyX$ dp¡r_

¯N

Page 29: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

2222

k. 12. Ap`¡gp„ rh^p_p¡dp„ ep¡Áe W¡$L$pZ¡ rhfpdrQl¹_p¡ d|L$p¡.

(1) b¡V$p A¡ b^p„ Sy>v$p Sy>v$p ^d® `pm¡ R>¡ (2) s¡Z¡ Qp¡f_¡ `|R>éy„ ip dpV¡$ Apìep¡ R>¡

(3) `|_d cfsu Ap¡V$ Adpk hN¡f¡ bpbsp¡_u dprlsu d¡mhhu (4) s¡Z¡ ¼ep¡ X²¡$k `l¡ep£ lsp¡

k. 13. sd¡ Of_p hX$ug ìe[¼s R>p¡, Of_p _p_p„ kæep¡ sfa\u sd_¡ L¡$hu hs®Z|„L$_u A`¡np R>¡ s¡ hN®dp„ L$lp¡.

âL$ë`* dyL¡$i Å¡iu S>¡hp L$p¡C`Z b¡ kp„âs L$rhAp¡_u L$rhsp BÞV$f_¡V$ `f\u ip¡^u ky„v$f Anf¡ QpV®$ b_phu hN®dp„ d|L$p¡.

`Û rhïg¡jZ* Ap L$pìe_p L$rh_y„ _pd, L$pìe âL$pf, L$pìe_p¡ k„v¡$ip¡ gMp¡.

fkpõhpv* _uQ¡_u L$pìe`„[¼s_p¡ fkpõhpv$ L$fphp¡.

Æìep_u Ålp¡S>gpgu;Nphpdp„, Qplhpdp„, R>p`hpdp„, Ap`Zpdp„¼ep„L$ sp¡ `p¡sp_y„ _pd L$fp¡.

sd¡ dpZk_¡ Qplhp_y„ L$pd L$fp¡.

g¡M_ L$p¥iëe* huS>mu / `pZu bQphp¡_u Ål¡fMbf s¥epf L$fp¡.

rhi¡j hp„Q_

dpZ¡L$Xy„$

L$prmep¡ Ly„$cpf, O¡f N^¡X$p„ R>¡ bpf, A¡dp„ A¡L$ R>¡L$ AqX$eg dpZ¡L$Xy„$ _pd_y„.

MX$ M|b Mpe sp¡ e cpf KQL$pe _rl, L$prmep_¡ gpN¡ _l] L$v$u L$ip L$pd_y„.

L$prmep¡ rbQpfp¡ L$p¡qV$ D`pe rhQpf¡, X$uap„, v$k huk dpf¡, `Z dp_¡ S>X$ Ås f¡ ?

ApMf D`pe dþep¡ A¡L$ AQp_L$ Äepf¡, NpS>f v¡$Mu_¡ v$p¡X$ey„ dpZ¡L$Xy„$ M¡sf¡ !

gp„bu A¡L$ gpL$X$u_¡ dpZ¡L$_u `uW¡$ bp„^u, gV$L$phu v$u^p„ Qpf NpS>f S>ep„ dp¡Mf¡,

gpgQ¡ gp¡cpC v$p¡X¡$ dpZ¡L$ rbQpfy„ lh¡, fp¡S> M¢Q¡ bp¡S> ! `pd¡ NpS>f _p A¡L$ f¡ !

L$prmep_u Sy>Nsu\u gp¡L$ blz fpÆ \pe, rhdpky„ lz„ dpZ¡L$_y„ v¡$Mu dp¢ v$epdÏ„,

Ap`Z¡ _ v$p¡X$u füp„ NpS>f_u gpgQ¡ S> ? L$p¡'L¡$ gV$L$pìey„ kpd¡ k`_y„ kp¡lpdÏ„ !- rh_p¡v$ AÝhey¯

õhpÝepe

k. 1. "Ap`Zu [õ\rs `Z dpZ¡L$ S>¡hu S> R>¡' rhi¡ sdpfp rhQpfp¡ S>Zphp¡.

k. 2. L$prmep Ly„$cpf¡ L$f¡gu ey[¼s_¡ sdpfp iåv$p¡dp„ hZ®hp¡.

vy$:Mp¡, b¡Q¡_u A_¡ qv$gNufu A¡ Æh__p `X$R>pep R>¡.

Page 30: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

2323

7. l¡ dyS> dps©c|rd !

aL$uf dl„dv$ dÞk|fu

aL$uf dl„dv$ S>dpgcpC dÞk|fu_p¡ S>Þd 10 qX$k¡çbf, 1926_p fp¡S> ^uZp¡S>dp„ \ep¡ lsp¡.

A¡d.A¡., bu.A¡X$. \ep `R>u âpÝep`L$ sfuL¡$ L$pe®fs füp. hëgcrhÛp_Nfdp„ õ\peu \C Ðep„_u S>

_rg_u-Afthv$ A¡ÞX$ V$u. hu. `V¡$g ApV®$k¹ L$p¡g¡S>dp„ AÝep`_ L$pe® L$ey. s¡d_p L$pìek„N°l "CS>_' dpV¡$

s¡d_¡ 1968dp„ NyS>fps kfL$pf Üpfp yfõL©$s L$fhpdp„ Apìep lsp„. "L$pìed y' s\p "L$pìe `qfdg' _pd¡

s¡dZ¡ klk„ pv$__p yõsL$p¡ `Z Apàep R>¡.

k|f L©$rs_p¡

dps©c|rd_u h„v$_p_y„ Ap L$pìe R>¡. dps©c|rd_¡ k„bp¡ u_¡ fQpe¡gp Ap v¡$ic[¼sNusdp„

L$rh_p¡ dps©c|rd âÐe¡_p¡ Alp¡cph A_¡ sÞdesp_p¡ cph ìe¼s \ep¡ R>¡. cpfsc|rd_¡ dm¡gp

cìe A_¡ s¡S>õhu hpfkp_p¡ L$rh_¡ õhpcprhL$ S> Nh® R>¡. dps©c|rd_u dpV$u `Z dOdOsu

R>¡. k„sp¡_p¡ Ad|ëe hpfkp¡ A_¡ ¾$p„rsL$pfu iluv$p¡_u Ap `ph_ c|rd dpV¡$_u hps L$pìedp„ ìe¼s

\e¡gu R>¡. L$pm_u \à`X$p¡ kpd¡ `Z TT|dsu dps©c|rddp„ v¥$huA„i fl¡gp¡ R>¡, s¡hy„ L$rh L$l¡ R>¡.

l¡ dyS> dps©c|rd ! fNfN_p ârsõ`„v$_dp„ bk sy„ S> flu R>¡ O|du ! l¡ 0

L$Z dpV$u spfu, Nfhp c|s \L$u dOdOsu, _ep¯ s¡S>_p„ tkQ_ `pdu dp¡su iu TNdNsu !

fp¡d-fp¡d `ygqL$s Ad \psp„ g¡sp„ sh `v$ Q|du ! l¡ 0

s¡ S> cp_y_p cN®_p S>Ns¡ â\d F>Qp ggL$pfu,c¡V$ ^ep® s¡ L$rh eyN„^f k„sp¡ kp¥ AgNpfu !

rhch h©[óV$\u ^Þe ^fp Äep„ d^yf` g|du-T|du ! l¡ 0

gugp„ dõsL$ S>l] h^¡fu fmu iluv$u fpsu !

Page 31: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

2424

L$f L$p¡dm L„$L$Zh„spA¡ ^fu s¡N S>ep„ spsu !

L$pm\`pV$p¡ L¦$L$ Æfhu, v¥$hshpmu c|rd ! l¡ 0

AgNpfu TNdNsu

v¥$hsh

pmuNfhp¡

dp¡suiu

c|rd$

c|sL$pm

k„sp¡

dpN®v$i®L$ õs„c

âõsys L©$rs_y„ AÝep`_ L$fphsp `l¡gp dps©c|rd_p Ad|ëe hpfkp_u QQp® L$fu iL$pe.

v¡$i_p c|sL$pmdp„ \C Ne¡gu dlp_ rhc|rs_u QQp® L$fu iL$pe. hs®dp_ L$pmdp„ L$pe®fs

_¡spAp¡_u QQp® L$fu dprlsu rhÛp\}Ap¡ `pk¡\u d¡mhu iL$pe. v¡$i_u âNrsdp„ k„s, dl„s,

h¡v$-D`r_jv$, iluv$p¡ hN¡f¡A¡ L$f¡gp„ ep¡Nv$p__u hpsp¡\u v¡$iprcdp__y„ hpsphfZ kÆ®

iL$pe. L$pìe_u `„[¼sAp¡ rhi¡ QQp® L$fphu iL$pe. v¡$ic¼sp¡_p ÐepN_u hpsp¡\u v¡$iprcdp__y„

hpsphfZ kÆ® iL$pe. õhs„Ósp_y„ d|ëe kdÅhu iL$pe. rhrh^ n¡Ódp„ v¡$i_u \e¡gu âNrs_u

hpsp¡_u QQp® L$fu v¡$i_u Np¥fhNp\p S>Zphu rhÛp\}Ap¡_p„ _¥rsL$d|ëep¡ DÅNf L$fu iL$pe A_¡

v¡$icph_p L¡$mhu iL$pe.

* _p¢^ : cN® A¡V$g¡ s¡S>.

õhpÝepe

k. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ L$pìedp„ h`fpe¡gp„ iåv$p¡ ip¡^p¡ :

(1) Ap_„qv$s (2) h¥ch (3) sghpf (4) `©Õhu

(5) hjp® (6) d_dp¡Æ (7) dp\y„ (8) _k$

k. 2. Å¡X$u b_php¡. k. 3. iåv$ kd|l dpV¡$ A¡L$ iåv$ gMp¡.

(1) h¡v$_u L$pìe L$X$uAp¡ - ----------------(2) eyN_¡ ^pfZ L$f_pf -

----------------(3) L$pm¡ T]L¡$gu Apasp¡ - ----------------(4) L$p¡C dlp_ l¡sy dpV¡$

âpZ_p¡ cp¡N Ap`_pf - ----------------

k. 4. L$pìedp„ Aphsp„ âpkey¼s iåv$ gMp¡.

k. 5. iåv$p¡_u A„spnfu `|fu L$fp¡ :

(1) glpe

(2) `ygqL$s

(3) â\d

(4) Æfhu

Page 32: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

2525

k. 6. ÅZusp„ _pd gMp¡.

(1) (2) (3) (4) (5)

iluv$ hufp„N_p h¡v$ k„s L$rh

k. 7. ê$qY$âep¡N_p¡ A\® gMu hp¼e b_php¡.

(1) fp¡d fp¡d `ygqL$s \hy„. (2) AhpS> cu_p¡ \C S>hp¡.

(3) A„ÅC S>hy„ (4) NyÅfp¡ L$fhp¡.

k. 8. L$pìe_p Ap^pf¡ M|V$sp¡ iåv$ gMu hp¼e `|Z® L$fp¡.

(1) dpV$u_p L$Z L$Z dps©c|rd_p ----------------- c|sL$pm\u dOdO¡ R>¡.

(2) dps©c|rd s¡S>_p R>V$L$ph\u ----------------- S>¡d TNdN¡ R>¡.

(3) h¡v$_u L$pìe_u L$X$uAp¡_¡ ----------------- L$l¡ R>¡.

(4) dps©c|rd_u fnp L$pS>¡ L„$L$Z `l¡f¡gp„ L$p¡dm lp\¡ ----------------- ^pfZ L$fu R>¡.

(5) dps©c|rd A_¡L$ Apasp¡ Æfhu_¡ ----------------- c|rd b_u R>¡.

k. 9. âõsys L$pìe_p¡ cphp\® sdpfp iåv$p¡dp„ gMp¡.

k. 10. _d|_p âdpZ¡ âï_p¡ b_php¡.

v$p.s. fNfN_p ârsõ`„v$_dp„ bk, sy„ S> flu R>¡ O|du dps©c|rd ¼ep„ O|du flu R>¡ ?

(1) fp¡d-fp¡d `ygqL$s Ad \psp„ g¡sp„ sh `v$ Q|du.

(2) rhchh©[óV$\u ^Þe ^fp.

(3) s¡ S> cp_y_p cN®_u S>Ns¡ â\d F>Qp ggL$pfu.

(4) _ep¯ s¡S>_p„ tkQ_ `pdu dp¡su iu TNdNsu.

(5) L$pm \`pV$p¡ L¦$L$ Æfhu v¥$hshpmu c|rd.

k. 11. rhi¡jZ kp\¡ _pd_u ep¡Áe Å¡X$u b_php¡.

"A' rhcpN "b' rhcpN

rhi¡jZ _pd

(1) \_N_sp (A) spfgp

(2) dOdOsp„ (Ap) dp¡suX$p„

(3) TNdNsp (B) dp¡fgp„

(4) V$dV$dsp„ (C) awgX$p„

Page 33: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

2626

k. 12. k„r^ Å¡X$p¡ :

(1) hps + AphfZ = ---------- (2) ê$` + A„sf = ----------(3) tQsp + Apsyf = ---------- (4) Þepe + Apge = ----------(5) r_S> + Ap_„v$ = ---------- (6) rhÛp + Apge = ----------(7) lqf + Ci = ---------- (8) `fd + A\® = ----------(9) `yõsL$ + Apge = ---------- (10) QfZ + Ad©s = ----------

âL$ë`

* `yõsL$pgedp„\u v¡$iâ¡d_¡ gNsp„ b¡ AÞe L$pìep¡ d¡mhu hN®_p byg¡V$u_ bp¡X®$ `f gNpX$p¡.

g¡M_ L$p¥iëe

* _uQ¡ Ap`¡gp dyØp `f\u hpsp® s¥epf L$fu ep¡Áe iuj®L$ Ap`p¡.

A¡L$ r`sp_¡ b¡ yÓ - cpN dpNu_¡ _p_p_y„ R|>V$p `X$hy„ - v¡$iphf S>C _p_p_y„ b¡lpg \hy„ - O¡f pR>p afhp_p¡

rhQpf \hp¡ - O¡f `pR>p afhy„ _¡ r`sp_u dpau dpNhu - r`sp_p¡ Dv$pf hsp®h - dp¡V$p_¡ Mp¡Vy„$ gpNhy„ - r`sp_u

kdÅhV$ - bp¡^.

rhi¡j hp„Q_

Ad¡ sp¡ hky„^fp_p hufAd¡ sp¡ hky^„fp_p huf ! Adpfp¡ ^d® : \hy„ fZ^uf !gpX$O¡gu S>__u_p Åep ! gpX$L$hpep gNuf !rifR>Ó hÐkg rhcyhf_p - Ad¡ Ly$dpf kNuf ! Ad¡ sp¡...rÓrhr^ sp`\u rkÙ Adpfp„ - Dv¹$u`L$ Df-huf !ApÐd-DÅkcep¯ Apip bm - O|Oh¡ Ad N„cuf ! Ad¡ sp¡...çgp_ âpZ_¡ âazëg L$qfe¡ : b_prhe¡ _fhuf !glfude DR>mu rhlqfe¡, b_u [õ\f ^uf kduf ! Ad¡ sp¡...

- S>Þdi„L$f dlpi„L$f b|Q (grgs)

õhpÝepe

k. 1. L$pìe hp„Qu_¡ sd_¡ \e¡gu A_yc|rs hZ®hp¡.

k. 2. "hky„^fp_p huf' dpV¡$ ÓZ\u Qpf guV$u gMp¡.

S>¡ sd_¡ buÅdp„ _ Ndsy„ lp¡e, A¡ sd¡ sdpfpdp„ `Z _ fl¡hp v$p¡.

Page 34: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

2727

1. S|>_p dlpfpóV²$_u M„X¡$f fpS>^p_u

v$ÑpÓ¡e bpgL©$óZ L$pg¡gL$f

dlpfpóV²$_p kspfpdp„ Np¥X$ kpfõhs b°pûZ_u oprsdp„ S>Þd \ep¡ lsp¡. s¡\u s¡d_u dps©cpjp

dfpW$u, L¡$mhZu dfpW$u, L$p_X$u A_¡ A„N°¡Æ cpjp_p dpÝed Üpfp \C. s¡ R>sp„ L$pL$pkpl¡b_p ùv$e_p„

R>gp¡R>g Ecfpsp„ L$pìe_p„ |f sp¡ NyS>fpsu cpjpdp„ S> hüp„ A¡ NyS>fpsu cpjp_y„ A¡L$ dlv¹$ kv¹$cpÁe

R>¡. A¡ hl_¡ NyS>fpsu cpjp_u âhpk A_¡ r_b„ kprlÐe_u dp¡V$u Mp¡V$ sp¡ |fu S> R>¡, s¡dS> s¡d_p

yõsL$p¡A¡ NyS>fpsu cpjp_u k„õL$pf kd©qÙ A_¡ L$gp kd©qÙdp„ AÐe„s dlÒh_p¡ h^pfp¡ L$ep£ R>¡.

Np„ uÆ_p A„s¡hpku sfuL¡$ ÅZusp L$pL$pkpl¡b_¡ Np„ uÆA¡ "khpC NyS>fpsu'_y„ rbfyv$ `Z

Apàey„ lsy„. s¡Ap¡ A¡L$ kS>®L$, L¡$mhZuL$pf A_¡ âhpk_p ip¡Mu_ lsp. A_¡ s¡_¡ `qfZpd¡ s¡d_u

rQÓpÐdL$ hZ®_i[¼s, dyÁ^ âL©$rsâ¡d, k„õL$pfu rh_p¡v$h©rÑ, bpfuL$pC\u r_funZ L$fhp_u AphX$s

s¡d_p âhpkhZ®__p r_b„ p¡_u ApNhu rhrióV$sp flu R>¡. "rldpge_p¡ âhpk', "fMX$hp_p¡

Ap_„v$', "Æh__p¡ Ap_„v$', "gp¡L$dpsp', "dpfu õdfZepÓp' s¡d_p ÅZusp yõsL$p¡ R>¡.

k|f L©$rs_p¡

S|>_p dlpfpóV²$_u A¡L$ hMs_u fpS>^p_u NZpsu ¥W$Z _Nfu_y„ Ap r_b„ dp„ hZ®_ R>¡, S>¡ A¡

kde¡ "ârsóW$p_' sfuL¡$ Ap¡mMpsu. Np¡v$phfu _v$u_p L$p„W¡$ hk¡gu Ap _Nfu_y„ g¡ML¡$ DÃQsd d|ëe Ap„¼ey„

R>¡. hmu ¥W$Z_u â¿eps L$gpÐdL$ kpX$u_u hps L$fu g¡ML¡$ s¡_p L$pfuNfp¡_u ìe\p_¡ hZ®hu R>¡. s¡Ap¡_p

DÛdu, M„sugp A_¡ dl¡_sy, gp¡L$p¡_u dpÓ L$v$f _ L$fsp s¡d_p sfa klp_yc|rs v$pMhu R>¡. L$p¡C kde_p

Ålp¡S>gpgudp„ fpQsp ¥W$Z_u ApS>_u v¥$Þe v$ip âÐe¡ g¡ML¡$ Ap r_b„ dp„ Aakp¡k ìe¼s L$ep£ R>¡.

`¥W$Z A¡V$g¡ dlpfpóV²$_y„ L$piu, dlpfpóV²$_y„ A¡L$ hMs_y„ k„õL©$s rhÛp_y„ r`ef. õh^d} fpÅ_y„ Äepf¡ L©$`pR>Ó lp¡e R>¡ Ðepf¡ kdpS> L¡$hp¡ awg¡ R>¡, apg¡ R>¡ A¡_p¡ v$pMgp¡ Å¡hp¡ lp¡e sp¡ ApS>¡ `Z Brslpk k„ip¡^L$_u _S>f âpQu_ ârsóW$p_ sfa Åe R>¡.

dlpfpóV²$_p Brslpk_p¡ âpf„c iL$L$sp® îuiprghpl_ A\hp kpshpl_\u \pe R>¡. ApS>¡ S>¡d Np„^uÆ rhj¡ Ap`Z¡ L$luA¡ R>uA¡ L¡$ A¡dZ¡ dpd|gu dpV$udp„\u dpZkp¡ b_pìep„ A_¡ dyX$v$pg fpóV²$_¡ Æhsy„ L$e¯y. s¡d iprghpl_ rhj¡ Z v„$sL$\p L$l¡ R>¡ L¡$ A¡_u pk¡ k„Æh_u - rhÛp lsu, dpV$u_p¡ Npfp¡ s¥epf L$fu A¡dp„\u A¡ Op¡X$p A_¡ Op¡X¡$khpf s¥epf L$fsp¡. sfs A¡ dpV$u_p„ `|smp„ Æhsp„ \C, v¡$i_p iÓy kpd¡ gX$hp s¥epf \sp„. iprghpl_ `pk¡ `|smp„ b_phhp_u Ly„$cpf_u rhÛp lsu, A_¡ A¡ `|smp„Ap¡_¡ Æhsp„ L$fhp_u k„Æh_u rhÛp lsu. A¡Z¡

v¡$idp„ O|ku Aph¡gp N°uL$ eh_p¡_p¡ `fpch L$ep£ A_¡ v¡$idp„ õhps„Ôe_u `y_:õ\p`_p L$fu, A¡ iprghpl__p _pd\u S>¡ "iL$' iê$ \ep¡ s¡ S> ApS>¡ `Z dlpfpóV²$dp„ Qpg¡ R>¡. "rh¾$d k„hs' f¡hpep: DÑf suf¡ A_¡ "iprghpl_

N NÛ rhcpN N

Page 35: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

2828

iL$' _d®v$p_¡ L¡$ Np¡v$phfu_¡ v$qnZ suf¡, A¡hu S|>_u ìehõ\p ApS>¡ `Z mpe R>¡. A¡ iprghpl__u fpS>^p_u s¡ ârsóW$p_ - ApS>_y„ `¥W$Z. v¡$i`fv¡$i_p A_¡L$ gp¡L$p¡A¡ A¡_u Ålp¡S>gpgu_p¡ Dëg¡M L$f¡gp¡ S>X¡$ R>¡.

d|m¡ Np¡v$phfu_p¡ L$p„W$p¡ `rhÓ A_¡ amÖz`; Ðep„ _v$u_p¡ A¡L$ ê$`pmp¡ hmp„L$ Å¡C KQpZhpmu S>du_ D`f `¥W$Z hkph¡gy„ R>¡.

S>¡ õ\p_ fpS>^p_u sfuL¡$ gp„bp hMs ky^u „L$pey„ Ðep„ hZL$fp¡, kp¡_uAp¡, NpeL$p¡ A_¡ „qX$sp¡ c¡Np \hp_p S>. A¡ fus¡ `¥W$Z `Z k„õL©$rs_y„ A¡L$ dp¡Vy„$ L¡$ÞÖ bÞey„ A_¡ kp¡`pfp, c©NyL$ÃR> hN¡f¡ `[ïQd qL$_pfp_p„ b„v$fp¡ kp\¡ A¡_p¡ h¡`pf hÝep¡.

A¡ S> `¥W$Zdp„ k„Þepku_p„ bpmL$p¡ r_h©rÑ_p\, op_v¡$h, kp¡`p_v¡$h, A_¡ dy¼spbpC \C Nep„. A¡ cpCbl¡_p¡A¡ Ðepf `R>u Al] ^prd®L$ Æh__p¡ ApQpf A_¡ âQpf Üpfp DÙpf L$ep£ A_¡ rhõspf `Z L$ep£.

Ap S> `¥W$Zdp„ ^dp®Ðdp A¡L$_p\¡ `p¡sp_p¡ gugp rhõspf Æhu bspìep¡. A¡d_p `p¥Óp¡ A_¡ `R>u dy¼s¡ðf dfpW$u_p¡ A¡L$ Akp^pfZ ¿eprshpmp¡ L$rh \C Nep¡. dfpW$u kprlÐedp„ Å¡ kv$pQpf_y„ khp£ÐL©$óV$ A_¡ fkpm hZ®_ hp„Qhy„ lp¡e sp¡ cpNhs_p A¡L$pv$i õL„$^_y„ A¡L$_p\ dlpfpS>¡ gM¡gy„ rhhfZ hp„Qhy„. A_¡ dfpW$u_u L$pìei[¼s_p¡ DÐL$j® Å¡hp¡ lp¡e sp¡ dy¼s¡ðf_u L$rhsp hp„Qhu. op_¡ðf `R>u ApV$gp dp¡V$p L$rh dlpfpóV²$dp„ blz Ap¡R>p \ep R>¡ A¡d L$lu iL$pe.

"rihqv$_ L¡$kfu'_u L$rhsp `Z dlpfpóV²$_¡ dp¡Y¡$ R>¡. A¡ rihqv$_ L¡$kfu_p¡ dW$ `Z `¥W$Zdp„ S> R>¡.

buS>y>„ L$iy„ _ lp¡s sp¡e¡ Np¡v$phfu_p L$p„W$p sfuL¡$ `¥W$Z_u `rhÓsp R>¡ S>. `Z Å¡ âpQu_ A_¡ dÝeeyNu_ Brslpk s`pkuA¡ sp¡ `¥W$Z dlpfpóV²$_p buÅ L$p¡C `Z õ\p_ L$fsp„ dlÒhdp„ Esf¡ A¡d _\u.

`¥W$Z S>hp dpV¡$ Ad¡ Ap¥f„Npbpv$\u dp¡V$fdp„ E`X$ép. b`p¡f_p b¡ hpÁep li¡. Óuk dpCg_u dykpafu v$p¡Y¡$L$ L$gpL$dp„ `|fu L$fu. õV¡$i_¡\u _uL$þep A_¡ kpd¡ A¡L$ gp„bp¡ `lp¡mp¡ `lpX$ Adpfu kp\¡ hpsp¡ L$fhp gpÁep¡. A¡_u bpSy>A¡\u Ad¡ ApNm hÝep Ðepf¡ Å¡ey„ L¡$ A¡_u `lp¡mpC `Z g„bpC S>¡hu S> rhõsuZ® R>¡. A¡V$g¡ L¡$ Al] b¡ gp„bp `lpX$p¡_p¡ L$pV$M|Zp¡ \sp¡ li¡. Al]_u S>du_ R>¡ S> frmepdZu L¡$ Ap dp¡kd_¡ gu^¡ b^¡ gugpgl¡f v¡$Mpe R>¡ A¡_u s`pk Ap`Z¡ ip dpV¡$ L$fuA¡ ! dm¡ R>¡ s¡ Ap_„v$ d¡mhu_¡ ApNm S>hpdp„ S> X$lp`Z R>¡.

`¥W$Z `pk¡ `lp¢Ãep A_¡ Ðep„, il¡f Aph¡ s¡ l¡gp„ S>, S>dZu bpSy>A¡ _v$u_¡ qL$_pf¡ A¡L$_p\ dlpfpS>_u kdpr^ Ad¡ Å¡C. A¡L$pv$iu_p¡ qv$hk, Ðep„ A_¡L$ hpfL$fu epÓuAp¡ Apìep lsp. Ad¡ A„v$f Nep, M|b c[¼scph\u Ap„NZpdp„ âh¡i L$ep£.

Ad¡ il¡fdp„ Nep Ðep„ kp¥\u `l¡gp„ Np¡v$phfu_¡ L$p„W¡$ S>C dpsp_p iusm S>mdp„ `N d|L$u ipsp d¡mhu A_¡ OpV$ D`f gp„W$u hpmu_¡ dpsp_y„ Ýep_ ^e¯y. S>m-v$i®__p¡ glphp¡ gC Ad¡ D`f Apìep, Ðep„ A¡L$ bpSy> dpV$udp„ v$V$pC Ne¡gu `yfpZu hõsu_y„ Mp¡v$pZ \ey„ R>¡ A¡ Ad¡ Å¡C Apìep. tk^dp„ "dp¢l¡-Å¡-v$X$p¡'_u ip¡^ \ep `R>u _¡ Aip¡L$_p `pV$gu`yÓ_p âpkpv$_u rblpf-`V$Zp `pk¡ ip¡^ \ep `R>u, A\hp L$píduf_u âpQu_ fpS>^p_u A_„s`yf_¡ S>du_dp„\u Mp¡v$u L$pY$ép `R>u Aphp Mp¡v$pZdp„ vy$r_ep_p¡ fk h^hp dp„X$ép¡ R>¡. Mp¡v$u_¡ S>X¡$gu hõsyAp¡ `yfpsÒhMpsy„ l¥v$fpbpv$ gC Ney„ R>¡. A¡V$g¡ Ad_¡ sp¡ Mp¡v$pZ Å¡ep_p¡ S> k„sp¡j dþep¡.

Page 36: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

2929

`¥W$Zdp„ âpQu_ L$pm_p cìe dL$p_p¡_p„ M„X¡$fp¡ Äep„ Ðep„ Å¡hp_¡ dm¡ R>¡. A¡ dL$p_p¡_u bp„^Zu, A¡_p gpL$X$p„, A¡_p D`f_„y L$p¡sfL$pd-b^y„ S> ApL$j®L$ A_¡ AÝee_ ep¡Áe R>¡. Ålp¡S>gpgu A¡V$g¡ iy„, A_¡ s¡_p¡ rh_pi L¡$hp¡ v¡$Mpe R>¡ A¡ ÅZhp dpV¡$ S>ê$f A¡L$ hpf `¥W$Z S>hy„ Å¡CA¡.

il¡fdp„ Äep„ A¡L$_p\ dlpfpS> fl¡sp lsp Ðep„ A¡d_y„ d„qv$f R>¡. A¡ d„qv$fdp„ A¡L$ bpSy>A¡ A¡L$ KX$p¡ A_¡ A„v$f\u `lp¡mp¡ L|$hp¡ R>¡. L|$hp_p¡ A_ych A¡hp¡ R>¡ L¡$ A¡L$_p\ dlpfpS>_u `yÎersr\ `l¡gp„ ApW$-`„v$f qv$hk gp¡L$p¡ _v$u D`f\u OX$p cfucfu_¡ `pZu gC Aphu Ap L|$hpdp„ f¡X¡$ R>¡. Nd¡ s¡V$gy„ pZu f¡X$p¡, L|$hp¡ cfpe _l], `Z _p\ jóW$u_p¡ qv$hk Aphu Nep¡ L¡$ L|$hp¡ A¡L$pA¡L$ cfpC S>C Ecfphp dp„X¡$ R>¡ A_¡ R>u lÅfp¡ gp¡L$p¡_¡ `pZu `php R>sp„

A¡ `pZu S>fp `Z Ap¡Ry>„ \sy„ _\u.

`¥W$Z_u â¿eps S>fu_u L$pfuNfu Å¡hp Nep¡. ApW$ L$gpL$_u dl¡_s_¡ A„s¡ R> IQ `lp¡mu qL$_pfu A¡L$pv$ IQ ApNm h^¡ R>¡. Qp„v$u_p A\hp kp¡_p_p ^pNp hX¡$ h¡g`Ñu, `p¡`V$, dp¡f hN¡f¡_u qL$_pf A¡ gp¡L$p¡ hZu Ap`¡ R>¡. Ðep„ A¡L$ L$l¡hs R>¡.

""~moQ>^a {dUmd| Am{U nmoQ>^a Imd|.''

(Ap„NmuAp¡\u hZpV$ L$fp¡ A_¡ `¡V$cfu S>dp¡.)

Ap L$pfuNfu Å¡C_¡ L$pfuNf rhj¡ Arcdp_ A_¡ v$ep bÞ_¡ gpNZu A¡L$ kpdV$u d_dp„ Dv¹$ch¡ R>¡. L¡$V$gu ^ufS> A_¡ L¡$V$gu M|bu\u Ap gp¡L$p¡ hZ¡ R>¡. A_¡ S>fpe c|g hNf kfk ApL©$rÑAp¡ Æhsu L$f¡ R>¡. `Z ApV$gu dl¡_s L$fu_¡ A„s¡ A¡_y„ am iy„ ? L$pfuNf_¡ rbQpfp_¡ a¼s `¥kp kp\¡ dsgb. `R>u A¡ L$gpL©$rs `p¡sp_u TpL$m S>¡hu TuZu A_¡ awg S>¡hu lgL$u kpX$u kp\¡ kuhu v$C `p¡sp_y„ r_f\®L$ Æh_ kyMdp„ L¡$ vy$:Mdp„ ìesus L$fsu A„s:`yfhprk_u A¡hu L$p¡C fpS>L$Þep A¡_¡ l¡fhp_u, A¡_u \p¡X$uL$ kMuAp¡ A¡_u L$v$f L$fhp_u A_¡ A¡ rbQpfu_¡ L$p¡C ip¡¼e lp¡e sp¡ s¡ Av¡$MpC\u bmu dfhp_u.

Page 37: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

3030

dpN®v$i®L$ õs„c

Ap L©$rs_y„ AÝep`_ L$fphsp `l¡gp rhÛp\}Ap¡A¡ Å¡e¡gp A¥rslprkL$ õ\mp¡ rhi¡ QQp®

L$fu iL$pe. rhÛp\} `p¡sp_u r_funZi[¼s A_¡ L$ë`_pi[¼s Üpfp L$C fus¡ p¡sp_p rhQpfp¡

ìe¼s L$f¡ R>¡, s¡ ÅZhp h¥QpqfL$ âï_p¡ `|R>u iL$pe. ApS>_p eyNdp„ Mpk ÅZusp õ\mp¡

rkhpe gp¡L$p¡ afhp S>hp_y„ `Z V$pm¡ R>¡. Ðepf¡ ApS>_y„ bpmL$ _p_pdp„ _p_u bpbs_y„ `Z

r_funZ L$fsp iuM¡ s¡ S>ê$fu R>¡. A_¡ hpõsrhL$sp_p¡ õhuL$pf L$fhp_u Apv$s L¡$mh¡ s¡ dpV¡$

bpmL$_¡ â¡qfs L$fu iL$pe.

õhpÝepe

k. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ `pW$dp„ h`fpe¡gp iåv$p¡ ip¡^p¡.

(1) iê$Aps (2) d|rs® (3) `yr_s (4) rhL$pk

(5) S|>_u (6) qL$_pfp¡ (7) ^¥e® (8) Nydp_

k. 2. iåv$p¡_u A„spnfu `|Z® L$fp¡ :

Arcdp_ _Nf

k. 3. _uQ¡ Ap`¡gp iåv$p¡_p¡ hp¼edp„ D`ep¡N L$fp¡.

(1) k„ip¡^L$ (2) amÖz` (3) âpQu_ (4) L$ë`_p

k. 4. _d|_p âdpZ¡ iåv$p¡ b_php¡. k. 5. _d|_p âdpZ¡ gMp¡.

v$p.s. L©$`pR>Ó v$p.s. âpQu_ - Ahp®Qu_

(1) `rhÓ -

(2) _p[õsL$ -

(3) kv$pQpf -

(4) k„sp¡j -

(5) g„bpC -

L©$`p

R>Ó

`¥W$Z rhj¡ _p_`Z\u L¡$V$gy„e L$pìe k¡ìey„ ls„y. A¡_u i¡fuAp¡_p„ L¡$V$gp„e rQÓp¡, rcÞ_ rcÞ_ hMs_u L$ë`_pA¡, rcÞ_ fus¡ Qusep¯ lsp„. A„s¡ A¡ `¥W$Z Ap Jdf¡ Å¡C gu^y„. dL$p__p„ M„X¡$fp¡ A_¡ Np¡v$phfu_p âhpl_u spS>Nu- Æh_ A_¡ d©Ðey_p rhfp¡^ S>¡hp„ S> v¡$Mpsp„ lsp„.

Page 38: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

3131

k. 6. ^d® + ApÐdp L$fuA¡ sp¡ "^dp®Ðdp' \pe s¡ fus¡ k. 7. "CL$' âÐee gNphu iåv$p¡ b_php¡.

AÞe iåv$p¡ b_php¡. v$p.s. Brslpk - A¥rslprkL$

k. 8. L©$rsdp„\u ip¡^u_¡ _pd gMp¡ :

(1) k„sp¡_p„ _pd - ------- ,------- (3) L$pfuNfp¡ - ------ ,-------(2) `[ïQd qL$_pfp_p„ b„v$f - ------- ,------- (4) dlpfpóV²$_p rS>ëgp ------,------

k. 9. ep¡Áe rhL$ë` ip¡^u hp¼e afu\u gMp¡ :

(1) dlpfpóV²$_y„ A¡L$ hMs_y„ k„õL©$s rhÛp_y„ r`ef A¡V$g¡ -------------------- .

(A) L$piu (b) `¥W$Z (L$) `pV$gu`yÓ

(2) `¥W$Z il¡f Aph¡ s¡ `l¡gp„ S>dZu bpSy>A¡ _v$u qL$_pf¡ -------------------- Aph¡gu R>¡.

(A) A¡L$_p\ dlpfpS>_u kdpr^ (b) _pdv¡$h_u kdpr^ (L$) dy¼spbpC_u kdpr^

(3) `|smp„ b_phhp_u Ly„$cpf_u rhÛp -------------------- .

(A) Aip¡L$ `pk¡ lsu (b) rihqv$_ `pk¡ lsu (L$) iprghpl_ `pk¡ lsu

(4) L$píduf_u âpQu_ fpS>^p_u -------------------- lsu.

(A) `V$Zp (b) A_„s`yf (L$) ârsóW$p_

k. 10. Qpgp¡ gMuA¡.

(1) dlpfpóV²$_p Brslpk_p¡ âpf„c iL$L$sp® -

(2) iprghpl_ `pk¡_u rhÛp -

(3) L$pfuNfp¡_u L$pfuNfu Å¡C d_dp„ Dv¹$chsu gpNZu -

(4) cpNhs_p A¡L$pv$i õL„$^_y„ rhhfZ L$f_pf -

c|rdrs

kdpS>

A\®Brslpk

^d® k„õL©$rsBL$

c|Np¡m

_ursdl

p

lzs

^d®

`fd

â¡s

Æh

ApÐdp

Page 39: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

3232

k. 11. S|>_p dlpfpóV²$_u M„X¡$f fpS>^p_u_u s¡ kde_u Ålp¡S>gpgu_u dprlsu gMp¡.

k. 12. k„r^_p¡ rhN°l L$fp¡ :

(1) dy¼s¡ðf = --------- + ---------

(2) k„sp¡j = --------- + ---------

(3) h^|rd® = --------- + ---------

(4) vy$fy`ep¡N = --------- + ---------

k. 13. sd¡ gu^¡gu L$p¡C A¥rslprkL$ õ\m_u dygpL$ps_p¡ A_ych sdpfp hN®dp„ L$lu k„cmphp¡.

âL$ë`

* cpfs_p L$p`X$_p DÐ`pv$_ L$fsp„ â¿eps il¡fp¡/ fpÄep¡_u dprlsu v$ip®hsp¡ QpV®$ b_php¡.

g¡M_ L$p¥iëe

* A¥rslprkL$ õ\m_p âhpk_y„ hZ®_ L$fsp¡ `Ó sdpfp cpC/ bl¡__¡ gMp¡.

rhi¡j hp„Q_

`pV$Z_y„ `V$p¡my„

"R>¡gpÆ f¡ dpf¡ lpVy„$ pV$Z\u `V$p¡mp„ dp¢Op„ gphÅ¡ f¡...' kpQu hps R>¡. `V$p¡mp„ dpV¡$ sp¡ pV$Z S> S>hy„ `X¡$ A_¡ A¡ dp¢Op„ `Z lp¡e. `V$p¡mp„ A¡ pV$Z_u rhi¡jsp R>¡. L$lp¡ L¡$ pV$Z_u ApNhu Ap¡mM R>¡. A_¡L$ fus¡ rhrióV$ A¡hp„ `V$p¡mp_u A¡L$ Mprkes A¡ R>¡ L¡$ A¡_p Ly$im hZpV$_¡ L$pfZ¡ A¡ Ahmy„ R>¡ L¡$ khmy„ A¡ pfMu iL$psy„ _\u. A¡_p f„Np¡ Z ApL$j®L$ lp¡e R>¡ A_¡ A¡_u M|bu A¡ R>¡ L¡$ A¡_¡ hpf„hpf ^p¡hp\u apV$u Åe sp¡ Z A¡_p f„Np¡ Tp„Mp `X$sp _\u; A¡V$g¡ S> A¡hu L$l¡hs `X$u R>¡ L¡$ "apV¡$ `Z auV¡$ _rl, `X$u `V$p¡m¡ cps.'

âÐe¡L$ _pfu_¡ ApS>¡e Æh_dp„ A¡L$ hpf `V$p¡my„ `l¡fhp_u CÃR>p lp¡e R>¡. S|>_p L$pmdp„ `V$p¡mp dpV¡$_y„ f¡id Å`p_\u Aphsy„ ls„y. lh¡ sp¡ Ap`Zp v¡$idp„ `Z dm¡ R>¡. Ap f¡id_u Ap„V$uAp¡_¡ Nfd `pZudp„ DL$pmu_¡ A¡_¡ õhÃR>, dS>b|s s\p dygped b_phhpdp„ Aph¡ R>¡. `R>u f¢qV$ep `f Ap„V$uAp¡ s¥epf L$fpe R>¡. `V$p¡mp„ b_phhpdp„ A¡_¡ bp„^hp_u, f„Nhp_u A_¡ hZhp_u ÓZ âq¾$epAp¡ dlÒh_u NZpe R>¡. `V$p¡mp„ hZ_pfp kpmhu L$pfuNf kpm `f Ecp Ecp S> hZ¡ R>¡; L$pfZ L¡$ A¡ kpm_¡ "`phX$p' A_¡ "aZu' _\u lp¡sp„. A¡L$ L$pfuNf ApMp¡ qv$hk hZ¡ Ðepf¡ dp„X$ ApW$\u v$k IQ hZu iL¡$ R>¡.

Page 40: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

3333

AÐepf¡ rdg DÛp¡Ndp„ h`fpsp fpkperZL$ f„Np¡ ip¡^pep _lp¡sp Ðepf¡ Z V$p¡mp_p hZpV$_p L$kbuAp¡ qL$fdÆ, dÆW$, lmv$f, Nmu_p R>p¡X$, Aphm, bl¡X$p„, aV$L$X$u A_¡ O¡V$u_p v|$^ S>¡hu QuÅ¡dp„\u kÒhp¡ L$pY$u gpg, gugp¡, ump¡, L$Õ\pC, hpv$mu, s`Muqfep¡, Å„bgu hN¡f¡ f„Np¡ b_phu_¡ hp`fsp lsp. Aphp V$p¡mpdp„ _pfu L$z„S>f, Mp_cps, fs_Qp¡L$, awghpX$u, R>pbX$u, Qp¡L$X$u, NgNp¡V$p, Ap¡Mpf A_¡ hp¡fpNÆ S>¡hu cpsp¡ b_ph¡ R>¡.

- k„L$rgs

õhpÝepe

k. 1. `pV$Z_p `V$p¡mp b_phhp_u âq¾$ep sdpfp iåv$p¡dp„ gMp¡.

k. 2. "apV¡$ `Z auV¡$ _rl, `X$u `V$p¡m¡ cps.' sdpfp iåv$p¡dp„ kdÅhp¡.

* sdpfu ipmp_p kprlÐe d„X$m¡ L$rh _d®v$_p¡ S>Þdqv$hk DS>hhp_y„ _½$u L$ey¯ R>¡. Ap DS>hZu_p L$pe®¾$ddp„ sdpf¡ A_¡

sdpfp rdÓA¡ A¡L$ k„hpv$ fS|> L$fhp_p¡ R>¡. k„hpv$_p¡ rhje R>¡ "dps©cpjp dpfu S>hpbv$pfu' Ap rhje D`f A¡L$

k„hpv$ s¥epf L$fp¡.

dpÎey„ s¡_y„ õdfZ L$fhy„, A¡ e R>¡ A¡L$ ëlphp¡.

* rhÛp\}rdÓp¡, Al] L¡$V$guL$ D`ep¡Nu NyS>fpsu h¡bkpCV$_p _pd R>¡. ¼epf¡L$ s¡ Å¡Å¡, Mf¡Mf Ndi¡.

(1) www.gujratilexicon.com (Gujrati Dictionary)

(2) www.bhagvadgomandal.com (Gujrati Dictionary)

(3) www.gujrativismisadi.com

(4) www.readgujrati.com

(5) www.gujratisahityasarita.com

(6) www.tahuko.com

(7) http://www.gazalgurjari.com

(8) http://www.uddesh.org

(9) http://readsetu.wordpress.com

(10) http://sarjansahitya.wordpress.com

Page 41: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

3434

2. gp¡lu_u kNpC

Cðf `¡V$guL$f

CðfcpC dp¡sucpC `V¡$g_p¡ S>Þd 9 d¡, 1916dp„ Qfp¡sf_p ¡V$gpv$ spgyL$p_p ¡V$gu Npddp„

\ep¡ lsp¡. _hgL$\pL$pf, hpsp®L$pf, QqfÓL$pf A_¡ r_b„ L$pf ¡V$guL$f¡ ipmpdp„ AÝep`_ L$pe® L$fsp„ L$fsp„

kprlÐekS>®__p¡ Apf„c L$ep£ lsp¡. k„ pv$_, L$V$pf g¡M_ A_¡ kdpS> ky pfp_u âh©rÑdp„ s¡Ap¡ kq¾$e lsp.

N°pduZ kdpS>_u gpnrZL$spAp¡ kp\¡ r_ê$`pe¡gu _hgL$\pAp¡ A_¡ V|„$L$uhpsp®Ap¡A¡ A¡d_¡ kprlÐen¡Ó¡

ApNhy„ õ\p_ A`pìey„ R>¡. s¡d_u OZu _hgL$\pAp¡dp„ s¡dZ¡ kp„âs _NfÆh__y„ `Z Apg¡M_ L$ey R>¡,

S>¡dp„ kpdprS>L$ kdõepAp¡ A_¡ A¡_p DL¡$gp¡ dp¡Mf¡ füp R>¡.

s¡d_u _p¢ `pÓ _hgL$\pdp„ "S>_dV$u`', "chkpNf', " „Mu_p¡ d¡mp¡', "l¥epkNX$u', "sfZp Ap¡\¡

Xy„$Nf', "F>Zp_yb„ ', "gpnpN©l' hN¡f¡_p¡ kdph¡i \pe R>¡. "`pfkdrZ', "rQ_Npfu', "ApL$piN„Np',

"L$W$ |smu', hN¡f¡ s¡d_p _hrgL$pk„N°lp¡ R>¡. "gp¡lu_u kNpC' _pd_u s¡d_u ârkÙ V|„$L$u hpsp®dp„ Np„X$u

v$uL$fu âÐe¡_u dps©Ðh_u DÐL$V$sp_y„ Apg¡M_ \e„y R>¡. s¡d_¡ kprlÐe_u k¡hp bv$g fZrS>sfpd kyhZ®Q„ÖL$

âpàs \ep¡ R>¡. 22 _h¡çbf, 1983dp„ ùv$efp¡N_p lzdgp\u s¡d_„y Ahkp_ \ey„ lsy„.

k|f L©$rs_p¡

âõsys V|„$L$u hpsp®_p L¡$ÞÖdp„ dpsp_u ddsp_y„ Apg¡M_ QfdkudpA¡ \e¡gy„ R>¡. Adfs L$pL$u_¡

k„sp_p¡dp„ b¡ v$uL$fpAp¡ A_¡ b¡ v$uL$fuAp¡ R>¡. s¡dp„\u _p_u v$uL$fu d„Ny _p_`Z\u S> Np„X$u A_¡ d|„Nu R>¡.

s¡_¡ L$p¡C S> hõsy_y„ cp_ _\u. Of_p gp¡L$p¡, `pX$p¡iuAp¡ b^p„ S> Äepf¡ d„Ny_¡ v$hpMp_pdp„ d|L$hp_u hps

L$f¡ R>¡ Ðepf¡ AdfsL$pL$u s¡d_¡ S>hpbê$ ¡ v$hpMp_p_¡ `p„S>fp`p¡m_u D`dp Ap`u L$l¡sp L¡$ "lz„ dp \C_¡

QpL$fu _ L$fu iLy„$ ?' A_¡ `pR>m\u Äepf¡ Np„X$u \C Ne¡gu Ly$kyd v$hpMp_pdp„ S>C_¡ kpÆ \C_¡ Aph¡ R>¡.

s¡_u |f¡ |fu dprlsu d¡mìep `R>u AdfsL$pL$u `Z d„Ny_¡ v$hpMp_pdp„ d|L$hp_p¡ r_Z®e g¡ R>¡. `f„sy Äepf¡

d|L$hp S>hp_p¡ kde Aph¡ R>¡ Ðepf¡ A_¡ v$hpMp_pdp„ Åe R>¡ Ðepf¡ AdfsL$pL$u_u d„Ny âÐe¡_u ddsp_y„ S>¡

ùv$eÖphL$ hZ®_ L$f¡gy„ R>¡ s¡ hp„Qu_¡ hp„QL$_u Ap„M cu_u \ep hNf flu _\u iL$su. `fpL$póW$p sp¡ Ðepf¡

Aph¡ R>¡ Äepf¡ d„Ny_¡ v$hpMp_pdp„ d|L$u_¡ `pR>p Of¡ Aph¡ R>¡ A_¡ hpmy L$ep® hNf k|C Åe R>¡. `f„sy buS>¡

qv$hk¡ khpf¡ Äepf¡ DW¡$ R>¡ Ðepf¡ s¡d_u Quk\u Npdgp¡L$p¡ `Z lbL$u Åe R>¡.

d„Ny_¡ Np„X$p_p v$hpMp_pdp„ d|L$hp_u kgpl gp¡L$p¡ AdfsL$pL$u_¡ Ap`sp Ðepf¡ A¡d_u Ap„Mdp„ TmTrmep„ Aphu S>sp„ A_¡ v$f¡L$_¡ A¡ A¡L$ S> S>hpb Ap`sp„, "lz„ dp \C_¡ QpL$fu _ L$fu iLy„$ sp¡ v$hpMp_phpmp„_¡ iu gpNZu lp¡e ? Mp¡X$p Y$p¡f_¡ `p„S>fp`p¡mdp„ d|L$u Aphhp S>¡hy„ S> A¡ sp¡ L$l¡hpe.'

AdfsL$pL$u_u Ap N°„r\ Ål¡f \C Nep `R>u L$p¡C A¡d_¡ A¡hu hps L$fsy„ _rl. S>Þd\u Np„X$u _¡ d|„Nu v$uL$fu_¡ A¡ S>¡ fus¡ DR>¡fsp„, QpL$fu L$fsp„ A_¡ gpX$ gX$phsp„ A¡ âÐen Å¡C gp¡L$p¡ A¡d_p„ hMpZ `Z L$fsp L¡$,

Page 42: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

3535

"Aphu fus¡ Np„X$u v$uL$fu_¡ sp¡ AdfsL$pL$u S> DR>¡fu iL¡$. buÅ_¡ O¡f lp¡e sp¡ c|Musfku ¼epf_u dfu NC lp¡e. A_¡ Æhsu lp¡e sp¡ `Z Aphy„ ùóV$`yóV$ ifuf sp¡ _ S> lp¡e.'

d„Ny rkhpe AdfsL$pL$u_¡ ÓZ k„sp_p¡ lsp„. b¡ v$uL$fp A_¡ A¡L$ v$uL$fu. AdfsL$pL$u A¡ ÓZ¡ k„sp_p¡_¡ rhkfu Nep„ lp¡e s¡d A¡d_y„ kdN° dps©Ðh d„Ny D`f Arcj¡L$ L$fsy„ ls„y. A¡V$g¡ fÅAp¡dp„ v$uL$fpAp¡ Ahpf_hpf O¡f Aphsp Ðepf¡ A¡d_y„ Of bpm `p¥Ó-`p¥ÓuAp¡\u rMgrMgpV$ lku EW$sy„. R>sp„ v$pv$udp sfuL¡$ AdfsL$pL$u lfM`v|$X$p„ \C S>sp„ _rl. cpÁe¡ S> bpmL$p¡_¡ A¡ s¡X$sp„, fdpX$sp„ L¡$ gpX$ L$fsp„.

dp_p Ap hs®_ rhi¡ v$uL$fpAp¡_¡ L„$C gpNsy„ _rl, `Z hlzAp¡ kdkdu S>su, b„_¡ hlzAp¡_u `rs ApNm Ap A¡L$ S> aqfepv$ lsu - v$uL$fp_p„ bpmL$p¡ A¡d_¡ v$uW$p„ Ndsp„ _\u A_¡ Np„X$p lufp_¡ R>psuA¡\u AmNp¡ L$fpsp¡ _\u !

v$uL$fu dp_¡ dp¢A¡ S> k„cmphu v$¡su, "d„Ny_¡ Mp¡V$p„ gpX$ gX$phu_¡ s¡ S> h^pf¡ Np„X$u L$fu d|L$u R>¡. V¡$h `pX$uA¡ sp¡ Y$p¡f_¡ e TpX$p¡`¡ipb ¼ep„ L$fpe A_¡ ¼ep„ _ L$fpe s¡_y„ cp_ Aph¡ R>¡, sp¡ bpf hj®_u R>p¡X$u Nd¡ s¡V$gu Np„X$u lp¡e `Z A¡_¡ V¡$h `pX$u lp¡e sp¡ iy„ A¡V$gy„ cp_ _ Aph¡ ? A¡ d„|Nu R>¡ `Z L„$C bl¡fu _\u L¡$ Ap`Ï„ L$p_¡ _ ^f¡. c|g

L$f¡ sp¡ b¡ g`X$pL$ Qp¡X$u v$u^u lp¡e sp¡ buÆ hMs sfs cp_ fpM¡.'

v$uL$fu ApNm L„$C bp¡g¡ s¡ `l¡gp„ AdfsL$pL$u_u Ap„Mp¡ hfkhp dp„X$su. v$uL$fu_y„ l¥ey„ `Z cfpC Aphsy„ `f„sy L$W$Z L$pmSy> L$fu A¡ d__p¡ X|$dp¡ L$pY$u _pMsu, "sy„ L„$C L$ped b¡ku fl¡hp_u _\u. cpcuAp¡_¡ `_pf¡ A¡ `X$i¡ Ðepf¡ fp¡S> A¡_p dmd|sf ^p¡hp S>¡V$gu L$p¡C Apm`„`pm _rl L$f¡ A_¡ A¡ vy$:Muvy$:Mu \C S>i¡.' kl¡S> AV$L$u_¡ ^ud¡ kpv¡$ A¡ L$l¡su, "v$hpMp_pdp„ d|L$hp\u X$plu _rl \hp_u lp¡e sp¡ _rl \pe, `Z TpX$p¡`¡ipb A_¡ L$`X$p„_y„ cp_ Aphi¡ sp¡ e bk R>¡. cpCAp¡_p Ofdp„ cNhp_¡ ^p_ OÏ„ Apàey„ R>¡. cpcuAp¡ V„$L¡$ Mphp _ Ap`¡ A¡hu L$Ås `Z _\u.'

AdfsL$pL$u gp¡L$p¡_¡ v$hpMp_p A„N¡ `p„S>fp`p¡m_u D`dp Ap`sp„ Ðepf¡ gp¡L$p¡ `fpep sfuL¡$ S>¡ L$lu iL$sp _rl s¡ v$uL$fu L$lu _pMsu, "v$hpMp_y„ `p„S>fp`p¡m S>¡hy„ li¡ A_¡ L$v$pQ d„Ny dfu NC sp¡ A¡_p¡ A_¡ Ly$Vy„$b_p¡ Ry>V$L$pfp¡ \i¡ !'

v$uL$fp L$dpsp^dpsp lp¡e, v$uL$fu kpkf¡ tlX$p¡mpMpV¡$ T|gsu lp¡e Ðepf¡ lz„ dp lp¡J A¡_p¡ L„$C Af\ _\u. d„Ny_u kpQu dp b_u flz„ Ðepf¡ S> dpfu gp¡lu_u kNpC Mfu. A¡V$g¡ v$uL$fu L$l¡ L¡$ v$uL$fpAp¡ L$l¡ sp¡ `Z d„Ny_¡ v$hpMp_p Üpfp dp¡s cZu ^L¡$ghp AdfsL$pL$u s¥epf _ lsp„.

v$uL$fpAp¡ dp_p Ap cph_¡ kdÆ Nep lsp A¡V$g¡ A¡ L$p¡C hMs hps L$fsp _rl. a¼s v$uL$fpAp¡_p d_dp„ A¡L$ hkhkp¡ lsp¡ L¡$ L$p¡C spgud `pd¡gu _k® L¡$ v$p¼sf_u v¡$Mf¡M _uQ¡ A¡_¡ fpMu lp¡e sp¡ V¡$h_¡ gu^¡ L$v$pQ A¡_¡ TpX$p¡`¡ipb _¡ L$`X$p„_y„ cp_ Aph¡; `f„sy A¡hu kNhX$ Of ApNm L$fu iL$pe s¡d lsy„ _rl A¡V$g¡ A¡ dp¥_ füp lsp.

R>sp„ AdfsL$pL$uA¡ A¡d_u îÙp âdpZ¡_p D`Qpf Qpgy fp¿ep lsp. v$hp L$f_pfpAp¡ hZ_p¡sep® O¡f Aphu `lp¢Qsp. rigpÆs h¡Q_pfp L¡$ tlN h¡Q_pfp d„Ny_¡ Np„X$u ÅZsp„ `p¡s¡ v$hp ÅZ¡ R>¡ s¡hp¡ v$php¡ L$fsp„ AdfsL$pL$u dp_sp„ L¡$ lÅf D`Qpf L$fuA¡ Ðepf¡ A¡L$ V$L$p¡ gpNu Åe. A¡V$g¡ buÅ_¡ d_ Np„X$uO¡gu hps A¡ N„cufsp\u

kp„cmsp„ A_¡ îÙp\u A¡_p¡ Adg L$fsp„. Å¡juAp¡ A_¡ c|hpAp¡ `Z Ahpf_hpf hlpf¡ ^psp. A¡L$ Å¡juA¡

Page 43: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

3636

cp¿ey„ lsy„ L¡$, Aphsp dpNif drl_pdp„ A¡_u v$ip bv$gpe R>¡ A¡V$g¡ kpfy„ \C S>i¡ Ðepf\u dpNif drl_p¡ AdfsL$pL$u_p¡ ApfpÝe v¡$h b_u Nep¡ lsp¡.

dpNif drl_¡ spL$X¡$ d„Ny_¡ Qp¥v$ hj® |fp„ \C fl¡sp„ lsp„ A¡V$g¡ L$p¡C X$pü„y dpZk S>¡ sf„N¡ _ QX$u Åe s¡hp sf„N¡ AdfsL$pL$u QX$u S>sp„ - Qp¥v$dy„ Esfsp„ L$dy_¡ fZph¡gu. d„Ny X$plu lp¡s sp¡ ApS>¡ A¡_p rhhpl_y„ `Z _½$u \C Ney„ lp¡s. Å¡ dpNif drl_pdp„ A¡_¡ dV¡$ sp¡ ... d|C_y„ ê$` sp¡ A¡hy„ R>¡ L¡$ d|frsep¡ A¡_¡ Å¡sp„ kdp¡ lp pX$u v¡$ !

A_¡ ÅZ¡ A¡_¡ dV$éy„ lp¡e s¡d A¡ gÁ__u ep¡S>_p `Z rhQpfhp d„X$u S>sp„.

A¡L$ hMs d„Ny X$püp_u dpaL$ Qp¡L$X$udp„ `¡ipb L$fhp b¡W$u s¡\u lfMpC S>sp„ AdfsL$pL$uA¡ qv$hkp¡ ky^u v$f¡L$ ApNm `pfpeZ L$ep® L$e¯y : "Å¡ju_y„ L$l¡hy„ kpQy„ `X$i¡. d„Ny L$p¡C hMs _rl _¡ Ap `l¡gu hMs A¡_u d¡m¡ Qp¡L$X$udp„ `¡ipb L$fhp b¡W$u !'

kp„cm_pf_¡ Nm¡ Ap hps Esfhu dyíL¡$g lsu, L$pfZ L¡$ A¡ kp„cmsu hMs¡ d„Ny `¡ipb L$fu cu_u dpV$u Ap„Nmp„ hX¡$ Mp¡sfsu _S>f¡ `X$su !

d„Ny_¡ ^|_ Aph¡ _¡ A¡ Ecu \C S>su sp¡ A¡d_¡ _hu hps dmu S>su : "d¢ L$üy„ s¡ kp„cmu X$püp_u dpaL$ Ecu \C NC !'

Apd AdfsL$pL$u_p¡ Apipcep£ dpNif drl_p¡ Apìep¡ R>sp„ d„Ny X$plu sp¡ _ \C `Z il¡f_u L$ÞeprhÛpgedp„ cZsu Npd_u A¡L$ v$uL$fu-Ly$kyd-Np„X$u \C NC. d„Ny_u dpaL$ A¡_¡ `Z TpX$p¡`¡ipb_y„ cp_ _ füy„. AdfsL$pL$u_¡ A¡\u vy$:M sp¡ \ey„, `Z kp\¡ kp\¡ k„sp¡j `Z \ep¡ L¡$ X$pluX$dfu R>p¡X$u Np„X$u \sp„ Aphy„ cp_ Nydphu b¡¡k¡ sp¡ S>Þd\u Np„X$u d„Ny_¡ rbQpfu_¡ A¡hy„ cp_ _ lp¡e sp¡ A¡dp„ iu _hpC ?

Ly$kyd_¡ v$hpMp_pdp„ d|L$hp_y„ _½$u \ey„. A¡ kdpQpf ÅZu AdfsL$pL$u_¡ Ap¡Ry>„ Apìey„ L¡$ A¡_u dp Æhsu lp¡s sp¡ A¡_¡ v$hpMp_¡ d|L$hp _ v¡$s. dp hNf b^y„ k|_y„ L$üy„ R>¡ s¡ Mp¡Vy„$ _rl. A¡ kp\¡ p¡sp_u Ap„M d]Qpsp„ d„Ny_¡ `Z cpCAp¡ v$hpMp_¡ d|L$u Aphsp lp¡e s¡hy„ ×íe A¡d_¡ L„$`phu Ney„.

`l¡gp drl_p_¡ A„s¡ Ly$kyd_¡ kpfp¡ apev$p¡ \ep¡ s¡hp kdpQpf Apìep. A¡_¡ bp„^u d|L$hu `X$su s¡ lh¡ R|>V$u af¡ R>¡ R>sp„ sp¡ap_ L$fsu _\u. TpX$p¡`¡ipb_y„ `|f¡`|fy„ cp_ Apìey„ R>¡. Np„X$`Z füy„ lp¡e sp¡ a¼s ApMp¡ qv$hk A¡ Npep L$f¡ R>¡ A¡V$gy„ S>. A¡ `Z buÅ drl_pdp„ dV$u S>i¡ A¡hp¡ v$p¼sf¡ Arcâpe Apàep¡ lsp¡.

buS>¡ drl_¡ Ly$kyd_¡ dV$u Ney„, R>sp„ A¡L$pv$ drl_p¡ fl¡ sp¡ kpfy„ A¡hu v$p¼sf_u kgpl\u A¡_¡ ÓuÅ¡ drl_p¡ fpMhpdp„ Aphu lsu. A¡ O¡f Aphu Ðepf¡ ApMy„ Npd A¡_¡ Å¡hp EdV$éy„ ls„y. kp¥\u dp¡Mf¡ AdfsL$pL$u lsp„.

Ly$kyd_¡ `|f¡`fu X$plu \C Ne¡gu Å¡C AdfsL$pL$u_¡ v$f¡L$ kgpl Ap`hp d„X$u Ney„ : "L$pL$u ! sd¡ d„Ny_¡ A¡L$ hMs v$hpMp_pdp„ d|L$u sp¡ Sy>Ap¡. S>ê$f A¡_¡ dV$i¡.'

AdfsL$pL$uA¡ tS>v$Nudp„ `l¡gu hMs v$hpMp_p_p¡ rhfp¡^ _ L$ep£. buS>¡ qv$hk¡ A¡dZ¡ Ly$kyd_¡ `p¡sp_¡ O¡f bp¡gphu. A¡_¡ pk¡ b¡kpX$u v$hpMp_p_u lL$uL$s `|R>hp dp„X$u. _k® L¡$ v$p¼sf_¡ L$p¡C L$p¡C Np„X$p„ sdpQp dpfu Åe sp¡ `Z A¡ gp¡L$p¡ A¡_p D`f rMÅsp„ _\u L¡$ A¡_¡ dpfsp„ _\u A¡ ÅZu A¡d_¡ v$hpMp_p D`f îÙp `Z b¡W$u. _hu Apip S>Þdu L¡$, d„Ny_p L$fddp„ v$hpMp_pdp„ S>hp\u dV¡$ A¡hy„ g¿ey„ li¡ sp¡ e L$p¡_¡ Mbf ? ApV$gp D`Qpf L$fu Å¡ep Ðepf¡ A¡L$ h^pf¡.

Page 44: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

3737

R>¡hV¡$ d„Ny_¡ v$hpMp_¡ d|L$hu A¡hp¡ AdfsL$pL$uA¡ r_Z®e L$ep¡®. A¡ dpV¡$ dp¡V$p v$uL$fp_¡ O¡f Aphu S>hp A¡dZ¡ `Ó Z gMpìep¡. R>sp„ A¡ r_Z®e gu^p¡ Ðepf\u A¡d_u KO EX$u NC lsu. ÅZ¡ p¡s¡ lpfu_¡ Ap L$pd L$fu füp„ lp¡e A¡d A¡d_p dNS> D`f A¡L$ Ås_p¡ cpf S>Zphp gpÁep¡ lsp¡.

d„Ny dp¡V$u \su S>su lsu, `p¡sp_u h©Ùphõ\p h^su S>su lsu, hlzAp¡ QpL$fu _rl L$f¡ A¡_u Mbf X$u NC lsu. L$pfZ L¡$, b¡dp„\u A¡L¡$ hlzA¡ lSy> ky^u kp\¡ fl¡hp Aphhp_y„ Apd„ÓZ Apàey„ _ lsy„. A¡ [õ\rsdp„ d„Ny_p¡ âcy lp¡e A_¡ A¡_¡ dV$u Åe, L¡$ _ dV¡$ sp¡ Z Å¡ A¡_¡ v$hpMp_pdp„ Np¡W$u Åe sp¡ dfsu hMs¡ p¡sp_¡ A¡L$ Ås_u ip„rs fl¡ L¡$ A¡_u QpL$fu L$f_pf vy$r_epdp„ `pfLy„$ `Z R>¡ Mfy„.

Ap rhQpfhl¡Z kp\¡ AdfsL$pL$u_u Ap„Mp¡dp„\u A¡V$gy„ b^y„ `pZu hlu S>sy„ L¡$ `\pfu `gmu S>su. l¥ey„ `p¡L$pfu EW$sy„ - Nd¡ s¡ blp_y„ cg¡ L$pY$p¡ `Z d|m hps A¡V$gu L¡$ sd¡ e v$uL$fu\u \p¼ep„ R>p¡ ! AdfsL$pL$u KOdp„\u TbL$u S>sp„, bp¡gu EW$sp„- iy„ lz„ \pL$u Ry>„ ? l¥e„y bdZp Å¡f\u `p¡L$pfu EW$sy„ - A¡L$ hpf _rl _¡ lÅf hpf !

AdfsL$pL$u_¡ \ey„, `p¡s¡ v$uL$fp_¡ `Ó g¿ep¡ s¡ S> dp¡V$u c|g L$fu. A¡hu iu Dsphm lsu L¡$ riepmp_u V$pY$dp„ A¡_¡ v$hpMp_¡ ^L¡$ghu `X¡$ ? fpsdp„ ly„ A¡_¡ L¡$V$gue hMs Ap¡Y$pXy„$ Ry>„, v$hpMp_pdp„ A¡d OX$uA¡ OX$uA¡ L$p¡Z Ap¡Y$pX$i¡? D_pmpdp„ d|L$hp_y„ fp¿ey„ lp¡s sp¡ W$uL$ \ps.

Page 45: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

3838

`f„sy `Ó dmsp„ v$uL$fp¡ Aphu `lp¢Ãep¡. v$hpMp_pdp„ v$pMg L$fhp_p¡ d¸rS>õV²¡$V$_p¡ lzL$d `Z d¡mhu gu^p¡. A¡L$ AW$hpqX$epdp„ S> d„Ny_¡ d|L$hp S>hp_y„ Aphu `lp¢Ãey„. AdfsL$pL$u_¡ Mpsfu \C NC L¡$ v$uL$fp¡ Np„X$u bl¡__¡ v$hpMp_pdp„ ^L¡$gu h¡W$ Dspfhp dpN¡ R>¡. A¡hy„ _p lp¡s sp¡ `Ó dmsp„ sfs Aphu iy„ L$pd `lp¢Q¡ ?

d„Ny_¡ d|L$hp S>hp_y„ lsy„ s¡ fps¡ AdfsL$pL$u_¡ rbgLy$g KO Aphu _ lsu. khpfdp„ A¡L$ rhQpf A¡ `Z Apìep¡ L¡$ `p¡s¡ kp\¡ _ Åe sp¡ kpfy„. v$hpMp_phpmp v$uL$fu_¡ `p¡sp_p\u R|>V$u `pX$i¡ s¡ kl¡hpi¡ _rl; `f„sy v$hpMp_pdp„ L¡$hu kNhX$ R>¡ A¡ `p¡s¡ _S>f¡ Sy>A¡ _rl Ðep„ ky^u Q¡_ `X¡$ A¡hy„ _ lsy„. A¡V$g¡ A¡ _ R|>V$L¡$ S>hp s¥epf sp¡ \ep„ `Z d„Ny_¡ gC Of blpf _uL$mhp_y„ \ey„ Ðepf¡ A¡d_p D`f b°ûp„X$_p¡ cpf Aphu_¡ W$ghpC Nep¡. Ap„Mdp„\u îphZ-cpv$fhp¡ iê$ \ep¡. _S>f d„Ny D`f Qp¢V$u NC lsu s¡ L¡$d¡ e EMX$su _ lsu. d„Ny A¡_¡ `l¡fph¡gp„ _hp„ L$`X$p„_p¡ f„N pfu^pfu_¡ Å¡C flu lsu. N¡gdp„ Aphu NC lp¡e s¡d AdfsL$pL$u kpd¡ Å¡C A¡ lku `Z Mfu. A¡ kde¡ AdfsL$pL$u_y„ qv$g L$`pC Ney„. Y$p¡f `Z A¡_¡ Mug¡\u R>p¡X$u buS>¡ gC S>hpdp„ Aph¡ R>¡ Ðepf¡ _hp Zu_¡ O¡f S>hp Ap_pL$p_u L$f¡ R>¡. d„Ny_¡ A¡V$gy„ e cp_ _ ls„y A¡ âÐen A_ychsp„ AdfsL$pL$u Ddfp D`f akX$pC `X$ép„. l¥ey„ L$L$mu EW$éy„ - Aby^ v$uL$fu_y„ vy$r_epdp„ L$p¡C _rl ! kNu dp `Z A¡_u _p \C !

v$uL$fpA¡ dp sfa _S>f L$ep® rkhpe g\qX$ey„ MpC `N D`pX$sp„ L$üy„ : "dp¡Xy„$ \pe R>¡. lh¡ _uL$mhy„ Å¡CA¡' A_¡ armep blpf _uL$msp„ A¡Z¡ ^p¡rsep_p R>¡X$p hsu Ap„Mp¡ g|R>u _pMu.

`pX$p¡iu ÷uA¡ d„Ny_p¡ lp\ Tpgu ApNm v$p¡fu. buÆ õÓuAp¡A¡ AdfsL$pL$u_¡ V¡$L$p¡ Apàep¡. R>¡hV$ L$X$hp¡ O|„V$X$p¡ l¥epdp„ kdphu Y$]QZ D`f lp\ V¡$L$hu A¡ Ecp„ \ep„. b¡ S>Z¡ Tpgu_¡ QX$pìep„ Ðepf¡ A¡d_p\u X$drZep c¡f QX$pey„.

d„Ny Np„X$u R>¡ A¡d ÅZsp„ NpX$udp„ dykpafp¡_¡ dTp_p¡ Mp¡fpL$ dmu Nep¡.

"Aphu Mp^¡`u^¡ kyMu R>p¡X$u_¡ v$hpMp_pdp„ d|L$ip¡ A¡V$g¡ drl_p v$lpX$pdp„ gpL$X$p S>¡hu \C S>i¡. Ðep„ sp¡ Y$p¡f_u `¡W¡$ V„$L¡$ _ue¯y A¡V$g¡ bk !'

"Ap R>p¡X$u_u dp _\u ?'

AdfsL$pL$u_¡ Ap Op Akü \C X$ép¡. Ap„Mdp„ Ap„ky Aphu Nep„. L„$W$ fy„^pC Nep¡. ifd\u X$p¡Ly„$ _uQy„ _du Ney„. kp\¡ kp\¡ dp\„y _dsp„ dp sfuL¡$_p¡ A¡d_p¡ v$php¡ `Z Ap`p¡Ap` ìe¼s \C Nep¡.

"bp` f¡, sd¡ dp \C_¡ A¡_¡ ^L¡$gu d|L$p¡ R>p¡, `R>u v$hpMp_phpmp„_p¡ ip¡ v$p¡j L$pY$hp¡ !'

AdfsL$pL$u Å¡ A¡L$gp„ lp¡s L¡$ v$uL$fp_¡ dpWy$„ gpNhp_u buL$ _ lp¡s sp¡ hmsu NpX$udp„ d„Ny_¡ gC O¡f `pR>p„ aep¯ lp¡s; `f„sy buÅ¡ D`pe _ lsp¡ A¡V$g¡ cpf¡ `Ng¡ A_¡ cpf¡ l¥e¡ A¡ v$hpMp_pdp„ v$pMg \ep.

dygpL$ps_p¡ kde lsp¡ A¡V$g¡ hQgp M„X$dp„ v$v$}Ap¡ A_¡ A¡d_p„ kNpk„b„^uAp¡ R|>V$p„ R|>V$p„ b¡W$p„ lsp. õhS>_p¡A¡ O¡f\u ApZ¡gu fkp¡C OZp„ S>dsp„ lsp„.

AdfsL$pL$u `qfQpqfL$pAp¡ sfa Å¡C füp„ lsp„. `¡gu bpC_u S>¡ `qfQpqfL$p lsu s¡ lku_¡ bp¡gu : ""lz„ sd_¡ b^y„ Ap`ui. sdpfp ^Zu kpfy„ kpfy„ Mphp_y„ gpìep R>¡, A¡L$ hpf MpC ëep¡.''

`¡gu Np„X$u bpC R>ZL$p¡ L$fsp„ bp¡gu : ""d¢ v$psZ _\u L$e¯y. d¢ dp¢Yy„$ _\u ^p¡ey„.''

AdfsL$pL$uA¡ Å¡ey„ sp¡ A¡_y„ dp¢ ^p¡e¡gy„ ls„y, R>sp„ kl¡S> `Z rMÅep hNf `qfQpqfL$pA¡ `pZu_p¡ gp¡V$p¡

Page 46: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

3939

gphu A¡_y„ dp¢ ^p¡hX$pìey„. _¡`qL$_ hsu dp¢ g|R>u _p¿ey„. AdfsL$pL$u_p l¥ep_¡ V$pY$L$ hmu L¡$ L$pd L$f_pf bp¡_ R>¡ sp¡ dpepmy.

v$p¼sf A_¡ ÷uhp¸X®$_u d¡V²$_ Aphu `lp¢Ãep„. AdfsL$pL$u_p v$uL$fpA¡ d¸rS>õV²¡$V$_p¡ lzL$d Apàep¡. dp_¡ k„sp¡j \pe s¡ dpV¡$ A¡ kp„cm¡ s¡d kpfu kpfhpf L$fhp S>Zpìey„. d¡V²$_¡ L$üy„ : "A¡ bpbsdp„ sdpf¡ tQsp _ L$fhu.'

hÃQ¡ AdfsL$pL$u bp¡ëep„ : "bp¡_ ! tQsp A¡V$gp dpV¡$ L$fhp_u L¡$ Ap kph Np„X$u R>¡. L$p¡C `pk¡ b¡ku A¡_¡ MhX$ph¡ _rl sp¡ A¡ Mpsu _\u...' ApV$gy„ bp¡gsp„ A¡d_p¡ L„$W$ cfpC Apìep¡ A_¡ hp¼e A^|fy„ flu Ney„.

v|$f Ec¡gu `qfQpqfL$pAp¡ _ÆL$ v$p¡X$u Aphu. A¡L$ bp¡gu EW$u : "sd¡ bp, L$p¡C Ås_u qaL$f L$fip¡ _rl Ad¡ A¡_¡ dp¢dp„ L$p¡rmep¡ Opgu_¡ MhX$phuiy„.'

NmNmp kpv¡$ AdfsL$pL$u bp¡ëep„ : "A¡ S> bp¡_ dpf¡ L$l¡hy„ R>¡. A¡_¡ TpX$p¡`¡ipb_y„ cp_ _\u A¡V$g¡ A¡ L$`X$p„ bNpX¡$ sp¡ Å¡Å¡. _rl sp¡ cu_pdp„ k|C fl¡i¡ sp¡ hpey \C S>i¡.'

buÆ `qfQpqfL$p bp¡gu : "fpsdp„ Qpf`p„Q hMs s`pk L$fhpdp„ Aph¡ R>¡.'

AdfsL$pL$u : "fps¡ bÑu lp¡e sp¡ A¡_¡ KO _\u Aphsu.'

"S>¡_¡ KO _ Aph¡ s¡_¡ KO_u v$hp Ap`uA¡ R>uA¡.'

"A¡_¡ buÅ„ sp¡ap_u dpf¡ _rl s¡ Å¡Å¡.'

"sp¡ap_u lp¡e s¡_¡ Sy>v$p„ fpMhpdp„ Aph¡ R>¡. fps¡ b^p„_¡ Sy>v$u Sy>v$u Ap¡fX$uAp¡dp„ kyhpX$hpdp„ Aph¡ R>¡.'

dmhp Aph¡gp dygpL$psuAp¡ rhv$pe g¡sp Ðepf¡ v$v$}_¡ A„v$f_p M„X$dp„ gC S>hp `|fsy„ bpfÏ„ \p¡Xy„$ M|gsy„. A¡ sL$ TX$`u gC AdfsL$pL$u_u _S>f b¡ÓZ hMs A„v$f X$p¡L$pC flu lsu. ÓZQpf ÷uAp¡_¡ aNaNsp hpm¡, Aõsìeõs L$`X$p„dp„ A¡dZ¡ A„v$f afsu Å¡C. A¡L¡$ A¡d_p cZu _S>f L$fu R>psu awV$u A_¡ A¡hp¡ X$p¡mp¡ Óp„kp¡ L$ep£ L¡$ A¡ R>mu dep¯. A¡ D`f\u A¡d_¡ A„v$f_y„ fl¡W$pZ Å¡hp_y„ qv$g \ey„. dpNZu L$fu : "d„Ny_¡ S>¡ Ap¡fX$udp„ fpMhp_u lp¡e s¡ d_¡ Å¡hp Ûp¡.'

d¡V²$_¡ L$üy„ : "A„v$f L$p¡C_¡ Å¡hp S>hp v¡$hp_p¡ L$pev$p¡ _\u.'

QL$mhL$m Ap„M¡ Ap _hu vy$r_ep Å¡C fl¡gu d„Ny AdfsL$pL$u_u kp¡X$dp„ g`pC. dp\¡ lp\ d|L$u, AdfsL$pL$u fp¡S>_p¡ hlpgkp¡ep¡ "b¡V$p' iåv$ DÃQpfhp Nep„ Ðep„ A¡d_p¡ kpv$ apV$u Nep¡. dfZ`p¡L$ S>¡hu gp„bu `p¡L$ d|L$pC NC. ApMy„ v$hpMp_y„ A¡ Ap¾„$v$dp„ X|$bu Ney„. v$uL$fp_u Ap„Mdp„\u Qp¡^pf Ap„ky hlu Qpëep„. Aphp fyv$_\u V¡$hpC Ne¡gp„ v$p¼sf, d¡V²$_ A_¡ `qfQpqfL$pAp¡_p„ l¥ep„ `Z cfpC Apìep„. v$uhpgp¡ `Z ^°|Æ EW$u L¡$ ApV$gy„ gpNZuce¯y L$p¡C Np„X$p_y„ õhS>_ ApS> ky^u Apìey„ Ad¡ ÅÎey„ _\u !

A¡L$ `qfQpqfL$p lp\dp„_p¡ êdpg afL$phu d„Ny_y„ `p¡sp_p sfa Ýep_ M¢Qu bp¡gu : "g¡, Å¡CA¡ R>¡ spf¡ ?'

A¡ ê$dpg L$X$hp dp_u kp¡X$ ÐeÆ d„Ny A¡L$v$d Ecu \C. \p¡X$p¡ ê$dpg L$X$hp v$u^p `R>u A¡_p¡ lp\ „`pmu `qfQpqfL$p duW$picep® iåv$p¡ bp¡gu : "sy„ dpfu `pk¡ flui_¡ bl¡_ ! lz„ s_¡ kpfy„ kpfy„ Mphp_y„ Ap`ui. _hp„ _hp„ L$`X$p„ `l¡fphui.' d„Ny A¡_p dp¢ kpd¡ spL$u flu lsu A¡V$g¡ A¡ nZ_p¡ D`ep¡N L$fu g¡sp„ "Qpg Ap`y„' L$lu_¡ A¡_p¡ lp\ `L$X$u ApNm L$fu. `¡gy„ bpfÏ„ A^M|gy„ \C d„Ny_¡ Nmu Ney„.

"d„Ny... d„Ny...' _u L$pmSy>„ L„$`u Åe s¡hu Quk AdfsL$pL$uA¡ afu _pMu.

Page 47: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

4040

v$p¼sf¡ Apðpk_ Ap`sp„ L$üy„ : "OfX$p„ bp !' A_¡ bpSy>dp„ Ec¡gp v$uL$fp sfa Ap„Nmu L$fsp„ S>Zpìey„ : "Ap sdpfp v$uL$fp S>¡hp¡ d_¡ `Z v$uL$fp¡ NZÅ¡. v$uL$fu_¡ v$hpMp_pdp„ _rl `Z v$uL$fp_¡ O¡f d|L$u ÅAp¡ R>p¡ A¡d dp_Å¡.'

Ap^¡X$ Jdf_u, bpmhedp„ rh^hp \sp„ Ap n¡Ódp„ `X¡$gu d¡V²$_¡ Apðpk_ Ap`sp„ L$üy„ : "ApS> ky^u sd¡ A¡_p„ A¡L$ bp lsp„. ApS>\u lz„ A¡_u _hu bp \C Ry>„.'

AdfsL$pL$u X|$kLy„$ cfsp„ bp¡ëep„ : "A¡_¡ d|„Np Y$p¡f S>¡V$gy„ e cp_ _\u. d¢ A¡_¡ ApS> ky^u dpfp\u AmNu L$fu _\u. Ly$kyd_¡ sdpfp v$hpMp_pdp„ dV$é„y„ A¡V$g¡ d¢ L$pmSy>„ L$W$Z L$fu...' A_¡ A¡d_p¡ L„$W$ fy„^pC Nep¡.

d¡V²$_ : "A¡ Ly$kyd S>¡hu Ap Z \p¡X$p hMsdp„ X$plu \C S>i¡.' AdfsL$pL$u_y„ X|$kLy„$ içey„ R>sp„ A¡d_u _S>f `¡gp b„^ bpfZp_¡ h]^u d„Ny D`f d„X$pe¡gu lsu. d„NyA¡ ÅZ¡ A¡d_¡ epv$ v¡$hX$p$ìey„ lp¡e s¡d A¡ bp¡ëep„ : "A¡ gy¿Mp¡ fp¡V$gp¡ Mpsu _\u. kp„S>¡ hpmydp„ fp¡V$gp¡ v|$^dp„ Qp¡mu_¡ Ap`Å¡. v|$^ _p lp¡e sp¡ v$pmdp„.'

AdfsL$pL$u_u L$fyZ Ap„M cZu _S>f dp„X$hp_u d¡V²$__u i[¼s gyàs \C lp¡e s¡d A¡Z¡ _uQu ×róV$ fpMu L$üy„ : "kpfy„.'

AdfsL$pL$u : "A¡_¡ v$l] blz cph¡ R>¡. v$ffp¡S> sp¡ _p b_¡, `Z buS>¡ÓuS>¡ v$lpX¡$ Ap`Å¡. A¡_y„ h^pfp_y„ S>¡ MQ® \i¡ s¡ Ad¡ Ap`uiy„. S>¡ A¡_u QpL$fu L$fsy„ li¡ s¡_¡ `Z fpÆ L$fuiy„.'

AdfsL$pL$u A_¡ v$uL$fp¡ d„Ny_¡ d|L$u v$hpMp_p_u blpf _uL$þep„ Ðepf¡ b„_¡_p„ dp¢ D`f ip¡L$_p„ hpv$m R>hpe¡gp„ lsp„. d|„Np„ d|Np„ b„_¡ blpf Ec¡gu Op¡X$pNpX$udp„ b¡ku rhv$pe \ep„. NpX$u_p X$bpdp„ `N d|L$sp„ AdfsL$pL$u_¡ kp„cfu Apìey„ - v$hpMp_pdp„ k|hp MpV$gp¡ Ap`sp li¡ L¡$ _rl ? d„Ny _uQ¡ k|C fl¡gu _\u A¡V$g¡ Å¡ MpV$gp¡ _rl lp¡e sp¡ A¡_¡ _rl aph¡. d_dp„ \ey„ L¡$ Å¡ `p¡sp_¡ A„v$f S>hp v$u^u lp¡s sp¡ Ap cpmhZu L$fhp_y„ flu _ Ås. Ap¡fX$udp„ MpV$gp¡ _ Sy>hs A¡V$g¡ sfs kp„cfu Aphs.

v$hpMp_pdp„ L$pd L$f_pf dpepmy R>¡. cgp„ R>¡. A¡hu Mpsfu AdfsL$pL$u_¡ \C lsu; f„sy A¡d_¡ A„v$f S>hp v$u^p„ _ lsp„ A¡V$g¡ hkhkp¡ flu Nep¡ lsp¡ L¡$ Ap`Z_¡ _rl Nd¡ s¡hy„ li¡ Ðepf¡ S> A„v$f S>hp _rl v¡$hp_p¡ L$pev$p¡ L$ep£ li¡ _¡ ? A¡_p¡ V¡$L$p¡ Ap`sy„ lsy„ ¡gy„ A^Mp¡gy„ bpfÏ„. c|s_u dpaL$ cdsu N„v$u, S>\fh\f A_¡ c|M¡ dfu NC lp¡e s¡hu rblpdZu Np„X$u ÷uAp¡. A¡ kp\¡ AdfsL$pL$u_¡ d„Ny p¡sp_¡ _ Å¡hp\u fX$su lp¡e s¡hp¡ kpv$ k„cmpep¡. A¡d_u Ap„Mp¡dp„\u Ap„ky Qpëep„. bpSy>dp„ b¡W¡$gu ÷uA¡ `|R>`fR> L$fu - L¡$d bp fX$p¡ R>p¡ ? L$p¡C_y„ d¥Ï„ \ey„ R>¡ ?

fpÓ¡ `p¡Zp ArNepf hpN¡ O¡f Apìep„ Ðepf¡ A¡d_u hpV$ Å¡su `pX$p¡iZ, S>¡ A¡d_u r`ÓpC \su lsu s¡ ÅNsu lsu. A¡d_¡ dpV¡$ A¡Z¡ fkp¡C L$fu fpMu lsu; f„sy b„_¡ S>Z¡ hpmy L$fhp_u _p `pX$u, õhS>__p dfZ_p¡ Op spÅ¡ lp¡e Ðepf¡ S>¡d ApN°l L$f_pf_u Æc _ E`X¡$ s¡d `pX$p¡iZ M¢QspZ _ L$fu iL$u.

AdfsL$pL$u_p A„sfdp„ A¡L$ S> s„b|fp¡ hpNu füp¡ lsp¡ - d„Ny AÐepf¡ iy„ L$fsu li¡ ? m¡ `m¡ A¡ S> rhQpf A¡d_p l¥ep_¡ h]^u füp¡ lsp¡. L¡$V$gu W„$X$u R>¡ ? A¡_¡ Ap¡Y$pX$é„y li¡ ? ¡ipb L$fu `gpþey„ li¡ sp¡ A¡_u OpOfu `p\fÏ„ bv$ëep„ li¡ ?

ÅZ¡ d„Ny A¡d_p¡ bp¡g kp„cmhp_u lp¡e s¡d A¡ bbX$ép„ : "b¡V$p ! ¡ipb _ L$fsu, Ap¡Y$pX¡$gy„ L$pY$u _ _pMsu.' Ap iåv$p¡ k|su hMs¡ A¡ L$ped DÃQpfsp„ R>sp„ d„Ny A¡_p¡ Adg L$fsu _rl. fps¡ A¡Z¡ ¡ipb L$ep£ lp¡e

Page 48: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

4141

sp¡ A¡_u OpOfu A_¡ `\pfu A¡ bv$gu _pMsp„. d„Ny dp¡V$u \C R>sp„ `p¡sp_u c¡Nu A¡_¡ kyhpX$sp„. S>¡\u A¡ `¡ipb L$f¡ sp¡ `p¡sp_¡ sfs Mbf `X¡$, A¡_¡ cu_pdp„ k|C fl¡hy„ _ `X¡$.

AdfsL$pL$u_¡ `p¡sp_¡ `Z A¡_p hNf `\pfu k|_u gpNsu lsu. d_dp„ \ey„ - dpfp c¡Nu k|hp V¡$hpC Ne¡gu A¡_¡ KO Aphu li¡ ? A¡ kp\¡ A¡_u Ap„Mp¡ blphfu b_u p¡sp_¡ ip¡^su lp¡e s¡d A¡d_¡ v$¡Mpey„ A¡dZ¡ Ck D`f L$`pm L|$V$éy„ - lz„ dp \C_¡ A¡_¡ v$hpMp_¡ lX$k¡gu_¡ Aphsu flu ! A¡d_p\u X|$kLy„$ cfpC Ney„.

blpf_p M„X$dp„ k|s¡gp v$uL$fp_¡ Z KO Aphu _ lsu. dp L$fsp„ A¡_¡ kp¡dp cpN_u d„Ny kp\¡ dpep _ lsu R>sp„ A¡_u R>psu D`f `Z h¡v$_p_p¡ L$pmd]Y$ `Õ\f d|L$pC Nep¡ lsp¡. dp_p X|$kL$p kp\¡ A¡_u Ap„Mdp„\u `Z Ap„ky hl¡hp gpÁep„. `p¡sp_¡ ApV$gu h¡v$_p \pe R>¡ sp¡ dp_¡ iy„-iy„ \sy„ li¡ ? h¡v$_p dp_p l¥ep_¡.. L¡$hu ¾|$f fus¡ Q|„\u flu lsu s¡_p¡ kpnpÐL$pf Æh_dp„ `l¡gu hMs v$uL$fp_¡ \ep¡. A¡_y„ l¥ey„ `p¡L$pfu EW$é„y„ - dpf¡ Ap vy$:M L$p¡C D`pe¡ V$pmhy„ Å¡CA¡. v$uL$fp¡ \C_¡ ApV$gy„ lz„ _ L$fu iL„y$ sp¡ dpfy„ Æhsf ^|m R>¡. A¡ kp\¡ A¡Z¡ ârsop L$fu - lz„ d„Ny_¡ Æhsp„ ky^u kpfu fus¡ `pmui. hlz A¡_p„ dmd|sf ^p¡hp s¥epf _rl lp¡e sp¡ lz„ ^p¡Ci ! A¡ kp\¡ h¡v$_p_p¡ L$pmd]Y$ `Õ\f A¡_u R>psu D`f\u Mku Nep¡.

AdfsL$pL$uA¡ buSy>„ X|$kLy„$ ce¯y lp¡s sp¡ v$uL$fpA¡ s¡ OX$uA¡ S> A¡d_¡ `p¡sp_u ârsop S>Zphu ip„s `pX$u lp¡s; `f„sy A¡ S>„`u Ne¡gp„ gpÁep„ A¡V$g¡ lh¡ khpf¡ hps A¡d dp_u v$uL$fpA¡ KOhp Ap„M d]Qu A_¡ \p¡X$u hpfdp„ A¡_u Ap„M dmu NC.

hl¡gu `fp¡Y¡$, O„V$u_p¡ A_¡ hgp¡Zp_p¡ d^yfp¡ AhpS> Npddp„ Ny„Æ füp¡ lsp¡ Ðepf¡ Npd ApMp_¡ h]^u _pM¡ s¡hu QukpQuk AdfsL$pL$uA¡ L$fu d|L$u : "^pÅ¡, f¡.... ^pÅ¡, dpfu d„Ny_¡ dpfu _pMu f¡...'

v$uL$fp¡ MpV$gpdp„\u ER>mu `X$ép¡. `pX$p¡iu v$p¡X$u Apìep„, O„V$uAp¡ A_¡ hgp¡Zp„ \„cu Nep„. S>¡Z¡ kp„cmu s¡ ^pC Apìep„ A_¡ Apìep„ s¡hp„ lbL$u Nep„. AdfsL$pL$u d„Ny_u _psdp„ hV$gpC Nep„ lsp„ !

dpN®v$i®L$ õs„c

âõsys L©$rs_y„ AÝep`_ L$fphhp_u iê$Apsdp„ "rÓgp¡L$_p¡ r_e„sp `Z dpsp rh_p

rcMpfu' D[¼s kdÅhu_¡ dp_u ddsp rhi¡ QQp® L$fu iL$pe. rhÛp\}Ap¡ `pk¡\u s¡d_u

dpsp_p s¡d_u âÐe¡_p â¡d_p Dv$plfZp¡ dp„Nu iL$pe. L$rhAp¡A¡ `Z dpsp_u ddsp_¡ qv$g

Mp¡gu_¡ hZ®hu R>¡ s¡ bpbs A_¡L$ Dv$plfZp¡ Ap`u iL$pe. L©$rs_¡ gNsp gOyâï_p¡ `|R>u_¡

NÛp„i_p A„ip¡_y„ âL$V$hp„Q_ L$fphu iL$pe. "S>¡ L$f Tygph¡ `pfÏ„ s¡ S>Ns `f ipk_ L$f¡.'

A¡ D[¼s Üpfp Brslpk_p `p_¡ Adf \C Ne¡gu dlp_ rhc|rsAp¡_p„ Dv$plfZp¡ rhi¡ `Z

QQp® L$fu iL$pe.

õhpÝepe

k. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ `pW$dp„ h`fpe¡gp„ iåv$p¡ gMp¡.

(1) qv$gpkp¡ (2) kpfhpf (3) rhðpk (4) `uX$p

(5) âi„kp (6) i¡fu (7) _k® (8) spSy>„dpSy>„

Page 49: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

4242

k. 2. _d|_p âdpZ¡ gMp¡ : v$p.s. d|„Ny - hpQpm

(1) V¡$h (2) k^hp (3) `fpep (4) ìe¼s

(5) v$p_h (6) apev$p¡ (7) r_fpip (8) Np„X$p„

k. 3. ep¡Áe fus¡ Å¡X$p¡ :

rhcpN "A' rhcpN "b'

(1) `fp (A) b_ph

(2) AZ (Ap) op_

(3) A` (B) `k„v$

(4) A (C) iyL$_

(5) _p (D) S>e

k. 4. _uQ¡ Ap`¡g iåv$p¡dp„ guV$u v$p¡f¡gp Anfp¡ kp\¡ M|V$su B L¡$ C (q L¡$ u) d|L$u iyÙ Å¡X$Zuhpmp iåv$p¡ b_php¡.

(1) ÅNf (2) _L$pk (3) W$mep¡ (4) aL$f

(5) kfsp (6) Q|„V$Z (7) gphi (8) _ed

k. 5. Ap`¡gp iåv$_p Anfp¡_p¡ D`ep¡N L$fu _hp A\®`|Z® iåv$p¡ b_php¡.

(1) Adfs

(2) rhQpfhl¡Z

(3) v$hpMp_p

(4) kdpQpf

k. 6. "N¡f' âÐee gNphu iåv$p¡ b_php¡. k. 7. ê$qY$âep¡N_p¡ A\® iåv$L$p¡idp„\u ip¡^u_¡ gMp¡ :

(1) kdkdu S>hy„ (2) l¥ey cfpC Aphhy„

(3) N¡gdp„ Aphu S>h„y (4) `_pf¡ `X$hy„

(5) qv$g L$`pC S>hy„ (6) Nm¡ hps Dsfhu

(7) L„$W$ ê„$^pC S>hp¡

(8) Ap„Mdp„ TmTrmep Aphu S>hp„

dpN®

N¡f

Page 50: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

4343

k. 8. `pW$_p Ap^pf¡ A^|fp„ hp¼ep¡ `|Z® L$fp¡.

(1) d„Ny_¡ Np„X$p_p v$hpMp_pdp„ d|L$hp_u kgpl --------------- (2) d„Ny_¡ Mp¡V$p„ gpX$ gX$phu_¡ --------------- (3) AdfsL$pL$u X|$kLy„$ cfsp„ bp¡ëep„ --------------- (4) dpNif drl_¡ spL$X¡$ d„Ny_¡ --------------- (5) AdfsL$pL$u d„Ny_u _psdp„ ---------------

k. 9. ep¡Áe rhL$ë` ip¡^u hp¼e afu\u gMp¡.

(1) d„Ny rkhpe AdfsL$pL$u_¡ --------------------.

(A) A¡L$ k„sp_ lsy„ (Ap) ÓZ k„sp_ lsp„ (B) buSy>„ A¡L¡$e k„sp_ _ lsy„

(2) R>¡hV¡$ d„Ny_¡ v$hpMp_¡ d|L$hu A¡hp¡ --------------------.

(A) NpdhpmpA¡ r_Z®e L$ep£ (Ap) v$uL$fpA¡ r_Z®e L$ep£ (B) AdfsL$pL$uA¡ r_Z®e L$ep£

(3) AdfsL$pL$u A_¡ v$uL$fp¡ d„Ny_¡ d|L$u v$hpMp_p_u blpf _uL$þep„ Ðepf¡ b„_¡_p dp¢ f ----------------.

(A) ip¡L$_p hpv$m R>hpe¡gp lsp„ (Ap) Ap_„v$ R>hpe¡gp¡ lsp¡ (B) r_fpip R>hpe¡gu lsu

k. 10. âk„Np¡_¡ ¾$dp_ykpf Np¡W$hp¡.

(A) Npd ApMp_¡ h]^u _p„M¡ s¡hu QukpQuk AdfsL$pL$uA¡ L$fu d|L$u.

(Ap) AdfsL$pL$u d„Ny_u _psdp„ hV$gpC Nep„ lsp„.

(B) AdfsL$pL$u_¡ `p¡sp_¡ `Z A¡_p hNf `\pfu k|_u gpNsu lsu.

(C) AdfsL$pL$u_¡ Op Akü \C `X$ép¡.

(D) AdfsL$pL$u_¡ \ey„, `p¡s¡ v$uL$fp_¡ `Ó g¿ep¡ s¡ S> dp¡V$u c|g L$fu.

k. 11. Ap¡mMp¡.

(1) v$hpMp_¡\u `|f¡`|fu X$plu \C_¡ Aph_pf - ----------------------- (2) d„Ny_¡ v$hpMp_¡ d|L$hp_p¡ r_Z®e L$f_pf - ----------------------- (3) AdfsL$pL$u_u kp¡X$dp„ g`pC S>_pf - ----------------------- (4) ê$dpg afL$phu d„Ny_y„ `p¡sp_p sfa Ýep_ M¢Q_pf - ----------------------- (5) Ly$kyd S>¡hu Ap `Z \p¡X$p hMsdp„ X$plu \C S>i¡ A¡d L$l¡_pf - ----------------------- (6) d„Ny_u _psdp„ hV$gpC S>_pf - -----------------------

k. 12. AdfsL$pL$u_p¡ d„Ny âÐe¡_p¡ â¡d sdpfp iåv$p¡dp„ hZ®hp¡.

Page 51: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

4444

k. 13. k„r^ L$fp¡ :

(1) `f + A^u_ = --------------(2) rld + ApqÖ = ---------------(3) `fd + Cðf = --------------(4) _f + BÞÖ = ---------------(5) h©Ù + Ahõ\p = --------------(6) v¡$h + Apge = ---------------(7) Q„Ö + Dv$e = --------------(8) dlp + DÐkh = ---------------

k. 14. ep¡Áe rhfpdrQl¹_p¡ d|L$p¡.

(1) dp_p Ap hs®_ rhi¡ v$uL$fpAp¡_¡ L„$C gpNsy„ _rl `Z hlzAp¡ kdkdu S>su

(2) S>Þd\u Np„X$u d„Ny_¡ rbQpfu_¡ A¡hy„ cp_ _ lp¡e sp¡ A¡dp iu _hpC

(3) bp¡_ tQsp A¡V$gp dpV¡$ L$fhp_u L¡$ Ap kph Np„X$u R>¡

k. 15. "dp s¡ dp buÅ b^p hNX$p_p hp' L$l¡hs_u QQp® kd|ldp„ L$fp¡.

âL$ë`

* sdpfu Apk`pk L¡$ `qfrQs lp¡e s¡hp„ qv$ìep„N bpmL$p¡_p¡ DR>¡f s¡d_p„ dpsp-r`sp L¡$hu fus¡ L$f¡ R>¡ s¡_u _p¢^ L$fu

âL$ë` `y[õsL$p s¥epf L$fp¡.

g¡M_ L$p¥iëe

* "dp_u ddsp' rhje `f r_b„^ gMp¡.

* rhQpfrhõspf L$fp¡ :

S>¡ S>_ `pd¡ `|Z®sp, s¡ _ L$v$u awgpe;

`|fp¡ OV$ R>gL$pe _rl, A^|fp¡ OV$ R>gL$pe.

"÷u_p dp¥_dp„ h¡v$_p lp¡e R>¡. `Z dp_p dp¥_dp„ L$ê$Zp rkhpe buSy>„ L„$C S> lp¡sy„ _\u.'

Page 52: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

4545

3. V¡$L$p¡

X$p¸. ApB. L¡$. huS>muhpmp

B_ykcpC L$pkdcpC huS>muhpmp_p¡ S>Þd 14 Sy>gpC, 1960_p fp¡S> cph_Nf rS>ëgp_p

AdfNY$ Npd¡ \ep¡ lsp¡. s¡Ap¡ "ApB. L¡$. huS>muhpmp' _pd¡ kS>®_ L$f¡ R>¡. ìehkpe¡ bpmfp¡N r_óZps R>¡.

g¡ML¡$ "lufp_p¡ MÅ_p¡' _pd¡ bpmkprlÐe_u fQ_p L$fu R>¡. A¡ D`fp„s "bpm Apfp¡Áeip÷',

"d__p¡ dpmp¡', "A„sf_p¡ DÅk', "Ad©s_p¡ Ap¡X$L$pf', "kpegÞk àguT', "kde_¡ k\hpf¡', "kp\uv$pf_u

ip¡^dp„' - S>¡hp dp¥qgL$ s\p cphp_yhpv$ L$f¡gp„ yõsL$p¡ s¡dZ¡ Apàep R>¡. s¡d_p "Jv$fcpC_¡ Ap„Mp¡ Aphu'

bpmL$pìe k„N°l dpV¡$ NyS>fpsu kprlÐe `qfjv$ Üpfp s¡d_¡ kÞdpr_s L$fhpdp„ Apìep R>¡.

k|f L©$rs_p¡

âõsys L©$rs A¡L$ ùv$eõ`i} hpsp® R>¡. Ap`Ï„ Æh_ klhpk A_¡ AÞe_p klpf¡ Qpg¡ R>¡.

dp_hu rhQpfp¡_p Apv$p_âv$p_ kp\¡ Æh¡ R>¡. A¡L$ghpey„ Æh_ Ap`Z_¡ L$p¡fu Mpe R>¡. Al] dpL®$ _pd_p

dmsphX$p õhcph_p A¡L$ R>p¡L$fpA¡ Ÿ_ kp\¡ rdÓsp L$fu. s¡_u sL$gua_p kde¡ s¡_¡ klpfp¡ Apàep¡.

Æh_ Æhhp S>¡hy„ A_¡ ky„v$f R>¡ s¡hy„ Ÿ_ s¡_u kp\¡ flu_¡ kdÆ Nep¡. R>¡ëg¡ Ÿ_ dpL£$ Ap ¡gp V¡$L$p bv$g

s¡_p¡ Apcpf dp_¡ R>¡. A_¡ NpY$ rdÓp¡ b_¡gp b„_¡_u Ap„Mp¡dp„\u Arhfs Ap„ky hl¡ R>¡. hpsp® hp„Ãep `R>u

hpQL$_y„ ùv$e cphrhcp¡f b_hp kp\¡ s¡_u k„h¡v$_iugsp `Z ÅN©s \ep rh_p fl¡su _\u.

dpL®$ _pd_p¡ A¡L$ R>p¡L$fp¡ `fv¡$i_u A¡L$ r_ipmdp„ cZsp¡ lsp¡. A¡L$ qv$hk ipmpdp„\u R|>V$ép `R>u A¡ `p¡sp_p cpCb„^p¡_u Å¡X$¡ Of¡ _ Nep¡. A¡L$pv$ Qp¡`X$u bv$ghp_u lp¡hp\u \p¡X$u hpf gpCb°¡fudp„ fp¡L$pep¡. R>¡L$ kp„S> `X$u Ðepf¡ A¡ Of¡ S>hp _uL$þep¡.

fõspdp„ A¡Z¡ Å¡ey„ L¡$ õL|$g\u \p¡X¡$ v|$f A¡_p S>¡hX$p¡ S> A¡L$ R>p¡L$fp¡ OZp„ b^p„ `yõsL$p¡, b¡Tbp¡¸g_y„ b¸V$, b¡Tbp¡g_p„ dp¡Å„ A_¡ AÞe \p¡X$p¡ kpdp_ gC_¡ A¡_u ApNm S>C füp¡ lsp¡. A¡_p lp\dp„ A¡ bfpbf fus¡ kpQhu_¡ D`pX$u iL¡$ A¡_p\u h^pf¡ hõsyAp¡ lsu A¡ õ`óV$ v¡$MpC Aphsy„ lsy„. AQp_L$ A¡ R>p¡L$fp_p¡ `N g\X$ép¡ A_¡ A¡_p lp\dp„_u b^u hõsyAp¡ S>du_ `f `X$u_¡ h¡frhM¡f \C NC. A¡ `p¡s¡ `Z _uQ¡ `X$u Nep¡.

A¡ Å¡C_¡ dpL®$ v$p¡X$ép¡. A¡Z¡ ¡gp R>p¡L$fp_¡ V¡$L$p¡ Ap`u_¡ b¡W$p¡ L$ep£. A¡_u hõsyAp¡ A¡L$W$u L$fu_¡ Np¡W$hu Ap`u. `R>u A^} hõsyAp¡ `p¡s¡ gC_¡ bp¡ëep¡, "tQsp _ L$fui, v$p¡õs ! spfp¡ ApV$gp¡ kpdp_ lz„ D`pX$u gJ Ry>„. Qpg, lh¡ A¡ bsph, Ap`Z¡ L$C sfa S>hp_y„ R>¡ ? A_¡ lp, bpe ^u h¡, dpfy„ _pd dpL®$ R>¡ !'

`¡gp R>p¡L$fp_p fX$dk Ql¡fp `f lpõe awV$u _uL$þey„. `p¡sp_p cpN_p¡ kpdp_ KQL$sp A¡ bp¡ëep¡, "dpfy„ _pd Ÿ_ R>¡. Ap fõsp `f Al] _ÆL$dp„ S> dpfy„ Of R>¡. dpL®$, spfp¡ OZp¡ Apcpf v$p¡õs ! `Z sy„ dpfu kp\¡ Aphui A_¡ spf¡ dp¡Xy„$ \i¡ sp¡ spfp Of¡ L$p¡C tQsp _l] L$f¡ ?'

Page 53: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

4646

"_p ! lz„ dpfp Of¡ khpf¡ L$lu_¡ S> _uL$þep¡ Ry>„ L¡$ dpf¡ dp¡Xy„$ \i¡. A¡V$g¡ Qpg, Ap`Z¡ `l¡gp spfp¡ kpdp_ `lp¢QpX$uA¡ !' dpL£$ S>hpb Apàep¡.

b„_¡ S>Zp hpsp¡ L$fsp„ L$fsp„ Ÿ__p Of¡ lp¢Ãep. Ÿ__u dpspA¡ _põsp¡ A_¡ Qp s¥epf L$ep¯ A¡V$gu hpfdp„ b„_¡ R>p¡L$fpAp¡A¡ Q¡k_p¡ A¡L$ v$ph fdu _p¿ep¡. dpL®$_p¡ õhcph A¡V$gp¡ fd|Æ A_¡ dmsphX$p¡ lsp¡ L¡$ \p¡X$u hpfdp„ S> A¡ Ÿ__u dpsp kp\¡ `Z kfk fus¡ hpsp¡ L$fhp dp„X$ep¡. A¡ b„_¡ S>Z_¡ dpL®$ kp\¡ hpsp¡ L$fhp_u dÅ `X$uNC. dpL£$ OZp b^p Ÿ¼k L$lu_¡ b^p„_¡ M|b lkpìep„ `Z Mfp„.

A¡ qv$hk `R>u sp¡ dpL®$ A_¡ Ÿ_ b„_¡ pL$p cpCb„^ b_u Nep. b„_¡ A¡L$ S> b¡ÞQ f b¡ksp A_¡ gNcN v$f¡L$ L$pe®¾$d, õ`^p® L¡$ fdsdp„ Å¡X¡$ S> fl¡sp. A¡d L$fsp„ L$fsp„ ipmp_p qv$hkp¡ `|fp \ep. A¡L$ qv$hk b„_¡_¡ R|>V$p `X$hp_p¡ kde `Z Aphu Nep¡.

R|>V$p X$hp_u ApNgu kp„S>¡ Ÿ_¡ dpL®$_¡ ap¡_ L$fu_¡ `|R>ey„ L¡$, "dpL®$ lz„ s_¡ dmhp dpNy„ Ry>„. iy„ AÐepf¡ lz„ spfp Of¡ Aphu iLy„$ Mfp¡ ?'

dpL£$ lp pX$u. Ÿ_ dpL®$_p Of¡ Apìep¡. b„_¡ S>Z dpL®$_p ê$ddp„ b¡W$p. \p¡X$uL$ hpf ApX$uAhmu hpsp¡ \C A¡ `R>u Ÿ_ bp¡ëep¡, "dpL®$ ! s_¡ Ap`Zu â\d dygpL$ps epv$ R>¡ ? s¢ d_¡ Qp¡`X$p-b¸V$ hN¡f¡ dpfp Of¡ lp¢QpX$hpdp„ dv$v$ L$f¡gu, epv$ Apìey„ ?'

"lp ! sy„ OZp¡ b^p¡ kpdp_ gC S>C füp¡ lsp¡, A¡ d_¡ bfpbf epv$ R>¡.' dpL®$ bp¡ëep¡.

"`Z A¡ b^y„ lz„ iy„ L$pd gC S>C füp¡ A¡ s¡ d_¡ _lp¡sy„ `|R>ey„ Mfy„ _¡ ? lL$uL$s¡ A¡ b^y„ lz„ dpfy„ ipmp_y„ gp¸L$f Mpgu L$fu_¡ Of¡ gC S>C füp¡ lsp¡, S>¡\u dpfp Nep `R>u buÅ L$p¡C_¡ A¡ Mpgu L$fhp_u T„TV$ _ fl¡.'

Page 54: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

4747

"spfp Nep `R>u A¡V$g¡ ?' dpL£$ _hpC kp\¡ `|R>ey„.

"v$p¡õs !' Ÿ_ N„cuf b_u Nep¡, "hps A¡d R>¡ L¡$ A¡ qv$hk¡ lz„ Ap`Ops L$fhp_p¡ lsp¡. dpfu dpsp_u KO_u Np¡muAp¡_u ApMu X$åbu A¡ qv$hk¡ dpfp rMõkpdp„ lsu. lz„ tS>v$Nu\u kph lspi A_¡ r_fpi \C Nep¡ lsp¡. dpfp r`spÆ_p Ahkp_ `R>u Ad¡ Ap il¡fdp„ Apìep lsp. dpf¡ L$p¡C rdÓ L¡$ kNp„hlpgp„ L¡$ cpC-bl¡_ _lp¡sp„. Af¡, qv$hkp¡_p qv$hkp¡ ky^u dpfu kp\¡ dpfu dpsp rkhpe hps L$fhphpmy„ `Z buSy>„ L$p¡C _lp¡sy„. Adpfu Apr\®L$ [õ\rs `Z M|b _bmu lsu. dpfu dpsp_¡ dpfp Aæepk_u s¡d S> Of_u A¡d b¡hX$u S>hpbv$pfu `|fu L$fhp dpV¡$ fps-qv$hk L$pd L$fhy„ `X$sy„. A¡ b^u sL$guap¡\u L„$V$pmu_¡ d¢ tS>v$Nu_p¡ A„s gphhp_y„ _½$u L$fu _p¿ey„ lsy„. `f„sy dpL®$ ! A¡ qv$hk¡ s¡ d_¡ S>¡ V¡$L$p¡ Ap`¡gp¡ A¡ lL$uL$s \p¡X$p¡L$ kpdp_ KQL$hp dpV¡$_p¡ _l], `f„sy dpfu bpL$u_u tS>v$Nu lz„ D`pX$u iLy„$ A¡ dpV¡$_p¡ V¡$L$p¡ b_u Nep¡ lsp¡. A¡ _p_L$X$p V¡$L$pA¡ S> dpfu tS>v$Nu bQphu R>¡, v$p¡õs ! spfp¡ Apcpf L$C fus¡... !'

Ÿ_ ApNm _ bp¡gu i¼ep¡. A¡_u Ap„Mdp„\u Arhfs Ap„ky hl¡sp„ lsp„, sp¡ kpd¡ dpL®$_u Ap„Mp¡ `Z L$ep„ L$p¡fu lsu ? A¡ Ÿ__p¡ lp\ `L$X$u_¡ Q|`Qp` b¡W$p¡ lsp¡.

r_:õhp\® cph¡ L$f¡gy„ A¡L$ _p_L$Xy„$ L$pe® `Z ¼epf¡L$ L$p¡C_u tS>v$Nu_p s|V$sp spf_¡ kp„^u Ap`¡ R>¡. Ap`Z_¡ ¼ep„ Mbf lp¡e R>¡ L¡$ Ap`Ï„ Aphy„ S> A¡L$pv$ _p_y„ L$pd, L$p¡C_p dpV¡$ tS>v$Nucf_p¡ V¡$L$p¡ _l] b_u Åe ?

dpN®v$i®L$ õs„c

Ap L©$rs_y„ AÝep`_ L$fphsp `l¡gp Ap`Ï„ A[õsÐh dlv¹$A„i¡ A¡L$buÅ_u lw„a\u S>

V$L$u fü„y lp¡e R>¡ s¡ kdÅhu iL$pe. dpZk A¡ kpdprS>L$ âpZu R>¡. A¡L$buÅ_p k\hpf¡ S>

s¡ Æh_ Æh¡ R>¡. s¡ cph_p ×Y$ L$fphu iL$pe. vy$r_ep ApMu_¡ cg¡ OV$pV$p¡` R>p„ep¡ _ Ap`u

iL$uA¡ `Z L$p¡L$_p v$pT¡gp qv$g_u iumu R>p„eX$u sp¡ Ap`Z¡ b_u S> iL$uA¡ s¡ k„h¡v$_iugsp_p

d|ëe_p¡ rhL$pk kp^hp _p_p„ _p_p„ ×óV$p„sp¡ Ap`u iL$pe. dp_hsp_p v$i®_ L$fphsu buÆ gOy

_hrgL$pAp¡_p„ hp„Q_ Üpfp, s¡dS> QQp® Üpfp _¥rsL$sp_p NyZp¡_p¡ rhL$pk Ap L©$rs Üpfp L$fphu

iL$pe R>¡.

õhpÝepe

k. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ `pW$dp„ h`fpe¡gp„ iåv$p¡ gMp¡.

(1) Qny (2) r_Öp (3) NS>hy„ (4) d©Ðey

(5) rdÓ (6) lfuapC (7) `yõsL$pge (8) Ap^pf

k. 2. kpQu Å¡X$Zu afs¡ Np¡m L$fp¡ :

(1) r_:õhp\® r_õhp\® _u:õhp\®

(2) tS>v$rN T]v$Nu tS>v$Nu

(3) L„$V$pmu L„$X$pV$u L„$V$pX$u

(4) ApX$uAhX$u ApX$uAhmu ApqX$Ahmu

Page 55: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

4848

k. 3. `pW$dp„ Aphsp„ A„N°¡Æ iåv$p¡_u epv$u b_php¡.

k. 4. ep¡Áe Å¡X$u b_php¡.

rhcpN "A' rhcpN "b'

(1) h¡frhM¡f \C S>hy„ (A) dv$v$ L$fhu

(2) V¡$L$p¡ Ap`hp¡ (Ap) Aõsìeõs \C S>hy„

(3) lp\ `L$X$hp¡ (B) rl„ds lpfu S>hu

(4) `N `pR>p `X$hp (C) Ap^pf Ap`hp¡

k. 5. _uQ¡_p iåv$p¡_¡ iåv$L$p¡i_p ¾$ddp„ Np¡W$hp¡.

(1) hõsy h¡frhM¡f rhL$pk ìlpg hp„v$fp h¡v$_p

(2) _p_L$Xy„$ _L$pdy„ r_ipm r_Nd r_v$p£j r_:õhp\®

(3) A¡L$pv$ Ap`Ops A„s Apr\®L$ Ap„ky Arhfs

(4) tS>v$Nu S>du_ Æh_ Ÿ_ S>hp_y„ T„TV$

k. 6. rhk„Ns iåv$ ip¡^u s¡_u afs¡ Np¡m L$fp¡.

(1) rdÓ v$p¡õs cpCb„^ kMu

(2) Jdf tS>v$Nu Apeyóe Aphfv$p

(3) qv$hk v$u_ v$lpX$p¡ hpkf

(4) ^_ v$p¡gs îud„s `|„Æ

k. 7. ep¡Áe iåv$ d|L$u Mpgu S>Áep `|fp¡ :

(1) `p¡sp_p cpN_p¡ --------------- JQL$sp A¡ bp¡ëep¡, dpfy„ _pd --------------- R>¡.

(2) --------------- spfp¡ OZp¡ Apcpf v$p¡õs !

(3) lz„ tS>v$Nu\u lspi A_¡ --------------- \C Nep¡ lsp¡.

(4) A¡ Ÿ__p¡ lp\ `L$X$u_¡ --------------- b¡W$p¡ lsp¡.

k. 8. ep¡Áe rhL$ë` ip¡^u hp¼e afu\u gMp¡.

(1) ipmp R|>V$ép `R>u dpL®$ fp¡L$pep¡ L$pfZ L¡$, ---------------.

(A) s¡_¡ gpBb°¡fudp„\u Qp¡`X$u bv$ghu lsu

(Ap) s¡_¡ rdÓp¡ kp\¡ fdhy„ lsy„

(B) gpBb°¡fudp„ Qp¡`X$uAp¡ S>dp L$fphu v¡$hu lsu

Page 56: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

4949

(2) dpL®$ Ÿ__u dpsp kp\¡ `Z kfk fus¡ hpsp¡ L$fhp dp„X$ép¡ L$pfZ L¡$, ---------------.

(A) s¡_p¡ õhcph fd|Æ A_¡ dmsphX$p¡ lsp¡ (Ap) dpL®$ OZp¡ hpsp¡qX$ep¡ lsp¡

(B) Ÿ__u dpspA¡ Qp A_¡ _põsp¡ Apàep lsp

(3) Ÿ__u dpsp_¡ fps-qv$hk L$pd L$fhy„ `X$sy„ L$pfZ L¡$, --------------- .

(A) s¡d_u `qf[õ\rs _bmu lsu (Ap) Ÿ__p r`sp leps _lp¡sp

(B) s¡d_p dp\¡ Ÿ__p Aæepk_u A_¡ Of_u b¡hX$u S>hpbv$pfu lsu

k. 9. Ap¡mMp¡.

(1) fõspdp„ Ÿ__p¡ kpdp_ KQL$_pf

(2) `p¡sp_u dpsp_u KO_u Np¡muAp¡_u ApMu X$åbu gC_¡ af_pf

(3) fd|Æ A_¡ dmsphX$p¡ õhcph ^fph_pf

(4) tS>v$Nu_p s|V$sp spf_¡ kp„^u Ap`sy„ dpL£$ L$f¡gy„ _p_L$Xy„$ L$pd

k. 10. OV$_p_¡ ep¡Áe¾$ddp„ Np¡W$hp¡.

(1) qv$hkp¡ ky^u dpfu kp\¡ dpfu dpsp rkhpe hps L$fhphpmy„ `Z buSy>„ L$p¡C _lp¡s„y.

(2) lz„ tS>v$Nu\u kph lspi A_¡ r_fpi \C Nep¡ lsp¡.

(3) Adpfu Apr\®L$ [õ\rs `Z M|b _bmu lsu.

(4) dpfp r`spÆ_p Ahkp_ `R>u Ad¡ Ap il¡fdp„ Apìep lsp.

k. 11. "rdÓsp' rhi¡ sdpfp iåv$dp„ 5\u 6 hp¼ep¡ gMp¡.

k. 12. _uQ¡_p hp¼edp„ ep¡Áe rhfpdrQl¹_ d|L$p¡.

(1) v$p¡õs Ÿ_ N„cuf b_u Nep¡ hps A¡d R>¡ L¡$ A¡ qv$hk¡ lz„ Ap`Ops L$fhp_p¡ lsp¡

(2) dpL®$ spfp¡ OZp¡ Apcpf v$p¡õs `Z sy„ dpfu kp\¡ Aphui A_¡ spf¡ dp¡Xy„$ \i¡ sp¡ spfp Of¡ L$p¡C tQsp _l] L$f¡

k. 13. kdpk_p¡ rhN°l L$fu âL$pf gMp¡.

(1) _pdW$pd (2) AÞ_S>m (3) AW$hpqX$ey„ (4) R>p¡X$h¡g

(5) Qp¡dpky„ (6) tklpk_ (7) O¡V$p„bL$fp„ (8) v$l]hX$p

k. 14. k„r^ R>p¡X$p¡ :

(1) r_:õhp\® = --------------- + ---------------

(2) `funp = --------------- + ---------------

Page 57: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

5050

(3) S>gp¥^ = --------------- + ---------------

(4) õhpNs = --------------- + ---------------

(5) k|ep£v$e = --------------- + ---------------

(6) CÐepqv$ = --------------- + ---------------

(7) `fp¡`L$pf = --------------- + ---------------

(8) _f¡ÞÖ = --------------- + ---------------

k. 15. `pW$dp„\u `p„Q rhi¡jZp¡ ip¡^u_¡ gMp¡ :

* "`fp¡`L$pf dp_hÆh__p¡ Ddv$p NyZ R>¡.' rhje D`f QQp® L$fp¡.

âL$ë`

* r_:õhp\® k¡hp A„N¡_u buÆ hpsp® ip¡^u, ky„v$f Anf¡ QpV®$ `¡`f `f gMp¡.

rhi¡j hp„Q_

dphS>s_p¡ d„sf

kyfsdp„ "lL$udQpQp'_u v$p¡Y$kp¡ hj® ÅZusu v$hpAp¡_u vy$L$p_. L$p¡L$hpf A¡ vy$L$p_¡ S>C QpQp kp\¡ hpsp¡ L$fhp_u dpfu V¡$h. A¡L$ hpf A¡L$ _heyhL$ Np¡V$u g¡hp Apìep¡. â\d bpmL$_p¡ A¡ r`sp bÞep¡ lsp¡. lL$ud_¡ L$üy„ : ""bpbp_¡ `php_u Np¡V$u Ap`p¡.''

lL$ud¡ `|R>e„y : ""L¡$hu Np¡V$u Ap`y„ ? A¡L$ hpf Okpfphpmu, b¡ hpf Okpfphpmu L¡$ ÓZ hpf Okpfphpmu ?''

eyhL$ : ""d_¡ kdS> _\u `X$su. A¡L$ hpf Okpfphpmu _¡ ÓZ hpf Okpfphpmu Np¡V$udp„ ip¡ a¡f ?''

lL$ud L$l¡ : ""A¡L$ hpf Okpfphpmu Np¡V$u, Ap¡frkep `f A¡L$ S> OkfL$p¡ L$fp¡ _¡ `pZu kp\¡ bpmL$_¡ `ph, sp¡ `¡V$ Qp¡¿My„ fl¡. Äepf¡ ÓZ hpf OkfL$phpmu Np¡V$u ÓZ hpf Okhu `X¡$.''

eyhL$ : ""`Z A¡dp„ v$hp sp¡ A¡L$ S> âL$pf_u _¡ ?''

lL$ud L$l¡ : ""rbgLy$g A¡L$ S> âL$pf_u v$hp, `Z `|V$ `|V$dp„ a¡f. A¡L$ OkfL$phpmu Np¡V$udp„ v$hp M|b O|„V$u_¡ s¥epf L$f¡gu. Äepf¡ ÓZ OkfL$phpmu Np¡V$udp„ v$hp Ap¡R>u O|„V¡$gu.''

eyhL$ L$l¡ : ""Ap¡l ! A¡V$g¡ a¡f ip¡ ?''

lL$ud L$l¡ : ""dphS>s_p¡ !!''

Page 58: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

5151

v$hp A¡L$ S>, `Z dphS>s Sy>v$u ! S>¡V$gu dphS>s h^pf¡ s¡V$gp¡ v$hp `f `|V$ QX¡$ _¡ v$hp_u dpÓp h^¡ `Z v$hp A¡L$ S>. Ap dphS>s_p¡ d„sf d_¡ lL$udQpQpA¡ kdÅìep¡.

Ap`Zp Æh_dp„e¡ L¡$V$L¡$V$gu bpbsp¡ dphS>s dpN¡. fkp¡C dphS>s dpN¡, Ap`Zu L$pep dphS>s dpN¡, bpmL$p¡_p¡ DR>¡f dphS>s dpN¡, Ap`Zp¡ ìehkpe dphS>s dpN¡, dp„v$Nu dphS>s dpN¡.

Dv$hpX$p ÅAp¡ sp¡ `V¡$g bp`p_u hpX$u Å¡Å¡. hpX$udp„ b¡ awV$ S> KQp Ap„bp. huk huk L¡$fu gV$L¡$. ãgphf-hpTdp„ d|L$pe A¡hp„ Ap„bp-S>dê$Mu. _prme¡fu_u A¡hu Ås S>¡ dpÓ R> awV$ KQu \pe A_¡ M|b _prme¡f Ap`¡. bp`p_u kpW$ A¡L$f_u hpX$u Å¡C. ""Ap b^y„ L¡$hu fus¡ b_¡ ?'' A¡d `|R>ey„.

bp`p L$l¡ , ""dphS>s.''

dphS>s_p d„sf_¡ kdS>hp¡ lp¡e sp¡ A¡L$ S> fp¡tS>v$u q¾$ep gCA¡ - fp¡V$gp¡ b_phhp_u q¾$ep. gp¡V$-`pZu Sy>v$p„ lp¡e s¡_¡ AdyL$ âdpZdp„ A¡L$W$p„ L$fhp„ `X¡$. dphS>s L$f_pfdp„ âdpZcp_ lp¡e. âdpZ Q|¼ep sp¡ `v$p\® bNX¡$. `R>u d¡mhu_¡ gp¡V$ N|„v$hp¡ `X¡$. dkmhp¡ `X¡$. dkmhp_u q¾$ep ^ufS> dpN¡. dphS>s L$f_pfdp„ ^ufS>_u M|b S>ê$f. dkmu_¡ ApMqX$e¡ fp¡V$gp¡ \pbX$hp¡ `X¡$. lmh¡ lp\¡ A¡ L$fhy„ `X¡$. A¡V$g¡ dphS>s L$f_pfdp„ lmh¡ lp\¡ L$pd L$fhp_u AphX$s Å¡CA¡.

A¡ fp¡V$gp_¡ sphX$udp„ ^ud¡ sp`¡ i¡L$hp¡ `X¡$. dphS>s L$f_pfdp„ i¡L$hp_u AphX$s _¡ i¡L$php_u ^ufS> A_¡ ndsp Å¡CA¡. R>¡hV¡$ L$v$pQ lp\ v$pT¡, Z fp¡V$gp_¡ v¡$hsp `f azgphhp¡ `X¡$. dphS>s L$f_pf_¡ sp` kl_ L$fsp„ AphX$hp¡ Å¡CA¡. A¡ kl_i[¼s. A_¡ R>¡hV¡$ A¡ fp¡V$gp `f Ou L¡$ s¡g (S>¡_¡ k„õL©$sdp„ õ_¡l L$l¡hpe) gNpX¡$. dphS>s L$f_pf `pk¡ `|fsp âdpZdp„ õ_¡l lp¡hp¡ Å¡CA¡.

A¡L$ hpf dphS>s L$fu Sy>Ap¡ : sdpfp¡ fp¡V$gp¡ ê$X$p¡ gpNi¡.

- v$p¡gscpC v¡$kpC

õhpÝepe

k. 1. dphS>s_p d„sf_¡ kdS>hp dpV¡$ Ap`¡g Dv$plfZ gMp¡.

k. 2. lL$udQpQp A_¡ eyhL$ hÃQ¡_p¡ k„hpv$ sdpfp iåv$p¡dp„ gMp¡.

k. 3. dphS>s_p d„Ó_¡ Æh_dp„ Dspfhp\u Ap`Zpdp„ ¼ep ¼ep NyZp¡ Mug¡ R>¡, sdpfp iåv$p¡dp„ hZ®hp¡.

"buÅ_¡ L$f¡gu dv$v$ A¡ S> dp_hue ìehlpfp¡_u lw„a.'

Page 59: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

5252

4. O¡f b¡W$p fÅ_u dÅ dpZhp_p _ykMpAp¡ (õV¡$L¡$i_)

S>e hkphX$p

S>e grgs hkphX$p_p¡ S>Þd 6 Ap¡¼V$p¡bf, 1973_p fp¡S> kp¥fpóV²$dp„ Aph¡gp Np¢X$g Npd¡

\ep¡ lsp¡. s¡d_u kdpS> A_¡ k„õL©$rs rhi¡_u L$p¡gd NyS>fpsu v¥$r_L$dp„ R>¡ëgp 11 hj®\u âL$pris

\pe R>¡. s¡Ap¡ \p¡X$p kde dpV¡$ `°pÝep`L$ s\p ApQpe® sfuL¡$ L$p¡g¡S>dp„ L$pe®fs füp. AÐepf¡ kp¥fpóV²$

eyr_hrk®V$u_u L$p¡g¡S>dp„ rhrTV$]N âp¡a¡kf sfuL¡$ L$pe® L$f¡ R>¡. s¡dZ¡ rhop_, rk_¡dp, Ap„sffpóV²$ue

fpS>L$pfZ, õÓu ki¼suL$fZ, `ep®hfZ, k„õL©$rs, ^d®, L$gp, eyhp, rinZ, A\®ipõÓ, sÒhop_,

ìehõ\p`_, kprlÐe S>¡hp rhjep¡ `f 1100\u h^y g¡M g¿ep R>¡.

A_¡L$ k„õ\pAp¡dp„ s¡Ap¡ h¼sp sfuL¡$ gp¡L$râe R>¡. OZp„ V$u.hu. ip¡_y„ k„Qpg_ `Z L$f¡ R>¡.

"h¡L¡$i_ õV¡$i_', "S>e îu L©$óZ', "S>e lp¡', "_p¡g¡S> _Nqfep', "âus qL$e¡ kyM lp¡e', "kprlÐe A_¡

rk_¡dp' hN¡f¡ s¡d_p `yõsL$p¡ âL$pris \ep R>¡.

k|f L©$rs_p¡

21du kv$u_u TX$`u A_¡ dp¢Ouv$pV$ Æh_i¥gudp„ O¡f b¡W$p h¡L¡$i__u dÅ dpZhp_p _ykMpAp¡

Ap fd|Æ r_b„ dp„ Apàep R>¡. fÅ_p¡ Akgu h¥ch Of¡ flu_¡ `Z dpZu iL$pe R>¡. Of¡ fl¡hp_y„e

dp_uA¡ R>uA¡ A¡V$gy„ r_erds _\u lp¡sy„, s¡ rhrh^ Dv$plfZ Üpfp g¡ML¡$ kdÅìey„ R>¡. dpÓ dp¢ pv$pV$

L$gpkuk L$fu h¡L¡$i_dp„ `Z hN®_u Qpf v$uhpgp¡ hÃQ¡ Np¢ pC fl¡hp_¡ bv$g¡ L„$CL$ AgN A„v$pS>\u vy$r_ep

Æhhp_u dÅ L„$C AgN S> lp¡e R>¡. A¡_y„ hZ®_ Ap L©$rsdp„ L$fpey„ R>¡. Al] Ap ¡gp fÅ dpZhp_p

_ykMpAp¡_¡ AS>dphhp\u kde A_¡ ¥kp_p¡ h¡X$apV$ sp¡ bQ¡ S> R>¡. D`f\u Ap`Zu kS>®_i[¼s_¡ h¡N

dm¡ R>¡, op_dp„ h©qÙ \pe R>¡, k„õL©$rs sfa ApL$j®Z h ¡ R>¡ A_¡ crhóedp„ apev$p¡ sp¡ \pe S> s¡ _apdp„.

frhhpf L¡$ fÅ_u kp„S> lp¡e, L¡$ `R>u D_pmp_y„, qv$hpmu_y„ L¡$ _pspg_y„ h¡L¡$i_ lp¡e Ðepf¡ fp¡tS>v$u Of¡X$ L¡$ OV$dpmdp„\u qfg¡¼k¡i_ d¡mhhp Ap`Z¡ Sy>v$uSy>v$u ep¡S>_pAp¡ L¡$ L$pe®¾$dp¡ OX$sp lp¡CA¡ R>uA¡ A_¡ kde A_¡ `¥kp b„_¡_p¡ h¡X$apV$ L$fsp lp¡CA¡ R>uA¡. Ap h¡X$apV$\u bQhp dpV¡$ NyS>fpscfdp„ L$v$pQ `l¡gu hpf S> BÞV²$p¡X$éyk \sp¡ eyr_L$ L$p¡Þk¡àV$ A¡V$g¡ "õV¡$L¡$i_ !' "õV¡$L¡$i_' A¡V$g¡ h¡L¡$i__u bv$gpe¡gu ìep¿ep_¡ qfhk® L$fsp¡ iåv$ ! õV¡$ A¡V$g¡ fp¡L$phy„, A_¡ õV¡L¡$i_ A¡V$g¡ fÅAp¡dp„ blpf cpNhp_¡ bv$g¡ Ofdp„ S> fl¡hy„ s¡.

õV¡$L¡$i__u âp\rdL$ ifs A¡ S> R>¡ L¡$, Ofdp„ `Z blpfNpd Nep lp¡ Ðepf¡ S>¡ qX$rkàgu_dp„ fluA¡ R>uA¡, A¡d S> fl¡hp_y„. V$uhu, dp¡bpCg ap¡__p¡ h`fpi OV$pX$hp_p¡. ApMp qv$hk_u âh©rÑ_y„ Apep¡S>_ L$fhp_y„ A_¡ d¡ÞV$gu Ap¸qak, ipmp L¡$ kNpk„b„^uAp¡\u qX$V¡$Q¹X$ \C S>hp_y„ ! sp¡ f¡X$u ?

Page 60: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

5353

Qpgp¡ Q¡L$ C_ L$fuA¡, õV¡$L¡$i__y„.....

(1) gp¡L$g Vy$qfTd : Apk`pk_p _S>v$uL$u rhõspfp¡_¡ blpf\u Aph¡gp Vy$qfõV$ S>¡V$gp„ S> fp¡dp„Q s\p rhõde\u r_lpmhp afu iL$pe. S>¡d L¡$ Ap`Zp il¡f_u L$p¡C ApNhu Ap¡mM lp¡e - v$p.s. L$p¡C Cdpfs, l¡qfV¡$S> `¡g¡k, dl¡g, bNuQp¡ L¡$ `R>u bÅf.

(2) byL$ fuqX„$N a¡[õV$hg : rdÓp¡ L¡$ Ly$Vy„$buS>_p¡ rirbf_u S>¡d Ah_hp rhjep¡_p„ `yõsL$p¡, râaf¡bgu qaL$i_g k„v$ L$f¡ A_¡ rh^pDV$ qX$õV$b®Þk Of_p a¡hqfV$ L$p¡_®fdp„ Å„byX$p, L¡$fu, ApCk¾$ud L¡$ QhpÏ„ Mpsp„ Mpsp„ L¡$ N°u_ V$u_p iusm kbX$L$p„ g¡sp„ hp„Q¡ `R>u qX$õL$k L$f¡. ApCqX$ep A¡¼kQ¡ÞS> L$f¡ A_¡ hp„Qsp hp„Qsp O¡f b¡W$p S> b°ûp„X$_u kaf¡ E`X$u Åe ! r_fp„s Æh¡ L$p¡C k-fk `yõsL$ hp„Qhy„ A¡e Ýep_ A_¡ kp^_p R>¡ !

(3) ApV®$k A¡ÞX$ kpeÞk âp¡S>¡¼V$ : L$p¡C A¡L$ d¡çbf BÞhpCV¡$X$ ä¡ÞX$gu A¡L$k`V®$ X$pÞk õV¡$àk L¡$ `¡C[ÞV„$N iuMhpX¡$. L¡$ `R>u Ås¡ S> AphX¡$ A¡hy„ L$fhp_u ^dpg dQphu v¡$hp_u. i|T_p Mp¡Mpdp„ L¡$d¡fp¡ b_phhp_p¡ L¡$ äp¡T_ awX$dp„ Aphsp X²$pe ApCk_¡ `pZudp„ _pMhp_p¡ L¡$ L$iy„L$ V¡$L$r_L$g c¡Sy>„ gX$phhp_y„. rd÷uL$pd_p Ap¡Åfp¡\u A¡L$pv$ V¡$bg-Myfiu_y„ kS>®_ L$fhy„ L¡$ v$uhpg_¡ `¡CÞV$ L$fhu. kfL$uV$ bp¡X®$_¡ kp¡ëX$qf„N\u Å¡X$hp L¡$ A¡X$h¡ÞQf qV²¼k b_phhu. fp¡Æ„v$p h`fpi_p Cg¡¼V²$p¡r_¼k L¡$ Ap¡V$p¡dp¡bpCg kp^_p¡ `pR>m_p rkÙp„sp¡ (\°uX$u/ ap¡f õV²$p¡L$/ V$Qõ¾$u_/ r`õV$_ A¡V$k¡V$fp) fk gC BÞV$f_¡V$_u dv$v$\u kdS>hp. L$p¡C cfsL$pd, L$p¡C Y$]Ngy„ b_phhy„, L$p¡C dpV$uL$pd, L$p¡C BÞõV³$d¡ÞV$ hNpX$hy„-L$iuL$ L$pfuNfu_u L$dpg dpZhu !

(4) Ap¡åTh£i_ qV²$` : cg¡ rlg õV¡$i_ `f _ Nep. `Z S>fpL$ Ap`Zp S> Npd_u L$p¡C lp¡[õ`V$g L¡$ `p¡guk Qp¡L$u, _k®fu L¡$ a¡¼V$fudp„ sp¡ `lp¢Qu Åh ! \p¡X$uL$ Ap¡mMpZ Npddp„ _¡ Npddp„ sp¡ _uL$m¡ S>. (A¡ _¡V$hqL¯$N L¡$mhhy„ A¡ e h¡L¡$i_ V²¡$Ct_N NZpe !) A¡d_p \L$u Ap b^p p¡s`p¡sp_u L$pdNufu L¡$d L$f¡ R>¡. (S>¡d L¡$,

Page 61: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

5454

qaëd âp¡S>¡¼i_ L¡$hu fus¡ \pe R>¡ ? `¢X$p L¡$hu fus¡ b_¡ R>¡ ?) A¡ TuZhV$`|h®L$ Å¡hp_y„ ! _p¡V¹$k b_phhp_u. hmu ãeyQf L$qfAfdp„ L$pd gpNi¡. âp¡X$¼i_ L¡$ A¡X$rdr_õV²¡$i_ âp¡k¡k Å¡hu A¡ â¡L$qV$L$g gpCa õL|$g R>¡. Npddp„ L$p¡C A¥rslprkL$ õ\m lp¡e L¡$ çeyrTed/ ApV®$ N¡g¡fu lp¡e sp¡ AQ|L$ Ðep„ `lp¢Qu_¡ A¡_p¡ fkL$k d^dpMu_u S>¡d Q|ku g¡hp_p¡ ! âpZubpNdp„ S>C `iy`„MuAp¡_y„ r_funZ L$fhp_y„ L¡$ _v$u - v$qfep_p qL$_pf¡ S>C_¡ A¡_u kÆhk©róV$ _ufMhp_u. hp¡V$f`pL®$dp„ S>hp_u sp¡ R|>V$ lp¡e S>.

(5) aprd¯N A¡ÞX$ äzV$r`qL„$N : ^¡V¹$k BÞV$f¡[õV„$N cphh^pfp_u b|dp¡ `pX$sp `pX$sp `Z L¡$fu sp¡ MpCiy„ S>. `Z Ap„bphpqX$epdp„ L$p¡Z Åe R>¡ ? Ås¡ fphZp `f QX$u_¡ Å„by sp¡X$hp_u rgÄS>s Mpgu hp„v$fpAp¡ dpV¡$ S> qfTìX®$ R>¡ ? Nygv$õspAp¡ blz b^u `pV$}Tdp„ gu^p-v$u^p-L$p„V$p hÃQ¡ lp\ _pMu_¡ Nygpb L¡$V$gp Q|„V$ép ? (_p Q|„V$p¡ sp¡, Sy>Ap¡ sp¡ Mfp !) A¡ blp_¡ A¡f qV$qL$V$ MÃep® rh_p âL©$rs_u _ÆL$ fl¡hpi¡. Npe-c¢k v$p¡lhpsu lp¡e A¡ Å¡C_¡ iuMhy„ L¡$ `R>u D_pmy Nfdu_¡ NZL$pep® rh_p L$p¡C M¡sfdp„ S>C b¡khy„. h_õ`rsAp¡_u A_¡ R>p¡X$_u Ap¡mM d¡mhhu. f]NZp_p¡ R>p¡X$ A_¡ dfQu_p¡ R>p¡X$ L¡$hp¡ v¡$Mpe A¡ Ly$s|lg L¡$mhhy„. b„ku A_¡ Vy$L$X$p OJ_p v$pZp_p¡ afL$ `pfMhp¡.

(6) õL$pehp¡tQN A¡ÞX$ V¡$f¡k L¡$[ç`„N : Æ lp, s„by spZhp S>„Ngdp„ S>hy„ `X¡$ A¡hy„ L$p¡Z¡ L$üy„ ? d¡m `X¡$ sp¡ ANpku L¡$ armepdp„ V¡$ÞV$ spZp¡. S>fpL$ _hu_ gpNsp¡ fp¡dp„Q \i¡. _¡ _p aph¡ sp¡ ê$d R>¡ S> ! A¡dp„ S>dhp-k|hp_y„ A_¡ N|NtgN L$fu spfp-N°lp¡_p„ õ\p_ kdÆ `R>u d^fps_p O¡f\u ApL$piv$i®_ L$fhp_y„. kpQy„ V¡$guõL$p¡` L¡$ bpe_¡¼eygf DR>u_y„ dmu Åe sp¡ blp¡s AÃR>¡. kphQ¡su`|h®L$ L¡$ç` apef A¡ÞX$ N¡Bçk_u dl¡qag `Z dpZu iL$pe, Ap`Zp„ S> Of_u Apk`pk, L¡$ç` apef_¡ hmu gp¡L¡$i_ L¡$hy„ ? A_¡ lp, b^p c¡Np \C_¡ BÞX$p¡f N¡Bd_u Vy$_p®d¡ÞV$k L$fu S> iL¡$ _¡ !

(7) awX$ qaA¡õV$p¡ : Npddp„ hMZpsu hp_NuAp¡ d„Nphhu _¡ qL$Q_dp„ h¡L¡$i_. _¡L$õV$ õV¡$`, Ap¡mMuspAp¡dp„\u L$p¡C_¡ L$iy„L$ dõs fp„^sp AphX$sy„ lp¡e, A¡_p¡ gpc A¡_¡ kÞdp_`|h®L$ O¡f bp¡gphu g¡hp¡. `R>u ? `p¡sp_p L$ëQf/ âv¡$i_u L$p¡C hMpZpsu qX$i Mpk Mphu. A_¡ A¡_p rhi¡ \p¡X$u dprlsu d¡mhhu. `R>u ApV$ApV$gp f¡rk`u ip¡T_p¡ apev$p¡ DW$phu, L$iy„L$ _hsf L|$qL„$N iuMhy„. `yê$jp¡A¡ sp¡ Mpk. _¡ ÷uAp¡A¡ NfdpNfd `l¡gp„ `p¡s¡ S> Mpsp _¡ õhpv$ dpZsp iuMhy„. A¡L$ huL$_y„ õ`¡íeg àgpt_N L$fu iL$pe. kp\¡ dmu õ`¡íeg d¡_y fp„^hp, Mphp A_¡ hpkZ kpa L$fhp_y„ !

(8) hÃey®Ag r`L$r_L$ : kpfy„ _¡V$ L$_¡¼i_ A_¡ L$p¡çàeyV$f L¡$ V$uhu lp¡e sp¡ O¡f b¡W$p L$p¡C kfk BÞV$f_¡i_g çeyrTed L¡$ ApV®$ N¡g¡fu L¡$ NpX®$__u kpCV$ `f S>C, S>¡-s¡ a¡dk àg¡kdp„ fuskf gV$pf dpfu iL$pe, ey _p¡ ? L$p¡C MQ® rh_p k¢L$X$p¡ rQÓp¡, Apc|jZp¡, dp¡X¡$ëk, Of¡Zp„, bp„^L$pd, h÷p¡, ap¡V$p¡N°pãk, ¾$pãV$k¹ b^y„ S> Å¡C iL$pe kpNdV¡$ L$p¡d¡ÞV$k L$fsp„ L$fsp„ ! _peN°p_p ^p¡^\u, CrS>às_p r`fprdX$\u ApqäL$_ kapfu-sdpd_p A¡QX$u rhqX$Ap¡ dp¡S|>v$ R>¡. ¡rkqaL$ kd„v$f_p ¡V$pmdp„ X|$bL$u dpfp¡ L¡$ X$bg V¡$guõL$p¡`_u Ap„M¡ b°ûp„X$ r_lpmp¡ ! p¡sp_p v¡$i_p¡ L¡$ rhõspf_p¡ cpsuNm Brslpk hZ®hsu A_¡ `qfQe L$fphsu epÓp `Z \pe. Af¡, Myv$_p S> Ly$Vy„$b L¡$ hs__u Å¡X¡$ b¡ku_¡ Nçdscfu epv$p¡ hpNp¡msp skhufu kaf L$fu iL$pe _¡ ?

Ap R>¡ õV¡$L¡$i_. A¡hy„ _rl L¡$ blpf O|dhp _uL$mhy„ Mp¡Vy„$ R>¡. B_a¡¼V$, A¡ b¡lv$ S>ê$fu R>¡. `Z ¼epf¡L$ O¡f fl¡hp_y„ e dp_uA¡ R>uA¡ A¡V$gy„ ê$V$u_ _\u.

Page 62: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

5555

dpN®v$i®L$ õs„c

âõsys L©$rs_y„ AÝep`_ L$fphsp„ `l¡gp„, bpmL$p¡ L$C fus¡ `p¡sp_u frhhpf_u fÅAp¡

L¡$ AÞe fÅAp¡ rhsph¡ R>¡ s¡_u QQp® L$fu iL$pe. Ap_„v$ A_¡ ApÐdrhL$pk dpV¡$ iy„ hp„Qhy„,

kp„cmhy„ L¡$ Å¡hy„, A¡ dpV¡$_u DÑd D`ep¡Nu QphuAp¡ rinL$ `p¡s¡ Ap`u iL¡$. BÞX$p¡f N¡çk_u

QQp® L$fu iL$pe. rhrh^ dprlsu bpmL$p¡ `pk¡\u d¡mhu iL$pe.

"`©Õhu_p¡ R>¡X$p¡ Of' Ap D[¼s_u hpõsrhL$sp\u dprlsNpf L$fu iL$pe. ApS>_p

TX$`u eyNdp„ gp¡L$p¡_¡ A¡L$buÅ dpV¡$ kde _\u lp¡sp¡. Ðepf¡ gpNZu_p k„b„^p¡_¡ h^y kpfu fus¡

rhL$kphhp dpV¡$ "fÅ_u dÅ' dpZhp_p _hsf D`pep¡ Ap L©$rs Üpfp ep¡S>hp_u â¡fZp Ap`u

iL$pe. `pW$dp„ Aphsp A„N°¡Æ iåv$p¡_y„ NyS>fpsu cpjp„sf bpmL$p¡_¡ S>Zphhy„.

õhpÝepe

k. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ `pW$dp„ h`fpe¡gp iåv$p¡ ip¡^p¡.

(1) ìee (2) Ap„NÏ„ (3) dÅ

(5) apev$p¡ (6) `qfQe (7) Ly$v$fs

k. 2. ê$qY$âep¡N_p¡ A\® gMu hp¼edp„ hp`fp¡.

(1) qv$dpN QL$fphhy„ (2) L$p¡rmep¡ L$fu S>hp¡

(3) c¡Sy>„ L$khy„ (4) Ly$s|lg L¡$mhhy„

k. 3. Ap`¡gp Dv$plfZ dyS>b gMp¡.

Dv$p. apev$p¡ N¡fapev$p¡ (1) âcps

(2) d^fps (3) kÞdp_

(4) `k„v$ (5) kyN„^

k. 4. iåv$p¡_y„ iujp®k_ L$fp¡ :

(1) _ i L¡$ h¡

(2) s fp S> Ny

(3) g C bp dp¡

(4) õsu d S> dp¡

(4) âhpk

(8) d_

Page 63: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

5656

k. 5. Ap`¡gp iåv$_p Anfp¡_p¡ D`ep¡N L$fu _hp A\®`|Z® iåv$p¡ b_php¡.

(1) NfdpNfd (2) blpfNpd

k. 6. `pW$dp„ Aph¡gp L$p¡C`Z 10 (v$k) A„N°¡Æ iåv$p¡ gMu, s¡_p NyS>fpsu A\® ip¡^p¡.

k. 7. L$lp¡.

(1) X$bg V¡$guõL$p¡`_u Ap„M¡ r_lpmhp_p¡ - ------------- (2) Ås¡ fphZp `f QX$u_¡ Å„by sp¡X$hp_u rgÄS>s dpZ_pf - ------------- (3) `p¡sp_p v¡$i_p¡ L¡$ rhõspf_p¡ cpsuNm Brslpk hZ®hsu epÓp O¡f b¡W¡$ L$fph_pf - ------------- (4) L©$rsdp„ hZ®hpe¡gp¡ eyr_L$ L$p¡Þk¡àV$ - -------------

k. 8. _uQ¡_u Mpgu S>Áep `|fp¡.

(1) i|T_p Mp¡Mpdp„ ---------------- b_phhp c¡Sy>„ gX$phhp_y„.

(2) D_pmy Nfdu_¡ NZL$pep® rh_p L$p¡C ---------------- dp„ S>C b¡khy„.

(3) kphQ¡su`|h®L$ L¡$ç` apef A¡ÞX$ N¡Cçk_u ----------------`Z dpZu iL$pe.

(4) `p¡sp_p v¡$i_p¡ L¡$ rhõspf_p¡ ---------------- Crslpk hZ®hsu A_¡ `qfQe L$fphsu epÓp `Z

\pe.

k. 9. fÅ_u dÅ dpZhp_p _hsf D`pep¡ Ap¡mMp¡.

(1) rlg õV¡$i_ `f Nep rh_p S> TuZhV$`|h®L$ Å¡hp_u V²$u`

(2) h_õ`rsAp¡_u A_¡ R>p¡X$_u Ap¡mM d¡mhhu

(3) spfp-N°lp¡_p õ\p_ kdÆ `R>u d^fps_p O¡f\u ApL$piv$i®_ L$fhy„

(4) L$iuL$ L$pfuNfu_u L$dpg dpZhu A¡V$g¡

k. 10. lh¡ `R>u_p h¡L¡$i_dp„ O¡f b¡W$p sd¡ ¼ep¡ _ykMp¡ A`_phip¡ s¡ sdpfp iåv$p¡dp„ gMp¡.

k. 11. k„r^ :

(1) A¡L$p„s = A¡L$ +

(2) âsunp = + Cnp

(3) tklpk_ = + Apk_

Page 64: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

5757

(4) = Ars + ApQpf

(5) L$huðf = + Cðf

(6) = N„Np + Dv$L$

k. 12. kdpk_p¡ rhN°l L$fu âL$pf gMp¡.

kpdpqkL$ iåv$ rhN°l âL$pf

(1) fp^pL©$óZ

(2) rÓL$pm

(3) d^dpMu

(4) sp¡ap_ dõsu

k. 13. hp¼ep¡ blzhQ_dp„ a¡fhp¡.

D.v$p. lz„ V¡$bg Myfiu gpìep¡ - Ad¡ V¡$bg MyfiuAp¡ gpìep.

(1) sy„ `yõsL$ gpìep¡ R>¡.

(2) bpmL$ d¡v$p_dp„ fd¡ R>¡.

(3) `¡gp dpmpdp„ QL$gu_y„ bÃQy„ b¡Wy„$ R>¡.

(4) _v$udp„ dpR>gu sf¡ R>¡.

k. 14. g¡ML$_p¡ h¡L¡$i__p¡ ¼ep¡ _ykMp¡ sd_¡ h^y Nçep¡ s¡_u QQp® L$fp¡.

âL$ë`

* sd¡ Å¡e¡gp L$p¡C õ\m_p ap¡V$p_p Ap^pf¡ ky„v$f õgpCX$-ip¡ (P.P.T.) b_php¡.

g¡M_ L$p¥iëe

* dpfp¡ epv$Npf âhpk rhje `f r_b„^ gMp¡.

* v$pv$pÆ_u jóW$u`|rs®_u DS>hZu r_rdÑ¡ sdpfp Ly$Vy„$buS>_p¡_¡ Apd„ÓZ Ap`sp¡ `Ó gMp¡.

* $"Ap„sffpóV²$ue drlgpqv$_' r_rdÑ¡ bl¡_p¡ Üpfp s¥epf L$f¡g lõsL$gp_u hõsyAp¡_p âv$i®_ A„N¡_u Ål¡fMbf s¥epf

L$fp¡.

Page 65: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

5858

rhi¡j hp„Q_

õL$pDV$ A„N¡ \p¡Xy„$ ÅZp¡.

OZp gp¡L$p¡_p d_dp„ A¡hu sØ_ "Mp¡V$u' N¡fkdS> R>¡ L¡$ õL$pDqV„$N A¡L$ k¥Þe k„õ\p R>¡. `Z õL$pDqV„$N _p sp¡ k¥Þe k„õ\p R>¡ L¡$ _p L$p¡C rb_ k¥Þe k„õ\p. õL$pDqV„$N_p¡ DØ¡íe ìe[¼s_¡ kp¥\u kpfpdp„ kpfp _pNqfL$ s¡dS> kdpS>k¡hL$ b_phhp_p¡ R>¡.

õL$pDqV„$Ndp„ âh¡i L$fhp_u "`l¡ghl¡gu' Jdf R>¡, ÓZ hj®. S>¡_u kp¥\u _p_u ipMp R>¡, "b_u' S>¡dp„ ÓZ\u R> hj® ky^u_u Jdf_p bpmL$p¡_¡ kp\¡ fpMhpdp„ Aph¡ R>¡ A_¡ fdsp„ fdsp„ s¡d_¡ rinZ Ap`hpdp„ Aph¡ R>¡, Äepf¡ R>p¡L$fp¡ R> \u v$k hj® ky^u_p¡ \pe Ðepf¡ s¡_¡ "L$tbN' A_¡ R>p¡L$fuAp¡_¡ "bygbyg'_p _pd\u bp¡gphhpdp„ Aph¡ R>¡. Ap L$tbN A_¡ bygbyg N°y`dp„ R>p¡L$fp-R>p¡L$fuAp¡_¡ A¡L$ kpfp¡ õL$pDV$-NpCX$ b_phhp dpV¡$ fds s¡dS> Nus_p dpÝed\u âcphipmu rinZ Ap`hpdp„ Aph¡ R>¡. S>¡_y„ â¡fL$ hp¼e R>¡, "Xy$ ep¡f b¡õV$'. A¡V$g¡ L¡$ "sdpfp\u b_sy„ î¡óW$ L$fp¡.' ÓuSy>„ `Nr\ey„ R>¡, õL$pDqV„$N A_¡ NpCqX„$N. S>¡dp„ 10>\u 18 hj®_u Jdf_p sfyZ bpmL$p¡-eyhp_p¡_p¡ kdph¡i L$fhpdp„ Aph¡ R>¡. Ap N°y`_p¡ d„Ó R>¡. "bu âu`¡X®$' dsgb "s¥epf flp¡', S>¡dp„ eyhL$p¡_p k„NW$__¡ õL$pDqV„$N s¡dS> eyhsuAp¡_p k„NW$__¡ NpCqX„$N L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡. Äepf¡ 18\u 35 hj®_p eyhL$-eyhsuAp¡_¡ ¾$dp_ykpf "fp¡Af' A_¡ "f¡ÞS>f' L$l¡hpdp„ Aph¡ R>¡, S>¡d_y„ k|Ó R>¡ "k¡hp.'

- k„L$rgs

õhpÝepe

k. 1. kpfp _pNqfL$ b_hp dpV¡$ õL$pDqV„$N_y„ dlÒh kdÅhp¡.

k. 2. õL$pDqV„$N rhi¡ 4\u 5 hp¼ep¡ sdpfp iåv$p¡dp„ gMp¡.

* sdpfu ipmpdp„ 26du ÅÞeyApfuA¡ ep¡S>e¡gu "f¼sv$p_ rirbf'_p¡ Al¡hpg gNcN 100 iåv$p¡dp„ s¥epf L$fp¡.

* Arsh©[óV$ \C lp¡e s¡hp AkfN°õs rhõspf_u dygpL$ps_p¡ Al¡hpg s¥epf L$fp¡.

Æìep L$fsp„ Å¡ey„ cgy„, Å¡ep L$fsp„ ÅÎey„ cgy„ ÅÎep L$fsp„ dpÎey„ cgy„.

Page 66: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

5959

5. Apmk

frsgpg bp¡fukpNf

NyS>fpsu cpjp_p ¿eps_pd, lpõeg¡ML$, r_b„ L$pf, frsgpg bp¡fukpNf_p¡ S>Þd 31 Ap¡NõV$,

1938_p fp¡S> kp¥fpóV²$_p kphfLy„$X$gp Mps¡ \ep¡ lsp¡. s¡dZ¡ A¡d.A¡., bu.A¡X$. s\p `uA¡Q.X$u. L$ep®

bpv$ rinL$, âp¡a¡kf, kfL$pfu Ap¡qakf S>¡hu rhrh^ _p¡L$fuAp¡ L$fu lsu.

s¡d_u dy¿e fQ_pAp¡dp„ "dfL$dfL$', "Ap_„v$gp¡L$', "Ahp®Qu_ NyS>fpsu lpõe g¡M', "k„chprd

eyN¡ eyN¡' _pd¡ gOy_hg s\p "bpg h„v$_p' _pd¡ bpgkprlÐe_p¡ kdph¡i \pe R>¡. NyS>fpsu v¥$r_L$

`Óp¡dp„ r_erds lpõe_u L$p¡gd gM_pfp frsgpgcpC_¡ NyS>fpsu kprlÐe `qfjv$ sfa\u Äep¡suÞÖ v$h¡

`pqfsp¡rjL$\u kÞdpr_s L$fhpdp„ Apìep R>¡.

k|f L©$rs_p¡

âõsys L©$rs A¡L$ lpõeL©$rs R>¡. g¡ML¡$ Al] Sy>v$p„-Sy>v$p„ õhcph_p dp_hp¡_y„ rQÓZ L$fu, Apmky

ìe[¼s_p õhcph_u gpnrZL$spAp¡ fS|> L$fu R>¡. õhps„Ôe |h£_p A¡L$ A¡v$uMp_p_y„ hZ®_ Al] L$fhpdp„

Apìey„ R>¡. Apmky ìe[¼s Nd¡ s¡hu dyíL¡$gudp„ `Z `p¡sp_p vy$Ny®Z_¡ ÐeÆ _\u iL$sp¡. s¡_y„ vy$ó`qfZpd s¡

cp¡Nhhp s¥epf \pe R>¡. `Z dl¡_s_p _pd¡ L$sfpe R>¡. fd|S>cf¡gu hpsp® Üpfp g¡ML$ Nçds kp\¡ op_

`ufkhpdp„ kam füp R>¡. "Apmk A¡ dp_h_p¡ dp¡V$p¡ iÓy' Ap k„v¡$i Ap`su Ap hpsp® Mf¡Mf g¡ML$_u

lpõe frkL$sp kp\¡ s¡d_u QuhV$_¡ âNV$ L$ep® rh_p fl¡su _\u.

`¡V$dp„ gpXy$ L¡$ iuM„X$ e\pi[¼s W$p„ku_¡ cfu v$u^p lp¡e `R>u L$p¡C `ufkhp Aph¡ sp¡ Ny_p¡ L$b|g L$fphhp aV$L$p `X$sp lp¡e _¡ dpZk "bk ! bk ! cpCkpb bk !' A¡d fp„L$ \C_¡ bp¡gu EW¡$ R>¡. `f„sy gÿdu_p Op¡X$p`|f Aphsp fl¡, `p¡sp_p Ap¡fX$pAp¡dp„ `õsu_u S>¡d L$fÞku _p¡V$p¡ fMX$su fl¡ A¡V$gp `¥kpv$pf \C Nep `R>u `Z L$p¡C gÿdu_„v$_ "bk ! A¡d bp¡gu EW¡$ ?' _p, _ S> bp¡gu EW¡$. Aphy„ bp¡gu EW$_pf ^_hp_ d_yóe `[òd_u ^fsu `f sp¡ iy„, ÐepN A_¡ s`_u c|rd A¡hp cpfs v¡$idp„ `Z _ dm¡.

`Z `¥kp S>¡hu S> A¡L$ QuS> R>¡, S>¡ Nd¡ s¡V$gu h^¡ sp¡ e dpZk ^fpe _rl. A¡ Ad|ëe QuS> R>¡ - Apmk ! ^__u c|M_u S>¡d Apmk_u c|M _S>f¡ QX$su _\u, L$pfZ L¡$ ^__y„ âv$i®_ dpZk DÐkpl\u L$f¡ R>¡, Äepf¡ iyÙ, AZuiyÙ, `qfiyÙ ApmkyAp¡_¡ Apmk_y„ âv$i®_ L$fhp_u `Z Apmk QX$su lp¡e R>¡. ^__y„ âv$i®_ \pe, Apmk_y„ sp¡ L¡$hm v$i®_ \pe ! `Z Apmk_y„ v$i®_ L$fhp dpV¡$ qv$ìeQny Å¡CA¡. Qd®Qny\u Apmk_y„ v$i®_ k„crhs _\u. Apmky d_yóep¡A¡ Apmk_p¡ L¡$hp¡ dlp_ k„Qe L$ep£ lp¡e R>¡¡ A¡_u Mbf L¡$hm qv$ìeQny\u S> `X$u iL¡$. ^__p¡ k„Qe L$f_pf Arcdp_u A_¡ rhgpku b_u Åe s¡hp¡ k„ch fl¡ R>¡, `f„sy Apmk_p¡ k„Qe L$f_pf sp¡ kyMvy$:M d_dp„ _ ApZ_pf r_dp£lu ep¡Nu_u L$np_p¡ lp¡e R>¡ !

Page 67: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

6060

õhps„Ôe `|h£ A¡L$ fpS>hu_p fpÄedp„ A¡L$ "A¡v$uMp_y„' Qpgsy„ lsy„. S>¡d A_p\pîd lp¡e, h©Ùpîd lp¡e s¡hy„ A¡v$uMp_y„. fpÄecfdp„\u A¡v$uAp¡ A¡V$g¡ L¡$ ApmkyAp¡ Ap A¡v$uMp_pdp„ A¡L$W$p \e¡gp. ApmkyS>_ dpV¡$ "A¡v$u' iåv$ \p¡X$p¡ lu_sphpQL$-lgL$p¡ Ahíe R>¡. ApmkyAp¡_p Np¥fh kp\¡ Ap iåv$ kyk„Ns _\u. Mf¡Mf sp¡ "Apgõekv$_-Apgõech_' S>¡hp L$p¡C iåv$_p¡ âep¡N DrQs NZpe. Ap`Z¡ A¡ S> iåv$ hp`fuiy„. lp, sp¡ Ap Apgõech_dp„ ApmkyAp¡_u k„¿ep sp¡ `¡gu hpsp®_u fpS>Ly$dpfu `¡W¡$ qv$hk¡ _ h^¡ A¡V$gu fps¡ h^¡ A_¡ fps¡ _ h^¡ A¡V$gu qv$hk¡ h^¡ ! L„$C L$pdbpd L$fhp_y„ _rl. Qp_p kde¡ Qp dm¡, Mphp_p kde¡ Mphp_y„ dm¡, buX$u `uhu lp¡e s¡_¡ buX$u dm¡. Ås¡ L$`X$p„ ^p¡hp_p„ _rl, hpkZ kpa L$fhp_p„ _rl, L$Qfp`p¡sp„ L$fhp_p„ _rl, Aphp¡ h¥ch lp¡e `R>u Apgõech_dp„ k„¿ep ip dpV¡$ _ h^¡ ? ApmkyAp¡_u k„¿ep h^su NC A¡d fpÅ_u d|„ThZ h^su NC. `p¡sp_p S>¡hp DÛdu fpÅ_p fpÄedp„ ApmkyAp¡ ApV$gu dp¡V$u k„¿epdp„ hk¡ R>¡ A¡ ÅZu fpÅ_¡ cpf¡ ApOps gpÁep¡. `Npf`„Q_u cgpdZp¡_p¡ Adg L$ep® `R>u `Npf L$fhp_p„ ap„ap `X¡$ Ðepf¡ ApS>_u gp¡L$iplu kfL$pf S>¡d d|„TpC Åe R>¡ s¡d ApV$gp dp¡V$p A¡v$uMp_p_p d¡ÞV¡$_Þk_p âï_¡ fpÅ d|„TpC Nep. AZuiyÙ ApmkyAp¡_¡ r_cphhp kpd¡ A¡d_¡ hp„^p¡ _lp¡sp¡ `Z AZuiyÙ ep¡NuAp¡_u `¡W¡$ AZuiyÙ ApmkyAp¡ `Z TpTp _ lp¡C iL¡$ A¡_u A¡d_¡ Mpsfu lsu. Apgõech_dp„ A¡L$ _„bf_p A¡v$uAp¡_u kp\¡ b¡ _„bf_p A¡v$uAp¡ `Z lp¡hp Å¡CA¡ A¡d A¡d_¡ gpÁe„y. A¡ S>dp_pdp„ l„N `pgp®d¡ÞV$ L¡$ rdî kfL$pf _lp¡sp„. A¡V$g¡ fpÅ TX$`\u r_Z®e gC iL$sp. A¡dZ¡ v$uhp__¡ Ap_p¡ L„$CL$ fõsp¡ L$pY$hp L$üy„. A¡ hMs_p v$uhp_p¡_¡ fpÅ_¡ D\gphu_¡ v$uhp_dp„\u fpÅ \hp_p¡ rhQpf Aphsp¡ _lp¡sp¡ A¡V$g¡ v$uhp_p¡ fpÅ_¡ rdkNpCX$ L$fsp _lp¡sp. v$uhp_¡ AZuiyÙ A¡v$uAp¡ ip¡^u L$pY$u A¡_y„ _hy„ rgõV$ b_phu Ap`hp_y„ hQ_ Apàey„.

`l¡gp„ sp¡ v$uhp__¡ A¡v$uAp¡_p¡ BÞV$fìe| g¡hp_p¡ rhQpf Apìep¡. `Z v$uhp_ bplp¡i lsp. A¡d_¡ \ey„ L¡$ S>¡d dpÓ BÞV$fìe|\u L$p¡C ÷u L¡$ `yfyj `Ð_u L¡$ `rs sfuL¡$ L¡$hp„ _uhX$i¡ s¡_p¡ ¿epg Aphsp¡ _\u, S>¡d dpÓ BÞV$fìe|\u L$p¡C Dd¡v$hpf L$d®Qpfu sfuL¡$ L¡$hp¡ _uhX$i¡ A¡_u Mbf `X$su _\u s¡d dpÓ BÞV$fìe|\u AZuiyÙ A¡v$uAp¡_p¡ ¿epg Aphi¡ _rl ! Ap gp¡L$p¡_¡ sp¡ S>hpb Ap`hp_ue Apmk Aph¡ ! blz rhQpf L$fu_¡ v$uhp_¡

A¡L$ D`pe ip¡^u L$pY$ép¡. "Apgõech__y„ rb[ëX$„N S|>_y„ A_¡ S>S>®qfs ls„y. A¡L$ fpÓ¡ v$uhp_¡ Apgõech__¡ ApN gNpX$phu. ApN gpNsp„ S> L¡$V$gpL$ sp¡ _pW$p. A¡d_p\u QqX$epsp âL$pf_p ApmkyAp¡ ApN Ap¡ghhp_p b„bp Aphu `lp¢Q¡ _¡ ApN Ap¡ghu _pM¡ sp¡ Ap`Z¡ S>hy„ _rl A¡d rhQpfu_¡ \p¡æep. `Z b„bp Aphhp_p L$p¡C rQl¹_p¡ S>Zpep„ _rl A¡V$g¡ s¡Ap¡e _pW$p `Z â\d L$np_p ApmkyAp¡ sp¡ b„bp Aph¡ sp¡e cg¡ A_¡ _ Aph¡ sp¡e cg¡, ApN Ap¡ghpe sp¡e cg¡ A_¡ _ Ap¡ghpe sp¡ cg¡. lh¡ sp¡ "Æ_p elp„ df_p elp„, CkL¡$ rkhp Å_p L$lp„...' L$fsp `p¡sp_u S>ÁepA¡ S> `X$u füp. dfhp_y„ li¡ sp¡ `p„Qd_u R>W$ \hp_u _\u A¡hu Aârsd îÙp kp\¡ L$p¡C fdZue ×íe Å¡sp lp¡e A¡d a¡gpsu S>su ApN Å¡C füp. v$uhp_ Ry>`pC_¡ Ap b^p¡ M¡g Å¡sp lsp. kpd¡ gbL$pfp dpfsu ApN Å¡ep `R>u `Z ArhQg b¡W$p fl¡gp Ap ApmkyAp¡_¡ Å¡C s¡Ap¡ "^Þe ! ^Þe !' A¡d bp¡gu EW$ép. Ap A¡v$uAp¡_¡ bQphu g¡hp_u ìehõ\p sp¡ fpMu S> lsu A¡V$g¡ bQphu g¡hpep. Ap AZuiyÙ A¡v$uAp¡ dpV¡$ _hy„ dL$p_ s¥epf L$fphhpdp„ Apìey„ A_¡ L$X$L$ `funZ hNf _hp ApmkyAp¡_u cfsu _ L$fhu A¡hp¡ r_Z®e L$fhpdp„ Apìep¡.

Page 68: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

6161

ApN gpNhp_p L¡$ gNpX$hp_p b_php¡ fp¡S> sp¡ L„$C b_¡ _rl. sp¡ `R>u î¡óW$sd ApmkyAp¡_¡ Ap¡mMhp L¡$hu fus¡ ?

A¡L$hpf A¡L$ TpX$ _uQ¡ A¡L$ dpZk k|sp¡ lsp¡. D`f\u `pLy„$ dÅ_y„ am A¡d_u R>psu `f `X$éy„. `¡gp¡ c|¿ep¡ `Z \ep¡ lsp¡. `Z Ap sp¡ KQu L$p¡qV$_p¡ Apmky lsp¡. L$p¡C Ðep„\u _uL$m¡ A¡_u A¡ fpl Å¡hp gpÁep¡. A¡dp„ A¡L$ KV$hpmp¡ Ðep„\u _uL$ýep¡. `¡gp Apmky d_yóe¡ k|sp„ k|sp„ S> KV$hpmp_¡ b|d pX$u A¡V$g¡ KV$hpmp¡ `pk¡ Apìep¡. `¡gpA¡ KV$hpmp_¡ L$üy„ "cpC KV$hpmp ! dpfu R>psu `f `X¡$gy„ Ap am d_¡ Mhfph_¡ !'

KV$hpmpA¡ A¡_u AphX$u Jdfdp„ Aphp¡ dpZk Å¡e¡gp¡ _rl. A¡Z¡ Nyõk¡ \C_¡ L$üy„. "Apd L$l¡sp ifd _\u Aphsu ? Mphy„ lp¡e sp¡ MpC g¡ spfu Ås¡ gC_¡ !

"cpC KV$hpmp ! s_¡ KV$ D`f\u Esfhp_u Apmk QX$su lp¡e sp¡ _ Esf, `Z Apd Nyõk¡ ip dpV¡$ \pe R>¡ ? `¡gp dlp_ `yfyj¡ KV$hpmp_¡ L$üy„.

AZuiyÙ ApmkyAp¡ L¡$hp lp¡e s¡ D`f_p„ ÖóV$p„s `f\u kdÅi¡. Aphp ApmkyAp¡ A¡L$ S> bpbsdp„ Apmky _\u lp¡sp - Apmk L$fhpdp„ _¡ Apmk h^pfsp S>hpdp„.

Page 69: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

6262

dpN®v$i®L$ õs„c

âõsys `pW$_y„ AÝep`_ L$fphsp„ `l¡gp„ dp_h_p Sy>v$p Sy>v$p õhcph A„N¡ QQp® L$fu

iL$pe. Apmk A¡ dpZk_p¡ iÓy R>¡ dp¡V$p¡. Nus_y„ kd|lNp_ L$fphu iL$pe. rhÛp\}Ap¡_u

×róV$A¡ s¡d_pdp„ fl¡gp NyZ - AhNyZ_u QQp® L$fu iL$pe. bpmL$p¡dp„ fl¡gu Apmkh©rÑ_¡

bpmL$ p¡s¡ S> âv$ri®s L$f¡ R>¡ L¡$ _rl s¡ Ah_hp âï_p¡ |R>u_¡ ÅZu iL$pe. Æh_dp„ kamsp_p

riMfp¡ kf L$fhp dpV¡$ Apmk_¡ ÐepNhu Å¡CA¡. s¡ kdÅhu iL$pe. `p¡sp_p r_[ïQs Ýe¡e

ky^u lp¢Qhp `qfîd S>ê$fu R>¡ s¡_y„ op_ Ap`u iL$pe R>¡. lksp„ fdsp„ Apmk A¡ dp¡V$p¡ vy$N®Z

R>¡ s¡ kdÅhu iL$pe. Apmky A_¡ DÛdu_p¡ saphs kdÅhu_¡ `qfîd_p¡ drldp kdÅhu

iL$pe.

õhpÝepe

k. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ L©$rsdp„ h`fpe¡gp iåv$p¡ ip¡^p¡.

(1) qL„$dsu (2) dl¡_sy (3) Apmky (4) AQm

(5) S>¡d (6) ApTpv$u (7) QL$pkZu (8) Ly$im

k. 2. Ap`¡g ×óV$p„s âdpZ¡ ApL©$rs `|Z® L$fp¡¡.

(1) (2) (3) (4)

â\d A„rsd DÛdu QqX$epsp DrQs

k. 3. iåv$L$p¡i_p¡ D`ep¡N L$fu_¡ ê$qY$âep¡N_p A\® gMp¡.

(1) `p„Qd_u R>Ì$ _ \hu (2) Ap„M cfpC Aphhu

(3) NmNmp \C S>hy„ (4) c¡Sy> L$khy„

k. 4. k„Ns_u ApNm "ky' gNpX$sp kyk„Ns b_¡ s¡d "ky' gNpX$u buÅ iåv$p¡ gMp¡.

k. 5. Ap`¡gp„ iåv$p¡_p„ b¡-b¡ `ep®ehpQu iåv$p¡ gMp¡.

(1) Qny - ---------------- , ----------------(2) A`fp^ - ---------------- , ----------------(3) Aduf - ---------------- , ----------------(4) Of - ---------------- , ----------------

Page 70: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

6363

k. 6. _uQ¡_u ApL©$rs `|Z® L$fp¡.

(A) (b)

k. 7. _uQ¡_p„ hp¼ep¡ OV$_p¾$d âdpZ¡ Np¡W$hu_¡ gMp¡.

(1) TpX$ D`f\u `pLy„$ am R>psu `f `X$éy„. (2) Ðep„\u E„V$hpmp¡ dpZk `kpf \ep¡.

(3) KV$hpmp_¡ b|d `pX$u am MhX$phhp L$üy„. (4) dpZk TpX$ _uQ¡ k|sp¡ lsp¡.

k. 8. hp¼ep¡ `|Z® L$fp¡ :

(1) ^__p¡ k„Qe L$f_pf b_u Åe...... (2) ApmkyAp¡ A¡L$ S> bpbsdp„......

(3) Apgõe ch__y„ rb[ëX„$N...... (4) `¥kp¡ A¡ S> A¡hu QuS> R>¡, ......

k. 9. Mpgu S>Áep `|fp¡.

(1) ^__y„ âv$i®_ \pe, ------------------- sp¡ L¡$hm v$i®_ \pe.

(2) ------------------- Apmk_y„ v$i®_ k„crhs _\u.

(3) AZuiyÙ ------------------- `¡W¡$ AZuiyÙ ApmkyAp¡ `Z TpTp _ lp¡C iL¡$.

(4) `l¡gp sp¡ v$uhp__¡ A¡v$uAp¡_p¡ ------------------- g¡hp_p¡ rhQpf Apìep¡.

k. 10. "Apmk A¡ Æhsp d_yóe_u L$bf R>¡.' Ap rhi¡ sdpfp rhQpfp¡ S>Zphp¡.

k. 11. _uQ¡_p„ hp¼ep¡dp„ rhfpdrQl¹_p¡ d|L$p¡.

(1) cpC KV$hpmp dpfu R>psu `f `X¡$gy„ Ap am d_¡ Mhfph_¡

(2) Qp_p kde¡ Qp dm¡ Mphp_p kde¡ Mphp_y„ dm¡ buX$u `uhu lp¡e s¡_¡ buX$u dm¡

(3) dpZk bk bk cpCkpb bk A¡d fp„L$ \C_¡ bp¡gu EW¡$ R>¡

k. 12. k„r^ R>p¡X$p¡ :

(1) h©Ùpîd (2) A_p\pge (3) fhuÞÖ (4) k|ep£v$e (5) ìehõ\p

L©$rsdp„ Aph¡gu

duW$pC

L©$rsdp„ Aph¡gp

A„N°¡Æ iåv$p¡

Page 71: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

6464

k. 13. kdpk_p¡ rhN°l L$fp¡.

(1) kyMvy$:M (2) ApfpdMyfiu (3) kàsf„N (4) Qp`pZu

k. 14. _uQ¡ Ap`¡gp„ rh^p_p¡dp„ ep¡Áe rhi¡jZ d|L$p¡.

(1) v$uhp_ ------------- lsp„.

(2) Apgõe ch__y„ rb[ëX„$N ------------- A_¡ ------------- lsy„.

(3) `¡gp ------------- d_yóe¡ k|sp„ k|sp„ S> KV$hpmp_¡ b|d `pX$u.

(4) TpX$ _uQ¡ ------------- dpZk k|sp¡ lsp¡.

k. 15. kpQu Å¡X$Zu hpmp iåv$ _uQ¡ guV$u L$fp¡.

(1) EQus DQus ErQs DrQs

(2) Acudp_u Acudpr_ Arcdp_u Arcdpr_

(3) AZuiyÙ ArZiyÙ AZuiy^ ArZkyÙ

(4) `|ê$j `yfyj `|fyj `yê$j

k. 16. Apmk_¡ L$pfZ¡ lÆ ky^u sd¡ Aæepk_u s¥epfu L$fu _\u A_¡ hprj®L$ `funp hl¡gu iê$ \hp_u R>¡ sp¡ lh¡ sd¡ iy„

L$fip¡ ? kd|ldp„ QQp® L$fp¡.

âL$ë`

* ""L$pd kf¡ DÛp¡N\u, d_p¡f\¡ _h \pe. k|sp tkl_p dyMdp„ lfZ _ `¡ku Åe.''

D`fp¡¼s kycprjs_¡ sdpfp iåv$p¡dp„ kdÅhp¡. A¡L$ L$pX®$`¡`fdp„ gMu_¡ hN®dp„ gNpX$p¡.

* `pW$_p _uQ¡_p `qfÃR>¡v$dp„\u L$p¡C`Z `p„Q âï_p¡ s¥epf L$fp¡.

`l¡gp„ sp¡ qv$hp__¡.... A¡hp¡ r_Z®e L$fhpdp„ Apìep¡.

g¡M_ L$p¥iëe

* sdpfp¡ _p_p¡ cpC Apmk_¡ L$pfZ¡ `p¡sp_p õhpõÕe A_¡ Aæepk âÐe¡ vy$g®n L$fu füp¡ R>¡ s¡_¡ DÛd_y„ dlÒh

kdÅhsp¡ `Ó gMp¡.

* _uQ¡_u hpsp®_p¡ A„s bv$gp¡.

L$uX$u A_¡ L$b|sf_u hpsp® sd¡ ÅZp¡ S> R>p¡. `Z Al] sdpf¡ s¡ S> hpsp®_p¡ A„s bv$ghp_p¡ R>¡.

b¡W¡$gp_y„ b¡ksy„, Ecp_y„ fl¡ Ecy„; _kub k|sp_y„ k|A¡ , Qpg¡ Qpgsp k„N.

Page 72: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

6565

6. NyNgu N|Ng_u

lj®g `yóL$Zp®

NyS>fpsdp„ S>Þd¡gp lj®g yóL$Zp® op_-rhop__p yõsL$p¡ âL$pris L$f¡ R>¡. bpmL$p¡ dpV¡$_p â\d

rhop_ rhjeL$ kpdreL$_p s¡Ap¡ s„Óu A_¡ k„ pv$L$ R>¡. 2017dp„ s¡dZ¡ `p¡sp_p "Ap R>¡ rkepQ¡_' yõsL$

Üpfp rhrh^ il¡fp¡dp„ S>_ÅN©rs Ty„b¡i iê$ L$fu lsu. Ap yõsL$dp„ Ap`Zp rld °lfuAp¡_u dprlsu_p¡

kdph¡i L$ep£ R>¡.

k|f L©$rs_p¡

âõsys L©$rs "N|Ng'_u k¡hpAp¡_u rhrh^ dprlsuAp¡\u kcf R>¡. A¡L$hukdu kv$u_p apõV$ ap¡fhX®$

eyNdp„ gp¡L$p¡_¡ kyrh^pAp¡_p¡ D`ep¡N L$fu Æh_ kfm b_phhy„ R>¡. ep„rÓL$ eyNdp„ ApS>¡ rhð _p_y„ \C

Ney„ R>¡. L$p¸çàeyV$f, õdpV®$ap¡_, N|Ng Üpfp A`psu rhrh^ k¡hpAp¡ s¡_p apev$p s¡dS> s¡_p h y D`ep¡N\u

\sp„ _yL$kp_ rhi¡ M|b ky„v$f fS|>Aps Ap L©$rsdp„ L$fhpdp„ Aphu R>¡. rhð_p gp¡L$p¡_u TuZpdp„ TuZu

rhNsp¡ Al] kQhpe R>¡. L$p¡C `Z õ\m¡ S>hp dmsy„ _L$ip Üpfp dpN®v$i®_ gp¡L$p¡_p Æh__¡ kfm b_ph¡

R>¡. kde_u bQs_y„ dlÒh Al] bsphpey„ R>¡. Of¡ b¡W$p Mfuv$u A_¡ L$p¡C`Z õ\m¡ ¥kp_u g¡hX$-v¡$hX$

ip„rs\u \C iL¡$ R>¡. `f„sy kp\¡ kp\¡ L$p¡C`Z D`L$fZ_p¡ Arsie âdpZdp„ D`ep¡N `Z kpfp¡ _\u.

Apd rhrh^ dprlsuAp¡ Ap`su op_\u kcf Ap L©$rs ApS>_p ep„rÓL$ eyN_p AprhóL$pf_¡ M|b kfk

fus¡ âõsys L$f¡ R>¡.

L$çàeyV$f, V¡$åg¡V$ ANf sp¡ dp¡bpCg ap¡_ `¥L$u L$p¡C`Z D`L$fZ hX¡$ BÞV$f_¡V$_p¡ D`ep¡N L$fsp lp¡CA¡ Ðepf¡ Ap`Zu sdpd Nrsrhr^Ap¡ Mp_Nu fl¡hp_y„ ^pfp¡ R>p¡ ? _p, lfNuT _rl L$pfZ L¡$, BÞV$f_¡V$_y„ Åmy„ S>¡ fus¡ rhõsfsy„ Åe R>¡ A_¡ S>¡ fus¡ h^y_¡ h^y gp¡L$p¡ s¡dp„ "k`X$psp' Åe R>¡ A¡ Å¡sp„ crhóedp„ Ap`Zu sdpd ìe[¼sNs s¡dS> Mp_Nu rhNsp¡ L$p¡'L$ Óprls ìe[¼s ep L„$`_u `pL¡$ `pe¡ ÅZsu lp¡e A¡ k„ch R>¡. k„crhssp

hmu qv$hkp¡qv$hk h^u flu R>¡, L$pfZ L¡$ dp¡bpCg ap¡__p¡ D`ep¡N ârsqv$_ h^u füp¡ R>¡ - A_¡ Mp_Nu dprlsu_p "guL¡$S>'dp„ dp¡bpCg ap¡_ blz dp¡V$p¡ rhg_`pW$ cS>h¡ R>¡.

A¡L$ qf`p¡V®$ dyS>b ApS>¡ S>Ns_p 3.4 AbS> gp¡L$p¡ õdpV®$ap¡_ ^fphsp \ep R>¡. V¡$rgap¡r_L$ hpsp®gp`, C-d¡g, BÞV$f_¡V$ kqa¯N, Ap¡_gpC_ Mfuv$u, A¡k.A¡d.A¡k., Q¡V$, a¡kbyL$, Æ.`u.A¡k. _L$ip, Ap¡_gpC_ Nus-k„Nus s¡dS> rhqX$Ap¡ hN¡f¡ kyrh^p s¡Ap¡ `p¡sp_p õdpV®$ap¡_ `f v$ffp¡S> dpZ¡ R>¡. `f„sy A¡d L$fhp S>sp„ `p¡sp_u Års-Jdf, `k„v$-_p`k„v$, W$pd-W¡$L$pÏ„, _p¡L$fu-^„^p, rdÓp¡-`qfhpfS>_p¡_p„ _pdp¡ hN¡f¡ S>¡hu ìe[¼sNs rhNsp¡ R>su \C flu lp¡hp_y„ L¡$V$gp gp¡L$p¡ ÅZ¡ R>¡ ? blz Ap¡R>p. Google /N|Ng S>¡hp kQ® A¡[ÞS>__u dv$v$\u BÞV$f_¡V$ `f L$p¡C dprlsu_u ip¡^ Qgphsu hMs¡, Ap¡_gpC_ Mfuv$u L$fsu hMs¡ L¡$ `R>u N|Ng d¡àk

Page 73: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

6666

hX¡$ Æ.`u.A¡k. _L$ip_p¡ D`ep¡N L$fsu hMs¡ Ýep_ l„d¡ip„ dp¡bpCg ap¡__p õ¾$u_ `f v¡$Mpsp„ v$íep¡ `f fl¡ R>¡. b¡L$N°pDÞX$dp„ b_su âq¾$ep L$p¡C `pdu iL$sy„ _\u .... A_¡ õhpcprhL$ fus¡ _ S> `pdu iL$pe. L¡$d L¡$ âq¾$ep A×íe R>¡.

ìe[¼s ê$.10,000_u Apk`pk_p¡ A¡L$pv$ õdpV®$ap¡_ Mfuv$hpdp„ fk fph¡ R>¡. Ap X¡$V$p N|Ng_y„ kh®f L$çàeyV$f v$S>® L$fu g¡ R>¡. A_¡ Ðepf R>u BÞV$f_¡V$ f Äepf¡ Z kqa¯N L$fhpdp„ Aph¡ Ðepf¡ dp¡bpCg ap¡__¡ gNsu Ål¡fpsp¡ S>¡-s¡ h¡b ¡S> f QdL$pìep L$f¡ R>¡. Apdp„_u A¡L$pv$ Ål¡fps f [¼gL$ L$fp¡, A¡V$g¡ N|Ng_p kh®f L$çàeyV$f_¡ buÅ¡ X¡$V$p dm¡ R>¡ S>¡_p¡ k|rQsp\® A¡ L¡$ Ål¡fps_y„ suf ep¡Áe r_ip_ `f S>C_¡ hpÁey„ !

dp¡bpCg ap¡_ Mfuv$ L$ep®_y„ N|Ng_y„ L$çàeyV$f ÅZ¡ R>¡ iu fus¡ ? A¡L$pv$ _rl, k„¿epb„^ fusp¡ R>¡¡. A¡L$ `Ùrs A¡ L¡$ S>¡dp„ ap¡__p¡ Mfuv$v$pf Gmaildp„ `p¡sp_y„ C-d¡g Mpsy„ ^fphsp¡ lp¡e A_¡ A¡ S> Mpsp hX¡$ s¡ [ãg`L$pV®$ ep A¡d¡Tp¡_ S>¡hp Ap¡_gpC_ õV$p¡fdp„ gp¡N-B_ \ep bpv$ ap¡__u Mfuv$u L$f¡. Mfuv$v$pf_u sdpd âL$pf_u "L$pe®hplu'_p¡ A¡h¡ hMs¡ N|Ng_p L$çàeyV$f_¡ hpep Gmail `pL$p¡ ¿epg dmu Åe R>¡. A¡ÞX²$p¡CX$ N|Ng¡ rhL$kph¡gu Ap¡`f¡qV„$N rkõV$d R>¡.

A¡ÞX²$p¡CX$ \L$u õdpV®$ap¡__p¡ k„`L®$k¡sy kss N|Ng_p kh®f L$çàeyV$f Å¡X¡$ õ\`pe¡gp¡ fl¡ R>¡. `qfZpd¡ õdpV®$ap¡_ L$C L„$`_u_p ¼ep dp¡X¸$g_p¡ R>¡, kud L$pX®$ ¼ep Ap¡`f¡V$f_y„ R>¡. ap¡_byL$dp„ fl¡gp rdÓp¡-kNp_p„ dp¡bpCg s¡dS> g¡ÞX$gpC_ _„bfp¡ ¼ep _„bf f L¡$V$gp¡ hMs hpsp®gp` Qpëep¡ s¡_u ÅZL$pfu/ Call Log, ap¡_ dpfas fhp_p L$fpe¡gp s¡dS> âpàs L$fpe¡gp C-d¡g k„v¡$ip, ap¡_dp„ \e¡gp¡ BÞV$f_¡V$_p¡ D`ep¡N, You Tube

`f Å¡hpdp„ Aph¡gp rhqX$Ap¡ hN¡f¡ sdpd bpbsp¡ f N|Ng_u A×íe Ap„M kss d„X$pe¡gu fl¡ R>¡. A¡V$gy„ S> _rl, `Z s¡_¡ gNsp¡ X¡$V$p-N|Ng_y„ kh®f kss v$S>® L$fsy„ fl¡ R>¡. õdpV®$ap¡_dp„ Location Å¡ "Ap¡_' fpMhpdp„ Apìey„ lp¡e A_¡ Google Maps_p¡ D`ep¡N L$ep£ sp¡ Ap`Z¡ ¼ep kde¡ Qp¡½$k ¼ep õ\m¡ Nep? Ðep„ S>hp dpV¡$ L¡$V$gp¡ kde âhpkdp„ huspìep¡ ? âhpk ¼ep fõs¡ M¡X$ép¡ ? r_^p®qfs õ\m¡ L¡$V$gp¡ kde huspìep¡ ? A¡ b^y„ S> N|Ng_p L$çàeyV$f_¡ Mbf `X$u Åe R>¡. õdpV®$ap¡_^pfL¡$ v¡$i-`fv¡$idp„ M¡X¡$gp âhpkp¡ `Z N|Ng\u R>p_p flu iL$sp _\u.

õdpV®$ap¡__p¡ L¡$ `R>u L$çàeyV$f_p¡ L¡$ V¡$åg¡V$_p¡ D`ep¡N L$f_pf ìe[¼s r_erds fus¡ ¼ep âL$pf_u h¡bkpCV$_u dygpL$ps g¡ R>¡. h¡bkpCV$_¡ A_yê$` QuS>hõsyAp¡_u Ål¡fpsp¡ Ðepf R>u s¡ ìe[¼s_¡ lp¢Qsu L$fhp_y„ L$pd N|Ng_p Ål¡fps Mpsp_y„ ! Apd, õ¾$u_ `f dprlsu QdL$phsy„ Chrome b°pDTf "`pR>gp v$fhpS>¡'\u Ap`Zu A„Ns ÅZL$pfuAp¡ N|Ng_p kh®f L$çàeyV$f_¡ `lp¢Qsy„ L$f¡ R>¡. A_¡ Ap`Z_¡ s¡_u N„^ kyÙp Aphsu _\u.

a¡kbyL$, Gmail A_¡ s¡_p„ S>¡hp„ AÞe C-d¡g Mpsp„, Ap¡_gpB_ b¡[ÞL„$N hN¡f¡_p `pkhX®$ epv$ fpMhp_y„ L¡$V$gpL$ gp¡L$p¡_¡ dp\pL|$qV$ey„ gpNsy„ lp¡e R>¡. `qfZpd¡ `p¡sp_p¡ `pkhX®$ s¡Ap¡ Chrome b°pDTf_¡ epv$ fpMhp_y„ S>Zphu A¡ T„TV$dp„\u R>|V$L$pfp¡ d¡mhu g¡ R>¡. `pkhX®$_¡ Chrome `p¡sp_u d¡dfudp„ _p¢^u g¡ R>¡. dpV¡$ ap¡_^pfL$ afu Äepf¡ a¡kbyL$, C-d¡g ep Ap¡_gpC_ b¡[ÞL„$N_u h¡bkpCV$ DOpX¡$ Ðepf¡ `pkhX®$ s¡Z¡ V$pC` L$fhp_p¡ fl¡sp¡ _\u. A¡ L$pd s¡_p hsu Chrome Ap`p¡Ap` L$fu _pM¡ R>¡. Ap blz N„cuf c|g R>¡. Ap`Zp¡ `pkhX®$ Å¡ kNp„-rdÓp¡\u Mp_Nu fpMsp lp¡CA¡ sp¡ `R>u N|Ng_¡ `Z ip dpV¡$ s¡ S>Zphhp¡ Å¡CA¡ ?

õdpV®$ap¡_ ep L$çàeyV$f hX¡$ `|R>hpdp„ Aph¡gu dprlsu N|Ng "äu'dp„ lpS>f L$fu v¡$, `Z bv$gpdp„ Ap`Zu ìe[¼sNs dprlsu "au' sfuL¡$ d¡mhu g¡ R>¡.

Page 74: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

6767

dpÞey„ L¡$ Ap`Zu `k„v$-_p`k„v$, _pd-kf_pdy„ s¡dS> S>ÞdspfuM BÞV$f_¡V$ `f Ap`Zu ip¡^Mp¡m, C-d¡g, v¡$i-rhv¡$i_p âhpk, `pkhX®$ hN¡f¡ S>¡hu AÐe„s Mp_Nu rhNsp¡_¡ N|Ng s¡_p„ kh®f L$çàeyV$fp¡dp„ _¡V$hL®$ kyfnp_p L$hQ hÃQ¡ kgpds fpM¡ R>¡. f„sy L$çàeyV$f_p c¡ÅbpÅ¡ dpV¡$ s¡ L$hQ Ac¡v$ _\u. Ap_p¡ yfphp¡ Ap`sp¡ v$pMgp¡ 2014_u kpgdp„ bÞep¡ L¡$ Äepf¡ friep_p A¡L$ M¡`p_u l¡L$f¡ N|Ng_p„ kh®f L$çàeyV$fdp„ `¡kpfp¡ L$ep£. `pfL$p L$çàeyV$fdp„ O|kZMp¡fu L$ep®bpv$ s¡dp„ fl¡gp X¡$V$p_u saX„$Qu L$f_pf_¡ L$çàeyV$f V¡$¼_p¡gp¡Æ_u `qfcpjpdp„ l¡L$f L$l¡ R>¡. frie_ l¡L$f¡ `p¡sp_p L$çàeyV$f hX¡$ N|Ng_p kh®fdp„\u Apif¡ 50 gpM Gmail ^pfL$p¡_p C-d¡g Mpsp_¡ gNsp sdpd X¡$V$p_u _L$g gC gu^u. l¡L$f `pR>p¡ ApV$g¡\u AV$¼ep¡ _rl. Qp¡fu_p¡ sdpd "dpg' s¡Z¡ buÆ A¡L$ frie_ h¡bkpCV$ `f d|L$u v$C_¡ `p¡sp_p L$pf_pdp_p¡ fuskf Y„$Y¡$fp¡ `uV$ép¡. 2013dp„ Qu__u l¡L$f V$p¡mL$uA¡ `Z N|Ng_p L$çàeyV$k®dp„\u \p¡L$b„^ X¡$V$p saX$phu gu^p¡ lsp¡. Äepf¡ 2011dp„ Qu__p S> A¡L$ l¡L$f¡ lÅfp¡ Gmail Mps¡v$pfp¡_p C-d¡g s\p `pkhX®$ ^p`u g¡hp_p¡ âepk L$ep£ lsp¡.

Apd, N|Ng_p„ kh®f L$çàeyV$k®dp„ X¡$gu Ap`Zu ìe[¼sNs dprlsu b¡ÞL$_p k¡Ca qX$`p¡qTV$ hp¡ëV$dp„ `X¡$gu A¡ dpgdÑp S>¡hu

R>¡ L¡$ S>¡ g|„V$p{$ V$p¡mL$u _ ÓpV$L¡$ Ðep„ gNu S> kgpds R>¡. Ap L¡$kdp„ ìe[¼sNs s¡dS> Mp_Nu dprlsu_u kgpdsu L¡$d L$fu_¡ Åmhhu ? vy$cp®Áe¡ A¡ L$pe® Ap`Zp lp\dp„ _\u. \p¡L$b„^ X¡$V$p_u kgpdsu_p¡ L$pe®cpf N|Ng¡ `p¡sp_p rif¡ fp¿ep¡ R>¡, S>¡dp„ Ap`Z¡ dp\y„ dpfu _ iL$uA¡.

dyØp_p khpg_p¡ dyØpkf_p¡ S>hpb : Your searches and browsing activity, Places you go, information from your devices hN¡f¡ d¡_y_¡ [õhQ-Ap¡a L$fu v¡$hp_u kyrh^p N|Ng¡ `p¡s¡ Ap`u R>¡. Ap dpV¡$ v$f¡L$ d¡_y_u bpSy>dp„ c|fp f„N_y„ bV$_ `Z R>¡. S>¡_¡ X$pbu sfa L$fu v$p¡¡ A¡V$g¡ `Ðey„ ! AgbÑ, A¡d L$ep® `R>u S>¡ s¡ k¡hp/ kyrh^pdp„ \p¡X$p¡OZp¡ bv$gph Aphhp_p¡ k„ch R>¡, dpV¡$ `|fu ÅZL$pfu d¡mìep `R>u S> ApNm h^hy„ rlsphl R>¡.

âhpk v$fçep_ dp¡bpCg ap¡_dp„ N|Ng_p¡ _L$ip¡ qv$ipr_v£$i_dp„ dv$v$ê$` _uhX¡$, `f„sy sL$gua A¡ L¡$ âhpk_u sdpd bpsdu N|Ng_¡ dmu Åe R>¡. Apdp„ ìe[¼s_u âpChku_p¡ c„N \pe R>¡.

Page 75: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

6868

flu hps N|Ng¡ s¡_p„ kh®f L$çàeyV$k®dp„ ApS>qv$_ ky^u k„N°rls L$fu fpM¡gu Ap`Zu ìe[¼sNs dprlsu_u sp¡ s¡_u Ap„riL$ ep `|f¡`|fu _pb|v$u L$fhp_y„ `Z i¼e R>¡. v$pMgp sfuL¡$ Google Searchdp„ L¡$ `R>u Google Chromedp„ S>¡ L„$C ip¡^ Qgphu lp¡e A¡ sdpd_¡ N|Ng_p kh®f L$çàeyV$fdp„\u c|„ku v¡$hu lp¡e sp¡ lh¡ SdZu sfa R>¡L$ D`f ÓZ Ecp„ V$`L$p„_p rQl¹_ `f [¼gL$ L$fu_¡ Delete option L$dpÞX$ `k„v$ L$fp¡.

N|Ng_p dpe AL$pDÞV$ `¡S>dp„ Aphu sp¡ buÆ OZu b^u kyrh^pAp¡ R>¡, S>¡d_p D`ep¡N hX¡$ ìe[¼sNs dprlsu N|Ng_p lp\dp„ S>su h^y-Ap¡R>¡ A„i¡ V$pmu iL$pe R>¡. Å¡ L¡$ dpe AL$pDÞV$dp„ L$p¡C `Z Ås_p¡ a¡fapf L$fsp `l¡gp„ S>¡ s¡ kyrh^p A„N¡ `|f¡`|fu ÅZL$pfu d¡mhu g¡hu Å¡CA¡. BÞad£i_ V¡$¼_p¡gp¡Æ / IT ANf sp¡ L$çàeyV$f n¡Ó_p ÅZL$pf ìe[¼s_u kgpl gp¡ sp¡ h^y kp{„$.

Ap`Zp¡ bpep¡X¡$V$p N|Ng_p lp\dp„ S>sp¡ fp¡L$hp_u buÆ `Z A¡L$ fus¡ R>¡ : N|Ng_u k¡hpAp¡_p¡ D`ep¡N V$pmp¡ A\hp sp¡ D`ep¡N dep®qv$s L$fu v$p¡. Dv$plfZ sfuL¡$ dprlsu_p DÐM__ dpV¡$ Google Search_¡ bv$g¡ Yahoo! L¡$ `R>u Bing S>¡hp„ kQ® A¡[ÞS>__p¡ D`ep¡N L$fu iL$pe. Google Chrome _u Ah¡Ædp„ Internet Explore A_¡ Firefox S>¡hp b°pDTf hp`fu iL$pe. A¡ S> fus¡ C-d¡g dpV¡$ Gmail _p¡ dp¡l R>p¡X$u_¡ Outlook, Yahoo! Mail, Rediffmail `¥L$u A¡L$pv$_¡ `k„v$ L$fu iL$p¡. `f„sy A¡d L$ep® `R>u A¡ Mp_Nu X¡$V$p Mp_Nu fl¡hp_u `|f¡`|fu N¡fÞV$u sp¡ _rl ! b^p¡ X¡$V$p A¡L$ S> õ\m¡ k„N°rls fl¡hp_¡ bv$g¡ Sy>v$p Sy>v$p õ\m¡ h¡frhM¡f fl¡ A¡ Å¡ L¡$ dp¡V$p¡ apev$p¡ R>¡.

Ap buÆ fus AS>dphhp_y„ A_¡L$ gp¡L$p¡_¡ `k„v$ _\u. Ap_y„ L$pfZ R>¡. N|Ng A¡L$ S> R>Ó _uQ¡ A_¡L$ kyrh^pAp¡ Ap`u v¡$ R>¡. hmu dpN¡gu dprlsu_¡ `mhpfdp„ lpS>f L$fu v¡$hp_u N|Ng_u ndsp Akp^pfZ R>¡. Ap ndsp_¡ A_ygnu L$çàeyV$f S>Ns_p A_¡L$ r_óZpsp¡ N|Ng_¡ Google GOD _p lzgpdZp _pd¡ k„bp¡^¡ R>¡. GOD/Cðf rhi¡jZ õhpcprhL$ fus¡ Ag„L$pqfL$ R>¡. Apd R>sp„ kl÷bplz N|Ng_u Google Search, Google Maps, Google Calander, Google Chrome, Google News, YouTube hN¡f¡ "i[¼sAp¡'

Å¡sp„ L$çàeyV$f S>Ns_p r_óZpsp¡A¡ Ap`¡gu Ag„L$pqfL$ D`dp Mp¡V$u S>Zpsu _\u.

Ap S> L$pfZ R>¡ L¡$ S>Ns_p L$fp¡X$p¡ gp¡L$p¡_p¡ ìe[¼sNs X¡$V$p lpg N|Ng_p„ L$çàeyV$k®dp„ õV$p¡f \e¡gp¡ `X$ép¡ R>¡. L$p¡Z

¼ep„ fl¡ R>¡; ¼ep õ\m¡ L$pd L$f¡ R>¡; ¼ep kde¡, ¼ep fõs¡ ¼ep„ Åe R>¡; S>¡-s¡ ìe[¼s_u `k„v$ iu R>¡; _p`k„v$ iy„ R>¡, ¼ep ip¡M s¡ ^fph¡ R>¡; L$ep¡ õdpV®$ap¡_ s¡Z¡ hkpìep¡ R>¡; L$C QuS>hõsy Mfuv$hpdp„ s¡_¡ fk R>¡... hN¡f¡_¡ gNsu k„L$uZ® dprlsu N|Ng `pk¡ R>¡. Ap dprlsu_y„ `©\½$fZ L$fu_¡ ep¡Áe ìe[¼s ky^u ep¡Áe Ål¡fpsp¡ `lp¢Qsu L$fhu A¡ N|Ng_p¡ dy¿e (k„chs : A¡L$dpÓ) Apie R>¡. gp¡L$p¡_p `k®_g X¡$V$p_p¡ N|Ng Üpfp vy${$`ep¡N \ep_y„ lÆ ky^u ÅZhpdp„ Apìey„ _\u. N|Ng_y„ s¡ S>dp `pk„y R>¡.

buSy>„ dlÒh_y„ S>dp `pky„ A¡ L¡$ N|Ng Üpfp Ap`hpdp„ Aphsu sdpd k¡hpAp¡ S>¡d L¡$ Gmail, Google Search, Google Maps, Google Calander, Google Chrome, Google News,

N|Ng_y„ dpe AL$pDÞV$ `¡S> : Ap`Zu ìe[¼sNs dprlsu N|Ng_¡ S>Zphhu L¡$ _rl ANf sp¡ L¡$V$gu lv¡$ S>Zphhu s¡ Al] _½$u \pe R>¡.

L$spfb„^ Np¡W$hpe¡gp„ N|Ng_p„ kh®f L$çàeyV$k®, S>¡dp„ L$fp¡X$p¡ gp¡L$p¡_p¡ A„Ns X¡$V$p kQhpe¡gp¡ `X$ép¡ R>¡.

Page 76: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

6969

YouTube, Google Play, Google Drive, Google Photos hN¡f¡ kph rh_pd|ëe¡ R>¡. õdpV®$ap¡_dp„, V¡$åg¡V$dp„ L¡$ `R>u L$çàeyV$fdp„ Aphu b^u khgsp¡ dpZ_pf `pk¡ N|Ng_p k„QpgL$p¡ A¡L$ ê$r`ep¡ kyÙp„ g¡sp _\u. hmsf_p _pd¡ L„$C g¡hpdp„ Aphsy„ lp¡e sp¡ s¡ N°plL$_u ìe[¼sNs rhNsp¡ R>¡, S>¡_p `f N|Ng_p L$pfp¡bpf_p¡ v$pfp¡dv$pf R>¡.

Ap`Z¡ Ðep„ L$p_|__p lp\ kp¥\u gp„bp NZpe R>¡, `Z gpN¡ R>¡ L¡$ kl÷bplz N|Ng_p A×íe lp\ A¡_p\u ¼ep„e h^y gp„bp R>¡..... A_¡ L$çàeyV$f, V¡$åg¡V$ s¡dS> õdpV®$ap¡__y„ h¡QpZ h^sy„ Åe R>¡ s¡d Google GOD_p lp\ Ap¡f g„bpsp Åe R>¡.

dpN®v$i®L$ õs„c

âõsys L©$rs_p AÝep`__u iê$Apsdp„ Sy>v$pSy>v$p ep„rÓL$ D`L$fZp¡ rhi¡ QQp® L$fu

rhÛp\}Ap¡_¡ õdpV®$ ap¡_, s¡_u rhrh^ k¡hpAp¡ rhi¡ kÄS> L$fu iL$pe. âpQu_ L$pm_p¡

ap¡_, Ðepfbpv$ Sy>v$p Sy>v$p rhrh^ AprhóL$pfp¡, Ofdp„ fMpsp ap¡_\u dp„X$u_¡ V¡$rgrhT_,

L$çàeyV$feyN sfa rhÛp\}Ap¡_¡ gC S>C_¡ ApS>¡ õdpV®$ ap¡__¡ L$pfZ¡ bpü-d¡v$p_u fdsp¡

fdsp ApS>_p rhÛp\}Ap¡ c|gu Nep R>¡ A_¡ a¼s A¡L$gp„ b¡ku kss õdpV®$ap¡_\u fçep

L$f¡ R>¡ Ap A„N¡ DrQs kdS>Z Ap`u ep¡Áe dpN®v$i®_ Ap`u iL$pe. N|Ng_u k¡hpAp¡_u

ÅZL$pfu kpQp A\®dp„ rhÛp\}Ap¡_p Ýep_dp„ gphu iL$pe.

kp¥\u dlÒh_u hps A¡V$g¡ Al] g¡ML¡$ Ap`Z_¡ Ap`¡gp¡ `fp¡n R>sp„ blzd|ëe k„v¡$ip¡

rhÛp\}Ap¡_p ùv$edp„ ×Y$ \C iL¡$ s¡hp âeÐ_p¡ Sy>v$pSy>v$p Dv$plfZp¡ Ap`u_¡ L$fu iL$pe.

õhpÝepe

k. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ `pW$dp„ Aph¡gp iåv$p¡ ip¡^p¡.

(1) Ap„sfÅm (2) Ly$Vy„$buS>_p¡ (3) gpX$L$p (4) rhð

(5) k„NZL$ (6) rif (7) A`|Z® (8) so

k. 2. L$p¦kdp„\u ep¡Áe iåv$ gC S>hpb gMp¡ :

(k„NZL$, c°dZÝhr_e„Ó, Mp_Nu, rhv¡$i, v|$fÝhr_e„Ó, kyrh^p)

v$p.s. âhpk :: dykpafu

(1) `fv¡$i :: --------------- (2) A„Ns :: ---------------(3) kNhX$ :: --------------- (4) V¡$rgap¡_ :: ---------------(5) dp¡bpCg ap¡_ :: --------------- (6) L$çàeyV$f :: ---------------

Page 77: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

7070

k. 3. "Ap„M kss d„X$pe¡gu fl¡hu' ê$qY$âep¡N R>¡ s¡hp Ap„M `f\u buÅ ê$qY$âep¡N gMu s¡_p¡ A\® gMp¡.

Ap„M

k. 4. "ârs' iåv$ Å¡X$u_¡ iåv$ b_php¡ A_¡ s¡ iåv$_p¡ hp¼edp„ D`ep¡N L$fp¡.

D.v$p. ârs - ârsqv$_

k. 5. A\® _ bv$gpe s¡ fus¡ guV$u L$f¡gp iåv$p¡ bv$gu hp¼e afu\u gMp¡.

(1) X¡$V$p_u kgpdsu_p¡ L$pfcpf N|Ng¡ `p¡sp_p rif¡ fp¿ep¡ R>¡.

(2) `p¡sp_p¡ `pkhX®$ s¡Ap¡ b°pDTf_¡ epv$ fpMhp_y„ S>Zphu v¡$ R>¡.

(3) AL$pDÞV$ `¡S>dp„ Aphu sp¡ buÆ OZu b^u kyrh^pAp¡ lp¡e R>¡.

(4) L$C QuS>hõsy Mfuv$hpdp„ s¡_¡ fk R>¡.

k. 6. Åmf¡Mp rQÓ `|Z® L$fp¡.

(1) (2)

ârs

dp¡bpCg ap¡__u (õdpV®$ ap¡_) kyrh^p

Ap¡_ gpC_ ip¡t`N

N|Ng_u

k¡hpAp¡

Page 78: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

7171

k. 7. (A) ep¡Áe fus¡ Å¡X$p¡ :

rhcpN "A' rhcpN "b'

(1) N|Ng kQ® (A) BÞV$f_¡V$ A¡¼kàgp¡f (apef ap¡¼k)

(2) N|Ng ¾$p¡d (Ap) qX$rgV$ Ap¡ài_

(3) C-d¡g (B) Rediffmail

(4) ÓZ Ecp„ V$`L$p„_p rQl¹_ (C) Yahoo ! Bing kQ® A¡[ÞS>_

(b) iåv$kd|l Å¡X$p¡ :

rhcpN "A' rhcpN "b'

(1) lÅf lp\hpmp¡ (A) A_„sbplz

(2) S>¡_p bplz O|„V$Z ky^u `lp¢Q¡ s¡ ìe[¼s (Ap) bplzbrg

(3) M|b S> i[¼sipmu (B) ApÅ_bplz

(4) A_¡L$ bplzAp¡ hpmy„ (C) kl÷bplz

k. 8. ep¡Áe rhL$ë` `k„v$ L$fu hp¼e `|Z® L$fp¡ :

(1) A¡L$ qf`p¡V®$ dyS>b ApS>¡ S>Ns_p ------------------- gp¡L$p¡ õdpV®$ap¡_ ^fphsp \ep R>¡.

(A) 3.4 AbS> (Ap) 3.4 L$fp¡X$ (B) 4.3 AbS>

(2) frie_ l¡L$f¡ `p¡sp_p L$çàeyV$f hX¡$ N|Ng_p kh®fdp„\u Apif¡ ------------------- Gmail ^pfL$p¡_p C-d¡g Mpsp_¡ gNsp sdpd X¡$V$p_u _L$g gC gu^u.

(A) 60 gpM (Ap) 50 gpM (B) 50 lÅf

(3) N|Ng_¡ ------------------- lzgpdZp _pd¡ k„bp¡^¡ R>¡.

(A) Np¡X$_p (Ap) Nyfy_p (B) rinL$_p

(4) S>Ns_p r_óZpsp¡A¡ Ap`¡gu N|Ng_u i[¼sAp¡ A¡V$g¡ ------------------- (A) klö bplz (Ap) gpM bplz (B) A_¡L$NZp bplz

(5) -------------------\L$u õdpV®$ap¡__p¡ k„`L®$ k¡sy kss N|Ng_p kh®f L$çàeyV$f Å¡X¡$ õ\`pe¡gp¡

fl¡ R>¡.

(A) BÞV$f_¡V$ (Ap) A¡ÞX²$p¡CX$ (B) X¡$V$pN|Ng

k. 9. Ap¡mMp¡ :

(1) dpfu kgpdsu_p¡ L$pe®cpf N|Ng_p rif¡ R>¡. - ------------------- (2) ÅsÅs_p rhqX$Ap¡ A_¡ rkqfegp¡ Å¡hp dpfp¡ D`ep¡N \pe R>¡. - -------------------

Page 79: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

7272

(3) GPS Üpfp S>¡ s¡ õ\m_y„ kQp¡V$ qv$ip k|Q_ L$f_pf - ------------------- (4) Ap¡_gpC_ ip¸t`N õV$p¡f - ------------------- (5) kNp„-rdÓp¡\u d_¡ Mp_Nu fMpe R>¡. - ------------------- (6) ìe[¼s_u `k„v$-_p`k„v$, ip¡M b^p„_u dprlsu dpfu `pk¡ R>¡. - ------------------- (7) v¡$irhv¡$i_p rdÓp¡_p¡ k„N°l dpfu `pk¡ R>¡. - -------------------

k. 10. gMp¡ :

(1) duqV„$N, âhpk, S>ÞdspfuM_u _p¢^ fpM_pf. - ------------------- (2) A`¡rns õ\m¡ `lp¢Qhy„. - ------------------- (3) v¡$i-rhv¡$i_p kdpQpf h¸bkpCV$ `f v$ip®h¡. - ------------------- (4) Ah_hp ap¡V$pAp¡_p¡ k„N°l - ------------------- (5) Ofdp„ L¡$, blpf ap¡_dp„ fdpsu fds. - ------------------- (6) A_¡L$ r_óZpsp¡ Üpfp A`pe¡gy„ lzgpdÏ„ _pd - ------------------- (7) d__¡ Nd¡ s¡hy„ k„Nus. - -------------------

k. 11. ep¡Áe rhi¡jZ ip¡^u_¡ gMp¡.

(fX$dk, \p¡X$p¡L$$, r_:õhp\®, ky„v$f, ApX$uAhmu, dmsphX$p¡)

(1) -----------kpdp_ (2) -----------Ql¡fp¡

(3) -----------cph (4) -----------hpsp¡

(5) -----------L$pe® (6) -----------õhcph

k. 12. õdpV®$ap¡__y„ A[õsÐh S> _ lp¡s sp¡..... hN®dp„ kd|l QQp® L$fp¡.

k. 13. "a¡kbyL$' A_¡ "C-d¡g'_p¡ ep¡Áe D`ep¡N L$C fus¡ L$fip¡. s¡ sdpfp iåv$p¡dp„ gMp¡.

âL$ë`

* õdpV®$ap¡_ b_phsu Sy>v$u Sy>v$u L„$`_uAp¡_p _pd ip¡^u s¡_u Mprkes A„N¡_p¡ âL$ë` s¥epf L$fp¡.

Page 80: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

7373

rhi¡j hp„Q_N|Ng_u Ap`-g¡

Google A¡L$ lp\ k¡ v ¡ $_p, Ap¥f vy $S> ¡ lp\ g¡ g¡_p !

k¡hp_y„ _pd N°plL$_¡ N|Ng iy„ Ap`¡ R>¡ ? bv$gpdp„ N|Ng iy„ ÅZu g¡ R>¡ ?

Google Search dpN¡gu dprlsu BÞV$f_¡V$_u L$fp¡X$p¡ h¡bkpCV$ a„ap¡ku_¡ ip¡^u Ap`¡ R>¡.

dprlsu dpN_pf ìe[¼s_¡ i¡dp„ A\hp L$C QuS>dp„ fk R>¡.

Google Chrome N|Ng kQ® Üpfp âpàs dprlsu h¡b `¡S>ê$`¡ fS|> L$f¡ R>¡.

L$C h¡bkpCV$_u L¡$V$gp kde |fsu dygpL$ps g¡hpdp„ Aphu s¡_p¡ X¡$V$p

Gmail rdÓp¡-kNp„_p¡ C-d¡g \L$u k„`L®$k¡sy Å¡X$u Ap`¡ R>¡.

b¡ ìe[¼s hÃQ¡ ¼ep âL$pf_p¡ C-d¡g k„v¡$ipìehlpf Qpg¡ R>¡.

YouTuberhrh^ rhje_u L$fp¡X$p¡ rhqX$Ap¡ A¡L$ S> õ\m¡ v$ip®h¡ R>¡.

L$ep¡ rhqX$Ap¡ L$p¡Z¡ ¼epf¡ A_¡ L¡$V$gu hpf Å¡ep¡ ? Å¡_pf gp¡L$p¡_u `k„v$- _p`k„v$

Google News v¡$i-rhv¡$i_p kdpQpfp¡ h¡bkpCV$ s¡dS> rhqX$Ap¡ õhê$`¡ v$ip®h¡ R>¡.

^d®-k„âv$pe, fpS>L$pfZ L¡$ AÞe rhje âÐe¡ L$p¡_p¡ Tp¡L$ L$C sfa R>¡.

Google Plusv¡$i-rhv¡$i_p gp¡L$p¡_¡ Å¡X$su kp¡íeg duqX$ep kpCV$

L$C ìe[¼s_y„ Å¡X$pZ L$p¡_u kp\¡ R>¡; L$p¡Z iy„ gM¡ R>¡; i¡dp„ fk ^fph¡ R>¡.

Google Calander duqV„$N, âhpk, S>ÞdspfuMp¡ hN¡f¡_u _p¢^ fpM¡ R>¡.

L$p¡Z L$p¡_¡ dýey„; ¼epf¡ A_¡ ¼ep_p¡ âhpk L$ep£; L$p¡_p¡ b\®-X¡$ ¼epf¡

Google MapsGPS Üpfp S>¡ s¡ õ\m_y„ kQp¡V$ qv$ipk|Q_

ìe[¼s_u sdpd âL$pf_u rlgQpg A„N¡_u `p¡CÞV$-Vy$-`p¡CÞV$ dprlsu

Android õdpV®$ap¡__u k„QpgL$ Ap¡`f¡qV„$N rkõV$d

ap¡__p sdpd âL$pf_p D`ep¡N f Qp„`su _S>f

Google ContactsõdpV®$ap¡__u V¡$rgap¡_ X$pefu, S>¡dp„ _pdp¡ + ap¡_ _„bk® fl¡ R>¡.

L$p¡ÞV¡$¼V$ rgõV$dp„ L$p¡Z R>¡; kNp„ L¡$V$gp„; rdÓp¡ L¡$V$gp„; h^y hpsp®gp` L$p¡_u Å¡X¡$

Google CheckoutGoogle WalletGoogle Shopping

Ap¡_gpB_ ip¡t`Ndp„ klpec|s b_su k¡hpAp¡

L$p¡Z, ¼epf¡, iy„ A_¡ ip dpV¡$ Mfuv$u L$fu füy„ R>¡ s¡_u ÅZL$pfu.

N|Ng_u k¡hpAp¡_y„ rgõV$ gp„by„ R>¡, dpV¡$ D`fp¡¼s rgõV$ `Z lÆ g„bphu iL$pe s¡d R>¡. Apd R>sp„ V|„$L$u epv$u `Z \p¡X$pdp„ OÏ„ L$lu Åe R>¡ : "L$p¡C Ap`L$p¡ v¡$M flp l¥ !'

- lj®g `yóL$Zp®

Page 81: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

7474

õhpÝepe

k. 1. Ap¡_gpC_ ip¡t`Ndp„ klpec|s N|Ng_u k¡hp rhi¡ dprlsu Ap`p¡.

k. 2. You-Tube rhi¡ dprlsu Ap`p¡.

k. 3. N|Ng_u L$p¡C`Z ÓZ k¡hp_p _pd gMu s¡_p rhi¡ dprlsu Ap`p¡.

k. 4. N|Ng s¡_u k¡hp_u au sfuL¡$ iy„ ÅZu g¡ R>¡ s¡ L$p¡C`Z ÓZ k¡hp_p k„v$c®dp„ S>Zphp¡.

k. 5. Å¡ N|Ng bpbp `p¡sp_u k¡hp b„^ L$f¡ sp¡ ... Ap rhje `f sdpfp rhQpfp¡ S>Zphp¡.

g¡M_ L$p¥iëe_p¡ dlphfp¡

* _uQ¡ Ap`¡gp¡ `qfÃR>¡v$ hp„Qu_¡ s¡_p¡ V|„$L$dp„ kpf gMp¡ :

gp¡L$p¡ dpfy„ L$pd Sy>A¡ L¡$ _ Sy>A¡, s¡_u L$v$f L$f¡ L¡$ _ L$f¡, d_¡ ipbpku Ap`¡ L¡$ _ Ap`¡, sp¡ e¡ lz„ k„`|Z®

r_óW$p\u A_¡ dpfu i[¼s_p DÃQsd ^p¡fZ dyS>b dpfy„ A¡ L$pd L$fsp¡ flui; `funp lp¡e L¡$ _ lp¡e, sp¡ e¡

lz„ kfMu fus¡ hp„Qui; L$kp¡V$u_p NyZ R>¡ëgp `qfZpd dpV¡$ NZpe L¡$ _ NZpe sp¡ e¡ lz„ s¡ kfMu L$pmÆ\u

gMui; q¾$L¡$V$ d¡Q V²$p¡au dpV¡$_u lp¡e L¡$ Mpgu "d¥Óufds' lp¡e sp¡ e¡ lz„ kfMp DÐkpl\u fdui. õ\|m

hmsf_u Apip _rl, `Z dpfp gpeL$ L$pd L$ep®_p¡ ApÐdk„sp¡j A¡ dpfy„ â¡fL$bm li¡. d__p Ap hgZ_¡

L$gpL$pfp¡ "L$gp Mpsf L$gp' L$l¡ R>¡. `Z R>¡ sp¡ Sy>v$u Sy>v$u `qfcpjpdp„ A¡L$ S> rkÙp„s_p cpjp„sf, L$pd_¡ A\£

S> L$f¡gy„ DÑd L$p¡qV$_y„ L$pd.

- ap^f hpg¡k

* sdpfp¡ rdÓ A¡L$ ce„L$f AL$õdpsdp„\u DNfu Nep¡ R>¡. s¡_u Myiu ìe¼s L$fsp¡ `Ó sdpfp rdÓ_¡ gMp¡.

* b¡ rdÓp¡ hÃQ¡ "fMX$sp L|$sfpAp¡ dpV¡$ X$p¸N lpDk b_phhy„ Å¡CA¡ L¡$ _l] ?' Ap rhi¡_p¡ k„hpv$ s¥epf L$fp¡.

* ipmpdp„ Apep¡rS>s rhop_ d¡mp¡ /âv$i®__p¡ Al¡hpg s¥epf L$fp¡.

* r_b„^ gMp¡ : "dp¡bpCg bp¡g¡ R>¡'

"kp^_p¡\u dmsy„ kyM d|ëehp_ R>¡, `Z dp_hÆh_ Ad|ëe R>¡. cp¥rsL$ kp^_p¡_u O¡gR>pdp„ s¡_¡ bfbpv$ _ S> L$fpe.'

Page 82: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

7575

7. L$pgy A_¡ NyÍ$u

fpd dp¡fu

fpd dp¡fu_p¡ S>Þd 2Æ a¡b°yApfu, 1993_p fp¡S> cph_Nfdp„ M¡X|$s `qfhpfdp„ \ep¡ R>¡. s¡dZ¡

a¡rb°L¡$i_ A¡[ÞS>r_ef]N_p¡ Aæepk L$ep£ R>¡. s¡Ap¡ g¡M_ n¡Ó¡ ìephkpreL$ fus¡ Å¡X$pe¡gp R>¡. "dlp¡sy„'

_pd_p¡ s¡d_p¡ hpsp®k„N°l âL$pris \ep¡ R>¡. s¡ D`fp„s _hgL$\p, _pV$L$, `V$L$\p hN¡f¡ n¡Ódp„ `Z s¡d_y„

âv$p_ R>¡. qv$ëlu kprlÐe AL$pv$du sfa\u 2017_u kpg_p¡ eyhp Np¥fh yfõL$pf s¡d_¡ dýep¡ R>¡. Ap

A¡hp¸X®$ âpàs L$f_pfp cpfs_p s¡Ap¡ kp¥\u _p_u Jdf_p â\d g¡ML$ R>¡.

k|f L©$rs_p¡

âõsys L©$rsdp„ A¡L$ _p_L$X$p `qfhpf_u hpsp® R>¡. â¡dpm r`sp `p¡sp_u hlpgkp¡eu v$uL$fuAp¡_¡

s¡dZ¡ S> v$p¡f¡gp âpZuAp¡_p rQÓp¡_p Ap^pf¡ ky„v$f ky„v$f hpsp®Ap¡ b_phu_¡ L$l¡ R>¡. r`sp_u hpsp® kp„cm¡

sp¡ S> b„_¡ bl¡_p¡_¡ KO Aph¡.

r`sp_u N¡flpS>fudp„ dpsp hpsp® L$l¡hp_p¡ âeÐ_ L$fsu. `Z s¡_p dpV¡$ A¡ L$pe® dyíL¡$g b_u S>s„y.

L$pgy_¡ k|hX$phsp dpsp_¡ _pL¡$ v$d Aphsp¡. s¡\u r`sp `pR>p Aph¡ Ðepf¡ v$uL$fuAp¡_¡ bNpX$hp_u hps L$fu

dpsp s¡d_u kp\¡ DN° v$gugp¡ L$fsu. v$gugp¡A¡ `pR>m\u dp¡Vy„$ õhê$` ^pfZ L$ey A_¡ b„_¡ R|>V$pR>¡X$p g¡hp_p

A„rsd r_Z®e `f Aphu Nep.

`f„sy b„_¡ v$uL$fuAp¡_u L$pguO¡gu hps kp„cmu_¡ dpsp-r`sp_p ùv$e_y„ `qfhs®_ \pe R>¡. A_¡

R|>V$pR>¡X$p_p¡ r_Z®e `X$sp¡ d|L$pe R>¡.

Apd âõsys hpsp® dpspr`sp hÃQ¡ kdp^p_ L$fph_pf r_v$p£j-cp¡mu b¡ v$uL$fuAp¡_p â¡d_y„ d_-

cph_ A_¡ kfm i¥gudp„ hZ®_ L$f¡ R>¡.

""`R>u sp¡ lp\ucpC_y„ bÃQy„ cp¢vy$ KX$p MpX$pdp„ `X$u Ney„. A¡ sp¡ Å¡fÅ¡f\u fX$hp gpÁey„ L¡$ d_¡ bQphp¡... d_¡ bQphp¡ ! S>„Ng_p L$p¡C âpZuAp¡A¡ cp¢vy$_¡ bQpìey„ _l]. b^p L$l¡ L¡$, sy„ sp¡ spfu d_dp_u L$fsy„ lsy„ _¡... L$p¡C_y„ L$üy„ dp_sy„ _lp¡sy„ _¡ A¡V$g¡ lh¡ s_¡ L$p¡Z bQph¡ ? `R>u sp¡ cp¢vy$_¡ `p¡sp_u c|g kdÅC. A¡Z¡ fX$dk AhpS>¡ b^p_u dpau dp„Nu A_¡ Æfpa¡ A¡_¡ MpX$p_u blpf L$pY$éy„... '' `à`p X²$p¡INbyL$_p rQÓp¡ `f Ap„Nmu d|L$sp„ Åe, âpZuAp¡ bsphsp„ Åe A_¡ hpsp® L$l¡sp Åe. ÓZ hj®_u _p_L$X$u L$pgy A¡_p Mp¡mpdp„ b¡ku_¡ V$uL$u V$uL$u_¡ rQÓp¡ Å¡ep L$f¡. _p_L$X$u L$pgy_¡ `à`p hpsp® L$l¡ A¡ blz S> Nd¡. kps¡L$ hj®_u NyÍ$u `à`p_u kpd¡ b¡ksu A_¡ `à`p bl¡__¡ rQÓp¡ Å¡CÅ¡C_¡ hpsp® L$l¡ A¡ A¡L$uV$i¡ Å¡ep L$f¡. _p_LX$u L$pgy_¡ Äep„ ky^u `à`p hpsp® _ L$l¡ Ðep„ ky^u KO _ S> Aph¡ A¡V$g¡ fp¡S> fpÓ¡ `à`p hpsp® L$l¡hp Aph¡ A_¡ Mp¡mpdp„ A¡ `à`p_u hpsp® kp„cýep L$f¡. A¡dp„ `Z L$pgy_u Æv$ L¡$ bÅfdp„ dmsu rQÓp¡_u s¥epf byL$kdp„\u rQÓp¡ Å¡C_¡ `à`pA¡ hpsp® _l] L$l¡hp_u...

Page 83: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

7676

X²$p¡INbyL$dp„ b„_¡ bl¡_p¡A¡ Ås¡ v$p¡f¡gp„ âpZuAp¡_p rQÓp¡_¡ `pÓ sfuL¡$ gC_¡ S> `à`pA¡ hpsp® L$l¡hp_u. `à`p_¡ hpsp® b_phsp„ hpf _ gpN¡ A¡ sp¡ rQÓp¡ afsp„ Åe A¡d hpsp® L$l¡sp„ Åe. dp¡V$u NyÍ$u_¡ Ap hps_p¡ Alp¡cph L¡$ dpfp `à`p dõs hpsp® L$l¡ R>¡ A_¡ A¡_u hpsp® kp„cmsp„ kp„cmsp„ S> L$pgy Mp¡mpdp„ k|C Åe R>¡. `R>u `à`p ^uf¡\u L$pgy_¡ kyhX$ph¡ A_¡ NyÍ$u_¡ Qpv$f Ap¡Y$pX$u_¡ `p¡s¡ k|hp S>sp fl¡.

Ap ¾$d ¼epf¡e s|V$sp¡ _l]. `à`p fp¡S> fpÓ¡ b„_¡ bl¡_p¡_p {$ddp„ Aph¡. L$pgy Mp¡mpdp„ b¡ku Åe. NyÍ$u kpd¡ Np¡W$hpC Åe A_¡ A¡ b„_¡ bl¡_p¡A¡ v$p¡f¡gp âpZuAp¡_p rQÓp¡ Å¡C Å¡C_¡ `à`p hpsp® L$l¡sp fl¡. ApMf¡ `à`p_u hpsp® kp„cmsp„ kp„cmsp„ S> v$ffp¡S>_u S>¡d L$pgy k|C Åe. ¼epf¡L$ `à`p rbT_¡k_p L$pd\u il¡f\u v|$f Nep lp¡e Ðepf¡ fpÓ¡ L$pgy fX$u fX$u_¡ ApMy„ Of dp\¡ g¡. L¡$d L¡$ `à`p_u hpsp® rh_p KO sp¡ Aph¡ _l]. dçdu hpsp® L$l¡hp_p âeÐ_ L$f¡ `Z X²$p¡INbyL$_p rQÓp¡_¡ `pÓ b_phu_¡ hpsp® L$l¡hp_u fus A¡d_¡ aph¡ _l]. A¡V$g¡ L$pgy fX¡$ A_¡ dçdu AL$mpe. ApMu fps NyÍ$u L$pgy_¡ rlbL$p cfsu Å¡C fl¡ L¡$d L¡$ L$pgy_¡ hpsp® rh_p sp¡ KO Aph¡ S> _l] ! dçdu OZuhpf AL$mpC_¡ `à`p_¡ L$üp L$f¡ L¡$ "sd¡ R>p¡L$fuAp¡_¡ bNpX$u R>¡. sd¡ _ lp¡ Ðepf¡ sp¡ dpfp `f A¡ gp¡L$p¡_u hpsp®_p¡ Ópk \C Åe R>¡. A¡hu Mp¡V$u Apv$s iy„ `pX$u sd¡ L¡$ hpsp® hNf A¡ gp¡L$p¡_¡ KO S> _ Aph¡.' S>hpbdp„ `à`p dpÓ [õds L$fsp„ `Z hpsp® sp¡ Qpgsu fl¡su.

lh¡ Ofdp„ ^ud¡-^ud¡ fpÓ¡ NyÍ$u_¡ dçdu `à`p_p TOX$hp_p¡ AhpS> h^sp¡ S>sp¡ lp¡e A¡hy„ gpÁep L$f¡ R>¡. frhhpf¡ sp¡ `à`p dçdu A¡V$gy„ Å¡fÅ¡f\u TOX$sp lsp L¡$ NyÍ$u A_¡ L$pgy v$p¡X$sp A¡d_p b¡X${$ddp„ `lp¢Qu Nep. bpfZp_u ApX$idp„ A¡ _p_LX$u Ap„Mp¡A¡ dçdu `à`p_u bp¡gpQpgu kp„cmu. dçdu `à`p A¡L$buÅ kp\¡ KQp AhpS>¡ v$gugp¡ L$fsp„ lsp. b„_¡ bl¡_p¡ X$fu_¡ `p¡sp_p {$ddp„ S>su flu. ^ud¡ ^ud¡ Ap kugkugp¡ ÅZ¡ L¡$ fp¡S>_p¡ \C Nep¡. hpsp® L$l¡hp Aphsp `à`p_p¡ Nyõkp¡ A¡d_u hpsp®dp„ A_¡ hs®_dp„ v¡$Mpsp¡. b„_¡ bl¡_p¡ X$fu_¡ d|„TpC_¡ Q|` \C S>su. lh¡ Ofdp„ NyÍ$u A_¡ L$pgy_p _p_p _p_u Aphhp gpÁep. dp¡X$u dp¡X$u fps ky^u A¡ gp¡L$p¡ b^p Ap`kdp„ TOX$sp lp¡e A¡ fus¡ QQp®Ap¡ L$fsp. _p_udp b„_¡ bl¡_p¡_p dp\¡ lp\ d|L$u_¡ fX$sp„ fl¡sp„. L$pmp L$p¡V$ `l¡f¡gp b¡ A„L$g apCgp¡ gC_¡ Aphsp A_¡ `à`p dçdu `pk¡ L$iuL$ klu L$fphsp. NyÍ$uA¡ sp¡ _p_pÆ `pk¡\u A¡hy„ `Z kp„cýey„ ls„y L¡$ "b„_¡ S>Zp A¡L$ hpf v$uL$fuAp¡_p¡ sp¡ rhQpf L$fp¡.' `Z `à`p L¡$ dçdu L$iy„ bp¡ëep _l]. R>¡ëg¡ NyÍ$uA¡ fkp¡X$pdp„ kp„cýey„ L¡$ dçdu _p_u_¡ L$l¡su lsu "Adpf¡ L$p¡V®$dp„ S>C_¡ speap¡ _\u L$fhp¡ A¡V$g¡ sdpfu lpS>fudp„ S> b^y„ `sphuA¡ R>uA¡ !'

Ap "b^y„ sphuA¡ R>uA¡' A¡_p¡ A\® NyÍ$u_¡ kdÅep¡ _l]. NyÍ$u L$pgy_¡ gC_¡ ANpiu f X¡$gp Nfdpmp_p„ awgp¡ huZhp NC Ðepf¡ A¡Z¡ ¼ep„L$ Nyk`yk AhpS> kp„cýep¡. Of_p L$pdhpmp dpku N¡V$hpmp A„L$g kp\¡ hps L$fsp„ lsp„. NyÍ$u ANpiu `f\u kp„cmsu flu L¡$,

"kpl¡b A_¡ bl¡_ b¡e dpZl R|>V$pR>¡X$p g¡hp_p R>¡. b¡e b¡buAp¡ sp¡ L$pev$p âdpZ¡ A¡_u dçdu_u kp\¡ S> S>i¡ A_¡ kpl¡b sp¡ lh¡ kph A¡L$gp.' L$p¡CA¡ Npg `f AQp_L$ sdpQp¡ dpep£ lp¡e A¡hy„ gpN¡gy„ NyÍ$u_¡. R|>V$pR>¡X$p_p¡ A\® _lp¡sp¡ kdÅep¡, `Z lh¡ b^p kp\¡ _\u fl¡hp_p A¡V$gy„ kdÅe¡gy„. v$p¡X$u_¡ dçdu `pk¡ Aphu sp¡ dçduA¡ ku^y„ S> L$lu v$u^y„ L¡$, "NyÍ$u L$pg¡ Ap`Z¡ _p_p_p_u_p Of¡ S>CA¡ R>uA¡.' ^°|S>sp AhpS>¡ NyÍ$uA¡ `|R>éy„ L¡$, "dçdu, `à`p `Z Ap`Zu kp\¡ Aphi¡ ?'

Page 84: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

7777

"`à`p_¡ blz L$pd R>¡ A¡ lh¡ Ap`Zu kp\¡ _l] lp¡e.' NyÍ$uA¡ ApV$gy„ kp„cýey„ sp¡ A¡_¡ kdÅey„ lh¡ `à`p Adpfu kp\¡ ¼epf¡e _l] lp¡e ! A¡_¡ kp¥\u `l¡gu L$pgy epv$ Aphu L¡$ L$pgy_¡ `à`p hNf KO L¡$hu fus¡ Aphi¡ ?

A¡ b`p¡f¡ M|b hfkpv$ `X$ép¡ A_¡ L$pgy X²$p¡INbyL$ N¡g¡fudp„ c|gu Ne¡gu sp¡ b^p rQÓp¡_p f„N f¡mpC Nep. kp„S>¡ aV$paV$ NyÍ$u _hp„ rQÓp¡ b_phu_¡ A¡dp„ f„Np¡ `|fsu flu. NyÍ$u A„^pfpdp„ rQÓp¡ `f Ap„Nmu d|L$u_¡ L$iy„L$ NZNZsu flu. L$pgy b„_¡ lp\¡ Ql¡fp¡ V¡$L$hu_¡ `p¡sp_u dp¡V$u bl¡__¡ rQÓp¡dp„ f„Np¡ `|fsu A_¡ OX$uL$ rQÓp¡ kpd¡ sp¡ OX$uL$ `p¡sp_u kp\¡ L$iy„L$ bp¡gsu Å¡C flu. `pR>m A„^pfpdp„ `à`p Apìep A_¡ A¡dZ¡ bpfu_p _p_LX$p AS>hpkdp„ L$gf õL¡$Q `¡_\u X²$p¡INbyL$dp„ f„Np¡ `|fsu A_¡ rQÓp¡ kp\¡ NZNZsu NyÍ$u_¡ Å¡C A¡V$g¡ `|R>éy„.

"NyÍ$u, L$pgy iy„ L$fp¡ R>p¡ sd¡ gp¡L$p¡ Ðep„ A„^pfpdp„ ?'

NyÍ$uA¡ à`p_p¡ AhpS> kp„cýep¡ sp¡ A„^pfpdp„ A¡_u Ap„Mp¡ cfpC Aphu. à`pA¡ gpCV$ L$fu. L$pgy p¡sp_u _p_u _p_u Ap„NmuAp¡ hp„L$qX$ep hpmdp„ N|„Qhsp bp¡gu

"X¡$X$u, NyÍ$uv$uv$u... dpgp dpV¡$ hpgsp b_ph¡ R>¡ !'

`à`p_u Ap„Mp¡ cfpC Aphu. v$fhpÅ_u pR>m Ec¡gu dçdu Z fp¡C X$u. A¡ b„_¡ kdÆ Nep L¡$ A¡d_u AgN \hp_u rS>v$_p L$pfZ¡ bpmL$p¡_p Æh__p„ rQÓp¡dp„\u f„N fp¡mpC S>i¡. dçduA¡ v$p¡X$u_¡ `à`p_p¡ lp\ `L$X$u gu^p¡ A_¡ NyÍ$u L$pgy_¡ c¡V$u `X$u. X²$p¡INbyL$_p„ rQÓp¡_p f„Np¡ h^pf¡ f„Nu_ b_u hpsp® L$l¡sp füp.

dpN®v$i®L$ õs„c

âõsys L©$rs_„y AÝep`_ L$fphsp `l¡gp„ rhÛp\}Ap¡_¡ s¡d_p Of_p hpsphfZ k„b„^u

âñp¡ `|R>u_¡ QQp® L$fu iL$pe. s¡d_p dpspr`sp s¡d_¡ L¡$hu fus¡ dv$v$ê$` \pe R>¡ s¡ rhi¡

ÅZL$pfu d¡mhu iL$pe. s¡_p Ap^pf¡ âõsys hpsp®_p rhjehõsy_y„ õ`ô$uL$fZ L$fu iL$pe.

rQÓp¡ D`f\u hpsp® L$l¡hp_p L$p¥iëe bpbs QQp® L$fu s¡ rhÛp\}Ap¡dp„ r_dp®Z L$fhp

âp¡Ðkpl_ Ap`u iL$pe.

dpspr`sp hÃQ¡ AÅZsp„ S> kdp^p_ L$fph_pf b„_¡ v$uL$fuAp¡_u r_Mpgksp_¡

L¡$ÞÖdp„ fpMu rhÛp\}Ap¡_¡ s¡ A„N¡ kÅN L$fu iL$pe.

Page 85: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

7878

õhpÝepe

k. 1. _uQ¡_p iåv$p¡ dpV¡$ L©$rsdp„ h`fpe¡gp iåv$p¡ ip¡^p¡.

(1) _]v$f (2) bpfÏ„ (3) lpõe (4) V¡$h

(5) Sy>gd (6) g`X$pL$ (7) ^°|kLy„$ (8) fS>_u

k. 2. _|d_p âdpZ¡ S>hpb gMp¡ :

(1) (2) (3) (4)

v$p.s.

(5) (6)

k. 3. Ap`¡gp iåv$_p Anfp¡ gC A\®`|Z® iåv$p¡ b_php¡ :

(1) fX$dk (2) hp„L$qX$ep (3) v$ffp¡S> (4) _p_LX$u

k. 4. ê$qY$âep¡N A_¡ s¡_p A\®_¡ ep¡Áe fus¡ Å¡X$p¡ :

rhcpN "A' rhcpN "b'

(1) L$p_¡ ^fhy„ (A) R>p_udp_u hpsp¡ L$fhu

(2) d_dp_u L$fhu (Ap) R|>`u fus¡ Å¡hy„

(3) fX$u_¡ Of dp\¡ g¡hy„ (B) Ýep_dp„ g¡hy„

(4) X$p¡qL$ey„ L$fhy„ (C) `p¡sp_u dfÆ âdpZ¡ L$fhy„

(5) Nyk`yk L$fhy„ (D) fX$ufX$u_¡ Of NS>hu d|L$hy„

k. 5. ep¡Áe k„b„^ gMp¡.

(1) dpsp_p (2) r`sp_p

dpsp r`sp dpsp r`sp

A„v$f blpf il¡f

AS>hpmy„ [õds

dp¡X$uKX$p

Page 86: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

7979

k. 6. ep¡Áe rhL$ë` `k„v$ L$fu_¡ hp¼ep¡ `|fp„ L$fp¡.

(1) `à`p b„_¡ bl¡_p¡_p ê$ddp„ Aph¡ Ðepf¡ -----------------(A) NyÍ$u k|C Åe (Ap) bl¡_p¡ dõsu Lf¡ (B) L$pgy Mp¡mpdp„ b¡ku Åe

(2) dçdu OZuhpf AL$mpC_¡ `à`p_¡ L$üp L$f¡ L¡$ -----------------(A) sd¡ R>p¡L$fuAp¡_¡ bNpX$u R>¡ (Ap) sd¡ R>p¡L$fuAp¡_¡ dp\¡ QY$phu R>¡

(B) sd¡ R>p¡L$fuAp¡_y„ L$u y„ S> L$fp¡ R>p¡

(3) NyÍ$u L$pgy_¡ gC_¡ -----------------(A) bNuQpdp„ `pqfÅs_p„ awgp¡ huZhp NC (Ap) ANpiudp„ Nfdpmp_p„ awgp¡ huZhp NC

(B) bNuQpdp„ dp¡Nfp_u L$muAp¡ Q|„V$hp NC

k. 7. Mpgu S>Áep `|fp¡ :

(1) `à`p --------------------- rQÓp¡ `f Ap„Nmu d|L$sp„ Åe.

(2) `à`p_u ---------------------rh_p L$pgy_¡ KO Aph¡ S> _rl.

(3) S>„Ng_p L$p¡C âpZuAp¡A¡ --------------------- bQpìey„ _rl.

(4) Adpf¡ --------------------- S>C_¡ speap¡ L$fhp¡ _\u.

(5) A¡ --------------------- M|b hfkpv$ `X$ép¡.

k. 8. rhQpfu_¡ gMp¡ :

(1) KX$p MpX$pdp„ `X$u S>_pf - ---------------------(2) rQÓp¡ v$p¡fhp_u `p¡\u - ---------------------(3) âpZuAp¡_p„ rQÓp¡ v$p¡f_pf - ---------------------(4) L$pgy A_¡ NyÍ$u_¡ hpsp® L$l¡_pf - ---------------------(5) awg huZhp S>_pf - ---------------------(6) NyÍ$u_u _p_u bl¡_ - ---------------------

k. 9. L$pgy A_¡ NyÍ$u b„_¡ bl¡_p¡ hÃQ¡_p â¡d_¡ sdpfp iåv$p¡dp„ ìe¼s L$fp¡.

k. 10. L$p¦kdp„\u ep¡Áe rhi¡jZ ip¡^u_¡ gMp¡.

(dp¡V$u, hp„L$qX$ep„, _p_L$X$u, dyim^pf, KX$p, DN°)

(1) -----------MpX$p (2) -----------NyÍ$u (3) -----------hpm

(4) -----------hfkpv$ (5) -----------Ap„M (6) -----------v$gugp¡

Page 87: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

8080

k. 11. (A) ep¡Áe rhfpdrQl¹_p¡ d|L$p¡ :

(1) NyÍ$u L$pgy iy„ L$fp¡ R>p¡ sd¡ gp¡L$p¡ Ðep„ A„^pfpdp„

(2) X¡$X$u NyÍ$uv$uv$u dpgp dpV¡$ hpgsp b_ph¡ R>¡

(3) NyÍ$u L$pg¡ Ap`Z¡ _p_p _p_u_p Of¡ S>CA¡ R>uA¡

(4) dçdu-`à`p `Z Ap`Zu kp\¡ Aphi¡ _¡

(b) ep¡Áe S>ÁepA¡ A_yõhpf d|L$p¡ :

(1) X²$p¡CNbyL$dp b_¡ bl¡_p¡A¡ Ås¡ b_ph¡gp rQÓp¡ lsp.

(2) `à`p_u hpsp® kpcmsp kpcmsp S> L$pgy Mp¡mpdp k|C Åe.

(3) frhhpf¡ `à`p dçdu Å¡fÅ¡f\u TOX$sp lsp.

k. 12. Dv$plfZ âdpZ¡ q¾$ep`v$ b_php¡ :

v$p.s.: NyÍ$u Ås¡ k|C Åe `Z L$pgy_¡ `à`p kyhX$ph¡.

(1) cp¢vy$ bQ¡ A¡d _lp¡sy„ A_¡ L$p¡CA¡ s¡_¡ ------------- _rl.

(2) NyÍ$u Ås¡ Qpv$f Ap¡Y$su `Z dçdu L$pgy_¡ Qpv$f ------------- .

(3) NyÍ$u g¡k_ L$fhp b¡k¡ Ðepf¡ L$pgy_¡ `Z kp\¡ ------------- .

(4) dçdu S>dsu A_¡ kp\¡ kp\¡ NyÍ$u-L$pgy_¡ ------------- .

* "dpfp rhL$pkdp„ dpfp dpspr`sp_y„ ep¡Nv$p_' hN®dp„ kd|lQQp® L$fp¡.

âL$ë`

* sdpfu Ås¡ b¡ \u ÓZ rQÓ v$p¡fp¡. A_¡ s¡_p D`f\u hpsp® gMhp_p¡ âeÐ_ L$fu A¡L$ QpV®$ b_php¡.

g¡M_ L$p¥iëe

* "bp¡g¡ s¡_p bp¡f h¡Qpe' L$l¡hs `f\u hpsp® gMp¡.

rhi¡j hp„Q_

bpmL$_u byqÙ

A¡L$ yfyj h©Ùphõ\p_p L$pfZ¡ dlpdl¡_s¡ Qpgu iL$sp¡ lsp¡. v$p„s_u bÓuiuA¡ `Z rhv$pe gu^u lsu, L$p_¡ Ap¡Ry>„ k„cmpe, Ap„M¡ Ap¡Ry>„ v¡$Mpe. S>dhp b¡k¡ Ðepf¡ lp\ `N °yS>sp A_¡ lp\dp„\u cp¡S>_ `X$u S>sy„. L$p¡Chpf L$pQ_p¡ Ágpk hN¡f¡ lp\dp„\u R>V$L$u_¡ s|V$u S>sp¡. Aphy„ _yL$kp_ Å¡C_¡ s¡_p¡ yÓ A_¡ yÓh | hpf„hpf

Page 88: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

8181

Nyõk¡ \C S>sp. s¡dZ¡ by–$p bp`p_¡ lh¡ A¡L$ M|Zpdp„ b¡kpX$u, dpV$u_p hpkZdp„ Mphp_y„ Ap`hp_y„ iê$ ¼ey„. OZuhpf |fsy„ cp¡S>_ `Z dmsy„ _rl s¡\u by–$p bp`p Ap„Mdp„ Ap„ky k„spX$u Q| Qp` b y„ S> kl_ L$fu g¡sp.

A¡L$ hMs s¡d_p ^°|S>sp lp\ dpV$u_p hpkZ_¡ k„cpmu _ i¼ep A_¡ hpkZ S>du_ `f s|V$u `X$éy„. `yÓh^| Ap ×íe Å¡C_¡, bbX$hp gpNu. by–$pA¡ r_kpkp¡ _p„¿ep¡. lh¡ s¡Ap¡ bp`pÆ dpV¡$ gpLX$p_u \pmu gC Apìep. s¡dp„ s¡d_¡ fp¡S> S>dhp_y„ A`psy„.

A¡L$ qv$hk b^p S>du füp lsp Ðepf¡ s¡d_p¡ _p_p¡ yÓ ¼ep„L$\u gpLX$p_p¡ A¡L$ Vy$LX$p¡ gC Qà y.... hX¡$ s¡_¡ Mp¡sfu füp¡ lsp¡ dp-bp ¡ |R>éy„, "b¡V$p, iy„ L$f¡ R>¡ ?' bpmL¡$ r_v$p£jcph¡ L$üy„ : ""Apdp„\u lz„ \pmu b_phy„ Ry>„. sd¡ Äepf¡ by–$p \ip¡. Ðepf¡ sd_¡ bÞ_¡_¡ A¡ \pmudp„ Mphp_y„ Ap`ui.'' Ap _p_u A¡hu V$L$p¡f_u Akf A¡hu ky„v$f \C L¡$ buS>¡ qv$hk¡ by–$p bp`¡ Å¡ey„ L¡$ s¡d_y„ cp¡S>_ ky„v$f V¡$bg f L$pQ_p„ hpkZp¡dp„ ufkpey„ ls„y. L$l¡hs R>¡ L¡$ "bpgpv$r` rls„ N°püd¹'. L$p¡CL$hpf _p_y„ bpmL$ `Z bp¡^ Ap`u kfk flõe kdÅhu Åe R>¡.

- k„L$rgs

õhpÝepe

k. 1. "bpmL$_u byqÙ'dp„\u sd_¡ dmsp¡ bp¡^ gMp¡.

k. 2. h©Ù `yfyj_u ipfuqfL$ sL$gua hZ®hp¡.

k. 3. v$uL$fp_u V$L$p¡f\u dpspr`spdp„ Aph¡gy„ `qfhs®_ hZ®hp¡.

* _uQ¡_u A^|fu hpsp® `|Z® L$fp¡ :

fd¡i A_¡ kyf¡i A¡L$ ipmpdp„ kp\¡ cZsp lsp„. fd¡i_p dpspr`sp dS|>fu L$fu dp„X$dp„X$ NyS>fp_

Qgphsp. Äepf¡ kyf¡i Nc®îud„s dpspr`sp_p¡ `yÓ lsp¡. s¡ fp¡S> ipmpdp„ `p¡sp_u NpX$udp„ Aphsp¡.

ipmp_p hprj®L$ fdsp¡Ðkhdp„ fd¡i â\d A_¡ kyf¡i qÜsue rhS>¡sp bÞep. Ðepf\u b„_¡ NpY$ rdÓp¡

bÞep. `Z AQfS> A¡ lsy„ L¡$ s¡d_u rdÓspdp„ Apr\®L$ `qf[õ\rs bp^pê$` _ b_u.

AQp_L$ kyf¡i_p r`sp_¡ ^„^pdp„ Mp¡V$ Aphu.

lh¡ sd¡ hpsp® `|fu L$fp¡.

hphp¡ s¡hy„ gZp¡.

Page 89: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

8282

g¡M_ L$p¥iëe dpV$¡$ dpN®v$i®L$ õs„c - 1

`Óg¡M_

rdÓp¡, sd_¡ \sy„ li¡ L¡$ hp¸V$kA¡` A_¡ Cd¡g_p e„ÓeyNdp„ `Óg¡M_ iuMhp_u iu S>ê$f ? Mfy„ _¡ ? `Z epv$ fpMp¡ L¡$, Ap`Zp ùv$e_u cph_p_¡ iåv$ê$`¡ ìe¼s L$fhp_y„ L$p¥iëe d¡mhhp `Óg¡M_ AphíeL$ S> _rl, Ar_hpe® R>¡. Ap`Zp\u Å¡S>_p¡ v|$f fl¡sp Ap`Zp õhS>_p¡ kp\¡ ùv$e_u gpNZuAp¡_y„ Apv$p_âv$p_ `Ó Üpfp S> i¼e b_¡. `Z lp, ApS>_p eyN_p k„v$c£ s¡_p õhê$` rhi¡ Qp¡½$k rhQpfhy„ S> füy„.

_hdp ^p¡fZ ky^u sd¡ `pf„`qfL$ `Ùrs\u S> `Óg¡M_ iu¿ep R>p¡. `Z lh¡ `R>u õ`^p®ÐdL$ eyNdp„ sdpf¡ sdpfu L$pfqL$v$} DÄÄhm b_phhp_u R>¡ s¡\u s„ÓeyN kp\¡ L$v$d rdgphhp `Z Ar_hpe® R>¡. dpV¡$ S> Ap hj£ Ap`Z¡ `Óg¡M__y„ L$p¥iëe C-d¡g_u `Ùrs\u iuMuiy„.

Ap`Z¡ Ap¥`QpqfL$ A_¡ A_p¥`QpqfL$ A¡d b¡ âL$pf_p `Óp¡ hÃQ¡_p¡ saphs lh¡ kdÆ gCA¡.

¾$d Ap¥`QpqfL$ `Ó ¾$d A_p¥`QpqfL$ `Ó

1. kfL$pfu/rb_kfL$pfu L$pep®gep¡dp„, Mp_Nu L„$`_uAp¡_¡, âL$piL$p¡ L¡$ bp¡X®$_¡ rh_„su / dpNZu/aqfepv$/Arcâpe dpV¡$ `Óp¡ gMpe.

1. dpsp, r`sp, cpC, bl¡_, L$pL$p, dpdp, dpku, aC, rdÓp¡, õ_¡lu hN¡f¡_¡ gMpe.

2. rhje afrS>eps gMhp¡ `X¡$. 2. rhje gMhp_u S>ê$f _\u.

3. r_edp_ykpf S> gMpe. 3. r_edp¡_y„ b„^_ lp¡sy„ _\u.

4. rhjep_yê$` k„n¡`dp„ gMpZ. 4. Ap `Óp¡ gp„bp `Z lp¡C iL¡$.

5. A„sdp„ X$pbu bpSy>A¡ `Ó gM_pf_y„ kf_pd„y gMhy„ AphíeL$ R>¡.

5. A„sdp„ X$pbu bpSy>A¡ `Ó gM_pf_y„ kf_pd„y gMhy„ AphíeL$ R>¡.

6. k„bp¡^__u `R>u S>¡_¡ gMsp lp¡e s¡_y„ kf_pdy„ Ar_hpe®.

6. k„bp¡^_ `R>u kf_pdp_u S>ê$f _\u.

7. kdp`_dp„ Apcpf L¡$ rh_„su. 7. kdp`_dp„ ùv$e_u cph_p.

Page 90: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

8383

hpsp®g¡M_

F hpsp®g¡M_ L$fsu hMs¡ Ýep_dp„ fpMhp_u bpbsp¡ :r hpsp®_y„ g¡M_ L$p¡C`Z L$pmdp„ \C iL¡$. A¡L$ S> hpsp®dp„ A¡L$\u h^pf¡ L$pm_p¡ D`ep¡N `Z \C iL¡$. `f„sy s¡dp„ rhi¡j dlÒh R>¡ ¾$rdL$sp Åmhhp_y„. r hpsp®dp„\u bp¡^ dm¡ R>¡. `f„sy Å¡ bp¡^ _ dmsp¡ lp¡e sp¡ `Z Ap_„v$ sp¡ Ahíe dm¡ S> R>¡. r hpsp®_u iê$Aps A_¡ A„s A¡L$buÅ kp\¡ k„L$mpe¡gp lp¡e s¡ S>ê$fu R>¡. r hpsp®_u g„bpC dpV¡$ `Z L$p¡C b„^_ _\u. `Z s¡_p rhjehõsy_u âhprlsp S>mhphu Å¡CA¡. r rhjehõsy âdpZ¡ A_¡ s¡_p `pÓ_¡ A_yê$` cpjpi¥gu S>ê$fu R>¡. r hpsp®dp„ bp¡gucpjp_p¡ D`ep¡N \C iL¡$ `Z AÞe cpjp_p¡ D`ep¡N V$pmhp¡. r hpsp®_y„ kpQy„ kp¦v$e® S>mhphy„ Å¡CA¡. r hpsp®_p dy¿e `pÓ, âk„N L¡$ bp¡^_¡ Ýep_dp„ fpMu _p_y„ `Z ApL$j®L$ iuj®L$ Ap`hy„. r hpsp® `qfÃR>¡v$ `pX$u_¡ S> gMhu. A_¡ rhfpdrQŒp¡_p¡ ep¡Áe D`ep¡N L$fhp¡. hpsp®_u ê$`f¡Mp s¥epf L$fhu A_¡ `R>u A¡ ê$`f¡Mp_p¡ rhõspf L$fhp\u âhprlsp A_¡ ¾$rdL$sp b„_¡ S>mhpi¡. r hpsp®dp„ Aphsp `pÓp¡_u hpsQus k„hpv$ê$`¡ gMhp\u hpsp® ApL$j®L$ b_¡. r hpsp®_p¡ Apf„c ApL$j®L$ A_¡ AkfL$pfL$ lp¡e sp¡ A„s QdÐL$pfu, _hpCcep£, D`v¡$ipÐdL$, k|ÓpÐdL$ L¡$ `R>u Ap_„v$v$peL$ lp¡e A¡ BÃR>_ue R>¡.

F hpsp®g¡M_ Sy>v$u Sy>v$u fus¡ `|R>u iL$pe :m dyv¹$p D`f\u hpsp® gMp¡.m A^|fu hpsp® `|fu L$fp¡. m hpsp®_p¡ A„s bv$gp¡. m rQÓp¡_y„ r_funZ L$fu hpsp® b_php¡. m Ap`¡gp iåv$p¡_y„ A_yk„^p_ kp„^u_¡ hpsp® b_php¡ hN¡f¡ hN¡f¡.

Ål¡fMbf

F rdÓp¡, Ål¡fMbf gMhp_y„ iuMsp `l¡gp„ Ål¡fps A_¡ Ål¡fMbf hÃQ¡_p¡ saphs kdÆ gp¡.m L$p¡C`Z bpbs_u L¡$ kdpQpf_u AÞe_¡ ÅZ L$fhu s¡ Ål¡fps.m L$p¡C`Z DÐ`pv$__p h¡QpZ dpV¡$ âkpf L$fhp¡ s¡ Ål¡fMbf.

F Ap`Z¡ Ål¡fMbf_p¡ Aæepk L$fhp_p¡ R>¡. Ýep_dp„ fpMp¡ : r Ap¡R>pdp„ Ap¡R>p iåv$p¡_p¡ D`ep¡N. r L¡$QgpC_-V¡$Nhp¼e_p¡ D`ep¡N. r õ\m, kf_pdy„, kde A_¡ k„`L®$_p¡ Dëg¡M AphíeL$. r Ap¡_gpC_ Ål¡fMbf_u rhjep_ykpf dp„X$Zu. r ApL$j®L$ g¡ApDV$. (_p¢^ : ApL$j®L$ g¡ApDV$ dpV¡$ Sy>v$pSy>v$p f„Np¡_u `¡_\u gMhp_y„ _\u. dpÓ A¡L$S> `¡_\u gMhp_y„ R>¡.) r S>¡_u Ål¡fMbf lp¡e s¡_¡ DW$phv$pf A_¡ ApL$j®L$ fus¡ gMhy„. r Ål¡fMbf `¡_\u gMhu. r `¡[Þkg_p¡ D`ep¡N L$fhp¡ _l]. r rQÓ v$p¡fhp AphíeL$ _\u. r iåv$p¡ f\u Ål¡fMbf gMhu, Ål¡fMbf Ap`u_¡ s¡_p Ap^pqfs L©$rs L$fhu, rhje Ap`u_¡ Ål¡fMbf s¥epf L$fhu, Ap`¡gu Ål¡fMbf_¡ h^y ApL$j®L$ `Ùrs\u afu\u gMhu. Ap rkhpe rhrh^ kS>®_pÐdL$ `Ùrs\u Ål¡fMbf s¥epf L$fu iL$pe R>¡.

k„hpv$g¡M_

F k„hpv$g¡M_ L$fsu hMs¡ _uQ¡_u bpbsp¡_y„ Ýep_ fpMp¡ :r k„hpv$_p `pÓp¡ hÃQ¡_p klk„b„^_p¡ Dëg¡M Ar_hpe® r k„hpv$p¡ _p_p A_¡ AkfL$pfL$ lp¡hp S>ê$fu A_¡

Page 91: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

8484

s¡ `Z hs®dp_L$pmdp„ S> gMpe. r rhje_¡ A_¡ âk„N_¡ A_yê$` cpjpi¥gu_p¡ D`ep¡N L$fhp¡. r rhjep„sf V$pmhy„. r g¡M_dp„ v$gugp¡ sL®$bÙ lp¡hu S>ê$fu. r g¡M__u fS|>Apsdp„ b¡ k„hpv$p¡ hÃQ¡ A_yk„^p_ S>mhphy„ Å¡CA¡. r ¾$dbÙsp Ar_hpe®. r ep¡Áe rhfpdrQŒp¡_p¡ ep¡Áe õ\m¡ D`ep¡N. r cpjp kfm lp¡hp R>sp„ cph_¡ A_yê$` L$l¡hsp¡ L¡$ ê$qY$âep¡N k„hpv$_¡ AkfL$pfL$ b_ph¡ R>¡ s¡ epv$ fpMhy„.

Al¡hpg g¡M_

b_u Ne¡gp âk„N/k„d¡g_/kdpf„c/kcp/DÐkh i¥nrZL$-kp„õL©$rsL$ L$pe®¾$d_y„ k„rnàs R>sp„ kdN° hZ®_ L$fhy„ A¡V$g¡ Al¡hpg s¥epf L$fhp¡. s¡ hp„Qu_¡ s¡dp„ klcpNu _ \_pf ìe[¼s `Z k„`|Z® rQspf A_ychu iL¡$ s¡hy„ õ`ô$, kQp¡V$ A_¡ kÐe hZ®_. F Ýep_dp„ fpMp¡ :r iuj®L$ Ar_hpe®. r spfuM, kde, õ\p_, ìe[¼srhi¡j_p¡ õ`ô$ r_v£$i L$fhp¡ S>ê$fu. r Al¡hpg l„d¡ip„ c|sL$pmdp„ S> gMpe. r s¡dp„ âÐen OV$_p_y„ S> hZ®_ lp¡C L$pë`r_L$sp_¡ AhL$pi _\u. r ¾$dbÙsp S>mhphu Å¡CA¡. r L$pë`r_L$ bpbs V$pmhp\u rhðk_uesp S>mhpC fl¡. r rhje_¡ A_yê$` cpjpi¥gu. r OV$_p A_ykpf `qfÃR>¡v$ L$fhp `Z Ar_hpe® R>¡. r `l¡gp L$pQu ê$`f¡Mp s¥epf L$fhp\u OV$_p¾$d A_ykpf g¡M_ s\p A¡L$k|Ósp S>mhpC fl¡. r a¼s dlÒh_u bpbsp¡_p¡ S> Dëg¡M L$fhp¡ - Np¥Z bpbsp¡_¡ R>p¡X$u v¡$hu. r AõhpcprhL$sp A_¡ Arsiep¡[¼s_¡ Al¡hpgdp„ õ\p_ S> _\u.

kpfp„ig¡M_

rdÓp¡, kpfp„ig¡M_ A¡V$g¡ Ap`¡gp `qfÃR>¡v$_p¡ dÝehs} rhQpf Ap¡R>pdp„ Ap¡R>p iåv$p¡ Üpfp fS|> L$fhp¡. fS|> L$f¡gp kpfp„idp„ `qfÃR>¡v$_p¡ d|m l¡sy_p¡ kdph¡i Ar_hpe® R>¡. F Ýep_dp„ fpMp¡ :m `qfÃR>¡v$_p cph_¡ kdÆ_¡ `p¡sp_p iåv$p¡dp„ õ`ô$ L$fhp¡. m `qfÃR>¡v$_¡ b¡\u ÓZ hpf Ýep_`|h®L$ hp„Qhp¡.

m s¡dp„_u dlÒh_u bpbsp¡_¡ ¾$dp_ykpf gMhu. m `qfÃR>¡v$dp„ Ap`¡gp Dv$plfZ L¡$ s¡_p õhê$`dp„ Ap`¡gu dprlsu R>p¡X$u v¡$hu. m L$l¡hsp¡ L¡$ ê$qY$âep¡Np¡_¡ kfm iåv$p¡dp„ Dëg¡M L$fhp¡. m `qfÃR>¡v$_p Apie_p¡ N|Y$p\® A¡L$pv$ hp¼edp„ gMpe sp¡ Ars DÑd. m iuj®L$ Ap`hp_u AphíeL$sp _\u.

rhQpfrhõspf

F epv$ fpMp¡ : kycprjsp¡, L$l¡hsp¡, L$pìe`„[¼sAp¡, D[¼sAp¡ L¡$ `R>u dy¼sL$p¡ V|„$L$dp„ OÏ„ KXy„$ kÐe fS|> L$f¡ R>¡. Aphp Nl_ hp¼ep¡_p A\®_¡ rhõs©s fus¡ kdÅhhy„ A¡V$g¡ S> rhQpfrhõspf.F Ýep_dp„ fpMp¡ :r rhQpfrhõspf kpdpÞe fus¡ ÓZ qfÃR>¡v$dp„ gMpe. r l¡gp qfÃR>¡v$dp„ ip[åv$L$ A\®_u âpõsprhL$ fS|>Aps b¡\u ÓZ guV$udp„ L$fu iL$pe. r buÅ `qfÃR>¡v$dp„ A\®_¡ õ`ô$ L$fsp„ Dv$plfZ L¡$ AÞe L$l¡hs L¡$ L$pìe`„[¼s

Page 92: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

8585

g¡M_ L$p¥iëe dpV$¡$ dpN®v$i®L$ õs„c - 2

gMu_¡ s¡_¡ AkfL$pfL$ b_phhp âeÐ_ L$fpe. r kps L¡$ ApW$ guV$udp„ gMu iL$pe. r R>¡ëgp `qfÃR>¡v$dp„ s¡_p¡ N|Y$p\® D`k„lpf ê$`¡ b¡\u ÓZ guV$udp„ gMpe. r rhQpf rhõspf L$fsu hMs¡ rhjep„sf _ \pe s¡_u L$pmÆ fpMhu. r g¡M__u cpjp iyÙ A_¡ kfm hp`fhp_p¡ ApN°l fpMhp¡.

`Óg¡M__p¡ dk|v$p¡

spfuM,ârs,

dp__ue,

rhje :dlp¡v$e/dlp¡v$ep,

dy¿e rhNs

Ap`_p¡/Ap`_u

kf_pdy„

(`Ó gM_pf_y„ kf_pdy„)

Ap¥`QpqfL$ `Ó_p¡ _d|_p¡

dlpfpóV²$ fpÄe dpÝerdL$ A_¡ DÃQ dpÝerdL$ rinZd„X$m_p rhcpNue d„Óu_¡ `Ó gMu `funpL¡$ÞÖ bv$gu Ap`hp_u rh_„su L$fp¡.

sp. 01—&01—&2018ârs, rhcpNue d„Óu,dlpfpóV²$ fpÄe dpÝerdL$ A_¡ DÃQ dpÝerdL$ rinZ d„X$m, hpiu, _hu dy„bC.

rhje : `funpL¡$ÞÖ bv$ghp dpV¡$ rh_„su...

dp__ue kf,

kpv$f âdpZ !

Page 93: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

8686

lz„ Np¡f¡Npd_u _heyN rhÛpge_p¡ rhÛp\} Ry>„. dpQ®-2018dp„ \_pfu A¡k.A¡k.ku._u `funp dpV¡$ d¢ dpfu ipmpdp„\u ap¸d® cey® R>¡. s¡dp„ d¢ Np¡f¡Npd-`ròd_p L¡$ÞÖ_u dp„NZu L$f¡g R>¡.

qX$k¡çbf 2017dp„ Adpfu kp¡kpeV$u fuX¡$hg`d¡ÞV$dp„ S>hp\u Ad¡ hp„v$fp-Nhd£ÞV$ L$p¸gp¡_udp„ fl¡hp Apìep R>uA¡. lh¡ hp„v$fp\u Np¡f¡Npd `funp Ap`hp S>hp_y„ dpfp dpV¡$ Ars dyíL¡$g b_i¡. s¡\u lz„ Ap`_¡ _d° rh_„su L$fy„ Ry>„ L¡$, dpQ®-2018dp„ \_pfu A¡k.A¡k.ku._u `funp dpV¡$ d_¡ "Np¡f¡Npd-h¡õV$'_¡ bv$g¡ "hp„v$fp-`|h®'dp„ L¡$ÞÖ bv$gu Ap`ip¡ sp¡ OZu dl¡fbp_u \i¡.

bv$gpe¡gp L¡$ÞÖ_u dprlsu Ap` Å¡ L¡$ÞÖ bv$gu Ap`p¡ sp¡, dl¡fbp_u L$fu d_¡ dpfp hp„v$fp_p kf_pd¡ S>Zphhp rh_„su.

Ap`_p kL$pfpÐdL$ âÐeyÑf_u A`¡np kp\¡.

Apcpf !

rg. Ap`_p¡ rhðpky rhÛp\},`p\® rQsrgep

306, Nhd£ÞV$ L$p¡gp¡_u, hp„v$fp-`|h®, dy„bC _„. 400 [email protected]

A_p¥`QpqfL$ `Ó_p¡ _d|_p¡

rióeh©rÑ_u `funpdp„ Ähg„s kamsp d¡mh_pf sdpfp rdÓ_¡ Arc_„v$_ Ap`sp¡ `Ó gMp¡ :

sp. 01&01—&2018râe ÆNfu v$p¡õs A`|h®,

Arc_„v$_ ! Arc_„v$_ ! Arc_„v$_ !

rióeh©rÑ_u `funpdp„ Ähg„s kamsp d¡mhhp bv$g s_¡ Arc_„v$_ `pW$hsp lz„ AÐe„s Ap_„qv$s Ry>„.

sy„, L¡$eyf A_¡ lz„ Ap`Zu rdÓ rÓ`yV$u dpV¡$ ApMu ipmp_¡ Np¥fh R>¡. Sy>v$pSy>v$p hN®dp„ cZsp lp¡hp R>sp„

Sy>v$pSy>v$u bpbsdp„ L$p¥iëe ^fphsp Ap`Z¡ ipmpdp„ AÐe„s gp¡L$râe R>uA¡. s¢ sp¡ ApV$gu Ähg„s kamsp d¡mhu_¡ Ap`Zu rÓ`yV$u_y„ Np¥fh A_¡L$NÏ„ h^pfu v$u^y„ R>¡. L¡$eyf¡ `Z lõsL$gp_u Ap„sfipg¡e õ`^p®dp„ â\d Aphu_¡ s¡_p L$p¥iëe_u âsurs b^p_¡ L$fphu v$u^u. lh¡ dpfp¡ hpfp¡ R>¡. qX$k¡çbf drl_p_p fdsp¡Ðkhdp„ î¡óW$ M¡gpX$u b_u rÓ yV$u_u ip_ Åmhu fpMhp_u S>hpbv$pfu dpfu R>¡. L¡$eyf A_¡ s¢ d_¡ S>bfv$õs â¡fZp |fu pX$u R>¡.

A`|h®, spfu A_¡ L¡$eyf_u kamsp dpV¡$ Ap`Z¡ A¡L$ ES>hZu sp¡ L$fhu S> `X¡$. Mfy„ _¡ ? sp¡ s_¡ ¼epf¡ A_yL|$msp R>¡ s¡ S>ZphS>¡. lz„ L¡$eyf_¡ `Z `|R>u gCi. Ðepf`R>u `pV$}_p Apep¡S>__u S>hpbv$pfu `Z k„cpmu gCi. sp¡ sy„ Qp¡½$k\u S>ZphS>¡. spfp S>hpb_u fpl Å¡Ci.

A`|h®, Ap hj®_u hprj®L$ `funpdp„ `Z â\d Aphhp dpV¡$ dpfu s_¡ A„s:L$fZ `|h®L$_u iyc¡ÃR>p !

Page 94: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

8787

Ðep„ spfp dçdu-`à`p_¡ dpfp h„v$_. L$pìep_¡ àepf.

rg. spfp¡ ÆNfu v$p¡õs,

S>¥Ó k„Ohu205, "`yó`p„S>rg',L$p„qv$hgu, dy„bC _„. 400 [email protected]

MyiMbf...! MyiMbf...!! MyiMbf...!!!

Mfuv$hp _l] sp¡ Å¡hp A_¡ fp¡S> A¡L$ _hpkS>®L$_¡ dmhp S>ê$f\u

`^pfp¡...

Ål¡fMbf_p¡ _d|_p¡

sdpfp il¡fdp„ `yõsL$d¡mp¡ cfphp_p¡ R>¡, s¡_u Ål¡fMbf s¥epf L$fp¡.

`yõsL$â¡duAp¡ dpV¡$ MyiMbf

cìe `yõsL$d¡mp¡

sp. 12 ÅÞeyApfu \u 16 ÅÞeyApfu 2018 ky^u

* õ\m : NyS>fpsu d„X$m, cp¢esrme¡, `pgp® (`|h®) dy„bC *

· Dv¹$OpV$_ : sp. 12—&1—&2018, iy¾$hpf · khpf¡ - 9.00 hpN¡

Arsr\ rhi¡j : NyS>fpsu kprlÐe `qfjv$_p âdyM

rhi¡j ApL$j®Z : ""DÑd N°„\pge'' ep¡S>_p_p kæe b_u `yõsL$ Mfuv$u `f 50% R|>V$ d¡mhp¡.

`yõsL$p¡ S> Ap`Zp„ kpQp rdÓ R>¡.

k„hpv$ g¡M__p¡ _d|_p¡

NpdXy„$ A_¡ il¡f A¡L$ qv$hk kpdkpdp dmu Åe R>¡. b„_¡_p¡ `p¡s`p¡sp_u bX$pC lp„L$sp¡ k„hpv$ s¥epf L$fp¡ :

NpdXy„$ A_¡ il¡f

NpdXy„$ : Af¡ il¡f, Arcdp_ _ L$f. sy„ sp¡ lÆ L$pg¡ hõey„ R>¡. dpfu kpd¡ spfu iu rhkps ? kæesp_p¡ S>Þd dpf¡ Ðep„ S> \ep¡ R>¡. A_¡ sy„ kæe lp¡hp_y„ Arcdp_ L$f¡ R>¡.

il¡f : kæesp A_¡ sy„ ? spf¡ Ðep„ sp¡ Y$p¡f-Y$p„Mfp¡_¡ `pmu_¡ gp¡L$p¡ `Z Y$p¡f S>¡hp b_u Nep R>¡.

Page 95: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

8888

NpdXy„$ : M¡X|$s A_¡ bmv$ kp¥_p AÞ_v$psp R>¡. s¡ iy„ s_¡ Mbf _\u?il¡f : Af¡, AÞ_v$psp sp¡ fpÅ_¡ L$l¡ R>¡. fpÅ dpf¡ Ðep„ S> fl¡ R>¡.NpdXy„$ : spfp fpÅ A_pS> DÐ`Þ_ _\u L$fsp„ kdÄey„? A_pS> dpfp ^fsu`yÓ M¡X|$sp¡ S> DÐ`Þ_ L$f¡ R>¡.il¡f : A¡ A_pS> DÐ`Þ_ _ L$f¡ sp¡ Mpe iy„? s¡d_u `pk¡ \p¡X$p„ `¥kp lp¡e R>¡?NpdXy„$ : `¥kp L„$C b^y„ S> _\u. spf¡ Ðep„ sp¡ kæesp `Z `¥kp\u S> `pmhpdp„ Aph¡ R>¡. dl¡_s L¡$

âpdprZL$sp_u L$v$f spf¡ Ðep„ L$p¡C L$fu S> _ iL¡$.il¡f : dpf¡ Ðep„ dS|>fp¡ `Z dl¡_s L$f¡ R>¡. dp¡V$u A_¡ KQu Cdpfsp¡ dl¡_s\u S> b_¡ R>¡. dpf¡ Ðep„ h¡`pf

`Z A¡L$buÅ `f rhðpk\u S> Qpg¡ R>¡.NpdXy„$ : A¡ b^y„ L„$C _rl - sdpfy„ op_ dpÓ v¡$MpX$p¡ R>¡. sd¡ L$p¡C_¡ kyM-ip„rs Ap`u iL$p¡ Mfp„?il¡f : r\e¡V$fdp„ qaëd Å¡C_¡ L¡$ lp¡V¡$gdp„ S>du_¡ Mpsfu L$f. sp¡ Mbf `X$u S>i¡.NpdXy„$ : _p, bpbp _p. r\e¡V$fp¡ gp¡L$p¡_y„ QpqfÔe bNpX¡$ A_¡ lp¡V$g Apfp¡Áe. A¡ iy„ kyM-ip„rs Ap`hp_p?

Adpf¡ sp¡ iyÙ cp¡S>_ A_¡ spÆ lhp lp¡e R>¡. spf¡ Ðep„ sp¡ rdg_p ^ydpX$p\u ðpk fy„^pe R>¡.il¡f : `Z sy„ A¡ L¡$d c|gu Åe R>¡ L¡$ rinZ, kprlÐe, rhop__u âNrs sp¡ dpf¡ Ðep„ S> \pe R>¡.NpdXy„$ : A_¡ b¡Cdp_u, L$pmpbÅf, c°óV$pQpf, gp„Q-fyíhs `Z spf¡ Ðep„ S> awg¡apg¡ R>¡.il¡f : sy„ sp¡ fp¡i_u_¡ _rl a¼s A„^L$pf_¡ S> Sy>A¡ R>¡.NpdXy„$ : spfu kp\¡ QQp® L$fhu S> _L$pdu R>¡. `Z epv$ fpMS>¡ L¡$, A¡L$ qv$hk v¡$i_p¡ DÙpf `Z lz„ S> L$fui.

Al¡hpg g¡M__p¡ _d|_p¡

sdpfu ipmpdp„ DS>hpC Ne¡gp "C_pd rhsfZ kdpfp¡l'_p¡ Al¡hpg s¥epf L$fp¡.

C_pd rhsfZ kdpfp¡l_|s_ rhÛpgedp„ sp. 26—&12—&2017_p fp¡S> khpf¡ 10.00 L$gpL¡$ C_pd rhsfZ kdpfp¡l DS>hpC Nep¡.

Ap âk„N¡ dy¿e dl¡dp_ sfuL¡$ dy„bC_p d¡ef `^pep® lsp„. AÞe r_d„rÓsp¡ s¡dS> rhÛp\}Ap¡_p hpguAp¡ `Z D`[õ\s lsp„. ApL$j®L$ kÅhV$ kp\¡ ipmp_p¡ lp¸g ip¡cu füp¡ lsp¡.

L$pe®¾$d_u iê$Aps âp\®_p\u \ep `R>u L¡$V$gp„L$ rhÛp\}Ap¡A¡ õhpNsNus fS|> L$ey¯. ipmp_p dy¿epÝep`L¡$ `Z iåv$p¡ Üpfp õhpNs L$ey¯. dy¿e dl¡dp_ s¡dS> rhi¡j r_d„rÓsp¡_y„ `yó`NyÃR> Üpfp Archpv$_ L$ep® `R>u ipmp_p ky`fhpCTf¡ dy¿e dl¡dp__p¡ qfQe Apàep¡. A¡L$ rkr_ef rinL¡$ ipmpdp„ Qpgsu rhrh^ âh©rÑAp¡_p¡ k„rnàsdp„ rQspf Apàep¡.

C_pd rhsfZ iê$ \sp„ S> rhÛp\}Ap¡_u âsunp_p¡ A„s Apìep¡. v$f¡L$ ^p¡fZ_p hN®dp„ â\d A_¡ qÜsue Aph¡gp rhÛp\}Ap¡_¡, fdsNdsdp„ rhS>¡sp b__pf rhÛp\}Ap¡_¡ s¡dS> v$f¡L$ ^p¡fZ_p î¡óW$ rhÛp\} A_¡ î¡óW$ rhÛpr\®_u_¡ dy¿e dl¡dp_, ipmp_p âdyMîu_p hfv$ lõs¡ C_pdp¡ Ap`hpdp„ Apìep.

C_pd rhsfZ `R>u dy¿e dl¡dp_¡ `p¡sp_p h¼sìedp„ C_pd d¡mh_pf rhÛp\}Ap¡_¡ Arc_„v$_ Apàep. C_pd _ d¡mh_pf rhÛp\}Ap¡_¡ lh¡ R>u C_pd d¡mhhp dl¡_s L$fhp_u â¡fZp Ap`u. ipmp_u riõs, i¥nrZL$ hpsphfZ s¡dS> âh©rÑAp¡_¡ rbfv$phu Ap_„v$ ìe¼s L$ep£. rhÛp\}Ap¡_¡ h^pf¡ âNrs L$fhp iyc¡ÃR>p Ap`u.

Page 96: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

8989

dy¿e dl¡dp__p h¼sìe `R>u ipmp_p L¡$àV$_¡ Apcpf-âv$ri®s L$ep£, A„sdp„ fpóV²$Nus Üpfp L$pe®¾$d_y„ kdp`_ L$fhpdp„ Apìey„. Ap kdN° L$pe®¾$d_y„ k„Qpg_ NyS>fpsu_p rinL¡$ ky„v$f fus¡ L$ey¯ lsy„.

kpfp„ig¡M__p¡ _d|_p¡

`qfÃR>¡v$ : `pZu A¡ Æh_AÞ__u S>¡d `pZu `Z Æh__p¡ dy¿e Ap^pf R>¡. `pZu hNf M¡su \C iL¡$ _rl. _v$u, L|$hp, smph

k|L$pC Åe Ðepf¡ dpZkp¡ sp¡ iy„ `Z `iy-`nuAp¡ s\p TpX$R>p¡X$ dpV¡$ `Z Æhhy„ dyíL¡$g \C Åe R>¡. Mf¡Mf-`pZu A¡ Æh_ R>¡. s¡_p\u Ap`Z¡ ifuf õhÃR> fpMuA¡ R>uA¡, L$`X$p„ ^p¡CA¡ R>uA¡. `pZu hNf Ap`Z¡ _ sp¡ cp¡S>_ b_phu iL$uA¡ L¡$ _ sfk R>u`phu iL$uA¡. pZu_p¡ ìee L$fhp¡ A¡ d|M®sp R>¡. hfkpv$_p pZu_¡ Å¡ Ap`Z¡ S>gpiep¡dp„ k„N°l L$fu gCA¡ sp¡ A_¡L$ gpc \C iL¡$ R>¡. _v$uAp¡dp„ b„^ bp„^u_¡ s¥epf L$f¡gp S>gpiep¡_p pZu\u Apk`pk_u gpMp¡ A¡L$f S>du_dp„ M¡su \C iL¡$ R>¡. `X$sf S>du_ D`ÅD b_u iL¡$ R>¡. huS>mu DÐ`Þ_ \C iL¡$ R>¡, S>¡_p\u Ap`Zp il¡fp¡ A_¡ NpdX$p„Ap¡ fp¡i_u\u TNdNu EW¡$, f¡g A_¡ L$pfMp_pAp¡ huS>mu\u Qpgu iL¡$. âÐe¡L$ Ofp¡dp„ ApL$pihpZu kp„cmu iL$pe, _hp_hp s„ÓeyN_p D`L$fZp¡ Üpfp âNrs kp^u iL$pe. qfZpd¡ kdN° v¡$idp„ _hp Dd„N A_¡ DÐkpl_p¡ k„Qpf \C iL¡$.kpfp„i : Ap`Zp Æh__p¡ dy¿e Ap^pf `pZu R>¡. s¡_p Acph\u Ap`Zp„ L¡$V$gpe¡ L$pep£ \C iL¡$ _rl.

_v$uAp¡ `f b„^ bp„^u_¡ s¡ `pZu\u Ap`Z¡ gpMp¡ A¡L$f S>du_dp„ tkQpC L$fu_¡ `X$sf S>du__¡ D`ÅD b_phu iL$uA¡. `pZudp„\u huS>mu DÐ`Þ_ L$fu_¡ il¡fp¡ A_¡ NpdX$pAp¡dp„ fp¡i_u a¡gphu iL$uA¡. f¡g A_¡ L$pfMp_pAp¡ Qgphu iL$uA¡. Mf¡Mf, `pZu_p¡ ìee L$fhp¡ A¡ _fu d|M®sp R>¡.

rhQpfrhõspf_p¡ _d|_p¡

"O¡fu rge¡ L„$V$L$ R>p¡ Nygpb_¡, _p Ap„Q Aph¡ L$iue¡ kyhpk_¡.'

D`fp¡¼s `„[¼sAp¡_¡ kfm cpjpdp„ kdÅhu s¡_p¡ rhQpf rhõspf L$fp¡.

âõsys `„[¼sAp¡ õhe„ kfm cpjpdp„ R>¡. R>sp„ Ap`Z¡ s¡_p¡ ip[åv$L$ A\® Å¡CA¡ sp¡ Nygpb_p awg_¡ cg¡ Ak„¿e L$p„V$pAp¡ O¡fu g¡ R>¡ `f„sy s¡_u kyhpk_¡ E_u Ap„Q `Z Aphsu _\u.

Nygpb_p ky„v$f awg_u Apk`pk Ak„¿e suÿZ L$p„V$p„ lp¡e R>¡. Ap L„$V$L$p¡_u hÃQ¡ fl¡hp R>sp„ Nygpb sp¡

dl¡¼ep S> L$f¡ R>¡. dlp_ `yfyjp¡_p Æh_dp„ A_¡L$ L$óV$p¡ Aph¡ R>sp„`Z s¡Ap¡ X$Nsp _\u. kpdprS>L$, Apr\®L$, fpS>L$ue L¡$ Ly$v$fsu Apasp¡_p kde¡ `Z s¡d_pdp„ fl¡gu Dv$pfsp, dp_hsp, L$p¡dmsp L¡$ `fp¡`L$pfu`Zp_u cph_pdp„ L$v$ue¡ Ap¡V$ Aphsu _\u. Nd¡ s¡hu dyíL¡$gudp„ s¡Ap¡ Ap b^u gpNZuAp¡_¡ ¼epf¡e R>p¡X$sp _\u. s¡d_p A„sfdp„ fl¡gu kv¹$NyZp¡_u kyhpk A_yL|$m L¡$ ârsL|$m k„Å¡Np¡dp„ A¡L$kfMu fl¡ R>¡. v$p.s. byÙ, Biy, Np„^uÆ L¡$ tgL$_ S>¡hp dlpÐdpAp¡_p Æh_dp„\u Ap`Z_¡ A¡ kyhpk dmu Aph¡ R>¡.

N|Y$p\® ê$`¡ L$l¡hp_y„ spÐ`e® R>¡ L¡$, Nd¡ s¡hu rhL$V$ `qf[õ\rsdp„ `Z DÃQ L$p¡qV$_p dpZkp¡_p kv¹$NyZp¡_u kyhpk AL$b„^ fl¡ R>¡ A\p®s¹ L$p„V$pAp¡ hÃQ¡_p Nygpb_u kyhpk_u S>¡d dl¡L$su S> fl¡ R>¡.

***

Page 97: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

9090

* _uQ¡_p rQÓ_y„ r_funZ L$fu A¡L$ hpsp® gMp¡.

Page 98: qÜsue/s©sue (k„`|Z®) Nfhu NyS>fpsucart.ebalbharati.in/BalBooks/pdfs/1005000606.pdf · A`¡rns AÝee_ ndsp 1. îhZ bâkpf dpÝed Üpfp âkpqfs \sp kdpQpf, QQp®, k„hpv$ hN¡f¡

cto